MEDEDELING VAN DE COMMISSIE

Naar een gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme: gegevensdeling en innovatie in het toeristische ecosysteem bevorderen

(2023/C 263/01)

Inhoudsopgave

1.

Inleiding

2

1.1.

Een gegevensruimte ten dienste van alle belanghebbenden in het toerisme-ecosysteem

2

1.2.

De uitdagingen van het delen van gegevens over toerisme

4

1.3.

Doel van de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme

5

2.

Belangrijke factoren die de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme mogelijk maken

7

2.1.

Governance

7

2.2.

Semantiek voor interoperabiliteit

8

2.3.

Technische normen voor interoperabiliteit

9

2.4.

De rol van de particuliere sector

9

2.5.

Steun voor kmo’s in de transitie naar een gegevensruimte

10

2.6.

Steun voor reisbestemmingen in de transitie naar een gegevensruimte

10

2.7.

Een use case voor de gegevensruimte voor toerisme testen

11

3.

Volgende stappen naar de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme

12

4.

Conclusie

13

1.   INLEIDING

Deze mededeling behandelt het te volgen traject op weg naar de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme, waarbij alle belanghebbenden in het toerisme-ecosysteem zijn betrokken: de lidstaten, lokale en regionale overheden, de particuliere sector en de EU-instellingen.

De gegevensruimte voorziet het toerisme-ecosysteem van een belangrijk instrument ter ondersteuning van de transitie van dat ecosysteem naar grotere duurzaamheid en diepere digitalisering, zoals voorzien in het transitietraject voor toerisme (1) (2022), en in volledige overeenstemming met de Europese datastrategie (2020) (2).

Met de Europese datastrategie zijn in belangrijke economische sectoren en gebieden van algemeen belang (3) gemeenschappelijke Europese gegevensruimten ingevoerd als essentiële beleidsontwikkelingen om zowel de openbare als de particuliere sector in staat te stellen de waarde van gegevens te benutten tot voordeel van de Europese economie en samenleving. De ontwikkeling van de gegevensruimten wordt gesteund in de conclusies van de Raad van 25 maart 2021 (4). In de datastrategie worden maatregelen op het gebied van wetgeving, beleid en financiering gecombineerd met als doel één Europese gegevensruimte tot stand te brengen, een ware eengemaakte datamarkt waar ongehinderd dataverkeer tussen sectoren en over de grenzen heen mogelijk is en informatie kan worden gedeeld en gebruikt om innovatie te bevorderen.

In overeenstemming hiermee werden de gegevensruimten voor toerisme en mobiliteit in de mededeling van de Commissie over de Conferentie over de toekomst van Europa in juni 2022 vermeld als “nieuwe gebieden voor actie” die de EU kan overwegen om een digitale transformatie in door te voeren.

Toerisme is bijzonder gevoelig voor de kansen die door een Europese eengemaakte datamarkt worden geboden, omdat het een sector is die gedijt op de gevarieerde en voortdurend evoluerende ervaringen van gebruikers. Daardoor is dit een veelzijdige sector wat — zowel gegenereerde als gedeelde — gegevens betreft. Particuliere en publieke actoren zijn er zich van bewust dat informatie belangrijk is en vertonen een grote interesse in gegevens, zij het met een verschillende mate van maturiteit, kennis en vaardigheden om het potentieel te benutten van informatie, die zeer gevarieerd en versnipperd is en vaak in silo’s sluimert. Een gemeenschappelijke Europese gegevensruimte zal het ecosysteem voorzien van meer en kwalitatief betere gegevens die kunnen worden gedeeld, gebruikt en geraadpleegd door een groter aantal belanghebbenden, hetgeen tot innovatieve diensten en oplossingen zal leiden.

In de toeristische sector zijn bedrijven en bestemmingen terughoudend met het delen van gegevens wanneer zij geen garantie van wederkerigheid krijgen en geen inzicht hebben in de wijze waarop gegevens kunnen worden hergebruikt, door wie en met welk doel. Kleine organisaties gaan ook sterk gebukt onder de administratieve lasten die verband houden met nieuwe praktijken. De gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme heeft niet tot doel de gegevensdeling in de sector te reguleren. Het is evenmin de bedoeling aanbieders of gebruikers van gegevens verplichtingen op te leggen om specifieke gegevens te verzamelen. De gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme heeft tot doel het delen en hergebruiken van gegevens in de sector te bevorderen door, met naleving van de bestaande Europese en nationale datawetgeving, een model voor datagovernance tot stand te brengen dat zal bijdragen tot grotere billijkheid omdat het ervoor zal zorgen dat alle betrokken belanghebbenden de vruchten kunnen plukken van de nieuwe waarde die wordt gecreëerd doordat meer gegevens worden gedeeld en gebruikt. Dankzij de ontwikkeling van technische en interoperabele infrastructuren zal deze gegevensruimte bovendien gegevens kunnen benutten die in andere gegevensruimten worden gedeeld.

Het transitietraject voor toerisme heeft de noodzaak van een “technische uitvoering voor de gegevensruimte voor toerisme” (thema 14) aan het licht gebracht. Het transitietraject voor toerisme, dat door de Raad wordt gesteund in zijn conclusies van 1 december 2022, waarin de lidstaten een Europese agenda voor toerisme 2030 (5) hebben vastgesteld, bevindt zich momenteel in de fase van gezamenlijke uitvoering en in deze mededeling wordt uiteengezet hoe met dit traject stappen zullen worden gezet in de richting van een gegevensruimte voor toerisme.

1.1.   Een gegevensruimte ten dienste van alle belanghebbenden in het toerisme-ecosysteem

Door organisch te groeien, in kleine stapjes al naargelang de vrijwillige betrokkenheid en de behoeften van de belanghebbenden in de toeristische sector, zal de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme het mogelijk maken dat datasets met een breder publiek kunnen worden gedeeld, en gebruikers (zoals zakelijke tussenpersonen, bestemmingsmanagers, aanbieders van toeristische diensten en innovatieve kleine en middelgrote ondernemingen (kmo’s) die zich bezighouden met gegevensanalyse) in staat stellen om informatie uit meer gediversifieerde bronnen te raadplegen. De Europese Commissie steunt de lidstaten en alle belanghebbenden bij de ontwikkeling van een gemeenschappelijke Europese gegevensruimte ten dienste van alle partijen, die onder de verantwoordelijkheid van het gehele toerisme-ecosysteem valt.

De nationale en lokale overheidsinstanties in de lidstaten zullen baat hebben bij het interoperabiliteitskader dat wordt opgezet bij een gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme, zoals blijkt uit hun verzoek aan de Europese Commissie (6) om een instrument met behulp waarvan de groene en de digitale transitie en de veerkracht van het toerisme-ecosysteem kunnen worden gemonitord, hetgeen heeft geleid tot het EU-toerismedashboard dat is ontwikkeld door het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek van de Europese Commissie. Sommige lidstaten (Griekenland, Italië, Oostenrijk, Slovenië, Spanje) zijn ook hun eigen nationale gegevensruimten aan het ontwikkelen. De Commissie verwelkomt deze initiatieven en bekijkt hoe synergieën tussen die initiatieven tot stand kunnen worden gebracht om EU-normen en -modellen voor gegevensdeling te ontwikkelen, met volledige inachtneming van de bestaande nationale en EU-wetgeving en de EU-beginselen (zie 2.1).

De gegevensruimte voor toerisme moet ondersteuning bieden aan kmo’s. Bijna alle ondernemingen in de toeristische sector zijn kmo’s (99,9 %); 91 % van deze kmo’s zijn micro-ondernemingen (7). Kleine belanghebbenden, zoals restaurants en familiehotels, beschikken niet over voldoende tijd, vaardigheden en middelen om gegevens te zoeken en te raadplegen die nuttig zijn voor een toeristische strategie en toerismemanagement, zeker niet wanneer die gegevens door verschillende aanbieders zijn gemaakt en op verschillende manieren worden gepresenteerd en beheerd. Eén enkel referentiepunt waar gegevens beschikbaar zijn, kan bedrijven, zoals hotels en restaurants of reisorganisatoren, helpen bij het verbeteren of innoveren van hun diensten op basis van geactualiseerde, kwalitatief hoogwaardige informatie, met name als dit gepaard gaat met ondersteunende maatregelen (zie 2.5) of diensten. Het onderstaande kader bevat een voorbeeld van hoe dit in de praktijk kan worden gebracht.

Kmo’s en grotere ondernemingen die gegevensanalysediensten verlenen aan bedrijven en andere actoren hebben er rechtstreeks belang bij dat zij kunnen vertrouwen op een georganiseerde gegevenspool voor het delen en raadplegen van informatie uit verschillende bronnen en sectoren. Evenzo zouden kmo’s die zich specialiseren in AI-instrumenten er baat bij hebben nieuwe instrumenten in gebruik te nemen voor het personaliseren van toeristische diensten op basis van het beschikbare aanbod en andere soorten informatie. De gegevensruimte voor toerisme zal hun op gegevens gebaseerde diensten rechtstreeks ondersteunen.

Dezelfde uitdagingen doen zich ook voor bij organisaties voor bestemmingsmanagement. De rol van organisaties voor bestemmingsmanagement (particuliere instanties, of nationale, regionale of lokale overheden) evolueert geleidelijk van louter marketing naar het beheren en plannen van duurzame aanbiedingen voor reizigers, met blijvende economische en maatschappelijke voordelen die ook ten goede komen aan de gehele gemeenschap op de plaats van bestemming. Voor het vervullen van deze rol is een schat aan informatie nodig, zoals de gegevens van vervoersbedrijven, stedelijke en culturele diensten, publieke en particuliere organisatoren van evenementen, zelfs informatie over het toeristische aanbod en over de politieke prioriteiten van de regionale overheden en aangrenzende regio’s, om maar een paar voorbeelden te noemen.

Organisaties voor bestemmingsmanagement kunnen ook als gegevensverzamelaars en -houders optreden; in die rol kan een gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme, op basis van de bestaande en toekomstige EU-wetgeving inzake data (zie 1.3), hen helpen om beter en op een meer interoperabele wijze gebruik te maken van de gegevens die zij verzamelen, en niet alleen om toegang tot meer informatie te verkrijgen. Zo zouden organisaties voor bestemmingsmanagement en overheidsinstanties in de hele EU belangrijke monitoringgegevens over lokaal toerisme beschikbaar kunnen stellen en daarbij belangrijke kenmerken van de bestemming onder de aandacht brengen, evenals de vorderingen die zij hebben gemaakt op het gebied van de groene en de digitale transitie.

Praktijkvoorbeeld van de voordelen van gegevensdeling voor bedrijven en organisaties voor bestemmingsmanagement Een klein bureau, of een reisorganisator, moet een offerte voor potentiële klanten maken op basis van de accommodatiecapaciteit van een gebied, dat naast steden ook verder afgelegen landelijke bestemmingen kan omvatten. In regio’s of tussen gemeenten wordt de accommodatiecapaciteit voor verschillende bestemmingen, zelfs die met een geringe omvang, echter op verschillende manieren bepaald. Voor de ene bestemming gaat het om het aantal nachten en voor de andere om het aantal bedden. De ene bestemming kan daar mogelijkheden voor kortetermijnverhuur onder vermelden, terwijl een andere misschien alleen informatie over hotels verstrekt. Of zij kunnen verschillende definities voor interessante plaatsen of evenementen hanteren, afhankelijk van de keuze en de strategie van de lokale organisaties voor bestemmingsmanagement. Door op metagegevens gebaseerde beschrijvingen te bieden, idealiter uitgaande van bestaande geharmoniseerde begrippen en definities, taxonomieën, indelingen en geospatiale desaggregatie die reeds voor officiële statistieken worden toegepast, zou een gegevensruimte ervoor kunnen zorgen dat dezelfde definitie wordt gebruikt in alle datasets en -bronnen, zodat het aangesloten reisbureau, of het reisbureau dat zich voor gegevensanalyse op externe ondersteuning verlaat, zijn offerte zorgvuldig kan berekenen.

Als natuurlijke partners bij een gegevensruimte spelen bureaus voor de statistiek op nationaal en Unieniveau een cruciale rol, aangezien zij officiële statistieken gratis beschikbaar stellen, de interoperabiliteit binnen en tussen statistische gebieden ondersteunen, en ervoor zorgen dat de bestaande gegevens voor de productie van innovatieve of verbeterde officiële statistieken kunnen worden hergebruikt, waarbij zij kunnen inspelen op de behoeften inzake verplichte verslaglegging.

Een beter, meer gepersonaliseerd en duurzamer toeristisch aanbod, vergezeld van consequente ondersteunende beleidsmaatregelen op nationaal, regionaal en lokaal niveau, is voor Europa van het grootste belang om op een innovatieve en duurzame manier de meest bezochte toeristische bestemming ter wereld te blijven en de gegevensruimte voor toerisme kan hieraan bijdragen, zoals hieronder nader wordt uitgelegd. Gegevens kunnen helpen het effect van toerisme op duurzaamheid in kaart te brengen, te meten en te verbeteren. Voorbeelden hiervan zijn gegevens over het energieverbruik van hotels, hun certificaten voor duurzame energie, hun waterverbruik en verwerking van afvalwater. Ook kunnen instrumenten voor het traceren van agro-voedingsmiddelen lokale toeleveringsketens ondersteunen en daarbij het milieueffect van de horecasector beperken en tegelijkertijd het agrotoerisme ondersteunen. Een ander voorbeeld van de voordelen van gegevensdeling in velerlei gebieden en sectoren is de interoperabiliteit tussen de Europese gegevensruimte voor toerisme en de Europese gegevensruimte voor gezondheid. Het delen van elektronische gezondheidsgegevens kan zowel voor de reiziger en het gastland uitermate nuttig zijn bij het plannen en verlenen van passende gezondheidszorg.

De voordelen van intensievere gegevensdeling zouden dan ook gevolgen hebben voor de hele markt, met inbegrip van grote platforms die de primaire gegevenshouders zijn van commerciële gegevens over toerisme.

1.2.   De uitdagingen van het delen van gegevens over toerisme

De toeristische sector staat voor drie specifieke uitdagingen met betrekking tot gegevensdeling, die moeten worden aangepakt door de belangrijkste bevorderende factoren voor de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme (zie hoofdstuk 2).

1.   Interoperabiliteit van gegevens

Voor het ontwerpen, beheren en aanbieden van een toeristische belevenis, voor het nemen van beslissingen of voor innovatiedoeleinden is een verscheidenheid aan niet-persoonsgebonden gegevens nodig. Een onderscheidend kenmerk van de toeristische sector is dat elk gegevensdomein nuttig kan zijn bij de totstandbrenging van een toeristische belevenis (d.w.z. mobiliteit, energie, milieu, cultureel erfgoed, stedelijke planning, gezondheid enz.), zij het met belangrijke sets niet-persoonsgebonden gegevens die van bijzonder belang zijn voor marktdeelnemers. Uit uitvoerige raadplegingen met betrokkenen die de Europese Commissie tussen 2021 en 2023 heeft gehouden, zijn datasets naar voren gekomen die van bijzonder belang zijn voor marktdeelnemers (afhankelijk van de use case en van het doel van de gegevensverzameling): beschikbaarheid van accommodatie en vraag, reismogelijkheden en vraag, de ecologische en sociale gevolgen van toerisme alsmede het aanbod en de ontwikkelingen op de markt. De belangrijkste uitdaging is daarom om informatie uit verschillende bronnen uit te wisselen en te vergelijken en zo veel mogelijke overlappingen en doublures te voorkomen, binnen een interoperabiliteitskader dat met andere sectorale gegevens wordt gedeeld. Indien mogelijk zouden normen kunnen worden onderzocht die reeds door en onder belanghebbenden worden gebruikt en verspreid (zie 2.3).

2.   Toegang tot gegevens

Het toerisme-ecosysteem van de EU maakt geen gebruik van een gemeenschappelijk marktplatform: aanbiedingen worden door particuliere marktdeelnemers en overheidsinstanties gemodelleerd en gecatalogiseerd op nationaal, regionaal en lokaal niveau, waardoor een gevarieerd, rijk en meertalig landschap ontstaat, en boekingen via beide platforms (groot en klein) en onafhankelijk door aanbieders worden beheerd. De gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme treedt weliswaar niet op als marktdeelnemer (d.w.z. verricht of centraliseert geen boekingen), maar kan marktdeelnemers wel instrumenten voor het doorzoeken van informatie aanbieden (zie 2.2).

3.   Gegevensverstrekking door publieke en particuliere belanghebbenden

Gegevens kunnen openbaar zijn (zoals dienstregelingen, verkeers- en weersinformatie, of gegevens die worden verkregen door het bezoeken van websites), maar kunnen ook particulier, commercieel of gevoelig zijn. Voor zover persoonsgegevens worden gedeeld, moeten alle belanghebbenden zich houden aan de algemene verordening gegevensbescherming (AVG) (8). Commerciële gegevens, waaronder het merendeel van de informatie in verband met boekingen, reizen, zoekopdrachten op het web en betalingen, worden beheerd door een klein aantal grote actoren, die moeten worden betrokken bij de discussie over de regels inzake toegang tot gegevens binnen de gegevensruimte.

Het beginsel van de waarde van gegevens moet worden gecompenseerd door een governancemodel dat zo goed mogelijk onmiddellijke toegang tot gegevens verschaft. Dit vereist een gezamenlijke inspanning van alle belanghebbenden, met als voorwaarde dat de gegevensruimte voor toerisme niet mag worden gebruikt als marktplaats voor het adverteren van particulier beheerde pakketreizen. De gegevensruimte heeft als primair doel om op eerlijke en inclusieve wijze ondersteuning te bieden aan alle belanghebbenden in het ecosysteem.

Het potentieel van een doeltreffende ruimte voor dataverkeer houdt rechtstreeks verband met de deelname van zo veel mogelijk belanghebbenden, niet alleen als gebruikers, maar ook als aanbieders van gegevens. Als zodanig kunnen stimulansen voor grote particuliere marktdeelnemers worden onderzocht om hun informatie, of delen daarvan, in de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte te delen. Naast het beginsel van gegevensaltruïsme (9) zoals gedefinieerd in de datagovernanceverordening, kunnen deze stimulansen bijvoorbeeld de vorm aannemen van overeengekomen toegangsvoorwaarden: verschillende regelingen en modellen voor gegevensdeling, beperkt tot of van toepassing op bepaalde datasets, die in de loop der tijd kunnen veranderen; bepaalde dagen van de week, kwartalen of andere termijnen; en/of beschikbaar tegen betaling of als een combinatie van openbare en tegen betaling verkrijgbare niet-persoonsgebonden gegevens. Dit is werk in uitvoering, waarvoor gezamenlijke inspanningen moeten worden geleverd en waarbij alle partijen moeten begrijpen dat een evenwicht moet worden gevonden tussen de transparantie van de regels en de inachtneming van de commerciële belangen (10). In overeenstemming met het voorstel voor de dataverordening zou dit echter niet van invloed mogen zijn op de toegang tot en het gebruik van informatie in de gegevensruimte voor de productie van officiële statistieken.

Bovendien kost de productie van gegevensstromen veel tijd en middelen. Kmo’s en kleinere organisaties voor bestemmingsmanagement alsook overheidsinstanties zouden het omslachtig vinden om interoperabiliteitsnormen voor reeds bestaande datasets aan te nemen. Er moeten dan ook oplossingen worden onderzocht om de administratieve lasten voor kleinere publieke en particuliere marktdeelnemers te verlichten.

1.3.   Doel van de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme

De gegevensruimte voor toerisme heeft tot doel technische normen voor interoperabiliteit te combineren met een governancestructuur die publieke en particuliere belanghebbenden uitnodigt en in staat stelt hun inspanningen te bundelen om de gegevensdeling op verschillende gegevensdomeinen en in verschillende sectorale gegevensruimten, en het datagebruik in de sector te intensiveren. Dit kan op zijn beurt grote voordelen opleveren voor het toerisme-ecosysteem en specifieke doelstellingen ondersteunen, zoals:

—	de bevordering van innovatie in de bedrijfswereld en voor organisaties voor bestemmingsmanagement bij het creëren, verbeteren en personaliseren van diensten en aanbiedingen, door middel van toegang tot meer en betere informatie, die niet alleen wordt gedeeld maar ook gemakkelijker te vinden is;

—	de ondersteuning van overheidsinstanties in hun besluitvorming met het oog op de duurzaamheid van hun toeristische aanbod, marketing en management op basis van een verscheidenheid aan relevante gegevens;

—	de ondersteuning van gespecialiseerde bedrijven bij het verlenen van betere diensten aan de markt wat gegevensanalyse, indexen, en marktontwikkelingen betreft;

—	de mogelijkheid van kmo’s of kleine organisaties voor bestemmingsmanagement om hun gegevens en informatie met betrekking tot diensten en aanbiedingen te delen met een EU-breed kader voor gegevensdeling;

—	betere beschikbaarheid van gegevensbronnen voor het produceren van statistische gegevens voor besluitvormers, voor bedrijven of met het oog op het algemeen belang, en bevordering van de integratie met en de verbetering van bestaande officiële statistieken.

Naar aanleiding van de goedkeuring van de Europese datastrategie heeft de Europese Commissie voor alle gemeenschappelijke sectorale gegevensruimten belangrijke beginselen en aspecten betreffende het ontwerp vastgesteld in het werkdocument van de diensten van de Commissie over gemeenschappelijke Europese gegevensruimten (2022) (11): gegevenscontrole, inachtneming van de regels en waarden van de EU, infrastructuur voor technische gegevens, governance, interoperabiliteit, en openheid.

In de datagovernanceverordening (12) en het voorstel voor de dataverordening (13) (goedgekeurd door de Europese Commissie in februari 2022) worden deze ontwerpbeginselen gesteund en wordt dieper ingegaan op een reeks gemeenschappelijke benaderingen op EU-niveau om vertrouwen tot stand te brengen en een billijke behandeling van belanghebbenden met betrekking tot de doeltreffendheid van gegevensdeling te waarborgen.

De datagovernanceverordening heeft tot doel de beschikbaarheid van gegevens voor gebruik te bevorderen door het vertrouwen in databemiddelingsdiensten te vergroten en de mechanismen voor gegevensdeling in de hele EU te versterken, en beoogt tevens EU-brede gemeenschappelijke interoperabele gegevensruimten in strategische sectoren tot stand te brengen om juridische en technische belemmeringen voor gegevensdeling weg te nemen.

Het voorstel voor de dataverordening heeft tot doel ervoor te zorgen dat waarde in de data-economie eerlijk wordt verdeeld en dat het gebruik van en de toegang tot door verbonden producten gegenereerde gegevens worden vergemakkelijkt, met name wanneer wordt bijgedragen tot het genereren van gegevens. De dataverordening voorziet in speciale instrumenten om de interoperabiliteit te vergemakkelijken, onder meer binnen en tussen gegevensruimten. In de verordening worden essentiële eisen vastgesteld voor verschillende elementen die van belang zijn voor de gegevensruimten, met inbegrip van een mandaat om normalisatie-instellingen te vragen geharmoniseerde normen te ontwikkelen.

Bij de algemene verordening gegevensbescherming worden regels vastgesteld betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van persoonsgegevens. De AVG voorziet in algemene voorwaarden waaraan moet worden voldaan bij het verzamelen, delen en hergebruiken van persoonsgegevens.

Als uitvloeisel van de richtlijn inzake open data en het hergebruik van overheidsinformatie (14) heeft de Europese Commissie een lijst van specifieke hoogwaardige datasets en de regelingen voor de publicatie en het hergebruik ervan vastgesteld (15). Een deel van deze gegevens (geospatiale gegevens, gegevens betreffende aardobservatie en het milieu, meteorologische gegevens, mobiliteitsgegevens) kan van belang zijn voor het ontwikkelen of monitoren van diensten en beleidsmaatregelen op het gebied van toerisme.

Het beleid inzake Interoperabel Europa bevordert de interoperabiliteit van gegevens binnen en tussen gegevensruimten, waarbij juridische, operationele en technische/semantische afstemming wordt aangemoedigd, bijvoorbeeld door gebruik te maken van referentiearchitecturen, semantische instrumenten, gegevensmodellen en API’s. Meerdere van deze oplossingen zullen ook worden opgenomen in de toolbox van het ondersteuningscentrum voor gegevensruimten (Data Spaces Support Centre) en zullen tevens worden besproken in het Europees Comité voor gegevensinnovatie (zie hieronder). Het voorstel voor de verordening Interoperabel Europa (16) zal de interoperabiliteit versterken door het gebruik van deze interoperabiliteitsoplossingen, die ervoor moeten zorgen dat de gegevensruimte voor toerisme voordeel haalt uit gegevens uit verschillende bronnen, verder aan te moedigen.

Deze architectuur, waaronder de gegevensdeling vormt krijgt, biedt de toeristische sector essentiële ondersteuning met duidelijke regels voor aanbieders van gegevens en marktdeelnemers binnen en buiten de EU. Gegevensdeling vormt ook het onderwerp van een aantal belangrijke sectorale wetgevingsinitiatieven met een duidelijke en krachtige impact op de toeristische sector.

De voorgestelde verordening betreffende kortetermijnverhuur van accommodatie (17) staat bevoegde autoriteiten toe om activiteitsgegevens over kortetermijnverhuur van accommodatie te delen met “entiteiten of personen die wetenschappelijk onderzoek uitvoeren, analytische activiteiten verrichten of nieuwe bedrijfsmodellen ontwikkelen”.

Op grond van de Gedelegeerde verordening met betrekking tot het aanbieden van EU-brede multimodale reisinformatiediensten (18) moeten informatieve gegevens beschikbaar worden gesteld via nationale toegangspunten. Deze verplichting geldt voor geregeld vervoer in alle vervoerswijzen (collectief stadsvervoer, trein, vliegtuig, veerboot) en voor alternatieve vormen van vervoer (zoals deelauto’s, autoverhuur, carpoolen), en individuele vervoermiddelen, zoals fietsen. De gegevens moeten alleen toegankelijk worden gemaakt indien zij in digitale vorm bestaan. De onder de verplichting vallende gegevens omvatten: informatieve gegevens over dienstregelingen, standaardtarieven, de locatie van stations (knooppunten) en bepaalde infrastructuurgegevens (onder andere voor fietsen).

Met betrekking tot gegevens voor het ontwikkelen van diensten die boekingen en betalingen kunnen vergemakkelijken, zal het nieuwe initiatief over multimodale digitale mobiliteitsdiensten (19) verplichtingen tot het delen van gegevens in het leven roepen die, net als bij multimodale reisinformatiediensten, zullen leiden tot de gegevensruimte voor toerisme. In het voorstel zal worden gekeken naar verplichtingen voor bepaalde marktdeelnemers om overeenkomsten met derde partijen aan te gaan. Dit moet ervoor zorgen dat online ticketdiensten de multimodaliteit kunnen vergemakkelijken, door passagiers de mogelijkheid te bieden om op een eenvoudige een transparante manier aanbiedingen te vergelijken en er toegang toe te verkrijgen.

Met de verordening inzake platform-to-business-relaties (P2B-verordening) (20) wordt beoogd een billijke, transparante en voorspelbare behandeling van zakelijke gebruikers door onlinetussenhandelsdiensten te waarborgen.

De gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme heeft tot doel deze eisen en beginselen op te nemen, om gefragmenteerde uitvoering door de belanghebbenden te voorkomen. De meerwaarde van een gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme zal ook te vinden zijn in de steun van de Europese Commissie en andere organen. Eén pasklare aanpak kan weliswaar niet in de specifieke behoeften van elke verticale sector of elk verticaal domein voorzien, maar kan wel van groot belang zijn om sectoroverschrijdende gemeenschappelijke kenmerken in kaart te brengen en, waar mogelijk, gemeenschappelijke concepten, modellen en bouwstenen te ontwikkelen die in verschillende sectoren en domeinen kunnen worden gebruikt. Zoals vermeld zijn gemeenschappelijke kenmerken en synergieën van bijzonder belang voor de toeristische sector. Het Europees Comité voor gegevensinnovatie, opgericht bij de datagovernanceverordening, zal richtsnoeren opstellen en de relevante normen en interoperabiliteitseisen voor sectoroverschrijdende gegevensdeling vaststellen. Het ondersteuningscentrum voor gegevensruimten, een project dat wordt gefinancierd door het programma Digitaal Europa, zal met het Europees Comité voor gegevensinnovatie samenwerken aan de gemeenschappelijke Europese gegevensruimten en zal worden belast met de coördinatie van alle relevante acties op dit gebied.

2.   Belangrijke factoren die de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme mogelijk maken

In een complex ecosysteem zoals toerisme, waar nuttige informatie afkomstig is uit verschillende domeinen en sectoren, de economische actoren bijna uitsluitend kmo’s zijn, en grote gegevensdomeinen door enkele grote platforms worden beheerd, moeten voor het delen van gegevens enkele factoren worden gecombineerd en met elkaar in evenwicht zijn.

Dit is een uitdaging die wordt aangepakt door middel van twee coördinatie- en ondersteuningsacties die in 2022 worden gefinancierd in het kader van het programma Digitaal Europa (21). De coördinatie- en ondersteuningsacties brengen twee publiek-private consortia samen met als doel de Europese Commissie te voorzien van een geactualiseerd overzicht van relevante publieke en particuliere initiatieven, een grondige analyse van de belangrijke factoren die een gegevensruimte voor toerisme mogelijk maken en, heel belangrijk, een blauwdruk voor de uitrol ervan. De twee coördinatie- en ondersteuningsacties werken synergetisch, lopen van november 2022 tot november 2023 en zullen de basis leggen voor de werkzaamheden aan de gegevensruimte voor toerisme, waarbij wordt voortgebouwd op het bestaande kader voor Europese statistieken over toerisme. Zij zullen substantiële informatie toevoegen aan alle aspecten die verband houden met de context en de governance van de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme, en de volgende stappen voor de ontwikkeling ervan.

Door deze werkzaamheden te ondersteunen en nog eens 8 miljoen EUR in het werkprogramma van het programma Digitaal Europa 2023-2024 te reserveren, heeft de Europese Commissie zich ertoe verbonden als partner met publieke en particuliere actoren in het toerisme-ecosysteem samen te werken om bij hen de behoeften van de markt en de sector te verzamelen, zowel wat betreft het kader voor gegevensdeling als de snelheid waarmee dit moet worden ingevoerd.

2.1.   Governance

De governance van de gegevensruimte voor toerisme zal bepalen hoe de belangrijkste factoren die interoperabiliteit mogelijk maken, zullen worden ingezet en op elkaar zullen reageren, met als doel ervoor te zorgen dat gegevens op een rechtmatige, billijke, transparante, evenredige en niet-discriminerende wijze worden geraadpleegd, gedeeld en gebruikt. Om hier vorm aan te geven, zal voor de twee uit het programma Digitaal Europa gefinancierde coördinatie- en ondersteuningsacties rekening worden gehouden met de bestaande richtsnoeren van publieke en particuliere actoren op nationaal en EU-niveau. Dit zal worden gedaan binnen het toepassingsgebied van de Europese datastrategie en van het transitietraject voor toerisme.

In 2022 heeft de Europese Commissie belangrijke ontwerpbeginselen en -aspecten vastgesteld voor alle gemeenschappelijke sectorale gegevensruimten (22): gegevenscontrole, inachtneming van de regels en waarden van de EU, infrastructuur voor technische gegevens, governance, interoperabiliteit, openheid en cyberbeveiliging (23). Bovendien bevat de gedragscode voor gegevensdeling in het toerisme (2023), opgesteld door particuliere belanghebbenden met de steun van de Europese Commissie (zie 2.4), een lijst van specifieke beginselen die in acht moeten worden genomen in een overeenkomst inzake gegevensdeling: rechten inzake gegevensgebruik, de waarde en vergoeding van gegevens, intellectuele eigendom, transparantiebeginselen met inbegrip van beveiliging, betrouwbaarheid, privacy en gegevensbescherming (24) en ethiek.

Het transitietraject voor toerisme omvat acties op regionaal, nationaal en EU-niveau ter ondersteuning van gegevensdeling in de sector:

—	het vertrouwen tussen relevante belanghebbenden in de toeristische sector versterken en strategische steun verlenen over de manier waarop doeltreffend gebruik kan worden gemaakt van wederzijds voordelige partnerschappen voor gegevensdeling in de toeristische sector, [thema’s 9, 14, 15];

—

toeristische bedrijven ondersteunen bij het innoveren, verbeteren en uitbreiden van hun diensten, en autoriteiten/reisbestemmingen ondersteunen bij het beter beheren van toeristenstromen, op basis van gemakkelijker beschikbare voor het toerisme relevante gegevens uit verschillende bronnen, [thema’s 10, 14, 15, 16];

—	op milieuvriendelijkere diensten gericht onderzoek en innovatie in het toerisme-ecosysteem vergemakkelijken, door gegevens ter beschikking te stellen van verschillende soorten actoren, waaronder consumenten, [thema’s 13, 15, 26].

De informele deskundigengroep van de Commissie Together for EU Tourism (Samen voor toerisme in de EU — T4T) (25), bestaande uit deskundigen afkomstig uit de openbare en de particuliere sector, verleent de Commissie bijstand bij de uitvoering van deze acties, namelijk bij de voorbereiding van beleidsinitiatieven, de ondersteuning van de samenwerking van alle belanghebbenden in het ecosysteem met betrekking tot de uitvoering van wetgeving, acties, programma’s en beleidsmaatregelen, en de totstandbrenging van de uitwisseling van goede praktijken. In het bijzonder zal de subgroep die werkt aan de digitale transitie van de toeristische sector de uitvoering van alle acties in verband met gegevensdeling en de digitalisering van de sector monitoren en ondersteunen en daarmee bijdragen tot de jaarlijkse inventarisatie.

Tegelijkertijd is het zo dat, aangezien de bevoegdheid voor het toerismebeleid en -beheer op nationaal niveau, en in sommige lidstaten op regionaal niveau, of op beide niveaus ligt, de Europese Commissie, nationale en regionale overheden en particuliere belanghebbenden moeten samenwerken om de ontwikkeling daarvan te ondersteunen. Het nieuwe uitvoeringsinstrument met de naam Europees consortium voor digitale infrastructuur (EDIC) zou een oplossing kunnen bieden voor de uitrol en exploitatie van de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme. Dankzij de nieuwe kansen die worden geboden door het beleidsprogramma voor het digitale decennium tot 2030 (26) zouden de lidstaten ook kunnen onderzoeken wat de mogelijkheden zijn voor het opzetten van een EDIC voor de totstandbrenging en het beheer van de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme.

2.2.   Semantiek voor interoperabiliteit

Om minimale interoperabiliteit te bereiken, zijn gemeenschappelijke gegevensmodellen en een gemeenschappelijk begrippenapparaat nodig. Nationale, regionale en lokale overheidsinstanties en -organen die diensten rond toeristische gegevens aggregeren en opbouwen, worden allemaal met dezelfde uitdagingen geconfronteerd en zien tegelijkertijd dezelfde kansen met betrekking tot semantiek liggen. Nationale bureaus voor de statistiek en Eurostat beschikken over onderling overeengekomen definities voor officiële statistieken. Deze definities worden echter niet automatisch overgenomen door andere belanghebbenden in de toeristische sector.

Een voorbeeld hiervan is het uitdrukken van de “capaciteit” van een accommodatie, aangezien de ene aanbieder deze kan beschrijven als het aantal personen dat in een hotel kan worden ondergebracht, terwijl een andere aanbieder dit getal opvat als het aantal beschikbare bedden. Dit voorbeeld laat zien dat belangrijke, in de toeristische sector gangbare begrippen duidelijk moeten worden gedefinieerd en afgebakend om alle initiatieven voor gegevensdeling van publieke en particuliere actoren te ondersteunen. Niet alleen moeten modellen en definities op één lijn worden gebracht, in de toeristische sector, die sterk op gebruikers is gericht, moeten ook definities worden gehanteerd die voldoen aan de meertaligheidsvereisten in de EU: er wordt inhoud aangeboden in de taal van de gebruiker, en de metagegevens en classificatie, die nuttig zijn bij het zoeken naar inhoud, moeten aan de taal van de gebruiker worden aangepast met het oog op een betere gebruikerservaring en om discriminatie te vermijden.

In dat verband zouden gemeenschappelijke gegevensmodellen op Europees niveau, zoals de bestaande gegevensmodellen om informatie over personenvervoer te delen, zeer waardevol zijn. Het precieze toepassingsgebied van het model/de modellen moet worden vastgesteld tijdens de voorbereidende werkzaamheden in 2023 (zie hoofdstuk 3), maar er moet een pragmatische aanpak worden gevolgd waarbij op bestaande specificaties wordt voortgebouwd (27). De opstelling van richtsnoeren en de totstandbrenging van ondersteuning voor de uitvoeringswijze van dit model om de naleving door verschillende actoren op verschillende niveaus te waarborgen zijn eveneens van groot belang. Het ondersteuningscentrum voor gegevensruimten zal in dit verband een essentiële rol spelen.

2.3.   Technische normen voor interoperabiliteit

Het ondersteuningscentrum voor gegevensruimten werkt momenteel aan de vaststelling van gemeenschappelijke technische normen, waarbij rekening wordt gehouden met de bestaande initiatieven en het bestaande regelgevingskader en met de werkzaamheden van normalisatieorganisaties. Alle gegevensruimten zullen ook gebruik kunnen maken van Simpl, de middleware die zich momenteel in de opstartfase bevindt en die cloud-to-edge-federaties mogelijk zal maken en alle belangrijke door de Europese Commissie gefinancierde gegevensinitiatieven zal ondersteunen (28).

Hierbij zij opgemerkt dat de dataverordening de Commissie de bevoegdheid zal verlenen om in te grijpen wanneer een gebrek aan normen wordt vastgesteld. In de mededeling van de Commissie Een EU-strategie voor normalisatie: mondiale normalisatie ter ondersteuning van een veerkrachtige, groene en digitale eengemaakte markt in de EU (29) wordt de nadruk gelegd op het rechtstreekse verband tussen het succes van Europese actoren op het gebied van internationale normalisatie enerzijds en het concurrentievermogen en de technologische soevereiniteit van Europa, en de bescherming van Europese waarden anderzijds. Een van de vastgestelde prioriteitsgebieden is “datanormen voor verbetering van interoperabiliteit, gegevensdeling en hergebruik van data, ter ondersteuning van de gemeenschappelijke Europese gegevensruimten”.

Het Europees statistisch systeem, het partnerschap tussen Eurostat en nationale bureaus voor de statistiek, vormt een kader voor de systematische ontwikkeling, productie en verspreiding van Europese statistieken over toerisme, zoals vastgesteld bij Verordening (EU) 692/2011 (30). Door het gebruik van een gemeenschappelijke classificatie, taxonomieën tussen statistische domeinen, waarmee semantische interoperabiliteit wordt verzekerd, kunnen gegevens over de capaciteit en bezettingsgraad van toeristische accommodatie of gegevens over de kenmerken van toeristische reizen worden gecombineerd met andere statistische terreinen, waardoor zinvolle indicatoren ontstaan. Bovendien is al een reeks technische normen voor het delen van accommodatiegegevens met de particuliere sector, namelijk met internationale onlineplatforms, opgesteld door Eurostat (31).

2.4.   De rol van de particuliere sector

De gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme zal het licht zien in een bloeiende dienstenmarkt. Bedrijven en databemiddelingsdiensten verlenen een cruciale dienst aan het toerisme-ecosysteem van de EU en tonen veel belangstelling voor een gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme. Sommige platforms delen reeds op vrijwillige en regelmatige basis reeksen accommodatiegegevens met Eurostat om Europese statistieken te produceren.

De particuliere sector werkt toe naar overeenkomsten inzake het delen van niet-persoonsgebonden gegevens die particuliere gegevensruimten in de toeristische sector tot stand kunnen brengen. De Europese Commissie verwelkomt deze initiatieven en verbindt zich ertoe ze te ondersteunen om te zorgen voor synergie tussen deze initiatieven en de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme. Het online ondersteuningsplatform voor belanghebbenden in de toeristische sector van de Europese Commissie, dat in 2024 operationeel wordt, zal bij deze inspanning een belangrijke rol spelen (zie hoofdstuk 3).

De door een groep belanghebbenden op EU-niveau ontwikkelde en in maart 2023 aangenomen gedragscode voor gegevensdeling in het toerisme (32) is bedoeld om het vertrouwen te ondersteunen tussen belanghebbenden — voornamelijk kmo’s — die contracten voor het delen van informatie willen opstellen, en om algemene richtsnoeren te verschaffen, met voorbeelden en een controlelijst voor belanghebbenden die geïnteresseerd zijn in gegevensdeling, over de manier waarop wederzijds voordelige betrekkingen voor het delen van gegevens in de toeristische sector tot stand kunnen worden gebracht. De Europese Commissie verzoekt de actoren in de Europese toeristische sector om zich publiekelijk tot de richtsnoeren te verbinden.

De particuliere sector kan ook een belangrijke rol spelen bij het aanvullen van de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme, voornamelijk door kmo’s en reisbestemmingen van gebruiksvriendelijke instrumenten te voorzien. Deze kunnen de vorm aannemen van een platform, een app, of betaalde analyses en ondersteunende diensten voor bedrijven, ter overbrugging van de kloof tussen het op EU-niveau opgezette interoperabiliteitskader en de behoefte aan onmiddellijk en ongecompliceerd gebruik en hergebruik van gegevens.

2.5.   Steun voor kmo’s in de transitie naar een gegevensruimte

Zoals aangekondigd in de mededeling “Een kmo-strategie voor een duurzaam en digitaal Europa” (33) en in overeenstemming met de Europese datastrategie, biedt de Europese Commissie ondersteuning aan kmo’s in verschillende sectoren met behulp van de digitale-innovatiehubs en het European Enterprise Network, die in synergie met elkaar werken.

Europese digitale-innovatiehubs (34) zijn éénloketsystemen die ondersteuning bieden aan bedrijven en overheidsorganisaties bij het aanpakken van digitale uitdagingen en het vergroten van hun concurrentiekracht. De Europese digitale-innovatiehubs bieden toegang tot technische deskundigheid en geven kmo’s de mogelijkheid om oplossingen te testen voordat zij tot investeringen overgaan. Europese digitale-innovatiehubs verstrekken financieringsadvies, verzorgen opleidingen en helpen vaardigheden te ontwikkelen op een gebruiksvriendelijke en doelgerichte manier. Sommige Europese digitale-innovatiehubs zijn gespecialiseerd in toerisme, maar dankzij het netwerk kunnen zij allemaal kmo’s helpen gebruik te maken van infrastructuren en initiatieven zoals de gemeenschappelijke Europese gegevensruimten.

De sectorgroep Toerisme (SGT) van het European Enterprise Network bestaat uit 61 leden uit 23 verschillende landen die regelmatig samenwerken om de toerisme-ecosystemen op hun grondgebied te ondersteunen. De SGT heeft tot doel het concurrentievermogen en de veerkracht van kmo’s te vergroten door hen van degelijk advies te voorzien en hun internationalisering te ondersteunen. De klemtoon ligt op de mogelijkheden van EU-financiering, technologieoverdracht en zakelijke kansen, ondersteund door specifieke gerichte communicatie- en promotieactiviteiten. Digitalisering is een van de centrale activiteiten en binnen dit brede spectrum helpt de SGT ambitieuze, op groei gerichte kmo’s om toegang tot informatie te krijgen en daar optimaal gebruik van te maken.

2.6.   Steun voor reisbestemmingen in de transitie naar een gegevensruimte

Reisbestemmingen (zoals steden, plattelandsgemeenschappen of bredere gebieden) zijn complexe spelers die het beheer van toerisme in hun stedelijke en lokale planning moeten integreren om ervoor te zorgen dat de impact van toeristenstromen niet alleen inwoners ten goede komt, maar ook duurzaam is voor zowel de gemeenschap als het milieu. Verscheidene initiatieven van de Commissie kunnen een positief effect hebben op de beschikbaarheid van nuttige informatie voor het beheer en de ontwikkeling van toerisme, en de Commissie zal ervoor zorgen dat de synergieën tussen netwerken worden gehandhaafd zodat de digitale transitie van de openbare sector consistent verloopt. Het samenwerkingsplatform voor belanghebbenden, dat de Commissie in 2024 zal lanceren ter ondersteuning van de gezamenlijke uitvoering van het transitietraject voor toerisme, zal voorzien in een éénloketsysteem voor alle informatie die nuttig is voor belanghebbenden in de toeristische sector met betrekking tot beleid en maatregelen op nationaal en EU-niveau, alsook voor de uitwisseling van goede praktijken.

Daarnaast zullen deze mogelijkheden voor rechtstreekse samenwerking tussen reisbestemmingen onderling en tussen reisbestemmingen en de Commissie waarborgen dat specifieke lokale factoren en voorschriften in aanmerking worden genomen bij de ontwikkeling van de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme:

—

de door en voor steden en gemeenschappen in de living-in.eu-beweging (35) ontwikkelde mechanismen inzake minimale interoperabiliteit kunnen belangrijke ondersteuning bieden aan de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme, aangezien zij interoperabiliteitsoplossingen voor deze ecosystemen aandragen;

—

Intelligente steden (36) is een initiatief van de Europese Commissie ter ondersteuning van Europese steden in hun traject naar de groene en de digitale transitie van hun lokale economieën, gebaseerd op netwerkvorming, uitwisseling van goede praktijken, ondersteuning door deskundigen en de activering van de particuliere sector;

—

in het kader van de EU-stedenagenda (37) zullen ook middelen worden gereserveerd ter ondersteuning van het toerisme op stedelijke bestemmingen, met bijzondere aandacht voor de duurzaamheid van het aanbod; binnen een nieuw partnerschap voor duurzaam toerisme in het kader van de EU-stedenagenda (38), dat in december 2022 werd gelanceerd, kunnen ook concrete acties voor het verbeteren van de digitale diensten van stedelijke bestemmingen worden voorgesteld;

—

op het officiële portaal voor EU-gegevens (39) wordt alle openbare informatie met betrekking tot wetgeving, publicaties, aankondigingen van aanbestedingen en andere vormen van openbare gegevens van de EU verzameld. Het is een gegevensbank die kan dienen als ondersteuning voor alle sectorale gegevensruimten;

—

het vlaggenschip Toerisme (40) in het kader van het instrument voor technische ondersteuning 2022 (41) biedt ondersteuning aan zeven lidstaten (42) bij het versterken van hun statistieken en gegevenskader voor toerisme, door capaciteit voor gegevensdeling en -integratie op te bouwen, door de uitvoeringskloof van het Tourism Satellite Account — het standaard statistische kader en belangrijkste instrument voor de economische meting van toerisme — te dichten, onder meer met richtsnoeren om het gebruik van alternatieve gegevensbronnen mogelijk te maken, door duurzaamheidsindicatoren te integreren in statistieken over toerisme met het oog op een beter bestemmingsmanagement, en door de digitalisering van kmo’s in de toeristische sector te bevorderen.

Er wordt momenteel ook een EU-competentiecentrum ter ondersteuning van gegevensbeheer op toeristische bestemmingen ontwikkeld. De kennishub zal reisbestemmingen ondersteunen bij het ontwikkelen en uitvoeren van datagestuurd beheer alsook competenties en strategieën op het gebied van gegevensdeling. Het competentiecentrum van de EU moet in 2024 operationeel zijn.

2.7.   Een use case voor de gegevensruimte voor toerisme testen

Aangezien een omgeving voor gegevensdeling moet worden gecreëerd waarin alle betrokken partijen vertrouwen kunnen stellen en aangezien het belangrijk is dat de factoren die interoperabiliteit mogelijk maken eerst worden getest voordat ze als bouwstenen van de gegevensruimte voor toerisme worden gebruikt, zet de Europese Commissie in samenwerking met de lidstaten en particuliere belanghebbenden een testactie op om de weg te bereiden voor de gegevensruimte voor toerisme.

Bij de actie moeten de belangrijke bevorderende factoren (technische normen en governancemodel) worden toegepast die zijn vastgesteld tijdens de in het kader van het programma Digitaal Europa gefinancierde voorbereidende acties, waarbij zij in overeenstemming worden gebracht met de door Eurostat ontwikkelde technische normen voor accommodatiegegevens: de actie zal de waarde van de gegevensruimte voor toerisme voor de sector onder de aandacht brengen door de interoperabiliteitsnormen en het bedrijfsmodel voor gegevensdeling die in het kader van de coördinatie- en ondersteuningsacties zijn vastgesteld toe te passen en te testen. De testactie wordt op geheel vrijwillige basis opgezet en vormt een praktijkvoorbeeld van de voorbereiding van de gegevensruimte voor toerisme.

Nationale en regionale overheidsinstanties, Eurostat en de relevante diensten van de Europese Commissie zullen bij het proces worden betrokken, samen met particuliere partners die gespecialiseerd zijn in gegevensbeheer, om ervoor te zorgen dat de aanpak past in de voorbereidende werkzaamheden betreffende de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme en in het kader voor gegevensdeling dat wordt beoogd in het voorstel voor de verordening betreffende kortetermijnverhuur.

De Commissie streeft naar een realistische en inclusieve aanpak die nuttig resultaten oplevert voor de belanghebbenden in de EU — zowel voor wie meewerkt aan de actie als voor kmo’s en organisaties voor bestemmingsmanagement. De test zal dan ook gericht zijn op een use case van de wisselwerking tussen verschillende gegevensdomeinen, waaronder kortetermijnverhuur en accommodatie.

Het initiatief zal naar verwachting in het eerste kwartaal van 2025 worden afgerond. Tegen die tijd zullen de resultaten van de coördinatie- en ondersteuningsacties ter voorbereiding van de gegevensruimte voor toerisme erin zijn opgenomen, hetgeen een eerste grote stap zal zijn in de richting van een volwaardige gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme.

3.   Volgende stappen naar de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme

Fase 1: heden tot en met het vierde kwartaal van 2023

—

De twee coördinatie- en ondersteuningsacties die in 2022 in het kader van het programma Digitaal Europa worden gefinancierd, zullen de Commissie voorzien van een geactualiseerd overzicht van relevante publieke en particuliere initiatieven, een grondige analyse van de belangrijke bevorderende factoren voor een gegevensruimte voor toerisme, met aanbevelingen voor een governancemodel en technische normen, en een blauwdruk voor de uitrol van de gegevensruimte.

—

Tegelijkertijd zal de Europese Commissie een werkgroep op vrijwillige basis samenstellen om een use case te testen als eerste toepassing van de bevindingen van de coördinatie- en ondersteuningsacties. In deze eerste fase zal de werkgroep het doel van het experiment bepalen, zoals de specifieke noodzaak om gegevens te gebruiken en te hergebruiken, alsook haar werkwijze.

—

Voortbouwend op de initiatieven op nationaal niveau, en in synergie met de werkzaamheden van het ondersteuningscentrum voor gegevensruimten, moeten de Europese Commissie en de lidstaten besprekingen opstarten over de mogelijkheid om een Europees consortium voor digitale infrastructuur op te zetten dat de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme zal beheren.

—

Het competentiecentrum van de EU ter ondersteuning van gegevensbeheer op toeristische bestemmingen moet worden opgestart door een consortium van publieke en particuliere belanghebbenden, met competentie op het gebied van gegevensanalyse, dat bestemmingen zal ondersteunen bij de ontwikkeling en uitvoering van datagestuurd beheer alsook strategieën op het gebied van gegevensdeling binnen het kader van de ontwikkeling van een gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme.

—

Belanghebbenden beschikken over een aantal instrumenten om mee te werken aan de opbouw van een gegevensruimte die is toegesneden op de eisen van de sector, zoals hierboven beschreven. Organisaties uit de sector moeten hun leden warm beginnen te maken voor de mogelijkheden en nuttige toepassingen van een gegevensruimte voor toerisme, en de beginselen die zijn neergelegd in de gedragscode voor gegevensdeling in de toeristische sector onder hun aandacht brengen.

Fase 2: eerste kwartaal van 2024 tot en met het eerste kwartaal van 2025

—

De door de Europese Commissie opgezette use case-werkgroep tracht de resultaten van de coördinatie- en ondersteuningsacties toe te passen op de in fase 1 geselecteerde use case, en stemt deze resultaten af op de door Eurostat ontwikkelde technische specificaties in de overeenkomst betreffende het delen van accommodatiegegevens met de particuliere sector.

—

De lidstaten kunnen daaraan bijdragen door de mogelijkheid te onderzoeken een Europees consortium voor digitale infrastructuur op te zetten voor het beheer van de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme. In het kader van het programma Digitaal Europa zou een vervolgactie van de coördinatie- en ondersteuningsacties moeten worden uitgevoerd die is gericht op het bouwen van de infrastructuur van de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme (36 maanden).

—

Om de gezamenlijke uitvoering van het transitietraject voor toerisme verder vooruit te helpen, zal de Europese Commissie een samenwerkingsplatform voor belanghebbenden lanceren dat zal dienen als gebruikersvriendelijk éénloketsysteem voor de belanghebbenden, waar zij toegang krijgen tot actief geactualiseerde informatie en links naar officiële en gemeenschappelijke hulpmiddelen die relevant zijn voor de acties in het kader van het transitietraject; waar zij regelmatig geactualiseerde informatie vinden over lopende projecten, activiteiten en evenementen die relevant zijn voor de acties in het kader van het transitietraject; waar zij vernemen hoe zij in contact kunnen komen en samenwerken met de leden van de gemeenschap van belanghebbenden, en waar zij informatie kunnen zoeken of een melding kunnen krijgen over de actuele financiering van de thema’s, over leermogelijkheden of andere ontwikkelingen. Op het platform zullen de in kaart gebrachte initiatieven in verband met gegevensdeling in de toeristische sector worden gebundeld en geactualiseerd.

—	Belanghebbenden worden ertoe aangespoord actief bij te dragen tot het platform, en tot de initiatieven die de informele deskundigengroep T4T van de Commissie zal organiseren met betrekking tot gegevensdeling en -beheer.

Fase 3: 2025 en daarna

In de toekomst moet het toerisme-ecosysteem in Europa kunnen rekenen op een grondiger inzicht in de mogelijkheden die gegevensdeling te bieden heeft. De lopende initiatieven en de kortetermijnacties die op het niveau van de Commissie en vanuit de sector worden voorzien, bieden geïnteresseerde belanghebbenden de kans een bijdrage te leveren aan de uitrol van de gegevensruimte voor toerisme.

Bovendien zou een Europees consortium voor digitale infrastructuur van de lidstaten een oplossing kunnen zijn voor het beheer van de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme. Voorbereidende en uitrolwerkzaamheden in het kader van het programma Digitaal Europa zullen naar verwachting voldoende gevorderd zijn om een infrastructuur te kunnen ontwerpen op basis waarvan, in samenwerking met het ondersteuningscentrum voor gegevensruimten, unieke identificatoren voor toeristische elementen op geaggregeerd niveau kunnen worden bepaald, overeenstemming kan worden bereikt over gemeenschappelijke belangrijke metagegevenselementen (semantische regels), en waarin regels inzake technische interoperabiliteit consequent met andere gegevensruimten op EU-niveau kunnen worden geïntegreerd.

Voor de periode 2025-2027 zullen in het kader van het programma Digitaal Europa aanvullende middelen beschikbaar worden gesteld. Het bedrag van die aanvullende financiering moet overeenstemmen met de geboekte voortgang en met verdere financieringsbehoeften.

4.   Conclusie

De Europese Commissie is vastbesloten om een ruimte te ondersteunen waar dataverkeer in verband met toerisme plaatsvindt met volledige inachtneming van de EU-beginselen van billijkheid, toegankelijkheid, beveiliging en privacy. Dit zal eerst en vooral stroken met de Europese datastrategie. Dit zal ook stroken met de bij- en omscholingsinspanningen die worden verricht in het kader van het pact voor vaardigheden (43).

De gegevensruimte zal niet in een vacuüm ontstaan: zij zal een leemte vullen in de markt voor toeristische gegevens, die toegankelijker en beter samenhangend moet worden gemaakt en die met name moet worden ondersteund voor kmo’s en bestemmingen, die het hart zelf vormen van een ecosysteem dat van cruciaal belang is voor de economie van de EU, zodat het hergebruik van gegevens wordt bevorderd, innovatieve diensten tot stand komen en economische waarde wordt gegenereerd.

De gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme moet op een solide grondslag worden gevestigd en vervolgens geleidelijk worden opgebouwd. Daartoe moet een kader worden opgezet waarmee wordt tegemoetgekomen aan de behoeften van het ecosysteem en de markt en dat tevens verankerd is in het bredere interoperabiliteitskader van sectorale gegevensruimten op EU-niveau. Om deze ambitie te verwezenlijken, moedigt de Europese Commissie alle relevante belanghebbenden aan gegevens te delen binnen de gemeenschappelijke Europese gegevensruimte voor toerisme, niet alleen om bij te dragen aan de hoeveelheid gegevens in deze ruimte, maar ook om deze ruimte samen vorm te geven in het belang van alle betrokkenen.

---

(1)  Transition pathway for tourism published today (Transitietraject voor toerisme vandaag bekendgemaakt) (europa.eu)

(2)  COM(2020) 66 final.

(3)  In de Europese datastrategie van februari 2020 is de oprichting van gegevensruimten op tien strategische gebieden aangekondigd: gezondheid, landbouw, maakindustrie, energie, mobiliteit, financiën, overheid, vaardigheden, de Europese openwetenschapscloud en de overkoepelende kernprioriteit om de doelstellingen van de Green Deal te verwezenlijken.

(4)  250321-vtc-euco-statement-en.pdf (europa.eu)

(5)  Raad Concurrentievermogen (Interne Markt en Industrie) — Consilium (europa.eu)

(6)  https://www.consilium.europa.eu/media/49960/st08881-en21.pdf

(7)  Annual Report on European SMEs (Jaarverslag over Europese kmo’s), 20 juni 2022.

(8)  Verordening (EU) 2016/679 van het Europees Parlement en de Raad van 27 april 2016 betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van die gegevens en tot intrekking van Richtlijn 95/46/EG (algemene verordening gegevensbescherming) (PB L 119 van 4.5.2016, blz. 1).

(9)  Beleid inzake gegevensaltruïsme houdt verband met het vrijwillig delen van gegevens, zonder enige vergoeding, voor een doelstelling van gemeenschappelijk belang, met het oog op het algemeen belang.

(10)  Het programma Horizon Europa omvat voor begunstigden van projecten de verplichting dat zij gegevens die de onderzoeksresultaten ondersteunen publiekelijk moeten delen. Dit biedt begunstigden van projecten de mogelijkheid om voor publicatie geschikte en vertrouwelijke gegevens voor legitieme commerciële belangen te bepalen; er kunnen lessen worden getrokken uit de wijze waarop deze begunstigden stimulansen hebben gekregen om gegevens publiekelijk te delen, en hoe hun commerciële rechten in acht worden genomen. Over het algemeen kan het delen van wetenschappelijke gegevens, met bestaande internationale interoperabiliteitsovereenkomsten en -praktijken, nuttige inzichten verschaffen voor de ontwikkeling van gegevensruimten voor het industriële ecosysteem.

(11)  Staff working document on data spaces (Werkdocument van de diensten van de Commissie over gegevensruimten) | De digitale toekomst van Europa vormgeven (europa.eu)

(12)  Verordening (EU) 2022/868 van het Europees Parlement en de Raad van 30 mei 2022 betreffende Europese datagovernance en tot wijziging van Verordening (EU) 2018/1724 (Datagovernanceverordening) (PB L 152 van 3.6.2022, blz. 1).

(13)  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/ip_22_1113

(14)  Richtlijn (EU) 2019/1024 van het Europees Parlement en de Raad van 20 juni 2019 inzake open data en het hergebruik van overheidsinformatie (PB L 172 van 26.6.2019, blz. 56).

(15)  Uitvoeringsverordening (EU) 2023/138 van de Commissie van 21 december 2022 tot vaststelling van een lijst met specifieke hoogwaardige datasets en de regelingen voor publicatie en hergebruik van die gegevens (PB L 19 van 20.1.2023, blz. 43).

(16)  COM/2022/720 final EUR-Lex — 52022PC0720 — NL — EUR-Lex (europa.eu)

(17)  COM_2022_571_1_EN_ACT_part1_v7.pdf (europa.eu)

(18)  Gedelegeerde Verordening (EU) 2017/1926 van de Commissie van 31 mei 2017 tot aanvulling van Richtlijn 2010/40/EU van het Europees Parlement en de Raad met betrekking tot het aanbieden van EU-brede multimodale reisinformatiediensten (PB L 272 van 21.10.2017, blz. 1). De gedelegeerde verordening wordt herzien om deze verplichting uit te breiden naar informatie in realtime (voor alle vervoerswijzen), bv. informatie in realtime over storingen in de dienstregeling van treinen.

(19)  https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/13133-Multimodal-digital-mobility-services

(20)  Verordening (EU) 2019/1150 van het Europees Parlement en de Raad van 20 juni 2019 ter bevordering van billijkheid en transparantie voor zakelijke gebruikers van onlinetussenhandelsdienstenB (PB L 186 van 11.7.2019, blz. 57). Dit is bijvoorbeeld van toepassing op veranderingen van voorwaarden, de toegang tot gegevens, de manier waarop rangschikkingen worden georganiseerd, de redenen voor de opschorting of beëindiging van het gebruik van een platform en de redenen voor het gebruik van clausules inzake prijspariteit.

(21)  DATES — European Tourism Data Space (Europese gegevensruimte voor toerisme) (tourismdataspace-csa.eu) en Home — Data Space for Tourism (Gegevensruimte voor toerisme) (DSFT) (modul.ac.at).

(22)  Staff working document on data spaces (Werkdocument van de diensten van de Commissie over gegevensruimten) | De digitale toekomst van Europa vormgeven (europa.eu)

(23)  In overeenstemming met de Europese verklaring over digitale rechten en beginselen voor het digitale decennium | De digitale toekomst van Europa vormgeven (europa.eu)

(24)  Teneinde de toepassing van de AVG op de toeristische sector nader te bepalen, moeten verdere gedragscodes inzake privacy en gegevensbescherming worden ontwikkeld overeenkomstig artikel 40 AVG.

(25)  Register van deskundigengroepen van de Commissie en andere adviesorganen (europa.eu)

(26)  Besluit (EU) 2022/2481 van het Europees Parlement en de Raad van 14 december 2022 tot vaststelling van het beleidsprogramma voor het digitale decennium tot 2030 (PB L 323 van 19.12.2022, blz. 4).

(27)  Zoals de lessen die zijn geleerd in verband met de manier waarop specificaties moeten worden ontwikkeld voor de gemeenschappelijke gegevensruimte voor de Europese Green Deal die is voorbereid door het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek: https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC126319. Deze lessen gelden grotendeels ook voor de gegevensruimte voor toerisme.

(28)  Simpl: cloud-to-edge federations and data spaces made simple (Simpl: cloud-to-edge-federaties en gegevensruimten uitgelegd) | De digitale toekomst van Europa vormgeven (europa.eu)

(29)  COM/2022/31 final EUR-Lex - 52022DC0031 - NL - EUR-Lex (europa.eu)

(30)  Verordening (EU) nr. 692/2011 van het Europees Parlement en de Raad van 6 juli 2011 betreffende Europese statistieken over toerisme en tot intrekking van Richtlijn 95/57/EG van de Raad (PB L 192 van 22.7.2011, blz. 17).

(31)  Bovendien wordt Verordening (EG) nr. 223/2009 (als gewijzigd) tot vaststelling van de huidige modaliteiten voor het Europees statistisch systeem momenteel herzien en heeft deze verordening tot doel gegevens in particulier bezit beter te integreren.

(32)  Key European tourism stakeholders co-sign a Code of Conduct on data sharing in tourism (Belangrijke belanghebbenden in de Europese toeristische sector ondertekenen een gedragscode voor gegevensdeling in het toerisme) — ETC Corporate — ETC Corporate (etc-corporate.org)

(33)  Mededeling COM/2020/103: Een kmo-strategie voor een duurzaam en digitaal Europa | Knowledge for policy (europa.eu)

(34)  Information for SMEs (Informatie voor kmo’s) | Netwerk van Europese digitale-innovatiehubs (europa.eu)

(35)  Join us in building the European way of Digital Transformation for 300 million Europeans (Help ons te bouwen aan de Europese vorm van digitale transformatie voor 300 miljoen Europeanen) | Living in EU (wonen in de EU) (living-in.eu)

(36)  Home | Intelligent Cities Challenge (Initiatief Intelligente steden)

(37)  Inforegio — The Urban Agenda for the EU (EU-stedenagenda) (europa.eu)

(38)  Sustainable Tourism (Duurzaam toerisme) | EUI (urban-initiative.eu)

(39)  The official portal for European data (Het officiële portaal voor Europese data) | data.europa.eu

(40)  Instrument voor technische ondersteuning 2022: “Support the tourism ecosystem: towards a more sustainable, resilient and digital tourism (Steun voor het toerisme-ecosysteem: naar duurzamer, veerkrachtiger en digitaler toerisme)”

(41)  Instrument voor technische ondersteuning (TSI) (europa.eu)

(42)  Italië, Kroatië, Spanje, Slovenië, Portugal, Malta en Griekenland.

(43)  Homepage van het pact voor vaardigheden (europa.eu)