EUROPESE COMMISSIE

Brussel, 3.3.2021

COM(2021) 101 final

MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ EN HET COMITÉ VAN DE REGIO'S

Unie van gelijkheid: Strategie inzake de rechten van personen met een handicap
2021-2030

Unie van gelijkheid: Strategie inzake de rechten van personen met een handicap 2021‑2030

“Personen met een handicap hebben het recht op goede arbeidsomstandigheden, om zelfstandig te leven, op gelijke kansen, om ten volle deel te nemen aan het leven in hun gemeenschap. Iedereen heeft het recht op een leven zonder belemmeringen. Het is onze plicht als gemeenschap om ervoor te zorgen dat zij ten volle en op voet van gelijkheid met anderen kunnen participeren in de samenleving.”

Commissievoorzitter Von der Leyen 1

1.Visie en behoefte aan maatregelen

De Europese Unie is verankerd in waarden van gelijkheid, sociale rechtvaardigheid, vrijheid, democratie en mensenrechten. Het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) en het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie vormen de grondslag om alle vormen van discriminatie te bestrijden en van gelijkheid een hoeksteen van EU‑beleid te maken. Voorzitter Von der Leyen heeft het opbouwen van een Unie van gelijkheid in alle betekenissen aangewezen als één van de prioriteiten van haar Commissie.

De goedkeuring van het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (UNCRPD of verdrag) in 2006 betekende een doorbraak voor het vaststellen van minimumnormen voor de rechten van personen met een handicap 2 . De EU en haar lidstaten zijn partij bij het UNCRPD en maken vorderingen met de uitvoering ervan 3 .

De Europese pijler van sociale rechten 4 dient als kompas voor het werkgelegenheids- en sociaal beleid dat in 2017 gezamenlijk is afgekondigd door het Europees Parlement, de Raad en de Europese Commissie. In beginsel 17 van de pijler wordt benadrukt dat personen met een handicap recht hebben op inkomenssteun die een waardig bestaan garandeert, diensten die participatie op de arbeidsmarkt en in de samenleving mogelijk maken en een aan hun behoeften aangepaste werkomgeving.

De Europese strategie inzake handicaps 2010‑2020 5 heeft de weg vrijgemaakt voor een onbelemmerd Europa, door ook via EU‑financiering ondersteunde acties te bevorderen om een verschil te maken voor het leven van ongeveer 87 miljoen personen met een of andere vorm van handicap in de EU 6 . Uit de evaluatie 7 blijkt dat zij heeft bijgedragen tot een verbetering van de situatie op een aantal gebieden, met name de toegankelijkheid voor personen met een handicap en de bevordering van hun rechten door kwesties die verband houden met handicaps hoog op de EU‑agenda te plaatsen.

Personen met een handicap worden echter nog steeds geconfronteerd met aanzienlijke belemmeringen bij de toegang tot gezondheidszorg, onderwijs, werkgelegenheid, recreatieactiviteiten en bij participatie in het politieke leven. Zij lopen een groter risico op armoede of sociale uitsluiting (28,4 %) ten opzichte van personen zonder handicap (18,4 %). Meer dan de helft van de personen met een handicap geeft aan zich in 2019 persoonlijk gediscrimineerd te hebben gevoeld 8 .

De COVID‑19-pandemie en de economische gevolgen daarvan maken het nog dringender om dit probleem aan te pakken, omdat de belemmeringen en ongelijkheden erdoor versterkt worden 9 . Personen met een handicap die in woonzorgcentra wonen, krijgen vaker te maken met infecties en raken bovendien geïsoleerd ten gevolge van de anderhalvemeterregel. Degenen die in de gemeenschap en thuis wonen, worden geconfronteerd met beperkte persoonlijke dienstverlening, wat zelfstandig leven in gevaar kan brengen. Door de beperkte toegankelijkheid van de ICT‑instrumenten die nodig zijn voor teleconferenties, regelingen voor telewerken, afstandsonderwijs, online winkelen en toegang tot informatie met betrekking tot COVID‑19, worden ook kleine taken moeilijk. De EU heeft snel actie ondernomen om de sociaal-economische gevolgen van de pandemie te verzachten en te zorgen voor een eerlijk en inclusief herstel waarbij de ongelijkheden en ongelijkheden worden aangepakt. De Commissie heeft al in het vroege voorjaar van 2020 noodmaatregelen bepleit 10 en in mei een groot herstelplan voor Europa voorgesteld 11 . De volgende langetermijnbegroting van de EU, in combinatie met NextGenerationEU 12 , vormt het grootste stimuleringspakket dat ooit is goedgekeurd. Dit zal bijdragen tot respons en herstel in verband met COVID‑19, waarbij rekening wordt gehouden met personen met een handicap 13 .

De tijd is aangebroken om de Europese actie op te voeren. Het Europees Parlement 14 heeft verzocht om een hernieuwde strategie inzake handicaps waarin alle gebieden van het Verdrag worden bestreken en de Raad blijft zich inzetten voor de uitvoering ervan 15 . Het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Europees Comité van de Regio’s hebben de nadruk gelegd op de rol van toegankelijkheid en zelfstandig leven, evenals het belang van bestuur en toezicht 16 .

Deze strategie is erop gericht het leven van personen met een handicap de komende tien jaar te verbeteren, in de EU en daarbuiten. De doelstellingen van deze strategie kunnen alleen worden bereikt door gecoördineerde actie op zowel nationaal als EU‑niveau, met een krachtige toezegging van de lidstaten en de regionale en lokale autoriteiten om de door de Commissie voorgestelde acties uit te voeren.

Op sommige gebieden deelt de EU de bevoegdheid met de lidstaten, zoals vervoer of de interne markt. Op andere relevante gebieden, zoals gezondheid, onderwijs en cultuur, berust de belangrijkste bevoegdheid bij de lidstaten en heeft de EU een ondersteunende rol. Daarom blijft het de eerste verantwoordelijkheid van de lidstaten om hun nationale gehandicaptenbeleid uit te stippelen overeenkomstig hun verplichtingen om het UNCRPD uit te voeren en in overeenstemming met de toepasselijke EU‑voorschriften. Deze strategie zal er ook voor zorgen dat de Commissie bij de tenuitvoerlegging van het UNCRPD het goede voorbeeld geeft en dat zij daartoe haar werkzaamheden met de andere EU‑instellingen intensiveert.

In deze strategie wordt rekening gehouden met de diversiteit van handicaps, als gevolg van de interactie tussen langdurige fysieke, mentale, intellectuele of zintuiglijke beperkingen, die vaak niet zichtbaar zijn, met belemmeringen in de omgeving, evenals de toename van handicaps met de leeftijd, waarbij bijna de helft van de personen ouder dan 65 jaar aangeeft een of andere vorm van handicap te hebben. Ze bevordert een intersectioneel perspectief, waarbij aandacht wordt besteed aan specifieke belemmeringen die worden ondervonden door personen met een handicap die zich op het kruispunt van identiteiten (gender-, raciale, etnische, seksuele, religieuze identiteit) of die zich in een moeilijke sociaal-economische of andere kwetsbare situatie bevinden. Onder personen met een handicap verdienen vrouwen, kinderen, ouderen, daklozen, vluchtelingen, migranten, Roma en andere etnische minderheden bijzondere aandacht.

De strategie ondersteunt de groene en digitale transities, evenals een gezond Europa 17 , en draagt zo bij tot een duurzame, veerkrachtige, innovatieve en rechtvaardige Unie. Ze maakt deel uit van het door de Commissie goedgekeurde actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten. Als aanvulling op de vastgestelde gelijkheidsstrategieën om alle vormen van discriminatie te bestrijden, zal deze strategie een Unie van gelijkheid helpen verwezenlijken en de rol van Europa als mondiale partner in de bestrijding van ongelijkheid versterken, de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de VN verwezenlijken 18 en de mensenrechten bevorderen.

2.Toegankelijkheid – een hefboom voor rechten, autonomie en gelijkheid 

Toegankelijkheid tot de gebouwde en de virtuele omgevingen, tot informatie- en communicatietechnologieën (ICT), goederen en diensten, met inbegrip van vervoer en infrastructuur, is een hefboom voor rechten en een voorwaarde voor de volwaardige participatie van personen met een handicap op voet van gelijkheid met anderen.