1.4.2010   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

CE 87/128

A.

overwegende dat de landbouw een economische sector is die sterk afhankelijk is van natuurverschijnselen en tegelijkertijd aanzienlijke mogelijkheden tot interventie biedt,

B.

overwegende dat de landbouw het beste middel is om de achteruitgang van de bodem tegen te gaan, en dat daarvoor een doordachte strategie nodig is die de landbouwactiviteit in stand helpt houden,

C.

overwegende de functie van de landbouwbevolking in de EU in de strijd tegen bodemverschraling en de doorslaggevende rol van de producenten in de EU voor de bescherming van de plantengroei in gebieden die door aanhoudende droogte getroffen worden, en overwegende het voordeel dat vooral meerjarige teelt, grasland en bosbouw betekenen om water vast te houden,

D.

overwegende dat vooral de landbouwgrond in Zuid-Europa, maar ook in andere regio's van de lidstaten, zich in het brandpunt van een proces van milieuverval bevindt, veroorzaakt door de negatieve interactie van menselijk handelen en klimaatsomstandigheden,

E.

overwegende dat de hyper-intensieve teelt ook kan bijdragen tot bodemerosie, waardoor de bodem onbruikbaar wordt voor productie,

F.

overwegende dat woestijnvorming tegenwoordig in de mediterrane landen als een van belangrijkste bedreigingen voor de bodem te beschouwen is,

G.

overwegende dat de grond aan de basis van de productie van menselijke en dierlijke voeding, textiel en brandstoffen ligt, en een belangrijke rol bij het afvangen van CO2 speelt, dat hij nu meer dan ooit aan onomkeerbare schade blootgesteld is door laagsgewijze en winderosie, verontreiniging, verzilting, ondoordringbaarheid, verarming aan organische stoffen en verlies van de bodembiodiversiteit,

H.

overwegende dat de reeds vastgestelde negatieve effecten zich voordoen in de vorm van hydrogeologische achteruitgang, indringing van zeewater in de grondwaterlagen aan de kust, verzilting van de bodem, verlies van landbouwgrond, geringere biodiversiteit en grotere gevoeligheid voor brand en planten- en dierenziekten,

I.

overwegende dat de genoemde veranderingen in de interactie tussen het natuurlijk-antropogeen en productiemilieu belangrijke uitwerkingen hebben op akkerbouw en veeteelt, productoriëntatie van de grond en het aanbod aan levensmiddelen, waarbij het thema van de voedselveiligheid zich nadrukkelijk weer aandient, evenals op de sociale, culturele en economische structuur van de betrokken gebieden als gevolg van ontvolking, met alle gevolgen van dien, ook vanuit hydrogeologisch oogpunt,

J.

overwegende dat irrigatie ook dient om vocht in de bodem te houden en de grondwatervoorraden helpt aanvullen – factoren die bij de uitwerking van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) in aanmerking genomen moeten worden,

K.

overwegende dat droogte en waterschaarste de prijsstijgingen van landbouwgrondstoffen nog zoveel sterker laten uitkomen, en dat betrouwbare voorziening van de bevolking met levensmiddelen gewaarborgd moet zijn,

L.

overwegende dat het beheer van de land- en bosbouw mogelijkheden biedt om invloed op de algemene koolstofcyclus uit te oefenen en de uitstoot van broeikasgassen kan helpen verminderen,

M.

gezien het reeds aangehaalde verdrag van de Verenigde Naties voor de bestrijding van woestijnvorming dat bedoeld is om aantasting van landbouwgrond en droogte te bestrijden en de steun van het Parlement heeft,

N.

overwegende dat de richtlijn tot vaststelling van een kader voor het waterbeleid (Richtlijn 2000/60/EG (3)) een regelgevende functie heeft en als basisinstrument voor de bescherming van de bodems dient, omdat ze aanzet tot interregionale samenwerking, duurzaam gebruik van water en bescherming van de beschikbare watervoorraden en tegelijk de gevolgen van overstromingen en droogte helpt verzachten,

O.

overwegende dat er een geïntegreerde en multidisciplinaire benadering nodig is, om niet in noodsituaties op zoek te moeten gaan naar oplossingen, op gevaar van verdere negatieve uitwerkingen en een kettingreactie van schadelijke gevolgen te veroorzaken,

P.

overwegende dat het wenselijk is om de situatie in het oog te houden, meer in het bijzonder de ontwikkeling van verschijnselen die zich al voordoen en het ontstaan van nieuwe risicosituaties, door gespecialiseerd gebruik van satellietopnemingen en bodemkundige (cartografische) modellen,

Q.

overwegende dat er zich steeds vaker extreme weersomstandigheden voordoen, met afwisselend droge periodes en hevige regenval, die ervoor zorgen dat de aardkorst sneller achteruit gaat, vooral in gebieden waar de grond structureel kwetsbaarder is, zowel in het Noorden als in het Zuiden van Europa,

R.

overwegende dat wereldwijd de vraag naar levensmiddelen toeneemt en de prijzen van levensmiddelen stijgen,

1.

acht het nodig om in de richtlijnen en beheermethoden van het GLB uitdrukkelijk een aantal principes en methoden op te nemen om het klimaat in het algemeen te beschermen en in het bijzonder de schade door verslechtering van de grond te beperken;

2.

onderstreept dat Gemeenschapsfinanciering van maatregelen voor de aanpassing van de landbouwsector aan de klimaatverandering van een territoriale aanpak moet uitgaan die rekening houdt met de relatieve kwetsbaarheid van de EU-regio's; herinnert eraan dat volgens goed onderbouwde ramingen op internationaal en Europees niveau de landbouwgrond in Zuid-Europa kwetsbaarder voor klimaatverandering is;

3.

beklaagt zich over het kortzichtig besluit van staatshoofden en regeringsleiders om in de middelen voor plattelandsontwikkeling te snijden en constateert dat de middelen in de tweede pijler van het GLB te beperkt zijn om het hoofd te bieden aan de nieuwe uitdagingen door de klimaatverandering;

4.

meent dat de bestaande problemen, onder meer voedselgebrek, waterschaarste, hogere temperaturen en daardoor verdamping en gevaar van verlies aan bodemkwaliteit, nieuwe, volledige en wetenschappelijke vormen van landbouwbeleid vergen die aan de klimaatsomstandigheden in het Middellandse Zeegebied aangepast zijn; meent dat die beleidsvormen met de hulp van de nationale en EU-instellingen moeten beantwoorden aan onderzoek en ontwikkeling van gewassen die in overeenstemming met de nieuwe uitdagingen van het milieu, onder meer zuinig watergebruik, zijn, en er tegelijk voor moeten zorgen dat de boeren voldoende inkomsten hebben om een Europese levensstandaard op te houden;

5.

meent dat de beginselen van het GLB aangaande goede landbouw- en milieucondities in de strategie tot behoud van de bodems vooral ruimte moeten bieden voor maatregelen om de werking en ecologische duurzaamheid van de bestaande afwateringssystemen na te gaan en te verbeteren, aan de hand van ecologisch duurzame, lokaal aangepaste plannen voor waterbeheer en van advies voor landbouwers op gronden die door droogte bedreigd zijn, over succesvolle teelt van culturen die weinig water behoeven en aan de plaatselijke omstandigheden beantwoorden;

6.

pleit voor krachtiger steun van de Europese Unie om het waterbeheer op landbouwgronden te verbeteren, hetgeen het aanmoedigen tot invoering van efficiëntere irrigatiesystemen die aan de verschillende gewassen beantwoorden, en stimulering van onderzoek ter zake en van de benutting van biotechnologische vooruitgang veronderstelt;

7.

acht het noodzakelijk om met coöperaties kleine opvangsystemen voor irrigatie en brandbestrijding aan te leggen en te onderhouden (hoger gelegen stuwmeertjes), bij voorkeur in gebieden waar bevloeiing door natuurlijke waterafloop onmogelijk is, onder de beste kostentechnische omstandigheden en ook met gebruikmaking van afvalwater dat behandeld is met zuiveringstechnieken aan de hand van planten of opslag in bekkens;

8.

wijst op de betekenis van terrassen in de strijd tegen erosie en om de wateropslagcapaciteit van de bodem te verhogen, en acht maatregelen geboden om dergelijke terrassen te onderhouden en te herstellen en er nieuwe aan te leggen;

9.

meent dat het land- en bosbouwbeheer ook bebossingsprogramma's van marginale of vervuilde landbouwgronden moet omvatten, aangezien de wortels van heesters voor hechting van de instabiele bovenlaag aan het stabiel onderliggend gesteente kunnen zorgen, dat als onderlaag voor de zuivering dient;

10.

onderschrijft de opzet van een bosbouwbeleid van de Gemeenschap dat als eerste doelstelling de strijd tegen de klimaatverandering heeft;

11.

acht het voorts noodzakelijk om ingrepen van de landbouw aan te moedigen, die het behoud van vegetatie kunnen waarborgen om verzilting van rivierbeddingen door erosie te voorkomen;

12.

benadrukt dat veel mediterrane heestersoorten goed tegen vuur bestand zijn en hun groei uitstekend weten te herstellen en dat er dus gebruik van gemaakt moet worden, te meer omdat het soorten zijn waarvan het wortelstelsel kenmerken vertoont die erosieprocessen van de bodem kunnen tegengaan;

13.

meent dat het in die gedachtegang goed zou zijn om variëteiten aan te planten die minder behoefte aan water hebben, en in bepaalde gevallen zelfs om voorjaarsrassen door winterrassen te vervangen, die niet alleen weinig irrigatiewater nodig hebben maar ook de bodem op efficiënte wijze beschermen en erosie kunnen tegengaan omdat ze de bodem in de kritieke winterperiode van een plantendek voorzien;

14.

meent dat lokale teelt van voedingsgewassen ecologische variëteiten kan produceren die beter aan de omgeving aangepast zijn en dus ondersteuning met specifieke maatregelen verdienen;

15.

wenst aanmoediging van de instandhouding en aanplanting van hagen in gebieden waar ze de laatste jaren verloren gegaan zijn;

16.

onderkent de belangrijke rol van fytogenetische rijkdommen voor de aanpassing van de landbouw aan de veranderende klimaatsomstandigheden, en roept daarom de Commissie en de lidstaten op om programma's op te stellen die behoud en ontwikkeling van fytogenetische rijkdommen door landbouwers en tuinbouwers en kleine en middelgrote tuinbouwbedrijven aanmoedigen;

17.

wijst op het belang van braakliggende gronden voor het herstel van landbouwgebieden en het vasthouden van water; verzoekt de Commissie en de belanghebbende lidstaten dan ook om het gebruik van landbouwtechnieken aan te moedigen, die aan de gronden van mediterrane ecosystemen aangepast zijn;

18.

meent dat de beginselen van het GLB voor goede landbouw- en milieucondities in de criteria voor behoud van organisch materiaal in de bodem opname- en vastleggingsystemen voor koolstof door optimaal gebruik van de teelttechnieken in droge gebieden moeten ondersteunen (minimale oppervlaktebewerking, vruchtwisseling, genotypen die aan de omgeving aangepast zijn, beheersing van evapotranspiratie, doelgerichte bemesting, geïntegreerde bestrijding enz.);

19.

vraagt de bevoegde organisaties op lokaal niveau om initiatieven te nemen ter ontwikkeling van beheerplannen en gebruikstechnologieën van irrigatiewater naargelang van de veranderde behoeften en milieuomstandigheden, voor gericht gebruik van water volgens de kwaliteit te zorgen, en om de instanties voor het beheer van irrigatiewater aan te zetten om het beheer van het beschikbaar water te optimaliseren, gezien de noodzaak om verspilling van middelen in de distributiesystemen terug te dringen;

20.

pleit voor een communautair waarnemingsinstituut dat de droogte in kaart brengt, als gespecialiseerde dienst van het Europees Milieuagentschap te Kopenhagen, en ruimere mogelijkheden voor gecoördineerd optreden van de Europese Unie tegen bosbranden, omdat zowel droogte als bosbranden sterk tot bodemverschraling en achteruitgang van landbouwgronden bijdragen, vooral in de mediterrane gebieden;

21.

wijst op de noodzaak om de doeltreffendheid van de informatie die de lidstaten verstrekken, en hun onderlinge coördinatie te verbeteren;

22.

doet de aanbeveling om een systeem voor vroegtijdige waarschuwing en continu toezicht op de toestand van de bodems in te stellen om tijdig maatregelen tegen erosie, verarming aan organisch materiaal, die meer uitstoot van broeikasgassen met zich meebrengt, en verlies aan landbouwgrond en biodiversiteit te kunnen nemen;

23.

vraagt de Commissie dan ook, naar aanleiding van haar voorstel voor een nieuwe definitie van berg- en eilandgebieden en andere gebieden die natuurlijke handicaps vertonen – dat in 2009 verwacht wordt – om voor de gebieden onder toezicht de omvang van het risico van achteruitgang en verschraling van de bodem als één van de belangrijkste evaluatiecriteria te beschouwen;

24.

acht het nodig om onderzoek, ontwikkeling en innovatie uit te breiden, met bijzondere aandacht voor de gebieden die het meest van waterschaarste en droogte te lijden hebben, en met inachtneming van de biotechnologische vooruitgang;

25.

vraagt de Commissie om naar aanleiding van de halftijdse herziening van het zevende kaderprogramma voor onderzoek, technologische ontwikkeling en demonstratie, eveneens voor 2009 gepland, sterkere stimulansen te overwegen om in een groter aantal lidstaten onderzoeks- en ontwikkelingsprogramma's te ondersteunen om de kennis uit te breiden in het belang van duurzamer beheer van de bodem en de gebieden waar de achteruitgang zich voordoet;

26.

roept de Commissie op om te onderzoeken of er een kader ingesteld moet worden om de oorzaken en gevolgen van klimaatsveranderingen te bestrijden, vooral de achteruitgang van de bodemkwaliteit;

27.

meent dat er goede opleidings- en bijscholingsprogramma's moeten bestaan, zowel voor vakmensen als voor het groot publiek, met het tweeledig doel om specifieke oplossingen te zoeken en de gebruikers van hun collectieve verantwoordelijkheid bij gebruikmaking van de rijkdommen van de streek bewust te maken;

28.

vraagt dat de Europese Unie informatie- en scholingsmaatregelen treft, meer in het bijzonder voor jonge landbouwers, over de gevolgen van de klimaatverandering en de functie van de landbouwproductie bij het klimaat, om de invoering van landbouwtechnieken te stimuleren die het behoud van een goede bodemgesteldheid bevorderen;

29.

brengt in herinnering, zoals ook al in zijn resolutie van 5 juni 2008 over de toekomst van jonge landbouwers in het kader van de lopende hervorming van het GLB (4), dat de financiering van projecten bij voorrang op activiteiten moet worden afgestemd die de vestiging van jongeren in de landbouw kunnen bevorderen;

30.

acht het noodzakelijk dat de Unie haar onafhankelijkheid van de invoer van levensmiddelen en dierenvoer en haar zelfvoorziening uitbreidt en verbetert, vooral door betere bescherming van de landbouwgrond en zijn productieve eigenschappen, en meer in het bijzonder duurzaam gebruik van braakliggende gronden voor veeteelt aanmoedigt (met programma's om het verbruik van vlees van weidevee te stimuleren, premies voor natuurvriendelijk gebruik van weidegrond, enz.) om minder afhankelijk van invoer van dierenvoer te kunnen worden; vindt dat het GLB, om tot de voedselveiligheid en leefbaarheid van de wereld te kunnen bijdragen, op een evenwichtige verhouding tussen plantaardige productie, veeteelt en energieproductie in de landbouw van de Europese unie moet aansturen;

31.

vraagt, in het kader van een wereldwijde markt voor CO2, steun voor de instandhouding van de bossen en herbebossing, op de eerste plaats in de lidstaten die hun rijkdom aan natuurlijke bossen verloren zijn, en onderstreept dat er in de Europese Unie een integraal en duurzaam bosbouwbeleid gevolgd moet worden;

32.

onderstreept de rol van de bossen in de waterkringloop, naast het belang van evenwicht tussen beboste oppervlakten, grasland en bouwland voor duurzaam waterbeheer; beklemtoont vooral de functie van bodems met rijk organisch materiaal en doelmatige vruchtwisseling; waarschuwt dat het alsmaar intensiever gebruik van gronden een bedreiging voor de landbouw, de continuïteit van de voedselvoorziening en duurzaam waterbeheer vormt;

33.

vraagt om in de landbouwactiviteiten voor onderhoud van weiden, permanent grasland of beboste percelen de mogelijkheid te voorzien om de afgifte van groene certificaten aan de productie van openbare goederen te koppelen (opslag van kooldioxide, biodiversiteit, bescherming van de bodem);

34.

vraagt de lidstaten om gebruik te maken van de tweede pijler van het GLB om premies toe te kennen voor landbouwactiviteiten voor het onderhoud van weiden, permanent grasland en beboste percelen, en daarmee een bijdrage tot de productie van openbare goederen te leveren (opslag van kooldioxide, biodiversiteit, bescherming van de bodem); vraagt de Commissie om het behoud van braakland als prioriteit te beschouwen;

35.

verzoekt de Raad en de Commissie om strategieën te onderzoeken om beschadigde bodems te herstellen met stimulerende maatregelen die verdere aantasting beperken;

36.

verzoekt zijn Voorzitter om deze resolutie te doen toekomen aan de Raad, de Commissie, en de regeringen en parlementen van de lidstaten.