EUROPESE COMMISSIE

Brussel, 28.11.2018

COM(2018) 773 final

MEDEDELING VAN DE COMMISSIE

Een schone planeet voor iedereen








Een Europese strategische langetermijnvisie voor een bloeiende, moderne, concurrerende en klimaatneutrale economie

1.Inleiding – de dringende noodzaak de aarde te beschermen

De klimaatverandering is een belangrijk punt van zorg voor Europeanen 1 . De huidige veranderingen in het klimaat op onze planeet veranderen de wereld ingrijpend en vergroten de risico’s op instabiliteit in alle opzichten. In de laatste twee decennia hebben wij 18 van de warmste jaren sinds het begin van de metingen meegemaakt. De tendens is duidelijk. Onmiddellijke en doortastende klimaatmaatregelen zijn van essentieel belang.

De gevolgen van de opwarming van de aarde veranderen ons milieu en leiden tot een toename van de frequentie en intensiteit van extreme weersomstandigheden. Europa heeft in vier van de afgelopen vijf jaren extreme hittegolven meegemaakt. Afgelopen zomer lagen de temperaturen boven de poolcirkel 5 C hoger dan gebruikelijk. Grote delen van Europa hadden te kampen met ernstige droogte, terwijl met name Midden- en Oost-Europa de afgelopen jaren door overstromingen werden getroffen. Ook leiden extreme, klimaatgerelateerde natuurverschijnselen zoals bosbranden, plotselinge overstromingen en orkanen tot massale verwoesting en slachtoffers, zoals bleek in 2017 toen het Caribisch gebied, waaronder een aantal Europese ultraperifere gebieden, door de orkanen Irma en Maria werd getroffen. Ook het Europese continent krijgt hier nu mee te maken, met de storm Ophelia die in 2017 de eerste zware orkaan in het oostelijk deel van de Atlantische Oceaan was die ooit Ierland heeft bereikt, en de storm Leslie die in 2018 verwoestingen aanrichtte in Portugal en Spanje.

De Intergouvernementele Werkgroep inzake klimaatverandering (IPCC) heeft in oktober 2018 haar speciaal verslag uitgebracht over de effecten van de opwarming van de aarde met 1,5 °C ten opzichte van de pre-industriële niveaus en de daarmee verband houdende mondiale broeikasgasemissietrajecten. Op basis van wetenschappelijk bewijs toont dit verslag aan dat de door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde al tot 1 °C boven de pre-industriële niveaus is opgelopen en elke tien jaar met ongeveer 0,2 °C toeneemt. Zonder intensievere internationale klimaatmaatregelen zou de gemiddelde mondiale temperatuurstijging kort na 2060 de 2 C kunnen bereiken en daarna nog verder blijven toenemen.

Een dergelijke ongebreidelde klimaatverandering kan de aarde in een „broeikas” veranderen, waardoor de kans op grootschalige en onomkeerbare gevolgen voor het klimaat toe zou nemen. In het rapport van de IPCC wordt bevestigd dat bij een opwarming van de aarde met 1 °C naar verwachting ongeveer 4 % van het totale aardoppervlak zal overgaan van het ene soort ecosysteem in het andere, oplopend tot 13 % bij een temperatuursverandering van 2 °C. Zo zal wereldwijd bijvoorbeeld 99 % van de koraalriffen naar verwachting verdwijnen bij een temperatuurstijging van 2 °C. Een opwarming van de aarde met ongeveer 1,5 tot 2 °C zou het onomkeerbaar verloren gaan van de Groenlandse ijskap in gang kunnen zetten. Hierdoor zou de zeespiegel uiteindelijk met tot wel 7 meter kunnen stijgen, hetgeen rechtstreekse gevolgen zou hebben voor kustgebieden over de hele wereld, waaronder eilanden en laaggelegen gebieden in Europa. Het snelle smelten van de ijslaag van de Noordelijke IJszee in de zomer vindt ook nu al plaats en heeft negatieve gevolgen voor de biodiversiteit in de Noordse regio en de mogelijkheden van de plaatselijke bevolking om in hun levensonderhoud te voorzien.

Dit zou ook ernstige gevolgen hebben voor de productiviteit van de economie, de infrastructuur, het vermogen om voedsel te produceren, de volksgezondheid, de biodiversiteit en de politieke stabiliteit in Europa. Door het weer veroorzaakte rampen hebben vorig jaar tot een recordbedrag van 283 miljard EUR aan economische schade geleid en zouden tegen 2100 ongeveer twee derde van de Europese bevolking kunnen treffen, vergeleken met 5 % nu. Zo zou de jaarlijkse schade ten gevolge van overstromingen van rivieren in Europa, die momenteel 5 miljard EUR bedraagt, bijvoorbeeld kunnen oplopen tot 112 miljard EUR. 16 % van de huidige mediterrane klimaatzone kan tegen het einde van de eeuw aride worden en in verschillende Zuid-Europese landen kan de arbeidsproductiviteit wat betreft buitenwerkzaamheden met ongeveer 10-15 % afnemen ten opzichte van de huidige niveaus. Volgens ramingen zal een opwarming van de aarde met 2 °C ook voor een significantere vermindering van de te verwachten beschikbaarheid van voedsel leiden dan een opwarming met 1,5 °C, ook in regio’s die van essentieel belang zijn voor de veiligheid van de EU, zoals Noord-Afrika en de rest van het Middellandse Zeegebied. Dit zou de veiligheid en de welvaart in de ruimste zin van het woord in het gedrang kunnen brengen, door afbreuk te doen aan economische, voedsel-, water- en energiesystemen en op die manier aanleiding te geven tot verdere conflicten en migratiedruk. Indien wordt verzuimd klimaatactie te ondernemen, zal het in algemene zin onmogelijk worden de duurzame ontwikkeling in Europa te waarborgen en de wereldwijd overeengekomen duurzameontwikkelingsdoelstellingen van de VN te verwezenlijken.