Samenvatting

Effectbeoordeling van een beleidsinitiatief inzake veiligheid van de luchtvaart en een mogelijke herziening van Verordening (EG) nr. 216/2008 betreffende gemeenschappelijke regels op het gebied van burgerluchtvaart en tot oprichting van een Europees Agentschap voor de veiligheid van de luchtvaart

A. Maatregelen zijn nodig

Waarom? Wat is het probleem?

Dit initiatief behelst een algemene evaluatie van het Europees systeem voor de veiligheid van de luchtvaart en van Verordening (EG) nr. 216/2008, de EU-kaderverordening inzake veiligheid van de luchtvaart. Het probleem is vierledig: (1) veiligheid - tot nu toe is het huidige systeem effectief gebleken om een hoog niveau van veiligheid te garanderen, maar het is mogelijk dat het er niet voor kan zorgen dat het ongevallenpercentage blijft dalen wanneer het verkeer verder toeneemt (in de komende 20 jaar wordt een toename met 50 % verwacht); (2) overregulering - het regelgevingssysteem is zwaar en leidt tot hoge kosten; (3) nieuwe marktontwikkelingen - het regelgevingskader heeft in het voorbije decennium geen gelijke tred kunnen houden met de luchtvaartmarkt en de technologische ontwikkelingen (nieuwe bedrijfsmodellen, nieuwe technologieën); (4) toezicht - er zijn grote verschillen in de capaciteiten van de lidstaten om de regelgeving inzake veiligheid van de luchtvaart effectief ten uitvoer te leggen. De oorzaken van het probleem zijn: te weinig middelen en inefficiënt gebruik van middelen, lacunes en tegenstrijdigheden in de regelgeving en voornamelijk prescriptieve en uniforme regelgeving (one-size-fits-all). De problemen hebben gevolgen voor alle spelers op het gebied van de veiligheid van de luchtvaart en indirect ook voor de reizigers.

Wat is het doel van dit initiatief?

Het initiatief heeft tot doel de prestaties van het Europese luchtvaartsysteem op het gebied van veiligheid, beveiliging, concurrentievermogen en milieubescherming te verbeteren. Het moet ook worden gezien in de context van de nieuwe luchtvaartstrategie van de Commissie en de Juncker-prioriteiten inzake het terugdringen van bureaucratie, vereenvoudiging van procedures, en stimulering van economische groei en innovatie door middel van moderne regelgevende benaderingen, zoals regelgeving die op risico's en prestaties is gebaseerd. Dit initiatief heeft de volgende specifieke doelstellingen: (1) overbodige eisen schrappen en ervoor zorgen dat de regelgeving in verhouding staat tot het risico; (2) efficiënte integratie van en effectief toezicht op nieuwe technologieën en marktontwikkelingen; (3) een proces voor het beheer van de veiligheid dat gebaseerd is op samenwerking tussen de Unie en de lidstaten, teneinde samen risico's te identificeren en te beperken; (4) lacunes in het regelgevingssysteem wegwerken en zorgen voor samenhang; (5) een systeem opzetten waarbij middelen worden bijeengebracht en uitgewisseld door de lidstaten en het EASA.

Wat is de meerwaarde van maatregelen op EU-niveau?

Luchtvervoer is in grote mate transnationaal van aard en vergt daarom per definitie een regelgevende aanpak op EU-niveau. Over het algemeen beseffen de lidstaten dat er gemeenschappelijke regels nodig zijn op het gebied van de veiligheid van de luchtvaart om een hoog veiligheidsniveau te bereiken. Gemeenschappelijke wetgeving betekent dat de regelgevingssystemen van de lidstaten niet meer op elkaar hoeven te worden afgestemd, wat op zich al bijdraagt tot een verhoging van de veiligheid. De bevordering van een gemeenschappelijk Europees veiligheidssysteem onder leiding van het EASA, als regelgevende en uitvoerende instantie, kan alleen effectief worden verwezenlijkt op EU-niveau. Een gemeenschappelijk Europees systeem voor de veiligheid van de luchtvaart zal ook winst opleveren omdat het efficiënter is dan een versnipperde aanpak.

B. Oplossingen

Welke wetgevende en niet-wetgevende beleidsmaatregelen worden overwogen? Heeft een bepaalde optie de voorkeur? Waarom?

Dit initiatief betreft de herziening van Verordening (EG) nr. 216/2008 en heeft derhalve een wetgevend karakter. Er zijn beleidsopties opgesteld op drie gebieden (zonder rekening te houden met het basisscenario; voorkeursopties in cursief):

1. Beheer en middelen:

1.2 Versterkte samenwerking met het huidige systeem

1.3(a) Gezamenlijk systeem voor toezicht, met vrijwillige overdracht van bevoegdheden

1.3(b) Gezamenlijk systeem voor toezicht, met vrijwillige overdracht van bevoegdheden + noodtoezichtsmechanisme

1.4 Eén EU-instantie voor de veiligheid van de luchtvaart

2. Prestaties inzake evenredigheid en veiligheid:

2.2 Katalysatoren voor een evenredig en op prestaties gebaseerd veiligheidssysteem

2.3 Een regelgevingssysteem met twee lagen: een prescriptieve laag en een op prestaties gebaseerde laag

2.4 Overgang naar een volledig op prestaties gebaseerd regelgevingssysteem

3,1. Lacunes en tegenstrijdigheden — grondafhandeling

3.1(B) Sectorale normen / geen certificering

3.1(C) Uitvoeringsregels / certificering

3,2. Lacunes en tegenstrijdigheden — beveiliging

3.2(B) Rechtskader, alleen voor beveiligingsaspecten van ontwerpen

3.2(C) Gecoördineerde aanpak van veiligheids- en beveiligingsgerelateerde kwesties

3,3. Lacunes en tegenstrijdigheden — milieu

3.3(B) Essentiële milieubeschermingseisen van de EU voor luchtvaartproducten

Het voorkeursscenario is een combinatie van enerzijds opties die een beperkte tussenkomst van de EU vereisen en anderzijds vrijwillige elementen.

Wie steunt welke optie?

Beheer en kwaliteit van de middelen: Steun van de lidstaten en de sector voor het delen van middelen op vrijwillige basis (beleidsoptie 1.2 en 1.3(a)). Beleidsoptie 1.3(b) en 1.4: mogelijke weerstand van de lidstaten wegens verplichte elementen.

Prestaties inzake evenredigheid en veiligheid: Beleidsoptie 2.2 steun van de lidstaten en de sector Beleidsoptie 2.3 steun van de sector, maar waarschijnlijk weerstand van de lidstaten wegens complexe administratie Beleidsoptie 2.4 minste steun van de lidstaten en de sector

Grondafhandeling: algemene steun van de lidstaten en de sector, met uitzondering van de luchtvaartmaatschappijen

Beveiliging: Beleidsoptie 3.2(C) uitbreiding van het EASA-mandaat kan stuiten op weerstand van de lidstaten en de sector

Milieu: Beleidsoptie 3.3(B) geen wijziging van het toepassingsgebied, maar alleen in de uitvoering, dus niet controversieel.

C. Gevolgen van de voorkeursoptie

Wat zijn de voordelen van de voorkeursoptie (indien van toepassing, anders van de belangrijkste opties)?

Met betrekking tot de interne markt zullen er positieve gevolgen zijn voor gelijke mededingingsvoorwaarden door uniformer toezicht en een breder scala van mogelijkheden om naleving aan te tonen, met inbegrip van een toegenomen gebruik van sectorale normen. De nalevingskosten voor ondernemingen nemen af dankzij op risico gebaseerd toezicht en meer evenredige regelgeving en procedures (bv. vereenvoudigde leasing voor luchtvaartmaatschappijen, vereenvoudigde certificeringsprocedures voor lichte luchtvaartuigen). Innovatie wordt gestimuleerd door meer evenredige en op prestaties gebaseerde regelgeving. Wat het sociale effect betreft, wordt verwacht dat de stimulering van innovatie zich zal vertalen in extra jobs. Verwacht wordt dat de veiligheid van de luchtvaart zal verbeteren dankzij beter toezicht in de hele EU, een proces voor het beheer van de veiligheid dat op samenwerking is gebaseerd, en het sluiten van achterpoortjes op het gebied van grondafhandeling en beveiliging. Het effect op het milieu zal zeer klein, maar positief zijn.

De effecten kunnen maar in beperkte mate worden gekwantificeerd aangezien de opties tot doel hebben een regelgevingskader op te zetten waarvan het effect alleen kan worden gekwantificeerd als het wordt omgezet in concrete maatregelen (bijv. uitvoeringsregels), ofwel zijn de maatregelen van vrijwillige aard en hangt het effect af van de mate waarin ze worden uitgevoerd.

Wat zijn de kosten van de voorkeursoptie (indien van toepassing, anders van de belangrijkste opties)?

Met betrekking tot kosten voor bedrijven en nationale overheidsdiensten, zie de twee onderstaande punten. Op het niveau van de EU zullen de ontwikkeling van de virtuele academie, de centrale databank van certificaten, de pool van deskundigen en de ondersteuning voor regelgeving/inspecties voor grondafhandeling, beveiliging en milieu extra inspanningen vergen van het EASA, die gedeeltelijk kunnen worden opgevangen met bestaande middelen of via tarieven en vergoedingen. De overdracht van een beperkt deel van de "en route"-heffingen van Eurocontrol naar het EASA zou middelen kunnen vrijmaken bij het EASA, die dan kunnen worden gebruikt voor de andere maatregelen. Er zijn geen significante negatieve sociale en milieueffecten.

Wat zijn de gevolgen voor bedrijven, het mkb en micro-ondernemingen?

Positieve gevolgen voor het bedrijfsleven zullen voortkomen uit een meer evenredige en op prestaties gebaseerde regelgeving, meer flexibiliteit inzake de middelen om aan de vereisten te voldoen, een toegenomen afhankelijkheid van sectorale normen, vereenvoudigde certificeringsprocedures voor lichte luchtvaartuigen en derhalve lagere nalevingskosten. Nieuwe technologieën kunnen gemakkelijker worden geïntroduceerd. Het mkb zal waarschijnlijk niet in dezelfde mate baat hebben bij prestatiegebaseerde regelgeving als grotere ondernemingen, maar wel bij de verschuiving naar risicogebaseerd toezicht omdat dat tot gevolg heeft dat onnodige controles worden afgeschaft. Luchtvaartmaatschappijen zullen baat hebben bij de vereenvoudiging van leasinggoedkeuringen en de mogelijke consolidatie van de certificaten die eenzelfde onderneming bezit in meerdere lidstaten. De financiering van de maatregelen op het gebied van het bijeenbrengen en uitwisselen van middelen komen voor rekening van de sector, op basis van het beginsel "de gebruiker betaalt", hetgeen gevolgen zal hebben voor bedrijven in die lidstaten waar toezicht momenteel wordt gefinancierd met algemene belastinginkomsten.

Zijn er significante gevolgen voor de nationale begrotingen en overheden?

Wat de kosten van de tenuitvoerlegging betreft, moeten de lidstaten die nog geen nationaal veiligheidsprogramma hebben ingediend, dit doen. Ook de behoefte aan aanvullende opleiding zal verdere kosten met zich meebrengen. Sommige lidstaten zullen deskundigheid op het gebied van cyberveiligheid en grondafhandeling moeten ontwikkelen. Niettemin zal de meerderheid van de voorgestelde maatregelen op vrijwillige basis worden toegepast; deze maatregelen zullen vooral op basis van een positieve kosten-batenanalyse door een lidstaat worden geactiveerd. Na enige aanvankelijke opstart- en opleidingskosten, wordt op middellange en lange termijn positief een effect op de middelen van de nationale luchtvaartinstanties verwacht, omdat de efficiëntie toeneemt dankzij het bijeenbrengen en uitwisselen van middelen en het overschakelen op gerichter, risicogebaseerd toezicht. Het bijeenbrengen en uitwisselen van middelen zal worden gefinancierd met tarieven en vergoedingen op basis van het beginsel "de gebruiker betaalt". De opties inzake grondafhandeling en veiligheid die de voorkeur genieten, omvatten geen nieuwe voorschriften inzake certificering; de toezichtskosten van de lidstaten zullen dus waarschijnlijk niet groot zijn.

Zijn er nog andere significante gevolgen?

Het scheppen van een regelgevingskader dat bevorderlijk is voor de invoering van nieuwe technologieën en dat middelen vrijmaakt via meer evenredige administratieve procedures, zal een positief effect hebben op het concurrentievermogen van fabrikanten en luchtvaartmaatschappijen en dus ook op de groei en werkgelegenheid. De instandhouding of verbetering van de Europese veiligheidsprestaties dankzij op samenwerking gebaseerde processen voor veiligheidsbeheer, risicogebaseerd toezicht en het dichten van lacunes in de regelgeving, zullen bijdragen tot de bescherming van reizigers en tot het (internationale) concurrentievermogen.

D. Follow-up

Wanneer wordt dit beleid geëvalueerd?

De tenuitvoerlegging van Verordening (EG) nr. 216/2008 is onderworpen aan een verplichte evaluatie om de vijf jaar, die vereist is uit hoofde van de verordening zelf. Deze evaluatie wordt algemeen aangeduid als "artikel 62"- evaluatie.