(1)

Op 22 februari 2022 heeft de Italiaanse overheid de Commissie overeenkomstig artikel 19, lid 3, van Verordening (EG) nr. 1008/2008 in kennis gesteld van een nieuw ontwerpdecreet betreffende gewijzigde regels voor verkeersverdeling tussen de luchthavens Milaan Malpensa, Milaan Linate en Orio al Serio (Bergamo) (het “ontwerpdecreet-Giovannini”).

(2)

Artikel 1 van het ontwerpdecreet-Giovannini wijzigt artikel 4 van het decreet van 3 maart 2000 betreffende regels voor verkeersverdeling tussen de luchthavens Milaan Malpensa, Milaan Linate en Orio al Serio (Bergamo), zoals gewijzigd, als volgt:

“Lid 1:

Luchtvaartmaatschappijen mogen met vliegtuigen met smalle romp geregelde punt-tot-puntroutes exploiteren tussen de luchthaven Milaan Linate en andere luchthavens in de Europese Unie of luchthavens die behoren tot een staat die met de Europese Unie een verticale overeenkomst heeft gesloten waarin zijn luchtdiensten worden geregeld en die gelegen zijn binnen een straal van 1 500 km vanaf de luchthaven Milaan Linate — gemeten volgens de grootcirkelmethode — binnen de beperkingen van de voor de luchthaven Milaan Linate gedefinieerde exploitatiecapaciteit. Alleen de volgende luchtvaartmaatschappijen mogen dergelijke routes exploiteren:

(3)

Artikel 1 van het ontwerpdecreet-Giovannini wijzigt ook artikel 4 van het decreet van 3 maart 2000 betreffende regels voor verkeersverdeling tussen de luchthavens Milaan Malpensa, Milaan Linate en Orio al Serio (Bergamo), zoals gewijzigd, als volgt:

“Lid 2:

Om de naleving van het bepaalde in lid 1 te waarborgen, is de distributie en verkoop van tickets en het vervoer van passagiers op punt-tot-puntroutes van of naar de luchthaven Milaan Linate alleen toegestaan voor luchthavens die binnen de in lid 1 omschreven geografische grenzen liggen.”.

(4)

In de overwegingen van het ontwerpdecreet-Giovannini wordt gesteld dat de bestaande regels voor verkeersverdeling tussen de luchthavens van Milaan moeten worden gewijzigd om te garanderen dat de luchthaven Milaan Linate een “grootstedelijke luchthaven” voor korteafstandsbestemmingen blijft en om de ontwikkeling van Milaan Malpensa als hub-luchthaven ten volle te benutten. Bovendien moet de luchthaven Milaan Linate ook verbonden zijn met luchthavens buiten de Unie, op voorwaarde dat die binnen een straal van 1 500 km gelegen zijn en de Unie een horizontale of uitgebreide luchtvervoersovereenkomst heeft gesloten met het derde land waarin de luchthaven is gelegen.

(5)

In de toelichting bij de kennisgeving gaven de Italiaanse autoriteiten aan dat de toepassing van artikel 1 van het ontwerpdecreet-Giovannini als bedoeld in overweging 2, de verdere exploitatie van routes tussen Milaan Linate en landen als het Verenigd Koninkrijk, de lidstaten van de Europese gemeenschappelijke luchtvaartruimte of Marokko mogelijk zou maken binnen de vastgestelde capaciteitsbeperkingen van de luchthaven, namelijk 18 bewegingen per uur.

(6)

Overeenkomstig artikel 1 van het ontwerpdecreet-Giovannini als bedoeld in overweging 2 wordt de straal van 1 500 km rond de luchthaven Milaan Linate gemeten volgens de grootcirkelmethode. De Italiaanse autoriteiten verklaarden in hun kennisgeving dat die afstand in de Uniewetgeving wordt gebruikt als drempel om vluchten van verschillende afstanden in te delen (bv. Verordening (EG) nr. 261/2004 van het Europees Parlement en de Raad (2)).

(7)

Wat betreft artikel 1 van het ontwerpdecreet-Giovannini als bedoeld in overweging 3, verklaarden de Italiaanse autoriteiten dat die bepaling bedoeld is om de handhaving van het ontwerp van artikel 4, lid 1, te waarborgen en dat ze een afspiegeling is van de aanpak voor de huidige verkeersverdelingsregels. Op grond van de huidige regels is de nationale burgerluchtvaartautoriteit belast met het toezicht op het luchtverkeer op de luchthavens Milaan Linate en Milaan Malpensa en met de rapportage aan het ministerie van Infrastructuur en Vervoer, om te kunnen oordelen of die regels worden nageleefd en of er extra maatregelen nodig zijn.

(8)

Op 6 september 2021 heeft de Italiaanse burgerluchtvaartautoriteit (ENAC) overeenkomstig artikel 19, lid 2, van Verordening (EG) nr. 1008/2008 de belanghebbende partijen uitgenodigd voor een raadpleging op 8 september 2021 op de luchthaven Milaan Linate.

(9)

Volgens de informatie van de Italiaanse autoriteiten werd de raadpleging bijgewoond door de gebruikerscomités van de luchthavens Linate en Malpensa, bestaande uit luchtvaartmaatschappijen, grondafhandelaars, de luchthavenbeheerder en de slotcoördinator.

(10)

Volgens het rapport van de raadpleging waren de meeste partijen voorstander van de voorgestelde wijziging.

(11)

Op 25 maart 2022 publiceerde de Commissie in het Publicatieblad van de Europese Unie (3) een samenvatting van de voorgestelde wijzigingen van de verkeersverdelingsregels, zoals meegedeeld door de Italiaanse autoriteiten, en gaf zij belanghebbende partijen 20 dagen de tijd om opmerkingen in te dienen.

(12)

De Commissie heeft opmerkingen ontvangen van vijf belanghebbende partijen, waarvan de meeste anoniem wensten te blijven.

(13)

Alle belanghebbende partijen steunden artikel 1 van het ontwerpdecreet-Giovannini als bedoeld in overweging 2, hoewel één partij vroeg om de straal van 1 500 km groter te maken zodat die meer bestemmingen omvat.

(14)

Drie belanghebbende partijen steunden uitdrukkelijk artikel 1 van het ontwerpdecreet-Giovannini, zoals bedoeld in overweging 3, en voerden aan dat daardoor de naleving van het ontwerp van artikel 4, lid 1, zou verbeteren en Linate een echte point-to-pointluchthaven zou blijven. Eén belanghebbende partij uitte haar bezorgdheid over artikel 1 van het ontwerpdecreet-Giovannini als bedoeld in overweging 3 en voerde aan dat het verbod op de verkoop van tickets naar bestemmingen buiten het toepassingsgebied van artikel 4, lid 1, onevenredig is. Die partij was ook ernstig bezorgd over de wijze waarop de bepaling zou worden toegepast en betwijfelde of de bepaling geschikt zou zijn om capaciteitsproblemen op te lossen.

(15)

Om te beginnen merkt de Commissie op dat de drie luchthavens waarop de aangemelde verkeersverdelingsregel van toepassing is — Milaan Linate, Milaan Malpensa en Orio al Serio (Bergamo) — voldoen aan de vier voorwaarden van artikel 19, lid 2, eerste alinea, van Verordening (EG) nr. 1008/2008. De luchthavens bedienen de agglomeratie Milaan, waardoor aan de eerste voorwaarde wordt voldaan. De infrastructuur en het openbaar vervoer tussen de luchthavens onderling en tussen de luchthavens en de stad Milaan voldoen aan de tweede en derde voorwaarde. Bovendien verlenen de luchthavens de nodige diensten aan luchtvaartmaatschappijen op zodanige wijze dat aan de vierde voorwaarde wordt voldaan.

(16)

Voorts merkt de Commissie op dat in eerdere besluiten van de Commissie is ingestemd met de vaststelling van verkeersverdelingsregels die tot doel hadden de luchthaven Milaan Malpensa te ontwikkelen als internationale hub, en Milaan Linate als punt-tot-puntluchthaven om de verkeersstroom op die luchthaven te beperken.

(17)

Meer in het bijzonder zijn bij het decreet-Bersani en Bersani 2 van 5 januari 2001, die zijn goedgekeurd bij Beschikking 2001/163/EG van de Commissie (4), op de luchthaven Milaan Linate beperkingen op basis van het passagiersverkeer opgelegd aan het aantal dagelijkse retourvluchten naar luchthavens in de Unie. Nog volgens het decreet-Bersani en Bersani 2 mogen op de luchthaven Linate voor geregelde punt-tot-puntvluchten binnen de Unie geen toestellen met meer dan één middengang worden ingezet. Dat had tot gevolg dat het overige verkeer moest uitwijken naar Malpensa.

(18)

Het decreet-Del Rio van 18 november 2016, dat is goedgekeurd bij Uitvoeringsbesluit (EU) 2016/2019 van de Commissie (5), had tot doel het gebruik van de luchthaven Milaan Linate te optimaliseren en de connectiviteit ervan met alle andere Europese steden te verbeteren, en tegelijk het ontwikkelingspotentieel van de hub Malpensa voor zijn specifieke rol in het intercontinentale verkeer ten volle te benutten. Derhalve werden bij het decreet-Del Rio de frequentiebeperkingen op basis van het passagiersverkeer van en naar Linate opgeheven; het bleef evenwel zo dat alleen bestemmingen binnen de Unie konden worden bediend met vliegtuigen met een smalle romp.

(19)

Op basis van het voorgaande trekt de Commissie het beleid van Italië ten aanzien van de luchthavens Milaan Malpensa en Linate niet in twijfel.

(20)

Wat betreft artikel 1 van het ontwerpdecreet-Giovannini als bedoeld in overweging 2, merkt de Commissie op dat bepaalde beperkingen op luchtdiensten op de luchthaven Linate worden opgeheven. Vluchten tussen Linate en nieuwe bestemmingen in derde landen zijn mogelijk als die bestemmingen gelegen zijn binnen een straal van 1 500 km van Linate en in een land waarmee de Unie een horizontale of uitgebreide luchtvervoersovereenkomst heeft gesloten.

(21)

Voor zover artikel 1 van het in overweging 2 bedoelde ontwerpdecreet-Giovannini de beperkingen op het luchtverkeer van en naar de luchthaven Linate opheft om luchtvaartmaatschappijen een grotere efficiëntie en keuze te bieden bij het opstellen van hun dienstregelingen overeenkomstig de passagiersvraag, levert dat op basis van de aanpak van Uitvoeringsbesluit (EU) 2016/2019 geen problemen inzake evenredigheid op.

(22)

Hoe dan ook zou de toepassing van artikel 1 van het ontwerpdecreet-Giovannini als bedoeld in overweging 2 ertoe leiden dat de luchthaven Linate op transparante wijze nieuwe bestemmingen zou krijgen op basis van objectieve criteria die niet tot discriminatie tussen luchtvaartmaatschappijen uit of bestemmingen in de Unie leiden.

(23)

Wat betreft artikel 1 van het ontwerpdecreet-Giovannini als bedoeld in overweging 3, is de Commissie van mening dat er problemen rijzen op het gebied van evenredigheid en transparantie, wat in strijd is met artikel 19, lid 2, van Verordening (EG) nr. 1008/2008.

(24)

De bepaling verbiedt de distributie en de verkoop van tickets voor vluchten tussen de luchthaven Milaan Linate en elke bestemming die buiten het toepassingsgebied van het in overweging 2 bedoelde ontwerpdecreet-Giovanninit valt, en alle aansluitende reisroutes (in tegenstelling tot rechtstreekse punt-tot-puntroutes). Zoals de Italiaanse autoriteiten in antwoord op de schriftelijke vragen van de diensten van de Commissie van 1 april 2022 hebben verduidelijkt tijdens de vergaderingen met de diensten van de Commissie op 4 april en 30 juni 2022, belet dit luchtvaartmaatschappijen niet alleen om reisroutes met Milaan Linate als transferpunt aan te bieden, maar ook reisroutes van of naar Linate die op andere luchthavens buiten Milaan aansluiten. In feite regelt die bepaling het transitverkeer van passagiers op luchthavens buiten Milaan.

(25)

De Commissie is van mening dat het beperken van aansluitende vluchten en transitpassagiers op Linate evenredig is om die luchthaven als punt-tot-puntluchthaven te behouden en om de ontwikkeling van Malpensa als internationale hub te bevorderen. De regulering van het transitverkeer van passagiers op luchthavens buiten Milaan overschrijdt echter de legitieme werkingssfeer van verkeersverdelingsregels voor luchthavens die een stad of agglomeratie bedienen, in dit geval Milaan.

(26)

Bovendien gaat de voorgestelde wijziging verder dan wat nodig is om de doelstellingen van het luchthavenbeleid van Italië te verwezenlijken en verstoort ze voor luchtvaartmaatschappijen op onrechtmatige wijze de vrijheid van ondernemerschap en het vrij verrichten van diensten op luchthavens buiten Milaan.

(27)

Bovendien zorgt artikel 1 van het ontwerpdecreet-Giovannini als bedoeld in overweging 3 voor transparantieproblemen, aangezien niet duidelijk is hoe de regels door de Italiaanse autoriteiten zullen worden gehandhaafd. De bepaling in kwestie verduidelijkt niet of alleen de dienstregelingen van luchtvaartmaatschappijen zullen worden gecontroleerd, dan wel of reisagenten en ticketverdelers ook aansprakelijk zouden worden gesteld voor het laten zien van bepaalde routes met aansluitingen op andere luchthavens dan Linate. Het is evenmin duidelijk of die bepaling tot doel zou hebben passagiers te vatten die zelf hun aansluiting boeken en waarover luchtvaartmaatschappijen, reisagenten of andere ticketverdelers geen controle hebben.

(28)

De Commissie is van oordeel dat artikel 1 van het ontwerpdecreet-Giovannini tot wijziging van de bestaande regels voor verkeersverdeling tussen de luchthavens Milaan Malpensa, Milaan Linate en Orio al Serio (Bergamo), als bedoeld in overweging 2, verenigbaar is met artikel 19, lid 2, van Verordening (EG) nr. 1008/2008.

(29)

Wat betreft artikel 1 van het ontwerpdecreet-Giovannini als bedoeld in overweging 3, is de Commissie van mening dat dit in strijd is met artikel 19, lid 2, van Verordening (EG) nr. 1008/2008,