This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 32014R0538
Regulation (EU) No 538/2014 of the European Parliament and of the Council of 16 April 2014 amending Regulation (EU) No 691/2011 on European environmental economic accounts Text with EEA relevance
Verordening (EU) nr. 538/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 16 april 2014 tot wijziging van Verordening (EU) nr. 691/2011 inzake Europese milieu-economische rekeningen Voor de EER relevante tekst
Verordening (EU) nr. 538/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 16 april 2014 tot wijziging van Verordening (EU) nr. 691/2011 inzake Europese milieu-economische rekeningen Voor de EER relevante tekst
PB L 158 van 27.5.2014, p. 113–124
(BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, GA, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)
In force
Relation | Act | Comment | Subdivision concerned | From | To |
---|---|---|---|---|---|
Modifies | 32011R0691 | toevoeging | artikel 3.1 punt F) | 16/06/2014 | |
Modifies | 32011R0691 | toevoeging | artikel 3.5 | 16/06/2014 | |
Modifies | 32011R0691 | toevoeging | artikel 3.1 punt D) | 16/06/2014 | |
Modifies | 32011R0691 | toevoeging | artikel 2.6 | 16/06/2014 | |
Modifies | 32011R0691 | vervanging | artikel 8.2 | 16/06/2014 | |
Modifies | 32011R0691 | toevoeging | bijlage IV | 16/06/2014 | |
Modifies | 32011R0691 | toevoeging | bijlage V | 16/06/2014 | |
Modifies | 32011R0691 | toevoeging | bijlage VI | 16/06/2014 | |
Modifies | 32011R0691 | vervanging | artikel 9.3 | 16/06/2014 | |
Modifies | 32011R0691 | vervanging | artikel 9.5 | 16/06/2014 | |
Modifies | 32011R0691 | toevoeging | artikel 3.4 | 16/06/2014 | |
Modifies | 32011R0691 | toevoeging | artikel 2.5 | 16/06/2014 | |
Modifies | 32011R0691 | toevoeging | artikel 3.1 punt E) | 16/06/2014 | |
Modifies | 32011R0691 | vervanging | artikel 9.2 | 16/06/2014 | |
Modifies | 32011R0691 | toevoeging | artikel 2.4 | 16/06/2014 |
27.5.2014 |
NL |
Publicatieblad van de Europese Unie |
L 158/113 |
VERORDENING (EU) Nr. 538/2014 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD
van 16 april 2014
tot wijziging van Verordening (EU) nr. 691/2011 inzake Europese milieu-economische rekeningen
(Voor de EER relevante tekst)
HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE,
Gezien het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, en met name artikel 338, lid 1,
Gezien het voorstel van de Europese Commissie,
Na toezending van het ontwerp van wetgevingshandeling aan de nationale parlementen,
Handelend volgens de gewone wetgevingsprocedure (1),
Overwegende hetgeen volgt:
(1) |
Besluit nr. 1386/2013/EU van het Europees Parlement en de Raad (2) bepaalt dat het tempo van de huidige ontwikkelingen en de onzekerheid omtrent waarschijnlijke toekomstige trends verdere maatregelen vergen om te waarborgen dat dat beleid in de Unie gebaseerd blijft op een gedegen inzicht in de toestand van het milieu, en in mogelijke antwoorden daarop en de gevolgen daarvan. Er moeten instrumenten worden ontwikkeld om ervoor te zorgen dat er kwalitatief hoogstaande gegevens en indicatoren beschikbaar komen en dat de toegang daartoe verbeterd wordt. Het is van belang dat die gegevens in een begrijpelijke en toegankelijke vorm beschikbaar worden gemaakt. |
(2) |
Artikel 10 van Verordening (EU) nr. 691/2011 van het Europees Parlement en de Raad (3) nodigt de Commissie uit verslag uit te brengen aan het Europees Parlement en de Raad over de uitvoering van de verordening en dan, in voorkomend geval, met voorstellen te komen voor de invoering van nieuwe milieu-economische rekeningmodules, zoals milieubeschermingsuitgaven en -ontvangsten (EPER)/uitgavenrekeningen voor milieubescherming (EPEA), milieugoederen- en -dienstensector (EGSS) en energierekeningen. |
(3) |
De nieuwe modules dragen direct bij aan de verwezenlijking van de beleidsprioriteiten van de Unie van groene groei en hulpbronnenefficiëntie door in een NACE-uitsplitsing belangrijke informatie te verstrekken over indicatoren zoals marktoutput en werkgelegenheid in de EGSS, nationale milieubeschermingsuitgaven en het gebruik van energie. |
(4) |
De Statistische Commissie van de Verenigde Naties heeft in haar 43e vergadering in februari 2012 het centrale raamwerk van het systeem van geïntegreerde milieu-economische rekeningen (SEEA) vastgesteld als internationale statistische standaard. De bij deze verordening ingevoerde nieuwe modules zijn volledig in overeenstemming met het SEEA. |
(5) |
Het Comité voor het Europees statistisch systeem is geraadpleegd. |
(6) |
Teneinde rekening te houden met de technische en wetenschappelijke vooruitgang en de bepalingen inzake energierekeningen aan te vullen, moet aan de Commissie de bevoegdheid worden overgedragen om overeenkomstig artikel 290 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie handelingen vast te stellen ten aanzien van de specificatie van de lijst van energieproducten in deel 3 van bijlage VI, zoals vervat in de bijlage bij deze verordening. Het is van bijzonder belang dat de Commissie bij haar voorbereidende werkzaamheden tot passende raadpleging overgaat, onder meer op deskundigenniveau. De Commissie moet bij de voorbereiding en opstelling van de gedelegeerde handelingen ervoor zorgen dat de desbetreffende documenten tijdig en op gepaste wijze gelijktijdig worden toegezonden aan het Europees Parlement en aan de Raad. |
(7) |
Teneinde een eenvormige toepassing van bijlage V, zoals vervat in de bijlage bij deze verordening, te waarborgen, moeten aan de Commissie uitvoeringsbevoegdheden worden toegekend. Die bevoegdheden moeten worden uitgeoefend in overeenstemming met Verordening (EU) nr. 182/2011 van het Europees Parlement en de Raad (4). De raadplegingsprocedure moet worden gebruikt voor de vaststelling van die uitvoeringshandelingen. |
(8) |
Verordening (EU) nr. 691/2011 dient derhalve dienovereenkomstig te worden gewijzigd, |
HEBBEN DE VOLGENDE VERORDENING VASTGESTELD:
Artikel 1
Verordening (EU) nr. 691/2011 wordt als volgt gewijzigd:
1) |
Aan artikel 2 worden de volgende punten toegevoegd: „4. „milieubeschermingsuitgaven”: de economische middelen die door ingezeten eenheden worden besteed aan milieubescherming. Milieubescherming omvat alle maatregelen en activiteiten met als hoofddoel de voorkoming, vermindering en bestrijding van verontreiniging en iedere andere verslechtering van het milieu. Onder deze maatregelen en activiteiten vallen alle maatregelen die worden genomen om het milieu na een verslechtering te herstellen. Onder deze definitie vallen geen activiteiten die weliswaar het milieu ten goede komen, maar die vooral ten doel hebben tegemoet te komen aan de technische behoeften of de interne gezondheids- en veiligheids- en beveiligingsvereisten van een onderneming of andere instelling; 5. „milieugoederen- en -dienstensector”: de productieactiviteiten van een nationale economie die milieuproducten (milieugoederen en -diensten) genereren. Milieuproducten zijn producten en diensten die zijn voortgebracht met het oog op de bescherming van het milieu, zoals bedoeld in punt 4, en op het beheer van hulpbronnen. Onder het beheer van hulpbronnen vallen de bescherming, instandhouding en vergroting van de voorraad natuurlijke hulpbronnen en derhalve vrijwaring tegen uitputting van die bronnen; 6. „fysieke-energiestroomrekeningen”: coherente samenstellingen van de fysieke energiestromen in de nationale economieën, de stromen die binnen de economie circuleren en de energie-output naar andere economieën of het milieu.”. |
2) |
Artikel 3 wordt als volgt gewijzigd:
|
3) |
Artikel 8, lid 2, wordt vervangen door: „2. Om een afwijking uit hoofde van lid 1 te verkrijgen voor de bijlagen I, II en III, dienen de lidstaten uiterlijk op 12 november 2011 een met redenen omkleed verzoek in bij de Commissie. Om een afwijking uit hoofde van lid 1 te verkrijgen voor de bijlagen IV, V en VI, dienen de lidstaten uiterlijk op 17 september 2014 een met redenen omkleed verzoek in bij de Commissie.”. |
4) |
Artikel 9 wordt als volgt gewijzigd:
|
5) |
De bijlagen IV, V en VI, zoals vastgelegd in de bijlage bij deze verordening, worden aan Verordening (EU) nr. 691/2011 toegevoegd. |
Artikel 2
Deze verordening treedt in werking op de twintigste dag na die van de bekendmaking ervan in het Publicatieblad van de Europese Unie.
Deze verordening is verbindend in al haar onderdelen en is rechtstreeks toepasselijk in elke lidstaat.
Gedaan te Straatsburg, 16 april 2014.
Voor het Europees Parlement
De voorzitter
M. SCHULZ
Voor de Raad
De voorzitter
D. KOURKOULAS
(1) Standpunt van het Europees Parlement van 2 april 2014 (nog niet bekendgemaakt in het Publicatieblad) en besluit van de Raad van 14 april 2014.
(2) Besluit nr. 1386/2013/EU van het Europees Parlement en de Raad van 20 november 2013 inzake een nieuw algemeen milieuactieprogramma voor de Europese Unie voor de periode tot en met 2020 „Goed leven, binnen de grenzen van onze planeet” (PB L 354 van 28.12.2013, blz. 171).
(3) Verordening (EU) nr. 691/2011 van het Europees Parlement en de Raad van 6 juli 2011 inzake Europese milieu-economische rekeningen (PB L 192 van 22.7.2011, blz. 1).
(4) Verordening (EU) nr. 182/2011 van het Europees Parlement en de Raad van 16 februari 2011 tot vaststelling van de algemene voorschriften en beginselen die van toepassing zijn op de wijze waarop de lidstaten de uitoefening van de uitvoeringsbevoegdheden door de Commissie controleren (PB L 55 van 28.2.2011, blz. 13).
BIJLAGE
„BIJLAGE IV
MODULE VOOR UITGAVENREKENINGEN VOOR MILIEUBESCHERMING
Deel 1
DOELSTELLINGEN
Uitgavenrekeningen voor milieubescherming verstrekken, op een wijze die verenigbaar is met de gegevens die krachtens het ESR worden gerapporteerd, gegevens over de milieubeschermingsuitgaven, dat wil zeggen, over de economische middelen die door ingezeten eenheden zijn besteed aan milieubescherming. De rekeningen maken het mogelijk de nationale uitgaven voor milieubescherming samen te stellen, die gelijk zijn aan de som van alle gebruik van milieubeschermingsdiensten door ingezeten eenheden, de bruto-investeringen in vaste activa (BIVA) voor milieubeschermingsactiviteiten en de overdrachten voor milieubescherming die geen tegenhanger zijn van eerdere posten, minus financiering door de rest van de wereld.
De uitgavenrekeningen voor milieubescherming moeten gebruikmaken van de reeds beschikbare informatie in de nationale rekeningen (productie- en inkomensvormingsrekeningen, BIVA volgens NACE, aanbod- en gebruikstabellen, gegevens volgens de classificatie van overheidsfuncties), structurele bedrijfsstatistieken, het ondernemingsregister en andere bronnen.
In deze bijlage worden de gegevens gedefinieerd die door de lidstaten moeten worden verzameld, samengesteld, ingediend en geëvalueerd voor de uitgavenrekeningen voor milieubescherming.
Deel 2
DEKKING
De uitgavenrekeningen voor milieubescherming hebben dezelfde systeemgrenzen als het ESR en laten de milieubeschermingsuitgaven voor hoofdactiviteiten, nevenactiviteiten en hulpactiviteiten zien. De volgende sectoren worden bestreken:
— |
de overheid (met inbegrip van instellingen zonder winstoogmerk ten behoeve van huishoudens) en ondernemingen als institutionele sectoren die milieubeschermingsdiensten produceren. Gespecialiseerde producenten produceren milieubeschermingsdiensten als hoofdactiviteit; |
— |
huishoudens, overheid en ondernemingen als consumenten van milieubeschermingsdiensten; |
— |
de rest van de wereld als begunstigde of plaats van herkomst van overdrachten voor milieubescherming. |
Deel 3
LIJST VAN KENMERKEN
De lidstaten stellen uitgavenrekeningen voor milieubescherming op overeenkomstig de volgende kenmerken die zijn gedefinieerd overeenkomstig het ESR:
— |
output van diensten op het gebied van milieubescherming. Er wordt onderscheid gemaakt tussen marktoutput, niet-marktoutput en output van hulpactiviteiten; |
— |
intermediair verbruik van diensten op het gebied van milieubescherming door gespecialiseerde producenten; |
— |
invoer en uitvoer van diensten op het gebied van milieubescherming; |
— |
belasting over de toegevoegde waarde (btw) en andere productgebonden belastingen minus subsidies op diensten op het gebied van milieubescherming; |
— |
bruto-investeringen in vaste activa en aankopen minus verkopen van niet-financiële niet-geproduceerde activa voor de productie van diensten op het gebied van milieubescherming; |
— |
consumptie van diensten op het gebied van milieubescherming; |
— |
overdrachten in verband met milieubescherming (ontvangen/betaald). |
Alle gegevens worden in miljoenen in de nationale munteenheid verstrekt.
Deel 4
EERSTE REFERENTIEJAAR, FREQUENTIE EN INDIENINGSTERMIJNEN
1. |
De statistieken worden jaarlijks samengesteld en ingediend. |
2. |
De statistieken worden binnen 24 maanden na het einde van het referentiejaar ingediend. |
3. |
Om tegemoet te komen aan de behoeften van de gebruiker aan volledige en tijdige gegevens, maakt de Commissie (Eurostat), zodra er genoeg landengegevens beschikbaar zijn, ramingen voor de totalen voor de EU-28 voor de belangrijkste aggregaten van deze module. De Commissie (Eurostat) zal waar mogelijk ramingen opstellen en publiceren voor gegevens die niet binnen de in punt 2 gestelde termijnen door de lidstaten zijn verstrekt. |
4. |
Het eerste referentiejaar is 2015. |
5. |
De eerste keer dat de lidstaten gegevens indienen, voegen zij de jaargegevens vanaf 2014 tot het eerste referentiejaar bij. |
6. |
Elke volgende keer dat de lidstaten gegevens bij de Commissie indienen, verstrekken zij jaargegevens voor de jaren n–2, n–1 en n, waarbij n het referentiejaar is. De lidstaten kunnen beschikbare gegevens voor de jaren voorafgaand aan 2014 verstrekken. |
Deel 5
RAPPORTERINGSTABELLEN
1. |
Voor elk van de in deel 3 vermelde kenmerken worden gegevens verstrekt uitgesplitst naar:
|
2. |
De CEPA-klassen waarnaar in punt 1 wordt verwezen, zijn de volgende:
|
Deel 6
MAXIMUMDUUR VAN DE OVERGANGSPERIODEN
Voor de toepassing van de bepalingen van deze bijlage heeft de overgangsperiode een duur van maximaal twee jaar na de eerste indieningstermijn.
BIJLAGE V
MODULE VOOR REKENINGEN VOOR DE MILIEUGOEDEREN- EN -DIENSTENSECTOR
Deel 1
DOELSTELLINGEN
Statistieken over milieugoederen en -diensten registreren en presenteren gegevens over de productieactiviteiten van de nationale economieën die milieuproducten voortbrengen, op zodanige wijze dat zij compatibel zijn met de gegevens die krachtens het ESR worden gerapporteerd.
De rekeningen voor milieugoederen en -diensten moeten gebruikmaken van de reeds beschikbare informatie in de nationale rekeningen, structurele bedrijfsstatistieken, het ondernemingsregister en andere bronnen.
In deze bijlage worden de gegevens gedefinieerd die door de lidstaten moeten worden verzameld, samengesteld, ingediend en geëvalueerd voor rekeningen voor milieugoederen en -diensten.
Deel 2
DEKKING
De milieugoederen- en -dienstensector heeft dezelfde systeemgrenzen als het ESR en bestaat uit alle milieugoederen en -diensten die binnen de productiegrens worden gegenereerd. Het ESR definieert productie als een activiteit die wordt uitgeoefend onder beheer en verantwoordelijkheid van een institutionele eenheid die arbeid, kapitaal en goederen en diensten als input gebruikt voor de voortbrenging van goederen en diensten.
Milieugoederen en -diensten zijn gegroepeerd in de volgende categorieën: specifieke milieudiensten, producten uitsluitend bestemd voor milieubescherming of beheer van natuurlijke hulpbronnen (gelieerde producten), aangepaste goederen en milieutechnologieën.
Deel 3
LIJST VAN KENMERKEN
De lidstaten stellen statistieken over de milieugoederen- en -dienstensector op overeenkomstig de volgende kenmerken:
— |
marktoutput, waarvan:
|
— |
toegevoegde waarde van marktactiviteiten; |
— |
werkgelegenheid in verband met marktactiviteiten. |
Alle gegevens worden in miljoenen in nationale valuta verstrekt, behalve voor het kenmerk „werkgelegenheid”, waarvoor de eenheid „voltijdequivalenten” wordt gebruikt.
Deel 4
EERSTE REFERENTIEJAAR, FREQUENTIE EN INDIENINGSTERMIJNEN
1. |
De statistieken worden jaarlijks samengesteld en ingediend. |
2. |
De statistieken worden binnen 24 maanden na het einde van het referentiejaar ingediend. |
3. |
Om tegemoet te komen aan de behoeften van de gebruiker aan volledige en tijdige gegevens, maakt de Commissie (Eurostat), zodra er genoeg landengegevens beschikbaar zijn, ramingen voor de totalen voor de EU-28 voor de belangrijkste aggregaten van deze module. De Commissie (Eurostat) zal waar mogelijk ramingen opstellen en publiceren voor gegevens die niet binnen de in punt 2 gestelde termijnen door de lidstaten zijn verstrekt. |
4. |
Het eerste referentiejaar is 2015. |
5. |
De eerste keer dat de lidstaten gegevens indienen, voegen zij de jaargegevens vanaf 2014 tot het eerste referentiejaar bij. |
6. |
Elke volgende keer dat de lidstaten gegevens bij de Commissie indienen, verstrekken zij jaargegevens voor de jaren n–2, n–1 en n, waarbij n het referentiejaar is. De lidstaten kunnen beschikbare gegevens voor de jaren voorafgaand aan 2014 verstrekken. |
Deel 5
RAPPORTERINGSTABELLEN
1. |
Voor elk van de in deel 3 vermelde kenmerken worden gegevens verstrekt die meerdimensionaal zijn geclassificeerd volgens:
|
2. |
De CEPA-klassen waarnaar in punt 1 wordt verwezen, zijn beschreven in bijlage IV. De CReMA-klassen waarnaar in punt 1 wordt verwezen, zijn de volgende:
|
Deel 6
MAXIMUMDUUR VAN DE OVERGANGSPERIODEN
Voor de toepassing van de bepalingen van deze bijlage heeft de overgangsperiode een duur van maximaal twee jaar na de eerste indieningstermijn.
BIJLAGE VI
MODULE VOOR FYSIEKE-ENERGIESTROOMREKENINGEN
Deel 1
DOELSTELLINGEN
Fysieke-energiestroomrekeningen presenteren gegevens over de fysieke energiestromen uitgedrukt in terajoules, op een wijze die volledig verenigbaar is met het ESR. Fysieke-energiestroomrekeningen registreren energiegegevens die verband houden met de economische activiteiten van ingezeten eenheden van nationale economieën, uitgesplitst naar economische activiteit. Zij presenteren het aanbod en het gebruik van natuurlijke energie-inputs, energieproducten en energieresiduen. Economische activiteiten omvatten productie, consumptie en accumulatie.
In deze bijlage worden de gegevens gedefinieerd die door de lidstaten moeten worden verzameld, samengesteld, ingediend en geëvalueerd voor de fysieke-energiestroomrekeningen.
Deel 2
DEKKING
Fysieke-energiestroomrekeningen hebben dezelfde systeemgrenzen als het ESR en zij zijn ook op het ingezetenenprincipe gebaseerd.
Overeenkomstig het ESR is het begrip ingezetenschap gebaseerd op het volgende beginsel: een in een land ingezeten eenheid heeft een economisch belangencentrum in het economische gebied van dat land, d.w.z. zij verricht gedurende een verlengde periode (minimaal een jaar) economische activiteiten in dat gebied.
Fysieke-energiestroomrekeningen registreren fysieke energiestromen die voortvloeien uit de activiteiten van alle ingezeten eenheden, ongeacht waar deze stromen in geografisch opzicht werkelijk plaatsvinden.
Fysieke-energiestroomrekeningen registreren de fysieke energiestromen vanuit het milieu naar de economie, binnen de economie en van de economie terug naar het milieu.
Deel 3
LIJST VAN KENMERKEN
De lidstaten stellen fysieke-energiestroomrekeningen op overeenkomstig de volgende kenmerken:
— |
de fysieke energiestromen gegroepeerd in drie algemene categorieën:
|
— |
de oorsprong van de fysieke energiestromen, gegroepeerd in vijf categorieën, te weten productie, verbruik, accumulatie, rest van de wereld en het milieu; |
— |
de bestemming van de fysieke energiestromen, gegroepeerd in dezelfde vijf categorieën als de oorsprong van de fysieke energiestromen. |
Alle gegevens worden verstrekt in terajoules.
Deel 4
EERSTE REFERENTIEJAAR, FREQUENTIE EN INDIENINGSTERMIJNEN
1. |
De statistieken worden jaarlijks samengesteld en ingediend. |
2. |
De statistieken worden binnen 21 maanden na het einde van het referentiejaar ingediend. |
3. |
Om tegemoet te komen aan de behoeften van de gebruiker aan volledige en tijdige gegevens, maakt de Commissie (Eurostat), zodra er genoeg landengegevens beschikbaar zijn, ramingen voor de totalen voor de EU-28 voor de belangrijkste aggregaten van deze module. De Commissie (Eurostat) zal waar mogelijk ramingen opstellen en publiceren voor gegevens die niet binnen de in punt 2 gestelde termijnen door de lidstaten zijn verstrekt. |
4. |
Het eerste referentiejaar is 2015. |
5. |
De eerste keer dat de lidstaten gegevens indienen, voegen zij de jaargegevens vanaf 2014 tot het eerste referentiejaar bij. |
6. |
Elke volgende keer dat de lidstaten gegevens bij de Commissie indienen, verstrekken zij jaargegevens voor de jaren n–2, n–1 en n, waarbij n het referentiejaar is. De lidstaten kunnen beschikbare gegevens voor de jaren voorafgaand aan 2014 verstrekken. |
Deel 5
RAPPORTERINGSTABELLEN
1. |
Voor elk van de in deel 3 vermelde kenmerken moeten de volgende gegevens in fysieke eenheden worden verstrekt:
|
2. |
De aanbod- en gebruikstabellen voor de energiestromen (met inbegrip van emissierelevante stromen) hebben een gemeenschappelijke indeling in rijen en kolommen. |
3. |
De kolommen verwijzen naar de oorsprong (aanbod) of bestemming (gebruik) van de fysieke stromen. De kolommen worden in vijf categorieën gegroepeerd:
|
4. |
De rijen beschrijven het type fysieke energiestroom, als geclassificeerd onder het eerste streepje van deel 3. |
5. |
De classificatie van natuurlijke energie-inputs, energieproducten en energieresiduen is als volgt:
|
6. |
De „brug” van de indicator op basis van het ingezetenenbeginsel naar de indicator op basis van het grondgebied wordt gepresenteerd voor de hele nationale economie (geen uitsplitsing per bedrijfstak) en wordt als volgt verkregen: totale energieverbruik door ingezeten eenheden
|
Deel 6
MAXIMUMDUUR VAN DE OVERGANGSPERIODEN
Voor de toepassing van de bepalingen van deze bijlage heeft de overgangsperiode een duur van maximaal twee jaar na de eerste indieningstermijn.”
(1) Verordening (EG) nr. 295/2008 van het Europees Parlement en de Raad van 11 maart 2008 betreffende structurele bedrijfsstatistieken (PB L 97 van 9.4.2008, blz. 13).