–

għal C. King, minn C. Gilroy-Scott, solicitor kif ukoll minn A. Dashwood, QC, u J. Williams, barrister,

–

għal The Sash Window Workshop Ltd u R. Dollar, minn M. Pilgerstorfer, barrister, mogħti mandat minn J. Potts, solicitor,

–

għall-Gvern tar-Renju Unit, minn S. Simmons, bħala aġent, assistita minn C. Banner, barrister,

–

għall-Kummissjoni Ewropea, minn M. van Beek u J. Tomkin, bħala aġenti,

1

It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-4 ta’ Novembru 2003, li tikkonċerna ċerti aspetti tal-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 5, Vol. 4, p. 381).

2

Din il-kawża tressqet fil-kuntest ta’ tilwima bejn Conley King u l-persuna li kienet timpjegah preċedentement, The Sash Window Workshop Ltd u R. Dollar (iktar ’il quddiem “Sash WW”), fir-rigwarda tat-talba ta’ dan tal-ewwel sabiex jikseb pagament ta’ benefiċċju bħala kumpens għal-leave annwali mħallas mhux meħud għas-snin 1999 sa 2012.

3

L-Artikolu 9(1) tal-Konvenzjoni Nru 132 tal-Organizzazzjoni Internazzjonali tax-Xogħol, tal-24 ta’ Ġunju 1970, dwar il-leave annwali mħallas (riveduta) jistipula:

“Il-parti tal-leave annwali mhux interrotta msemmija fl-Artikolu 8(2) ta’ din il-Konvenzjoni għandha tingħata u tittieħed f’terminu ta’ mhux iktar minn sena, u l-bqija tal-leave annwali mħallas f’terminu ta’ mhux iktar minn tmintax-il xahar li jibda jiddekorri fit-tmiem tas-sena li fiha jibda d-dritt għal-leave.” [traduzzjoni mhux uffiċjali]

4

L-imsemmija konvenzjoni ġiet irratifikata minn sebgħa u tletin Stat u r-Renju Unit ma huwiex fosthom.

5

Skont il-premessa 6 tad-Direttiva 2003/88:

“Akkont għandu jittieħed tal-prinċipji ta’ l-Organizzazzjoni Internazzjonali tax-Xogħol (ILO) fir-rigward ta’ l-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol, […]”.

6

L-Artikolu 1 ta’ din id-direttiva jiddefinixxi l-għan u l-kamp ta’ applikazzjoni tagħha. Dan jipprevedi:

“1.   Din id-Direttiva tistabbilixxi ħtiġiet minimi tas-siġurtà u s-saħħa għall-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol.

2.   Din id-direttiva tapplika għal:

[…]”

7

L-Artikolu 7 tal-imsemmija direttiva huwa fformulat kif ġej:

“Leave annwali

1.   L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa ħalli jassiguraw li kull ħaddiem ikun intitolat għal-leave annwali bil-ħlas ta’ mill-anqas erba’ ġimgħat b’konformità mal-kondizzjonijiet għall-intitolament għal, u l-għoti ta’, leave bħal dan stabbilit bil-leġislazzjoni nazzjonali u/jew bil-prattika.

2.   Il-perjodu minimu ta’ leave annwali bil-ħlas ma jistax ikun mibdul b’pagament ta’ benefiċċji bħala kumpens, apparti minn meta r-relazzjoni ta’ l-impieg tkun ġiet itterminata.”

8

L-Artikolu 17 tal-istess direttiva jipprevedi li l-Istati Membri jistgħu jidderogaw minn ċerti dispożizzjonijiet tagħha. Ebda deroga ma hija ammessa fir-rigward tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88.

9

Id-Direttiva 2003/88 ġiet implementata fid-dritt tar-Renju Unit permezz tal-Working Time Regulations 1998 (Regolamenti dwar il-Ħin tax-Xogħol tal-1998), kif emendati (iktar ’il quddiem ir-“Regolament tal-1998”).

10

L-Artikolu 13 tar-Regolament tal-1998 jistabbilixxi d-dritt tal-ħaddiem għal-leave annwali. L-Artikolu 13(1) huwa fformulat kif ġej:

“[…] ħaddiem għandu dritt għall-erba’ ġimgħat leave annwali f’kull sena ta’ leave.”

11

L-Artikolu 13(9) ta’ dan ir-regolament jipprevedi:

“Leave li għalih ħaddiem huwa intitolat taħt dan l-artikolu jista’ jittieħed ratealment, imma

12

L-Artikolu 16 tal-imsemmi regolament jittratta d-dritt tal-ħaddiem li jikseb remunerazzjoni għal-leave annwali. L-Artikolu 16(1) huwa fformulat kif ġej:

“Ħaddiem għandu d-dritt li jitħallas fir-rigward ta’ kull perijodu ta’ leave annwali li huwa għandu dritt għalih skont l-Artikolu 13, bir-rata li tikkorrispondi mas-salarju ta’ ġimgħa għal kull ġimgħa ta’ leave.”

13

L-Artikolu 30(1) tal-istess regolament jagħti lil ħaddiem id-dritt li ġej:

“(1)   Ħaddiem jista’ jressaq ilment quddiem Employment Tribunal [tribunal industrijali, ir-Renju Unit] li l-persuna li timpjegah:

[…] jew

2.   Employment Tribunal [tribunal industrijali] ma għandux jikkunsidra lment taħt dan l-artikolu jekk ma jkunx imressaq:

….”

14

C. King ħadem ma Sash WW abbażi ta’ “kuntratt ta’ persuna taħdem għal rasha bil-kummissjoni biss”, mill-1 ta’ Ġunju 1999 sal-irtirar tiegħu, jiġifieri fis-6 ta’ Ottubru 2012. Abbażi ta’ dan il-kuntratt, C. King kien jirċievi biss kummissjonijiet. Meta huwa kien jieħu leave annwali, dan tal-aħħar ma kienx jiġi remunerat.

15

Fi tmiem ir-relazzjoni ta’ xogħol tiegħu, C. King talab mingħand il-persuna li timpjegah il-ħlas tal-pagamenti ta’ benefiċċji bħala kumpens għal-leave annwali tiegħu, kemm għal dak meħud u mhux imħallas kif ukoll għal dak mhux meħud, li jikkorrispondi għall-perijodu kollu li matulu kien ħadem, jiġifieri mill-1 ta’ Ġunju 1999 sas-6 ta’ Ottubru 2012. Sash WW irrifjutat li tilqa’ t-talba ta’ C. King minħabba li dan tal-aħħar kellu l-istatus ta’ ħaddiem għal rasu.

16

C. King ippreżenta rikors quddiem l-Employment Tribunal (tribunal industrijali) kompetenti. Dan tal-aħħar għamel distinzjoni bejn tliet kategoriji ta’ leave annwali, li huwa paċifiku li ebda waħda minnhom ma ġiet remunerata:

17

Fid-deċiżjoni tiegħu, l-Employment Tribunal (tribunal industrijali) qies li C. King kellu jiġi kklassifikat bħala “ħaddiem”, fis-sens tad-Direttiva 2003/88, u li huwa kellu d-dritt li jibbenefika mit-tliet kategoriji ta’ ħlas għall vaganzi mitlub.

18

Sash WW appellat mis-sentenza tal-Employment Tribunal (tribunal industrijali) quddiem l-Employment Appeal Tribunal (tribunal industrijali tal-appell, ir-Renju Unit), li laqgħa l-appell tagħha u bagħat lura l-kawża quddiem l-Employment Tribunal (tribunal industrijali). C. King u Sash WW ippreżentaw, rispettivament, appell u appell inċidentali kontra din l-aħħar sentenza.

19

Quddiem il-qort tar-rinviju, il-Court of Appeal (England & Wales) (Civil Division) (qorti tal-appell (Ingilterra u Wales) (diviżjoni ċivili), ir-Renju Unit), huwa issa paċifiku li C. King huwa “ħaddiem”, fis-sens tad-Direttiva 2003/88, u li huwa għandu dritt għall-“ħlas għall-vaganzi 1 u 2”.

20

F’dak li jirrigwarda l-“ħlas għall-vaganzi 3”, Sash WW issostni li, abbażi tal-Artikolu 13(9)(a) tar-Regolament tal-1998, C. King ma kellux id-dritt li jirrimanda perijodi ta’ leave annwali mhux meħud fuq sena tal-leave ġdida. Peress li ma ppreżentax rikors skont l-Artikolu 30(1)(a) ta’ dan ir-regolament, C. King tilef kull dritt fir-rigward tal-leave annwali tiegħu, peress li talba intiża għall-ksib ta’ pagament ta’ benefiċċju bħala kumpens għal-leave annwali mħallas mhux meħud għas-snin tal-leave hija preskritta.

21

C. King iqis, min-naħa l-oħra, li d-drittijiet tiegħu relatati mal-leave annwali mħallas, mhux meħud minħabba li l-persuna li timpjega ma kinitx ser tirremunerah, kienu ġew irrimandati fuq is-sena tal-leave ta’ wara, minkejja d-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 13(9)(a) tar-Regolament tal-1998, u sussegwentement minn sena għal sena sad-data tat-tmiem tar-relazzjoni ta’ xogħol. C. King isostni, billi jagħmel riferiment għas-sentenza tal-20 ta’ Jannar 2009, Schultz-Hoff et (C‑350/06 u C‑520/06, EU:C:2009:18), li d-dritt għall-ħlas ta’ pagament ta’ benefiċċju bħala kumpens għal-leave annwali mħallas mhux meħud tnissel biss fi tmiem ir-relazzjoni ta’ xogħol u, għaldaqstant, li r-rikors tiegħu tressaq fil-ħin.

22

Il-qort tar-rinviju, filwaqt li tikkonstata li d-dritt tar-Renju Unit ma jippermettix l-irrimandar ta’ leave annwali lil hinn mis-sena tal-leave li għaliha dan il-leave jingħata u li dan mhux bilfors jiggarantixxi rimedju effettiv sabiex jiġi invokat ksur tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88, għandha dubji dwar l-interpretazzjoni tad-dritt rilevanti tal-Unjoni għas-soluzzjoni tal-kawża pendenti quddiemha.

23

F’dan ir-rigward hija, b’mod partikolari, tosserva li l-irrimandar ta’ leave annwali mħallas, mhux meħud minħabba r-rifjut tal-persuna li timpjega li tirremunerah, jista’ jagħti lok għal evalwazzjonijiet differenti minn dawk li jsiru fil-każ ta’ leave annwali mhux meħud mill-ħaddiem minħabba marda. Issa, kien biss fil-kuntest ta’ din l-aħħar sitwazzjoni li l-Qorti tal-Ġustizzja interpretat id-dispożizzjonijiet applikabbli tad-dritt tal-Unjoni.

24

F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Court of Appeal (England & Wales) (Civil Division) (qorti tal-appell (Ingilterra u Wales) (diviżjoni ċivili)) iddeċidiet li tisospendi l-proċeduri u li tgħamel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

25

Wara li ġew ippreżentati l-konklużjonijiet tal-Avukat Ġenerali, fit-8 ta’ Ġunju 2017, C. King, permezz ta’ att ippreżentat fir-Reġistru tal-Qorti tal-Ġustizzja fid-19 ta’ Ġunju 2017, talab li jiġi ordnat il-ftuħ mill-ġdid tal-fażi orali tal-proċedura. Insostenn ta’ din it-talba, C. King isostni, essenzjalment, li fil-konklużjonijiet tal-Avukat Ġenerali hemm nuqqas ta’ ftehim fir-rigward tal-offerta ta’ impjieg li kienet saritlu matul is-sena 2008.

26

Madankollu, f’dan ir-rigward għandu jitfakkar li, bis-saħħa tat-tieni paragrafu tal-Artikolu 252 TFUE, l-Avukat Ġenerali għandu d-dmir li jippreżenta fil-pubbliku, b’imparzjalità u b’indipendenza sħiħa, konklużjonijiet immotivati dwar il-kawżi li, skont l-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea, jeżiġu l-intervent tiegħu. Il-Qorti tal-Ġustizzja la hija marbuta minn dawn il-konklużjonijiet u lanqas mill-motivazzjoni li abbażi tagħha l-Avukat Ġenerali jasal għal dawn il-konklużjonijiet (sentenza tat-22 ta’ Ġunju 2017, Federatie Nederlandse Vakvereniging et, C-126/16, EU:C:2017:489, punt 31 u l-ġurisprudenza ċċitata).

27

Konsegwentement, in-nuqqas ta’ qbil ta’ parti kkonċernata mal-konklużjonijiet tal-Avukat Ġenerali, irrispettivament mill-kwistjonijiet li jkun qed jeżamina fihom, ma jistax fih innifsu jikkostitwixxi raġuni li tiġġustifika l-ftuħ mill-ġdid tal-proċedura orali (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tas-17 ta’ Settembru 2015, Mory et vs Il-Kummissjoni, C–33/14 P, EU:C:2015:609, punt 26).

28

Dan espost, l-Artikolu 83 tar-Regoli tal-Proċedura tal-Qorti tal-Ġustizzja jipprevedi li din tal-aħħar tista’, f’kull ħin, wara li jinstema’ l-Avukat Ġenerali, tordna l-ftuħ mill-ġdid tal-fażi orali tal-proċedura, b’mod partikolari meta tqis li ma għandhiex informazzjoni biżżejjed jew meta waħda mill-partijiet tippreżenta, wara l-għeluq ta’ din il-fażi, fatt ġdid ta’ natura li jeżerċita influwenza deċiżiva fuq id-deċiżjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja, jew inkella meta l-kawża jkollha tiġi deċiża fuq il-bażi ta’ argument li ma kienx indirizzat mill-partijiet jew mill-partijiet ikkonċernati msemmija fl-Artikolu 23 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea.

29

Dan ma huwiex il-każ hawnhekk. Fil-fatt, il-Qorti tal-Ġustizzja tikkunsidra, wara li nstema’ l-Avukat Ġenerali, li hija għandha l-informazzjoni kollha neċessarja sabiex tagħti deċiżjoni.

30

Fid-dawl ta’ dak li ġie espost iktar ’il fuq, ma hemmx lok li jiġi ordnat il-ftuħ mill-ġdid tal-fażi orali tal-proċedura.

31

Permezz tal-ewwel domanda tagħha, il-qort tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 kif ukoll id-dritt għal rimedju effettiv, sanċit fl-Artikolu 47 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”), għandhomx jiġu interpretati fis-sens li, fil-każ ta’ tilwima bejn ħaddiem u l-persuna li timpjegah dwar il-kwistjoni ta’ jekk il-ħaddiem għandux dritt għal leave annwali mħallas konformament mal-ewwel wieħed minn dawn l-artikoli, jipprekludu li l-ħaddiem għandu l-ewwel jieħu l-leave tiegħu qabel ma jsir jaf jekk għandux dritt għal remunerazzjoni abbażi ta’ dan il-leave.

32

F’dan ir-rigward, l-ewwel nett, għandu jitfakkar li, hekk kif jirriżulta mill-kliem stess tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88, dispożizzjoni li d-direttiva ma tippermetti ebda deroga minnha, kull ħaddiem igawdi minn leave annwali mħallas ta’ mill-inqas erba’ ġimgħat. Dan id-dritt għal-leave annwali mħallas għandu jitqies li huwa prinċipju tad-dritt soċjali tal-Unjoni li għandu importanza partikolari u li għandu jiġi applikat mill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti biss fil-limiti stipulati espressament mid-Direttiva 2003/88 stess (sentenza tat-30 ta’ Ġunju 2016, Sobczyszyn, C‑178/15, EU:C:2016:502, punt 19 u l-ġurisprudenza ċċitata).

33

It-tieni nett, għandu jiġi nnotat li d-dritt għal-leave annwali mħallas huwa espressament sanċit fl-Artikolu 31(2) tal-Karta, li għandha, skont l-Artikolu 6(1) TUE, l-istess valur legali bħat-Trattati (sentenza tat-22 ta’ Novembru 2011, KHS, C‑214/10, EU:C:2011:761, punt 37).

34

It-tielet nett, minn kliem id-Direttiva 2003/88 u mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li, għalkemm huma l-Istati Membri li għandhom jiddefinixxu l-kundizzjonijiet ta’ eżerċizzju u ta’ implementazzjoni tad-dritt għal-leave annwali mħallas, huma għandhom jastjenu ruħhom milli jissuġġettawx għal xi kundizzjoni l-kostituzzjoni stess tal-imsemmi dritt li jirriżulta direttament minn din id-direttiva (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal-20 ta’ Jannar 2009, Schultz-Hoff et, C‑350/06 u C‑520/06, EU:C:2009:18, punt 28).

35

Ir-raba’ nett, mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta wkoll li d-Direttiva 2003/88 tittratta d-dritt għal leave annwali u d-dritt li jinkiseb ħlas f’dan ir-rigward bħala li jikkostitwixxu ż-żewġ naħat ta’ dritt wieħed. L-għan tal-ħtieġa li dan il-leave jiġi rremunerat huwa li l-ħaddiem, matul l-imsemmi leave, jitqiegħed f’sitwazzjoni li hija, fir-rigward tas-salarju, paragunabbli mal-perijodi tax-xogħol (ara s-sentenza tat-22 ta’ Mejju 2014, Lock, C‑539/12, EU:C:2014:351, punt 17 u l-ġurisprudenza ċċitata).

36

Minn dak li ġie espost iktar ’il fuq jirriżulta li l-ħaddiem għandu jkun f’pożizzjoni li jgawdi mir-remunerazzjoni, li għaliha huwa għandu dritt abbażi tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88, waqt it-teħid tal-leave annwali tiegħu.

37

Fil-fatt, l-għan innifsu tad-dritt għal-leave annwali mħallas huwa li jippermetti li l-ħaddiem jistrieħ u li jkollu perijodu ta’ serħan u ta’ delizzji (ara, b’mod partikolari s-sentenzi tal-20 ta’ Jannar 2009, Schultz-Hoff et, C‑350/06 u C‑520/06, EU:C:2009:18, punt 25, u tat-30 ta’ Ġunju 2016, Sobczyszyn, C‑178/15, EU:C:2016:502, punt 25).

38

Issa, hekk kif tosserva l-Kummissjoni Ewropea fl-osservazzjonijiet bil-miktub tagħha, ħaddiem, meta jkun affaċjat minn ċirkustanzi ta’ natura li jqajjmu inċertezza matul il-perijodu tal-leave annwali tiegħu fir-rigward tar-remunerazzjoni dovuta lilu, ma jkunx f’pożizzjoni li jgawdi b’mod sħiħ l-imsemmi leave inkwantu perijodu ta’ serħan u ta’ delizzji, abbażi tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88.

39

Bl-istess mod, tali ċirkustanzi jistgħu jiskoraġġixxu lill-ħaddiem milli jieħu l-leave annwali tiegħu. F’dan ir-rigward, għandu jiġi nnotat li kull prattika jew ommissjoni, min-naħa tal-persuna li timpjega, li potenzjalment ikollha l-effett li tiskoraġġixxi t-teħid tal-leave annwali minn ħaddiem, hija wkoll inkompatibbli mal-għan tad-dritt għal-leave annwali mħallas (ara, f’dan is-sens is-sentenza tat-22 ta’ Mejju 2014, Lock, C‑539/12, EU:C:2014:351, punt 23 u l-ġurisprudenza ċċitata).

40

F’dan il-kuntest, bil-kontra ta’ dak li jsostni r-Renju Unit fl-osservazzjonijiet bil-miktub tiegħu, l-osservanza tad-dritt għal-leave annwali mħallas ma tistax tkun tiddependi fuq evalwazzjoni fattwali tas-sitwazzjoni finanzjarja li fiha jkun jinsab il-ħaddiem fil-mument tat-teħid tal-leave.

41

F’dak li jirrigwarda r-rimedji ġudizzjarji li għandhom ikunu disponibbli għall-ħaddiem, fil-każ ta’ tilwima mal-persuna li timpjega, sabiex ikun jista’ jinvoka d-dritt tiegħu għal-leave annwali mħallas abbażi tad-Direttiva 2003/88, din tal-aħħar, ċertament, ma tinkludi ebda dispożizzjoni f’dan ir-rigward. Madankollu, huwa stabbilit li l-Istati Membri għandhom, f’dan il-kuntest, jiggarantixxu l-osservanza tad-dritt għal rimedju effettiv, kif sanċit fl-Artikolu 47 tal-Karta (ara, b’analoġija, is-sentenza tal-15 ta’ Settembru 2016, Star Storage et, C‑439/14 u C‑488/14, EU:C:2016:688, punt 46).

42

F’dan il-każ, mid-deċiżjoni tar-rinviju jirriżulta li d-dritt għal-leave annwali mħallas previst fl-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 huwa implementat, fir-Renju Unit, permezz ta’ żewġ artikoli separati tar-Regolament tal-1998, jiġifieri, minn naħa, l-Artikolu 13 ta’ dan ir-regolament, li jirrikonoxxi d-dritt għal perijodu ta’ leave annwali, u, min-naħa l-oħra, l-Artikolu 16 tal-imsemmi regolament, li jistabbilixxi d-dritt għall-ħlas ta’ dan il-leave. Fl-istess loġika, l-Artikolu 30(1) ta’ dan l-istess regolament jirrikonoxxi lill-ħaddiem id-dritt għal żewġ rimedji ġudizzjarji separati, dan jista’ jressaq azzjoni quddiem qorti jew biex jikkontesta r-rifjut li jiġi rrikonoxxut lilu, mill-persuna li timpjegah, d-dritt għal perijodu ta’ leave annwali mogħti lilu mill-imsemmi Artikolu 13, jew inkella biex isostni li l-persuna li timpjegah ma ħallsitux, konformament mal-imsemmi Artikolu 16, għal-leave kollu jew għal parti minnu.

43

F’dak li jirrigwarda t-tilwima fil-kawża prinċipali, mid-deċiżjoni tar-rinviju jirriżulta li l-interpretazzjoni ta’ dawn id-dispożizzjonijiet magħżula mill-Employment Appeal Tribunal (tribunal industrijali tal-appell) twassal sabiex jitqies li ħaddiem, minn naħa, jista’ jinvoka ksur tad-dritt għal-leave annwali previst fl-Artikolu 13 tar-Regolament tal-1998 biss sa fejn il-persuna li timpjegah ma tħallih jieħu l-ebda perijodu ta’ leave, remunerat jew le, u li, min-naħa l-oħra, jista’ jinvoka, abbażi tal-Artikolu 16 ta’ dan ir-regolament, biss il-ħlas tal-leave effettivament meħud.

44

Issa, tali interpretazzjoni tar-rimedji ġudizzjarji nazzjonali previsti f’dan ir-rigward twassal għar-riżultat li, f’sitwazzjoni fejn il-persuna li timpjega tagħti lill-ħaddiem biss leave mhux remunerat, dan tal-aħħar ma jkunx jista’ jinvoka quddiem qorti d-dritt, bħala tali, li jieħu leave imħallas. Għal dan il-għan, huwa l-ewwel ikollu jieħu leave mingħajr ħlas u biss sussegwentement jippreżenta rikors intiż għall-ksib tal-ħlas.

45

Għar-raġunijiet esposti fil-punti 36 sa 40 ta’ din is-sentenza, tali riżultat ma huwiex kompatibbli mal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88.

46

A fortiori, fir-rigward ta’ ħaddiem f’sitwazzjoni bħal dik ta’ C. King, interpretazzjoni tar-rimedji ġudizzjarji nazzjonali fis-sens indikat fil-punt 43 ta’ din is-sentenza tagħmilha impossibbli li dan il-ħaddiem jinvoka, meta r-relazzjoni tax-xogħol tkun intemmet, ksur tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 abbażi tal-leave imħallas dovut iżda mhux meħud, sabiex jibbenefika mill-pagament ta’ benefiċċju bħala kumpens imsemmi fil-paragrafu (2) ta’ dan l-artikolu. B’dan il-mod, ħaddiem bħal ma huwa r-rikorrent fil-kawża prinċipali, jiġi mċaħħad minn rimedju effettiv.

47

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha esposti iktar ’il fuq, ir-risposta li għandha tingħata għall-ewwel domanda għandha tkun li l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 kif ukoll id-dritt għal rimedju effettiv, sanċit fl-Artikolu 47 tal-Karta, għandhom jiġu interpretati fis-sens li, fil-każ ta’ tilwima bejn ħaddiem u l-persuna li timpjegah dwar il-kwistjoni ta’ jekk il-ħaddiem għandux dritt għal leave annwali mħallas konformament mal-ewwel wieħed minn dawn l-artikoli, jipprekludu li l-ħaddiem għandu l-ewwel jieħu l-leave tiegħu qabel ma jsir jaf jekk għandux dritt għal remunerazzjoni abbażi ta’ dan il-leave.

48

Permezz tat-tieni sal-ħames domandi, li għandhom jiġu eżaminati flimkien, il-qort tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 għandux jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi dispożizzjonijiet jew prattiki nazzjonali li abbażi tagħhom ħaddiem huwa prekluż milli jirrimanda u, jekk ikun il-każ, milli jakkumula, sal-mument ta’ meta r-relazzjoni ta’ xogħol tiegħu tintemm, drittijiet għal-leave annwali mħallas mhux eżerċitati abbażi ta’ diversi snin tal-leave konsekuttivi, minħabba r-rifjut tal-persuna li timpjega li tirremunera dan il-leave.

49

F’dan ir-rigward, sabiex tingħata risposta għad-domandi magħmula, għandu jitfakkar li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà ġiet imsejjħa, b’mod partikolari fis-sentenza tagħha tal-20 ta’ Jannar 2009, Schultz-Hoff et (C‑350/06 u C‑520/06, EU:C:2009:18), tiddeċiedi fuq kwistjonijiet relatati mad-dritt għal-leave annwali mħallas ta’ ħaddiem li ma kienx f’pożizzjoni li jeżerċità, sa tmiem ir-relazzjoni ta’ xogħol tiegħu, id-dritt tiegħu għal dan il-leave għal raġunijiet indipendenti mir-rieda tiegħu, u b’mod iktar partikolari minħabba marda.

50

Issa, f’dan il-każ, huwa tabilħaqq għal raġunijiet indipendenti mir-rieda tiegħu li C. King ma eżerċitax id-dritt tiegħu għal-leave annwali mħallas qabel ma rtira. Għandu jiġi speċifikat, f’dan ir-rigward, li, anki li kieku l-persuna kkonċernata setgħet taċċetta, f’mument speċifiku tar-relazzjoni kuntrattwali tagħha mal-persuna li tħaddimha, kuntratt differenti, li jipprevedi dritt għal-leave annwali mħallas, tali ċirkustanza hija irrilevanti fid-dawl tar-risposta li għandha tingħata għal dawn id-domandi preliminari. Fil-fatt, il-Qorti tal-Ġustizzja hija msejjħa tieħu inkunsiderazzjoni, għal dan il-għan, ir-relazzjoni ta’ xogħol kif din kienet eżistiet u damet, irrispettivament mir-raġuni, sal-irtirat ta’ C. King, mingħajr ma dan tal-aħħar ma seta’ jibbenefika mid-dritt tiegħu għal-leave annwali mħallas.

51

Għalhekk, għandu fl-ewwel lok jitfakkar li d-Direttiva 2003/88 ma tippermettix li l-Istati Membri jeskludu l-kostituzzjoni jew il-ħolqien tad-dritt għal-leave annwali mħallas u lanqas li jipprevedu li d-dritt għal-leave annwali mħallas ta’ ħaddiem li ġie prekluż milli jeżerċità dan id-dritt jiġi estint mal-iskadenza tas-sena tal-leave u/jew ta’ perijodu ta’ rrimandar stabbilit mid-dritt nazzjonali (sentenza tal-20 ta’ Jannar 2009, Schultz-Hoff et, C‑350/06 u C‑520/06, EU:C:2009:18, punti 47 u 48 kif ukoll il-ġurisprudenza ċċitata).

52

Barra minn hekk, mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li ħaddiem li ma kienx f’pożizzjoni, għal raġunijiet indipendenti mir-rieda tiegħu, li jeżerċità d-dritt tiegħu għal-leave annwali mħallas qabel tmiem ir-relazzjoni ta’ xogħol għandu dritt għal pagament ta’ benefiċċju bħala kumpens abbażi tal-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88. L-ammont ta’ dan il-pagament għandu jiġi kkalkolat b’tali mod li l-imsemmi ħaddiem jitqiegħed f’sitwazzjoni paragunabbli għal dik li huwa kien ikun fiha li kieku huwa eżerċità l-imsemmi dritt matul il-perijodu tar-relazzjoni ta’ xogħol tiegħu (sentenza tal-20 ta’ Jannar 2009, Schultz-Hoff et, C‑350/06 u C‑520/06, EU:C:2009:18, punt 61).

53

Għandu jiġi osservat, fit-tieni lok, li fil-kawżi li taw lok għall-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88, il-ħaddiema kkonċernati kienu ġew preklużi milli jeżerċitaw id-dritt tagħhom għal-leave annwali mħallas minħabba l-assenza tagħhom mix-xogħol għal raġunijiet ta’ mard.

54

Issa, f’dak il-kuntest partikolari, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li, għalkemm ħaddiem li ilu inkapaċi biex jaħdem għal diversi snin ta’ leave konsekuttivi jkollu d-dritt li jakkumula, b’mod illimitat, id-drittijiet ta’ leave annwali mħallas kollha miksuba waqt il-perijodu tal-assenza tiegħu mix-xogħol, tali kumulu illimitat ma jibqax jissodisfa l-għan stess tad-dritt għal-leave annwali mħallas (ara, f’dan is-sens is-sentenza tat-22 ta’ Novembru 2011, KHS, C‑214/10, EU:C:2011:761, punti 29 u 30).

55

Għalhekk, fiċ-ċirkustanzi speċifiċi li fihom ikun jinsab ħaddiem li huwa inkapaċi biex jaħdem għal diversi snin tal-leave konsekuttivi, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li, fid-dawl mhux biss tal-protezzjoni tal-ħaddiem imfittxa mid-Direttiva 2003/88, iżda wkoll ta’ dik tal-persuna li timpjega, li tkun affaċjata bir-riskju ta’ kumulu eċċessivamnet kbir ta’ perijodi ta’ assenza tal-ħaddiem u bid-diffikultajiet li dan jista’ jinvolvi għall-organizzazzjoni tax-xogħol, l-Artikolu 7(1) ta’ din id-direttiva għandu jiġi interpretat fis-sens li ma jipprekludix dispożizzjonijiet jew prattiki nazzjonali, li jillimitaw, għal perijodu ta’ rrimandar tal-leave ta’ ħmistax-il xahar li fl-iskadenza tiegħu d-dritt għal-leave annwali mħallas jiġi estint, il-kumulu tad-drittijiet għal tali leave ta’ ħaddiem li jkun ilu inkapaċi biex jaħdem għal diversi snin tal-leave konsekuttivi (ara, f’dan is-sens is-sentenza tat-22 ta’ Novembru 2011, KHS, C‑214/10, EU:C:2011:761, punti 38, 39 u 44).

56

Minn dan jirriżulta li għandu jiġi eżaminat, fit-tielet lok, jekk ċirkustanzi bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali humiex, “speċifiċi”, fis-sens tal-ġurisprudenza ċċitata fil-punt preċedenti, b’tali mod li, l-istess bħal assenza fit-tul ta’ ħaddiem minħabba leave tal-mard, dawn jiġġustifikaw deroga mill-prinċipju stabbilit fl-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 kif ukoll fl-Artikolu 31(2) tal-Karta, li jgħid li dritt għal-leave annwali mħallas miksub ma jiġix estint mal-iskadenza tas-sena tal-leave u/jew ta’ perijodu ta’ rrimandar stabbilit mid-dritt nazzjonali, meta l-ħaddiem ma kienx f’pożizzjoni li jieħu l-leave tiegħu.

57

Għal dan il-għan, għandhom jissemmew is-segwenti elementi.

58

L-ewwel nett, mill-ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li d-dritt għal-leave annwali mħallas ma jistax jiġi interpretat b’mod restrittiv (ara s-sentenza tat-22 ta’ April 2010, Zentralbetriebsrat der Landeskrankenhäuser Tirols, C‑486/08, EU:C:2010:215, punt 29). Għalhekk, kull deroga mis-sistema tal-Unjoni fil-qasam tal-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol prevista mid-Direttiva 2003/88 għandha tingħata interpretazzjoni li tillimita l-portata tagħha għal dak li huwa strettament neċessarju sabiex jiġu ssalvagwardjati l-interessi li din id-deroga tippermetti li jiġu protetti (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal-14 ta’ Ottubru 2010, Union syndicale Solidaires Isère, C‑428/09, EU:C:2010:612, punt 40 u l-ġurisprudenza ċċitata).

59

Issa, f’ċirkustanzi bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali, protezzjoni tal-interessi tal-persuna li timpjega ma jidhirx li hija strettament neċessarja u, għaldaqstant, ma jidhirx li hija ta’ natura li tiġġustifika deroga mid-dritt għal-leave annwali mħallas tal-ħaddiem.

60

Fil-fatt, għandu jiġi osservat li l-evalwazzjoni tad-dritt għal-leave annwali mħallas ta’ ħaddiem bħal C. King ma hijiex marbuta ma sitwazzjoni fejn il-persuna li timpjegah kienet affaċjata minn perijodi ta’ assenza ta’ dan tal-aħħar li, l-istess bħal leave tal-mard għal perijodu twil, wasslu għal diffikultajiet f’dak li jirrigwarda l-organizzazzjoni tax-xogħol. Bil-kontra ta’ dan, din il-persuna li timpjega setgħet tieħu vantaġġ, sal-irtirar tal-ħaddiem tagħha, mill-fatt li dan tal-aħħar ma kienx jinterrompi l-perijodi ta’ attività professjonali tiegħu fis-servizz tagħha sabiex jieħu leave annwali mħallas.

61

It-tieni nett, iċ-ċirkustanza li Sash WW qieset, bi żball, li C. King ma kellux dritt għal leave annwali mħallas, anki jekk jitqies li hija minnha, hija irrilevanti. Fil-fatt, hija l-persuna li timpjega li għandha tfittex kull informazzjoni dwar l-obbligi tagħha f’dan il-qasam.

62

F’dan il-kuntest, hekk kif jirriżulta mill-punt 34 ta’ din is-sentenza, il-kostituzzjoni stess tal-imsemmi dritt għal-leave annwali mħallas ma tistax tiġi suġġetta għal xi kundizzjoni, peress li l-imsemmi dritt huwa mogħti direttamment lill-ħaddiem mid-Direttiva 2003/88. Għalhekk, f’dak li jirrigwarda t-tilwima fil-kawża prinċipali, il-kwistjoni ta’ jekk, matul is-snin, C. King ressaqx talbiet għal-leave annwali mħallas jew le hija irrilevanti (ara, f’dan is-sens is-sentenza tat-12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755, punti 27 u 28).

63

Minn dak li ġie espost iktar ’il fuq jirriżulta li, bil-kontra ta’ sitwazzjoni ta’ kumulu tad-drittijiet għal-leave annwali mħallas ta’ ħaddiem prekluż milli jieħu l-imsemmi leave minħabba mard, il-persuna li timpjega li ma tqiegħedx ħaddiem f’pożizzjoni li jeżerċità d-dritt tiegħu għal-leave annwali mħallas għandha tassumi l-konsegwenzi ta’ dan.

64

It-tielet nett, f’tali ċirkustanzi, fl-assenza ta’ kull dispożizzjoni nazzjonali, li tirriżulta min leġiżlazzjoni jew minn ftehim kollettiv, li tipprevedi limitazzjoni tal-irrimandar tal-leave b’mod konformi mar-rekwiżiti tad-dritt tal-Unjoni (ara, f’dan is-sens is-sentenzi tat-22 ta’ Novembru 2011, KHS, C-214/10, EU:C:2011:761 u tat-3 ta’ Mejju 2012, Neidel, C-337/10, EU:C:2012:263), is-sistema tal-Unjoni fil-qasam tal-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol, prevista mill-imsemmija Direttiva 2003/88, ma tistax tiġi interpretata b’mod restrittiv. Fil-fatt, il-fatt li jiġi aċċettat, f’dawn iċ-ċirkustanżi, li d-drittijiet għal-leave annwali mħallas miksuba mill-ħaddiem jiġu estinti jkun ifisser li jiġi approvat aġir li jwassal għal arrikkiment illegali tal-persuna li timpjega bi ħsara tal-għan innifsu tal-imsemmija direttiva intiż għall-protezzjoni tas-saħħa tal-ħaddiem.

65

Mill-kunsiderazzjonijiet kollha esposti iktar ’il fuq jirriżulta li r-risposta li għandha tingħata għat-tieni sal-ħames domandi għandha tkun li l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi dispożizzjonijiet jew prattiki nazzjonali li abbażi tagħhom ħaddiem huwa prekluż milli jirrimanda u, jekk ikun il-każ, milli jakkumula, sal-mument ta’ meta r-relazzjoni ta’ xogħol tiegħu tintemm, drittijiet għal-leave annwali mħallas mhux eżerċitati abbażi ta’ diversi snin tal-leave konsekuttivi, minħabba r-rifjut tal-persuna li timpjega li tirremunera dan il-leave.

66

Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija din il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż. L-ispejjeż sostnuti għas-sottomissjoni tal-osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, barra dawk tal-imsemmija partijiet, ma jistgħux jitħallsu lura.

Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (Il-Ħames Awla) taqta’ u tiddeċiedi: