SENTENZA TAL-QORTI TAL-ĠUSTIZZJA (Il-Ħames Awla)
26 ta’ Ottubru 2017 ( *1 )
“Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Artikoli 101 u 102 TFUE – Direttiva 2009/72/KE – Artikoli 9, 10, 13 u 14 – Regolament (KE) Nru 714/2009 – Artikolu 3 – Regolament (UE) Nru 1227/2011 – Punt 3 tal-Artikolu 2 – Regolament (UE) 2015/1222 – Artikolu 1(3) – Ċertifikazzjoni u indikazzjoni ta’ operatur tas-sistema ta’ trażmissjoni indipendenti – Limitu tan-numru ta’ detenturi ta’ liċenzji ta’ trażmissjoni tal-elettriku fit-territorju nazzjonali”
Fil-Kawża C‑347/16,
li għandha bħala suġġett talba għal deċiżjoni preliminari skont l-Artikolu 267 TFUE, imressqa mill-Administrativen sad Sofia-grad (tribunal amministrattiv tal-belt ta’ Sofija, il-Bulgarija), permezz ta’ deċiżjoni tat-3 ta’ Ġunju 2016, li waslet fil-Qorti tal-Ġustizzja fil-21 ta’ Ġunju 2016, fil-proċedura
Balgarska energiyna borsa AD (BEB)
vs
Komisia za energiyno i vodno regulirane (KEVR),
IL-QORTI TAL-ĠUSTIZZJA (Il-Ħames Awla),
komposta minn J. L. da Cruz Vilaça (Relatur), President tal-Awla, E. Levits, A. Borg Barthet, M. Berger u F. Biltgen, Imħallfin,
Avukat Ġenerali: N. Wahl,
Reġistratur: A. Calot Escobar,
wara li rat il-proċedura bil-miktub,
wara li kkunsidrat l-osservazzjonijiet ippreżentati:
– |
għal Komisia za energiyno i vodno regulirane (KEVR), minn I. Ivanov, bħala aġent, |
– |
għall-Gvern Bulgaru, minn E. Petranova u L. Zaharieva, bħala aġenti, |
– |
għall-Gvern Pollakk, minn B. Majczyna, bħala aġent, |
– |
għall-Kummissjoni Ewropea, minn O. Beynet u P. Mihaylova, bħala aġenti, |
wara li rat id-deċiżjoni, meħuda wara li nstema’ l-Avukat Ġenerali, li l-kawża tinqata’ mingħajr konklużjonijiet,
tagħti l-preżenti
Sentenza
1 |
It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni ta’ diversi dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2009/72/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tat-13 ta’ Lulju 2009, dwar ir-regoli komuni għas-suq intern fil-qasam tal-elettriku u li temenda d-Direttiva 2003/54/KE, (ĠU 2009, L 211, p. 55), tar-Regolament (KE) 714/2009 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tat-13 ta’ Lulju 2009, dwar kondizzjonijiet għall-aċċess għan-networks għall-bdil bejn il-fruntieri fl-elettriku u li jħassar ir-Regolament (KE) Nru 1228/2003 (ĠU 2009, L 211, p. 15), tar-Regolament (UE) Nru 1227/2011 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-25 ta’ Ottubru 2011, dwar l-integrità u t-trasparenza tas-swieq tal-enerġija bl-ingrossa (ĠU 2011, L 326, p. 1) u tar-Regolament tal-Kummissjoni (UE) 2015/1222, tal-24 ta’ Lulju 2015, li jistabbilixxi Linji Gwida dwar l-Allokazzjoni tal-Kapaċità u l-Ġestjoni tal-Konġestjoni (ĠU 2015, L 197, p. 24), kif ukoll tal-Artikoli 101 u 102 TFUE. |
2 |
Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ tilwima bejn Balgarska energiyna borsa AD (BEB), kumpannija tad-dritt Bulgaru (BEB), u l-Komisiyata za energiyno i vodno regulirane (kummissjoni regolatorja tal-enerġija u tal-ilma, il-Bulgarija) (iktar ’il quddiem il-“KEVR”), dwar ir-rifjut minn din tal-aħħar li tagħtiha liċenzja fir-rigward tal-attivitajiet ta’ trażmissjoni tal-enerġija elettrika, ta’ koordinazzjoni ta’ grupp ta’ aġġustament u ta’ operatur tas-sistema ta’ trażmissjoni indipendenti. |
Il-kuntest ġuridiku
Id-dritt tal-Unjoni
Id-Direttiva 2009/72
3 |
Il-premessi 9, 11, 12, 16, 17 u 19 tad-Direttiva 2009/72 jiddikjaraw:
[…]
[…]
[…]
|
4 |
Skont l-Artikolu 2 tad-Direttiva 2009/72, intitolat “Definizzjonijiet”: “Għall-finijiet ta’ din id-Direttiva, għandhom japplikaw d-definizzjonijiet li ġejjin: […]
[…]” |
5 |
Skont l-Artikolu 9 tad-Direttiva 2009/72, intitolat “Separazzjoni tas-sistemi ta’ trasmissjoni u tal-operaturi tas-sistemi ta’ trasmissjoni”: “1. L-Istati Membri għandhom jiżguraw li mit-3 ta’ Marzu 2012:
[…] 8. Fejn, fit-3 ta’ Settembru 2009, is-sistema ta’ trasmissjoni tkun il-proprjetà ta’ impriża integrata vertikalment, l-Istati Membri jistgħu jiddeċiedu li ma japplikawx il-Paragrafu 1. F’tali każ, l-Istati Membri konċernati għandhom jew:
[…]” |
6 |
L-Artikolu 10 tad-Direttiva 2009/72, intitolat “Ħatra u ċertifikazzjoni ta’ operaturi tas-sistema ta’ trasmissjoni”, jipprovdi: “1. Qabel ma impriża tkun approvata u maħtura bħala operatur tas-sistema ta’ trasmissjoni, hija għandha tkun ċertifikata konformement mal-proċeduri stabbiliti fil-paragrafi 4, 5 u 6 ta’ dan l-Artikolu u fl-Artikolu 3 tar-[Regolament Nru 714/2009]. 2. Impriżi proprjetarji ta’ sistema ta’ trasmissjoni u li ġew ċertifikati mill-awtorità regolatorja nazzjonali bħala li kkonformaw mar-rekwiżiti tal-Artikolu 9, konformement mal-proċedura ta’ ċertifikazzjoni aktar ‘l isfel, għandhom jiġu approvati u maħtura bħala operaturi tas-sistema ta’ trasmissjoni mill-Istati Membri. Il-ħatra tal-operaturi tas-sistema ta’ trasmissjoni għandha tiġi nnotifikata lill-Kummissjoni u ppubblikata f’Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea. […]” |
7 |
L-Artikolu 13 ta’ din id-direttiva, intitolat “Operaturi ta’ sistemi indipendenti”, jiddikjara, fil-paragrafu 1 tiegħu, li: “Fejn is-sistema ta’ trasmissjoni tkun il-proprjetà ta’ impriża integrata vertikalment fit-3 ta’ Settembru 2009, l-Istati Membri jistgħu jiddeċiedu li ma japplikawx l-Artikolu 9(1) u jaħtru operatur ta’ sistema indipendenti fuq proposta mill-proprjetarju tas-sistema ta’ trasmissjoni. Din il-ħatra għandha tkun suġġetta għall-approvazzjoni mill-Kummissjoni.” |
8 |
L-Artikolu 14 tal-imsemmija direttiva, intitolat “Separazzjoni tal-proprjetarji ta’ sistemi ta’ trasmissjoni”, jipprovdi, fil-paragrafu 1 tiegħu, li: “Proprjetarju ta’ sistema ta’ trasmissjoni, fejn operatur ta’ sistema indipendenti jkun inħatar, li jkun parti minn impriżi integrati vertikalment, għandu jkun indipendenti, għall-anqas f’termini tal-forma ġuridika tiegħu, fl-organizzazzjoni u t-teħid tad-deċiżjonijiet tiegħu, minn attivitajiet oħrajn li ma jkunux relatati mat-trasmissjoni.” |
9 |
Il-Kapitolu V tad-Direttiva 2009/72, li jinkludi l-Artikoli 17 sa 23 tagħha, jirrigwarda “Operatur ta’ trasmissjoni indipendenti”. |
10 |
L-Artikolu 47 tal-imsemmija direttiva intitolat “Rapportar” fil-paragrafu 3 tiegħu jipprovdi li: “Il-Kummissjoni għandha, mhux aktar tard mit-3 ta’ Marzu 2013, tippreżenta, bħala parti mir-reviżjoni ġenerali, lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill, rapport speċifiku dettaljat li jiddeskrivi sa fejn ir-rekwiżiti ta’ separazzjoni taħt il-Kapitolu V kienu ta’ suċċess fl-iżgurar ta’ indipendenza sħiħa u effettiva ta’ operaturi tas-sistemi ta’ trasmissjoni, bl-użu ta’ separazzjoni effettiva u effiċjenti bħala punt ta’ referenza.” |
Ir-Regolament Nru 714/2009
11 |
Skont l-Artikolu 3 tad-Direttiva 714/2009, intitolat “Ċertifikazzjoni tal-operaturi ta’ sistema ta’ tranżizzjoni [trażmissjoni]”: “1. Il-Kummissjoni għandha teżamina kwalunkwe notifika ta’ deċiżjoni dwar iċ-ċertifikazzjoni ta’ operatur ta’ sistema ta’ trasmissjoni kif stabbilit fl-Artikoli 10(6) tad-[Direttiva 2009/72] hekk kif tirċeviha. Fi żmien xahrejn mill-jum li fih tirċievi din in-notifika, il-Kummissjoni għandha tagħti l-opinjoni tagħha lill-awtorità regolatorja nazzjonali rilevanti fir-rigward tal-kompatibbiltà tagħha mal-Artikolu 10(2) jew l-Artikolu 11, u mal-Artikolu 9 tad-[Direttiva 2009/72]. Fit-tħejjija tal-opinjoni msemmija fl-ewwel subparagrafu, il-Kummissjoni tista’ titlob lill-Aġenzija biex tagħti l-opinjoni tagħha dwar id-deċiżjoni tal-awtorità regolatorja nazzjonali. F’tali każ, il-perijodu ta’ xahrejn imsemmi fl-ewwel subparagrafu għandu jittawwal b’xahrejn oħra. Fin-nuqqas ta’ opinjoni mill-Kummissjoni fil-perijodi msemmijin fl-ewwel u t-tieni subparagrafi, il-Kummissjoni titqies li ma tqajjimx oġġezzjonijiet kontra d-deċiżjoni tal-awtorità regolatorja. 2. Fi żmien xahrejn minn meta tirċievi opinjoni tal-Kummissjoni, l-awtorità regolatorja nazzjonali għandha tadotta d-deċiżjoni finali tagħha rigward iċ-ċertifikazzjoni tal-operatur tas-sistema ta’ trasmissjoni, filwaqt li tieħu kont kemm jista’ jkun ta’ dik l-opinjoni. Id-deċiżjoni tal-awtorità regolatorja u l-opinjoni tal-Kummissjoni għandhom jiġu pubblikati flimkien. […]” |
Ir-Regolament Nru 1227/2011
12 |
Il-premessa 3 tar-Regolament Nru 1227/2011 tiddikjara: “Il-parir tal-Kumitat tar-Regolaturi tat-Titoli Ewropej u tal-Grupp ta’ Regolaturi Ewropej għall-Elettriku u l-Gass ikkonferma li l-ambitu tal-leġiżlazzjoni eżistenti jista’ ma jindirizzax b’mod xieraq il-kwistjonijiet tal-integrità tas-swieq fis-swieq tal-elettriku u tal-gass u rrakkomanda li jiġi kkunsidrat qafas leġiżlattiv adegwat imfassal għas-settur tal-enerġija li jipprevjeni l-abbuż tas-suq u jieħu inkunsiderazzjoni l-kundizzjonijiet speċifiċi tas-settur li mhumiex koperti b’direttivi u regolamenti oħra.” |
13 |
L-Artikolu 2 tar-Regolament Nru 1227/2011, intitolat “Definizzjonijiet”, jipprovdi: “Għall-finijiet ta’ dan ir-Regolament, għandhom japplikaw id-definizzjonijiet li ġejjin: […]
[…]” |
Ir-Regolament Nru 2015/1222
14 |
L-Artikolu 1 tar-Regolament Nru 2015/1222, intitolat “Suġġett u kamp ta’ applikazzjoni”, jipprovdi fil-paragrafu 3 tiegħu li: “Fl-Istati Membri fejn ikun hemm aktar minn operatur ta’ sistema ta’ trażmissjoni wieħed (iktar ’l quddiem l-‘OST’), dan ir-Regolament japplika għall-operaturi tas-sistema ta’ trażmissjoni kollha f’dak l-Istat Membru. Meta OST ma jkollux funzjoni rilevanti għal obbligu wieħed jew aktar skont dan ir-Regolament, l-Istati Membri jistgħu jipprevedu li r-responsabbiltà li jkun hemm konformità ma’ dawn l-obbligi tiġi assenjata lil OST wieħed jew iktar speċifiċi differenti.” |
Id-dritt Bulgaru
15 |
Konformement mal-punt 1 tal-Artikolu 21(1) taż-Zakon za Energetikata (liġi fuq l-enerġija, iktar ’il quddiem iż-“ZE”), il-KEVR tagħti liċenzji għat-trażmissjoni tal-enerġija elettrika. |
16 |
Skont il-punt 27 tal-Artikolu 21(1) taż-ZE, il-KEVR tiċċertifika l-operaturi tas-sistemi ta’ trażmissjoni tal-elettriku fir-rigward tal-osservanza tar-rekwiżiti ta’ indipendenza, tissorvelja l-konformità tagħhom ma’ dawn tal-aħħar u tindirizza lill-Kummissjoni Ewropea n-notifiki korrispondenti. |
17 |
Bis-saħħa tal-punt 2 tal-Artikolu 39(1) taż-ZE, l-attività tat-trażmissjoni tal-enerġija elettrika hija suġġetta għall-għoti ta’ liċenzja. |
18 |
Konformement mal-punt 1 tal-Artikolu 43(1) taż-ZE, liċenzja waħda biss hija mogħtija fit-territorju nazzjonali għat-trażmissjoni tal-enerġija elettrika. |
19 |
It-tmien kapitolu “a” taż-ZE jistabbilixxi r-regoli applikabbli għaċ-ċertifikazzjoni tal-operaturi tas-sistemi ta’ trażmissjoni u għall-investimenti. |
Il-kawża prinċipali u d-domandi preliminari
20 |
Mid-deċiżjoni tar-rinviju jirriżulta li, fis-27 ta’ Diċembru 2013, BEB ippreżentat quddiem il-KEVR applikazzjoni intiża għall-għoti ta’ liċenzja tat-“trażmissjoni ta’ enerġija elettrika u koordinatur ta’ grupp ta’ aġġustament, operatur tas-sistema ta’ trażmissjoni indipendenti”. |
21 |
Peress li din l-applikazzjoni kienet is-suġġett ta’ deċiżjoni impliċita ta’ ċaħda, BEB fl-24 ta’ April 2014, ippreżenta quddiem il-Varhoven administrativen sad (qorti amministrattiva suprema, il-Bulgarija) rikors intiż għall-annullament ta’ din id-deċiżjoni. |
22 |
Permezz ta’ sentenza tad-9 ta’ Ġunju 2015, il-Varhoven administrativen sad (qorti amministrattiva suprema) annullat l-imsemmija deċiżjoni, minħabba li din ma kinitx issodisfat ir-rekwiżiti ta’ motivazzjoni. |
23 |
B’eżekuzzjoni tal-imsemmija sentenza, KEVR ċaħdet, permezz ta’ deċiżjoni tas-6 ta’ Ottubru 2015, l-applikazzjoni ppreżentata minn BEB fis-27 ta’ Diċembru 2013 bħala inammissibbli fl-intier tagħha. |
24 |
Il-KEVR ikkunsidrat, essenzjalment, li, konformement mal-punt 1 tal-Artikolu 43(1) taż-ZE, hija biss liċenzja li setgħat tingħata għall-eżerċizzju tal-attività tat-trażmissjoni tal-enerġija elettrika fil-Bulgarija. Issa, permezz ta’ deċiżjoni tat-18 ta’ Diċembru 2013, il-KEVR kienet tat tali liċenzja lil Elektroenergien sistemen operator EAD (iktar ’il quddiem l-“ESO”) għal perijodu ta’ 35 sena. Fir-rigward tal-attività ta’ koordinatur ta’ grupp ta’ aġġustament, il-KEVR enfasizzat li d-drittijiet u l-obbligi marbutin ma’ din l-attività kienu jippresupponu l-eżerċizzju tal-attività tat-trażmissjoni tal-enerġija elettrika. Finalment, fir-rigward tal-attività ta’ operatur tas-sistema ta’ trażmissjoni indipendenti, il-KEVR osservat li kien biss l-operatur tas-sistema ta’ trażmissjoni tal-elettriku, f’dan il-każ ESO, li seta’, bis-saħħa tal-imsemmija liċenzja, jiġi ċċertifikat u indikat għall-finijiet ta’ din l-attività. |
25 |
BEB ippreżentat rikors quddiem il-qorti tar-rinviju kontra d-deċiżjoni tal-KEVR tas-6 ta’ Ottubru 2015. |
26 |
Il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, fuq il-kwistjoni, minn naħa, jekk ċerti kundizzjonijiet previsti fl-Artikolu 9(1) tad-Direttiva 2009/72 huma osservati fil-Bulgarija u, min-naħa l-oħra, jekk il-limitu tan-numru ta’ proprjetarji ta’ liċenzji tat-trażmissjoni tal-elettriku għal territorju partikolari huwa kompatibbli mal-għan tal-Unjoni Ewropea li jikkonsisti fl-iżvilupp ta’ suq Ewropej kompetittiv tal-enerġija. |
27 |
F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-qorti tar-rinviju ddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:
|
Fuq id-domandi preliminari
Fuq l-ewwel sat-tielet u l-ħames domandi
28 |
Permezz tal-ewwel sat-tielet u l-ħames domandi preliminari tagħha, għandhom jiġu eżaminati flimkien, il-qorti tar-rinviju titlob, essenzjalment, l-interpretazzjoni tal-Artikolu 9(1)(b) sa (d) tad-Direttiva 2009/72, moqri flimkien mal-premessa 12 tagħha. |
29 |
Mid-deċiżjoni tar-rinviju jirriżulta li dawn id-domandi jispjegaw ruħhom, essenzjalment, mid-dubji li l-qorti tar-rinviju tesperjenza fir-rigward tal-kwistjoni jekk iċ-ċertifikazzjoni u l-ħatra ta’ ESO bħala operatur tas-sistema tat-trażmissjoni indipendenti, għas-sistema tat-trażmissjoni tal-elettriku tal-Bulgarija, kienu konformi mar-rekwiżiti previsti fl-imsemmija dispożizzjonijiet. |
30 |
F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li, skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, fil-kuntest tal-kooperazzjoni bejn din tal-aħħar u l-qrati nazzjonali stabbilita fl-Artikolu 267 TFUE, hija biss il-qorti nazzjonali li quddiemha qiegħda tinstema’ l-kawża u li għandha tassumi r-responsabbiltà tad-deċiżjoni ġudizzjarja, li għandha tevalwa, fid-dawl taċ-ċirkustanzi partikolari tal-kawża, kemm il-ħtieġa ta’ deċiżjoni preliminari sabiex tkun f’pożizzjoni li tagħti d-deċiżjoni tagħha kif ukoll ir-rilevanza tad-domandi li hija tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja. Għaldaqstant, meta d-domandi magħmula jkunu jirrigwardaw l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja hija, bħala prinċipju, marbuta li tagħti deċiżjoni (sentenza tat-22 ta’ Settembru 2016, Microsoft Mobile Sales International et, C‑110/15, EU:C:2016:717, punt 18). |
31 |
Il-preżunzjoni ta’ rilevanza li d-domandi magħmula b’mod preliminari mill-qrati nazzjonali għandhom tista’ biss titwarrab b’mod eċċezzjonali, u dan jekk ikun jidher b’mod manifest li l-interpretazzjoni mitluba tad-dritt tal-Unjoni ma jkollha ebda rabta mar-realtà jew mas-suġġett tal-kawża prinċipali, meta l-problema tkun ta’ natura ipotetika jew saħansitra meta l-Qorti tal-Ġustizzja ma jkollhiex elementi ta’ fatt u ta’ liġi neċessarji sabiex tirrispondi b’mod utli għad-domandi magħmula lilha (sentenza tas-17 ta’ Diċembru 2015, Tall, C‑239/14, EU:C:2015:824, punt 34). Fil-fatt, talba għal deċiżjoni preliminari ma għandhiex bħala għan il-formulazzjoni ta’ opinjonijiet konsultattivi fuq id-domandi ġenerali jew ipotetiċi, iżda intiża li tissodisfa l-bżonn inerenti għas-soluzzjoni effettiva ta’ tilwima li tirrigwarda d-dritt tal-Unjoni (sentenza tal-10 ta’ Novembru 2016, Private Equity Insurance Group, C‑156/15, EU:C:2016:851, punt 56). |
32 |
F’dan il-każ, jirriżulta ċarament mill-elementi li għandha l-Qorti tal-Ġustizzja, f’dan inkluż ir-risposta tal-qorti tar-rinviju għal talba għal informazzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja, li, għall-finijiet tas-separazzjoni bejn il-ġestjoni tas-sistema tat-trażmissjoni tal-elettriku u l-attivitajiet ta’ produzzjoni u tal-provvista tal-elettriku fil-Bulgarija, tqiegħed fil-post operatur tas-sistema tat-trażmissjoni indipendenti. |
33 |
Id-dritt tal-Istati Membri li jagħżlu t-tqegħid fil-post ta’ tali operatur tas-sistema tat-trażmissjoni indipendenti huwa stabbilit fl-Artikolu 9(8)(b) tad-Direttiva 2009/72. Skont din id-dispożizzjoni, fejn, fit-3 ta’ Settembru 2009, is-sistema ta’ trażmissjoni tkun il-proprjetà ta’ impriża integrata vertikalment, l-Istati Membri jistgħu jiddeċiedu li ma japplikawx l-Artikolu 9(1) ta’ din id-direttiva, dwar is-separazzjoni tal-istrutturi ta’ proprjetà. Tali għażla timplika għall-Istat Membru kkonċernat l-obbligu li jikkonforma mar-rekwiżiti previsti fil-Kapitolu V tal-imsemmija direttiva, li jinkludi l-Artikoli 17 sa 23 tal-istess direttiva, li jirrigwarda l-operatur tas-sistema tat-trażmissjoni indipendenti. |
34 |
Għandu jiġi rrilevat, fid-dawl tad-dubji mqajma mill-qorti tar-rinviju fir-rigward tal-indipendenza tal-ESO, li jirriżulta mill-premessi 16, 17 u 19 tad-Direttiva 2009/72 kif ukoll mill-Artikolu 47(3) tagħha, li r-rekwiżiti tas-separazzjoni previsti fil-Kapitolu V ta’ din id-direttiva huma intiżi li jiżguraw indipendenza totali u effettiva tal-operaturi tas-sistema tat-trażmissjoni meta mqabbel mal-attivitajiet ta’ produzzjoni u ta’ provvista. |
35 |
Konsegwentement, f’dan il-każ, iċ-ċertifikazzjoni u l-ħatra tal-ESO bħala operatur tas-sistema tat-trażmissjoni indipendenti għas-sistema ta’ trażmissjoni tal-elettriku tal-Bulgarija kienu suġġetti għall-osservanza tar-rekwiżiti previsti fl-Artikoli 17 sa 23 tad-Direttiva 2009/72, u mhux għal dawk iddikjarati fl-Artikolu 9(1)(b) sa (d) ta’ din id-direttiva. |
36 |
F’dawn iċ-ċirkustanzi, jidher b’mod ċar li d-domandi magħmulin lill-Qorti fir-rigward tal-interpretazzjoni li għandha tingħata tal-Artikolu 9(1)(b) sa (d) tad-Direttiva 2009/72, moqri flimkien mal-premessa 12 tagħha, huma mingħajr rilevanza biex isolvu t-tilwima fil-kawża prinċipali. |
37 |
Mill-premess jirriżulta li l-ewwel sat-tielet u l-ħames domandi preliminari huma inammissibbli. |
Fuq ir-raba’ domanda
38 |
Permezz tar-raba’ domanda preliminari tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk id-Direttiva 2009/72, ir-Regolament Nru 714/2009, ir-Regolament Nru 1227/2011 u r-Regolament 2015/1222, jawtorizzaw lil Stat Membru li jillimita n-numru ta’ persuni li jistgħu jingħataw liċenzja għat-trażmissjoni tal-elettriku f’territorju partikolari. |
39 |
Il-qorti tar-rinviju ppreċiżat, fir-risposta tagħha għal talba għall-informazzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja, li din id-domanda tindirizza b’mod partikolari l-Artikoli 9, 10, 13 u 14 tad-Direttiva 2009/72, l-Artikolu 3 tar-Regolament Nru 714/2009, il-punt 3 tal-Artikolu 2 tar-Regolament Nru 1227/2011, moqri flimkien mal-premessa 3 tiegħu, kif ukoll l-Artikolu 1(3) tar-Regolament 2015/1222. |
40 |
Qabelxejn, fir-rigward tal-Artikoli 13 u 14 tad-Direttiva 2009/72, dawn id-dispożizzjonijiet jikkonċernaw il-każ fejn is-sistema tat-trażmissjoni kienet tappartjeni, għad-data tat-3 ta’ Settembru 2009, għal impriża integrata vertikalment u fejn l-Istat Membru kkonċernat ddeċieda li jaħtar operatur ta’ sistema indipendenti, fuq il-bażi tal-Artikolu 9(8)(a) ta’ din id-direttiva. |
41 |
Issa, kif jirriżulta mill-punti 32 u 33 ta’ din is-sentenza, is-separazzjoni bejn il-ġestjoni tas-sistema tat-trażmissjoni tal-elettriku u l-attivitajiet ta’ produzzjoni u ta’ provvista tal-elettriku twettqet fil-Bulgarija bl-użu tal-għażla alternattiva prevista fl-Artikolu 9(8)(b) tad-Direttiva 2009/72, li tikkonsisti fit-tqegħid fil-post ta’ operatur tas-sistema tat-trażmissjoni indipendenti. |
42 |
Għal dak li huwa l-punt 3 tal-Artikolu 2 tar-Regolament Nru 1227/2011, moqri flimkien mal-premessa 3 tiegħu, minkejja li l-imsemmija dispożizzjoni tiddefinixxi dak li għandu jinftiehem b’“tentattiv sabiex ikun immanipulat is-suq”, id-data li tidher fid-deċiżjoni tar-rinviju ma tinkludi ebda indikazzjoni li minnha jista’ jiġi dedott li l-qorti tar-rinviju tinsab taffaċċja tali każ fil-kuntest tal-kawża prinċipali. |
43 |
Sussegwentement, fir-rigward tal-Artikoli 9 u 10 tad-Direttiva 2009/72 kif ukoll tal-Artikolu 3 tar-Regolament Nru 714/2009, għandu jiġi osservat li dawn id-dispożizzjonijiet, li jirrigwardaw is-separazzjoni tas-sistemi ta’ trażmissjoni u tal-operaturi tas-sistema ta’ trażmissjoni kif ukoll iċ-ċertifikazzjoni u l-ħatra ta’ dawn tal-aħħar, ma jinkludu ebda regola dwar l-għoti ta’ liċenzji għall-eżerċizzju tal-attività tat-trażmissjoni tal-elettriku fit-territorju tal-Istati Membri. |
44 |
Ċertament, jidher, fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet esposti fil-punt 24 ta’ din is-sentenza, li l-leġiżlazzjoni Bulgara tirriżerva lill-proprjetarju tal-unika liċenzja mogħtija għall-eżerċizzju tal-attività tat-trażmissjoni tal-elettriku l-possibbiltà li jiġi ċċertifikat u maħtur bħala operatur tas-sistema tat-trażmissjoni fil-Bulgarija. |
45 |
F’dan ir-rigward, għandu jiġi rrilevat li l-Artikolu 10(2) tad-Direttiva 2009/72 jipprovdi li l-impriżi proprjetarji tas-sistema ta’ trażmissjoni tal-elettriku u li ġew ċertifikati mill-awtorità regolatorja nazzjonali bħala li kkonformaw mar-rekwiżiti tal-Artikolu 9 ta’ din id-direttiva, għandhom jiġu approvati u maħtura bħala operaturi tas-sistema ta’ trażmissjoni mill-Istati Membri. |
46 |
Fil-fatt, kif jirriżulta mill-premessa 11 tal-imsemmija direttiva, is-separazzjoni tal-istrutturi tal-proprjetà timplika li l-proprjetarju tas-sistema jkun maħtur bħala operatur tas-sistema u li jkun indipendenti mill-istrutturi tal-provvista u tal-produzzjoni. |
47 |
Madankollu, f’dan il-każ, l-elementi trażmessi lill-Qorti tal-Ġustizzja jpoġġu fl-evidenza, minn naħa, li teżisti biss sistema waħda tat-trażmissjoni tal-elettriku fil-Bulgarija u, min-naħa l-oħra, li din l-istess sistema, li kienet tappartjeni, fit-3 ta’ Settembru 2009, lill-impriża integrata vertikalment Natsionalna elektricheska kompaniya, saret minn dak iż-żmien il-proprjetà ta’ ESO. |
48 |
B’hekk, fid-dawl tal-elementi li għandha l-Qorti tal-Ġustizzja, xejn ma jindika li t-talba ta’ BEB inkwistjoni fil-kawża prinċipali taqa’ taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 10(2) tad-Direttiva 2009/72, li jirrigwarda ċ-ċertifikazzjoni u l-ħatra bħala operaturi tas-sistema tat-trażmissjoni tal-impriżi li għandhom sistema tat-trażmissjoni tal-elettriku. |
49 |
Fir-rigward tal-Artikolu 1(3) tar-Regolament 2015/1222, din id-dispożizzjoni tillimita ruħha li tirreferi, fi kliem ġeneriku, għall-każ fejn diversi operaturi tas-sistema tat-trażmissjoni jeżistu flimkien fi Stat Membru. |
50 |
Fid-dawl ta’ dak li ntqal iktar ’il fuq, għandha tingħata risposta għar-raba’ domanda preliminari li l-Artikoli 9, 10, 13 u 14 tad-Direttiva 2009/72, l-Artikolu 3 tar-Regolament Nru 714/2009, il-punt 3 tal-Artikolu 2 tar-Regolament Nru 1227/2011, moqri flimkien mal-premessa 3 tiegħu, kif ukoll l-Artikolu 1(3) tar-Regolament 2015/1222 ma jipprekludux, fiċ-ċirkustanzi bħal dawk fil-kawża prinċipali, leġiżlazzjoni nazzjonali li tillimita n-numru ta’ proprjetarji ta’ liċenzji tat-trażmissjoni tal-elettriku għal territorju partikolari. |
Fuq is-sitt domanda
51 |
Permezz tas-sitt domanda preliminari tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk il-leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru li tipprovdi li ngħatat liċenzja waħda biss għall-finijiet tal-eżerċizzju tal-attività tat-trażmissjoni tal-elettriku fit-territorju nazzjonali tillimita l-kompetizzjoni fis-sens tal-Artikoli 101 u 102 TFUE. |
52 |
F’dan ir-rigward, minkejja li huwa minnu li l-Artikoli 101 u 102 TFUE jirrigwardaw biss l-aġir tal-impriżi u ma jirrigwardawx miżuri leġiżlattivi jew regolatorji mill-Istati Membri, xorta jibqa’ l-fatt li dawn l-artikoli, moqrija flimkien mal-Artikolu 4(3) TUE, li jistabbilixxi dmir ta’ kooperazzjoni, jimponu fuq l-Istati Membri li ma jieħdux jew li ma jżommux fis-seħħ miżuri, anki ta’ natura leġiżlattiva jew regolatorja, li jistgħu jippreġudikaw l-effett utli tar-regoli tal-kompetizzjoni applikabbli għall-impriżi (sentenza tat-8 ta’ Diċembru 2016, Eurosaneamientos et, C‑532/15 u C‑538/15, EU:C:2016:932, punt 34). |
53 |
Barra minn hekk, ikun hemm ksur tal-Artikolu 101 TFUE u tal-Artikolu 4(3) TUE, meta Stat Membru jew jimponi jew jiffavorixxi l-konklużjoni ta’ akkordji li jmorru kontra l-Artikolu 101 TFUE jew isaħħaħ l-effetti ta’ tali akkordji, jew ineħħi mil-leġiżlazzjoni tiegħu stess in-natura pubblika tagħha billi jiddelega lil operaturi privati r-responsabbiltà li jieħdu deċiżjonijiet għal intervent ta’ interess ekonomiku (sentenza tat-8 ta’ Diċembru 2016, Eurosaneamientos et, C‑532/15 u C‑538/15, EU:C:2016:932, punt 35). |
54 |
Barra minn hekk, mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li Stat Membru jikser il-projbizzjonijiet ippromulgati mill-Artikoli 102 u 106(1) TFUE meta l-impriża li lilha jagħti drittijiet speċjali jew esklussivi ġiet imwassla, permezz tas-sempliċi eżerċizzju tad-drittijiet li ngħataw lilha, li tisfrutta l-pożizzjoni dominanti tagħha b’mod abbużiv jew meta dawn id-drittijiet jistgħu joħolqu sitwazzjoni li fiha l-impriża hija mwassla tikkommetti tali abbuż. Min-naħa l-oħra, is-sempliċi fatt li tinħoloq pożizzjoni dominanti permezz tal-għoti tad-drittijiet speċjali jew esklussivi, fis-sens tal-Artikolu 106(1) TFUE ma huwiex, bħala tali, inkompatibbli mal-Artikolu 102 TFUE (ara, f’dan is-sens, sentenza tat-2 ta’ Lulju 2015, Gullotta u Farmacia di Gullotta Davide & C., C‑497/12, EU:C:2015:436, punt 23). |
55 |
F’dan il-kuntest, konformement mal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, li tipprovdi li huwa l-obbligu tagħha, jekk ikun il-każ, li tifformula mill-ġdid id-domandi li ġew sottomessi lilha b’mod li tagħti lill-qorti nazzjonali risposta utli li tippermettilha li taqta’ t-tilwima li tressqet quddiemha (ara, f’dan is-sens, sentenza tat-12 ta’ Settembru 2013, Konstantinides, C‑475/11, EU:C:2013:542, punt 42), għandha tiġi interpretata s-sitt domanda preliminari fis-sens li ssemmi l-Artikoli 101 u 102 TFUE moqrija flimkien mal-Artikolu 4(3) TUE u l-Artikolu 106(1) TFUE. |
56 |
Madankollu, in-neċessità li tingħata interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni li tkun utli għall-qorti nazzjonali tirrikjedi li din tal-aħħar tiddefinixxi l-kuntest fattwali u leġiżlattiv li fih iridu jinqraw id-domandi magħmula jew li, għall-inqas, tispjega ċ-ċirkustanzi fattwali li fuqhom ikunu bbażati dawn id-domandi (sentenza tal-5 ta’ Diċembru 2013, Zentralbetriebsrat der gemeinnützigen Salzburger Landeskliniken, C‑514/12, EU:C:2013:799, punt 17). Fil-fatt, fil-kuntest tal-proċedura li tinsab fl-Artikolu 267 TFUE, il-Qorti tal-Ġustizzja hija unikament awtorizzata li tiddeċiedi fuq l-interpretazzjoni ta’ test tal-Unjoni b’effett mill-fatti li huma indikati lilha mill-qorti nazzjonali (sentenza tal-5 ta’ Diċembru 2013, Nordecon u Ramboll Eesti, C‑561/12, EU:C:2013:793, punt 28). |
57 |
Skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, dan ir-rekwiżit ta’ preċiżjoni japplika b’mod partikolari fil-qasam tal-kompetizzjoni, li huwa kkaratterizzat mis-sitwazzjonijiet ta’ fatt u ta’ dritt kumplessi (digriet tas-16 ta’ Lulju 2015, Striani et, C‑299/15, mhux ippubblikat, EU:C:2015:519, punt 25). |
58 |
Għandu jiġi enfasizzat li l-informazzjoni pprovduta fid-deċiżjonijiet tar-rinviju sservi mhux biss sabiex tippermetti lill-Qorti tal-Ġustizzja tagħti risposti utli, iżda tagħti wkoll lill-Gvernijiet tal-Istati Membri kif ukoll lill-partijiet oħra kkonċernati l-possibbiltà li jippreżentaw osservazzjonijiet skont l-Artikolu 23 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea (sentenza tas-27 ta’ Novembru 2012, Pringle, C‑370/12, EU:C:2012:756, punt 85). |
59 |
Ir-rekwiżiti li jikkonċernaw il-kontenut ta’ talba għal deċiżjoni preliminari jissemmew b’mod espliċitu fl-Artikolu 94 tar-Regoli tal-Proċedura tal-Qorti tal-Ġustizzja, li l-qorti tar-rinviju hija meqjusa, fil-kuntest tal-kooperazzjoni stabbilita fl-Artikolu 267 TFUE, li għandha konjizzjoni tiegħu u li għandha tosserva bir-reqqa (sentenza tal-5 ta’ Lulju 2016, Ognyanov, C‑614/14, EU:C:2016:514, punt 19). |
60 |
Issa, f’dan il-każ, għandu jiġi kkonstatat li d-deċiżjoni tar-rinviju, li tillimita ruħha, essenzjalment, li tinvoka n-neċessità li jiġi żviluppat suq Ewropew kompetittiv tal-enerġija, ma tinkludix spjegazzjonijiet fir-rigward tar-raġunijiet li għalihom il-qorti tar-rinviju tikkunsidra li l-leġiżlazzjoni inkwistjoni fil-kawża prinċipali tista’ tippreġudika l-Artikoli 101 u 102 TFUE, moqrija flimkien mal-Artikolu 4(3) TUE u l-Artikolu 106(1) TFUE. |
61 |
F’dawn iċ-ċirkustanzi, fid-dawl tal-fatt li l-Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex l-elementi neċessarji biex tirrispondi b’mod utli għas-sitt domanda, għandu jiġi kkunsidrat li din hija inammissibbli. |
Fuq l-ispejjeż
62 |
Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija din il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż. L-ispejjeż sostnuti għas-sottomissjoni tal-osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, barra dawk tal-imsemmija partijiet, ma jistgħux jitħallsu lura. |
Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (Il-Ħames Awla) taqta’ u tiddeċiedi: |
L-Artikoli 9, 10, 13 u 14 tad-Direttiva 2009/72/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tat-13 ta’ Lulju 2009, dwar ir-regoli komuni għas-suq intern fil-qasam tal-elettriku u li temenda d-Direttiva 2003/54/KE, l-Artikolu 3 tar-Regolament (KE) 714/2009 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tat-13 ta’ Lulju 2009, dwar kondizzjonijiet għall-aċċess għan-networks għall-bdil bejn il-fruntieri fl-elettriku u li jħassar ir-Regolament (KE) Nru 1228/2003, il-punt 3 tal-Artikolu 2 tar-Regolament (UE) Nru 1227/2011 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-25 ta’ Ottubru 2011, dwar l-integrità u t-trasparenza tas-swieq tal-enerġija bl-ingrossa moqri flimkien mal-premessa 3 tiegħu, kif ukoll l-Artikolu 1(3) tar-Regolament tal-Kummissjoni (UE) 2015/1222, tal-24 ta’ Lulju 2015, li jistabbilixxi Linji Gwida dwar l-Allokazzjoni tal-Kapaċità u l-Ġestjoni tal-Konġestjoni ma jipprekludux, fiċ-ċirkustanzi bħal dawk fil-kawża prinċipali, għal leġiżlazzjoni nazzjonali li tillimita n-numru ta’ proprjetarji ta’ liċenzji tat-trażmissjoni tal-elettriku għal territorju partikolari. |
Firem |
( *1 ) Lingwa tal-kawża: il-Bulgaru.