—

għal IOS Finance EFC SA, minn J. Tornos Mas, avukat,

—

għall-Gvern Spanjol, minn A. Rubio González, bħala aġent,

—

għall-Gvern Ġermaniż, minn T. Henze u J. Möller, bħala aġenti,

—

għall-Kummissjoni Ewropea, minn G. Wilms u D. Loma-Osorio Lerena, kif ukoll minn E. Sanfrutos Cano, A. C. Becker u M. Šimerdová, bħala aġenti,

1

It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni tad-Direttiva 2011/7/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tas-16 ta’ Frar 2011, dwar il-ġlieda kontra l-ħlas tard fi tranżazzjonijiet kummerċjali (ĠU 2011, L 48, p. 1).

2

Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ tilwima bejn IOS Finance EFC SA (iktar ’il quddiem “IOS Finance”) u Servicio Murciano de Salud (dipartiment tas-saħħa tal-Komunità Awtonoma tar-Reġjun ta’ Murcia, Spanja), dwar ir-rifjut ta’ dan tal-aħħar li jħallas lil IOS Finance, minbarra l-ammont prinċipali, l-interessi moratorji u l-ispejjeż ta’ rkupru mitluba minnha abbażi tal-fatturi mhux imħallsa fid-data ta’ skadenza.

3

Il-premessi 1, 12, 16 u 28 tad-Direttiva 2011/7 jgħidu:

[…]

[…]

[…]

4

L-Artikolu 1 ta’ din id-direttiva, intitolat “Suġġett u kamp ta’ applikazzjoni”, jipprovdi fil-paragrafu 1 tiegħu:

“L-għan ta’ din id-Direttiva hu l-ġlieda kontra l-ħlas tard [ħlas tardiv] fi transazzjonijiet kummerċjali […]”

5

L-Artikolu 4 tal-imsemmija direttiva, intitolat “Transazzjonijiet bejn intrapriżi u awtoritajiet pubbliċi”, jipprevedi fil-paragrafu 1 tiegħu:

“L-Istati Membri għandhom jiżguraw li, fi transazzjonijiet kummerċjali fejn id-debitur ikun awtorità pubblika, malli jiskadi l-perjodu msemmi fil-paragrafi 3, 4 jew 6, il-kreditur ikun intitolat, mingħajr bżonn ta’ tfakkira, għall-imgħax statutorju għall-ħlas tard [interessi moratorji statutorji], meta l-kondizzjonijiet li ġejjin ikunu sodisfatti:

6

L-Artikolu 6 tal-istess direttiva, intitolat “Kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru”, jaqra kif ġej:

“1.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li, fejn l-imgħax għal ħlas tard [interessi moratorji] isir dovut fi transazzjonijiet kummerċjali b’mod konformi mal-Artikolu 3 jew 4, il-kreditur huwa intitolat li jikseb mingħand id-debitur, bħala minimu, somma stabbilita ta’ EUR 40.

2.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li s-somma stabbilita msemmija fil-paragrafu 1 tkun dovuta mingħajr il-ħtieġa ta’ tfakkira u bħala kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru tal-kreditur stess.

3.   Il-kreditur, apparti s-somma stabbilita msemmija fil-paragrafu 1, għandu jkun intitolat li jikseb kumpens raġonevoli mid-debitur għal kwalunkwe spejjeż ta’ rkupru li jaqbżu dik is-somma stabbilita u mġarrba minħabba l-ħlas tard tad-debitur. Dawn jistgħu jinkludu l-ispejjeż imġarrba, fost l-oħrajn, biex jitqabbdu avukat jew aġenzija tal-ġbir tad-djun.”

7

L-Artikolu 7 tad-Direttiva 2011/7, intitolat “Kondizzjonijiet u prassi kuntrattwali inġusti”, huwa fformulat kif ġej:

“1.   L-Istati Membri għandhom jipprovdu li kondizzjoni jew prassi kuntrattwali relatata mad-data jew mal-perjodu tal-ħlas, ir-rata ta’ mgħax għall-ħlas tard [interessi moratorji] jew il-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru jkun jew mhux infurzabbli jew ikun jagħti lok għal talba għad-danni jekk ikun inġust għall-aħħar għall-kreditur.

Biex jiġi stabbilit jekk kondizzjoni jew prassi kuntrattwali jkunu inġusti għall-aħħar għall-kreditur, fit-tifsira tal-ewwel subparagrafu, għandhom jitqiesu ċ-ċirkostanzi kollha tal-każ, inklużi:

2.   Għall-finijiet tal-paragrafu 1, kondizzjoni jew prassi kuntrattwali li teskludi mgħax għal ħlas tard għandha titqies bħala inġusta għall-aħħar.

3.   Għall-finijiet tal-paragrafu 1, kondizzjoni jew prassi kuntrattwali li teskludi kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru kif imsemmi fl-Artikolu 6 għandha titqies bħala inġusta għall-aħħar.

[…]”

8

Mill-atti tal-proċess ippreżentati lill-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li l-leġiżlatur Spanjol stabbilixxa, sa mis-sena 2012, “mekkaniżmu straordinarju ta’ finanzjament għall-ħlas ta’ fornituri”, għal perijodu limitat, sabiex jiġġieled kontra l-ħlasijiet tardivi akkumulati, minħabba l-kriżi ekonomika, mill-komunitajiet awtonomi u mill-entitajiet lokali lill-fornituri tagħhom (iktar ’il quddiem il-“mekkaniżmu straordinarju ta’ finanzjament”). Essenzjalment, skont ir-regoli li jirregolaw il-funzjonament ta’ dan il-mekkaniżmu, il-fornituri li jidħlu għal dan il-mekkaniżmu jaċċettaw, inkambju għall-ħlas immedjat tad-dejn prinċipali, li jirrinunzjaw għall-ammonti addizzjonali dovuti minħabba n-nuqqas ta’ osservanza tat-termini ta’ ħlas mill-amministrazzjonijiet pubbliċi kkonċernati, inkluż b’mod partikolari l-interessi moratorji u l-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru.

9

F’dan ir-rigward, b’mod partikolari, l-Artikolu 6 tar-Real Decreto-ley 8/2013, de medidas urgentes contra la morosidad de las administraciones públicas y de apoyo a entidades locales con problemas financieros (Digriet-Liġi Irjali 8/2013 dwar miżuri urġenti kontra l-ħlas tardiv mill-awtoritajiet amministrattivi pubbliċi u għall-appoġġ lil awtoritajiet lokali bi problemi finanzjarji), tat-28 ta’ Ġunju 2013 (BOE Nru 155, tad-29 ta’ Ġunju 2013, p. 48782) intitolat “Effetti ta’ ħlas tad-djun pendenti” jipprovdi:

“Ħlas lill-fornitur iwassal għal riżoluzzjoni tad-dejn dovut lill-fornitur mingħand il-Komunità Awtonoma jew l-awtorità lokali, skont il-każ, fir-rigward tas-somma prinċipali, l-interessi, spejjeż legali u spejjeż addizzjonali oħra.”

10

Preċedentement għal dan id-Digriet-Liġi Irjali 8/2013, ir-Real Decreto-ley 4/2013, de medidas de apoyo al emprendedor y de estímulo del crecimiento y de la creación de empleo (Digriet-Liġi Irjali 4/2013 dwar miżuri li jappoġġjaw l-intraprenditorija, jistimulaw it-tkabbir u joħolqu l-impjieg), tat-22 ta’ Frar 2013 (BOE Nru 47, tat-23 ta’ Frar 2013, p. 15219) ittrasponiet id-Direttiva 2011/7 fid-dritt Spanjol.

11

Bejn is-sena 2008 u s-sena 2013, diversi kumpanniji pprovdew oġġetti u servizzi lil stabbilimenti mediċi marbuta mad-dipartiment tas-saħħa tal-Komunità Awtonoma tar-Reġjun ta’ Murcia, li madankollu ma ħallsitx il-prezz.

12

Għalhekk, dawn assenjaw ċerti djun inkwistjoni lil IOS Finance li, f’Settembru 2013, talbet lil dan id-dipartiment tas-saħħa l-ħlas kemm tal-ammont prinċipali ta’ dawn id-djun kif ukoll tal-interessi moratorji u ta’ kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru sostnuti.

13

Peress li l-imsemmi dipartiment tas-saħħa naqas milli jħallas dawn l-ammonti, IOS Finance daħlet għall-mekkaniżmu straordinarju ta’ finanzjament, li permezz tiegħu hija rċeviet biss il-ħlas għall-ammont prinċipali tad-djun tagħha.

14

F’Mejju 2014, IOS Finance ressqet rikors quddiem il-qorti tar-rinviju sabiex l-istess dipartiment tas-saħħa jiġi kkundannat iħallasha l-ammonti mitluba bħala interessi moratorji u bħala kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru.

15

Insostenn għar-rikors tagħha, IOS Finance ssostni, l-ewwel nett, li huwa impossibbli li ssir rinunzja għad-djun dovuti mill-awtoritajiet amministrattivi. Hija ssostni, it-tieni net, l-inkompatibbiltà tad-Digriet-Liġi Irjali 8/2013 mad-dritt tal-Unjoni u, it-tielet nett, l-effett dirett tad-Direttiva 2011/7, sa fejn din tipprovdi li l-klawżoli kuntrattwali jew il-prattiċi li jeskludu l-interessi għal ħlas tardiv u l-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru huma manifestament inġusti.

16

Id-dipartiment tas-saħħa tal-Komunità Awtonoma tar-Reġjun ta’ Murcia talab li r-rikors jiġi miċħud, minħabba li, minn naħa, id-dħul għall-mekkaniżmu straordinarju ta’ finanzjament isir b’mod volontarju u, min-naħa l-oħra, li r-rinunzja għall-interessi imsemmija u għall-irkupru msemmi ma ssirx qabel ma jinħoloq id-dejn, iżda wara li dan jinħoloq u jibqa’ pendenti.

17

Il-qorti tar-rinviju tirrikonoxxi li l-adeżjoni għall-mekkaniżmu straordinarju ta’ finanzjament ma hijiex obbligatorja u li l-kredituri li jixtiequ jiksbu l-ħlas mhux biss tal-ammont prinċipali, iżda anki tal-interessi moratorji kif ukoll tal-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru, dejjem jistgħu jagħżlu t-triq tal-azzjoni ġudizzjarja. Hija tistaqsi, madankollu, dwar il-kwistjoni ta’ jekk id-dritt tal-Unjoni, u b’mod iktar partikolari l-Artikolu 7(2) u (3) tad-Direttiva 2011/7, jipprekludix li l-irkupru tal-ammont prinċipali ta’ dejn jiġi ssuġġettat għall-kundizzjoni ta’ rinunzja għall-interessi moratorji u għall-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru.

18

F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Juzgado de lo Contencioso-Administrativo no 6 de Murcia (qorti amministrattiva provinċjali Nru°6 ta’ Murcia, Spanja) iddeċidiet li tissospendi l-proċedura u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari segwenti:

“Fid-dawl tal-Artikoli 4(1), 6 u 7(2) u (3) tad-[Direttiva 2011/7]:

19

Għandu l-ewwel nett jiġi rrilevat li, skont il-Kummissjoni, is-sitwazzjoni inkwistjoni fil-kawża prinċipali ma taqax taħt id-Direttiva 2011/7, iżda taqa’ taħt id-Direttiva 2000/35, b’tali mod li, kuntrarjament għal dak li jirriżulta mid-deċiżjoni tar-rinviju, hemm lok li r-risposta għad-domandi magħmula tingħata fid-dawl ta’ din id-direttiva tal-aħħar.

20

Madankollu, l-evalwazzjoni magħmula f’dan ir-rigward mill-Kummissjoni tirriżulta mill-interpretazzjoni tagħha stess tad-dispożizzjonijiet tad-dritt nazzjonali inklużi b’mod partikolari fid-Digriet-Liġi Irjali 4/2013 u li jittrasponi d-Direttiva 2011/7 fl-ordinament ġuridiku Spanjol.

21

Issa, skont ġurisprudenza stabbilita, ma hijiex il-Qorti tal-Ġustizzja li għandha tiddeċiedi, fil-kuntest ta’ talba għal deċiżjoni preliminari, dwar l-interpretazzjoni tad-dispożizzjonijiet nazzjonali u jekk l-interpretazzjoni mogħtija tagħhom mill-qorti tar-rinviju hijiex korretta. Fil-fatt, huma biss il-qrati nazzjonali li għandhom ġurisdizzjoni sabiex jiddeċiedu dwar l-interpretazzjoni tad-dritt intern (sentenza tas-27 ta’ Ottubru 2016, Audace et, C‑114/15, EU:C:2016:813, punt 65 u l-ġurisprudenza ċċitata).

22

Konsegwentement, sa fejn mill-interpretazzjoni li hija tagħti tad-dritt Spanjol, il-qorti tar-rinviju tiddeduċi li hija d-Direttiva 2011/7 li hija applikabbli għall-fatti inkwistjoni fil-kawża prinċipali, hemm lok li r-risposta għad-domandi preliminari tingħata hekk kif magħmula minnha.

23

Permezz tal-ewwel u tat-tieni domandi tagħha, li għandhom jiġu eżaminati flimkien, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk id-Direttiva 2011/7 u b’mod partikolari, l-Artikolu 7(2) u (3) tagħha, għandhiex tiġi interpretata fis-sens li tipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tippermetti lill-kreditur jirrinunzja li jitlob l-interessi moratorji u l-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru inkambju għall-ħlas immedjat tal-ammont prinċipali ta’ djun eżiġibbli.

24

Sabiex tingħata risposta għal dawn id-domandi, għandu jiġi rrilevat li, skont l-Artikolu 1(1) tad-Direttiva 2011/7, l-għan tagħha hija l-ġlieda kontra l-ħlas tardiv fit-tranżazzjonijiet kummerċjali, billi dan jikkostitwixxi, skont il-premessa 12 ta’ din id-direttiva, ksur tal-kuntratt li sar finanzjarjament attraenti għad-debituri, b’mod partikolari minħabba r-rata baxxa jew l-assenza ta’ interessi moratorji ffatturati.

25

Madankollu, sabiex jintlaħaq dan il-għan, id-Direttiva 2011/7 ma twettaqx armonizzazzjoni kompleta tar-regoli kollha dwar il-ħlasijiet tardivi fit-tranżazzjonijiet kummerċjali (ara, b’analoġija mad-Direttiva 2000/35, is-sentenza tal-15 ta’ Diċembru 2016, Nemec, C‑256/15, EU:C:2016:954, punt 46 u l-ġurisprudenza ċċitata).

26

Fil-fatt, bħad-Direttiva 2000/35, id-Direttiva 2011/7 tindika biss ċerti regoli f’dan il-qasam, li fosthom hemm dawk relatati mal-interessi moratorji.

27

F’dan ir-rigward, l-Istati Membri għandhom, skont l-Artikolu 4(1) u l-Artikolu 6 tad-Direttiva 2011/7, jiżguraw li, fit-tranżazzjonijiet kummerċjali fejn id-debitur ikun awtorità pubblika, kreditur li wettaq l-obbligi tiegħu u li ma rċeviex l-ammont dovut fid-data tal-iskadenza, ikun intitolat jikseb l-interessi moratorji kif ukoll il-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru li jkun sostna, ħlief jekk id-debitur ma huwiex responsabbli għad-dewmien.

28

Għal dan il-għan, l-Artikolu 7(1) tal-imsemmija direttiva jimponi fuq l-Istati Membri l-obbligu li jipprevedu li klawżola kuntrattwali jew prassi relatata, b’mod partikolari, mar-rata ta’ interessi moratorji jew mal-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru, ma tkunx applikabbli, jew tagħti lok għal kawża għall-kumpens għad-dannu meta din tkun manifestament inġusta fil-konfront tal-kreditur. Barra minn hekk, dan l-Artikolu 7 jipprevedi li kull klawżola kuntrattwali jew prassi li teskludi l-ħlas ta’ dawn l-interessi jew il-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru għandha titqies, skont il-paragrafu 2 tal-imsemmi artikolu, jew preżunta, skont il-paragrafu 3 tal-istess artikolu, bħala manifestament inġusta.

29

Madankollu, minn dawn id-dispożizzjonijiet jirriżulta li dawn jillimitaw ruħhom li jiżguraw li ċ-ċirkustanzi previsti b’mod partikolari fl-Artikolu 4(1) u fl-Artikolu 6 tad-Direttiva 2011/7 jagħtu lill-kreditur id-dritt li jeżiġi l-interessi moratorji u l-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru. Kif jirriżulta mill-premessa 28 ta’ din id-direttiva, l-impossibbiltà li tali dritt jiġi eskluż permezz ta’ kuntratt hija intiża li twaqqaf l-abbuż tal-libertà kuntrattwali għad-detriment tal-kreditur, li, fil-mument tal-konklużjoni tal-kuntratt, ma jistax jirrinunzja għalih.

30

Fi kliem ieħor, l-għan tal-Artikolu 7(2) u (3) tad-Direttiva 2011/7 huwa li jiġi evitat li r-rinunzja mill-kreditur għall-interessi moratorji jew għall-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru ma sseħħx sa mill-konklużjoni tal-kuntratt, jiġifieri fil-mument tal-eżerċizzju tal-libertà kuntrattwali tal-kreditur u għalhekk li jiġi evitat ir-riskju possibbli ta’ abbuż ta’ din il-libertà mid-debitur għad-detriment tal-kreditur.

31

Min-naħa l-oħra, meta, bħal fil-każ inkwistjoni fil-kawża prinċipali, il-kundizzjonijiet previsti mid-Direttiva 2011/7 huma ssodisfatti u l-interessi moratorji kif ukoll il-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru huma eżiġibbli, il-kreditur, fid-dawl tal-libertà kuntrattwali tiegħu, għandu jibqa’ liberu li jirrinunzja għall-ammonti dovuti abbażi tal-imsemmija interessi u tal-kumpens, b’mod partikolari, inkambju għall-ħlas immedjat tal-ammont prinċipali.

32

Dan huwa, barra minn hekk, ikkonfermat mill-premessa 16 ta’ din id-direttiva, li tispeċifika li din ma għandhiex tobbliga kreditur jitlob interessi moratorji.

33

Konsegwentement, kif irrilevat essenzjalment l-Avukat Ġenerali fil-punt 62 tal-konklużjonijiet tagħha, mid-Direttiva 2011/7 ma jirriżultax li din tipprekludi li l-kreditur liberament jirrinunzja għad-dritt li jitlob l-interessi moratorji kif ukoll il-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru.

34

B’dan premess, tali rinunzja hija suġġetta għall-kundizzjoni li tkun ġiet mogħtija b’kunsens effettivament liberu, b’tali mod li din ma tkunx tikkostitwixxi, min-naħa tagħha, abbuż tal-libertà kuntrattwali tal-kreditur attribwibbli lid-debitur.

35

F’każ bħal dak inkwistjoni fil-kawża prinċipali, sabiex jiġi evalwat jekk ir-rinunzja twettqitx b’kunsens liberu, għandu jiġi żgurat li l-kreditur verament seta’ juża kull rimedju ġudizzjarju effettiv sabiex jitlob, li kieku xtaq, il-ħlas sħiħ tad-dejn tiegħu, li jinkludi l-interessi moratorji u l-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru, fatt li għandu jiġi vverifikat mill-qorti tar-rinviju.

36

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti, ir-risposta għall-ewwel u għat-tieni domanda għandha tkun li d-Direttiva 2011/7, u b’mod partikolari, l-Artikolu 7(2) u (3) tagħha, għandha tiġi interpretata fis-sens li ma tipprekludix leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tippermetti lill-kreditur jirrinunzja għall-interessi moratorji u għall-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru inkambju għall-ħlas immedjat tal-ammont prinċipali ta’ djun eżiġibbli, sakemm tali rinunzja tkun saret b’kunsens liberu, fatt li għandu jiġi vverifikat mill-qorti nazzjonali.

37

B’dan premess, ma hemmx lok li tingħata risposta għat-tielet domanda, peress li din tal-aħħar saret biss fl-ipoteżi fejn tingħata risposta fl-affermattiv għall-ewwel u għat-tieni domandi.

38

Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija din il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż. L-ispejjeż sostnuti għas-sottomissjoni tal-osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, barra dawk tal-imsemmija partijiet, ma jistgħux jitħallsu lura.

Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (Il-Ħames Awla) taqta’ u tiddeċiedi:

Id-Direttiva 2011/7/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tas-16 ta’ Frar 2011, dwar il-ġlieda kontra l-ħlas tard [ħlas tardiv] fi tranżazzjonijiet kummerċjali, u b’mod partikolari, l-Artikolu 7(2) u (3) tagħha, għandha tiġi interpretata fis-sens li ma tipprekludix leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tippermetti lill-kreditur jirrinunzja għall-interessi moratorji u għall-kumpens għall-ispejjeż ta’ rkupru inkambju għall-ħlas immedjat tal-ammont prinċipali ta’ djun eżiġibbli, sakemm tali rinunzja tkun saret b’kunsens liberu, fatt li għandu jiġi vverifikat mill-qorti nazzjonali.