DIGRIET TAL-QORTI TAL-ĠUSTIZZJA (L-Ewwel Awla)
16 ta’ Lulju 2015 ( *1 )
“Rinviju għal deċiżjoni preliminari — Artikolu 99 tar-Regoli tal-Proċedura tal-Qorti tal-Ġustizzja — Direttiva 93/13 KEE — Artikolu 7 — Karta tad-drittijiet fundamentali tal-Unjoni Ewropea — Artikoli 7 u 47 — Kuntratti konklużi mal-konsumaturi — Kuntratt ta’ self ipotekarju — Klawżoli inġusti — Proċedura għall-eżekuzzjoni ta’ ipoteki — Dritt ta’ appell”
Fil-Kawża C‑539/14,
li għandha bħala suġġett talba għal deċiżjoni preliminari skont l-Artikolu 267 TFUE, imressqa minn Audiencia Provincial de Castellón (Spanja), permezz ta’ deċiżjoni tal-21 ta’ Novembru 2014, li waslet fil-Qorti tal-Ġustizzja fis-27 ta’ Novembru 2014, fil-proċedura
Juan Carlos Sánchez Morcillo,
María del Carmen Abril García
vs
Banco Bilbao Vizcaya Argentaria SA,
IL-QORTI TAL-ĠUSTIZZJA (L-Ewwel Awla),
komposta minn A. Tizzano, (Relatur) President tal-Awla, S. Rodin, A. Borg Barthet, E. Levits u F. Biltgen, Imħallfin,
Avukat Ġenerali: N. Wahl,
Reġistratur: A. Calot Escobar,
wara li rat id-deċiżjoni, meħuda wara li nstema’ l-Avukat Ġenerali, li tiddeċiedi permezz ta’ digriet motivat, skont l-Artikolu 99 tar-Regoli tal-Proċedura tal-Qorti tal-Ġustizzja,
tagħti l-preżenti
Digriet
1 |
It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-Artikolu 7 tad-Direttiva tal-kunsill 93/13 KEE tal-5 ta’ April 1993 dwar klawżoli inġusti f’kuntratti mal-konsumatur (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 15, Vol. 2, p. 288), moqri flimkien mal-Artikoli 47, 34(3) u 7 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”). |
2 |
Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ kawża bejn J.C. Sánchez Morcillo u M.C. Abril García u Banco Bilbao Vizcaya Argentaria SA (iktar ’il quddiem “Banco Bilbao”) dwar l-oppożizzjoni tagħhom għas-sekwestru ipotekarju fuq darhom. |
Il-kuntest ġuridiku
Id-dritt tal-Unjoni
3 |
Artikolu 1(1) tad-Direttiva 93/13 huwa redatt kif ġej: “L-għan ta’ din id-Direttiva huwa li japprossima l-liġijiet, ir-regolamenti u d-disposizzjonijiet amministrattivi ta’ l-Istati Membri relatati ma’ klawżoli inġusti f’kuntratti konklużi bejn bejjiegħ jew fornitur u konsumatur. |
4 |
L-Artikolu 3 ta’ din id-direttiva jipprevedi: “1. Klawżola kuntrattwali li ma tkunx ġiet negozjata individwalment għandha titqies inġusta jekk, kontra l-ħtieġa ta’ buona fede, tkun tikkawża żbilanċ sinifikanti fid-drittijiet u l-obbligi tal-partijiet li joħorġu mill-kuntratt, bi ħsara għall-konsumatur. 2. Klawżola għandha dejjem tiġi kkunsidrata li ma tkunx ġiet innegozjat individwalment meta din tkun ġiet abbozzata minn qabel u l-konsumatur b’hekk ma jkunx seta’ jinfluwenza s-sustanza tal-klawżola, b’mod partikolari fil-kuntest ta’ kuntratt standard imfassal minn qabel. [...] 3. L-Anness għandu jkun fih lista indikattiva u mhux eżawrjenti tal-klawżoli li jistgħu jiġu kkunsidrati inġusti.” |
5 |
Skont l-Artikolu 7(1) tal-imsemmija direttiva: “L-Istati Membri għandhom jiżguraw li, fl-interessi tal-konsumaturi u l-kompetituri, jeżistu mezzi adegwati u effettivi biex jipprevjenu li jibqgħu jintużaw klawżoli inġusti f’kuntratti konklużi mal-konsumaturi mill-bejjiegħa jew fornituri.” |
Id-dritt Spanjol
6 |
Wara s-sentenza Aziz (C‑415/11, EU:C:2013:164), il-Kapitolu III tal-Liġi 1/2013, dwar miżuri intiżi sabiex isaħħu l-protezzjoni tad-debituri ipotekarji, ir-ristrutturazzjoni tad-dejn u l-kiri soċjali (Ley 1/2013, de medidas para reforzar la protección a los deudores hipotecarios, reestructuración de deuda y alquiler social), tal-14 ta’ Mejju 2013 (BOE Nru°116, tal-15 ta’ Mejju 2013, p. 36373), emendat il-Kodiċi ta’ proċedura Ċivili (Ley de enjuiciamiento civil), tas-7 ta’ Jannar 2000 (BOE Nru°7, tat-8 ta’ Jannar 2000, p. 575, iktar ’il quddiem il-“LEC”). |
7 |
It-Tielet Dispożizzjoni Finali tad-Digriet Liġi 11/2014, li jirrigwarda miżuri urġenti fil-qasam tal-falliment (decreto-ley 11/2014 de medidas urgentes en materia concursal), tal-5 ta’ Settembru 2014 (BOE Nru°217, tas-6 ta’ Settembru 2014, p. 69767), sussegwentement emenda l-LEC (iktar ’il quddiem l-“LEC emendata”), bil-għan li “jikkonformaha ma’ sentenza riċenti tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea tas-17 ta’ Lulju 2014”. |
8 |
L-Artikolu 695 tal-LEC emendata, dwar il-proċedura ta’ oppożizzjoni għas-sekwestru ipotekarju, huwa redatt kif ġej: “1. Fil-proċeduri msemmija f’dan il-kapitolu, l-oppożizzjoni tal-konvenut għall-eżekuzzjoni għandha tintlaqa’ biss meta tkun ibbażata fuq il-motivi li ġejjin:
2. Ladarba titressaq l-oppożizzjoni msemmija fil-paragrafu preċedenti, ir-Reġistru tal-qorti għandu jissospendi l-eżekuzzjoni u jsejjaħ lill-partijiet sabiex jidhru quddiem il-qorti li ħarġet l-ordni ta’ sekwestru. L-avviż għad-dehra għandu jsir mill-inqas ħmistax-il jum qabel is-seduta inkwistjoni. F’din is-seduta, il-qorti għandha tisma’ lill-partijiet, teżamina d-dokumenti ppreżentati u tadotta d-deċiżjoni li hija tqis xierqa, permezz ta’ digriet, fit-tieni jum. 3. Id-deċiżjoni li tilqa’ l-oppożizzjoni bbażata fuq l-ewwel u t-tielet motivi tal-paragrafu 1 ta’ dan l-artikolu twassal għas-sospensjoni tal-eżekuzzjoni; deċiżjoni li tilqa’ l-oppożizzjoni bbażata fuq it-tieni motiv tistabbilixxi l-ammont li fir-rigward tiegħu l-eżekuzzjoni għandha titkompla. Jekk jintlaqa’ r-raba’ motiv, jiġi ddikjarat li ma hemmx lok li ssir l-eżekuzzjoni jekk il-klawżola kuntrattwali tikkostitwixxi l-bażi tal-eżekuzzjoni. Jekk le, l-eżekuzzjoni titkompla filwaqt li tiġi eliminata l-applikazzjoni tal-klawżola inġusta. 4. Id-deċiżjoni li tordna li ma hemmx lok li ssir l-eżekuzzjoni jew li tiddikjara l-inapplikabbiltà ta’ klawżola inġusta jew iċ-ċaħda tal-oppożizzjoni għal-motiv previst fil-paragrafu 1(4) ta’ dan l-artikolu tista’ tiġi appellata. Salv f’dawn il-każijiet, id-deċiżjonijiet dwar l-oppożizzjoni msemmija f’dan l-artikolu ma jistgħux jiġu appellati u l-effetti tagħhom huma esklużivament limitati għall-proċedura ta’ eżekuzzjoni li fil-kuntest tagħha ngħataw.” |
9 |
L-Artikolu 698 tal-LEC emendata jipprovdi: “1. Kull ilment li d-debitur, it-terz detentur jew kwalunkwe persuna oħra kkonċernata tista’ tagħmel u li ma huwiex inkluż fl-artikoli preċedenti, inklużi dawk li jirrigwardaw in-nullità tat-titolu jew il-maturità, in-natura ċerta, l-estinzjoni jew l-ammont tad-dejn, għandu jiġi deċiż b’sentenza adattata, mingħajr qatt ma jkollu bħala effett li jissospendi jew iwaqqaf il-proċedura ġudizzjarja ta’ eżekuzzjoni prevista f’dan il-kapitolu. [...]” |
10 |
L-Artikolu 552 tal-LEC emendata, li jirrigwarda r-rikors mibdi f’każ ta’ ċaħda li tiġi ordnata l-eżekuzzjoni, jipprevedi: “1. Jekk il-qorti tqis li l-modalitajiet u l-kundizzjonijiet legalment meħtieġa ma humiex sodisfatti sabiex tiġi ordnata l-eżekuzzjoni, hija għandha tagħti digriet li jirrifjuta l-eżekuzzjoni. Meta l-qorti tqis li waħda mill-klawżoli li tinsab f’wieħed mit-titoli eżekuttivi msemmija fl-Artikolu 557(1) tista’ titqies bħala inġusta, għandha tinforma lill-partijiet fi żmien ħmistax-il ġurnata. Ladarba dawn jinstemgħu, hija għandha tiddeċiedi f’terminu ta’ ħamest’ijiem ta’ xogħol, skont id-dispożizzjonijiet tal-punt 3 tal-Artikolu 561(1). 2. Id-digriet li jiċħad l-eżekuzzjoni jista’ jiġi appellat direttament, filwaqt li huwa biss il-kreditur li jista’ jkun involut fl-appell. Il-kreditur jista’ wkoll, jekk ikun jixtieq, jitlob eżami mill-ġdid tat-talba tiegħu lill-istess qorti qabel ma jappella. 3. Ladarba d-digriet li jiċħad l-eżekuzzjoni jsir definittiv, il-kreditur jista’ jinvoka biss id-drittijiet tiegħu fil-proċedura ordinarja korrispondenti, jekk il-prinċipju ta’ res judicata tas-sentenza jew tad-deċiżjoni li fuqha kienet ibbażata t-talba għall-eżekuzzjoni ma tkunx tipprekludi dan.” |
11 |
Skont l-Artikolu 557 tal-LEC emendata, dwar il-proċeduri ta’ oppożizzjoni għall-eżekuzzjoni bbażata fuq titoli mhux ġudizzjarji jew arbitrarji: “1. Meta l-eżekuzzjoni tkun ordnata għat-titoli msemmija fil-punti 4, 5, 6 u 7 tal-Artikolu 517(2), kif ukoll għal dokumenti oħrajn li għandhom is-saħħa eżekuttiva msemmija fil-punt 9 tal-Artikolu 517(2), il-konvenut għall-eżekuzzjoni jista’ jopponiha biss, fit-termini u l-forom previsti fl-artikolu preċedenti, jekk jinvoka wieħed mill-motivi li ġejjin: [...]
2. Jekk l-oppożizzjoni msemmija fil-paragrafu preċedenti tiġi ppreżentata, ir-Reġistru tal-qorti jissospendi l-eżekuzzjoni permezz ta’ miżuri ta’ organizzazzjoni tal-proċedura.” |
12 |
L-Artikolu 561 tal-LEC emendata jirrigwarda d-digriet li jiddeċiedi dwar l-oppożizzjoni għal motivi ta’ mertu u huwa redatt kif ġej: “1. Wara li tkun semgħet lill-partijiet fuq l-oppożizzjoni għall-eżekuzzjoni mhux ibbażata fuq difetti proċedurali u wara s-seduta li tkun sussegwentement inżammet, il-qorti għandha tadotta, permezz ta’ digriet, għall-finijiet biss tal-eżekuzzjoni, waħda mid-deċiżjonijiet li ġejjin:
2. Jekk l-oppożizzjoni għall-eżekuzzjoni tintlaqa’, l-eżekuzzjoni ssir mingħajr effett u s-sekwestri kif ukoll il-miżuri intiżi sabiex jiggarantixxu t-twettiq tal-eżekuzzjoni li jkunu ġew adottati għandhom jitneħħew, filwaqt li l-konvenut għall-eżekuzzjoni jerġa’ jinstab mill-ġdid fis-sitwazzjoni ta’ qabel l-implementazzjoni tal-eżekuzzjoni, skont id-dispożizzjonijiet tal-Artikoli 533 u 534. Il-persuna li titlob l-eżekuzzjoni hija kkundannata wkoll għall-ispejjeż tal-oppożizzjoni. 3. Id-digriet li jiddeċiedi dwar l-oppożizzjoni jista’ jiġi appellat, liema appell ma jissospendix l-eżekuzzjoni jekk id-deċiżjoni appellata tkun ċaħdet l-oppożizzjoni. [...]” |
Il-kawża prinċipali u d-domanda preliminari
13 |
Fis-sentenza tagħha Sánchez Morcillo u Abril García (C‑169/14, EU:C:2014:2099), il-Qorti tal-Ġustizzja diġà interpretat l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 93/13, moqri flimkien mal-Artikolu 47 tal-Karta, fil-kuntest tal-istess kawża bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali. Il-fatti tal-kawża prinċipali ġew esposti għalhekk fil-punti 13 sa 18 ta’ din is-sentenza:
|
14 |
L-Audiencia Provincial de Castellón iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiema u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin speċifikament fir-rigward ta’ din il-kwistjoni: |
15 |
Permezz tas-sentenza Sánchez Morcillo u Abril García (C‑169/14, EU:C:2014:2099), il-Qorti tal-Ġustizzja rrispondiet li l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva tal-Kunsill 93/13, moqri flimkien mal-Artikolu 47 tal-Karta, għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi sistema ta’ mezzi ta’ eżekuzzjoni, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevedi li proċedura ta’ sekwestru ipotekarju ma tistax tiġi sospiża mill-qorti li tiddeċiedi fuq il-mertu, fejn din tista’, fid-deċiżjoni finali tagħha, l-iktar l-iktar tagħti kumpens għad-dannu subit mill-konsumatur, sa fejn dan tal-aħħar, bħala debitur suġġett għall-eżekuzzjoni, ma jistax jappella mid-deċiżjoni li tiċħad l-oppożizzjoni tiegħu għal din l-eżekuzzjoni, filwaqt li l-bejjiegħ jew il-fornitur, il-kreditur li jitlob l-eżekuzzjoni, jista’ jappella mid-deċiżjoni li tordna tmiem il-proċedura jew li tiddikjara klawżola inġusta bħala inapplikabbli. |
16 |
Wara l-għoti ta’ din is-sentenza, permezz tad-Digriet Liġi 11/2014, il-leġiżlatur Spanjol emenda l-paragrafu (4) tal-Artikolu 695 tal-LEC. |
17 |
Madankollu, il-qorti tar-rinviju li quddiemha saret il-proċedura tal-appell tesponi li din l-emenda tippermetti lill-konsumaturi li jippreżentaw appell mid-digriet li ċaħad l-oppożizzjoni għall-eżekuzzjoni biss meta l-qorti tal-ewwel istanza ma tkunx laqgħet il-motiv ta’ oppożizzjoni bbażat fuq in-natura inġusta tal-klawżola kuntrattwali li fuqha huwa bbażat it-titolu eżekuttiv, billi tawtorizza lill-bejjiegħ jew fornitur sabiex jappella kull deċiżjoni li tordna li ttemm il-proċedura, tkun xi tkun il-bażi tal-oppożizzjoni li fuqha tkun ibbażata. |
18 |
Konsegwentement, l-imsemmija qorti għandha dubji fir-rigward tal-kompatibbiltà ta’ din id-dispożizzjoni nazzjonali – li jwassalha sabiex tiċħad l-appell ippreżentat mill-appellanti – bil-għan ta’ protezzjoni tal-konsumaturi mixtieq mid-Direttiva 93/13, moqrija flimkien mal-prinċipju ta’ opportunitajiet ugwali ggarantit mill-Artikolu 47 tal-Karta, kif ukoll mad-drittijiet għall-akkomodazzjoni u l-ħajja privata u familjari stabbiliti, rispettivament, fl-Artikoli 34(3) u (7) tal-Karta. |
19 |
F’dawn iċ-ċirkustanzi, l-Audiencia Provincial de Castellón iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domanda preliminari li ġejja: “L-Artikolu 7(1) tad-[Direttiva 93/13], moqri flimkien mal-Artikoli 47, 34(3) u 7 tal-[Karta], għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi dispożizzjoni proċedurali bħall-Artikolu 695(4) tal-[tal-LEC emendata] li, fid-dispożizzjonijiet li jirregolaw rikors kontra d-deċiżjoni dwar l-oppożizzjoni għall-eżekuzzjoni ta’ beni ipotekati jew mogħtija b’rahan, tippermetti li jiġi ppreżentat appell biss mid-digriet li jiddeċiedi t-tmiem tal-proċedura, in-nuqqas ta’ applikazzjoni ta’ klawżola inġusta jew li tiġi miċħuda l-oppożizzjoni bbażata fuq in-natura inġusta ta’ klawżola, li għandu bħala konsegwenza immedjata li l-bejjiegħ jew fornitur li jfittex l-infurzar ikollu iktar mezzi għal appell mill-konsumatur suġġett għall-infurzar?” |
20 |
Fis-27 ta’ Novembru 2014, l-Audiencia Provincial de Castellón talbet li l-kawża tiġi suġġetta għall-proċedura mħaffa suġġetta għall-proċedura mħaffa prevista fl-Artikolu 23a tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja u fl-Artikolu 105 tar-Regoli tal-Proċedura. Skont din il-qorti, l-urġenza straordinarja tirriżulta mill-fatt li l-proċedura għall-eżekuzzjoni ta’ ipoteki inkwistjoni fil-kawża prinċipali għandha bħala suġġett l-akkomodazzjoni abitwali tal-konsumaturi, fil-kapaċità tagħhom ta’ debituri suġġetti għall-eżekuzzjoni, li jirriżulta fir-riskju li jitilfu din l-akkomodazzjoni u dan iqiegħed lill-imsemmija konsumaturi kif ukoll lill-familji tagħhom f’sitwazzjoni partikolarment fraġli. |
Fuq id-domanda preliminari
21 |
Skont l-Artikolu 99 tar-Regoli tal-Proċedura, Meta domanda preliminari magħmula tkun identika għal domanda li dwarha l-Qorti tal-Ġustizzja tkun diġà ddeċidiet, meta r-risposta għal tali domanda tkun tista’ tiġi dedotta b’mod ċar mill-ġurisprudenza jew meta r-risposta għad-domanda preliminari ma tħalli lok għal ebda dubju raġonevoli, il-Qorti tal-Ġustizzja tista’, f’kull ħin, fuq proposta tal-Imħallef Relatur u wara li jinstema’ l-Avukat Ġenerali, tiddeċiedi permezz ta’ digriet motivat. |
22 |
F’din il-kawża hemm lok li jiġi applikat l-imsemmi artikolu. |
23 |
Permezz tad-domandi preliminari tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-Artikolu 7 tad-Direttiva 93/13, moqri flimkien mal-Artikoli 7, 34(3) u 47 tal-Karta, għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi dispożizzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, skont liema l-konsumatur, bħala debitur suġġett għall-eżekuzzjoni f’proċedura għall-eżekuzzjoni ta’ ipoteki, jista’ jippreżenta appell mid-deċiżjoni li tiċħad l-oppożizzjoni għall-eżekuzzjoni biss meta l-qorti tal-ewwel istanza ma tkunx laqgħet il-motiv ta’ oppożizzjoni bbażat fuq n-natura inġusta ta’ klawżola kuntrattwali li tikkostitwixxi l-bażi tat-titolu eżekuttiv, billi l-bejjiegħ jew fornitur jista’, min-naħa l-oħra, jappella minn kull deċiżjoni li tordna t-terminazzjoni tal-proċedura, ikun xi jkun il-motiv ta’ oppożizzjoni li fuqu tkun ibbażata. |
24 |
F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar l-ewwel nett li, skont ġurisprudenza stabbilita, is-sistema ta’ protezzjoni implementata mid-Direttiva 93/13 hija bbażata fuq l-idea li l-konsumatur qiegħed f’sitwazzjoni ta’ inferjorità fir-rigward tal-bejjiegħ jew fornitur f’dak li jirrigwarda kemm is-setgħa ta’ nnegozjar kif ukoll il-livell ta’ informazzjoni. (is-sentenzi Aziz, C‑415/11, EU:C:2013:164, punt 44, kif ukoll Sánchez Morcillo u Abril García, C‑169/14, EU:C:2014:2099, punt 22). |
25 |
Fid-dawl ta’ din is-sitwazzjoni ta’ inferjorità, l-Artikolu 6(1) ta’ din id-direttiva tipprevedi li l-klawżoli inġusti ma jorbtux lill-konsumaturi. Hija dispożizzjoni imperattiva li hija intiża sabiex tissostitwixxi l-ekwilibriju formali li l-kuntratt jistabbilixxi bejn id-drittijiet u l-obbligi tal-kontraenti b’ekwilibriju reali li jerġa’ jistabbilixxi l-ugwaljanza bejn dawn tal-aħħar (is-sentenza Sánchez Morcillo u Abril García, C‑169/14, EU:C:2014:2099, punt 23 kif ukoll il-ġurisprudenza ċċitata). |
26 |
Għal dan il-għan, l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 93/13 jimponi fuq l-Istati Membri l-obbligu li jiżguraw li, fl-ordinamenti ġuridiċi nazzjonali tagħhom, ikunu jeżistu l-mezzi adegwati u effikaċi sabiex jitwaqqaf l-użu ta’ klawżoli inġusti fil-kuntratti konklużi mal-konsumaturi minn bejjiegħ jew fornitur. (is-sentenza Baczó u Vizsnyiczai, C‑567/13, EU:C:2015:88, punt 39). |
27 |
F’dan il-kuntest, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet diversi drabi li l-qorti nazzjonali għandha tevalwa ex officio n-natura inġusta ta’ klawżola kuntrattwali li taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-imsemmija direttiva u, meta tagħmel dan, għandha tirrimedja l-iżbilanċ li jeżisti bejn il-konsumatur u l-bejjiegħ jew il-fornitur, meta jkollha quddiemha l-punti ta’ liġi u ta’ fatt meħtieġa għal dan il-għan (is-sentenza Sánchez Morcillo u Abril García, C‑169/14, EU:C:2014:2099, punt 24). |
28 |
Il-proċeduri nazzjonali ta’ eżekuzzjoni, bħall-proċeduri ta’ sekwestru ipotekarju, huma suġġetti għar-rekwiżiti stabbiliti mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja intiżi għall-protezzjoni effettiva tal-konsumaturi. (is-sentenza Sánchez Morcillo u Abril García, C‑169/14, EU:C:2014:2099, punt 25). |
29 |
B’mod partikolari, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet fuq l-interpretazzjoni tad-Direttiva 93/13 fis-sens li din tal-aħħar tipprekludi leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru, filwaqt li fil-kuntest ta’ proċedura ta’ eżekuzzjoni ipotekarja ma tipprevedix raġunijiet ta’ oppożizzjoni bbażati fuq in-natura inġusta ta’ klawżola kuntrattwali li tikkostitwixxi l-bażi tat-titolu eżekuttiv, ma tippermettix lill-qorti li quddiemha titressaq il-proċedura dwar il-mertu, li jkollha l-kompetenza sabiex tevalwa n-natura inġusta ta’ tali klawżola, tadotta miżuri provviżorji, fosthom, b’mod partikolari, is-sospensjoni tal-imsemmija proċedura ta’ eżekuzzjoni, meta l-adozzjoni ta’ dawn il-miżuri tkun neċessarja sabiex tiġi ggarantita l-effikaċità kompleta tad-deċiżjoni finali tagħha. (is-sentenza Aziz, C‑415/11, EU:C:2013:164, punt 64). |
30 |
Il-Qorti tal-Ġustizzja interpretat ukoll id-Direttiva 93/13 fis-sens li hija tipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali li ma tippermettix lill-qorti tal-eżekuzzjoni, fil-kuntest ta’ proċedura ta’ eżekuzzjoni ipotekarja, la li tevalwa, kemm jekk ex officio jew fuq it-talba tal-konsumatur, in-natura inġusta ta’ klawżola li tinsab fil-kuntratt li minnu jirriżulta d-dejn mitlub u li jistabbilixxi t-titolu eżekuttiv, u lanqas li tadotta miżuri provviżorji, fosthom, b’mod partikolari, is-sospensjoni tal-eżekuzzjoni, meta l-għoti ta’ dawn il-miżuri tkun neċessarji sabiex tiġi ggarantita l-effikaċja kompleta tad-deċiżjoni finali tal-qorti adita bil-proċedura dwar il-mertu korrispondenti, li jkollha l-kompetenza li tivverifika n-natura inġusta ta’ din il-klawżola (digriet Banco Popular Español u Banco de Valencia, C‑537/12 u C‑116/13, EU:C:2013:759, punt 60). |
31 |
F’din il-perspettiva, il-Qorti tal-Ġustizzja speċifikat li l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 93/13, tad-Direttiva 93/13, moqri flimkien mal-Artikolu 47 tal-Karta, għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi sistema ta’ mezzi ta’ eżekuzzjoni, li tipprevedi li proċedura ta’ sekwestru ipotekarju ma tistax tiġi sospiża mill-qorti li tiddeċiedi fuq il-mertu, fejn din tista’, fid-deċiżjoni finali tagħha, l-iktar l-iktar tagħti kumpens għad-dannu subit mill-konsumatur, sa fejn dan tal-aħħar, bħala debitur suġġett għall-eżekuzzjoni, ma jistax jappella mid-deċiżjoni li tiċħad l-oppożizzjoni tiegħu għal din l-eżekuzzjoni, filwaqt li l-bejjiegħ jew il-fornitur, il-kreditur li jitlob l-eżekuzzjoni, jista’ jappella mid-deċiżjoni li tordna tmiem il-proċedura jew li tiddikjara klawżola inġusta bħala inapplikabbli (is-sentenza Sánchez Morcillo u Abril García, C‑169/14, EU:C:2014:2099, punt 51). |
32 |
Madankollu, ir-risposta li għandha tingħata għad-domanda magħmula f’dan il-każ tista’ tiġi dedotta b’mod ċar mill-indikazzjonijiet ipprovduti mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja fid-dawl ta’ dawn id-diversi argumenti, f’dak li jirrigwarda, essenzjalment, il-punt ta’ jekk l-emenda leġiżlattiva tal-Artikolu 695(4) tal-LEC, li saret wara s-sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja Sánchez Morcillo u Abril García (C‑169/14, EU:C:2014:2099), ma tmurx kontra l-interpretazzjoni tad-Direttiva 93/13 li tirriżulta mill-imsemmija sentenza. |
33 |
Għal dan il-għan, għandu jitfakkar li, konformement għall-ġurisprudenza stabbilita, fl-assenza ta’ armonizzazzjoni tal-mekkaniżmi nazzjonali dwar l-eżekuzzjoni forzata, il-modalitajiet tal-implementazzjoni ta’ appell mid-deċiżjoni li tiddeċiedi dwar il-legalità ta’ klawżola kuntrattwali, ammessa fil-kuntest ta’ proċedura ta’ sekwestru ipotekarju, jaqgħu taħt l-ordinament ġuridiku intern tal-Istati Membri skont il-prinċipju ta’ awtonomija proċedurali ta’ dawn tal-aħħar, bil-kundizzjoni, madankollu, li ma jkunux inqas favorevoli minn dawk li jirregolaw sitwazzjonijiet simili suġġetti għad-dritt intern (prinċipju ta’ ekwivalenza) u li ma jagħmlux prattikament impossibbli jew eċċessivament diffiċli l-eżerċizzju tad-drittijiet mogħtija lill-konsumaturi mid-dritt tal-Unjoni (prinċipju ta’ effettività) (is-sentenza Sánchez Morcillo u Abril García, C‑169/14, EU:C:2014:2099, punt 31). |
34 |
Fir-rigward tal-prinċipju ta’ ekwivalenza, għandu jiġi osservat li l-Qorti tal-Ġustizzja ma għandha ebda element ta’ natura li jqajjem dubju dwar il-konformità miegħu tal-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali. |
35 |
F’dak li jirrigwarda l-prinċipju ta’ effettività, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet li kull każ fejn tqum il-kwistjoni dwar jekk dispożizzjoni proċedurali nazzjonali tagħmilx impossibbli jew eċċessivament diffiċli l-applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni għandu jiġi analizzat billi jittieħed inkunsiderazzjoni r-rwol ta’ din id-dispożizzjoni fil-proċedura kollha, fl-iżvolġiment tagħha u tad-dettalji tagħha, quddiem il-varji istanzi nazzjonali. F’din il-perspettiva, hemm lok li jittieħdu inkunsiderazzjoni, il-prinċipji li fuqhom huwa msejjes l-ordinament ġuridiku nazzjonali, bħalma huma l-protezzjoni tad-drittijiet tad-difiża, il-prinċipju ta’ ċertezza legali u l-iżvolġiment korrett tal-proċedura (is-sentenza Sánchez Morcillo u Abril García, C‑169/14, EU:C:2014:2099, punt 34). |
36 |
Għalhekk, l-obbligu għall-Istati Membri li jiżguraw l-effettività tad-drittijiet mogħtija lill-partijiet fil-kawża mid-Direttiva 93/13 kontra l-użu ta’ klawżoli inġusti jimplika rekwiżit ta’ protezzjoni ġudizzjarja, stabbilit ukoll fl-Artikolu 47 tal-Karta, li l-qorti nazzjonali għandha tosserva. Din il-protezzjoni tgħodd kemm fil-livell tal-iffissar tal-qrati li għandhom ġurisdizzjoni sabiex jisimgħu kawżi bbażati fuq id-dritt tal-Unjoni kif ukoll f’dak li jirrigwarda d-definizzjoni tal-modalitajiet proċedurali relattivi għal tali kawżi (is-sentenza Sánchez Morcillo u Abril García, C‑169/14, EU:C:2014:2099, punt 35). |
37 |
F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li, wara l-għoti tas-sentenza Aziz (C‑415/11, EU:C:2013:164), il-Liġi 1/2013 emendat l-artikoli tal-LEC dwar il-proċedura ta’ eżekuzzjoni ta’ beni ipotekati jew li fuqhom tkun saret garanzija billi introduċiet, fl-Artikolu 695(1) tiegħu, il-possibbiltà għall-konvenut li jopponi l-proċeduri ta’ sekwestru ipotekarju fejn in-natura inġusta ta’ klawżola kuntrattwali tikkostitwixxi l-bażi tal-eżekuzzjoni. |
38 |
F’dan il-kuntest, bil-għan li tikkonforma ruħha għas-sentenza Sánchez Morcillo u Abril García (C‑169/14, EU:C:2014:2099), id-Digriet Liġi 11/2014 emendat ukoll il-paragrafu (4) tal-Artikolu 695 tal-LEC. |
39 |
Madankollu, huwa stabbilit li din id-dispożizzjoni hekk emendata tirrikonoxxi effettivament lill-konsumaturi d-dritt li jippreżentaw appell mid-deċiżjoni tal-qorti tal-eżekuzzjoni li tiċħad l-oppożizzjoni tagħhom għas-sekwestru ipotekarju, meta l-oppożizzjoni hija bbażata fuq in-natura inġusta, skont l-Artikolu 3 tad-Direttiva 93/13, ta’ klawżola li tkun fil-kuntratt li minnu jirriżulta d-dejn allegat u li hija l-bażi tat-titolu eżekuttiv. |
40 |
Minħabba dan il-fatt, is-sistema proċedurali stabbilita mill-imsemmija dispożizzjoni hekk emendata tippermetti lill-qorti ta’ eżekuzzjoni u fil-kuntest għal grad doppju ta’ protezzjoni ġudizzjarja, in-natura inġusta ta’ klawżola kuntrattwali li tista’ tkun il-bażi tal-ammont dovut jew tissostitwixxi l-bażi tat-titolu eżekuttiv, u, f’din l-aħħar ipoteżi, tippermetti lill-imsemmija qorti li tiddikjara n-nullità stess tal-proċedura għall-eżekuzzjoni ta’ ipoteki inkwistjoni. |
41 |
Konsegwentement, bid-differenza tas-sistema proċedurali inkwistjoni fil-kawża li waslet għas-sentenza Sánchez Morcillo u Abril García (C‑169/14, EU:C:2014:2099, punt 43), din id-dispożizzjoni nazzjonali ma tesponix lill-imsemmi konsumatur, u possibbilment lill-familja tiegħu, għar-riskju ta’ telf tal-akkomodazzjoni tiegħu wara bejgħ forzat tagħha, fil-kuntest fejn il-qorti li tiddeċiedi dwar il-mertu ma tkunx f’qagħda li tissospendi l-proċedura għall-eżekuzzjoni ta’ ipoteki u fejn il-qorti tal-eżekuzzjoni tkun wettqet eventwalment u l-iktar l-iktar eżami sommarju tal-validità ta’ tali klawżola kuntrattwali li fuqha l-bejjiegħ jew fornitur ikun ibbaża t-talba tiegħu. |
42 |
Ċertament, kif irrilevat wkoll il-qorti tar-rinviju, l-Artikolu 695(4) tal-LEC emendata, filwaqt li jirrikonoxxi d-dritt tal-konsumatur li jippreżenta appell minn deċiżjoni li tiċħad l-oppożizzjoni bbażata fuq in-natura inġusta ta’ klawżola f’kuntratt li minnu jirriżulta d-dejn mitlub li jkun il-bażi tat-titolu eżekuttiv, teskludi mill-appell deċiżjonijiet li jiċħdu l-oppożizzjoni, meta din tkun ibbażata fuq raġunijiet oħra elenkati fl-Artikolu 695(1) tal-LEC emendata. Din il-qorti tispeċifika, f’dan ir-rigward, li tali limitazzjoni għad-dritt ta’ appell hija min-naħa l-oħra mhux eżegwibbli kontra l-bejjiegħ jew fornitur, li jista’ jippreżenta, bħala kreditur ipotekarju, appel kontra kull deċiżjoni li tordna t-tmiem tal-proċedura, indipendentement mir-raġuni ta’ oppożizzjoni li tibbaża ruħha fuqha. |
43 |
Madankollu, għandu jitfakkar f’dan ir-rigward li l-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 93/13 huwa llimitat għall-protezzjoni tal-konsumaturi kontra l-użu tal-klawżoli inġusti inklużi fil-kuntratti konklużi mal-bejjiegħa jew fornituri. |
44 |
Konsegwentement, il-problema dwar iċ-ċirkustanza li l-konsumaturi ma għandhomx, skont il-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali, id-dritt li jippreżentaw appell mid-deċiżjoni li tiċħad l-oppożizzjoni bbażata fuq raġunijiet oħra barra dik tan-natura inġusta tal-klawżola kuntrattwali li hija l-bażi tat-titolu eżekuttiv ma taqax fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-direttiva, u għaldaqstant ma għandhiex natura li tippreġudika l-effettività tal-protezzjoni tal-konsumatur, intiża minnha. |
45 |
Mill-Artikolu 695(4) tal-LEC emendata jirriżulta li dan issa jiżgura lill-konsumaturi azzjoni sħiħa u suffiċjenti, li tikkostitwixxi għalhekk mezz adegwat u effikaċi, skont l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 93/13 li jwaqqaf, fil-kuntest ta’ Proċedura għall-eżekuzzjoni ta’ ipoteki, l-applikazzjoni tal-klawżoli inġusti li jidhru fl-att awtentiku ta’ ħlas ta’ ipoteka li abbażi tiegħu l-bejjiegħ jew fornitur jipproċedi għas-sekwestru ipotekarju tal-beni immobbli mogħti bħala garanzija. |
46 |
F’din il-perspettiva, għandu jiżdied li l-karatteristiċi tal-proċedura ġudizzjarja li jiżvolġu quddiem il-qorti Spanjola tal-eżekuzzjoni ma jikkostitwixxux, wara l-emenda ippreżentata mid-Digriet Liġi 11/2014, element li jista’ jeffettwa l-protezzjoni ġudizzjarja li minnha għandhom igawdu l-konsumaturi skont l-imsemmi Artikolu 7(1) tad-Direttiva 93/13 moqri flimkien mad-dritt għar-rispett tal-ħajja privata u familjari, kif ukoll għad-dritt għar-rispett tad-domiċilju, iggarantit mill-Artikolu 7 tal-Karta, u l-prinċipju tal-opportunitajiet ugwali, li huma parti integrali mill-prinċipju tal-protezzjoni ġudizzjarja effettiva msemmija fl-Artikolu 47 tal-Karta (ara is-sentenza Sánchez Morcillo u Abril García, C-169/14, EU:C:2014:2099, punti 48 kif ukoll il-ġurisprudenza ċċitata). |
47 |
Fil-fatt, l-ewwel nett għandu jiġi enfasizzat li s-sistema proċedurali Spanjola ta’ sekwestru ipotekarju, meħud fl-assjem tiegħu u kif inhu applikabbli fil-kawża prinċipali, minn naħa waħda, ma jesponix lill-konsumatur għar-riskju ta’ telf definittiv u irriversibbli tal-akkomodazzjoni tiegħu matul bejgħ forzat qabel ma qorti tkun tista’ tevalwa n-natura inġusta ta’ klawżola kuntrattwali li fuqha l-bejjiegħ jew fornitur jibbaża t-talba tiegħu gal sekwestru ipotekarju. Min-naħa l-oħra, kif ġie kkonstatat fil-punti 40 u 41 ta’ dan id-digriet, din is-sistema proċedurali tirrinforza effikaċjament l-istħarriġ ġudizzjarju f’dan ir-rigward, billi jipprevedi li qorti tal-appell tista’ tivverifika, fil-kuntest ta’ grad doppju ta’ protezzjoni ġudizzjarja, il-fondatezza tal-eżami ta’ tali klawżola mwettaq mill-qorti tal-eżekuzzjoni fl-ewwel istanza. |
48 |
Bl-istess mod, it-tieni nett, fir-rigward tar-rispett tal-prinċipju ta’ opportunitajiet indaqs kontra l-użu ta’ klawżoli inġusti li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 93/13, fil-kuntest ta’ proċedura nazzjonali ta’ sekwestru ipotekarju bħal dak inkwistjoni fil-kawża prinċipali, għandu jiġi kkonstatat li, sussegwentement għall-emenda tal-Artikolu 695(4) tal-LEC, l-imsemmija sistema proċedurali Spanjola toffri effettivament lill-konsumatur possibbiltà raġonevoli li jippreżenta l-kawżi tiegħu bbażati fuq drittijiet li jirriżultaw minn din id-direttiva f’kundizzjonijiet li ma jpoġġuhiex f’sitwazzjoni ta’ żvantaġġ ċar meta mqabbla mal-bejjiegħ jew fornitur, kreditur sekwestranti (ara, a contrario, is-sentenza Sánchez Morcillo u Abril García, C-169/14, EU:C:2014:2099, punt 49 kif ukoll il-ġurisprudenza ċċitata). |
49 |
Fl-aħħar nett, f’dan il-kuntest, ma huwiex neċessarju, li tingħata deċiżjoni fuq l-interpretazzjoni, invokata mill-qorti tar-rinviju, tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 93/13, moqri flimkien mal-Artikolu 34(3) tal-Karta. Fil-fatt, sa fejn, kuntrarjament għal dak li tirrileva l-imsemmija qorti, din id-dispożizzjoni tal-Karta ma tiggarantixxix id-dritt ta’ akkomodazzjoni, iżda “d-dritt għal għajnuna soċjali u għal għajnuna għall-akkomodazzjoni” fil-kuntest ta’ politiki soċjali bbażati fuq l-Artikolu 153 TFUE, din l-interpretazzjoni ma hijiex rilevanti għall-finijiet tas-soluzzjoni tal-kawża prinċipali. |
50 |
Fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, ir-risposta għad-domanda magħmula għandha tkun li l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 93/13, moqri flimkien mal-Artikoli 7 u 47 tal-Karta, għandu jiġi interpretat fis-sens li ma jipprekludix li dispożizzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, skont liema l-konsumatur, bħala debitur suġġett għall-eżekuzzjoni f’proċedura għall-eżekuzzjoni ta’ ipoteki, jista’ jippreżenta appel mid-deċiżjoni li tiċħad l-oppożizzjoni għall-eżekuzzjoni biss meta l-qorti tal-ewwel istanza ma tkunx laqgħet ir-raġuni ta’ oppożizzjoni bbażata fuq in-natura inġusta ta’ klawżola kuntrattwali li tikkostitwixxi l-bażi tat-titolu eżekuttiv, anki jekk il-bejjiegħ jew fornitur jista’, min-naħa l-oħra, jappella kull deċiżjoni li tordna li ttemm il-proċedura, indipendentement mir-raġuni ta’ oppożizzjoni li tibbaża ruħha fuqha. |
Fuq l-ispejjeż
51 |
Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija din il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż. |
Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (L-Ewwel Awla) taqta’ u tiddeċiedi: |
L-Artikolu 7(1) tad- Direttiva tal-Kunsill 93/13 KEE, tal-5 ta’ April 1993, dwar klawżoli inġusti f’kuntratti mal-konsumatur, moqri flimkien mal-Artikoli 7 u 47 tal- Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, għandu jiġi interpretat fis-sens li ma jipprekludix li dispożizzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, skont liema il-konsumatur, bħala debitur suġġett għall-eżekuzzjoni f’proċedura għall-eżekuzzjoni ta’ ipoteki, jista’ jippreżenta appel mid-deċiżjoni li tiċħad l-oppożizzjoni għall-eżekuzzjoni biss meta l-qorti tal-ewwel istanza ma tkunx laqgħet ir-raġuni ta’ oppożizzjoni bbażata fuq in-natura inġusta ta’ klawżola kuntrattwali li tikkostitwixxi l-bażi tat-titolu eżekuttiv, anki jekk il-bejjiegħ jew fornitur jista’, min-naħa l-oħra, jappella kull deċiżjoni li tordna li ttemm il-proċedura, indipendentement mir-raġuni ta’ oppożizzjoni li tibbaża ruħha. |
Firem |
( *1 ) Lingwa tal-kawża: l-Ispanjol.