28.6.2018

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 227/1

---

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Nitgħallmu mill-imgħoddi sabiex jiġu evitati politiki ta’ awsterità severi fl-UE”

(Opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2018/C 227/01)

Relatur:

José LEIRIÃO

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	21.1.2016
Bażi legali	Artikolu 29(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Unjoni Ekonomika u Monetarja u l-Koeżjoni Ekonomika u Soċjali
Adottata fis-sezzjoni	29.1.2018
Adottata fis-sessjoni plenarja	14.2.2018
Sessjoni plenarja Nru	532
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	177/26/18

Introduzzjoni

Il-kontenut tal-Opinjoni fih il-kontribut tar-rappreżentanti tal-istituzzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali li huma membri tal-kunsilli ekonomiċi u soċjali ta’ tliet Stati Membri (il-Greċja, l-Irlanda u l-Portugall) tul sensiela ta’ missjonijiet tal-KESE f’dawn l-Istati Membri. L-għan kien li jkunu magħrufa u li jinġabru l-fehmiet tal-persuni li qed jagħtu xhieda tal-effetti negattivi fuq id-dimensjoni soċjali, is-settur tan-negozju u d-djalogu soċjali u ċivili tal-politiki ta’ awsterità imposti mit-Trojka, u jgħixuhom.

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

L-ewwel lezzjoni mill-kriżi kienet li ż-żona tal-euro ma kinitx mgħammra biex tittratta l-kriżi finanazjarja. Għaldaqstant, il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon l-għan tal-Kummissjoni biex tirriforma l-euro f’aspetti ewlenin permezz tal-abbandun tal-politiki ta’ awsterità u l-approfondiment tal-Unjoni Ekonomika u Monetarja. Il-KESE huwa tal-fehma li dawn huma l-prerekwiżiti għal koalizzjoni Ewropea fuq skala kbira li tkompli bil-bini mill-ġdid ta’ “destin komuni Ewropew” u bil-għan li terġa’ tinkiseb il-fiduċja tal-Ewropej kollha.

1.2.

Il-mod li bih tfasslu l-programmi ta’ aġġustament wassal għal għadd ta’ inkonsistenzi f’livelli diffferenti, pereżempju: il-koordinazzjoni u r-rabta bejn it-tliet imsieħba tat-Trojka (FMI, UE, BĊE) fl-ippjanar, l-iskala u l-antiċipazzjoni tar-riskji potenzjali li nibtu mill-kriżi; it-tagħlimiet li nsiltu mill-kriżijiet preċedenti li ma ġewx ikkunsidrati dejjem jew ma kinux applikabbli fiż-żona l-ġdida ta’ munita unika; u kien hemm ċertu żbilanċ bejn il-mekkaniżmi tal-FMI u l-istrumenti ta’ politika makroekonomika taż-żona tal-euro. Il-KESE, filwaqt li jieħu nota tal-kompetenza tal-FMI, jirrakkomanda li, f’sitwazzjonijiet futuri ta’ kriżi li jolqtu kwalunkwe Stat Membru tal-UE, l-istituzzjonijiet tal-Unjoni Ewropea għandhom ikunu l-uniċi korpi responsabbli għall-iżvilupp u l-implimentazzjoni tal-programmi ta’ aġġustament. Jekk ikun meħtieġ li jiġu stabbiliti sħubijiet ma’ istituzzjonijiet esterni biex tiġi indirizzata l-kriżi, l-Unjoni Ewropea u ż-żona tal-euro għandhom jieħdu t-tmexxija f’idejhom u għandhom jaġixxu b’konformità mal-“valuri Ewropej”, permezz tat-tisħiħ tad-djalogu soċjali u d-drittijiet ċivili u soċjali fis-seħħ fl-UE. Jeħtieġ li l-kriżijiet futuri jiġu ġestiti b’mod li jinstab bilanċ akbar u aħjar bejn l-għanijiet fiskali u soċjali u jsiru sforzi biex ikun hemm titjib kwalitattiv fis-settur tan-negozju.

1.3.

Il-kriżi u l-programmi ta’ aġġustament applikati fit-tliet Stati Membri wasslu għal sitwazzjoni ekonomika, finanzjarja u soċjali li, f’ċerti każijiet, bagħtu lura ‘l-pajjiżi 20 sena, u dan ikkawża ħsara permanenti — jew ħsara li tista’ tiġi rkuprata biss fuq perjodu twil ħafna ta’ żmien — fil-fatturi produttivi tagħhom u fil-funzjonament tas-suq tax-xogħol. Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni tfassal “programmi komplementari ta’ rkupru ekonomiku u soċjali”, li għandhom jiġu implimentati fl-istess waqt jew fi tmiem ta’ programm ta’ aġġustament, sabiex jiġi żgurat b’mod rapidu r-ritorn għall-iżjed livell kompetittiv li jwassal għall-proċess ta’ konverġenza.

1.4.

Il-Kummissjoni għandha tiffoka mill-ġdid fuq il-valuri Ewropej ta’ solidarjetà u tadotta miżuri straordinarji immedjati ta’ għajnuna għall-iżjed persuni żvantaġġati li qed jgħixu f’faqar estrem u mingħajr ikel, abitazzjoni, għajnuna medika u l-possibbiltà li jinkisbu l-mediċini. Il-KESE jirrakkomanda l-ħolqien ta’ programm speċifiku għall-irkupru soċjali li għandu jiġi applikat fil-pajjiżi li huma jew kienu soġġetti għall-applikazzjoni tal-programmi ta’ aġġustament. Dan il-programm ta’ appoġġ għandu jsegwi l-prinċipji tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali li ġew adottati dan l-aħħar mill-Unjoni Ewropea u applikati fit-tliet Stati Membri inkwistjoni.

1.5.

L-implimentazzjoni tal-politiki ta’ awsterità żiedet b’mod drammatiku l-għadd ta’ persuni foqra (kemm jekk huma ħaddiema, persuni qiegħda jew dawk kategorizzati bħala inattivi jew mingħajr dar). Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni sabiex tfassal b’mod urġenti “strateġija Ewropea għall-qerda tal-faqar fl-UE u l-integrazzjoni tal-persuni mingħajr dar” bl-appoġġ dovut permezz ta’ fondi mhux biss iddedikati għall-bini ta’ abitazzjoni adegwata ta’ akkoljenza iżda wkoll għal programmi ta’ taħriġ speċifiku orjentati lejn il-ksib ta’ ħiliet li jirriflettu l-opportunitajiet ta’ impjieg fis-settur pubbliku (muniċipalitajiet) jew dak privat. Huwa kruċjali wkoll li jiġi żviluppat pjan flimkien mal-Istati Membri għall-irkupru ta’ intrapriżi u individwi li għandhom dejn eċċessiv, fid-dawl tal-fatt li mhuwiex possibbli għalihom li jħallsu lura s-self, u b’hekk tiġi evitata l-insolvenza tagħhom u l-konfiska ta’ darhom.

1.6.

Fiż-żona tal-euro, ir-regoli tal-PST, l-EDP u l-Patt Fiskali, u l-politiki ta’ awsterità li dawn wasslu għalihom, qed jippenalizzaw b’mod serju lill-pajjiżi li għadhom affettwati mill-kriżi, peress li dawn ixekklu l-espansjoni tal-investiment pubbliku u l-appoġġ għall-ħolqien tal-impjieg fis-settur privat, u dawn il-pajjiżi jkunu soġġetti għal sanzjonijiet u penali severi jekk ma jikkonformawx mar-regoli. Din is-sitwazzjoni ħarġet iżjed fid-dieher l-inugwaljanza fl-Ewropa, peress li l-pajjiżi l-foqra qed jiftaqru dejjem aktar, u jingħalqu f’“ċirku vizzjuż” fid-dawl ta’ dawn ir-restrizzjonijiet. Il-KESE jirrakkomanda li jiġi riformat it-Trattat ta’ Lisbona, biex tiġi affermata l-importanza tal-politiki tal-kooperazzjoni u t-tkabbir ekonomiku u tas-solidarjetà bħala alternattivi ġenwini għall-politiki restrittivi ta’ awsterità. Il-KESE jipproponi wkoll li jiġi eżaminat jekk ir-“regola tad-deheb tal-investiment pubbliku” tistax tkun għodda adegwata bil-għan li jitħeġġeġ l-investiment pubbliku fiż-żona tal-euro u jiġu żgurati mhux biss it-tkabbir, il-ħolqien tal-impjieg, l-intraprenditorija, u l-ħiliet ġodda meħtieġa għall-futur tax-xogħol iżda wkoll għall-“ġustizzja bejn il-ġenerazzjonijiet”, u b’hekk tiġi żgurata s-sostenibbiltà fit-tul tal-finanzi pubbliċi u t-tqassim ġust tal-piż tat-taxxi mhux biss fost il-ġenerazzjonijiet differenti iżda wkoll fost il-kundizzjonijiet soċjali u ekonomiċi differenti, b’mod li ħadd ma jkollu jerfa’ piż żejjed fil-konfront ta’ xi ħadd ieħor.

1.7.

F’dawn l-aħħar sentejn kien hemm titjib fir-rata tal-qgħad fl-UE inġenerali u speċjalment fl-Istati Membri soġġetti għall-programmi ta’ aġġustament. Huwa importanti li, f’dan il-każ, jiġi enfasizzat li dan huwa dovut mhux biss għat-tkabbir ekonomiku iżda wkoll għall-mijiet ta’ eluf ta’ ħaddiema li emigraw u għaż-żieda rapida fl-impożizzjoni tax-xogħol part-time. Madankollu, għadhom qed jiżdiedu r-rati tal-faqar u tal-privazzjoni materjali fil-livelli differenti minħabba l-pagi iżjed baxxi u n-natura prekarja tal-impjiegi ġodda. Għalhekk, minkejja li nħolqu iżjed impjiegi f’attivitajiet marbutin mat-turiżmu u f’oqsma relatati bi kwalifiki baxxi, dan ma wassalx għal żieda la fil-kompetittività u lanqas f’valur miżjud. Il-KESE jirrakkomanda li jsiru disponibbli fondi speċifiċi biex jintużaw għall-ħolqien tal-impjieg fis-servizzi tas-saħħa u s-setturi li jintlaqtu l-iżjed mill-emigrazzjoni (xjenza, programmazzjoni, teknoloġiji ġodda, inġinerija u mediċina) biex l-emigranti jitħeġġu jmorru lura fil-pajjiżi ta’ oriġini tagħhom.

1.8.

Id-diġitalizzazzjoni, l-awtomatizzazzjoni u l-intelliġenza artifiċjali (IA) qed joħolqu tibdil kbir fl-ekonomija, is-suq tax-xogħol, inklużi forom ġodda ta’ xogħol, fil-ħiliet u fis-soċjetà, u qed joħolqu sfidi għall-istrutturi tagħha, inklużi l-istabbilizzaturi awtomatiċi u, għaldaqstant, qed iżidu għadd mhux prevedibbli ta’ persuni esklużi ma’ dawk diġà eżistenti. Barra minn hekk, il-KESE jirrakkomanda li jiġu eżaminati l-ideat attwali sabiex tinħoloq “skema ta’ assigurazzjoni Ewropea bażika u universali kontra l-qgħad”. Barra minn hekk, għandha tiġi eżaminata wkoll il-possibbiltà li jiġu stabbiliti standards minimi madwar l-UE kollha għall-iskemi tal-qgħad nazzjonali biex tiġi indirizzata b’mod effettiv l-isfida u tiġi żgurata protezzjoni soċjali deċenti għal kulħadd, li tkun disponibbli tul il-ħajja tax-xogħol tagħhom (15-il-65 sena). Fir-rigward tal-kwistjoni tal-qerda tal-faqar, il-Kummissjoni għandha toħloq ukoll “dħul minimu li jiggarantixxi l-għajxien”, billi tadotta approċċ u impenn Ewropej biex “ħadd ma jitħalla barra”.

1.9.

Il-programmi ta’ aġġustament tal-ġejjieni għandhom jirriflettu l-aspetti u l-interessi kollha li joħorġu mid-djalogi soċjali u ċivili bil-parteċipazzjoni tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili organizzata. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni toħloq “mudelli ekonometriċi b’wiċċ uman”, li jinkludu parametri għall-protezzjoni tad-dimensjoni soċjali u appoġġ għall-intrapriżi, b’mod li jintlaħaq għan doppju: il-benessri soċjali u t-tiġdid tal-kwalità fis-settur tan-negozju b’mod sostnut. L-imsieħba soċjali u r-rappreżentanti tas-soċjetà ċivili għandhom jiġu inklużi fil-bord tal-monitoraġġ u l-evalwazzjoni tal-programm, fuq l-istess livell bħar-rappreżentanti tal-UE, il-BĊE u korpi oħrajn, sabiex isir użu siewi mir-rwol kostruttiv tas-soċjetà ċivili u jiġi żgurat li l-mudell ekonomiku u soċjali ma jiġix kompromess, kif ġara fil-każijiet li qed jiġu analizzati. L-istituzzjonijiet kollha li jiżviluppaw, jissorveljaw u jivvalutaw il-programmi ta’ aġġustament għandhom ikunu suġġetti għal kontroll demokratiku (eż. il-Parlament nazzjonali). Il-valutazzjoni u l-kontroll għandhom isiru kull sitt xhur jew f’perjodu meqjus bħala adatt, sabiex tiġi evitata ħsara irreparabbli u biex il-korrezzjonijiet isiru fi żmien xieraq. Is-sensiela ta’ indikaturi ta’ segwitu makroekonomiku għandhom ikunu kkomplementati minn tabella ta’ valutazzjoni soċjali “lil hinn mill-PDG”, li għandha tiġi aġġornata b’konformità mal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali.

1.10.

Id-dejn pubbliku tat-tliet Stati Membri żdied b’mod astronomiku u l-ammonti tal-imgħax pagabbli huma impediment għall-investiment pubbliku, u jimblukkaw l-iżvilupp ekonomiku u jnaqqsu l-investiment fil-protezzjoni soċjali, is-saħħa, l-edukazzjoni, il-pensjonijiet, il-benefiċċji tal-qgħad u l-appoġġ lil dawk li huma l-iktar żvantaġġati u marġinalizzati. Dawn l-Istati Membri, bl-eċċezzjoni tal-Irlanda, għad għandhom dejn kbir, u s-sitwazzjoni sejra għall-agħar minħabba l-ispekulazzjoni fis-swieq finanzjarji. Il-KESE jirrakkomanda li l-Kummissjoni tpoġġi dil-kwistjoni fil-quċċata tal-aġenda u tagħti segwitu għall-konklużjonijiet tal-Grupp ta’ Livell Għoli dwar il-mutwalizzazzjoni ta’ dejn u s-sigurtajiet tad-dejn u t-titoli tad-dejn bl-euro (Grupp Espert tal-Kummissjoni Ewropea fuq Fond Ewropew ta’ Tifdija u l-Eurobills), maħtur mill-Kummissjoni f’Lulju 2013. Il-KESE jifraħ ukoll lill-BĊE għall-programm ta’ tnaqqis kwantitattiv TIEGĦU li permezz tiegħu jikseb id-dejn pubbliku tal-Istati Membri, li għen b’mod sostanzjali u deċiżiv fl-irkupru ekonomiku u l-ġestjoni tad-dejn pubbliku tal-Istati Membri soġġetti għal programmi ta’ aġġustament.

1.11.

Huwa u jersaq lejn 60 sena ta’ ħajja, il-proġett Ewropew qed jiffaċċja sfidi serji, li jqajmu dubji dwar il-futur tiegħu, inklużi l-konsegwenzi tal-Brexit. Waħda mir-raġunijiet għad-divorzju bejn is-soċjetà ċivili u l-istrutturi ta’ governanza tal-Kummissjoni hi li l-Unjoni Ewropea ma ssodisfatx l-aspettattivi taċ-ċittadini fir-rigward tal-konverġenza ekonomika u t-tkabbir inklużiv. Għalkemm dan l-aħħar sar xi tkabbir li jidher li ser jibqa’ magħna, iż-żona tal-euro b’mod globali tilfet għaxar snin, u kien biss fl-2015 li l-PGD laħaq il-livelli ta’ qabel il-kriżi fl-2008. Il-KESE jemmen li tinħtieġ inizjattiva prammatika u ambizzjuża għar-riforma tal-Unjoni Ekonomika u Monetarja sabiex issir aktar reżiljenti u tibbenefika ċ-ċittadini. Riforma bħal din timplika koordinazzjoni aħjar tal-politika ekonomika u riforma li b’mod intelliġenti tikkombina kemm l-Ewropa Ċentrali u tat-Tramuntana li hija iżjed ibbażata fir-regoli kompetittivi tas-suq u n-Nofsinhar tal-Ewropa bbażata fuq iżjed solidarjetà, il-kondiviżjoni tar-riskji u l-integrazzjoni, kif ukoll il-fatt li l-Unjoni Ewropea ma tistax tonqos milli turi solidarjetà komuni, speċjalment f’sitwazzjonijiet estremi, bħalma huma l-faqar u l-inugwaljanza fid-dħul u l-ġestjoni tal-migrazzjoni, u lanqas ma tista’ tippersisti bl-idea li kull Stat Membru jaġixxi kif jidhirlu.

1.12.

L-aġenziji tal-klassifikazzjoni tal-kreditu kellhom influwenza deċiżiva meta faqqgħet b’mod daqstant vjolenti l-kriżi tad-dejn sovran. Nistgħu niddubitaw il-kredibbiltà tagħha fid-dawl tal-fatt li sal-mument li fih, fl-2008, fil-bidu tal-kriżi finanzjarja fl-Istati Uniti, il-bank Lehman Brothers iddikjara l-falliment tiegħu, dan kien jirċievi b’mod regolari l-ogħla klassifikazzjoni tal-aġenzija. Il-KESE jissuġġerixxi li l-Kummissjoni tħabrek biex tipproponi l-ħolqien ta’ korp indipendenti internazzjonali inkarigat mill-valutazzjoni tal-kredibbiltà u l-imparzjalità tal-valutazzjonijiet imwettqa. Hija għandha wkoll tippromovi l-ħolqien ta’ Aġenzija Ewropea għall-Klassifikazzjoni tal-Kreditu.

1.13.

Il-KESE jirrakkomanda li l-kriżijiet futuri fl-Unjoni Ewropea jiġu ġestiti b’mod li jinstab bilanċ aħjar bejn l-għanijiet fiskali u soċjali, u għandu jittieħed approċċ fil-konfront tal-iżbilanċi li ma jkunx sempliċement makroekonomiku, iżda għandhom jiġu indirizzati kwistjonijiet oħra, bħall-inugwaljanza fid-dħul u l-ġid, it-tnaqqis tal-faqar, settur b’saħħtu u kompetittiv tan-negozju, tkabbir u impjieg inklużivi, it-tibdil fil-klima, il-parteċipazzjoni tan-nisa fil-forza tax-xogħol u l-korruzzjoni. Jeħtieġ li naħsbu u naġixxu abbażi tal-prinċipju li “ċ-ċittadini u kif jgħixu ħajjithom jieħdu preċedenza fuq id-defiċits”.

2.   Introduzzjoni ġenerali

2.1.

Il-kriżi finanzjarja li faqqgħet fil-Greċja, l-Irlanda u l-Portugall kienet il-kontinwazzjoni tal-kriżi finanzjarja li bdiet fl-Istati Uniti u li kienet aggravata minħabba l-aċċess ta’ dawn il-pajjiżi għaż-żona tal-euro, li wassal għal boom ekonomiku bla rażan minħabba l-illaxkar fil-kontroll tal-infiq pubbliku u tal-banek, flimkien mal-fatt li l-intrapriżi pubbliċi komplew jiksbu self bil-garanzija tal-Istat, li wassal għal żieda konsiderevoli fl-infiq pubbliku. Ir-riżultati kienu jvarjaw minn tkabbir rapidu u mhux ikkontrollat tad-defiċits baġitarji, sal-effett negattiv fuq il-bilanċi kummerċjali u l-bilanċ tal-ħlasijiet.

2.2.

Il-liberalizzazzjoni finanzjarja u t-tkabbir mhux ikkontrollat ta’ kreditu bankarju, xprunati minn prattiki aggressivi ta’ bejgħ min-naħa tal-banek wasslu għal dejn eċċessiv tal-familji u tal-SMEs, li mbagħad ma setgħux iħallsu d-dejn tagħhom, u tas-settur bankarju, li żied l-indeboliment tas-self minħabba l-ispekulazzjoni, u dan ipperikola l-funzjonament kif imiss tas-sistema bankarja. Il-gvernijiet komplew isegwu politika fiskali proċiklika, liema aġir wassal għal deterjorament perikoluż tad-defiċit baġitarju u tad-dejn sovran, u t-tliet Stati Membri inkwistjoni b’hekk saru vulnerabbli ħafna għall-ispekulazzjoni fuq is-self tal-investituri internazzjonali. Dawn il-prattiki ħżiena wasslu biex it-taxxi mħallsa miċ-ċittadini ġew użati biex jiġi evitat li l-banek kbar jiddikjaraw falliment u, b’hekk, kompla jiżdied id-dejn sovran.

2.3.

Il-kriżi globali li bdiet fl-2007-2008 kixfet id-dgħufijiet ta’ munita fiż-żgħurija tagħha u laqtet b’mod sever iż-żona tal-euro (mit-tielet kwart tas-sena 2011 sal-ewwel kwart tas-sena 2013). Għalkemm l-ewwel Stati Membri milquta ma kinux parti miż-żona tal-euro, il-verità hi li, meta ġew perċeputi vulnerabbiltajiet f’uħud mill-pajjiżi taż-żona tal-euro, it-taqlib kien sinifikanti. L-Istati Membri milquta kellhom jieħdu deċiżjonijiet iebsa u jużaw il-flus tal-kontribwenti sabiex isostnu lill-banek finanzjarjament u jevitaw il-kollass tagħhom. Il-banek kellhom diffikultajiet wara li nfaqgħu l-hekk imsejħa bżieżaq finanzjarji u immobiljari, li kienu akkumulaw u kibru fid-daqs fis-snin preċedenti. Flimkien ma’ taħlita ta’ tnaqqis fid-dħul u spejjeż għoljin minħabba r-“reċessjoni l-kbira”, il-livelli tad-dejn pubbliku fl-UE żdiedu b’mod sinifikanti, minn medja ta’ 70 % għal medja ta’ 92 % tal-PDG fl-2014 (1).

2.4.

Sadanittant, l-aġenziji tal-klassifikazzjoni tal-kreditu taw lill-Greċja, lill-Irlanda u lill-Portugall valutazzjoni ta’ “junk”, li wasslet biex l-investituri internazzjonali jgħollu r-rati tal-imgħax għal livelli li jagħmluha impossibbli li dawn l-Istati Membri jiffinanzjaw id-defiċits baġitarji tagħhom fis-swieq finanzjarji. Sabiex tiġi evitata sitwazzjoni ta’ “falliment” huma talbu lill-Kummissjoni Ewropea għal self b’rati tal-imgħax iżjed affordabbli sabiex jiffinanzjaw l-attivitajiet tagħhom li jkopru mill-inqas il-pagi taċ-ċivil u l-benefiċċji soċjali. Il-Kummissjoni talbet l-għajnuna tal-FMI, fid-dawl tal-esperjenza estensiva tiegħu f’dan il-qasam, fil-ħolqien ta’ konsorzju (Trojka), li jinvolvi lill-Kummissjoni, lill-BĊE u lill-FMI. Huma sellfu lill-Istati Membri l-ammonti meħtieġa biex jevitaw l-inadempjenza, li min-naħa tagħha kienet timplika l-aċċettazzjoni tal-“programmi ta’ aġġustament ekonomiku, finanzjarju u fiskali”, li kellhom l-għanijiet ġenerali li ġejjin: — riformi strutturali sabiex tingħata spinta lit-tkabbir potenzjali, il-ħolqien tal-impjiegi, it-titjib tal-kompetittività u tad-defiċit strutturali (ta’ min jinnota li matul dan il-perjodu u minħabba fih, il-qgħad żdied b’mod esponenzjali flimkien mal-kollass u l-insolvenza ta’ eluf ta’ intrapriżi u l-insolvenza, id-djalogu soċjali ġie sospiż u l-liġijiet tax-xogħol ġew riveduti, għad-detriment tal-forza tax-xogħol), il-konsolidazzjoni fiskali permezz ta’ miżuri strutturali u kontroll baġitarju aħjar u aktar effettiv; — it-tnaqqis fl-ingranaġġ tas-settur finanzjarju u r-rikapitalizzazzjoni tal-banek; — ir-rikapitalizzazzjoni tal-banek saret billi l-Istati Membri involuti aġixxew bħala garanzija u refgħu r-responsabbiltà, u b’hekk ikkontribwixxew għat-tkabbir esponenzjali tad-dejn sovran.

2.5.

Dawn il-miżuri, magħrufa bħala “miżuri ta’ awsterità”, kellhom impatt devastanti fuq in-nies li diġà kienu qed jiġġieldu ż-żieda fil-qgħad u livelli għoljin ta’ dejn, u wkoll fuq in-negozji, speċjalment l-SMEs li ġew affettwati b’mod negattiv min-nuqqas ta’ kreditu bankarju u tnaqqis sinifikanti ħafna tal-attività ekonomika. It-Trojka wriet indifferenza totali għall-konsegwenzi drammatiċi tal-politiki tagħha fuq id-dimensjoni soċjali u l-istruttura korporattiva, u l-iżjed li ntlaqtu kienu l-SMEs.

2.6.

Il-KESE jirrikonoxxi li d-dimensjoni tal-kriżi fil-fatt ippreżentat sfidi kbar għas-sistema ekonomika, soċjali u saħansitra dik politika tal-Unjoni Ewropea b’mod ġenerali, u tal-Unjoni Monetarja u Ekonomika (UME) b’mod partikolari. Għall-finijiet tal-prevenzjoni tal-kriżi deher biċ-ċar li mhux biżżejjed li titqies biss id-dimensjoni kwantitattiva tat-tkabbir ekonomiku ta’ Stat Membru, iżda kien jeħtieġ li tiġi vvalutata wkoll il-kwalità tal-istess tkabbir, jiġifieri li jiġu identifikati l-fatturi makroekonomiċi li jistgħu jirfdu jew le s-sostenibbiltà ta’ dan il-proċess (2). Kieku dan it-tip ta’ kontroll sar b’mod effettiv, ċertament li l-kriżi ma kienitx tkun fuq l-iskala katastrofika li kellha f’dawk l-Istati Membri.

3.   Deskrizzjoni fil-qosor tal-avvenimenti li wasslu għall-intervent tat-Trojka fil-Portugall

3.1.

Meta kien għad kellha livelli għoljin ta’ tariffi u dazji doganali u l-munita proprja tagħha, li kienet tippermetti d-devalwazzjoni, id-defiċit kummerċjali tal-ekonomija Portugiża bejn l-1974 u l-1995 kien ta’ medja ta’ 9,1 % tal-PDG, u mill-1996 sal-2010, il-perjodu li matulu ġie adottat l-euro, id-defiċit kummerċjali medju kien ta’ 8,5 % tal-PDG. Fid-dawl ta’ dan, ma nistgħux nagħtu t-tort lill-euro għat-telf tal-kompetittività.

3.2.

Għaldaqstant, ir-raġuni prinċipali għaliex il-Portugall qed tiffaċċja kriżi ta’ dejn pubbliku mhuwiex għaliex is-settur tal-esportazzjoni tilef il-kompetittività, iżda minħabba li l-adozzjoni tal-euro involviet it-tneħħija tal-istabilizzaturi awtomatiċi, li għenu biex jinżammu livelli aċċettabbli ta’ dejn estern nett u jżommu d-defiċit baġitarju taħt kontroll. L-ispjegazzjoni tal-kawżi tal-kriżi Portugiża wasslet għal approċċ differenti dwar kif l-aħjar tiġi indirizzata din il-kriżi — differenti ħafna minn dik adottata mit-Trojka (3).

3.3.

Il-pakkett finanzjarju ta’ EUR 78 biljun (madwar 45 % tal-PDG) kopra l-perjodu mill-2011 sal-2014 u ġab miegħu l-wegħda li tiġi salvagwardjata l-istabbiltà finanzjarja fil-Portugall, u dik taż-żona tal-euro u tal-Unjoni Ewropea. Il-programm kien jinkludi 222 miżura, li kellhom impatt fuq diversi setturi u, tul il-perjodu li kien fis-seħħ, twettqu għadd ta’ reviżjonijiet, li introduċew miżuri ta’ awsterità saħansitra aktar severi. Dawn il-miżuri tqiesu bħala pjan komprensiv għal riforma mill-qiegħ tal-pajjiż (4).

4.   Deskrizzjoni fil-qosor tal-avvenimenti li wasslu għall-intervent tat-Trojka fl-Irlanda

4.1.

Meta l-Irlanda ssieħbet fl-UE, id-dħul medju kien ta’ 63 % tal-medja tal-UE u wara xi snin laħqet il-125 % tal-medja tal-UE, jiġifieri ogħla mill-medja Ewropea. Minkejja l-kriżi, din is-sitwazzjoni għadha l-istess sal-lum. Il-qofol tat-tkabbir ekonomiku seħħ bejn l-1994 u l-2000, f’liema snin il-PDG żdied b’medja ta’ 9,1 % fis-sena. Madankollu, matul il-perjodu bejn l-2008 u l-2010, il-PDG waqa’ bi 13 % fis-sena. Id-domanda domestika qabdet in-niżla sa mill-bidu tal-2008. Il-politika tal-awsterità wara l-programm ta’ aġġustament finanzjarju wasslet għat-telf ta’ deċennju sħiħ (5).

4.2.

Fl-ewwel snin tal-euro u sal-2007/2008, l-Irlanda esperjenzat boom qawwi fil-proprjetà u l-prezzijiet tal-proprjetà żdiedu b’mod sostanzjali. L-espansjoni tal-kreditu kienet ikkonċentrata ħafna fil-kreditu immobiljari spekulattiv. Meta faqqgħet il-kriżi finanzjarja u ntemmet iż-żieda fil-prezzijiet tal-proprjetà immobbli, id-dħul mit-taxxa naqas b’mod drammatiku peress li kienu marbuta ħafna mal-espansjoni tal-proprjetà immobbli. Ir-riżultat kien żieda konsiderevoli fid-defiċit, li fl-istess ħin affettwa b’mod negattiv is-sistema finanzjarja, u kkollassaw il-prezzijiet tal-ishma tal-akbar banek Irlandiżi (6).

4.3.

Fil-21 ta’ Novembru 2010, l-Irlanda saret it-tieni pajjiż fiż-żona tal-euro li talbet assistenza finanzjarja. Il-programm kien jikkonsisti f’self ta’ EUR 85 biljun, li minnhom EUR 35 biljun kienu previsti fis-sistema finanzjarja (7). Fl-14 ta’ Novembru 2013, il-Grupp tal-Euro kkonkluda li l-programm ta’ aġġustament ekonomiku kien irnexxa u li, għaldaqstant, l-Irlanda setgħet toħroġ mill-programm fi tmiem is-sena.

5.   Deskrizzjoni fil-qosor tal-avvenimenti li wasslu għall-intervent tat-Trojka fil-Greċja

5.1.

Mill-2001 sal-2007 l-ekonomija Griega, wara dik Irlandiża, kellha l-ogħla tkabbir fiż-żona tal-euro, b’medja ta’ tkabbir tal-PGD ta’ 3,6 % bejn l-1994 u l-2008. Iżda, tul dan il-perjodu ta’ tkabbir konsekuttiv, l-iżbilanċi makroekonomiċi endemiċi u n-nuqqasijiet strutturali ġew aggravati mid-dgħufija tas-sistema politika fil-livell nazzjonali u Ewropew.

5.2.

Ir-rata tat-tfaddil nazzjonali naqset b’madwar 32 punt perċentwali matul il-perjodu 1974–2009, u dan ikkontribwixxa għad-defiċit tal-kontijiet kurrenti u għall-intensifikazzjoni tad-dejn estern kroniku. L-infiq pubbliku mhux ikkontrollat, flimkien man-nuqqas li jiġi żgurat dħul adegwat mit-taxxi, wasslu għal akkumulazzjoni ta’ dejn pubbliku (8).

5.3.

F’Awwissu 2015, intlaħaq qbil li t-tielet Programm ta’ Stabbiltà permezz ta’ suppliment tal-Memorandum ta’ Qbil li speċifika fid-dettall il-kundizzjonijiet tal-politika meħtieġa, inkluża valutazzjoni tal-impatt soċjali, bħala mod kif isir kontribut għall-proċess ta’ negozjar min-naħa tal-Kummissjoni, u wkoll bħala manwal ta’ gwida u monitoraġġ tal-implimentazzjoni tiegħu. Dan wara l-insistenza u l-linji gwida tal-President Jean-Claude Juncker fl-2014, li “fil-futur, kull programm ta’ appoġġ u riforma jgħaddi mhux biss minn valutazzjoni fiskali u tas-sostenibbiltà; iżda wkoll minn valutazzjoni tal-impatt soċjali”, li kellu l-għan ukoll li jiġi żgurat li “[l-]effetti soċjali tar-riformi strutturali [..] jiġu diskussi fil-pubbliku”. Il-Kummissjoni hija konxja bis-sħiħ tal-kundizzjonijiet soċjali fil-Greċja u tqis it-titjib tagħhom bħala essenzjali biex jinkisbu t-tkabbir sostenibbli u inklużiv (9).

5.4.

Permezz ta’ deċiżjoni tal-Kunsill Ewropew tal-15 ta’ Ġunju 2017, ingħata self addizzjonali lill-Greċja biex jgħin fl-irkupru ekonomiku, finanzjarju u soċjali.

6.   Ir-riżultati makroekonomiċi, soċjali u finanzjarji miksuba mill-programm ta’ aġġustament.

6.1.

B’mod ġenerali, jista’ jingħad li l-uniku suċċess li jista’ jiġi attribwit lill-programmi ta’ aġġustament kien il-possibbiltà li l-Istati Membri (l-Irlanda u l-Portugall) joħorġu mill-Proċedura ta’ Defiċit Eċċessiv u jerġgħu jiksbu aċċess għas-swieq finanzjarji f’kundizzjonijiet aċċettabbli ta’ finanzjament. It-tnaqqis tad-defiċit baġitarju u ż-żieda fl-esportazzjonijiet ikkontribwixxew għat-titjib tal-bilanċ tal-kont kurrenti estern (merkanzija, servizzi u kapital), it-tkabbir ekonomiku u l-impjieg, li lkoll urew titjib mill-2014 ’l hawn. L-indikaturi kollha li jifdal għad għandhom effetti drammatiċi fuq il-benessri soċjali u fuq l-iżvalutazzjoni tal-fatturi ekonomiċi, li ser ikomplu fuq perjodu twil ħafna ta’ żmien. Xi wħud mid-danni kkawżati ser ikunu permanenti, bħall-eżodu tal-imħuħ ta’ persuni bi kwalifiki għoljin, b’impatt negattiv fuq it-tkabbir potenzjali fl-innovazzjoni u l-iżvilupp fil-pajjiżi ta’ oriġini tagħhom; iż-żieda massiva fil-faqar u fl-inugwaljanza fid-dħul, fl-aċċess għal kura tas-saħħa bażika u fil-benessri ġenerali tal-persuni (10).

7.   Il-lezzjonijiet li nitgħallmu li għandhom iwasslu għal tibdil u innovazzjoni fil-politiki Ewropej

7.1.

L-Unjoni Ewropea — u ż-żona tal-euro — taw xhieda li kienu kompletament mhux preparati biex jindirizzaw kriżi finanzjarja fl-Istati Membri tagħhom, liema fatt wassalhom biex jadottaw bis-sħiħ il-proposti tal-FMI, minflok jadattawhom għall-valuri u l-istandards komuni tas-solidarjetà Ewropea. Fil-każ tal-Greċja, l-Unjoni Ewropea tilfet żmien prezzjuż qabel ma rreaġixxiet għall-problema u s-suġġerimenti inizjali tagħha la kienu ċari u lanqas definittivi — pereżempju, l-ammont totali meħtieġ ta’ self kien emendat diversi drabi minħabba d-dubji tal-Kummissjoni, liema fatt għamel possibbli l-ispekulazzjoni tas-swieq u wassal għad-deterjorament tas-sitwazzjoni li diġà kienet imwiegħra.

7.2.

Il-programmi ta’ aġġustament ekonomiku, finanzjarju u fiskali applikati fil-Greċja, l-Irlanda u l-Portugall ġew żviluppati mill-FMI u parzjalment kienu jirriflettu l-istess loġika segwita mill-FMI fil-perjodi ta’ kriżi tat-tmeninijiet fl-Afrika u tad-disgħinijiet f’ċerti pajjiżi Asjatiċi. F’dawn il-każijiet, l-iżvalutazzjoni tal-munita permezz tal-mekkaniżmu tar-rata tal-kambju qdiet rwol effettiv biex jinżamm it-tkabbir u jittaffa l-bilanċ tal-pagamenti, sabiex b’hekk tinkiseb stabbilità makroekonomika, partikolarment il-konsolidazzjoni fiskali u l-istabbilizzazzjoni tal-inflazzjoni, u jitħeġġu l-esportazzjonijiet (1). In-novità fil-każijiet tal-Greċja, l-Irlanda u l-Portugall kienet li, għall-ewwel darba, il-programmi li ġew implimentati f’żona b’munita unika (mingħajr rikors għad-deprezzament tal-munita) u f’pajjiżi li jappartjenu għall-Unjoni Ewropea u ż-żona tal-euro. Fil-każ tal-Istati Membri, li l-għanijiet tagħhom kienu jikkonċernaw il-korrezzjoni tal-iżbilanċi fiskali u esterni u biex jerġa’ jkun hemm fiduċja, il-FMI kien tal-fehma li kienet tinħtieġ riorjentazzjoni sinifikanti tal-ekonomija fejn it-tkabbir tal-PDG hu mistenni li jkun baxx (2). Għalhekk, l-għan tal-programmi ta’ aġġustament kien li jiksbu l-konsolidazzjoni fiskali permezz ta’ politiki ta’ awsterità li jiffokaw fuq tnaqqis radikali fl-infiq pubbliku kif ukoll miżuri strutturali fit-tul, bħar-riforma tat-taxxa u tal-liġijiet tax-xogħol u tad-dħul għat-tnaqqis tad-defiċits u ż-żieda fid-dħul tal-Istat. Din il-politika ta’ awsterità ġiet implimentata permezz ta’ “żvalutazzjoni interna tal-komponenti tal-mudell ekonomiku u soċjali”.

7.3.

Il-valutazzjoni globali tal-programmi tal-FMI mwettqa mill-Uffiċju Indipendenti tiegħu għall-Evalwazzjoni (Lulju 2016) tindika li filwaqt li s-sorveljanza ta’ qabel il-kriżi identifikat sew il-problemi fit-tliet pajjiżi, naqset milli tantiċipa u tikkalibra l-iskala tar-riskji li iktar tard irriżultaw li kienu fundamentali mil-lat tal-effetti negattivi tagħhom, u kkontribwixxew għal żbilanċi fil-prestazzjoni tal-programmi ta’ aġġustament. Barra minn hekk, il-valutazzjoni tirreferi għal inkonsistenzi fil-koordinazzjoni fost l-imsieħba tat-Trojka fl-implimentazzjoni tal-istrumenti taż-żona tal-euro (UME, PST, EDP u s-Semestru Ewropew) u l-konformità magħhom, waqt li żiedet tgħid li t-taħriġ tat-timijiet ta’ negozjar u r-responsabbiltajiet tal-membri tagħhom ma ġewx iddefiniti b’mod ċar u li mhux dejjem ġew applikati l-lezzjonijiet misluta mill-kriżijiet tal-imgħoddi.

7.3.1.

Il-miżuri ta’ awsterità wasslu għal “ċirku vizzjuż” fejn l-awsterità wasslet għal reċessjoni, segwita minn aktar awsterità, li min-naħa tagħha wasslet għat-tnaqqis katastrofiku tal-PDG, li niżel għal-livelli ta’ 10 snin u 20 sena ilu, it-tnaqqis fl-investiment pubbliku u privat u l-kollass tas-sistema bankarja. Dan wassal għall-falliment tas-sistema produttiva (SMEs u negozji mmexxija minn tal-familja u ħaddiema li jaħdmu għal rashom) u severità katastrofika fil-livelli kollha tal-protezzjoni soċjali.

7.4.

Il-lakuni u l-inkonsistenzi fl-iżvilupp tal-programmi ta’ assistenza kienu, b’mod ġenerali, dawn li ġejjin: — ġiet injorata d-dimensjoni strutturali tal-kriżi; — ġie sottovalutat il-livell ta’ dejn tal-intrapriżi u l-unitajiet domestiċi; — ġie sottovalutat il-piż tad-domanda domestika fuq it-tkabbir u l-ħolqien tal-impjieg; — ir-riforma tal-Istat ma indirizzatx aspetti strutturali fundamentali; — ir-riforma strutturali tal-ekonomija spiċċat biss fi żvalutazzjoni tal-kompetittività interna (il-pagi, ħinijiet itwal tax-xogħol, riforma restrittiva tax-xogħol, żieda qawwija fit-taxxi, eċċ.); — il-qafas ta’ żmien għall-implimentazzjoni tal-programmi kien limitat; — huwa estremament diffiċli li jinkiseb bilanċ intern u estern fl-istess ħin meta t-tnejn jippreżentaw defiċits għoljin ħafna; — il-miżuri ta’ konsolidazzjoni baġitarja, applikati l-ewwel u qabel kollox fuq in-naħa tal-infiq f’sitwazzjoni ta’ reċessjoni severa, fejn il-pajjiż ikkonċernat m’għandu l-ebda mekkaniżmu tad-deprezzament tal-munita u meta l-imsieħba qed jagħmlu preċiżament l-istess ħaġa, ma għamlu l-ebda suċċess fi kwalunkwe pajjiż fid-dinja, fl-ebda perjodu fl-istorja. Illum il-ġurnata, hemm kunsens li l-effetti ta’ dawn il-miżuri jitqiesu bħala reċessivi fuq perjodu qasir ta’ żmien, u l-konsegwenzi negattivi tagħhom fuq l-ekonomija huma ta’ spiss permanenti; — il-multiplikaturi fiskali inadegwati wasslu għal żbalji kbar.

7.5.

Kwalunkwe “programm ta’ aġġustament” għandu jirrifletti l-aspetti u d-djalogi politiċi kollha li huma importanti għas-suċċess tal-programm, iżda għandu dejjem jinkludi l-“indikaturi tal-impatt distributtiv” tal-miżuri ta’ aġġustament, b’enfasi partikolari fuq l-identifikazzjoni tal-effetti fuq id-dimensjoni soċjali u fuq l-intrapriżi, fl-iżjed livelli diversi, u għandu jipprevedi miżuri kumpensatorji sabiex dawn l-effetti negattivi (pereżempju, il-falliment tal-intrapriżi, iż-żieda fir-rata tal-qgħad, it-tnaqqis tal-pagi, iż-żieda fil-faqar, iż-żieda fl-emigrazzjoni, eċċ.) ikunu jistgħu jiġu ttrattati b’suċċess, permezz ta’ programmi ta’ rkupru, u biex jiġu evitati sitwazzjonijiet soċjali drammatiċi, inkluża l-emigrazzjoni. Is-setturi kollha għandhom jirbħu u m’għandux ikun hemm setturi rebbieħa u telliefa, kif ġara bil-programmi implimentati fil-Greċja, l-Irlanda u l-Portugall.

---

(1)  Easterly 2002; FMI (2010) Greece Request for Stand By Arrangement; Rapport tal-pajjiż Nru 10/110, Mejju; Dokument ta’ Riflessjoni dwar l-approfondiment tal-Unjoni Ekonomika u Monetarja, Kummissjoni Ewropea, 31 ta’ Mejju 2017.

(2)  Ara l-Opinjoni tal-KESE dwar Żbilanċi makroekonomiċi (ĠU C 218, 23.7.2011, p. 53).

(3)  ZBW – Leibniz Information Centre for Economics (Intereconomics 2013).

(4)  ZBW – Leibniz Information Centre for Economics (Intereconomics 2013).

(5)  ZBW – Leibniz Information Centre for Economics (Intereconomics 2013).

(6)  Studju tal-KESE “The impact of anti-crisis measures and the social and employment situation: Ireland” [L-impatt tal-miżuri kontra l-kriżi u tas-sitwazzjoni soċjali u tal-impjiegi: l-Irlanda] (2013) (mhux disponibbli bil-Malti).

(7)  ZBW – Leibniz Information Centre for Economics (Intereconomics 2013).

(8)  Studju tal-KESE “The impact of anti-crisis measures and the social and employment situation: Greece” [L-impatt tal-miżuri kontra l-kriżi u tas-sitwazzjoni soċjali u tal-impjiegi: il-Greċja] (2013) (mhux disponibbli bil-Malti).

(9)  Studju tal-Unità tas-Sostenn għall-Governanza Ekonomika fi ħdan il-PE dwar The Troika and financial assistance in the euro area: successes and failures (Frar 2014).

(10)  Ara l-Appendiċi 1 bl-indikaturi statistiċi ewlenin.

---

---

---

28.6.2018

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 227/11

---

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “It-tibdil industrijali fl-industrija taz-zokkor tal-pitravi tal-UE”

(Opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2018/C 227/02)

Relatur:	Joost VAN IERSEL
Korelatur:	Enrico GIBELLIERI

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	1.6.2017
Bażi legali	Artikolu 29(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Kummissjoni Konsultattiva dwar il-Bidliet Industrijali (CCMI)
Adottata fis-CCMI	23.1.2018
Adottata fil-plenarja	14.2.2018
Sessjoni plenarja Nru	532
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	B’unanimità (163 vot favur)

1.   Konklużjonijiet

1.1.

L-industrija tat-teknoloġija medika — l-għan tal-Opinjoni — għandha rwol ewlieni fit-trasformazzjoni attwali tas-settur tas-saħħa għall-benefiċċju tal-pazjenti u kura tas-saħħa bbażata fuq il-valuri fl-Ewropa.

1.2.

Kwistjoni ewlenija hija kura tas-saħħa personalizzata ħafna li tiżgura aċċess u kwalità ugwali u aħjar. It-teknoloġija u sorsi kbar ta’ data anonima ser jiffaċilitaw bil-kbir it-trattamenti l-ġodda u l-operazzjonijiet kif ukoll ikunu ta’ benefiċċju għall-fażijiet kollha ta’ prevenzjoni u rkupru. Il-fejqan isir dejjem aktar barra mill-isptarijiet bl-użu tat-teknoloġija tas-saħħa elettronika.

1.3.

Is-sussidjarjetà hija meqjusa b’kawtela fis-sistemi tal-kura tas-saħħa bħala servizzi ta’ interess ġenerali. Is-settur mediku u l-organizzazzjoni tiegħu huma deċentralizzati u frammentati ħafna. L-ostakli nazzjonali u reġjonali għandhom jitnaqqsu biex ir-riżultati ta’ teknoloġiji ġodda jiġu ottimizzati u jinkisbu effiċjenza u effettività aħjar f’konformità mal-għanijiet definiti pubblikament tas-sistemi tal-kura tas-saħħa.

1.4.

L-interazzjoni li għaddejja bħalisa bejn il-varjetà kbira ta’ partijiet interessati rilevanti — ministeri nazzjonali, organizzazzjonijiet tal-pazjenti, persunal mediku u persunal ieħor fil-kura tas-saħħa, sptarijiet, kumpaniji tal-assigurazzjoni u superviżjoni — toħloq ambjent kumpless għall-atturi industrijali, b’mod partikolari għall-SMEs.

1.5.

Il-proċess ta’ trasformazzjoni industrijali huwa meqjus ukoll li jqis kif xieraq il-valuri u l-prinċipji komuni li jsostnu s-sistemi tas-saħħa tal-Ewropa, kif stabbiliti mill-Kunsill fl-2006 (1), kif ukoll kif konfermat fl-impenji reċenti fil-pilastru soċjali tal-UE u l-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli maqbula (2).

1.6.

L-industrija teħtieġ l-iskala Ewropea bħala bażi għal suq domestku affidabbli kif ukoll biex tinbena reżiljenza internazzjonali suffiċjenti. L-UE hija ta’ importanza kritika għall-ħolqien ta’ ambjent ugwali kif ukoll għat-tmexxija u s-sorveljanza tal-proċess ta’ trasformazzjoni.

1.7.

Il-partijiet interessati ewlenin u l-Istati Membri għandhom jiżviluppaw l-aħjar approċċi u impenji rigward l-aċċess għal u l-kwalità ta’ kura ta’ saħħa, l-affordabbiltà, u l-prevenzjoni. Fl-istess kuntest, approċċi speċjali anke relatati mal-infirmiera, huma meħtieġa jindirizzaw il-ħtiġijiet ta’ persuni vulnerabbli, b’mod partikolari l-persuni anzjani. Daqstant importanti huma l-aħjar approċċi lejn teknoloġiji ġodda u innovazzjoni, mudelli ta’ kura integrata, u alleanzi, kif ukoll in-netwerks (transkonfinali) u s-sħubijiet pubbliċi-privati (fuq skala kbira). Għandha tiġi żgurata implimentazzjoni xierqa tar-regoli u l-linji gwida tal-UE. Kull waħda minn dawn il-kwistjonijiet teħtieġ li s-servizzi tal-Kummissjoni jkollhom rwol attiv u stimulanti.

Rakkomandazzjonijiet

1.8.

L-istituzzjonijiet Ewropej għandhom irawmu l-prestazzjoni ekonomika, l-innovazzjoni, id-diġitalizzazzjoni u l-akkwist pubbliku effettiv, filwaqt li jiffaċilitaw il-kummerċ transkonfinali fit-tagħmir mediku u l-prodotti industrijali.

1.9.

Politika industrijali tal-UE għandha tibni fuq kompetenzi kondiviżi fil-livell nazzjonali u dak tal-UE fil-qafas tal-Artikolu 168 tat-TFUE. Bl-istess mod, il-politiki tal-UE dwar l- innovazzjoni għandhom ikunu ta’ sostenn. Il-finanzjament tal-UE — Orizzont 2020 u oħrajn — għandu jiġi debitament koordinat u jkun jikkomplementa l-programmi nazzjonali.

1.10.

L-industrija ser tibbenefika bil-kbir mill-Istrateġija tas-Suq Uniku Diġitali. Il-fluss ħieles tal-(big) data madwar l-Unjoni għandu jiġi promoss, filwaqt li jiġu rispettati l-privatezza u s-sigurtà tal-pazjenti.

1.11.

L-akkwist pubbliku għandu rwol ewlieni fit-tnedija ta’ proġetti b’teknoloġiji avvanzati. Il-Kummissjoni għandha tiżgura akkwist pubbliku effettiv madwar l-Unjoni f’konformità mad-Direttiva 2014/12.

1.12.

Fi ħdan il-kuntest usa’ ta’ approċċi nazzjonali hemm bosta inizjattivi bbażati fuq ir-reġjun. Il-Kummissjoni għandha tippromovi l-iskambju ta’ esperjenzi li kellhom suċċess. Għandhom jiġu mħeġġa l-kuntatti bilaterali bejn l-awtoritajiet tas-saħħa pubbliċi u privati.

1.13.

Is-Semestru Ewropew u r-RSP (1) għandhom ukoll jeżaminaw l-effett tal-bidla teknoloġika fuq it-trasformazzjoni tas-sistemi tas-saħħa.

1.14.

Il-Kummissjoni għandha tfittex koordinazzjoni interna effiċjenti. Hija għandha trawwem djalogi u pjattaformi bejn l-universitajiet, l-awtoritajiet lokali, l-imsieħba soċjali u l-industrija teknoloġika tal-mediċina. Dawn jistgħu jkunu ta’ eżempju għal kooperazzjoni mill-qrib bejn l-atturi pubbliċi bħas-saħħa nazzjonali, il-ministeri tal-finanzi u l-industrija u s-settur privat.

1.15.

Il-fattur uman huwa kruċjali. It-tranżizzjoni għal saħħa u kura ġodda teħtieġ moħħ miftuħ u forom ġodda ta’ professjonaliżmu fl-industrija fil-livelli kollha, kif ukoll disinn mill-ġdid tax-xogħol marbut mas-saħħa u l-kura. Id-djalogu soċjali Ewropew fis-settur tas-saħħa u s-servizzi soċjali li ilu jeżisti mill-2006 għandu jissaħħaħ mill-ġdid fid-dawl ta’ programmi adegwati ta’ taħriġ u ta’ edukazzjoni, kif ukoll biex tittejjeb il-kwalità tal-kundizzjonijiet tax-xogħol u l-postijiet tax-xogħol.

2.   L-istampa attwali

2.1.

F’diversi Opinjonijiet, il-KESE ddiskuta l-aħħar żviluppi fis-settur tas-saħħa (3). Din l-Opinjoni tiffoka b’mod speċifiku fuq it-trasformazzjoni profonda attwali fl-industrija tat-teknoloġija medika.

2.2.

Is-settur mediku teknoloġiku Ewropew waħdu jimpjega aktar minn 575 000 ruħ, li jaħdmu f’madwar 26 000 kumpanija. Ix-xenarju industrijali huwa ddominat minn SMEs li jinteraġixxu ma’ kumpaniji kbar.

2.3.

Is-settur huwa stmat għal madwar EUR 100 biljun. Il-bilanċ kummerċjali pożittiv ta’ EUR 14,1-il biljun fl-2015 kien id-doppju ta’ dak tal-2006 u mar sostanzjalment lil hinn mis-surplus kummerċjali Amerikan ta’ EUR 5 biljun. Is-settur għandu prospetti eċċellenti għall-ġejjieni.

2.4.

Ir-riċerka hija xprunata kemm mill-innovazzjoni bil-mod u kontinwa kif ukoll mill-innovazzjoni radikali u revoluzzjonarja fil-livell tal-intrapriżi, iżda ta’ spiss ukoll bħala spin-offs minn strutturi eżistenti bħalma huma l-isptarijiet universitarji. L-għadd ta’ pazjenti juri l-valur miżjud permezz tal-innovazzjoni. Fl-2015, kien hemm 12 474 applikazzjoni għal privattiva fil-qasam tat-teknoloġija medika. Dan l-għadd jammonta għal madwar 17 % aktar mill-komunikazzjoni diġitali u l-komunikazzjoni bil-kompjuter, u kważi 55 % aktar mill-prodotti farmaċewtiċi u l-bijoteknoloġija (4).

2.5.

Fl-2015, is-saħħa u l-kura fit-tul ammontaw għal 8,7 % tal-PDG fl-UE u għal 15 % tal-infiq totali tal-gvern. Dan jista’ jiżdied għal 12,6 % tal-PDG sal-2060 minħabba trattamenti li jqumu iktar flus, it-tixjiħ tal-popolazzjonijiet u ż-żieda qawwija f’mard kroniku u l-komorbidità (5). Minħabba restrizzjonijiet finanzjarji, is-servizzi tal-kura tas-saħħa jeħtieġu dejjem aktar li jlaħħqu mal-pressjoni ta’ baġit. Dan jista’ jwassal għal tnaqqis baġitarju fuq żmien qasir li jkollu effett negattiv fuq l-infiq relatat mar-riċerka u l-iżvilupp.

2.6.

Il-ħolqien konġunt u l-kooperazzjoni bejn l-intrapriżi l-kbar u l-SMEs huma n-norma. Il-korporazzjonijiet jiffukaw fuq l-iżvilupp ta’ pjattaformi tal-ħardwer u s-softwer intensivi fil-kapital, filwaqt li s-SMEs jiffukaw fuq pjattaformi speċifiċi għal skopijiet speċifiċi.

2.7.

Id-differenzi bejn il-pajjiżi huma sinifikanti. Is-sistemi tas-saħħa u l-istrutturi finanzjarji, kif ukoll l-istat tat-teknoloġija, inklużi l-assorbiment ta’ soluzzjonijiet innovattivi u prattiki mediċi prevalenti, ivarjaw ukoll bil-bosta bejn pajjiż u ieħor.

2.8.

Minbarra l-opportunitajiet, l-industrija tat-teknoloġija medika taffaċċja sfidi kbar. Huwa settur industrijali fih innifsu minħabba l-predominanza ta’ atturi pubbliċi, firxa wiesgħa ta’ partijiet ikkonċernati, l-impatt tal-valuri Ewropej (6) u l-ħtieġa għal finanzi pubbliċi sostenibbli, kif ukoll minħabba l-prinċipju tas-sussidjarjetà mgħasses b’kawtela u ekosistemi ta’ spiss deċentralizzati u normalment ibbażati reġjonalment.

2.9.

Ir-reġjuni huma bażi fertili għall-kooperazzjoni. Nuqqas ta’ inizjattivi raggruppati u l-frammentazzjoni reġjonali, madankollu, ta’ spiss ikunu ta’ xkiel għal SMEs innovattivi, peress li l-kapaċità tagħhom li jattiraw investiment ta’ ekwità hija direttament relatata mal-kapaċità tagħhom li jiżviluppaw swieq akbar għal soluzzjonijiet tas-saħħa diġitali.

2.10.

B’kuntrast mal-Istati Uniti, fejn parti kbira mill-kura tas-saħħa hija organizzata permezz ta’ sistemi ta’ assigurazzjoni privata, il-kura tas-saħħa fl-Ewropa hija primarjament ffinanzjata minn fondi pubbliċi.

2.11.

Il-progress fit-teknoloġija medika huwa xprunat minn interazzjoni mill-qrib bejn il-partijiet ikkonċernati kollha. L-ekosistema qed tinbidel drastikament, b’atturi ġodda jixprunaw it-trasformazzjoni diġitali. Is-settur għandu jsib bilanċ delikat bejn il-forzi tas-suq u l-interess pubbliku li jeħtieġ kura tas-saħħa bi prezz raġonevoli għal kulħadd.

2.12.

Irid jopera f’ambjent tal-industrija, tobba, sptarijiet, pazjenti mogħtija s-setgħa u organizzazzjonijiet tal-pazjenti kif ukoll kumpaniji tal-assigurazzjoni (inklużi s-sistemi tas-sigurtà soċjali nazzjonali statutorji/obbligatorji); fi kliem ieħor, bosta partijiet ikkonċernati li jinteraġixxu qed jiffunzjonaw f’sistema kumplessa.

2.13.

It-teknoloġija u l-innovazzjoni huma integrati f’din l-ekosistema speċifika. L-innovazzjoni m’għadhiex prinċipalment xprunata min-naħa tal-provvista. Il-prattiki attwali juru ċaqliq lejn in-naħa tad-domanda, li ġeneralment ma tkunx ħerqana ħafna li tadotta approċċi ġodda. Normalment, l-eżitu finali huwa r-riżultat ta’ koordinazzjoni intensiva bejn il-partijiet ikkonċernati kollha fil-livell nazzjonali u ta’ spiss fil-livell reġjonali.

2.14.

L-industrija tiffoka fuq soluzzjonijiet speċifiċi u t-tiġdid ta’ kull element fil-katina tal-valur industrijali. Kull speċjalità medika għandha l-karatteristiċi tagħha. B’mod parallel, hemm għadd dejjem akbar ta’ soluzzjonijiet ta’ kura integrata.

2.15.

Is-sistema tiġi ttestjata kontinwament matul it-tħaddim tagħha. Sabiex l-industrija tikkonforma mar-rekwiżiti kollha mhuwa xejn faċli, filwaqt li xi drabi, l-obbligi regolatorji jikkoinċidu.

3.   Politika industrijali tal-UE

3.1.

Il-KESE jilqa’ l-fokus reċenti tal-UE fuq riżultat aktar produttiv fis-saħħa permezz ta’ aktar innovazzjoni, aktar (kost) effiċjenza, aċċess aħjar u aktar ħiliet elettroniċi (7). L-istrateġija tas-suq uniku diġitali tippreżenta opportunitajiet ġodda kif ukoll sfidi.

3.2.

Politika industrijali tal-UE tista’ tibni fuq kompetenzi kondiviżi fil-livell nazzjonali u dak tal-UE fil-qafas tal-Artikolu 168 tat-TFUE (8). L-intensifikazzjoni tal-kooperazzjoni mad-WHO u l-OECD timxi b’mod parallel. L-UE u l-awtoritajiet nazzjonali għandhom jiġġieldu b’mod attiv il-frammentazzjoni kontroproduttiva. Huwa mixtieq li jkun hemm kejl oġġettiv.

3.3.

Il-prestazzjoni industrijali kif ukoll l-interazzjoni bejn l-industrija u l-partijiet interessati reġjonali u nazzjonali għandhom jitħeġġu. Il-mekkaniżmi ta’ finanzjament tal-UE u l-finanzjament nazzjonali għandhom ikunu komplementari. L-għanijiet reġjonali, nazzjonali u Ewropej għandhom jinġiebu taħt l-istess kappa.

3.4.

Firxa ta’ direttivi u linji gwida fis-settur tas-saħħa jikkonċernaw ukoll l-industrija: dwar is-saħħa u s-sigurtà (9), dwar id-drittijiet tal-pazjenti (10), dwar il-privatezza u dwar id-drittijiet tal-proprjetà intelletwali. B’mod partikolari, FP7/Orizzont 2020 u l-Finanzjament tal-Politika tal-Koeżjoni, huma proġetti kofinanzjati relatati mal-apparat mediku. L-Orizzont 2020 kien ta’ benefiċċju partikolari għall-industrija farmaċewtika, fir-rigward tat-teknoloġiji mediċi u akkademiċi. L-Istitut Ewropew tal-Innovazzjoni u t-Teknoloġija (EIT) ilu attiv ħafna fl-inizjattivi reġjonali ta’ finanzjament mill-2015 (11).

3.5.

Politika industrijali tal-UE hija kritika minħabba l-appoġġ finanzjarju u l-kisbiet teknoloġiċi f’ġurisdizzjonijiet li jikkompetu. Fiċ-Ċina, l-istrateġija Ċina 2025 tiffavorixxi d-ditti domestiċi u l-inċentivi għall-isptarijiet sabiex l-industrija Ċiniża tingħata privileġġ u jiġi skoraġġut l-investiment barrani. Dan jista’ jkollu impatt qawwi fuq il-kumpaniji Ewropej. Minħabba l-protezzjoniżmu eżistenti u ż-żieda tiegħu fl-Istati Uniti, wieħed ma tantx jista’ jitkellem dwar kundizzjonijiet ekwi minn dan il-lat. Fl-Istati Uniti qed tidħol ir-rivoluzzjoni diġitali (12). In-negozji mill-Istati Uniti għandhom aċċess faċli għas-suq Ewropew. Google hija kompetitur ġdid b’saħħtu. In-negozjati kummerċjali tal-UE għandhom jiżguraw produzzjoni Ewropea aġġornata fil-provvista ta’ kura tas-saħħa universali.

3.6.

L-ottimizzazzjoni tad-data żżid l-opportunitajiet għall-kumpaniji kollha bbażati fl-Ewropa (13). Is-sistemi tar-Rekord Elettroniku tas-Saħħa (EHR) huma għaljin ħafna. Il-frammentazzjoni tal-ostakli u l-ostakli transkonfinali għad-data dwar is-saħħa jxekklu l-isforzi ta’ interoperabbiltà u l-SMEs Ewropej. Is-soluzzjonijiet mediċi personalizzati futuri — prevenzjoni aħjar, dijanjosi aktar preċiża, kura aħjar — ser jibbenefikaw l-aktar mill-ġbir ta’ data u riżorsi madwar l-UE. Dan il-ġbir ta’ data u riżorsi għadu relattivament limitat meta mqabbel mal-Istati Uniti u ċ-Ċina.

3.7.

Sħubijiet pubbliċi privati ta’ partijiet interessati fis-settur pubbliku u privat jeħtieġ li jiġu vvalutati u ssorveljati bir-reqqa fir-rigward tal-kapaċità tagħhom li joħolqu soluzzjonijiet innovattivi u sostenibbli, għanijiet industrijali, u interazzjoni u skambji ta’ benefiċċju.

4.   L-innovazzjoni u l-ħtieġa għal soluzzjonijiet sostenibbli fit-tul

4.1.

Attwalment, l-investiment teknoloġiku fis-sistema tal-kura tas-saħħa huwa limitat għal 2-3 % tal-ispejjeż totali tal-kura tas-saħħa. Il-firxa ta’ innovazzjonijiet tapplika fid-dettall għal kull waħda mill-ispeċjalità medika (14), u qed taffettwa ħafna l-ġejjieni tal-professjoni medika kif ukoll l-organizzazzjoni tal-isptarijiet u s-settur tas-saħħa b’mod ġenerali. Qed jiġu implimentati mudelli kummerċjali ġodda fl-Unjoni.

4.2.

Pressjoni finanzjarja tista’ twassal għal soluzzjonijiet fuq żmien qasir u b’hekk għal inqas innovazzjoni. Barra minn hekk, l-inċentivi f’diversi Stati Membri ma jikkontribwixxux b’mod adegwat għall-innovazzjoni, iżda jistgħu jwasslu għal ħtiġijiet mediċi mhux issodisfati jew utilità mnaqqsa għall-pazjenti u, fl-aħħar mill-aħħar, għal trattamenti li jiswew aktar. Huma mixtieqa l-iskambji bilaterali u l-kondiviżjoni ta’ inizjattivi fuq skala Ewropea.

4.3.

F’dan is-settur, għandhom jiġu mħeġġa kooperazzjoni reġjonali produttiva u living labs (laboratorji ħajjin). L-EIT irawwem kooperazzjoni billi jippromovi żviluppi u sinerġiji katalisti, fost l-oħrajn permezz ta’ ċentri (hubs), kif ukoll bili jippromovi djalogi, pjattaformi, u interkonnessjonijiet għal proġetti individwali.

4.4.

L-innovazzjoni diġitali, b’mod partikolari fir-rigward tal-applikazzjonijiet tas-saħħa mobbli, tista’ tgħin sabiex jiġu indirizzati l-fatturi ta’ riskju li huma assoċjati mal-mard kroniku. Is-saħħa mobbli u l-monitoraġġ fuq distanza jappoġġjaw il-prevenzjoni u jistgħu wkoll inaqqsu l-bżonn għal trattamenti onerużi iktar tard.

4.5.

Ir-riċerka u l-iżvilupp kif ukoll l-innovazzjoni mhumiex forzi li jaħdmu waħedhom. Min-naħa tad-domanda — li hija kważi esklużivament fis-settur pubbliku — ta’ spiss ikun hemm evitar tar-riskju u tendenza li tintgħażel l-irħas soluzzjoni.

4.6.

Xi drabi, in-nuqqas ta’ fiduċja fl-awtoritajiet pubbliċi għandu jingħeleb. Il-persunal mediku jista’ jnaqqas ir-ritmu tal-innovazzjonijiet li jistgħu jwasslu għal bidla fil-metodi ta’ ħidma, pereżempju fil-kirurġija, jew għal kura kompletament ġdida, pereżempju dik li tinvolvi r-robotika. Id-dispożizzjonijiet finanzjarji għall-ispeċjalisti mediċi jistgħu jxekklu wkoll ir-rieda għall-innovazzjoni. Il-kumpaniji tal-assigurazzjoni mhux dejjem ikunu kooperattivi lanqas. Fil-qosor, ftuħ naturali lejn l-innovazzjoni ta’ spiss se jkun jeħtieġ bidla kulturali sabiex jinkisbu l-benefiċċji sħaħ.

4.7.

Tkun utli ħarsa ġenerali lejn id-diversi innovazzjonijiet ta’ benefiċċju li qegħdin iħeġġu kwalità ta’ ħajja, il-prevenzjoni tal-mard, stennija tal-għomor imtejba u estiża kif ukoll proporzjon aħjar bejn l-ispejjeż u l-prezzijiet.

4.8.

Dan ser ikun ukoll f’konformità mal-kunċett ta’ “valur għall-flus”. Is-saħħa u l-kura kienu — u potenzjalment għadhom — l-aktar settur li qed jikber malajr fil-baġits nazzjonali. Sensibilizzazzjoni komuni tal-ħtieġa għall-innovazzjoni u s-soluzzjoni fit-tul għall-pazjenti għandha tingħata preċedenza fost il-ministeri tal-finanzi, il-ministeri tas-saħħa u l-partijiet ikkonċernati.

4.9.

Mill-istess perspettiva, il-Fondi Ewropej, u, fejn ikun xieraq, flimkien mal-fondi nazzjonali, huma indispensabbli.

5.   Akkwist pubbliku

5.1.

Madwar 70 % tal-bejgħ globali tat-teknoloġija medika jgħaddi minn proċess ta’ akkwist pubbliku u 70 % tad-deċiżjonijiet f’dawk il-każijiet huma ddeterminati abbażi tal-prezz, b’kull waħda minn dawn il-figuri dejjem tiżdied. Normalment, dan iwassal għal inqas kompetittività u inqas innovazzjoni/teknoloġiji ġodda, li jirriżulta fi spejjeż ogħla u inqas valur miżjud għall-pazjenti (15).

5.2.

Iż-żieda fl-ispejjeż għandha tkun ta’ inċentiv għall-isptarijiet u s-sistemi tas-saħħa biex ma jixtrux prodotti mediċinali fuq il-bażi ta’ spejjeż tax-xiri bil-quddiem (16). Aspetti importanti huma: — Frankar sinifikanti jekk il-qligħ fuq terminu qasir fix-xiri jiġi sostitwit b’vantaġġi fit-tul ikkalkulati b’mod tajjeb. — Soluzzjonijiet innovattivi, li jippromovu l-kwalità flimkien mal-ispejjeż totali taċ-ċiklu tal-ħajja — Għarfien speċjalizzat suffiċjenti fost ix-xerrejja li ħafna drabi huwa nieqes — Negozjati trasparenti u nondiskriminatorji bejn il-provvista u d-domanda.

5.3.

Xerrejja kompetenti, b’enfasi fuq l-aħħar innovazzjonijiet u li huma ppruvati, għandhom jitqiesu bħala indispensabbli għar-riżultat. Sa ċertu punt, ix-xerrej jista’ jitqies bħala l-konnessjoni bejn l-interessi tal-pazjent u tal-fornitur, l-iffrankar tal-ispejjeż u t-trawwim tal-output.

5.4.

L-offerti għandhom jitqiesu minn perspettiva olistika li tqis il-kwalità u l-ispejjeż tal-prodotti u s-servizzi matul iċ-ċiklu kollu tal-ħajja tagħhom. Dan ser jappoġġja b’mod ugwali l-bżonn ta’ kura integrata, appoġġata mill-assoċjazzjoni Integrated Care Alliance (17).

5.5.

Il-partijiet ikkonċernati kollha jaqsmu r-responsabbiltà għall-identifikazzjoni tal-ħtijiġiet tal-utenti u tal-imsieħba fil-proċessi tas-sejħa għall-offerti. Dan huwa proċess diffiċli minħabba l-isfidi multidimensjonali assoċjati mal-kalkoli tal-ispejjeż u l-valutazzjoni tal-kwalità tul il-firxa wiesgħa ta’ oqsma fis-settur mediku. Dan jeħtieġ il-mentalità t-tajba fost il-partijiet ikkonċernati kollha. Il-kondiviżjoni tal-aħjar prattiki fl-Ewropa u diskussjonijiet u skambji transnazzjonali miftuħa fil-livell Ewropew se jkunu ta’ għajnuna kbira.

6.   Diġitalizzazzjoni

6.1.

It-trasferimenti teknoloġiċi u l-effetti trasversali u li jfixklu tad-diġitalizzazzjoni jeħtieġu impenn qawwi u parteċipazzjoni mill-partijiet ikkonċernati kollha fis-settur tas-saħħa..

6.2.

Is-saħħa elettronika se tippermetti lill-professjonisti jinteraġixxu mill-bogħod mal-pazjenti u mal-kollegi l-oħra. Hija tgħin tifrex l-għarfien speċjalizzat u tiffaċilita r-riċerka. Hija toħloq varjetà wiesgħa ta’ soluzzjonijiet ġodda u mingħajr dubju, hija fattur għat-tkabbir. Ser ittaffi wkoll il-piż fuq il-baġits tas-saħħa. Is-saħħa mobbli qiegħda ttejjeb il-kura tas-saħħa fid-dar. Taqdi rwol kritiku fil-promozzjoni tal-mobbiltà tal-pazjenti, filwaqt li għandhom jiġu żgurati d-data, il-privatezza tal-pazjent u s-sigurtà.

6.3.

Il-Kummissjoni tqis li “illum il-ġurnata, għad hemm diskrepanza kbira bejn il-potenzjal ta’ trasformazzjoni diġitali u r-realtà tas-sistemi tas-saħħa u tal-kura” (18). L-ostakli huma diversi: il-leġislazzjoni nazzjonali, is-sistemi ta’ finanzjament u ta’ ħlas, l-approċċi tradizzjonali fis-settur mediku u pubbliku, il-frammentazzjoni tas-suq u nuqqas ta’ negozji li qed jespandu. L-industrija għandha wkoll interess li tfittex l-aħjar implimentazzjoni tat-trasformazzjoni sabiex jiġu evitati riżultati li mhumiex sodisfaċenti u, possibbilment, aktar xogħol.

6.4.

Min-naħa l-oħra, peress li s-saħħa hija settur ewlieni (madwar 10 % tal-PDG tal-UE), il-prospetti ta’ diġitalizzazzjoni massiva joħolqu opportunitajiet kbar għal aktar espansjoni (19). Is-sensibilizzazzjoni tal-impatt tad-diġitalizzazzjoni, inkluża l-intelliġenza artifiċjali, qed tiżdied b’rata mgħaġġla (20). Il-Kummissjoni dan l-aħħar adottat Komunikazzjoni li tindirizza tliet prijoritajiet fl-istrateġija dwar is-suq uniku diġitali għas-settur tas-saħħa u l-kura: — L-aċċess sikur mill-pubbliku għar-reġistri elettroniċi tas-saħħa u l-possibbiltà ta’ kondiviżjoni transkonfinali, kif ukoll l-użu ta’ riċetti mediċi elettroniċi — Appoġġ għall-infrastruttura tad-data għal riċerka avvanzata, prevenzjoni tal-mard u s-saħħa u l-kura personalizzati f’oqsma ewlenin — L-iffaċilitar ta’ feedback u interazzjoni bejn il-pazjenti u l-fornituri tal-kura tas-saħħa, l-appoġġ tal-prevenzjoni u l-għoti tas-setgħa liċ-ċittadini, kif ukoll il-kwalità u l-kura ċċentrata fuq il-pazjenti, il-fokus fuq il-mard kroniku u riżultati aħjar tas-sistemi tal-kura tas-saħħa.

6.5.

Il-Pjan ta’ Azzjoni jiddikjara li, sakemm l-UE ma tallinjax b’mod effettiv l-innovazzjoni u l-politiki ekonomiċi u industrijali mal-politiki tas-saħħa u tal-kura soċjali, kif ukoll mal-ħtiġijiet tal-utenti u tal-pazjenti, “il-mudelli soċjali u ekonomiċi tagħna kif ukoll il-kwalità tal-ħajja tal-popolazzjoni tagħna jinsabu f’riskju. Dan huwa punt kruċjali li rridu nindirizzaw” (21). L-OECD tikkonkludi li l-gvernijiet għandhom rwol kruċjali bħala sors ta’ tmexxija sabiex jiġi permess l-użu effettiv tal-ICT fit-tibdil u t-tfassil mill-ġdid tas-sistemi tas-saħħa (22). Madankollu, l-OECD tinnota li l-frammentazzjoni u n-natura li qed tevolvi b’mod rapidu tas-soluzzjonijiet teknoloġiċi, flimkien ma’ nuqqas ta’ standards mifruxa fl-industrija kollha u konformita mar-regoli eżistenti dwar is-sistemi tal-ICT, jistgħu jwasslu għal riskju għoli ta’ falliment u redditu fqir (23).

6.6.

Diġà teżisti firxa wiesgħa ta’ inizjattivi tas-saħħa elettronika li huma ta’ suċċess. Madankollu, hemm differenzi sostanzjali bejn il-pajjiżi u r-reġjuni. Dan l-aħħar tniedet strateġija globali ta’ interazzjoni u sinerġija fi ħdan il-proġett id-Diġitalizzazzjoni tal-Industrija Ewropea kif ukoll “mudell ġdid għall-konnessjoni ta’ inizjattivi differenti tal-UE, b’impenji tal-industrija ċari kif ukoll appoġġ mill-Istati Membri u l-istrateġiji reġjonali” (24).

6.7.

B’segwitu tal-eżempju ta’ Industrija 4.0, il-Kummissjoni issa nediet Saħħa 4.0. Jinsabu għaddejjin programmi tal-UE. Hemm bżonn fehma komuni fost id-Direttorati Ġenerali konċernati kollha sabiex jinkisbu s-sinerġiji. Iridu jitħeġġu pjattaformi teknoloġiċi li joperaw b’mod parallel mal-inizjattivi nazzjonali u reġjonali kif ukoll netwerking (transkonfinali). It-task force li ġiet imwaqqfa reċentement, għandha trawwem żviluppi simili (25).

6.8.

Għadd ta’ proġetti pilota u inizjattivi tal-UE għadhom ma tlestewx kompletament, filwaqt li nbdew inizjattivi ġodda. Metodu aktar sostenibbli huwa li jkun hemm fis-seħħ mekkaniżmi permanenti sabiex jiġu appoġġjati l-industrija u l-innovazzjoni, inkluża l-implimentazzjoni.

6.9.

Il-big data għandha potenzjal kbir għal aktar bidliet radikali fit-trattament mediku. Huwa importanti li reġistri elettroniċi tas-saħħa jkunu ġestiti u protetti b’mod sigur skont il-protokolli tal-ġestjoni tad-data tal-kura tas-saħħa b’konformità mar-regolamenti tal-gvern (26). Strateġiji effettivi dwar l-Iżvilupp Professjonali Kontinwu (CPD) (27) huma importanti, speċjalment fil-ġestjoni tad-data u l-istandards ta’ privatezza għall-pazjenti, l-ambjenti fi cloud u l-investimenti ta’ sigurtà fil-ħażna tal-big data.

6.10.

L-istatistiċi juru li s-settur tal-kura tas-saħħa huwa partikolarment vulnerabbli għall-attakki ċibernetiċi. Għalhekk, iċ-ċibersigurtà trid tkun ukoll prijorità f’applikazzjonijiet industrijali ġodda.

6.11.

Il-big data tappoġġja l-personalizzazzjoni, inkluż fir-relazzjoni bejn il-produtturi u l-pazjenti. Din tkopri l-oqsma li ġejjin: — Bidla mill-kura tas-saħħa għall-kura fid-djar — Bidla minn soluzzjonijiet ġeneriċi għal kura personalizzata — Bidla mill-kura għall-prevenzjoni — It-tneħħija ta’ restrizzjonijiet fil-każ ta’ mard jew diżabilità

6.12.

Id-diġitalizzazzjoni u l-big data mhux biss jiffavorixxu l-proliferazzjoni ta’ sensuri u apparati individwali, iżda dawn għandhom ukoll rwol ewlieni f’dijanjostika, riċerka u prevenzjoni ġodda kif ukoll fl-appoġġ tal-għoti tas-setgħa liċ-ċittadini u l-awtoġestjoni, filwaqt li joħolqu l-aħjar soluzzjonijiet għall-kura integrata. L-iskambju tad-data tal-pazjenti ser ikun kritiku għall-interoperabbiltà.

6.13.

L-aħjar prattiki Ewropej u l-pressjoni mill-pari kif ukoll valutazzjonijiet u l-proġetti pilota oġġettivi u piloti ser ikunu ta’ għajnuna, sakemm dawn il-proġetti pilota jitwettqu b’mod sħiħ.

7.   L-impatt soċjali u l-ħiliet

7.1.

It-trasformazzjoni fl-industrija għandha impatt soċjali kemm fl-industrija medika nnifisha kif ukoll fis-settur tas-saħħa b’mod ġenerali. Bħal f’setturi industrijali oħra, il-bidla tal-mudelli kummerċjali minħabba d-diġitalizzazzjoni teħtieġ aġġustament tal-kundizzjonijiet tax-xogħol u mekkaniżmi tas-suq tax-xogħol kif ukoll l-involviment tal-imsieħba soċjali f’livelli differenti.

7.2.

It-teknoloġija u l-innovazzjoni ġeneralment ikollhom effett qawwi fuq is-sitwazzjoni tal-ħaddiema fis-settur tas-saħħa stess. Minbarra u flimkien ma’ partijiet interessati konnessi aktar mill-qrib bħal sptarijiet u kliniċi, l-industrija tista’ tgħin tħejji lill-ħaddiema għal ambjenti u trattamenti li qegħdin jinbidlu.

7.3.

Hemm bżonn ta’ approċċi u għodod speċjali biex jiġu indirizzati l-ħtiġijiet ta’ persuni vulnerabbli, b’mod partikolari l-persuni anzjani (djar tal-anzjani) li għandhom jibbenefikaw minn tipi speċifiċi personalizzati ta’ appoġġ u assistenza. Infermiera professjonali jeħtieġu taħriġ iffokat sabiex jintużaw teknoloġiji ġodda f’din il-kategorija ta’ pazjenti.

7.4.

Il-kura u s-saħħa huma fost l-akbar fornituri tal-impjiegi fl-UE. Nuqqas previst ta’ mhux aktar minn 2 miljun ħaddiema tas-saħħa u 20 miljun ħaddiem tal-kura fl-UE sal-2025, jippreżenta sfida għal żvilupp sostenibbli futur tas-settur kollu kemm hu (28).

7.5.

Sistema tas-saħħa u tal-kura ottimizzata ser tibbenefika b’mod sinifikanti mill-kontribut u l-impenn ta’ sistema tal-kura b’ħaddiema mħarrġa u motivati ħafna. Ta’ spiss, l-impjiegi tas-saħħa u tal-kura huma prekarji, imħallsa bi ftit u pjuttost diffiċli. Din id-diskrepanza bejn il-ħtiġijiet u x-xogħol meħtieġ (kwalità) titlob li jitfasslu mill-ġdid ix-xogħol u l-organizzazzjoni marbuta mas-saħħa u l-kura.

7.6.

L-ICT u l-organizzazzjonijiet intelliġenti jistgħu jgħinu biex joħolqu kondizzjonijiet tax-xogħol aktar attraenti u produttivi u postijiet tax-xogħol aħjar. Il-perċezzjoni ta’ riskji u problemi kif ukoll kull tip ta’ mistoqsija minħabba teknoloġiji ġodda għandhom jiġu indirizzati permezz ta’ informazzjoni u konsultazzjoni komprensivi f’konformità mad-drittijiet tal-ħaddiema tas-saħħa f’diversi livelli.

7.7.

Ħiliet ġodda, metodi ta’ ħidma aġġustati u setgħa lill-pazjenti għandhom impatt kbir. Dawn il-proċessi jistgħu jitwettqu b’suċċess biss jekk ikun hemm impenn mill-partijiet ikkonċernati kollha. Dawn għandhom jirriżultaw minn ftehimiet u/soluzzjonijiet nazzjonali, settorjali jew ibbażati fuq l-intrapriża li jħejju b’mod xieraq lill-impjegati u l-organizzazzjonijiet tas-saħħa għall-bidliet futuri. Fl-2006 twaqqaf kumitat settorjali għad-djalogu soċjali tal-UE għas-settur tal-isptar/tal-kura tas-saħħa.

7.8.

L-edukazzjoni u l-prattika, kif ukoll taħriġ kontinwu, huma kruċjali. Huma mixtieqa edukazzjoni u moduli ta’ taħriġ Ewropej komuni. Għandhom jiġu promossi l-iskambji dwar il-bini tas-sensibilizzazzjoni u l-aħjar prattiki fl-Ewropa fir-rigward ta’ dawn il-kwistjonijiet bejn il-partijiet ikkonċernati. L-edukazzjoni u t-taħriġ kienu koperti f’Dikjarazzjoni Konġunta tal-imsieħba soċjali fl-2016 (29).

7.9.

L-aħjar prattiki madwar l-UE fis-saħħa u l-kura dwar l-iżviluppi tas-sistema u l-evalwazzjoni ta’ organizzazzjonijiet intelliġenti jistgħu wkoll ikunu ta’ għajnuna fil-promozzjoni ta’ modi promettenti tal-parteċipazzjoni tal-ħaddiema.

7.10.

Il-ħtieġa li wieħed ikollu moħħu miftuħ għal soluzzjonijiet ġodda megħjuna mill-ICT teħtieġ li l-professjonisti kollha tas-saħħa u tal-kura jkunu litterati diġitalment u aġġornati bl-aktar teknoloġiji reċenti. Minbarra l-ħiliet tal-firxa sħiħa ta’ professjonisti, l-għoti tas-setgħa lill-pazjenti jeħtieġ ukoll il-mentalità t-tajba u kompetenzi korrispondenti.

7.11.

B’mod parallel mal-professjonisti tal-kura tas-saħħa, hemm bżonn li jinbena għarfien mediku fin-negozji tal-IT bil-għan li jiġi ottimizzat l-użu tal-għodod tal-IT fis-saħħa u l-kura.

7.12.

L-impjiegi fil-kura informali u soċjali għandhom jiġu aġġornati wkoll. Il-kura informali qed tiżdied b’mod sproporzjonat, bħalma qed jiżdied l-għoti tas-setgħa lill-pazjent. It-tnejn jistgħu jtejbu bil-bosta l-mobilità tal-ġenerazzjoni li qed tixjieħ, inklużi l-anzjani b’diżabilità kif ukoll dawk l-anzjani li huma b’saħħithom. It-terminu “ekonomija tal-anzjani” ma għandux bżonn ta’ spjegazzjoni.

---

(1)  Ara l-Konklużjonijiet tal-Kunsill EPSCO (2006/C 146/01) u l-Anness tagħha, 2 ta’ Ġunju 2006 dwar l-impatt tal-valuri Ewropej.

(2)  Ara b’mod partikolari l-għanijiet 3, 5, 9 u 10.

(1)  Rakkomandazzjonijiet Speċifiċi għall-Pajjiż.

(3)  ĠU C 181, 21.6.2012, p. 160, ĠU C 242, 23.7.2015, p. 48, SOC/560 — Sigurtà soċjali sostenibbli u sistemi ta’ protezzjoni soċjali fl-era diġitali (għadha mhux ippubblikata fil-ĠU), ĠU C 133, 9.5.2013, p. 52, ĠU C 434, 15.12.2017, p. 1.

(4)  “The European Medical Technology Industry in Figures, 2015” (L-Industrija tat-Teknoloġija Medika Ewropea espressa f’ċifri, 2015).

(5)  Kummissjoni Ewropea, 2017.

(6)  Ara n-nota 1 ta’ qiegħ il-paġna.

(7)  Ara l-Konklużjonijiet tal-Kunsill EPSCO (2006/C 146/01) u l-Anness tagħha, 2 ta’ Ġunju 2006 dwar l-impatt tal-valuri Ewropej.

(8)  L-Artikolu 168 fit-Titolu XIV tat-TFUE: Is-Saħħa Pubblika.

(9)  Reċentement, il-Kunsill reġa’ adotta żewġ regolamenti b’impatt kbir fuq l-industrija: wieħed dwar Apparat ġdid u l-ieħor dwar Dijanjostika invitro.

(10)  F’dan il-kuntest ara l-Artikolu 35 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali, doc. 2012/C 326/02, u l-Karta Ewropea tad-Drittijiet tal-Pazjenti, 2002

(11)  Il-Komunità ta’ Konoxxenza u Innovazzjoni fil-kuntest tal-Istitut Ewropew tal-Innovazzjoni u t-Teknoloġija ġiet stabbilita fid-9 ta’ Diċembru 2014.

(12)  Ara l-istudju Goldman Sachs, 1917: A digital healthcare revolution is coming — and it could save America $300 billion (Daqt tasal ir-rivoluzzjoni diġitali fil-kura tas-saħħa — u din tista’ tiffranka lill-Amerika $300 biljun.)

(13)  Ara l-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni Nibnu Ekonomija tad-Dejta Ewropea, Marzu 2011 u r-reazzjoni tal-KESE TEN/630

(14)  Ara, fost l-oħrajn, l-Aġenda ta’ Riċerka Strateġika skont Orizzont 2020, COCIR, Settembru 2016

(15)  “Procurement, The Unexpected Driver of Value Based Health Care” (Akkwist, L-Ixprunatur Mhux Mistenni tal-Kura tas-Saħħa Bbażata fuq il-Valuri), Boston Consulting Group — MedTech Europe, 2015.

(16)  Is-settur tas-saħħa mhuwa bl-ebda mod l-uniku settur li jsofri minn tali prattiki. Is-sindromu tal-aktar prezz baxx huwa prevalenti fil-maġġoranza tal-akkwist pubbliku madwar l-Ewropa. Din hija raġuni waħda ewlenija għal leġislazzjoni Ewropea, ara b’mod partikolari d-Direttiva dwar l-Akkwist Pubbliku tal-2014.

(17)  Ara, fost l-oħrajn, il-European Blue Print (Pjan ta’ Azzjoni Ewropew), DĠ CNECT (kapitolu 6 t’hawn taħt) u www.integratedcarealliance.org

(18)  Ara l-Industrija Ewropea: Grupp ta’ Ħidma 2 — Pjattaformi Diġitali Industrijali, kapitolu 5, Ħarsa Ġenerali tal-Istrateġija fi “Trasformazzjoni Diġitali tas-Saħħa u tal-Kura”.

(19)  Ara Grupp ta’ Ħidma 2, paġna 31.

(20)  Ara, fost l-oħrajn, Blueprint on Digital Transformation of Health and Care for the Ageing Society, a Strategic Vision developed by Stakeholders (Pjan ta’ Azzjoni dwar it-Trasformazzjoni Diġitali tas-Saħħa u l-Kura għas-Soċjetà li qed Tixjieħ, Viżjoni Strateġika żviluppata mill-Partijiet Ikkonċernati), Brussell, 5-8 ta’ Diċembru 2016.

(21)  Pjan ta’ Azzjoni, p. 6.

(22)  Improving Health Sector Efficiency, the role of Information and Communication technologies (It-titjib fl-Effiċjenza tas-Settur tas-Saħħa, ir-rwol tat-teknoloġiji tal-Informazzjoni u l-Komunikazzjoni), OECD 2010.

(23)  Ibid, p. 16.

(24)  Grupp ta’ Ħidma 2, p. 35.

(25)  “Taskforce to take health and digital policies further” (Task Force għall-iżvilupp ulterjuri tal-politiki tas-saħħa u l-politiki diġitali), 27 ta’ Frar 2017.

(26)  Ara l-qafas 2012 dwar il-protezzjoni tad-data.

(27)  CPD — Continuing Professional Development Strategies (Strateġiji dwar l-Iżvilupp Professjonali Kontinwu).

(28)  Pjan ta’ Azzjoni, p. 19.

(29)  Ara d-Dikjarazzjoni Konġunta minn HOspEM u EPSU — imsieħba soċjali — dwar Il-kontinwazzjoni tal-iżvilupp professjonali u t-tagħlim tul il-ħajja għall-impjegati kollha tas-saħħa fl-UE, Novembru 2016. Għal aktar informazzjoni dwar il-bżonn għal investiment fil-forza tax-xogħol tas-settur tas-saħħa, ara r-rapport konġunt UN/ILO/WHO/OECD dwar Working for health and growth: investing in the health workforce.

---

28.6.2018

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 227/20

---

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar ir-“Rwol tat-Turkija fil-kriżi tar-refuġjati”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2018/C 227/03)

Relatur:

Dimitris DIMITRIADIS

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	22.9.2016
Bażi legali	Artikolu 29(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għar-Relazzjonijiet Esterni
Adottata fis-sezzjoni	7.11.2017
Adottata fil-plenarja	14.2.2018
Sessjoni plenarja Nru	532
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	227/6/12

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jirrikonoxxi li t-Turkija qed taqdi rwol kruċjali u deċiżiv biex tiġġestixxi l-hekk imsejħa kriżi tar-refuġjati fil-Lvant Nofsani u fir-reġjun tal-Mediterran, u li għamlet ħilitha biex tindirizza l-problema billi tuża l-mezzi tagħha, għalkemm b’għajnuna addizzjonali mill-UE u mill-komunità internazzjonali.

1.2.

Fil-fehma tal-KESE, minkejja s-sitwazzjoni splussiva tal-hekk imsejħa “kriżi tar-refuġjati”, sal-lum l-UE naqset milli ddaħħal fis-seħħ politika tal-immigrazzjoni Ewropea komuni kredibbli u effettiva jew sistema Ewropea komuni tal-asil, minħabba r-rifjut mhux iġġustifikat ta’ ċerti Stati Membri li jikkonformaw jew mal-obbligi legali tagħhom stabbiliti f’konvenzjonijiet internazzjonali jew fit-Trattati, flimkien ma’ dawk maqbula fid-deċiżjonijiet adottati b’mod unanimu fis-summits jew fil-laqgħat tal-Kunsilli tal-Ministri. Għalhekk iħeġġeġ lill-Kunsill u lill-Kummissjoni biex jaħdmu b’mod aktar deċiżiv dwar din il-kwistjoni, u li jobbligaw lil dawk l-Istati Membri li jonqsu milli jirrispettaw l-impenji Ewropej tagħhom biex jieħdu l-miżuri meħtieġa immedjatament.

1.3.

Il-KESE jikkundanna bis-saħħa l-attitudni ksenofobika ta’ xi Stati Membri għall-kriżi tar-refuġjati u jqis din il-pożizzjoni bħala kuntrarja għall-valuri fundamentali tal-UE.

1.4.

Il-KESE jafferma mill-ġdid li jinsab lest jikkontribwixxi b’kwalunkwe mod li jista’ biex jindirizza l-kriżi tar-refuġjati, jaħdem mal-istituzzjonijiet Ewropej u mal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili (impjegaturi, ħaddiema u NGOs), kif jirriżulta mix-xogħol sinifikanti li diġà wettaq kemm fil-forma ta’ diversi opinjonijiet kif ukoll fil-missjonijiet f’pajjiżi milqutin minn dan id-diżastru umanitarju.

1.5.

Sa mill-iffirmar tad-dikjarazzjoni UE-Turkija, kien hemm tnaqqis sinifikanti u stabbli fin-numru ta’ persuni li b’mod illegali jaqsmu l-fruntieri Ewropej jew li jitilfu ħajjithom fil-Baħar Eġew. Fl-istess ħin, madankollu, qed isseħħ żieda rapida fil-flussi lejn pajjiżi oħra tan-Nofsinhar, li hija sors ta’ tħassib partikolari għall-KESE. Il-prestazzjoni ulterjuri tal-Istati Membri tal-UE f’termini ta’ risistemazzjoni u rilokazzjoni għadha diżappuntanti. Filwaqt li tqiegħdu l-pedamenti neċessarji għall-implimentazzjoni ta’ dawn il-programmi, ir-ritmu attwali għadu aktar baxx milli hu meħtieġ sabiex jintlaħqu l-objettivi stabbiliti bl-għan li jiżguraw ir-risistemazzjoni u r-rilokazzjoni tal-persuni eliġibbli kollha.

1.6.

Il-KESE huwa tal-fehma li jeħtieġ li t-Turkija tfassal sistema uniformi biex tagħti l-protezzjoni internazzjonali lill-applikanti għall-asil, skont l-istandards internazzjonali u Ewropej (1), li ma tiddiskriminax kontra l-applikanti għall-protezzjoni internazzjonali abbażi tal-oriġini nazzjonali tagħhom, u li tagħtihom ilkoll protezzjoni uniformi. Fost affarijiet oħra, jissuġġerixxi t-tneħħija tal-limitazzjoni ġeografika għall-applikanti għall-asil li mhumiex Ewropej u tad-distinzjoni bejn applikanti għall-asil Sirjani u dawk mhux Sirjani (2). Għandu jiġi ggarantit ukoll il-prinċipju tan-non-refoulement.

1.7.

Il-KESE jqis li huwa meħtieġ li jittejbu l-kundizzjonijiet tal-akkomodazzjoni fit-Turkija, kif ukoll il-politiki dwar l-integrazzjoni soċjali u ekonomika ta’ refuġjati rikonoxxuti, b’mod partikolari fir-rigward tal-aċċess għall-impjiegi, il-kura tas-saħħa, l-edukazzjoni u l-akkomodazzjoni. Għandha tingħata attenzjoni speċjali għall-protezzjoni tal-minorenni mhux akkumpanjati u tat-tfal, b’mod partikolari fir-rigward tal-aċċess għall-edukazzjoni u l-protezzjoni minn xogħol furzat u żwieġ furzat (3).

1.8.

Il-KESE jitlob li jiġi stabbilit mekkaniżmu ta’ monitoraġġ u sorveljanza serju u indipendenti fir-rigward tad-Dikjarazzjoni UE-Turkija dwar ir-refuġjati sabiex – b’kooperazzjoni mal-awtoritajiet Torok, l-NGOs internazzjonali u l-organizzazzjonijiet umanitarji speċjalizzati – jiġu mmonitorjati u vverifikati l-implimentazzjoni u l-konformità taż-żewġ naħat fir-rigward tat-termini maqbula, skont id-dritt internazzjonali u Ewropew (4).

1.9.

Il-KESE jqis li huwa essenzjali li jissaħħaħ ir-rwol tal-Aġenzija Ewropea għall-Gwardja tal-Fruntiera sabiex jiżżarmaw in-netwerks tat-traffikar u tiġi miġġielda l-faċilitazzjoni ta’ dħul klandestin ta’ persuni, f’konformità mad-dritt internazzjonali (5).

1.10.

Il-KESE jitlob li jkun hemm konformità sħiħa min-naħa tal-Istati Membri tal-UE li s’issa għadhom ma ħadux sehem fil-proċeduri ta’ rilokazzjoni u ta’ risistemazzjoni, u li jitħaffef il-pass tal-implimentazzjoni tal-programmi rilevanti. F’dan ir-rigward kien hemm żvilupp pożittiv bis-sentenzi tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea, kif ukoll bl-isforzi tal-Kummissjoni biex tiżgura koordinazzjoni aħjar bejn il-livell Ewropew u dak tal-Istati Membri. B’dawn is-sentenzi, il-Qorti tal-Ġustizzja tal-UE tikkundanna direttament l-imġiba ta’ ċerti Stati Membri li ma jilqgħux lir-rifuġjati fit-territorju tagħhom li, kif tindika l-Qorti, tmur kontra l-obbligu ta’ solidarjetà u kondiviżjoni ġusta tal-piżijiet li jaqgħu fuq l-Istati Membri tal-Unjoni fil-qasam tal-politika dwar l-asil.

1.11.

Il-KESE huwa mħasseb ħafna bis-sitwazzjoni ġenerali tad-drittijiet tal-bniedem fit-Turkija, b’mod partikolari wara l-kolp ta’ stat li falla. Aħna nemmnu li jista’ jkun li l-Gvern attwali tat-Turkija qiegħed jattakka l-prinċipji u l-valuri tal-UE msemmija fl-Artikolu 2 tat-Trattat dwar l-UE (6). B’mod speċifiku, dan it-tħassib jikkonċerna l-fatt li l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili ma jistgħux jiffunzjonaw mingħajr xkiel fit-Turkija, b’mod partikolari b’segwitu għad-dikjarazzjoni ta’ stat ta’ emerġenza, u jqis li jaqdu rwol ewlieni fis-sitwazzjoni umanitarja fil-kriżi tar-refuġjati kemm fl-ippjanar kif ukoll fl-implimentazzjoni ta’ programmi biex ir-refuġjati jiġu integrati fil-komunitajiet lokali.

1.12.

Il-KESE huwa tal-opinjoni li l-imsieħba soċjali jistgħu u għandu jkollhom rwol prominenti fit-Turkija sabiex jindirizzaw il-kriżi tar-refuġjati.

1.13.

Il-KESE huwa mħasseb dwar it-tensjoni li dan l-aħħar ikkaratterizzat ir-relazzjonijiet bejn l-UE u t-Turkija u l-impatt possibbli ta’ żieda ta’ tensjoni kemm dwar l-implimentazzjoni tal-ftehim bejn l-Ewropa u mit-Turkija kif ukoll dwar ir-relazzjonijiet bejn l-Ewropa u t-Turkija b’mod ġenerali. Il-KESE għadu tal-fehma li r-relazzjonijiet bejn l-Ewropa u t-Turkija għandhom ikunu immirati biex jinżammu l-prospetti ta’ adeżjoni tat-Turkija, f’konformità sħiħa mal-acquis Ewropew.

2.   Kummenti ta’ introduzzjoni: mill-Aġenda Ewropea dwar il-Migrazzjoni għall-Ftehim tat-18 ta’ Marzu 2016

2.1.

Wara li faqqgħet il-gwerra fis-Sirja, li wasslet għal kriżi umanitarja massiva, u s-sitwazzjoni splussiva li nħolqot fl-Iraq b’riżultat ta’ instabbiltà politika kontinwa, eluf ta’ refuġjati bdew jaqsmu l-fruntiera tat-Turkija, taħt kundizzjonijiet inumani, bl-għan aħħari li jaslu fil-pajjiżi tal-UE, b’mod partikolari dawk fl-Ewropa Ċentrali. It-Turkija sabet ruħha “tospita” madwar tliet miljun persuna li, b’riskju għal ħajjithom, għaddew minn żoni tal-gwerra u – għal darb’oħra b’riskju għal ħajjithom – ippruvaw u għadhom jippruvaw jaqsmu l-fruntiera tal-Ewropa b’mod irregolari biex jidħlu fil-Greċja.

2.2.

Bħala l-ewwel pajjiż ospitanti, it-Turkija kellha u se jkompli jkollha rwol partikolarment kruċjali fl-hekk imsejħa “kriżi tar-refuġjati”, li saret waħda mill-problemi prinċipali tal-UE “mhux solvuti”.

2.3.

L-Aġenda Ewropea dwar il-Migrazzjoni, li kienet ir-riżultat ta’ negozjati diffiċli u fit-tul bejn l-Istati Membri f’Mejju 2015, kienet tirrappreżenta l-ewwel tentattiv tal-UE biex tindirizza l-kundizzjoni tal-eluf ta’ refuġjati li jirriskjaw ħajjithom meta jgħaddu minn żoni ta’ gwerra u jippruvaw jaqsmu l-Mediterran. Għall-ewwel darba, ġew introdotti kunċetti bħar-rilokazzjoni u r-risistemazzjoni interni. L-Aġenda tistabbilixxi kemm miżuri immedjati kif ukoll oħrajn fit-tul biex jindirizzaw il-flussi migratorji sostanzjali li tiffaċċja l-UE – u b’mod partikolari l-pajjiżi tal-Mediterran – u l-problemi li jinqalgħu meta jiġu trattati kriżijiet ta’ dan it-tip. Dawn jinkludu t-triplikar tar-riżorsi finanzjarji għall-Frontex, ir-rilokazzjoni tar-refuġjati u l-migranti f’pajjiżi tal-UE skont kriterji u kwoti speċifiċi, l-attivazzjoni – għall-ewwel darba – tal-mekkaniżmu ta’ reazzjoni f’każ ta’ emerġenza previst fl-Artikolu 78(3) tat-TFUE biex jgħin lill-Istati Membri meta jiffaċċjaw influss f’daqqa ta’ refuġjati, u t-tnedija ta’ operazzjoni fil-Mediterran taħt il-Politika ta’ Sigurtà u ta’ Difiża Komuni biex jiġu żarmati n-netwerks tat-traffikar u tiġi miġġielda l-faċilitazzjoni ta’ dħul klandestin ta’ persuni, f’konformità mad-dritt internazzjonali.

2.4.

Is-sitwazzjoni tinkludi wkoll id-dikjarazzjoni UE-Turkija tat-18 ta’ Marzu 2016, maħsuba biex tillimita l-kriżi tar-refuġjati u li, għal raġunijiet proċedurali ngħatat it-tikketta ta’ ftehim informali dwar il-migrazzjoni irregolari mit-Turkija għall-UE, li jissostitwixxi l-migrazzjoni irregolari b’mezzi legali għar-risistemazzjoni tar-refuġjati fl-Unjoni Ewropea (7). Id-dispożizzjonijiet tagħha jinkludu: (i) L-“immigranti irregolari” kollha li jaslu fil-Greċja mit-Turkija, mill-20 ta’ Marzu 2016 se jintbagħtu lura t-Turkija fuq il-bażi ta’ ftehim bilaterali bejn iż-żewġ pajjiżi. (ii) Dawk kollha li ma japplikawx għall-asil jew li t-talbiet tagħhom jiġu meqjusa infondati jew inammissibbli se jintbagħtu lura t-Turkija. (iii) Il-Greċja u t-Turkija, bl-għajnuna tal-istituzzjonijiet u l-aġenziji tal-UE, se jidħlu fi kwalunkwe ftehim bilaterali meħtieġ, inkluż wieħed dwar il-preżenza permanenti tal-uffiċjali Torok fuq il-Gżejjer Griegi u tal-uffiċjali Griegi fit-Turkija mill-20 ta’ Marzu ’l quddiem, sabiex jiġu implimentati dawn il-ftehimiet. (iv) Għal kull persuna Sirjana li tintbagħat lura t-Turkija mill-gżejjer Griegi, persuna Sirjana oħra tiġi sistemata fl-UE. (v) Se jiġi stabbilit mekkaniżmu biex jimplimenta l-prinċipju ta’ “wieħed għal kull wieħed” – f’kooperazzjoni mal-Kummissjoni, mal-aġenziji tal-UE, mal-Kummissarju Għoli tan-NU għar-Refuġjati u mal-Istati Membri – sa mill-ewwel jum li jibdew ir-ritorni. (vi) Il-prijorità għar-risistemazzjoni fl-UE se tingħata lis-Sirjani fit-Turkija aktar milli lil dawk fil-Greċja, u minn dawn, il-prijorità se tingħata lil migranti li ma daħlux jew li ma ppruvawx jidħlu qabel fl-UE.

2.5.

Fl-iskeda informattiva tagħha dwar id-dikjarazzjoni UE-Turkija tat-18 ta’ Marzu 2016 (8), il-Kummissjoni tenfasizza l-possibbiltà li tikklassifika t-Turkija bħala “pajjiż terz sigur” (9). Il-Komunikazzjoni mill-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill dwar is-Sitwazzjoni Attwali rigward l-Implimentazzjoni tal-Azzjonijiet Prijoritarji fl-Aġenda Ewropea dwar il-Migrazzjoni twassal għall-istess konklużjoni, filwaqt li targumenta li tqis li l-kunċett ta’ pajjiż terz sigur – kif definit fid-Direttiva dwar il-Proċeduri tal-Asil – jirrikjedi li mhux ma jkunx hemm riżervi jew limitazzjonijiet ġeografiċi meta tiġi implimentata l-Konvenzjoni ta’ Ġinevra, imma li fil-prinċipju l-protezzjoni tista’ tinkiseb skont it-termini tal-Konvenzjoni (10).

2.6.

Min-naħa tiegħu, il-KESE esprima l-fehma li bl-ebda mod ma jista’ jiġi applikat il-kunċett ta’ pajjiż ta’ oriġini sigur f’każijiet ta’ nuqqas ta’ rispett tal-libertà tal-istampa, li jdgħajjef il-pluraliżmu politiku, jew f’pajjiżi fejn hemm persekuzzjoni bbażata fuq il-ġeneru u/jew l-orjentazzjoni sesswali, jew l-appartenenza għall-minoranzi nazzjonali, etniċi, kulturali jew reliġjużi. Fi kwalunkwe każ, dawn li ġejjin (fost affarijiet oħrajn) jeħtieġ li jiġu vvalutati fir-rigward tal-inkużjoni ta’ pajjiż fil-lista ta’ pajjiżi ta’ oriġini sigur: informazzjoni aġġornata minn sorsi bħalma huma l-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, l-Uffiċċju tal-Kummissarju Għoli tan-Nazzjonijiet Uniti għar-Rifuġjati (UNHCR), l-Uffiċċju Ewropew ta’ Appoġġ fil-qasam tal-Asil (EASO), il-Kunsill tal-Ewropa u organizzazzjonijiet oħrajn li jiddefendu d-drittijiet tal-bniedem (11).

2.7.

Minn mindu ġiet iffirmata d-dikjarazzjoni UE-Turkija, kien hemm tnaqqis sinifikanti u stabbli fin-numru ta’ persuni li b’mod illegali jaqsmu l-fruntieri Ewropej jew li jitilfu ħajjithom fil-Baħar Eġew (12). Fl-istess ħin, madankollu, qed isseħħ żieda rapida fil-flussi lejn pajjiżi oħra tan-Nofsinhar, li hija sors ta’ tħassib partikolari għall-KESE. Il-prestazzjoni ulterjuri tal-Istati Membri tal-UE f’termini ta’ risistemazzjoni u rilokazzjoni għadha diżappuntanti. Filwaqt li tqiegħdu l-pedamenti neċessarji għall-implimentazzjoni ta’ dawn il-programmi, ir-ritmu attwali għadu aktar baxx milli hu meħtieġ sabiex jintlaħqu l-objettivi stabbiliti bl-għan li jiżguraw ir-risistemazzjoni u r-rilokazzjoni tal-persuni eliġibbli kollha (13).

3.   Il-mekkaniżmu ta’ pajjiż sigur: pajjiż terz sigur u l-ewwel pajjiż ta’ asil

3.1.

Il-kunċetti ta’ “pajjiż ta’ oriġini sigur”, “pajjiż terz sigur” u “l-ewwel pajjiż ta’ asil” huma stabbiliti fid-Direttiva 2013/32/UE dwar il-proċeduri komuni għall-għoti u l-irtirar tal-protezzjoni internazzjonali, li tistabbilixxi standards u garanziji proċedurali komuni għal dawk li jfittxu l-protezzjoni internazzjonali fl-Istati Membri tal-UE. B’mod aktar speċifiku, id-Direttiva tipprevedi erba’ kategoriji ta’ pajjiżi siguri. Dawn huma l-ewwel pajjiż ta’ asil (l-Artikolu 35), il-pajjiż terz sigur (l-Artikolu 38), il-pajjiż ta’ oriġini sigur (l-Artikolu 37) u l-pajjiż terz sigur Ewropew (l-Artikolu 39) (14).

3.2.

Il-qari tal-Artikolu 39 tad-Direttiva 2013/32/UE dwar il-pajjiżi terzi siguri Ewropej b’mod konġunt mal-Artikolu 35 dwar l-ewwel pajjiż ta’ asil jiżvela status akbar u status anqas ta’ protezzjoni internazzjonali, bir-reġim tal-pajjiż terz sigur skont l-Artikolu 38 jinsab bejniethom. L-Artikolu 39 jipprovdi l-ogħla livell ta’ protezzjoni, u jirreferi għal pajjiżi li rratifikaw il-Konvenzjoni ta’ Ġinevra mingħajr limitazzjonijiet ġeografiċi, joffru l-protezzjoni massima prevista mill-Konvenzjoni, jimplimentaw l-Artikolu 36 tal-Konvenzjoni bis-sħiħ fil-pajjiż rilevanti u huma soġġetti għall-mekkaniżmi ta’ kontroll tal-Konvenzjoni. L-Artikolu 35 tad-Direttiva, f’kuntrast qawwi, huwa limitat biex jipprovdi protezzjoni lir-refuġjati jew protezzjoni suffiċjenti oħra, fiilwaqt li jiffoka fuq l-applikazzjoni tal-prinċipju ta’ non-refoulement.

3.3.

Skont l-Artikolu 38 tad-Direttiva 2013/32/UE, pajjiż jitqies bħala pajjiż terz sigur għal applikant partikolari jekk jikkonforma b’mod ġenerali mal-kriterji li ġejjin: (a) il-ħajja u l-libertà ma jkunux mhedda minħabba r-razza, ir-reliġjon, in-nazzjonalità, is-sħubija f’xi grupp soċjali jew l-opinjoni politika; (b) il-pajjiż inkwistjoni jirrispetta l-prinċipju ta’ non-refoulement skont il-Konvenzjoni ta’ Ġinevra; (c) ma hemmx riskju ta’ ħsara serja għall-applikant; (d) il-pajjiż jipprojbixxi l-espulsjoni ta’ persuna lejn pajjiż fejn tista’ tkun f’riskju ta’ tortura, jew trattament jew penitenza krudili, inumani jew degradanti kif stabbilit fid-dritt internazzjonali; (e) tkun teżisti l-possibbiltà li ssir talba għall-istatus ta’ refuġjat u, jekk il-persuna konċernata tkun rikonoxxuta bħala refuġjat, din tirċievi protezzjoni skont il-Konvenzjoni ta’ Ġinevra; u (f) l-applikant ikollu konnessjoni mal-pajjiż terz ikkonċernat li abbażi tagħha jkun raġonevoli għal dik il-persuna li tmur f’dak il-pajjiż. Konsegwentement, fil-każ li l-awtoritajiet kompetenti jiġġudikaw li pajjiż, bħat-Turkija, jikkostitwixxi pajjiż tal-ewwel asil jew pajjiż terz sigur għall-applikant, huma joħorġu deċiżjoni li tiċħad l-applikazzjoni għall-protezzjoni internazzjonali bħala inammissibbli, mingħajr ma tiġi eżaminata s-sustanza (15).

3.4.

Il-prinċipju tan-non-refoulement huwa l-pedament tas-sistema tal-protezzjoni internazzjonali tar-refuġjati u huwa minqux fl-Artikolu 33(1) tal-Konvenzjoni ta’ Ġinevra tal-1951 (16). Il-UNHCR osserva li dan l-Artikolu jintroduċi prinċipju ċentrali fil-Konvenzjoni, wieħed li issa daħal fid-dritt internazzjonali konswetudinarju u għalhekk huwa vinkolanti fuq l-Istati kollha tal-komunità internazzjonali irrispettivament minn jekk irratifikawx jew le l-Konvenzjoni ta’ Ġinevra (17).

3.5.

Għalhekk kull min huwa refuġjat skont il-Konvenzjoni tal-1951, jew jissodisfa l-kriterji tad-definizzjoni ta’ refuġjat stabbiliti fl-Artikolu 1(a)(2) tal-Konvenzjoni tal-1951, anke jekk l-istatus tiegħu ta’ refuġjat jista’ ma jkunx ġie rikonoxxut uffiċjalment, huwa kopert mill-protezzjoni mogħtija skont l-Artikolu 33(1) (18). Dan huwa ta’ importanza partikolari għall-applikanti għall-asil, għaliex huwa possibbli li jistgħu jkunu refuġjati u għalhekk m’għandhomx jitneħħew jew jitkeċċew mill-pajjiż tal-asil sakemm ma tkunx ittieħdet deċiżjoni finali dwar l-istatus tagħhom (19).

4.   It-Turkija bħala “pajjiż terz sigur”

4.1.

Sa mill-2011, it-Turkija ilha tospita l-ogħla numru ta’ refuġjati mis-Sirja (aktar minn tliet miljuni – 3 222 000). Fl-istess ħin, il-Libanu, pajjiż b’popolazzjoni ta’ madwar 4.8 miljun ruħ, qed jospita ’l fuq minn miljun refuġjat reġistrat. Il-Ġordan għandu t-tielet l-akbar numru ta’ refuġjati mis-Sirja (654 582), filwaqt li skont l-aħħar ċifri uffiċjali, l-Iraq u l-Eġittu qed jospitaw 244 235 u 124 534 refuġjat reġistrat rispettivament (20).

4.2.

It-Turkija rratifikat il-Konvenzjoni ta’ Ġinevra dwar ir-Refuġjati u l-Protokoll tagħha tal-1967, imma żżomm riżerva ġeografika rigward l-applikanti għall-asil mhux Ewropej. Fil-prattika, tirrikonoxxi biss lir-refuġjati mill-Ewropa, jiġifieri minn pajjiżi li huma membri tal-Kunsill tal-Ewropa (21). F’April 2014, it-Turkija għaddiet Liġi ġdida dwar il-Barranin u l-Protezzjoni Internazzjonali. Il-liġi tipprevedi erba’ tipi ta’ status ta’ protezzjoni fil-pajjiż: a) “status ta’ refuġjat” għal refuġjati rikonoxxuti taħt il-Konvenzjoni ta’ Ġinevra li huma ċittadini ta’ wieħed mis-47 Stat Membru tal-Kunsill tal-Ewropa; b) “status ta’ refuġjat kondizzjonali” għal refuġjati mhux Ewropej rikonoxxuti; c) “protezzjoni sussidjarja”, li tista’ tingħata lil ċittadini Ewropej u mhux Ewropej li ma jissodisfawx il-kriterji tal-Konvenzjoni ta’ Ġinevra sabiex jiġu rikonoxxuti bħala refuġjati imma, li jekk jintbagħtu lura fil-pajjiż ta’ oriġini tagħhom, ikunu fir-riskju tal-piena tal-mewt, tortura jew trattament ieħor inuman jew degradanti, jew li jsofru ħsara minħabba kunflitt armat f’pajjiżhom; u d) “protezzjoni temporanja” mogħtija fil-każ ta’ influssi tal-massa (22).

4.3.

Is-Sirjani li waslu bil-massa ġew oriġinarjament mogħtija status ta’ “viżitatur” (misâfir), u mbagħad protezzjoni temporanja, għalkemm mingħajr id-dritt li jissottomettu talba għal status ta’ refuġjat. L-għan ta’ din id-dispożizzjoni huwa li huma jibqgħu fit-Turkija biss sakemm iddum il-gwerra fis-Sirja, u sussegwentement imorru lura hemm meta jitjiebu l-kundizzjonijiet.

4.3.1.

Iċ-ċittadini ta’ pajjiżi oħra (mhux Sirjani) jistgħu japplikaw għall-asil fuq bażi individwali u mbagħad jiġu pproċessati fi proċedura parallela taħt il-Liġi l-ġdida dwar il-Barranin u l-Protezzjoni Internazzjonali li daħlet fis-seħħ f’April 2014. Taħt din il-proċedura, l-applikanti jintbagħtu kemm għand id-Direttorat Ġenerali għall-Ġestjoni tal-Migrazzjoni (DGMM), li jwettaq il-proċedura ta’ determinazzjoni tal-istatus, u għand l-UNHCR, li jwettaq proċedura ta’ determinazzjoni tal-istatus parallela u jagħmel ir-rakkomandazzjonijiet rigward ir-rilokazzjoni. Id-deċiżjonijiet tiegħu m’għandhomx saħħa legali, madankollu, imma jitqiesu fil-valutazzjoni tad-DGMM. Għalhekk huwa ċar li l-leġislazzjoni Torka f’dan il-qasam tipprovdi għal standards ta’ protezzjoni u regoli tal-proċedura differenti għas-Sirjani u għal ċittadini ta’ pajjiżi terzi oħra, biex b’hekk toħloq disparitajiet kemm fl-aċċess għal protezzjoni, kif ukoll fit-termini tagħha.

4.4.

Hemm ukoll ostakli serji, nuqqasijiet u problemi fir-rigward tal-aċċess għax-xogħol u għas-servizzi bażiċi, bħas-saħħa u s-sigurtà soċjali, l-edukazzjoni u, b’mod aktar ġenerali, l-integrazzjoni fis-soċjetà (23). Għalkemm it-Turkija rrikonoxxiet id-dritt tas-Sirjani li jaħdmu minn Jannar 2016, fil-prattika ftit biss minnhom irċevew il-permess tax-xogħol, b’ħafna minnhom konsegwentement jinvolvu ruħhom f’xogħol mhux iddikjarat (24). Ma’ dan t’hawn fuq għandu jiżdied li l-benefiċjarji ta’ protezzjoni internazzjonali huma b’mod espliċitu u kategoriku esklużi mill-possibbiltà ta’ integrazzjoni fit-tul fit-Turkija (l-Artikolu 25 tal-Liġi dwar il-Barranin u l-Protezzjoni Internazzjonali), u l-moviment liberu tar-refuġjati huwa ristrett skont l-Artikolu 26 tal-istess liġi. B’mod ċar, għalhekk, il-protezzjoni mogħtija lil persuni li japplikaw għall-protezzjoni internazzjonali fit-Turkija taqa’ f’livell inqas mill-garanziji u d-drittijiet legali li jgawdu dawk rikonoxxuti bħala refuġjati skont il-Konvenzjoni ta’ Ġinevra, bħad-dritt li jmorru minn post għal ieħor fit-territorju tal-Istat kontraenti (l-Artikolu 26 tal-Konvenzjoni tal-1951), id-dritt għan-naturalizzazzjoni (l-Artikolu 34 tal-Konvenzjoni tal-1951) u d-dritt għax-xogħol (l-Artikoli 17, 18 u 19 tal-Konvenzjoni tal-1951).

4.5.

Barra minn hekk, jitqajmu mistoqsijiet dwar il-klassifikazzjoni tat-Turkija bħala “pajjiż terz sigur” rigward ir-rispett għall-prinċipju tan-non-refoulement minqux fl-Artikolu 33(1) tal-Konvenzjoni ta’ Ġinevra, l-Artikolu 3 tal-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem (KEDB) u l-Artikolu 3(2) tal-Konvenzjoni kontra t-Tortura u Trattamenti jew Pieni Oħra Krudili, Inumani jew Degradanti (25). Minbarra l-fatt li t-Turkija għandha storja li tibgħat lura lill-applikanti għall-asil mhux Ewropej, ir-rapporti reċenti mill-organizzazzjonijiet internazzjonali għad-drittijiet tal-bniedem irreferew għal istanzi ta’ dħul li jiġi miċħud u ta’ push-backs kollettivi lejn it-territorju Sirjan (26). B’mod sinifikanti, jum wieħed biss wara li kien iffirmat il-ftehim, Amnesty International irrapportat okkorrenza oħra ta’ ripatrijazzjoni tal-massa ta’ refuġjati Afgani lejn Kabul (27). B’mod simili, ir-riżoluzzjoni adottata mill-Assemblea Parlamentari tal-Kunsill tal-Ewropa fl-20 ta’ April 2016 iddikjarat, fost affarijiet oħra, li r-ritorn kemm ta’ Sirjani kif ukoll ta’ ċittadini ta’ pajjiżi oħra lejn it-Turkija jmur kontra d-dritt tal-UE u dak internazzjonali (28). Għalhekk huwa evidenti li fil-prattika m’hemm garanziji suffiċjenti biex jiżguraw il-konformità mal-prinċipju tan-non-refoulement (29).

---

(1)  Il-Kummissjoni Ewropea, Turkey 2016 Report [Rapport dwar it-Turkija tal-2016], Brussels, 9.11.2016, SWD (2016) 366 final, pp. 77-78, disponibbli fuq: http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2016/20161109_report_turkey.pdf (mhux disponibbli bil-Malti).

(2)  EESC fact-finding missions on the situation of refugees as seen by civil society organisations, Mission Report on Turkey [Missjonijiet ta’ ġbir ta’ informazzjoni tal-KESE dwar is-sitwazzjoni tar-refuġjati mill-perspettiva tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, Rapport tal-Missjoni dwar it-Turkija], 9-11 ta’ Marzu 2016, p. 2, disponibbli fuq: http://www.eesc.europa.eu/resources/docs/eesc-fact-finding-missions-refugees_turkey_en.pdf. (mhux disponibbli bil-Malti).

(3)  Ara n-nota 2 f’qiegħ il-paġna.

(4)  Amnesty International, Europe’s gatekeeper: unlawful detention and deportation of refugees from Turkey [Amnesty International, L-għassiesa tal-Ewropa: detenzjoni illegali u deportazzjoni tar-refuġjati mit-Turkija], p. 14, disponibbli fuq: https://www.amnesty.org/en/documents/document/?indexNumber=eur44%2f3022%2f2015&language=en.

(5)  Ara n-nota 2 f’qiegħ il-paġna.

(6)  L-Artikolu 2 tat-TUE jgħid li: “L-Unjoni hija bbażata fuq il-valuri tar-rispett għad-dinjità tal-bniedem, il-libertà, id-demokrazija, l-ugwaljanza, l-istat tad-dritt u r-rispett għad-drittijiet tal-bniedem, inklużi d-drittijiet ta’ persuni li jagħmlu parti minn minoranzi. Dawn il-valuri huma komuni għall-Istati Membri f’soċjetà fejn jipprevalu l-pluraliżmu, in-nondiskriminazzjoni, it-tolleranza, il-ġustizzja, is-solidarjetà u l-ugwaljanza bejn in-nisa u l-irġiel.”

(7)  Kunsill Ewropew, Affarijiet Barranin u Relazzjonijiet Internazzjonali, 18.3.2016, http://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2016/03/18-eu-turkey-statement/.

(8)  Il-Kummissjoni Ewropea, Fact Sheet on the EU-Turkey Agreement [Skeda Informattiva dwar il-Ftehim bejn l-UE u t-Turkija], 19.3.2016, disponibbli fuq: http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-963_en.htm (mhux disponibbli bil-Malti).

(9)  “On what legal basis will asylum seekers be returned from the Greek islands of Turkey?” [Fuq liema bażi legali l-applikanti għall-asil se jintbagħtu lura mill-Gżejjer Griegi lejn it-Turkija?] Il-persuni li japplikaw għall-asil fil-Greċja se jkollhom l-applikazzjonijiet tagħhom trattati każ b’każ, f’konformità mar-rekwiżiti tad-dritt tal-UE u internazzjonali u mal-prinċipju ta’ non-refoulement. Se jkun hemm intervisti individwali, valutazzjonijiet individwali u drittijiet ta’ appell. Mhux se jkun hemm ritorn ġenerali jew awtomatiku tal-applikanti għall-asil. Ir-regoli tal-UE dwar l-asil jippermettu li l-Istati Membri, f’ċerti ċirkostanzi ddefiniti b’mod ċar, jiddikjaraw applikazzjoni “inammissibbli” jiġifieri li jirrifjutaw l-applikazzjoni mingħajr ma jeżaminaw is-sustanza. Hemm żewġ possibbiltajiet legali li jistgħu jiġu previsti biex l-applikazzjonijiet għall-asil jiġu ddikjarati inammissibbli fir-rigward tat-Turkija: 1) l-ewwel pajjiż ta’ asil (l-Artikolu 35 tad-Direttiva dwar il-Proċeduri tal-Asil): meta l-persuna tkun diġà ġiet rikonoxxuta bħala refuġjat f’dak il-pajjiż jew inkella tgawdi biżżejjed protezzjoni hemmhekk; 2) pajjiż terz sigur (l-Artikolu 38 tad-Direttiva dwar il-Proċeduri tal-Asil): meta l-persuna tkun għadha ma rċevitx protezzjoni fil-pajjiż terz imma l-pajjiż terz jista’ jiggarantixxi aċċess effettiv għall-protezzjoni għall-persuna riammessa”.

(10)  “F’dan il-kuntest, il-Kummissjoni tissottolinja li l-kunċett ta’ pajjiż terz sigur kif definit fid-Direttiva dwar il-Proċeduri tal-Asil jirrikjedi li tkun teżisti l-possibbiltà li tingħata protezzjoni skont il-Konvenzjoni ta’ Ġinevra, imma ma jitlobx li l-pajjiż terz sigur ikun irratifika dik il-Konvenzjoni mingħajr riżerva ġeografika. Barra minn hekk, fir-rigward tal-kwistjoni dwar jekk hemmx konnessjoni mal-pajjiż terz inkwistjoni, u jekk għalhekk huwiex raġonevoli għall-applikant li jmur f’dak il-pajjiż, jista’ jitqies ukoll jekk l-applikant għaddiex mill-pajjiż terz sigur inkwistjoni, jew jekk il-pajjiż terz huwiex ġeografikament viċin il-pajjiż ta’ oriġini tal-applikant”. Komunikazzjoni mill-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill dwar is-Sitwazzjoni Attwali rigward l-Implimentazzjoni tal-Azzjonijiet Prijoritarji fl-Aġenda Ewropea dwar il-Migrazzjoni, 10.2.2016, COM (2016) 85 final.

(11)  L-Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Regolament li jistabbilixxi lista komuni tal-UE ta’ pajjiżi ta’ oriġini sigur(ĠU C 71, 24.2.2016, pp. 82), il-punti 2.4 u 2.11.

(12)  In-numru ta’ qsim li jsir ta’ kuljum mit-Turkija lejn il-gżejjer Griegi baqa’ baxx minn wara l-aktar rapport reċenti tal-Kummissjoni ta’ medja ta’ 75 wasla kuljum. Kummissjoni Ewropea Brussell, 6.9.2017 COM(2017) 470 final, Rapport mill-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill Ewropew u lill-Kunsill – Is-Seba’ Rapport dwar il-Progress li sar fl-implimentazzjoni tad-Dikjarazzjoni UE-Turkija. Disponibbli minn: https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/what-we-do/policies/european-agenda-migration/20170906_seventh_report_on_the_progress_in_the_implementation_of_the_eu-turkey_statement_en.pdf.

(13)  Skont l-iktar data reċenti, in-numru globali ta’ rilokazzjoni jammonta għal 27 695 (19 244 mill-Greċja u 8 451 mill-Italja), filwaqt li total ta’ 8 834 Sirjan ġew risistemati mit-Turkija lejn l-UE skont id-dikjarazzjoni tal-UE u t-Turkija. Fir-rigward tal-appoġġ finanzjarju taħt il-Faċilità għar-Refuġjati fit-Turkija, minn EUR 3 biljuni f’fondi mogħtija għall-perjodu 2016-2017, diġà ġew iffirmati kuntratti b’valur ta’ iktar minn EUR 1.66 biljun u saru ħlasijiet li jammontaw għal EUR 838 miljun. In-numru ta’ refuġjati vulnerabbli li ngħataw appoġġ mis-Sistema ta’ Protezzjoni Soċjali ta’ Emerġenza żdied minn 600 000 għal 860 000, u huwa mistenni li jitla’ għal 1.3 miljun sa tmiem l-2017. Kummissjoni Ewropea Brussell, 6.9.2017 COM(2017) 465 final, Rapport mill-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill Ewropew u lill-Kunsill – Is-Seba’ Rapport dwar il-Progress li sar fl-implimentazzjoni tad-Dikjarazzjoni UE-Turkija. Disponibbli minn: https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/what-we-do/policies/european-agenda-migration/20170906_fifteenth_report_on_relocation_and_resettlement_en.pdf.

(14)  Qed jiġi argumentat li l-mekkaniżmu ta’ pajjiż sigur imur kontra l-Artikolu 31(1) tal-Konvenzjoni ta’ Ġinevra, għaliex id-dritt internazzjonali ma jistipulax li l-applikazzjoni għandha tiġi sottomessa fl-ewwel pajjiż li fih tista’ tingħata l-protezzjoni internazzjonali. F’dan ir-rigward, ara M. Symes and P. Jorro, Asylum Law and Practice, LexisNexis UK, 2003, p. 448; G. Goodwin and J. McAdam, The Refugee in International Law, Oxford University Press, 2007, p. 392. Għal perspettiva opposta, ara K. Hailbronner, The Concept of “Safe Country” and Expeditious Asylum Procedures: A Western European Perspective, International Journal of Refugee Law, 1993, 5(1): pp. 31-65.

(15)  Skont l-Unjoni Ellenika għad-Drittijiet tal-Bniedem, mill-ewwel ġranet tal-applikazzjoni tal-ftehim bejn l-UE u t-Turkija dwar ir-refuġjati, “l-espert tal-EASO qies li t-Turkija kienet pajjiż terz sigur fir-rigward tal-ewwel applikazzjonijiet għall-asil li ġew eżaminati […]. Din l-opinjoni, test standard riprodott bħala raġuni għall-applikazzjonijiet kollha miċħuda, essenzjalment iċċaħħad lill-applikanti mill-valutazzjoni individwali meħtieġa u, aktar agħar, tqiegħed l-oneru tal-provi li t-Turkija mhuwiex pajjiż terz sigur fuq l-applikant għall-asil, kompletament kontra l-ispirtu tad-Direttiva. F’dawn il-każijiet inizjali, ir-rifjuti sommarji mhumiex ġustifikati”. Hellenic Union for Human Rights, Comments – rimarki ta’ kritika dwar id-dispożizzjonijiet u l-implimentazzjoni tal-Liġi 4375/2016, 21 ta’ April 2016, disponibbli fuq: http://www.hlhr.gr/?MDL=pages&SiteID=1215. Fl-10 ta’ Mejju 2016, madankollu, ittieħdet l-ewwel deċiżjoni Griega li fiha t-Turkija ma tqisitx li hija pajjiż terz sigur. B’mod aktar speċifiku, wara l-appell minn Sirjan f’Lesbos li inizjalment ma ngħatax l-asil u li mbagħad kellu jintbagħat lura t-Turkija, il-bord tal-appell għar-refuġjati ddetermina li t-Turkija ma kinitx pajjiż terz sigur, li jfisser li l-applikazzjoni għall-asil kellha terġa’ tiġi eżaminata f’aktar dettall u b’aktar fatti. Il-“preċedent” stabbilit mill-ewwel deċiżjoni li t-Turkija ma tistax titqies bħala pajjiż terz sigur ġie segwit minn numru kbir ta’ bordijiet tal-appell għar-refuġjati.

(16)  Fir-rigward tal-prinċipju tan-non-refoulement, ara fost oħrajn, E. Lauterpacht & D. Bethlehem, “The scope and content of the principle of non-refoulement: Opinion”, u E. Feller, V. Tuerk & F. Nicholson (eds.), Refugee Protection in International Law, UNHCR’s Global Consultations on International Protection, Cambridge University Press, Cambridge 2003, pp. 87177. Ara wkoll “Advisory Opinion of the UN High Commissioner for Refugees on the Extraterritorial Application of Non-Refoulement Obligations under the 1951 Convention relating to the Status of Refugees and its 1967 Protocol”, disponibbli fuq http://www.unhcr.org/refworld/docid/45f17a1a4.html.

(17)  Note on international protection of 13 September 2001 [Nota dwar il-protezzjoni internazzjonali tat-13 ta’ Settembru 2001] (A/AC. 96/951, il-paragrafu 16). Ara wkoll UNHCR, The Principle of Non Refoulement as a Norm of Customary International Law, Response to the Questions Posed to UNHCR by the Federal Constitutional Court of the Federal Republic of Germany [Il-Prinċipju ta’ Non-Refoulement bħala n-Norma tad-Dritt Internazzjonali Konswetudinarju, Tweġiba għall-Mistoqsijiet Magħmula lill-UNHCR mill-Qorti Kostituzzjonali Federali tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja] fil-kawżi 2 BvR 1938/93, 2 BvR 1953/93, 2 BvR 1954/93. UNHCR ukoll Note on the Principle of Non Refoulement [Nota dwar il-Prinċipju ta’ Non-Refoulement], (Seminar tal-UE dwar l-Implimentazzjoni tar-Riżoluzzjoni tal-UE tal-1995 dwar il-Garanziji Minimi għall-Proċeduri tal-Asil), 1.11.1997. Ara barra minn hekk il-paragrafu 4 tal-Preambolu tad-Dikjarazzjoni tal-Istati Partijiet għall-Konvenzjoni tal-1951 u/jew il-Protokoll tal-1967 relatat mal-Istatus tar-Refuġjati, adottat fil-Laqgħa Ministerjali tat-12-13 ta’ Diċembru 2001, HCR/MMSP/2001/09, u d-deċiżjoni tal-Qorti tal-Appell ta’ New Zealand fil-kawża ta’ Zaoui vs. Attorney General (Nru. 2) [2005] 1 NZLR 690, 20.9.2004, il-paragrafi 34 u 136.

(18)  Konklużjoni Nru 6 (XXVIII) – 1977 dwar il-prinċipju ta’ non-refoulement, il-paragrafu (c), Konklużjoni Nru 79 (XLVIII) – 1996 dwar il-protezzjoni internazzjonali, il-paragrafu (j), Konklużjoni Nru 81 (XLVIII) – 1997 dwar il-protezzjoni internazzjonali, il-paragrafu (i).

(19)  UNHCR, Global Consultations on International Protection/Third Track: Asylum Processes (Fair and Efficient Asylum Procedures) EC/GC/01/12, 13.5.2001, il-paragrafi 4, 8, 13 u 50 (c) u E. Leuterpacht & D. Bethlehem, in-nota 16 f’qiegħ il-paġna hawn fuq, il-paragrafi 87-99.

(20)  Għal aktar dettalji ara: http://data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php.

(21)  Ara n-nota 2 f’qiegħ il-paġna.

(22)  It-test tal-liġi huwa disponibbli bl-Ingliż fuq: http://www.goc.gov.tr/files/files/eng_minikanun_5_son.pdf.

(23)  Ara n-nota 2 f’qiegħ il-paġna.

(24)  Meltem Ineli-Ciger, Implications of the New Turkish Law on Foreigners and International Protection and Regulation No. 29153 on Temporary Protection for Syrians Seeking Protection in Turkey, Oxford Monitor of Forced Migration, 2014, 4(2): pp. 28-36.

(25)  Ara n-nota 2 f’qiegħ il-paġna.

(26)  Ara, fost oħrajn, il-komunikazzjoni minn Human Rights Watch tat-23 ta’ Novembru 2015, disponibbli fuq: https://www.hrw.org/news/2015/11/23/turkey-syrians-pushed-back-border.

(27)  Amnesty International, Η ψευδαίσθηση της “ασφαλούς χώρας” για την Τουρκία καταρρέει (“L-illużjoni tat-Turkija bħala ‘pajjiż sigur’ tispiċċa”), 23 ta’ Marzu 2016, disponibbli bil-Grieg biss fuq: https://www.amnesty.gr/news/press/article/20243/i-pseydaisthisi-tis-asfaloys-horas-gia-tin-toyrkia-katarreei Għal aktar referenza, ara: O. Ulusoy, Turkey as a Safe Third Country?, 29 ta’ Marzu 2016, disponibbli fuq: https://www.law.ox.ac.uk/research-subject-groups/centre-criminology/centreborder-criminologies/blog/2016/03/turkey-safe-third. E. Roman, Th. Baird, and T. Radcliffe, Why Turkey is Not a “Safe Country”, Frar 2016, Statewatch, http://www.statewatch.org/analyses/no-283-why-turkey-is-not-a-safe-country.pdf.

(28)  Riżoluzzjoni 2109 (2016) Verżjoni proviżorja, The situation of refugees and migrants under the EU–Turkey Agreement of 18 March 2016 [Is-sitwazzjoni tar-refuġjati u l-migranti taħt il-Ftehim bejn l-UE u t-Turkija tat-18 ta’ Marzu 2016], Awtur(i): Assemblea Parlamentari tal-Kunsill tal-Ewropa, sors – Dibattitu tal-Assemblea tal-20 ta’ April 2016 (il-15-il Seduta) (ara d-Dok. 14028, report of the Committee on Migration, Refugees and Displaced Persons [rapport tal-Kumitat dwar il-Migrazzjoni, ir-Refuġjati u l-Persuni Spustati], relatur: is-Sinjura Tineke Strik). Test adottat mill-Assemblea fl-20 ta’ April 2016 (il-15-il Seduta).

(29)  L. Reppeli (2015), “Turkey’s track record with the European Court of Human Rights”. Turkish Review, 1 ta’ Jannar 2015 (Disponibbli onlajn fuq: http://archive.is/XmdO5)

---

28.6.2018

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 227/27

---

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Kapitoli dwar il-kummerċ u l-iżvilupp sostenibbli (TSD) fi Ftehimiet ta’ Kummerċ Ħieles tal-UE (FTA)”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2018/C 227/04)

Relatur:

Tanja BUZEK

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	19.10.2017
Bażi legali	L-Artikolu 29(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	REX
Adottata fis-sezzjoni	26.1.2018
Adottata fil-plenarja	14.2.2018
Sessjoni plenarja Nru	532
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	133/1/9

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jilqa’ bi pjaċir l-inizjattiva tal-Kummissjoni Ewropea biex twettaq valutazzjoni tal-implimentazzjoni tal-kapitoli dwar il-Kummerċ u l-Iżvilupp Sostenibbli (TSD) fi ftehimiet kummerċjali tal-UE fid-dokument informali (1) u biex tikkonsulta mas-soċjetà ċivili dwar il-kwistjoni.

1.2.

Il-KESE kellu rwol importanti fis-sensibilizzazzjoni dwar il-politika kummerċjali tal-UE fost is-soċjetà ċivili kemm fl-UE kif ukoll fil-pajjiżi terzi. Il-membri tal-KESE kienu, għadhom u se jibqgħu impenjati biex isaħħu l-kooperazzjoni mas-soċjetà ċivili tal-pajjiżi terzi fil-monitoraġġ tan-negozjati u fl-implimentazzjoni tal-ftehimiet kummerċjali tal-UE.

1.3.

Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni ssaħħaħ id-djalogu tagħha mas-soċjetà ċivili sabiex tiżviluppa l-funzjonament tal-kapitoli tat-TSD fi ftehimiet kummerċjali attwali u futuri u, b’mod partikolari, biex tirrifletti dan fir-reviżjoni tal-kapitolu tat-TSD fil-Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv bejn l-UE u l-Kanada (CETA).

1.4.

Madankollu, il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni biex tkun aktar ambizzjuża fl-approċċ tagħha, b’mod partikolari fir-rigward tat-tisħiħ tal-eżegwibilità tal-impenji fil-kapitoli tat-TSD, li huwa ta’ importanza kruċjali għall-KESE. Il-kapitoli tat-TSD għandhom jingħataw l-istess importanza bħal dawk li jkopru kwistjonijiet kummerċjali, tekniċi jew tariffarji.

1.4.1.

Il-KESE jirrakkomanda li d-DAGs jingħataw il-mandat biex jissorveljaw l-impatt tal-partijiet kollha tal-ftehimiet kummerċjali fuq id-drittijiet tal-bniedem, tax-xogħol u tal-ambjent, u l-kamp ta’ applikazzjoni jeħtieġ ikopri l-interessi tal-konsumatur.

1.4.2.

Il-KESE jiddispjaċih ukoll li l-approċċ tal-kapitoli tat-TSD fir-rigward tal-interessi tal-konsumatur huwa ristrettiv u, għalhekk, jilqa’ bi pjaċir kapitolu speċifiku għall-konsumatur fil-qafas tat-TSD li jkun jinkorpora standards internazzjonali rilevanti dwar il-konsumatur u jsaħħaħ il-kooperazzjoni dwar l-infurzar tad-drittijiet tal-konsumatur.

1.5.

Il-KESE jemmen li l-kapitoli tat-TSD għandhom rwol kruċjali biex jintlaħqu l-għanijiet tal-Kummissjoni stabbiliti fl-istrateġiji dwar “Kummerċ għal Kulħadd” (2) u “L-isfruttar tal-globalizzazzjoni” (3) u jqis l-istabbiliment tal-Gruppi Konsultattivi Domestiċi (DAGs) bħala kisba ewlenija tal-kapitoli tat-TSD sabiex is-soċjetà ċivili fil-pajjiżi terzi tingħata s-setgħa, sabiex jitħeġġu jsegwu valuri simili għal dawk li aħna nirrikonoxxu bħala “il-valuri tal-UE”, inklużi standards soċjali, ambjentali u tal-konsumatur u d-diversità kulturali, u sabiex l-immaġni pubblika tal-UE tkun viżibbli f’dawk il-pajjiżi, kif ukoll sabiex tingħata pjattaforma importanti li tissorvelja l-impenji lejn id-drittijiet tal-bniedem, tax-xogħol u ambjentali fil-ftehimiet kummerċjali.

1.6.

Il-KESE japprezza l-mandat mogħti biex jipprovdi parti mis-sħubija kif ukoll is-segretarjat tad-DAGs. Madankollu, huwa jenfasizza li l-finanzjament u r-riżorsi għadhom kwistjoni kruċjali fit-tħaddim tad-DAGs attwali u futuri, u jistieden lill-Kummissjoni kif ukoll lill-Kunsill u lill-Parlament jaħdmu flimkien mal-KESE sabiex b’mod urġenti jimplimentaw soluzzjonijiet sistemiċi f’dan il-qasam.

1.7.

Il-KESE jemmen li hija meħtieġa azzjoni mill-Kummissjoni sabiex tittejjeb l-effettività tal-kapitoli tat-TSD, u b’mod partikolari tad-DAGs bħala l-korpi inkarigati bil-monitoraġġ ta’ dawn l-impenji. Bosta rakkomandazzjonijiet ta’ natura prattika jistgħu jiġu implimentati mingħajr ma jinbidel it-test tal-kapitoli tat-TSD attwali u, għalhekk, dan għandu jsir mingħajr dewmien.

1.7.1.

Fost in-nuqqasijiet identifikati hemm sħubija żbilanċjata u dewmien fl-istabbiliment tad-DAGs, il-ħtieġa għal laqgħat konġunti bejn id-DAGs tal-UE u d-DAGs tal-pajjiżi msieħba u għal parteċipazzjoni tal-presidenti tagħhom fil-laqgħat tal-kumitati tat-TSD bid-dritt li jippreżentaw il-fehmiet tal-gruppi tagħhom, u n-nuqqas ta’ finanzjament adegwat għad-DAGs kemm mill-UE kif ukoll mill-pajjiżi msieħba.

1.7.2.

Għal dan il-għan, il-KESE jissuġġerixxi li laqgħat konġunti tad-DAGs tal-UE u tal-pajjiżi msieħba jiġu inklużi fit-test tal-ftehim sabiex dawn jitħallew jiskambjaw esperjenzi dwar proġetti konġunti u jħejju rakkomandazzjonijiet konġunti.

1.7.3.

Aħna nappoġġjaw bil-qawwa li qabel id-dħul fis-seħħ tal-ftehim, jingħata appoġġ lis-soċjetà ċivili fl-UE u speċjalment dik fil-pajjiżi msieħba għall-bini tal-kapaċità, u li jitħeġġeġ l-istabbiliment minnufih tad-DAGs, bl-appoġġ politiku, finanzjarju u loġistiku meħtieġ, filwaqt li tiġi żgurata sħubija bbilanċjata.

1.7.4.

Niġbdu wkoll l-attenzjoni tal-Kummissjoni għal kwistjonijiet pendenti ta’ konfużjoni għas-soċjetà ċivili lokali, minħabba n-natura trasversali bejn il-Ftehimiet ta’ Assoċjazzjoni tal-UE u ftehimiet ta’ kummerċ ħieles profondi u komprensivi (DCFTAs) mal-Ġeorgia, il-Moldova u l-Ukrajna, u r-rwol usa’ mogħti lill-fora tas-soċjetà ċivili, b’mod partikolari fl-Amerika Latina, li jdgħajjef il-messaġġi ewlenin tal-Gruppi Konsultattivi Domestiċi ta’ kull parti.

1.7.5.

Barra minn hekk, il-KESE jikkritika n-nuqqas ta’ rispons mill-Kummissjoni għall-ilmenti li tqajmu mid-DAG. Għalhekk, il-mekkaniżmi ta’ monitoraġġ għandhom ikunu kapaċi jwasslu għat-tnedija b’mod indipendenti ta’ investigazzjonijiet fir-rigward tal-ksur ta’ impenji ċari tat-TSD.

1.8.

Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni tistabbilixxi mekkaniżmu ta’ lmenti aktar trasparenti u semplifikat, u jirrakkomanda wkoll li l-presidenti tad-DAGs għandhom jipparteċipaw fil-laqgħat tal-Kumitat tat-TSD u li l-Kumitat tat-TSD għandu jintalab jirrispondi għall-kwistjonijiet u r-rakkomandazzjonijiet li jitqajmu mid-DAGs, f’perjodu ta’ żmien raġonevoli. Huwa jirrakkomanda djalogu regolari bejn id-DAGs tal-UE, il-Kummissjoni, is-SEAE, il-Parlament Ewropew u l-Istati Membri tal-UE.

1.9.

Fir-rigward tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs), il-KESE jirrakkomanda li tiġi inkluża klawsola speċifika biex jiġu promossi l-SDGs fil-mandati futuri kollha tal-kapitoli tat-TSD.

1.10.

Fir-rigward ta’ impenn qawwi li l-Kummissjoni tal-UE tagħti għat-tisħiħ tad-dispożizzjonijiet tax-xogħol, il-pajjiżi msieħba għandhom juru rispett sħiħ għat-tmien Standards Fundamentali tax-Xogħol tal-ILO qabel il-konklużjoni ta’ ftehim kummerċjali. Jekk pajjiż sieħeb ma jkunx irratifika jew implimenta kif suppost dawn il-konvenzjonijiet jew ma jkunx wera livell ta’ protezzjoni ekwivalenti, il-KESE jirrakkomanda li fil-kapitolu tat-TSD jiddaħħal pjan direzzjonali dwar impenji konkreti sabiex jiġi żgurat li dan jintlaħaq fil-ħin dovut;

1.11.

Il-KESE jinnota li d-dokument informali jqajjem il-kwistjoni tas-sanzjonijiet. Ninkoraġġixxu lill-Kummissjoni tinvestiga mekkaniżmi ta’ sanzjonijiet oħrajn eżistenti fil-ftehimiet kummerċjali u l-użu tagħhom sal-lum, filwaqt li tislet tagħlim mil-limitazzjonijiet potenzjali tagħhom, sabiex tivvaluta u ttejjeb l-effettività ta’ mekkaniżmu ta’ konformità eżegwibbli li jkun jista’ jiġi żviluppat fil-kapitoli TSD. F’dan il-proċess, il-Kummissjoni għandha tqis li l-gruppi tas-soċjetà ċivili esprimew kemm appoġġ kif ukoll tħassib serju dwar l-użu tagħhom.

1.12.

Il-KESE huwa lest li jgħin fl-iżvilupp ta’ ideat ġodda sabiex jassisti lill-Kummissjoni żżid l-effettività ta’ mekkaniżmi ta’ infurzar indipendenti fil-kapitoli tat-TSD, mhux l-inqas permezz tad-dritt li jirrispondi meta t-tħassib tiegħu ma jiġix indirizzat. Fejn meħtieġ, kwalunkwe rikors għal sanzjonijiet irid, madankollu, ikun modulat jekk l-imsieħba kummerċjali potenzjali jkunu miftuħa għal tali approċċ: bil-kontra tal-GSP+ (sistema ġeneralizzata ta’ preferenzi) ma jistax ikun hemm irtirar unilaterali minn kwalunkwe dispożizzjoni fil-każ ta’ tilwim.

2.   Kuntest

2.1.

Wara l-ewwel inklużjoni ta’ dispożizzjonijiet dwar l-iżvilupp sostenibbli fil-Ftehim ta’ Sħubija Ekonomika UE-Cariforum (EPA) u wara l-Ftehim ta’ Kummerċ Ħieles (FTA) bejn l-UE u l-Korea, li daħal fis-seħħ fl-2011, il-ftehimiet kummerċjali kollha konklużi mill-UE jinkludu kapitolu dwar il-Kummerċ u l-Iżvilupp Sostenibbli (TSD). Attwalment, l-UE għandha wkoll ftehimiet b’kapitoli tat-TSD mal-Amerika Ċentrali, mal-Kolombja u l-Perù, mal-Georgia, mal-Moldova u mal-Ukrajna u fi ftehimiet ġodda futuri li għad iridu jsiru.

2.2.

Fis-snin reċenti, żdied l-interess fid-dispożizzjonijiet dwar ix-xogħol, l-ambjent u l-konsumatur fil-ftehimiet kummerċjali. Qed isiru diskussjonijiet fi ħdan il-Parlament Ewropew u l-Kunsill, fl-Istati Membri u fost il-partijiet interessati tas-soċjetà ċivili, inkluż il-KESE.

2.3.

Fis-snin riċenti, il-KESE fassal diversi opinjonijiet, li jkopru, u jipprovdu r-rakkomandazzjonijiet tiegħu dwar diversi aspetti tal-iżvilupp kummerċjali u sostenibbli fil-politika kummerċjali tal-UE: b’mod speċjali l-opinjonijiet dwar l-istrateġija Kummerċ għal Kulħadd (4); dwar ir-rwol tal-kummerċ u l-investiment fir-rigward tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs) (5); u b’mod konkret ħafna dwar il-kapitolu tat-TSD fl-FTA bejn l-UE u l-Korea (6). F’Lulju 2017, il-KESE organizza konferenza dwar kif għandu jkun hemm impatt reali permezz tal-kapitoli tat-TSD fl-FTAs, bl-involviment partikolari ta’ membri ta’ diversi Gruppi Konsultattivi Domestiċi (DAGs) (7).

2.4.

Hemm għadd ta’ evalwazzjonijiet dwar l-impatt u l-effiċjenza tal-kapitoli tat-TSD. Minkejja l-fatt li hemm appoġġ b’saħħtu ġenerali fl-UE għall-inklużjoni ta’ impenji ambizzjużi dwar id-drittijiet tax-xogħol, l-ambjent u l-protezzjoni tal-konsumatur, kif ukoll rwol attiv għas-soċjetà ċivili fl-FTAs attwali u futuri, hemm ukoll bżonn li jiġi ppruvat li l-kapitoli tat-TSD jistgħu jissodisfaw l-ambizzjonijiet stabbiliti fil-komunikazzjoni “Kummerċ għal Kulħadd” (8) u fid-dokument ta’ riflessjoni riċenti tal-Kummissjoni dwar l-isfruttar tal-globalizzazzjoni (9).

2.5.

Fil-qafas tal-kunsens tal-Parlament Ewropew għall-ftehim tas-CETA, il-Kummissarju għall-Kummerċ tal-UE Malmström wiegħdet lill-Membri tal-Parlament Ewropew (10) il-ftuħ ta’ konsultazzjoni pubblika wiesgħa mal-MEPs u mas-soċjetà ċivili, inkluż il-KESE, fir-rigward tal-kapitoli dwar il-kummerċ u l-iżvilupp sostenibbli. Din ir-riflessjoni dwar l-implimentazzjoni tal-kapitoli tat-TSD hija meħtieġa wkoll fil-qafas tan-negozjati kummerċjali li għaddejjin mal-Messiku u l-Mercosur u hija meħtieġa wkoll sabiex tiġi stabbilita l-pożizzjoni tal-UE rigward reviżjoni eventwali tal-kapitolu tas-CETA (11), kif ġie miftiehem miż-żewġ partijiet fl-Istrument Interpretattiv Konġunt għall-ftehim tas-CETA (12).

2.6.

Id-dokument informali tal-Kummissjoni, ippubblikat fil-11 ta’ Lulju 2017 (13), kien maħsub biex jiftaħ diskussjoni mal-Parlament Ewropew, mal-Kunsill u mal-partijiet interessati tas-soċjetà ċivili fix-xhur sussegwenti. Dan jinkludi deskrizzjoni u valutazzjoni tal-prattika attwali, u jippreżenta żewġ alternattivi għat-titjib tal-implimentazzjoni tal-kapitoli tat-TSD u jressaq diversi mistoqsijiet għall-partijiet interessati. Din l-opinjoni tal-KESE hija mfassla biex tikkontribwixxi għal dan il-proċess u biex tirrifletti dwar dawk il-mistoqsijiet.

2.7.

L-Istati Membri rċevew id-dokument informali u qed jippreżentaw il-kummenti u l-proposti tagħhom. Il-Parlament Ewropew organizza dibattitu fis-sessjoni plenarja tiegħu f’Jannar 2018.

3.   Kummenti ġenerali

3.1.

Il-KESE jilqa’ bi pjaċir l-inizjattiva tal-Kummissjoni Ewropea biex twettaq valutazzjoni tal-implimentazzjoni tal-kapitoli dwar il-Kummerċ u l-Iżvilupp Sostenibbli (TSD) fi ftehimiet kummerċjali tal-UE (14), u jilqa’ wkoll id-dokument informali tad-DĠ Kummerċ li jiftaħ dibattitu u konsultazzjoni mas-soċjetà ċivili dwar kif din tista’ tittejjeb.

3.2.

Il-KESE jemmen li l-kapitoli tat-TSD għandhom rwol kruċjali biex jintlaħaq l-għan tal-Kummissjoni li jirrigwarda l-promozzjoni tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli tan-NU fid-dokument ta’ riflessjoni tagħha dwar l-istrateġiji “Kummerċ għal Kulħadd” u l-“L-isfruttar tal-Globalizzazzjoni”. Dawn huma importanti daqs l-ilħuq tal-impenji internazzjonali, bħal dawk li saru fil-Ftehim ta’ Pariġi dwar it-tibdil fil-klima u dawk dwar il-kummerċ fil-karburanti fossili.

3.3.

Fil-kuntest tal-SDGs, il-KESE jixtieq jiġbed l-attenzjoni għall-konklużjonijiet u r-rakkomandazzjonijiet fl-Opinjoni tiegħu (15), b’mod partikolari sabiex fil-mandati kollha futuri għall-kapitoli tat-TSD tiġi inkluża “klawsola speċifika li tirrikjedi li ż-żewġ partijiet ta’ kull mekkaniżmu ta’ monitoraġġ tas-soċjetà ċivili jaħdmu flimkien biex jippromovu l-SDGs” u li l-kapitoli tat-TSD “għandhom jingħataw l-istess importanza daqs dawk li jkopru kwistjonijiet kummerċjali, tekniċi jew tariffarji”.

3.3.1.

Il-Kumitat diġà nnota (16) li l-Għan ta’ Żvilupp Sostenibbli 17 jirreferi b’mod speċifiku għar-rwol tas-soċjetà ċivili, u jgħid li “l-aġenda ta’ żvilupp sostenibbli ta’ suċċess teħtieġ sħubiji bejn il-gvernijiet, is-settur privat u s-soċjetà ċivili”. Għall-ewwel darba wkoll fl-istorja tan-NU, l-SDGs jispeċifikaw li l-gvernijiet għandhom responsabbiltà lejn il-persuni.

3.4.

Madankollu, il-KESE jiddispjaċih għall-fatt li matul id-dibattitu attwali dwar il-kapitoli tat-TSD u l-kamp ta’ applikazzjoni ġenerali tagħhom fir-rigward tal-interessi tal-konsumaturi ttieħed approċċ ristrettiv. Filwaqt li l-istrateġija Kummerċ għal Kulħadd tagħmel enfasi partikolari fuq il-fiduċja tal-konsumaturi fi prodotti sikuri, il-Linji Gwida tan-NU dwar il-Protezzjoni tal-Konsumatur (17) jipprovdu fehim ferm usa’ li jinkludi l-protezzjoni tal-privatezza tal-konsumaturi, id-drittijiet tagħhom fil-kummerċ elettroniku u d-dritt għal infurzar effettiv tad-drittijiet tal-konsumatur. Minħabba l-impatt tal-liberalizzazzjoni tal-kummerċ fuq il-konsumaturi, il-KESE jilqa’ kapitolu speċifiku għall-konsumaturi dwar “kummerċ u konsumaturi” fi ħdan il-qafas tat-TSD, li jinkorpora standards internazzjonali rilevanti dwar il-konsumatur u jsaħħaħ il-kooperazzjoni dwar l-infurzar tad-drittijiet tal-konsumatur.

3.5.

Il-KESE jkun jilqa’ bi pjaċir ukoll impenn sabiex tiġi inkluża dimensjoni tal-ġeneri fil-politika kummerċjali tiegħu u b’mod aktar speċifiku fil-kapitoli tat-TSD tiegħu. F’ħafna pajjiżi kummerċjali tal-UE, in-nisa jiffurmaw il-maġġoranza tal-forza tax-xogħol f’setturi speċifiċi bħall-industrija tat-tessuti. Għalhekk, il-ftehimiet kummerċjali tal-UE m’għandhomx iżidu l-inugwaljanzi bejn is-sessi. Il-Kummissjoni Ewropea għandha tiżgura r-rispett sħiħ tal-istandards internazzjonali tax-xogħol fir-rigward tal-ugwaljanza bejn is-sessi u d-drittijiet tal-ħaddiema nisa fuq il-post tax-xogħol. B’mod partikolari, il-KESE jitlob ir-rispett tal-Konvenzjoni tal-ILO Nru 100 dwar ir-Remunerazzjoni Indaqs, tal-Konvenzjoni Nru 111 li tikkonċerna d-Diskriminazzjoni fir-Rigward tal-Impjieg u x-Xogħol, li tippromovi n-nondiskriminazzjoni fuq il-post tax-xogħol, u tal-Konvenzjoni Nru 183 dwar il-Protezzjoni tal-Maternità.

3.6.

Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni issaħħaħ id-djalogu tagħha mas-soċjetà ċivili sabiex jiġi żviluppat il-funzjonament tal-kapitoli tat-TSD fi ftehimiet kummerċjali attwali u futuri. B’mod partikolari, dan għandu jiġi rifless fir-rieżami tal-kapitolu tat-TSD fis-CETA (18). Kif imwiegħed mill-Kummissarju Malmström, il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon rieżami annwali tad-dispożizzjonijiet dwar il-Kummerċ u x-Xogħol u dwar il-Kummerċ u l-Ambjent fil-Ftehim u jixtieq jiġi involut f’dan ir-rieżami.

3.7.

Il-KESE kellu rwol importanti fis-sensibilizzazzjoni dwar il-politika kummerċjali tal-UE fost is-soċjetà ċivili kemm fl-UE kif ukoll fil-pajjiżi terzi. Il-membri tal-KESE kienu, għadhom u se jibqgħu impenjati biex isaħħu l-kooperazzjoni mas-soċjetà ċivili tal-pajjiżi terzi fil-monitoraġġ tan-negozjati u fl-implimentazzjoni tal-ftehimiet kummerċjali konklużi mill-UE. Din l-azzjoni proattiva tal-KESE kienet kruċjali fl-għoti tas-setgħa lill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili barra mill-pajjiż u fid-demokratizzazzjoni ulterjuri tal-proċessi tat-teħid tad-deċiżjonijiet kummerċjali.

3.8.

Minkejja ż-żmien relattivament qasir għall-implimentazzjoni tad-dispożizzjonijiet tat-TSD (sitt snin wara l-ewwel ftehim ta’ kummerċ ħieles tal-ewwel ġenerazzjoni, il-Ftehim ta’ Kummerċ Ħieles bejn l-UE u l-Korea, daħal fis-seħħ), il-KESE identifika għadd ta’ kisbiet u nuqqasijiet li għandhom jiġu analizzati u użati sabiex tiġi infurmata r-reviżjoni li jmiss tal-kapitolu tat-TSD tas-CETA, kif ukoll ftehimiet kummerċjali oħrajn.

3.9.

Kisba ewlenija tal-kapitoli tat-TSD hija t-twaqqif tal-Gruppi Konsultattivi Domestiċi (DAGs) li jipprovdu pjattaforma importanti għas-soċjetà ċivili sabiex jiġu ssorveljati l-impenji għad-drittijiet tal-bniedem, tax-xogħol u tal-ambjent fil-ftehimiet kummerċjali. Madankollu, il-KESE jqis li huwa importanti li l-kamp ta’ applikazzjoni jitwessa’ biex ikopri wkoll l-interessi tal-konsumatur.

3.9.1.

Sa fejn jippermettu l-kompetenzi tagħha l-UE għandha tħares ukoll biex tiżviluppa sinerġiji akbar bejn il-formulazzjoni tat-test tal-kapitoli tat-TSD u s-27 Konvenzjoni ambjentali u tal-ILO obbligatorji rilevanti għall-programm GSP+ tagħha (kif ukoll ir-rekwiżiti għall-pajjiżi inqas żviluppati, l-arranġament “Kollox ħlief Armi” (EBA)).

3.10.

Il-KESE japprezza l-mandat mogħti biex jipprovdi parti mis-sħubija u s-segretarjat tas-sitt DAGs li s’issa ġew stabbiliti mill-ftehimiet li ġejjin: il-Ftehim ta’ Kummerċ Ħieles bejn l-UE u l-Korea, il-Ftehim ta’ Kummerċ Ħieles bejn l-UE u l-Kolombja/Peru, il-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni bejn l-UE u l-Amerika Ċentrali, id-DCFTA bejn l-UE u l-Georgia, id-DCFTA bejn l-UE u l-Moldova, id-DCFTA bejn l-UE u l-Ukrajna, kif ukoll tal-Kumitat Konsultattiv għall-Ftehim ta’ Sħubija Ekonomika bejn l-UE u l-CARIFORUM. Barra minn hekk, il-KESE qed jistenna bil-ħerqa li jkompli l-ħidma tiegħu f’DAGs futuri, bħal dak għas-CETA u għall-Ftehim ta’ Kummerċ Ħieles bejn l-UE u l-Ġappun.

3.10.1.

Niġbdu wkoll l-attenzjoni tal-Kummissjoni għal kwistjonijiet pendenti ta’ konfużjoni, l-ewwel nett minħabba n-natura trasversali bejn il-Ftehimiet ta’ Assoċjazzjoni tal-UE u ftehimiet ta’ kummerċ ħieles profondi u komprensivi (DCFTAs) mal-Georgia, il-Moldova u l-Ukrajna li huwa diffiċli għas-soċjetà ċivili lokali biex tagħmel distinzjoni bejniethom, u t-tieni dwar ir-rwol usa’ mogħti lill-fora tas-soċjetà ċivili, b’mod partikolari fl-Amerika Latina, li wassal biex tonqos l-enfasi u jiddgħajfu l-messaġġi ewlenin tal-Gruppi Konsultattivi Domestiċi ta’ kull parti.

3.11.

Madankollu, il-finanzjament u r-riżorsi jibqgħu kwistjoni kruċjali. B’seba’ mekkaniżmi ta’ monitoraġġ fis-seħħ (sitt FTAs u l-Ftehim ta’ Sħubija Ekonomika UE-CARIFOUM) u aktar antiċipati, inklużi fil-ftehimiet ewlenin mal-Kanada u mal-Ġappun, il-KESE se jaffaċċja sfida biex jopera b’mod effettiv id-DAGs attwali u futuri addizzjonali mingħajr riżorsi addizzjonali. B’mod urġenti, il-Kummissjoni għandha tfassal soluzzjonijiet sistemiċi b’mod konġunt mal-KESE, u flimkien mal-Parlament u mal-Kunsill, sabiex jiġi żgurat li jkun hemm riżorsi adatti disponibbli biex dawn il-mekkaniżmi ta’ monitoraġġ jiffunzjonaw u jinvolvu l-parteċipazzjoni sħiħa ta’ gruppi rappreżentattivi fis-soċjetà ċivili.

3.12.

Mekkaniżmi ta’ infurzar effettivi għall-kapitoli tat-TSD huma ta’ importanza kruċjali għall-KESE, kif indikat f’xi wħud mill-Opinjonijiet tiegħu (19). Id-DAGs, fil-kapaċità tagħhom bħala korpi ta’ monitoraġġ, għandhom rwol importanti x’jaqdu sabiex jiżguraw li l-ksur ta’ impenji tat-TSD jiġi identifikat u indirizzat kif suppost. Il-KESE, bħala membru attiv tad-DAGs tal-UE, ikkontribwixxa bil-kbir għall-ħidma tagħhom u għalhekk iħeġġeġ lill-Kummissjoni tkun aktar ambizzjuża fir-rigward ta’ mekkaniżmu ta’ infurzar effettiv. Fil-każ tal-Korea t’Isfel, il-KESE jinnota li d-DAG tal-UE talab lill-Kummissjoni (20) tniedi proċedimenti tat-tilwim iżda s’issa l-Kummissjoni għadha ma għamlitx dan minkejja l-isforzi tagħha biex tindirizza l-kwistjoni. F’dan il-kuntest, il-KESE tenna li l-implimentazzjoni tal-aspetti tal-FTA marbutin mal-iżvilupp sostenibbli, partikolarment il-kwistjonijiet relatati max-xogħol, għadha mhix sodisfaċenti (21).

3.13.

Il-KESE jemmen li n-negozji jistgħu jaqdu rwol importanti fl-iżgurar tal-konformità mad-drittijiet tax-xogħol u mad-drittijiet soċjali permezz tal-appoġġ u l-implimentazzjoni tal-liġijiet li jipproteġu d-drittijiet tal-ħaddiema u permezz ta’ djalogu soċjali mat-trade unions sabiex ikun hemm qbil dwar standards deċenti, kemm fl-operazzjonijiet diretti tagħhom kif ukoll tul il-ktajjen tal-provvista tagħhom. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tiżgura li l-ftehimiet kummerċjali jappoġġjaw imġiba tan-negozju tajba u jipprevjenu d-dumping soċjali u t-tbaxxija fl-istandards soċjali billi tiżviluppa klawsoli vinkolanti dwar ir-Responsabbiltà Soċjali Korporattiva, f’konformità mal-linji gwida tal-OECD dwar id-drittijiet kummerċjali u d-drittijiet tal-bniedem u anke mal-Punti ta’ Kuntatt Nazzjonali (NCPs) (22), li għandhom ikunu indipendenti u strutturati sabiex jinvolvu lill-imsieħba soċjali bħala membri tal-NCPs, jew tal-kumitat tas-sorveljanza tal-NCP. Dawn għandhom ikunu mħarrġin kif xieraq, ikollhom biżżejjed persunal u jiġu ffinanzjati kif xieraq.

3.14.

Il-KESE huwa lest li jgħin fl-iżvilupp ta’ ideat ġodda sabiex jassisti lill-Kummissjoni żżid l-effettività ta’ mekkaniżmi ta’ infurzar indipendenti fil-kapitoli tat-TSD, mhux l-inqas permezz tad-dritt li jirrispondi meta t-tħassib tiegħu ma jiġix indirizzat. Kull possibbiltà ta’ użu ta’ sanzjonijiet fejn ikun hemm bżonn għandu jkun ibbażat fuq approċċ flessibbli.

4.   Kummenti speċifiċi

4.1.

Il-KESE jemmen li hemm bżonn ta’ azzjoni mill-Kummissjoni biex ittejjeb l-effettività tal-kapitoli tat-TSD sabiex jiġi żgurat li d-drittijiet soċjali, ambjentali, tal-konsumatur u d-drittijiet tax-xogħol jiġu rispettati. Parti fundamentali hija marbuta mat-titjib tal-effettività tad-DAGs bħala l-korpi inkarigati mill-monitoraġġ ta’ dawn l-impenji.

4.1.1.

Il-KESE jinnota li tressqu proposti minn diversi partijiet interessati sabiex tittejjeb l-indipendenza kif ukoll l-effettività tal-kapitoli tat-TSD fil-ftehimiet kummerċjali u jikkondividi l-fehma li huwa meħtieġ inkoraġġiment sod favur il-konformità mal-impenji tat-TSD. Fir-rigward tad-dispożizzjonijiet dwar ix-xogħol, dawn jinkludu l-proposta għal segretarjat tax-xogħol indipendenti (23) u mekkaniżmu għall-ilmenti kollettivi propost fil-mudell tal-kapitolu dwar ix-xogħol (24).

4.2.

Il-KESE evalwa l-esperjenza tiegħu fil-kapitoli tat-TSD. Ġew innutati n-nuqqasijiet li ġejjin, u l-KESE jistieden lill-Kummissjoni tindirizzahom: — in-nuqqas ta’ sħubija bilanċjata fid-DAGs tal-UE u tal-pajjiżi msieħba; — in-nuqqas ta’ rieda politika f’xi pajjiżi msieħba biex jiżviluppaw id-DAGs tagħhom fil-ħin; — in-nuqqas ta’ finanzjament adegwat għad-DAGs kemm fl-UE kif ukoll fil-pajjiżi msieħba; — il-ħtieġa li l-laqgħat konġunti tad-DAGs tal-UE u tal-pajjiżi msieħba jiġu inklużi fit-test tal-ftehim sabiex dawn jitħallew jiskambjaw esperjenzi dwar proġetti konġunti u jħejju rakkomandazzjonijiet konġunti; — il-ħtieġa għal parteċipazzjoni tal-presidenti tad-DAGs fil-laqgħat tal-kumitati tat-TSD, bid-dritt li jippreżentaw il-fehmiet tal-gruppi tagħhom, biex b’hekk iwasslu l-messaġġi tas-soċjetà ċivili lill-gvernijiet; — in-nuqqas ta’ rispons mill-Kummissjoni Ewropea għall-ilmenti mressqin mid-DAG fir-rigward ta’ ksur tal-impenji tat-TSD.

4.3.

Il-membri tal-KESE tad-DAGs kif ukoll organizzazzjonijiet oħra li jirrappreżentaw is-settur tan-negozju, tax-xogħol u tal-volontarjat għamlu għadd ta’ rakkomandazzjonijiet għal azzjoni mill-Kummissjoni biex tindirizza n-nuqqasijiet tal-ftehimiet kummerċjali u l-effettività tad-DAGs sabiex jiġi żgurat li jiġu rrispettati l-impenji għall-ħarsien tad-dispożizzjonijiet soċjali u tad-dispożizzjonijiet dwar id-drittijiet tax-xogħol u dawk ambjentali. Il-Kummissjoni għandha tanalizza bir-reqqa dawn ir-rakkomandazzjonijiet. Dawn jinkludu: — l-appoġġ għall-bini tal-kapaċità u għal promozzjoni u preżentazzjoni aħjar tal-kontenut tal-kapitoli tat-TSD lis-soċjetà ċivili fl-UE u fil-pajjiżi msieħba qabel id-dħul fis-seħħ tal-ftehim; — jiġu stabbiliti segretarjat tax-xogħol indipendenti u mekkaniżmu għall-ilmenti kollettiv; — l-iżgurar ta’ finanzjament u riżorsi adegwati kemm għad-DAGs tal-UE kif ukoll tal-pajjiżi msieħba, sabiex ir-rappreżentanti tas-soċjetà ċivili jkunu jistgħu jieħdu sehem bis-sħiħ u jipprovdu finanzjament għal attivitajiet ġustifikati, inkluż xogħol analitiku jew sessjonijiet ta’ ħidma li jakkumpanjaw il-laqgħat konġunti annwali; — l-inkoraġġiment lill-gvernijiet tal-pajjiżi msieħba biex jistabbilixxu malajr DAGs u jagħtu l-appoġġ politiku u loġistiku meħtieġ lid-DAGs tagħhom filwaqt li jiżgurawlhom sħubija bilanċjata; — l-istabbiliment ta’ mekkaniżmu għall-ilmenti aktar trasparenti u simplifikat; — l-istabbiliment ta’ djalogu regolari bejn id-DAGs tal-UE, il-Kummissjoni, is-SEAE, il-Parlament Ewropew u l-Istati Membri tal-UE; — il-Kumitat tat-TSD jintalab jirrispondi għall-kwistjonijiet u r-rakkomandazzjonijiet imressqin mid-DAGs, f’perjodu ta’ żmien raġonevoli; — id-DAGs jingħataw mandat biex jissorveljaw l-impatt tal-partijiet kollha tal-ftehimiet kummerċjali fuq id-drittijiet tal-bniedem, tax-xogħol, tal-ambjent u d-drittijiet tal-konsumatur, mhux biss il-kapitolu tat-TSD (il-KESE jinnota b’sodisfazzjon li din il-proposta tqieset fir-rapport tal-Kummissjoni dwar l-Implimentazzjoni tal-Komunikazzjoni dwar Kummerċ għal Kulħadd); — il-pajjiżi msieħba għandhom juru li jirrispettaw bis-sħiħ it-tmien Konvenzjonijiet Ewlenin tax-Xogħol tal-ILO qabel il-konklużjoni ta’ ftehim kummerċjali. Jekk pajjiż sieħeb ma jkunx irratifika jew implimenta kif suppost dawn il-konvenzjonijiet jew ma jkunx wera livell ta’ protezzjoni ekwivalenti, fil-kapitolu tat-TSD għandu jiddaħħal pjan direzzjonali dwar impenji konkreti sabiex jiġi żgurat li dan jintlaħaq fil-ħin dovut; — ir-rekwiżit li kemm il-gvernijiet kif ukoll il-kumpaniji li joperaw fit-territorji tagħhom jintalbu juru konformità mal-istandards fl-aġenda tax-Xogħol Deċenti (25) tal-ILO li tmur lil hinn mill-istandards fundamentali tax-xogħol, u jintalbu impenji fir-rigward ta’ drittijiet oħra, bħal dawk li jirrigwardaw l-ugwaljanza bejn is-sessi u s-saħħa u s-sikurezza.

4.4.

Il-KESE jqis li r-rakkomandazzjonijiet ta’ natura prattika u li jissemmew aktar kmieni jistgħu jiġu implimentati mingħajr ma jinbidel it-test tal-kapitoli tat-TSD attwali u li għalhekk dan għandu jsir mingħajr dewmien.

4.5.

Sabiex ikunu effettivi, il-KESE jqis li huwa kruċjali li l-mekkaniżmi ta’ monitoraġġ ikunu kapaċi jagħtu bidu għal investigazzjonijiet b’mod indipendenti fir-rigward ta’ abbużi kontra l-impenji tat-TSD. Għandhom jiġu individwati abbużi, proċedura ta’ soluzzjoni tat-tilwim għandha tibda mingħajr dewmien, b’mandat biex tiġi infurzata l-konformità b’mod sostanzjali. Il-KESE jinnota li hemm għadd ta’ mudelli differenti fil-ftehimiet kummerċjali konklużi minn pajjiżi differenti, inklużi l-Istati Uniti u l-Kanada, li jipprevedu l-possibbiltà li jiġu imposti penali materjali f’każ ta’ ksur ta’ impenji.

4.6.

Il-KESE għandu dispjaċir li d-dokument informali jissuġġerixxi li l-valur tal-penali jew tas-sanzjonijiet fi ftehimiet kummerċjali jista’ jiġi vvalutat biss abbażi tal-każ ġudizzjarju uniku li jirrigwarda l-Gwatemala, li tressaq mill-Istati Uniti permezz tal-Ftehim CAFTA (26). Madankollu, ir-raġuni għala f’dan il-każ l-Istati Uniti ma kinitx prevalenti m’għandhiex x’taqsam ma’ jekk kienx hemm sanzjonijiet disponibbli, iżda għandha x’taqsam mat-tfassil tal-obbligi fil-kapitolu dwar ix-xogħol fil-Ftehim CAFTA. Il-kapitolu jimponi rekwiżit legali li l-ksur tad-drittijiet tax-xogħol għandu jsir “b’mod li jaffettwa l-kummerċ” sabiex l-impożizzjoni tas-sanzjonijiet tkun ġustifikata. F’dan il-każ, il-panel qies li għalkemm kien hemm ksur evidenti tad-drittijiet tax-xogħol tal-ILO, ma kienx hemm biżżejjed evidenza li tindika li dan sar “b’mod li jaffettwa l-kummerċ”. Jenħtieġ li l-Kummissjoni tinvestiga l-mekkaniżmi ta’ sanzjonijiet oħrajn eżistenti fi ftehimiet kummerċjali, l-użu tagħhom flimkien mal-limitazzjonijiet potenzjali tagħhom, filwaqt li tieħu inkunsiderazzjoni li gruppi tas-soċjetà ċivili esprimew kemm appoġġ kif ukoll tħassib serju dwar l-użu tagħhom.

4.7.

Hemm limitazzjonijiet oħra għall-approċċ tal-Istati Uniti fil-konfront tas-sanzjonijiet li jirrigwardaw l-ammissibbiltà, il-kamp ta’ applikazzjoni u t-tul tal-proċedura, li wasslu biex għadd żgħir ħafna ta’ każijiet biss ġew solvuti bl-approċċ tas-sanzjonijiet. Il-Kummissjoni għandha titgħallem mil-limitazzjonijiet tal-mekkaniżmi tas-sanzjonijiet fil-ftehimiet kummerċjali konklużi mill-Istati Uniti kif ukoll minn pajjiżi oħrajn bħall-Kanada, sabiex tivvaluta u ttejjeb l-effettività ta’ mekkaniżmu ta’ konformità li jkun eżegwibbli u li possibbilment jista’ jiġi żviluppat fil-kapitoli tat-TSD. Limitazzjoni potenzjali hija r-riskju li l-UE tiskoraġġixxi lill-imsieħba kummerċjali milli jimpenjaw ruħhom f’negozjati jew li jitnaqqas l-effett ta’ lieva tagħha f’dawn in-negozjati.

4.8.

Il-KESE jinsab lest jassisti lill-Kummissjoni fl-iżvilupp ta’ mekkaniżmu effettiv li jtejjeb l-implimentazzjoni u l-monitoraġġ tal-kapitoli tat-TSD fl-FTAs tal-UE u li jinforza konformità sħiħa, b’kunsiderazzjoni tal-esperjenzi ta’ pajjiżi oħra kif ukoll il-proposti żviluppati minn gruppi kummerċjali, ambjentali, tax-xogħol u gruppi oħra tas-soċjetà ċivili.

---

(1)  http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2017/july/tradoc_155686.pdf

(2)  http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2015/october/tradoc_153846.pdf

(3)  https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/reflection-paper-globalisation_en.pdf

(4)  Opinjoni tal-KESE dwar Kummerċ għal Kulħadd – Lejn politika aktar responsabbli għall-kummerċ u l-investiment, relatur: is-Sur Peel (UK-I)(ĠU C 264, 20.7.2016, p. 123).

(5)  REX/486 – Opinjoni tal-KESE dwar “Ir-rwol ewlieni tal-kummerċ u l-investiment għat-tilħiq u l-implimentazzjoni tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs)”, relatur: is-Sur Peel (UK-I), korelatur: is-Sur Quarez (FR-II) (għadha mhix ippubblikata fil-ĠU).

(6)  Opinjoni tal-KESE dwar “Ftehim ta’ Kummerċ Ħieles bejn l-UE u l-Korea – il-Kapitolu dwar il-Kummerċ u l-Iżvilupp Sostenibbli”, relatur: is-Sur Fornea (RO-II) (ĠU C 81, 2.3.2018, p. 201).

(7)  Konferenza dwar Il-kapitoli dwar il-Kummerċ u l-Iżvilupp Sostenibbli fi Ftehimiet ta’ Kummerċ Ħieles tal-UE – Kif jintlaħaq impatt reali? - Sommarju tal-messaġġi ewlenin: http://www.eesc.europa.eu/sites/default/files/files/summary_conference_on_tsd_chapters_in_eu_trade_agreements.pdf

(8)  Op. cit.

(9)  Op. cit.

(10)  Ittra mill-Kummissarju Malmström lill-President tal-Kumitat INTA, is-Sur Lange, Jannar 2017, https://ec.europa.eu/carol/index-iframe.cfm?fuseaction=download&documentId=090166e5af9d7b2e&title=letter.pdf

(11)  Ittra mill-Kummissarju Malmström lill-Ministru Kanadiż tal-Kummerċ Internazzjonali, is-Sur Champagne, Ottubru 2017, https://ec.europa.eu/carol/index-iframe.cfm?fuseaction=download&documentId=090166e5b568bc60&title=SIGNED_LETTER.pdf

(12)  L-Istrument Interpretattiv Konġunt dwar il-Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv (CETA) bejn il-Kanada u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha (ĠU L 11, 14.1.2017, p. 3).

(13)  http://trade.ec.europa.eu/doclib/press/index.cfm?id=1689

(14)  Rapport tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni dwar l-Implimentazzjoni ta’ Ftehimiet ta’ Kummerċ Ħieles, ippubblikat fid-9 ta’ Novembru 2017.

(15)  REX/486 – Opinjoni tal-KESE dwar “Ir-rwol ewlieni tal-kummerċ u l-investiment għat-tilħiq u l-implimentazzjoni tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs)”, relatur: is-Sur Peel (UK-I), korelatur: is-Sur Quarez (FR-II) (għadha mhix ippubblikata fil-ĠU).

(16)  REX/486 – Opinjoni tal-KESE dwar “Ir-rwol ewlieni tal-kummerċ u l-investiment għat-tilħiq u l-implimentazzjoni tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs)”, relatur: is-Sur Peel (UK-I), korelatur: is-Sur Quarez (FR-II) (għadha mhix ippubblikata fil-ĠU).

(17)  http://unctad.org/en/PublicationsLibrary/ditccplpmisc2016d1_en.pdf

(18)  Ittra mill-Kummissarju Malmström, lill-Ministru Kanadiż tal-Kummerċ Internazzjonali, is-Sur Champagne, Ottubru 2017, op. cit.

(19)  Opinjoni tal-KESE dwar “Kummerċ għal kulħadd – Lejn politika aktar responsabbli għall-kummerċ u l-investiment”, relatur: is-Sur Peel (UK-I) (ĠU C 264, 20.7.2016, p. 123); Opinjoni tal-KESE dwar “Il-pożizzjoni tal-KESE dwar kwistjonijiet speċifiċi ewlenin fin-negozjati tas-Sħubija Trans-Atlantika ta’ Kummerċ u ta’ Investiment (TTIP)”, relatur: is-Sur de Buck, korelatur: is-Sinjura Buzek (ĠU C 487, 28.12.2016, p. 30). Opinjoni tal-KESE dwar Ftehim ta’ “Ftehim ta’ Kummerċ Ħieles bejn l-UE u l-Korea – il-Kapitolu dwar il-Kummerċ u l-Iżvilupp Sostenibbli”, relatur: is-Sur Fornea (RO-II) (ĠU C 81, 2.3.2018, p. 201).

(20)  Ittra lill-Kummissarju Malmström dwar il-Konsultazzjonijiet Governattivi skont il-FTA bejn l-UE u l-Korea, Diċembru 2016, http://ec.europa.eu/carol/?fuseaction=download&documentId=090166e5af1bf802&title=EU_DAG%20letter%20to%20Commissioner%20Malmstrom_signed%20by%20the%20Chair%20and%20Vice-Chairs.pdf

(21)  Opinjoni tal-KESE dwar Ftehim ta’ “Ftehim ta’ Kummerċ Ħieles bejn l-UE u l-Korea – il-Kapitolu dwar il-Kummerċ u l-Iżvilupp Sostenibbli”, relatur: is-Sur Fornea (RO-II) (ĠU C 81, 2.3.2018, p. 201).

(22)  Il-gvernijiet li jikkonformaw mal-Linji Gwida huma meħtieġa jistabbilixxu Punt ta’ Kuntatt Nazzjonali (NCP) li r-rwol ewlieni tiegħu jkun li jtejjeb l-effettività tal-Linji Gwida billi jorganizza attivitajiet promozzjonali, jindirizza d-domandi u jikkontribwixxi għas-soluzzjoni tal-kwistjonijiet li jistgħu joriġinaw mill-allegat nuqqas ta’ konformità mal-linji gwida f’każijiet speċifiċi. L-NCPs jassistu lill-intrapriżi u lill-partijiet interessati tagħhom biex jieħdu miżuri adegwati għal aktar konformità mal-Linji Gwida. Dawn jipprovdu pjattaforma ta’ medjazzjoni u konċiljazzjoni għas-soluzzjoni ta’ kwistjonijiet prattiċi li jistgħu joriġinaw bl-implimentazzjoni tal-Linji Gwida.

(23)  Dokument informali bbażat fuq proposta konġunta mill-Konfederazzjoni Ewropea tat-Trade Unions (KETU) u l-Federazzjoni Amerikana tax-Xogħol u l-Kungress ta’ Organizzazzjonijiet Industrijali (AFL-CIO), Settembru 2016, https://www.etuc.org/en/page/non-paper-introducing-independent-labour-secretariat-ceta

(24)  Draft Model Labour Chapter for EU Trade Agreements, developed by the Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) in cooperation with the chair of the INTA Committee, Bernd Lange, Ġunju 2017, http://www.fes-asia.org/news/model-labour-chapter-for-eu-trade-agreements/

(25)  http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---integration/documents/publication/wcms_229374.pdf

(26)  Ara https://www.ictsd.org/bridges-news/bridges/news/trade-dispute-panel-issues-ruling-in-us-guatemala-labour-law-case

---

28.6.2018

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 227/35

---

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Il-promozzjoni ta’ azzjonijiet klimatiċi minn atturi mhux statali”

(Opinjoni esploratorja mitluba mill-Kummissjoni Ewropea)

(2018/C 227/05)

Relatur:	Mindaugas MACIULEVIČIUS
Korelatur:	Josep Puxeu ROCAMORA

Konsultazzjoni	Kummissjoni Ewropea, 28.11.2017
Bażi legali	Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Deċiżjoni tal-Bureau	4.7.2017
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Agrikoltura, l-Iżvilupp Rurali u l-Ambjent
Adottata fis-sezzjoni	6.2.2018
Adottata fil-plenarja	15.2.2018
Sessjoni plenarja Nru	532
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	192/1/2

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

It-tranżizzjoni għal ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju u reżiljenti għat-tibdil fil-klima ġiet xprunata fil-biċċa l-kbira minn inizjattivi minn isfel għal fuq immexxijin miċ-ċittadini, minn intrapriżi innovattivi u minn diversi partijiet interessati tas-soċjetà ċivili, li kollettivament issir referenza għalihom bħala atturi mhux statali u atturi sottonazzjonali.

1.2.

Dawn l-atturi jistgħu jagħtu kontributi vitali biex jitħaffef kemm l-iżvilupp b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju kif ukoll l-iżvilupp sostenibbli. Azzjoni mhux statali immedjata tbaxxi l-kost tat-tranżizzjoni għal livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju u ttaffi wkoll l-impatt immedjat tat-tibdil fil-klima li diġà qed iseħħ.

1.3.

F’dawn l-aħħar snin, in-numru, il-kamp ta’ applikazzjoni u l-iskala tal-azzjonijiet klimatiċi mhux statali kibru b’pass mgħaġġel (1). Madankollu, l-atturi mhux statali xorta jiltaqgħu ma’ ostakli konsiderevoli li jagħmluha diffiċli għalihom biex jibdew u jimplimentaw l-azzjonijiet klimatiċi tagħhom b’suċċess.

1.4.

Barra minn hekk, id-diversità fost l-atturi mhux statali u l-azzjonijiet klimatiċi tagħhom qed tikber, peress li joperaw f’ambjenti differenti li għandhom ħtiġijiet u riżorsi partikolari. Li din id-diversità tiġi analizzata u mifhuma b’mod adatt huwa prerekwiżit biex jitħaffef il-pass tal-azzjoni klimatika.

1.5.

Konxju tal-potenzjal kbir tal-atturi mhux statali biex jixprunaw l-isforzi globali għat-tnaqqis tal-effetti tat-tibdil fil-klima u għall-adattament għall-konsegwenzi tiegħu, il-KESE jitlob għal “Djalogu Ewropew dwar Azzjoni Klimatika Mhux Statali” (ED-NSCA) sabiex isaħħaħ u jżid l-ambitu u d-daqs tal-azzjoni klimatika mhux statali bbażata fl-Ewropa.

1.6.

Id-Djalogu Ewropew propost mill-KESE għandu jipprovdi ħarsa ġenerali lejn l-azzjonijiet klimatiċi fl-UE u jgħin biex jinżamm kont tal-progress tal-azzjonijiet klimatiċi f’livell globali.

1.7.

Il-KESE jisħaq li r-rikonoxximent u l-enfasizzar ta’ azzjonijiet klimatiċi effettivi, innovattivi u kreattivi jistgħu jkunu mezz kosteffettiv ta’ kif jiġu inċentivati azzjonijiet ġodda u jitħeġġu dawk li għadhom għaddejjin. Ir-rikonoxximent tal-azzjonijiet klimatiċi jista’ jinkiseb permezz ta’ pjattaforma onlajn, avvenimenti ta’ livell għoli u/jew għoti ta’ premjijiet.

1.8.

Djalogu Ewropew għal azzjoni klimatika għandu jiġbor feedback fuq bażi kontinwa u jindirizza sfidi regolatorji mal-awtoritajiet pubbliċi, sabiex progressivament jinħoloq ambjent ta’ governanza li jippermetti azzjoni klimatika minn isfel għal fuq. Id-djalogu għandu jibni fuq inizjattivi oħrajn simili, bħad-Djalogu Ewropew dwar l-Enerġija li ntalab mill-KESE u stabbilit biex jikkoordina l-implimentazzjoni tat-tranżizzjoni tal-enerġija.

1.9.

L-għan aħħari tad-djalogu propost huwa li jiġu aċċellerati l-azzjonijiet klimatiċi billi jsir attraenti għal multipliċità ta’ atturi mhux statali li jinvolvu ruħhom fl-azzjonijiet klimatiċi, u biex jagħmlu l-azzjoni klimatika l-istatus quo l-ġdid.

1.10.

Il-KESE jenfasizza li fit-tellieqa tagħna biex innaqsu l-emissjonijiet, nipproteġu l-klima u nippromovu l-ġustizzja soċjali u ekonomika, jeħtieġ li jiġi stabbilit djalogu soċjali għal tranżizzjoni ġusta u mgħaġġla għal dinja mingħajr emissjonijiet ta’ karbonju u mingħajr faqar.

1.11.

Il-KESE jipproponi li l-għan tad-djalogu ma għandux ikun biss li jixħet dawl fuq u juri l-azzjonijiet, iżda wkoll li jirrispondi għall-ħtiġijiet tal-atturi mhux statali billi jispira sħubijiet ġodda fost atturi statali u mhux statali; jiffaċilita t-tagħlim bejn il-pari, iħarreġ u jikkondividi l-pariri fost l-atturi mhux statali; u jiffaċilita l-aċċess għall-finanzjament.

1.12.

Id-Djalogu Ewropew propost ikun jopera f’ekosistema usa’ ta’ governanza klimatika ta’ wara Pariġi. L-organizzazzjoni tad-djalogu għandha tkun “ħafifa”, billi tipprijoritizza r-rabta strateġika tal-programmi, inizjattivi u istituzzjonijiet eżistenti, aktar milli tistabbilixxi istituzzjonijiet ġodda. F’dan il-kuntest, il-KESE jappoġġja l-proposta mill-Parlament Ewropew biex jinħolqu “Pjattaformi tad-Djalogu dwar l-Enerġija u l-Klima f’Diversi Livelli”.

1.13.

Il-KESE se jaqdi rwol ta’ tmexxija biex jingħata bidu għad-djalogu u jistieden lill-istituzzjonijiet l-oħra tal-UE, b’mod partikolari lill-Kummissjoni Ewropea, biex jingħaqdu f’dan l-isforz sabiex jinħoloq ambjent li jippermetti azzjoni klimatika mhux statali billi jikkooperaw u jikkontribwixxu biex id-djalogu jsir operazzjonali.

1.14.

L-ewwel pass għad-Djalogu Ewropew għal Azzjoni Klimatika Mhux Statali għandu jkun avveniment fl-ewwel nofs tal-2018, li fih jinġabru n-netwerks kollha interessati tal-atturi kif ukoll rappreżentanti tal-istituzzjonijiet l-oħra tal-UE u l-Istati Membri, li għandu jiġi organizzat fl-ispirtu ta’ djalogu fuq il-mudell ta’ Talanoa (2) u li jservi biex jiġi stabbilit Pjan ta’ Azzjoni ċar għad-Djalogu.

1.15.

Permezz ta’ dan id-djalogu, il-KESE jistenna li b’mod sinifikanti jagħti s-setgħa lill-atturi/negozji mhux statali kollha, inklużi SMEs, intrapriżi soċjali u kooperattivi, gruppi tas-soċjetà ċivili, il-komunitajiet, kif ukoll l-awtoritajiet lokali u reġjonali u partijiet interessati rilevanti oħrajn sabiex ikunu jistgħu jagħmlu kontribuzzjoni reali u tanġibbli biex jiġi indirizzat it-tibdil fil-klima.

2.   Kuntest ta’ din l-Opinjoni

2.1.

Din hija Opinjoni esploratorja mitluba mill-Kummissjoni Ewropea.

2.2.

Din l-Opinjoni tibni fuq l-Opinjoni dwar il-“Koalizzjoni biex jiġu ssodisfati l-impenji tal-Ftehim ta’ Pariġi” li ġiet adottata f’Lulju 2016 u fuq il-proċedimenti tal-konferenza sussegwenti dwar “L-iżvilupp tal-qafas għal azzjoni minn isfel għal fuq dwar it-tibdil fil-klima”, li servew għall-iskambju tal-aħjar prattiki u għall-identifikazzjoni ta’ sfidi li jnaqqsu l-isforzi mhux statali sabiex jitnaqqas it-tibdil fil-klima.

2.3.

It-tranżizzjoni għal ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju u reżiljenti għat-tibdil fil-klima ġiet xprunata minn inizjattivi minn isfel għal fuq immexxijin miċ-ċittadini, l-awtoritajiet lokali, il-konsumaturi u l-intrapriżi innovattivi. Madankollu, il-progress ulterjuri tagħhom spiss jixxekkel minn ostakli amministrattivi u regolatorji, in-nuqqas ta’ mekkaniżmi ta’ konsultazzjoni xierqa, u proċeduri finanzjarji inadegwati.

3.   L-urġenza ta’ azzjoni klimatika mhux statali

3.1.

It-terminu “atturi mhux statali” jirreferi għal atturi li mhumiex Parti għall-Konvenzjoni Qafas tan-Nazzjonijiet Uniti dwar it-Tibdil fil-Klima (UNFCCC). Dan il-fehim wiesa’ jinkludi diversi tipi ta’ negozji, inklużi l-intrapriżi ż-żgħar, ta’ daqs medju u mikro; l-investituri; il-kooperattivi; il-bliet u r-reġjuni, it-trejdjunjins; il-komunitajiet u l-gruppi taċ-ċittadini; l-organizzazjonijiet ibbażati fuq it-twemmin reliġjuż, gruppi ta’ żgħażagħ, u organizzazzjonijiet oħra mhux governattivi. Din l-Opinjoni b’mod partikolari tiġbed l-attenzjoni għall-kontributi minn isfel għal fuq li qed jiġu pprovduti bħalissa minn atturi għall-azzjoni klimatika li għad mhumiex rikonoxxuti bis-sħiħ mill-istituzzjonijiet tal-UE u l-Istati Membri.

3.2.

L-azzjoni klimatika minn atturi mhux statali qed issir dejjem aktar urġenti għal mill-inqas erba’ raġunijiet: — qed ikomplu jiżdiedu l-konċentrazzjonijiet tal-gassijiet b’effett ta’ serra (GHG) fl-atmosfera; anke meta jiġu implimentati l-wegħdiet governattivi kollha, ser tibqa’ lakuna ta’ 11-13-il gigaton (Gt) ta’ CO2eq (3). L-azzjoni statali fuq perjodu qasir ta’ żmien u l-azzjoni klimatika mhux statali jistgħu jgħinu biex jagħlqu din il-lakuna, u huma kruċjali biex jipprevjenu miżuri aktar radikali u li jiswew aktar; — l-impatti tat-tibdil fil-klima li diġà qed iseħħ qed jinħassu madwar id-dinja. Dawn jinkludu għadd dejjem akbar ta’ avvenimenti tat-temp estremi, telf u ħsara li qed jiżdiedu u xejriet tat-temp li qed jinbidlu, u jixprunaw ukoll iċ-ċaqliq u l-migrazzjoni ta’ komunitajiet vulnerabbli (4); — it-turbulenza politika attwali — pereżempju fl-Istati Uniti — u l-iskarsità tar-riżorsi pubbliċi jipperikolaw l-implimentazzjoni sħiħa tal-wegħdiet governattivi. Anke għadd ta’ pajjiżi Ewropej li huma impenjati bis-sħiħ fil-konfront tal-Ftehim ta’ Pariġi xorta ma jilħqux l-ambizzjonijiet meħtieġa biex it-tisħin globali jiġi llimitat ferm inqas minn 2 oC; — il-gvernijiet jistabbilixxu l-qafas tal-politika iżda l-azzjonijiet jiġu implimentati fil-prattika minn atturi mhux statali u sottonazzjonali li ħafna minnhom huma l-mexxejja ġenwini ta’ azzjonijiet innovattivi u effettivi, b’mod partikolari l-atturi klimatiċi emerġenti minn isfel għal fuq li huma iżgħar.

3.3.

L-atturi mhux statali jistgħu jagħtu kontributi vitali biex jitħaffef kemm l-iżvilupp b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju kif ukoll l-iżvilupp sostenibbli. Azzjoni mhux statali immedjata tbaxxi l-ispiża tat-tranżizzjoni għal emissjonijiet b’livell baxx ta’ karbonju u ttaffi wkoll l-impatt immedjat tat-tibdil fil-klima li diġà qed iseħħ. Madankollu, hemm nuqqas ġenerali ta’ rikonoxximent li l-inizjattivi minn isfel għal fuq jistgħu jgħinu biex jiġu eliminati l-problemi soċjali marbuta mad-dekarbonizzazzjoni u t-tranżizzjoni ekoloġika.

3.4.

Skont il-proġett TESS iffinanzjat mill-UE, li jħares lejn l-impatt ta’ komunitajiet f’irħula ekoloġiċi fl-Ewropa, jekk ħamsa fil-mija taċ-ċittadini tal-UE kellhom jinvolvu ruħhom f’inizjattivi effettivi ta’ mitigazzjoni tal-klima mmexxijin mill-komunità, l-iffrankar tal-karbonju jkun biżżejjed għall-pajjiżi UE-28 biex jilħqu kważi 85 % tal-miri tagħhom maqbula għat-tnaqqis tal-emissjonijiet sal-2020 (5).

3.5.

L-azzjoni klimatika mhux statali tista’ ssaħħaħ ukoll il-governanza klimatika globali. Pereżempju: — l-azzjonijiet mhux statali jistgħu jispiraw politiki dwar il-klima aktar ambizzjużi billi juru lill-gvernijiet li miri klimatiċi aktar ambizzjużi huma plawżibbli; — l-azzjonijiet mhux statali jistgħu jgħinu lill-gvernijiet jimplimentaw politiki fil-livell nazzjonali u jikkontribwixxu għall-issodisfar ta’ rekwiżiti nazzjonali skont il-kontribut stabbilit fil-livell nazzjonali (NDC) tal-UE; — l-atturi mhux statali jistgħu jgħinu biex jiġu identifikati opportunitajiet sabiex jissaħħaħ l-ambjent regolatorju (6).

3.6.

L-azzjoni mhux statali tista’ sservi wkoll biex turi li t-tranżizzjoni għal ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju, ċirkolari u reżiljenti għat-tibdil fil-klima hija opportunità għall-UE biex iżżid il-kompetittività tagħha, li jkun ta’ benefiċċju għan-negozji tal-UE. Barra minn hekk, din tipprovdi opportunità biex mhux biss jiġu indirizzati l-isfidi tal-klima, iżda wkoll l-iżvilupp sostenibbli, b’mod partikolari l-implimentazzjoni tal-SDGs.

3.7.

F’dawn l-aħħar snin, in-numru, il-kamp ta’ applikazzjoni u l-iskala tal-azzjonijiet klimatiċi mhux statali kibru b’pass mgħaġġel (7). Madankollu, l-atturi mhux statali xorta jiltaqgħu ma’ ostakli konsiderevoli li jagħmluha diffiċli għalihom biex jibdew u jimplimentaw l-azzjonijiet klimatiċi tagħhom b’suċċess. (Ara l-Opinjoni tal-KESE: Koalizzjoni biex jiġu ssodisfati l-impenji tal-Ftehim ta’ Pariġi (8).)

3.8.

Barra minn hekk, id-diversità fost l-atturi mhux statali u l-azzjonijiet klimatiċi tagħhom qed tikber, peress li joperaw f’ambjenti differenti li għandhom ħtiġijiet u riżorsi partikolari. Li din id-diversità tiġi analizzata u mifhuma b’mod adatt huwa prerekwiżit biex jitħaffef il-pass tal-azzjoni klimatika.

4.   L-UE teħtieġ approċċ strateġiku sabiex tiġi faċilitata l-azzjoni klimatika mhux statali

4.1.

L-UE kienet u għadha favur azzjoni mhux statali fil-livell internazzjonali: — L-UE ilha tippromovi Inizjattivi Kooperattivi Internazzjonali mmexxija minn diversi partijiet ikkonċernati li jindirizzaw il-mitigazzjoni fil-kuntest tal-UNFCCC. — L-UE kkontribwixxiet għal inizjattivi klimatiċi kbar immexxija minn diversi partijiet ikkonċernati (9). — Ċerti Stati Membri appoġġjaw l-aġenda għal azzjoni klimatika internazzjonali. Pereżempju, Franza mexxiet kampanja ta’ mobilizzazzjoni fuq skala kbira fil-konfront tal-Ftehim ta’ Pariġi. Il-pajjiżi Nordiċi u n-Netherlands ikkontribwixxew għall-iżvilupp tal-Pjattaforma tal-Inizjattivi Klimatiċi (attwalment ospitata minn NU Ambjent). — Huwa stmat li l-atturi bbażati fl-Ewropa qed imexxu mal-54 % tal-inizjattivi kooperattivi fil-qafas tal-UNFCCC għal azzjoni klimatika (10).

4.2.

F’kuntrast qawwi mat-tmexxija internazzjonali b’saħħitha tagħha, attwalment l-UE m’għandhiex qafas li joħloq ambjent li jippermetti li jgħin biex jiġu aċċellerati l-azzjonijiet klimatiċi mhux statali fl-Ewropa. Mingħajr qafas bħal dan l-UE tista’ titlef kontributi tanġibbli mill-atturi mhux statali u sottonazzjonali li jinsabu fuq quddiem nett f’dan il-qasam. L-appoġġ li l-UE tagħti attwalment lil ammont żgħir ta’ azzjonijiet fuq skala kbira mmexxijin minn diversi partijiet ikkonċernati mhuwiex biżżejjed għat-tip ta’ trasformazzjoni li impenjat ruħha għaliha skont il-Ftehim ta’ Pariġi.

4.3.

Hemm bżonn li tingħata aktar enfasi lill-atturi minn isfel għal fuq emerġenti li jaħdmu favur l-azzjoni klimatika iżda li għadhom mhux rikonoxxuti, u li bħalissa mhumiex rappreżentati b’mod xieraq fl-inizjattivi appoġġjati mill-UE. Il-kontributi potenzjali tagħhom m’għandhomx ikunu sottovalutati. Il-bini ta’ ambjent li jippermetti tali azzjonijiet klimatiċi huwa mod effettiv u mingħajr wisq spejjeż sabiex jiġi sfruttat il-potenzjal soċjetali enormi tagħhom.

4.4.

Barra minn hekk, permezz tal-iffurmar ta’ ambjent favorevoli, jistgħu jiġu indirizzati l-iżbilanċi attwali fost l-azzjonijiet klimatiċi mhux statali. Pereżempju: — il-mikrointrapriżi, l-intrapriżi ż-żgħar u ta’ daqs medju (SMEs), l-intrapriżi soċjali (inklużi l-kooperattivi) attwalment huma sottorappreżentati fl-inizjattivi appoġġjati mill-UE, kif ukoll fil-kuntest tal-UNFCCC (11); — l-azzjonijiet klimatiċi minn komunitajiet rurali u bliet iżgħar u ta’ daqs medju huma sottorappreżentati meta mqabbla ma’ dawk imwettqa minn bliet metropolitani kbar (12).

4.5.

Peress li l-isforzi ta’ mobilizzazzjoni attwali jsiru l-aktar fil-livell ta’ politiki internazzjonali dwar il-klima, li jiffukaw fuq eżempji li huma partikolarment kbar u/jew attraenti, tinħtieġ azzjoni b’mod urġenti fil-livell tal-UE sabiex tikkomplementa sforzi internazzjonali billi jiġu attivati u appoġġjati aktar tipi ta’ atturi u tipi ta’ atturi differenti.

4.6.

Konxju tal-potenzjal kbir tal-atturi mhux statali biex jixprunaw l-isforzi globali għat-tnaqqis tal-effetti tat-tibdil fil-klima u għall-adattament għall-konsegwenzi tiegħu, din l-Opinjoni tipproponi “Djalogu Ewropew dwar Azzjoni Klimatika Mhux Statali” (ED-NSCA) sabiex isaħħaħ u jżid l-ambitu u d-daqs tal-azzjoni klimatika mhux statali bbażata fl-Ewropa.

5.   Oqsma ta’ prijorità għal azzjonijiet klimatiċi u eżempji u ħtiġijiet tal-atturi fil-post

5.1.

L-oqsma ta’ prijorità tematiċi għandhom jiġu determinati f’konsultazzjoni mas-soċjetà ċivili.

5.2.

Korrispondenza mill-qrib ma’ oqsma tematiċi fil-kuntest tal-UNFCCC, b’mod partikolari s-Sħubija ta’ Marrakesh għal Azzjoni Klimatika Globali, tista’ tiżgura rabta qawwija mal-għanijiet tal-Ftehim ta’ Pariġi.

5.3.

L-oqsma ta’ prijorità jistgħu jinkludu: l-agrikoltura u l-ikel; il-forestrija, l-użu tal-art u bijoekonomija sostenibbli; il-protezzjoni u l-iżvilupp kostali; l-ilma, il-bliet u r-reġjuni; it-trasport; l-enerġija; u l-ekonomija u l-industrija ċirkolari.

5.4.

Fost it-temi transsettorjali li jistgħu jiġu indirizzati fid-djalogu propost, insibu: il-kompromessi u s-sinerġiji rigward il-klima u l-iżvilupp sostenibbli; ir-rwol tad-diġitalizzazzjoni; approċċi parteċipattivi; u tranżizzjoni ġusta.

5.5.

L-intraprenditorija soċjali, l-inizjattivi taċ-ċittadini u l-ħidma komunitarja huma biss xi ftit eżempji ta’ kif l-azzjoni klimatika tista’ titwettaq permezz ta’ approċċ minn isfel għal fuq. Diġà jeżistu bosta inizjattivi ta’ suċċess, filwaqt li bosta oħrajn inbdew iżda ma rnexxewx jew twaqqfu għal diversi raġunijiet. Iż-żewġ kategoriji ta’ proġetti jistgħu jintużaw biex jipprovdu għarfien siewi kemm għall-atturi mhux statali kif ukoll għal dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet.

5.5.1.

Il-każ tal-enerġija rinnovabbli deċentralizzata huwa eżempju eċċellenti. Din għandha tiġi żviluppata permezz ta’ strutturi lokali jew reġjonali, li jfisser li l-ħolqien tal-valur mill-użu tal-enerġija mir-riħ, u l-enerġija solari u tal-bijomassa jsir lokalment. Madankollu, l-UE ma tagħmilx użu komprensiv biżżejjed tal-potenzjal tas-soċjetà ċivili f’dan il-qasam u spiss jeżistu ostakli regolatorji, finanzjarji u strutturali li jxekklu l-kontribut tal-atturi lokali. Fl-2015 il-KESE rnexxa fis-sejħa tiegħu għat-twaqqif ta’ Djalogu Ewropew dwar l-Enerġija mmexxi mis-soċjetà ċivili sabiex jikkoordina l-implimentazzjoni tat-tranżizzjoni tal-enerġija (13) — l-ikbar azzjoni rigward l-istabbilizzazzjoni tal-klima li wettqet l-UE.

5.5.2.

Aktar minn 1 000 gvern lokali u reġjonali minn 86 pajjiż, li jirrappreżentaw 804 miljun ruħ, irrappurtaw il-miri tagħhom tat-tnaqqis tal-emissjonijiet fuq ir-Reġistru tal-Klima carbonn, li, ladarba jintlaħqu, jistgħu jwasslu għal tnaqqis ta’ 5,6 gigatons ta’ ekwivalenti CO2 (GtCO2e) sal-2020 u 26,8 GtCO2e sal-2050, meta mqabbla ma’ livelli li jmorru lura sal-1990. L-impatt aggregat tas-7 494 belt u gvern lokali, li jirrappreżentaw aktar minn 680 miljun ruħ, impenjati fir-rigward tal-Patt Globali tas-Sindki għall-Klima u l-Enerġija, jista’ kollettivament inaqqas 1,3 GtCO2e fis-sena mill-istatus quo fl-2030, biex jinkiseb total kumulattiv ta’ 15,64 GtCO2e bejn is-snin 2010 u 2030 (14).

5.5.3.

F’dawn l-aħħar snin, l-agrikoltura appoġġjata mill-komunità fl-Ewropa kienet qed tikber. Fl-2016, aktar minn sitt elef inizjattiva tas-soċjetà ċivili definiti b’mod wiesa’ fi 22 pajjiż Ewropew kienu qed jipproduċu ikel għal miljun ruħ (15). Inizjattivi bħal dawn ivjarjaw minn sħubijiet bejn il-konsumaturi u l-bdiewa għall-ħolqien ta’ ġonna u rziezet tal-komunità. Dawn jistabbilixxu rabtiet aktar mill-qrib bejn il-prodotturi u l-konsumaturi, joħolqu opportunitajiet għan-negozji lokali u impjiegi ġodda, u jlaqqgħu mill-ġdid il-komunitajiet mal-ikel tagħhom, u b’hekk jibdlu l-mekkaniżmi tal-produzzjoni u l-konsum tal-ikel, u ċ-ċittadini jkunu jistgħu jwettqu aktar forom parteċipattivi ta’ governanza.

5.5.4.

Il-kunċett ta’ tranżizzjoni ġusta jlaqqa’ flimkien il-ħaddiema, il-komunitajiet, dawk li jħaddmu u l-gvernijiet fil-kuntest tad-djalogu soċjali bil-għan li jiġu stabbiliti pjani konkreti, politiki u investimenti neċessarji biex jassiguraw li t-trasformazzjoni tkun rapida u ġusta. Huwa jiffoka fuq l-impjiegi u l-għajxien mix-xogħol u għandu l-għan li jiżgura li ħadd ma jitħalla lura fit-tellieqa tagħna biex innaqqsu l-emissjonijiet, nipproteġu l-klima u nippromovu l-ġustizzja soċjali u ekonomika. Sabiex jiġi garantit u stabbilit id-djalogu soċjali għal tranżizzjoni ġusta, il-Konfederazzjoni tat-Trade Unions Internazzjonali u l-imsieħba tagħha stabbilixxew Ċentru ta’ Tranżizzjoni Ġusta. Iċ-ċentru se jiġbor flimkien u jappoġġja l-junjins, in-negozji, il-kumpaniji, il-komunitajiet u l-investituri fil-qafas tad-djalogu soċjali biex jiġu żviluppati pjani, ftehimiet, investimenti u politiki għal tranżizzjoni mgħaġġla u ġusta għal dinja mingħar karbonju u mingħajr faqar.

5.5.5.

L-implimentazzjoni ta’ prattiki għall-iffrankar tal-enerġija, tal-emissjonijiet u tal-ilma hija mħaddna fi programmi volontarji u inizjattivi għat-tnaqqis tal-konsum min-naħa tal-industrija. Dawn il-kisbiet tan-negozju huma verifikati u ta’ spiss jiġu ppubblikati. L-istabbiliment ta’ standards komuni fost il-kumpaniji u l-pajjiżi jista’ wkoll jiġi żviluppat b’dat-tipi tal-aħjar prattika.

5.6.

Sabiex tinftiehem id-diversità importanti fost l-atturi mhux statali, u l-ħtiġijiet u r-riżorsi varjati tagħhom, il-KESE organizza stħarriġ (16) li wera li fost l-iżjed ħtiġijiet immedjati, l-atturi mhux statali semmew: — ambjent ta’ politika/leġislattiv ta’ appoġġ; — ħtiġijiet finanzjarji: aċċess għal fondi pubbliċi u inċentivi fiskali; — appoġġ tekniku: sabiex jiġu faċilitati t-tagħlim reċiproku, il-bini tal-kapaċità, l-iskambju ta’ għarfien u ta’ prattika tajba u s-sensibilizzazzjoni; — kredibilità, viżibilità, il-fehim u l-għarfien usa’ tal-kontributi tagħhom; — kollaborazzjoni mtejba bejn l-atturi diversi fil-qasam privat u pubbliku.

6.   Il-funzjonijiet tad-Djalogu Ewropew propost dwar Azzjoni Klimatika Mhux Statali

6.1.

Sabiex jissejjes ambjent li jwassal għal azzjoni klimatika mhux statali, u sabiex jissaħħu u jiżdiedu l-kamp ta’ applikazzjoni u l-iskala ta’ azzjoni bbażata fl-Ewropa, id-Djalogu Ewropew għandu jirrispondi għar-rekwiżiti tal-politika u għar-rekwiżiti operattivi tal-atturi mhux statali, u possibbilment jindirizza l-funzjonijiet interkonnessi li ġejjin: (1) il-valutazzjoni tal-azzjonijiet; (2) ir-rikonoxximent tal-azzjonijiet; (3) it-titjib tal-governanza; (4) l-aċċellerazzjoni tal-azzjonijiet; u (5) l-appoġġ tal-azzjonijiet. (kollettivament magħrufa taħt l-akronimu Ingliż ARIAS)

6.2.

Il-valutazzjoni u t-traċċar tal-azzjonijiet — L-UE u l-Istati Membri tagħha jibbenefikaw minn fehim aħjar tal-kontributi tal-azzjonijiet klimatiċi mhux statali. Id-djalogu propost jista’ jipprovdi ħarsa ġenerali lejn l-azzjonijiet klimatiċi fl-Ewropa u jgħin ukoll biex jinżamm kont tal-progress tal-azzjonijiet klimatiċi f’livell globali fil-kuntest tal-UNFCCC. Fehim aħjar tal-kontribut relatat mal-mitigazzjoni u kontributi oħra huwa ta’ benefiċċju b’modi differenti: — dan jista’ jkun l-ewwel pass lejn l-inklużjoni tal-azzjonijiet mhux statali fl-implimentazzjoni tal-politiki dwar il-klima nazzjonali u fil-livell tal-UE; — studji fil-fond ta’ azzjonijiet klimatiċi partikolari jistgħu jgħinu fit-tfassil ta’ politiki pubbliċi u fl-identifikazzjoni tal-ostakli regolatorji, soluzzjonijiet skalabbli u ċ-ċirkostanzi li fihom ikunu effettivi miżuri partikolari; — dan jista’ jiġġenera għarfien prattiku għall-atturi mhux statali biex b’mod effettiv jinvolvu ruħhom fl-azzjoni klimatika.

6.2.1.

Il-qafas propost għandu jippermetti l-intraċċar tal-progress ta’ mill-inqas ċerti azzjonijiet mill-atturi mhux statali u sottonazzjonali, speċjalment meta dawn jimpenjaw ruħhom għal tnaqqis kwantifikabbli tal-emissjonijiet. Dan jista’ jieħu l-forma ta’ valutazzjonijiet aggregati ta’ azzjonijiet klimatiċi bbażati fl-Ewropa, kif ukoll ta’ mekkaniżmi ta’ rappurtar volontarju. Għandhom jiġu kkunsidrati s-salvagwardji kontra “l-greenwashing” (li jippreżentaw “l-istatus quo” bħala nadif u kompatibbli mal-għanijiet tal-Ftehim ta’ Pariġi). Madankolu, tal-inqas dan għandu juri li l-inizjattivi huma aktar minn sempliċement impenji fuq il-karta, mingħajr ma jimponi fuqhom obbligi kbar ta’ rappurtar u ta’ monitoraġġ. Fil-qafas tal-prattiki ta’ monitoraġġ u ta’ valutazzjoni, approċċ aktar kwalitattiv u bbażat aktar fuq ir-rakkont tal-istejjer jista’ possibbilment jikkomplementa approċċi kwantitattivi, u b’hekk jintwera dak li jista’ jintlaħaq.

6.3.

Attwalment, il-maġġoranza tal-azzjonijiet klimatiċi fl-Ewropa mhumiex jew bilkemm jiġu rikonoxxuti fil-livell Ewropew. Madankollu, l-opportunità biex jiġu rikonoxxuti u enfasizzati azzjonijiet klimatiċi partikolarment effettivi, innovattivi u kreattivi tista’ tkun mezz kosteffettiv ta’ kif jiġu inċentivati azzjonijiet ġodda u jitħeġġu dawk li għadhom għaddejjin. Ir-rikonoxximent tal-azzjonijiet klimatiċi jista’ jieħu diversi forom, pereżempju: — ir-rikonoxximent wiesa’ ta’ impenji ġodda u eżistenti permezz ta’ pjattaforma onlajn; — il-ftuħ ta’ possibilitajiet għal atturi għal azzjoni klimatika emerġenti biex ikunu involuti f’avvenimenti (ta’ livell għoli), kemm fil-livell Ewropew kif ukoll fil-kuntest ta’ negozjati internazzjonali; — l-għoti ta’ premjijiet għal azzjonijiet klimatiċi li jirnexxu b’mod partikolari, pereżempu f’oqsma tematiċi speċifiċi.

6.4.

It-titjib u t-tisħiħ tal-governanza — dawk minn ta’ quddiem nett fost il-gruppi ta’ atturi mhux statali aktarx jidentifikaw ostakli u opportunitajiet sabiex tittejjeb il-governanza. Permezz tal-għarfien tagħhom, jistgħu jiġu identifikati tal-ostakli regolatorji fil-livell Ewropew, nazzjonali, reġjonali jew lokali u tibda t-tneħħija tagħhom, kif ukoll jinħoloq qafas regolatorju adattat li jwassal għal azzjoni klimatika. Djalogu Ewropew dwar Azjoni Klimatika Mhux Statali għandu jiġbor feedback fuq bażi kontinwa u jindirizza sfidi mal-awtoritajiet pubbliċi, sabiex progressivament jibni ambjent ta’ governanza li jippermetti azzjoni klimatika minn isfel għal fuq. Dan mhux se jsir mingħajr ma jiġi indirizzat il-vakwu ta’ politika bejn l-atturi mhux statali u dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet.

6.5.

L-aċċellerazzjoni tal-azzjoni klimatika — l-għan aħħari tad-djalogu propost huwa li l-azzjonijiet klimatiċi jiġu aċċellerati billi dawn isiru attraenti għal għadd ta’ atturi mhux statali, u li l-azzjoni klimatika ssir “l-istatus quo” l-ġdid. Mil-lat prattiku, dan għandu jimplika li ġej: — għadd dejjem akbar ta’ impenji klimatiċi ġodda mhux statali. Sabiex jgħin biex jitħaffu l-inizjattivi, id-djalogu — possibbilment f’kooperazzjoni mal-UNFCCC u msieħba oħra — għandu jippubbliċizza impenji ġodda; — konsiderazzjoni rapida tas-soluzzjonijiet u l-lezzjonijiet li jinsiltu li jirriżultaw minn azzjonijiet klimatiċi mhux statali fil-livell Ewropew. Sabiex jgħin f’din l-aċċellerazzjoni, id-djalogu jista’ jinkludi l-organizzazzjoni ta’ laqgħat ta’ esperti tekniċi fil-livell reġjonali, ibbażati fuq — u li jikkontribwixxu għal — laqgħat simili li jsiru fis-sessjonijiet tal-UNFCCC; — xi kultant, l-imsieħba organizzaturi jistgħu jinnegozjaw ukoll sħubijiet u azzjonijiet klimatiċi ġodda f’oqsma partikolarment promettenti jew urġenti, permezz tal-proċess tad-djalogu u l-kapaċità ta’ mobilizzazzjoni tagħhom; — xi drabi l-inizjattivi settorjali jew territorjali jistgħu jikkompetu bejniethom jekk ma jiġix identifikat u ma jitrawwimx l-approċċ it-tajjeb għall-promozzjoni tal-kollaborazzjoni. Hija meħtieġa veduta globali sabiex jiġu identifikati l-lakuni u l-kollaborazzjonijiet potenzjali u biex tiġi miftiehma sħubija ġdida.

6.6.

L-appoġġ għall-azzjonijiet klimatiċi — id-djalogu propost m’għandux biss jixħet dawl fuq u juri l-azzjonijiet, iżda għandu wkoll jirrispondi għall-ħtiġijiet tal-atturi mhux statali. Jistgħu jiġu previsti tipi differenti ta’ appoġġ, inklużi: — il-provvediment ta’ ambjent ta’ netwerk li jwassal għal negozjati ta’ sħubijiet ġodda fost l-atturi statali u mhux statali; — l-iffaċilitar ta’ tagħlim bejn il-pari u l-kondiviżjoni ta’ pariri fost l-atturi mhux statali billi jgħinuhom jegħlbu l-ostakli regolatorji; — il-provvediment ta’ edukazzjoni u tagħlim kif ukoll l-istimular tal-innovazzjoni, pereżempju, permezz tal-korsijiet onlajn miftuħin massivi (MOOC), webinars u sessjonijiet ta’ ħidma dwar kwistjonijiet speċifiċi (17); — il-faċilitazzjoni tal-aċċess għall-finanzjament, pereżempju, permezz tal-immappjar ta’ mezzi eżistenti; l-esplorazzjoni ta’ strumenti ta’ finanzjament innovattivi (inkluż finanzjament bejn il-pari, kollettiv u mikro); billi tiġi proposta s-semplifikazzjoni tar-regoli fiskali u permezz tal-ħolqien ta’ twieqi ta’ finanzjament ġodda — pereżempju biex jiġi ffaċilitat l-aċċess għal fondi privati, internazzjonali u multilaterali.

7.   L-operazzjonalizzazzjoni tad-Djalogu Ewropew propost dwar Azzjoni Klimatika Mhux Statali

7.1.

Id-Djalogu Ewropew propost ikun jopera f’ekosistema usa’ ta’ governanza klimatika ta’ wara Pariġi. Qed jiġu żviluppati aġendi u oqfsa ta’ azzjoni reġjonali u nazzjonali (pereżempju fl-Amerika Latina u l-Istati Uniti). Djalogu Ewropew jista’ jibbenefika mill-kollaborazzjoni ma’, u mit-tagħlim minn, dawn il-pjattaformi.

7.2.

L-organizzazzjoni tad-djalogu għandha tkun “ħafifa”, billi tipprijoritizza r-rabta strateġika tal-programmi, l-inizjattivi u l-istituzzjonijiet eżistenti, aktar milli tistabbilixxi istituzzjonijiet ġodda. Il-KESE se jaqdi rwol ċar biex jingħata bidu għad-djalogu u biex ifittex l-appoġġ tal-Kummissjoni Ewropea u s-sħubija magħha kif ukoll l-istituzzjonijiet l-oħrajn tal-UE. Din l-istruttura istituzzjonali ssarraf f’kredibilità fl-indirizzar tal-azzjoni klimatika fil-livell Ewropew. F’dan il-kuntest, il-KESE jappoġġja l-proposta mill-Parlament Ewropew biex jinħolqu “Pjattaformi tad-Djalogu dwar l-Enerġija u l-Klima f’Diversi Livelli” għal diskussjonijiet wiesgħa f’kull Stat Membru dwar il-futur tal-politiki tal-pajjiż dwar il-klima u l-enerġija.

7.3.

Pjattaforma onlajn taħt id-Djalogu Ewropew tista’ taġixxi bħala kamra tal-ikklirjar, li tirreġistra u tipprovdi ħarsa ġenerali lejn l-azzjonijiet klimatiċi bbażati fl-Ewropa, u tista’ tipprovdi repożitorju tad-data komprensiv li jista’ jappoġġja analiżi strateġika u jikkontribwixxi għall-politiki lokali, nazzjonali u tal-UE. Sabiex jiġi ottimizzat l-użu tal-kamra tal-ikklirjar, is-sit web għandu jkun aċċessibbli u riċerkabbli. Sit web bħal dan jista’ jkun konness ma’ pjattaformi li jeżistu fil-kuntest tal-UNFCCC, inkluża l-pjattaforma NAZCA (18).

7.4.

Id-Djalogu Ewropew propost għandu jagħti bidu għal avvenimenti li jappoġġjaw funzjonijiet ta’ rikonoxximent, feedback, tagħlim u netwerking għall-atturi mhux statali. Diġà teżisti Parti minn dawn l-avvenimenti, iżda dawn għandhom jiksbu rilevanza ġdida. Pereżempju: — il-laqgħat eżistenti tal-esperti tal-Osservatorju tal-Iżvilupp Sostenibbli tal-KESE jistgħu jiksbu rilevanza addizzjonali billi jintrabtu mal-proċess tal-UNFCCC bħala “Laqgħat ta’ Esperti Tekniċi” jew djalogi tematiċi u reġjonali sabiex jinżamm kont tal-azzjonijiet klimatiċi eżistenti; — il-Jum Ewropew tal-Komunitajiet Sostenibbli — organizzat minn ECOLISE f’kooperazzjoni mal-KESE — jista’ jiġbed l-attenzjoni għall-komunitajiet lokali u jirrikonoxxi l-kontribut tagħhom għall-azzjoni klimatika; — avvenimenti annwali appoġġjati mill-istituzzjonijiet tal-UE (eż. il-Ġimgħa Ekoloġika, il-Ġimgħa tal-UE għall-Enerġija Sostenibbli, il-Ġimgħa Ewropea għall-Iżvilupp Sostenibbli, eċċ.) jistgħu jinkludu sessjonijiet iddedikati għal azzjoni klimatika mhux statali.

7.5.

Id-djalogu propost jista’ jibbenifika mill-ħatra ta’ “ambaxxaturi għal azzjoni klimatika” settorjali jew tematiċi. L-ambaxxaturi jistgħu jkunu inkarigati jinnegozjaw kooperazzjoni bejn għadd ta’ partijiet ikkonċernati; jistabbilixxu prijoritajiet strateġiċi/tematiċi; jorganizzaw avvenimenti; u jinċentivaw azzjonijiet klimatiċi ġodda. Dawn jistgħu jaġixxu wkoll bħala punti fokali għal azzjonijiet klimatiċi mhux statali, eż. permezz tal-Kummissjoni Ewropea, l-Istati Membri u l-UNFCCC.

7.6.

Il-proċess propost għandu jappoġġja l-aċċess għall-finanzjament għal azzjonijiet mhux statali. Dan jista’ jinvolvi: — l-immappjar ta’ opportunitajiet ta’ finanzjament; — pariri dwar pjani li jistgħu jiġu ffinanzjati; — l-analiżi tad-djalogu attwali u tal-proċeduri ta’ konsultazzjoni ma’ atturi mhux statali, bil-ħsieb tal-istabbiliment ta’ tekniki ġodda u tal-aħjar prattika sabiex jissaħħaħ l-użu ta’ fondi Ewropej u internazzjonali eżistenti; — talba li l-Qafas Finanzjarju Pluriennali tal-UE li ġej jaqdi l-ambizzjonijiet ogħla tal-atturi mhux statali b’rabta mal-klima, u biex azzjonijiethom jiġu inċentivizzati; — l-esplorazzjoni ta’ finanzjament innovattiv (bejn il-pari, kollettiv, mikro, bonds ekoloġiċi, eċċ.).

7.7.

Sabiex jiżguraw il-kredibilità u qafas istituzzjonali ħafif, il-kontributuri prospettivi li ġejjin għandhom jiġu mistiedna bħala msieħba organizzattivi: — sabiex jappoġġjaw il-funzjoni ta’ “valutazzjoni”, l-inizjaturi tad-djalogu għandhom jinvolvu ruħhom ma’ gruppi ta’ riċerka, inizjattivi li jintraċċaw l-azzjoni klimatika u pjattaformi tad-data eżistenti; — sabiex jappoġġjaw il-funzjoni ta’ “rikonoxximent”, għandha tiġi prevista kooperazzjoni ma’ inizjattivi eżistenti li ġew ippremjati, pereżempju, il-premjijiet Momentum għall-Bidla tal-UNFCCC, u l-premjijiet SEED (19), il-Premju tal-KESE għas-Soċjetà Ċivili, eċċ.; — sabiex jappoġġjaw il-funzjonijiet b’rabta mat-“titjib tal-governanza” u l-“aċċellerazzjoni”, għandhom jiġu stabbiliti mezzi ta’ komunikazzjoni, pereżempju bi djalogi faċilitattivi u proċessi ta’ esperti tekniċi fil-UNFCCC, kif ukoll bi proċessi rilevanti fil-livell tal-UE u tal-Istat Membru bħall-Kunsilli Konsultattivi Ewropej tal-Ambjent u tal-Iżvilupp Sostenibbli (EEAC); — għall-funzjoni ta’ appoġġ, għandhom jiġu stabbiliti rabtiet ma’ programmi eżistenti. Pereżempju, l-aċċess għall-finanzjament u l-aħjar prattiki jista’ jiġi kkoordinat mal-programm LIFE tal-UE, strument finanzjarju għall-azzjoni ambjentali u klimatika, għotja jew self mill-BEI u/jew programmi oħra Ewropej, filwaqt li l-ġbir tas-sejbiet mir-riċerka tal-Orizzont 2020 li jkun rilevanti għal prattikanti mhux statali jista’ jinxtered b’mod wiesa’ fost il-parteċipanti fid-djalogu.

7.8.

L-ewwel pass għad-Djalogu Ewropew dwar Azzjoni Klimatika Mhux Statali għandu jkun avveniment fl-ewwel nofs tal-2018, mibdi mill-KESE fi sħubija mal-Kummissjoni Ewropea, li jiġbor flimkien in-netwerks tal-atturi kollha interessati kif ukoll rappreżentanti ta’ istituzzjonijiet oħra tal-UE u l-Istati Membri.

7.8.1.

Dan l-avveniment għandu jikkontribwixxi għad-djalogu Talanoa qabel il-COP24 f’kuntest li fih il-Partijiet u l-partijiet interessati li mhumiex Parti huma mistiedna jikkooperaw fl-organizzazzjoni ta’ avvenimenti lokali, nazzjonali, reġjonali jew globali sabiex iħejju u jagħmlu disponibbli kontributi rilevanti dwar fejn ninsabu, fejn irridu mmorru u kif ser naslu.

7.8.2.

L-avveniment għandu jservi wkoll biex jiġi stabbilit Pjan ta’ Azzjoni għall-ED-NSCA għall-perjodu 2018-2020 sabiex ikun operazzjonali, inkluż pjan dettaljat għat-twettiq tal-funzjoni ARIAS tad-Djalogu.

---

(1)  Yearbook of Global Climate Action 2017, Marrakesh Partnership, UNFCCC 2017.

(2)  Talanoa hija kelma tradizzjonali użata f’Fiji u fil-Paċifiku li tirrifletti proċess ta’ djalogu inklużiv, parteċipattiv u trasparenti. L-għan ta’ Talanoa huwa li jsir qsim ta’ stejjer, tiġi mrawma empatija u jittieħdu deċiżjonijiet għaqlin għall-ġid kollettiv. Id-djalogu fuq il-mudell ta’ Talanoa sabiex jiġu valutati l-isforzi kollettivi tal-Partijiet f’relazzjoni mal-progress biex jintlaħaq l-għan fit-tul imsemmi fl-Artikolu 4 tal-Ftehim ta’ Pariġi se jibda fl-2018 u l-pjattaforma onlajn għall-kontributi se tkun disponibbli għal dan l-għan.

(3)  The Emissions Gap Report 2017: A UN Environment Synthesis Report, UNEP 2017.

(4)  Konklużjonijiet tal-Kunsill: Diplomazija Ewropea dwar il-klima wara l-COP 21: Elementi għal diplomazija kontinwa dwar il-klima fl-2016.

(5)  Towards European Societal Sustainability (Lejn Sostenibbiltà Soċjetali Ewropea), http://www.tess-transition.eu/about/.

(6)  Pereżempju, billi jitneħħew l-ostakli regolatorji u/jew jitfasslu politiki dwar il-klima intelliġenti.

(7)  Yearbook of Global Climate Action 2017, Marrakesh Partnership, UNFCCC 2017.

(8)  ĠU C 389, 21.10.2016, p.20.

(9)  Eżempji prominenti jinkludu: il-Patt Globali tas-Sindki għall-Klima u l-Enerġija; il-Patt Reġjonali tas-Sindki; Missjoni Innovazzjoni; il-Koalizzjoni għall-Klima u l-Arja Nadifa; l-Inizjattiva tal-Afrika għal Enerġija Rinnovabbli; l-InsuResilience; u s-Sħubija tal-NDC.

(10)  Yearbook of Global Climate Action 2017, Marrakesh Partnership, UNFCCC 2017.

(11)  Minkejja li dawn jirrappreżentaw aktar minn 99 % tal-intrapriżi kollha fl-UE, u madwar 58 % tal-produzzjoni ekonomika mkejla mill-valur miżjud gross, https://ec.europa.eu/growth/smes_en

(12)  Fl-UE, madwar 35 % tal-popolazzjoni jgħixu f’żoni urbani-rurali intermedji, u aktar minn 22 % jgħixu f’żoni rurali b’mod predominanti. (Eurostat (2014) Eurostat Regional Yearbook 2014. Disponibbli hawnhekk: http://ec.europa.eu/eurostat/en/web/products-statistical-books/-/KS-HA-14-001, sit kif kien fis-16 ta’ Jannar 2018.)

(13)  Opinjoni tal-KESE dwar L-iżvilupp tas-sistema ta’ governanza proposta fil-kuntest tal-qafas dwar il-klima u l-enerġija sal-2030 (ĠU C 291, 4.9.2015, p. 8).

(14)  https://www.cities-and-regions.org/lgma-at-the-apa-resumption/

(15)  https://urgenci.net/new-report-european-csa-overview-released-by-the-european-csa-research-group/

(16)  Stħarriġ tal-KESE ‟Boosting non-state climate actors”.

(17)  Pereżempju, “Kif tagħmel pjan ta’ azzjoni?”; “Kif tqajjem l-appoġġ?”; “Kif timmotiva lill-kostitwenzi biex jieħdu azzjoni?”, eċċ.

(18)  http://climateaction.unfccc.int/

(19)  Premjijiet għal Intraprenditorija fl-Iżvilupp Sostenibbli.

---

28.6.2018

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 227/45

---

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar

Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni — Nagħmlu l-Akkwist Pubbliku jaħdem fl-Ewropa u għaliha

[COM(2017) 572 final]

Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni — Għajnuna għall-investiment permezz ta’ valutazzjoni volontarja ex-ante tal-aspetti tal-akkwist f’każijiet ta’ proġetti infrastrutturali kbar

[COM(2017) 573 final]

Rakkomandazzjoni tal-Kummissjoni tat-3 ta’ Ottubru 2017 dwar il-professjonalizzazzjoni tal-akkwist pubbliku — Il-bini ta’ struttura għall-professjonalizzazzjoni tal-akkwist pubbliku

[C(2017) 6654 final – SWD(2017) 327 final]

(2018/C 227/06)

Relatur:

Antonello PEZZINI

Konsultazzjoni	Kummissjoni Ewropea, 17.11.2017
Bażi legali	L-Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropa
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	24.1.2018
Adottata fis-sessjoni plenarja	14.2.2018
Sessjoni plenarja nru.	532
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	107/1/1

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) huwa konvint li hija biss sistema ta’ akkwist pubbliku, li tkun trasparenti, miftuħa u kompetittiva fis-suq uniku, li mhux biss tista’ tiżgura nefqa pubblika effiċjenti iżda anke tipprovdi prodotti u servizzi ta’ kwalità għolja għaċ-ċittadini, filwaqt li tiġi żviluppata kultura Ewropea ġenwina ta’ akkwist innovattiv, intelliġenti, sostenibbli u soċjalment responsabbli.

1.1.1.

F’dan ir-rigward, il-KESE jirrakkomanda l-promozzjoni tal-użu ta’ “l-aktar offerta ekonomikament vantaġġuża” bħala kriterju fl-għażla tal-offerti, b’mod partikolari fil-każ ta’ servizzi intellettwali.

1.2.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon il-pakkett ġdid dwar l-akkwist pubbliku u jenfasizza l-bżonn ta’: — il-promozzjoni tal-kwalità u l-innovazzjoni fl-akkwist pubbliku; — l-inklużjoni tal-aspetti ambjentali u soċjali; — akkwist pubbliku li jsir aktar intelliġenti u effiċjenti.

1.3.

Il-Kumitat jenfasizza l-importanza tal-użu intelliġenti tal-akkwist pubbliku sabiex jiġu indirizzati l-isfidi globali, bħat-tibdil fil-klima, l-iskarsezza tar-riżorsi, in-nuqqas ta’ ugwaljanza u t-tixjiħ tas-soċjetà, filwaqt li jiġu appoġġjati l-politiki soċjali, titħaffef it-tranżizzjoni lejn ktajjen tal-provvista u mudelli tan-negozju tal-azjendi aktar sostenibbli u kompetittivi, u jingħata aċċess aħjar għall-SMEs u għall-intrapriżi tal-ekonomija soċjali.

1.3.1.

Il-KESE jqis li huwa importanti li jkun hemm aktar ftuħ min-naħa tal-Istati Membri lejn mekkaniżmi volontarji għal valutazzjoni preventiva f’każijiet ta’ proġetti infrastrutturali kbar.

1.3.2.

Il-Kumitat jenfasizza l-bżonn li l-użu tal-mekkaniżmu ta’ valutazzjoni volontarja ex-ante jsir aktar attraenti, permezz tar-rikonoxximent tat-“tikketta ta’ ċertifikazzjoni tal-konformità” min-naħa tal-awtorità kontraenti. Il-KESE jappoġġja professjonalizzazzjoni akbar tal-partijiet interessati kollha u aktar parteċipazzjoni tal-intrapriżi soċjali għall-ġlieda kontra l-frodi u l-korruzzjoni, filwaqt li tissaħħaħ it-trasformazzjoni diġitali tal-kuntratti.

1.4.

Il-Kumitat japprezza b’mod partikolari l-isforzi biex jiżdied l-aċċess tal-SMEs u l-intrapriżi tal-ekonomija soċjali għal swieq tal-akkwist pubbliku, u jenfasizza li għad hemm ħafna ostakli għall-parteċipazzjoni sħiħa tagħhom, filwaqt li jirrakkomanda li l-kmamar u/jew korpi professjonali jieħdu miżuri għall-protezzjoni u l-appoġġ.

1.4.1.

L-aspetti soċjali u ambjentali saru kruċjali għar-rekwiżiti tal-akkwist pubbliku, u l-KESE jenfasizza l-valur u s-siwi ta’ dawn l-aspetti u jirrakkomanda l-inklużjoni ta’ kontenut speċifiku dwar l-aspetti soċjali u ambjentali fil-programmi ta’ taħriġ kollha nazzjonali u tal-UE.

1.4.2.

Ikun jaqbel li titnieda kampanja favur l-użu ta’ standards tekniċi regolatorji fl-oqsma ambjentali (ISO 14000), soċjali (ISO 26000), tal-SA 8000:2014, tal-Konvenzjonijiet rilevanti tal-ILO (1), tal-kwalità maniġerjali/tal-produzzjoni (UNI 11648:2016) dwar il-maniġer tal-proġetti u tal-ISO 9000, jew rekwiżiti tekniċi ekwivalenti dwar il-kwalità kif meħtieġ mil-leġislazzjoni nazzjonali fl-ispeċifikazzjonijiet tal-akkwist, filwaqt li n-negozji iżgħar jiġu mgħejunin jilħqu dawn l-istandards, permezz tal-Fond Soċjali Ewropew.

1.5.

Għall-KESE huwa essenzjali li nipproċedu b’determinazzjoni lejn professjonalizzazzjoni b’saħħitha tal-entitajiet tal-akkwist b’rikonoxximent ċar tal-ħiliet ġodda akkwistati, filwaqt li jingħataw qafas komuni Ewropew tal-għarfien espert tekniku u tal-informatika li jippermetti approċċ komuni fis-suq intern Ewropew kollu.

1.6.

Il-KESE huwa tal-fehma li kien ikun aħjar kieku l-Kummissjoni adottat Direttiva minflok Rakkomandazzjoni sabiex tiġi garantita struttura effettiva u konsistenti għall-professjonalizzazzjoni tal-akkwist pubbliku.

1.7.

Fil-fehma tal-Kumitat, hemm bżonn jinħoloq reġistru pubbliku diġitali tal-kuntratti, anke sabiex jippermetti kemm li jitwessa’ l-grupp potenzjali ta’ kumpaniji interessati kif ukoll biex jiġu sfruttati aħjar l-effiċjenza u l-integrità fil-proċess tal-akkwist.

1.8.

Il-KESE jqis li hija kruċjali azzjoni tal-UE maħsuba biex tippromovi l-aċċess għas-swieq tal-akkwist ta’ pajjiżi terzi fuq il-bażi ta’ reċiproċità, inklużi pajjiżi fil-fażi ta’ adeżjoni u tal-pajjiżi msieħba tal-politika Ewropea tal-viċinat, fuq termini ugwali ma’ kumpaniji nazzjonali.

1.9.

Fil-fehma tal-KESE, ir-rakkomandazzjonijiet tal-Kummissjoni Ewropea (KE) indirizzati lill-Istati Membri individwali għandhom ikunu akkumpanjati minn sforz qawwi fil-qasam tat-taħriġ immirat lejn il-possibbiltà ta’ aċċess għal programmi u fondi strutturali, għal standards tekniċi regolatorji ta’ diġitalizzazzjoni, flimkien mal-adozzjoni, fil-livell Ewropew, ta’ kodiċi ta’ etika tal-akkwist.

1.10.

Il-KESE jirrakkomanda li jiġu promossi l-inklużjoni u l-użu ta’ miżuri ta’ natura soċjali, biex jintużaw bħala strumenti strateġiċi għall-promozzjoni ta’ politiki avvanzati f’dan is-settur.

1.11.

Il-KESE jirrakkomanda li ssir analiżi tal-possibilità li jiġi adottat reġim regolatorju komuni, bħala t-28 reġim, għall-akkwist transkonfinali, u li jkunu jistgħu jaderixxu miegħu b’mod volontarju l-entitajiet tal-akkwist bil-garanzija ta’ proċeduri ugwali madwar iż-Żona Ekonomika Ewropea.

2.   Kuntest u s-sitwazzjoni attwali

2.1.

L-akkwist pubbliku joffri potenzjal enormi fis-suq għal prodotti u servizzi innovattivi jekk jintuża b’mod strateġiku biex jistimola l-ekonomija u jisfrutta l-investiment, b’mod partikolari permezz tal-Pjan ta’ Investiment għall-Ewropa, biex itejjeb il-produttività u l-inklużjoni u biex jindirizza t-tibdil strutturali u infrastrutturali li hemm bżonn sabiex jiġu promossi l-innovazzjoni u t-tkabbir.

2.2.

L-akkwist pubbliku jirrappreżenta parti sostanzjali tax-xiri u l-investiment pubbliku fl-ekonomija tal-Ewropa: kull sena l-awtoritajiet pubbliċi tal-UE jonfqu madwar 19 % tal-PDG biex jixtru servizzi, xogħolijiet u provvisti.

2.2.1.

Sfortunatament, 55 % tal-proċeduri ta’ akkwist isiru abbażi tal-orħos prezz bħala l-kriterju għall-għoti tal-kuntratt, u b’hekk ma tingħatax attenzjoni partikulari għall-kwalità, is-sostenibbiltà, l-innovazzjoni u l-inklużjoni soċjali.

2.3.

Disgħa minn kull għaxar proġetti ta’ infrastruttura fuq skala kbira, ma jitwettqux f’konformità mal-ippjanar speċifikat fl-istadji tal-implimentazzjoni kuntrattwali tal-proġett, la mal-ammonti disponibbli fil-baġit, u lanqas mal-kalendarju tal-iskadenzi previsti, u ta’ spiss bi spiża eċċessiva sa 50 % (2).

2.4.

Il-qafas regolatorju fil-qasam tal-akkwist pubbliku tradizzjonalment għandu natura pjuttost strutturata u multidimensjonali, u dan minbarra l-frammentazzjoni esaġerata tal-qafas istituzzjonali peress li huwa ġestit minn firxa wiesgħa ta’ partijiet interessati, fil-livell ċentrali, reġjonali u settorjali, b’kompiti u funzjonijiet li mhumiex dejjem identifikati b’mod ċar.

2.5.

Il-ġestjoni tal-proċessi ta’ akkwist u ta’ investiment infrastrutturali tirrikjedi amministrazzjonijiet pubbliċi li fil-livelli kollha jkollhom għarfien espert żviluppat sew, li minflok ikollhom ġeneralment numru ta’ limitazzjonijiet bħal: kapaċitajiet differenti fir-rigward tal-ippjanar u tal-identifikazzjoni f’waqtha ta’ għodod u riżorsi adatti; nuqqas ta’ professjonalizzazzjoni fi ħdan l-awtoritajiet kontraenti; id-diversità tal-amministrazzjonijiet pubbliċi involuti f’kull qasam tal-infiq; nuqqas ta’ ġbir tal-informazzjoni ġustifikattiva b’mod stutturat, flimkien ma’ bażijiet tad-data li mhumiex standardizzati u li huma amministrati minn firxa ta’ atturi b’livelli ta’ kwalità u affidabilità tad-data li mhumiex suffiċjenti.

2.6.

Fil-pakkett tal-akkwist fl-2014 din il-kumplessità ma ġietx riżolta għal kollox.

2.7.

Fl-UE l-użu ta’ għodod diġitali li jappoġġjaw il-ġestjoni tal-akkwist pubbliku huwa proċess li miexi bil-mod fl-UE: huma biss erba’ pajjiżi li aderixxew fl-2016 (3). Din is-sitwazzjoni turi biċ-ċar li jeħtieġ isir użu akbar tat-teknoloġiji l-ġodda sabiex il-proċeduri tal-akkwist jiġu semplfikati u aċċellerati.

3.   Il-proposti tal-Kummissjoni

3.1.

Il-pakkett ippreżentat jiġbor fih erba’ oqsma ewlenin:

3.1.1.

l-identifikazzjoni ta’ oqsma ta’ prijorità sabiex jittejbu – l-iżvilupp ta’ approċċ strateġiku għall-akkwist pubbliku, li jiffoka fuq sitt prijoritajiet.

3.1.2.

valutazzjoni volontarja ex-ante f’każijiet ta’ proġetti infrastrutturali kbar bl-istabbiliment ta’ helpdesk – flimkien ma’ mekkaniżmi ta’ notifika u ta’ skambju ta’ informazzjoni – sabiex jgħinu fl-istadji tal-bidu ta’ proġetti b’valur stmat ta’ iktar minn EUR 250 miljun u għal proġetti ta’ siwi kbir għall-Istati Membri b’valur ta’ aktar minn EUR 500 miljun;

3.1.3.

rakkomandazzjonijiet dwar il-professjonalizzazzjoni tal-amministrazzjoni u tax-xerrejja pubbliċi biex jiġi żgurat li jkollhom kompetenzi professjonali u għarfien espert tekniku u proċedurali biex jikkonformaw mar-regoli, u biex jiġu żgurati livelli għolja ta’ innovazzjoni u sostenibbiltà u tal-aħjar valur għall-flus fir-rigward tal-investiment anke f’termini ta’ responsabbiltà soċjali;

3.1.4.

linji gwida biex l-innovazzjoni tingħata spinta permezz tal-akkwist ta’ prodotti u servizzi.

4.   Kummenti ġenerali

4.1.

Il-Kumitat jilqa’ b’sodisfazzjon kbir il-pakkett ġdid dwar l-akkwist pubbliku u jenfasizza l-punti li għamel fil-passat dwar il-ħtieġa tal-promozzjoni tal-kwalità u tal-innovazzjoni fl-akkwist pubbliku, it-tnaqqis tal-burokrazija bla bżonn, l-inklużjoni ta’ aspetti ambjentali u soċjali favur il-protezzjoni tal-impjiegi u l-kundizzjonijiet tax-xogħol kif ukoll favur il-persuni b’diżabbiltà u gruppi żvantaġġati oħra, u l-promozzjoni tal-użu tal-aktar offerta ekonomikament vantaġġuża, għas-servizzi intelletwali l-possibbiltà ta’ offerta unika li tkun titqies l-aħjar waħda anke jekk ma tkunx orħos.

4.2.

L-użu ta’ kriterji ambjentali u soċjali jippermetti li l-akkwist pubbliku jkun iktar intelliġenti u effiċjenti, li tiġi żgurata profesjonalizzazzjoni akbar, li tiżdied il-parteċipazzjoni tal-SMEs, inklużi l-intrapriżi soċjali, li jiġu miġġielda l-favoritiżmu, il-frodi u l-korruzzjoni, u li jiġu promossi kuntratti pubbliċi transkonfinali Ewropej (4).

4.3.

Il-Kumitat jenfasizza l-importanza tal-użu intelliġenti tal-akkwist pubbliku sabiex jiġu indirizzati l-isfidi globali, bħat-tibdil fil-klima, l-iskarsezza tar-riżorsi u t-tixjiħ tas-soċjetà, filwaqt li jiġu appoġġjati l-politiki soċjali, titħaffef it-tranżizzjoni lejn ktajjen tal-provvista u mudelli tan-negozju tal-azjendi aktar sostenibbli u kompetittivi, u jingħata aċċess aħjar lill-SMEs għall-opportunitajiet ta’ akkwist.

4.4.

Il-KESE jqis li huwa importanti li jkun hemm aktar ftuħ min-naħa tal-Istati Membri fuq bażi volontarja bl-għan li: — tiġi garantita prevalenza aktar mifruxa tal-akkwist strateġiku permezz ta’ mekkaniżmi volontarji ta’ valutazzjoni ex-ante għall-proġetti infrastrutturali kbar; — jiġi żviluppat skambju sistematiku tal-aħjar prattiki fil-qasam tal-akkwist strateġiku; — jiġu promossi skemi aġġornati għal akkwist ekoloġiku, soċjali u innovattiv.

4.5.

Għall-KESE huwa essenzjali li nipproċedu b’determinazzjoni lejn professjonalizzazzjoni qawwija tal-entitajiet tal-akkwist, b’ċertifikazzjoni tar-rekwiżiti minimi obbligatorji, filwaqt li jingħataw qafas komuni Ewropew tal-għarfien espert tekniku u tal-informatika li jippermetti approċċ komuni fis-suq intern Ewropew kollu bbażat fuq ċentru uniku tal-kompetenzi u fuq bażi tad-data interattiv.

4.5.1.

Fid-dawl tal-importanza kbira tal-aspetti soċjali u ambjentali fl-akkwist pubbliku, u tal-valur kif ukoll l-iżgurar li l-konformità ma’ dawn l-aspetti tkun tista’ tikkontribwixxi biex jintlaħqu l-objettivi tal-inklużjoni soċjali u tas-sostenibbiltà soċjali u ambjentali, il-KESE jipproponi u jirrakkomanda li l-programmi ta’ taħriġ kollha mmirati lejn aktar professjonalizzazzjoni tal-persunal involut fl-akkwist pubbliku jkunu jinkludu kontenut speċifiku dwar il-leġislazzjoni fil-qasam soċjali u ambjentali u, b’mod partikolari, dwar l-aspetti soċjali u ambjentali previsti fil-leġislazzjoni dwar l-akkwist pubbliku.

4.5.2.

L-inklużjoni ta’ dawn l-aspetti tindirizza l-isfidi ġodda marbutin mal-użu sħiħ mill-potenzjal biex jingħata kontribut strateġiku għall-għanijiet ta’ politika orizzontali u għall-valuri soċjali bħal pereżempju l-innovazzjoni, l-inklużjoni soċjali u s-sostenibbiltà ekonomika u ambjentali.

4.5.3.

Il-KESE għalhekk jemmen li hemm bżonn li tiġi żgurata konformità stretta ma’ dawn il-miżuri meta dawn ikunu vinkolanti, u li jitrawwem użu akbar tal-miżuri fil-każi fejn l-awtoritajiet kontraenti jistgħu japplikawhom fuq bażi volontarja. Il-KESE jappella bil-qawwa favur kampanja għall-użu tal-istandards regolatorji tekniċi fl-oqsma ambjentali (ISO 14000), soċjali (ISO 26000), tal-SA 8000:2014, tat-tmien Konvenzjonijiet fundamentali tal-ILO, tal-Konvenzjoni tal-ILO 155 (iġjene u sikurezza fuq il-post tax-xogħol), tal-Konvenzjonijiet tal-ILO 131, 1, 102; u fil-qasam maniġerjali/tal-produzzjoni, l-istandard dwar il-maniġer tal-proġetti (UNI 11648:2016); u dwar il-kwalità tal-produzzjoni (ISO 9000). Fl-applikazzjoni ta’ dawn l-istandards u tal-ispeċifikazzjonijiet tekniċi tal-ġenerazzjonijiet il-ġodda tal-akkwist, għandu jiġi żgurat appoġġ kbir għall-SMEs u l-intrapriżi tal-ekonomija soċjali, sabiex tiġi evitata l-esklużjoni tagħhom u biex jitnaqqsulhom l-ispejjeż.

4.5.4.

L-integrazzjoni ta’ kriterji innovattivi, speċjalment fi proġetti infrastrutturali kbar, tirrikjedi viżjoni strateġika komuni kemm għall-akkwist ibbażat fuq kriterji kwalitattivi ta’ kost/effikaċja, kif ukoll għas-sejħiet għall-offerti ekonomikament vantaġġużi skont approċċ li jista’ jinkludi kriterji soċjali, ambjentali, u kriterji oħrajn bħal dawk tal-ekonomija ċirkolari.

4.5.5.

Bl-istess mod, minħabba li l-Istati Membri ftit li xejn jużaw il-possibbiltajiet offruti mill-akkwist pubbliku biex jistabbilixxxu kriterji u miżuri soċjali bħala strumenti strateġiċi għall-promozzjoni ta’ objettivi ta’ politika soċjali sostenibbli, il-Kumitat jipproponi u jirrakkomanda promozzjoni qawwija favur l-inklużjoni u l-użu ta’ tali kriterji u miżuri soċjali appoġġjati bil-liġi tal-UE dwar l-akkwist pubbliku.

4.5.6.

Il-Kumitat japprezza b’mod partikolari l-isforzi biex jiżdied l-aċċess tal-SMEs u l-intrapriżi tal-ekonomika soċjali għal swieq tal-akkwist pubbliku, u jenfasizza li għad hemm ħafna ostakli għall-parteċipazzjoni sħiħa tagħhom.

4.5.7.

Il-KESE jemmen li jkun jaqbel li ssir iktar enfasi fuq it-tneħħija ta’ dawn l-ostakli anke billi tissaħħaħ is-sistema tar-rimedji. F’dan ir-rigward huwa utli u meħtieġ li l-kmamar u/jew l-entitajiet professjonali jiġu mħeġġin u jingħataw leġittimità biex isolvu t-tilwim kollettiv għall-kumpaniji iżgħar.

4.5.8.

Ikun tajjeb li jiġi stabbilit reġistru pubbliku elettroniku tal-kuntratti, fost oħrajn biex jippermetti li titwessa’ l-firxa potenzjali tal-intrapriżi interessati u biex jiġu vvalutati aħjar l-effiċjenza u l-integrità tal-proċess tal-akkwist.

4.5.9.

Ikun importanti wkoll li jitnedew proġetti pilota biex iħeġġu l-parteċipazzjoni tal-SMEs permezz ta’ intermedjarji kummerċjali u medjaturi tal-innovazzjoni, u jitnedew ukoll proġetti pilota tal-UE ta’ taħriġ għall-professjonalizzazzjoni tal-SMEs Ewropej bl-għan li jtejbu l-ħiliet lingwistiċi u proċedurali tagħhom fir-rigward ta’ korpi ċentrali għall-akkwist.

4.6.

Il-KESE jappoġġja bil-qawwi l-promozzjoni ta’ akkwist pubbliku transkonfinali konġunt, b’mod partikolari għal proġetti innovattivi u għal netwerks tal-infrastruttura transkonfinali, filwaqt li tingħata spinta għall-parteċipazzjoni tan-negozji żgħar permezz ta’ intermedjarji kummerċjali u medjaturi tal-innovazzjoni, filwaqt li jintalbu livelli għoljin ta’ kwalità fis-sottokuntrattar li, madankollu, l-użu tiegħu għandu jkun limitat.

4.7.

Il-Kumitat jenfasizza l-importanza ta’ azzjoni tal-UE maħsuba biex tippromovi l-aċċess għas-swieq tal-akkwist ta’ pajjiżi terzi fuq il-bażi ta’ reċiproċità, inklużi pajjiżi fil-fażi ta’ adeżjoni u tal-pajjiżi msieħba tal-politika Ewropea tal-viċinat, fuq termini ugwali ma’ kumpaniji nazzjonali, filwaqt li jitfasslu klawżoli apposta anke fl-ambitu ta’ ftehimiet bilaterali jew multilaterali dwar il-kummerċ ħieles.

4.8.

Il-KESE jappoġġja l-ħolqien ta’ reġistru komunitarju tal-kuntratti li jkun aċċessibbli għall-pubbliku f’interoperabbiltà sħiħa ma’ dawk nazzjonali, għal aktar trasparenza fir-rigward tal-kuntratti mogħtija u l-modifiki tagħhom, bi protezzjoni sħiħa tad-data sensittiva u protezzjoni tad-data personali permezz tat-trasformazzjoni diġitali, bl-introduzzjoni tal-obbligu għal akkwist elettroniku sal-2018.

4.9.

Il-Kumitat itenni l-importanza ta’ djalogu strutturat mas-soċjetà ċivili bbażat fuq id-disponibbiltà ta’ data miftuħa u trasparenti sabiex jinħolqu strumenti analitiċi aħjar biex jitfasslu politiki orjentati lejn il-bżonnijiet u lejn sistemi ta’ allarm u ta’ ġlieda kontra l-korruzzjoni, anke billi jsir użu aħjar tal-iffinanzjar tal-proġetti.

4.10.

Għandu jiġi żviluppat mekkaniżmu ta’ skambju ta’ informazzjoni li jkun faċli li jintuża bħala għodda għall-ġestjoni tal-għarfien mill-awtoritajiet nazzjonali u mill-awtoritajiet kontraenti għall-kondiviżjoni tal-aħjar prattiki, it-tagħlim reċiproku mill-esperjenzi u l-ħolqien ta’ pjattaforma tal-UE dwar aspetti differenti relatati mal-proġetti.

4.10.1.

Hemm bżonn jiżdied sew it-taħriġ għall-membri tal-entitajiet tal-akkwist.

5.   Is-sħubija bejn il-Kummissjoni Ewropea, l-awtoritajiet nazzjonali u reġjonali u l-intrapriżi: il-mekkaniżmu ex ante

5.1.

Fil-fehma tal-Kumitat, il-mekkaniżmu ex ante ġdid propost mill-KE jista’ jikkostitwixxi għodda utli jekk jinżamm flessibbli u fuq bażi volontarja u jekk ikun jipprevedi l-possibbiltà li t-tliet komponenti tiegħu jintużaw b’mod separat: — helpdesk, — mekkaniżmu ta’ notifika għal proġetti infrastrutturali ta’ valur li jaqbeż EUR 500 miljun, — mekkaniżmu ta’ skambju ta’ informazzjoni. Dawn għandhom ikunu faċli biex jintużaw u jkunu jistgħu jintużaw b’mod indipendenti għal kull proġett, u filwaqt li jiġu żgurati l-garanziji ta’ kunfidenzjalità.

5.2.

Għall-KESE, huwa importanti li l-formola ta’ notifika standard tibqa’ sempliċi u li l-proċedura elettronika tiżgura l-kunfidenzjalità tal-informazzjoni sensittiva.

5.3.

Il-KESE jemmen li s-sistema tal-helpdesk għandha tkun strutturata abbażi ta’ netwerk ta’ sotto-helpdesks fil-livell nazzjonali/reġjonali, biex jiġi żgurat li tingħata għajnuna fil-livell lokali, ibbażati fuq netwerks bħalma huma BC-Net u Solvit.

5.4.

Il-mekkaniżmu ta’ skambju ta’ informazzjoni għandu jiżgura bażi tad-data li tkun interattiva, faċli għall-utent u mfassla abbażi tal-ħtiġijiet tal-utenti, flimkien ma’ kumitat speċjali biex imexxi u jissorvelja u li jkun magħmul minn rappreżentanti tal-awtoritajiet kontraenti u tal-intrapriżi tal-Istati Membri.

5.5.

Fir-rigward tal-mekkaniżmu ta’ valutazzjoni ex-ante, il-Kumitat jenfasizza l-bżonn li dan isir aktar attraenti, permezz tar-rikonoxximent ta’ ċertifikat tal-konformità, kif jirriżulta mill-valutazzjoni tal-KE.

6.   Struttura għall-professjonalizzazzjoni tal-akkwist pubbliku

6.1.

Ir-rakkomandazzjoni li l-KE tagħmel lill-Istati Membri hija aċċettabbli kompletament. Madankollu, sabiex tiġi żgurata struttura effettiva u konsistenti għall-professjonalizzazzjoni tal-akkwist pubbliku, il-KESE kien jippreferi kieku l-Kummissjoni adottat Direttiva minflok sempliċi Rakkomandazzjoni, li mhijiex vinkolanti.

6.2.

Fil-fehma tal-Kumitat, dawn ir-rakkomandazzjonijiet jistgħu jiġu segwiti tajjeb sakemm jiġu żviluppati:

6.2.1.

inizjattiva pilota ta’ taħriġ konġunt ta’ professjonaliżmu tal-atturi pubbliċi u privati diversi involuti fil-proċess ta’ akkwist, l-ewwel tal-atturi transkonfinali, anke biex jiġu definiti l-kapaċitajiet u l-kompetenzi li għandhom ikollhom il-professjonisti fil-qasam tal-akkwist pubbliku;

6.2.2.

mandat lis-CEN-CENELEC-ETSI biex jiġu żviluppati standards tekniċi regolatorji għad-diġitalizzazzjoni tal-akkwist u b’hekk jiġu żgurati t-trasparenza, l-aċċessibilità u l-interoperabilità sħiħa;

6.2.3.

it-tnedija rapida ta’ proġetti pilota biex jistimolaw il-parteċipazzjoni tal-SMEs u tal-intrapriżi tal-ekonomija soċjali permezz ta’ intermedjarji kummerċjali u medjaturi tal-innovazzjoni;

6.2.4.

l-aċċess lill-atturi fil-proċess ta’ akkwist pubbliku għall-programm Justice 2014-20 fir-rigward tat-taħriġ ġudizzjarju, inkluż it-taħriġ lingwistiku fit-terminoloġija legali, bil-ħsieb li jitrawmu kultura legali u ġudizzjarja komuni fl-oqsma tal-akkwist u tat-tagħlim reċiproku;

6.2.5.

l-inklużjoni ta’ miżuri ta’ professjonalizzazzjoni konġunta fil-komponenti tal-ipprogrammar tal-Fondi Strutturali, b’mod partikolari l-Fond Soċjali, għall-atturi tal-akkwist fil-livell nazzjonali, reġjonali u lokali;

6.2.6.

it-tnedija ta’ 300 borża ta’ studju tal-UE għal parteċipazzjoni f’korsijiet rilevanti fl-Istitut Ewropew tal-Amministrazzjoni Pubblika f’Maastricht u fl-Akkademja tal-Liġi Ewropea f’Trier;

6.2.7.

l-adozzjoni ta’ kodiċi ta’ etika fl-akkwist min-naħa tal-atturi tal-akkwist fil-livell Ewropew bħala parti minn djalogu mas-soċjetà ċivili, bl-għan li tiġi żgurata wkoll il-konformità ma’ standards soċjali u ambjentali ta’ livell għoli.

6.3.

Il-KESE jittama li jsir studju dwar reġim regolatorju uniku, addizzjonali, għal kuntratti kbar trans-Ewropej, u li jista’ jiġi offrut bħala t-tmienja u għoxrin reġim biex l-entitajiet tal-akkwist jadottawh b’mod liberu bl-istess kundizzjonijiet u proċeduri madwar is-suq uniku.

---

(1)  Il-Konvenzjonijiet fundamentali tal-ILO, Konvenzjoni ILO 155 (iġjene u sikurezza fuq il-post tax-xogħol) u Konvenzjonijiet ILO 131, 1, 102.

(2)  http://ec.europa.eu/smart-regulation/roadmaps/docs/2017_grow_046_ex_ante_voluntary_assesment_en.pdf.

(3)  COM(2017) 572 final, kap. 2.

(4)  ĠU C 191, 29.6.2012, p. 84.

---

28.6.2018

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 227/52

---

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistabbilixxi standards ta’ rendiment fir-rigward tal-emissjonijiet tal-karozzi ġodda tal-passiġġieri u tal-vetturi kummerċjali ħfief ġodda bħala parti mill-approċċ integrat tal-Unjoni biex jitnaqqsu l-emissjonijiet tas-CO2 minn vetturi ħfief u li jemenda r-Regolament (KE) Nru 715/2007

(COM(2017) 676 final — 2017/0293 (COD))

(2018/C 227/07)

Relatur:

Dirk BERGRATH

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 5.2.2018 Kunsill, 09/02/2018
Bażi legali	L-Artikolu 192(1) tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-Sezzjoni	24.1.2018
Adottata fil-Plenarja	14.2.2018
Sessjoni plenarja Nru	532
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	124/1/3

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jilqa’ bi pjaċir il-proposti tal-Kummissjoni fil-prinċipju bħala kompromess bilanċjat bejn l-għanijiet ta’ mobilità newtrali mil-lat tal-klima, ta’ kapaċità tal-innovazzjoni tal-industrija Ewropea u ta’ preservazzjoni ta’ impjiegi ta’ kwalità.

1.2.

B’mod partikolari, il-KESE jqis li l-mira interim għall-2025 ta’ tnaqqis ta’ 15 % fl-emissjonijiet meta mqabbel mal-2021 hija esiġenti ħafna minħabba li l-bidliet meħtieġa jridu jsiru għall-magni ta’ kombustjoni tal-aktar teknoloġija avvanzata. Il-KESE jistenna li l-Kummissjoni tissorvelja l-approvazzjonijiet tat-tip ta’ vetturi ġodda fuq bażi kontinwa, sabiex tipprevjeni li fil-ġejjieni jiġu installati komponenti tal-magna mhux permissibbli. Il-kisba tal-mira tat-tnaqqis sal-2025 ser tkun partikolarment diffiċli għall-vetturi kummerċjali ħfief b’ċikli itwal ta’ produzzjoni u żvilupp. Minkejja dan, il-KESE jara l-iżvilupp tas-suq lejn vetturi b’emissjonijiet żero u vetturi b’emissjonijiet baxxi u ibridi bħala opportunità.

1.3.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon is-sorveljanza tas-suq imtejba li tikkonsisti f’kejl u monitoraġġ tal-konsum reali tal-fjuwil, abbażi tal-obbligu għall-manifatturi biex jgħammru l-vetturi ġodda bi strumenti standardizzati.

1.4.

It-tranżizzjoni strutturali lejn sistemi tal-motopropulsjoni alternattivi — flimkien mad-diġitalizzazzjoni, is-sewqan awtonomu u affarijiet oħrajn — se tkun assoċjata ma’ bidliet drammatiċi fil-katini ta’ valur tal-karozzi. Il-KESE jilqa’ bi pjaċir il-pożizzjoni tal-Kummissjoni dwar l-istabbiliment ta’ katina ta’ valur ta’ vetturi elettriċi fl-Ewropa (Alleanza Ewropea tal-Batteriji), iżda jappella għal azzjoni aktar affermattiva.

1.5.

It-theddida għall-impjieg u l-impjiegi tiddependi fuq ir-ritmu ta’ din it-tranżizzjoni strutturali. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex takkumpanja dan it-tibdil strutturali fil-politika, peress li hemm nuqqas ta’ valutazzjoni tal-impatt soċjali u ekonomika sħiħa. Il-KESE jirrifjuta sensji kollettivi.

1.6.

Fil-fehma tal-KESE, ir-rieżami ta’ nofs it-terminu mistenni għall-2024 għandu janalizza sa liema punt ikunu ntlaħqu l-għanijiet tal-klima, tal-innovazzjoni u tal-impjieg. Dan se jkun jiddependi l-aktar fuq kif ikun żviluppa s-suq għal sistemi ta’ motopropulsjoni alternattivi sal-2024, in-numru ta’ punti tal-iċċarġjar li jkunu nbnew u sa liema punt ikunu ġew konvertiti u aġġornati l-grilji tal-elettriku biex jissodisfaw iż-żieda sostanzjali fid-domanda għall-elettriku.

1.7.

Il-KESE jitlob li r-rieżami ta’ nofs it-terminu jkun ikopri s-sitwazzjoni attwali dwar il-kwalifika u t-taħriġ (mill-ġdid) tal-persunal kif ukoll analiżi aġġornata tal-oqsma li fihom tkun meħtieġa azzjoni (addizzjonali) sabiex jittejbu aktar il-ħiliet u l-kwalifiki tal-impjegati fl-industrija tal-karozzi għat-tranżizzjoni strutturali.

1.8.

Il-KESE jemmen li kwalunkwe ħlas ta’ penali, kemm mir-regolamentazzjoni eżistenti kif ukoll minn dik ġdida, għandu jintuża biex jgħinu lis-settur u lill-ħaddiema fit-tranżizzjoni lejn prodotti b’livell baxx ta’ karbonju. Għandhom ikunu disponibbli riżorsi finanzjarji addizzjonali għall-impjegati sabiex jiggarantixxu l-aċċess għas-suq tax-xogħol.

2.   Introduzzjoni

2.1.

F’Ottubru 2014, il-kapijiet ta’ stat jew ta’ gvern tal-UE (1) stabbilixxew mira vinkolanti ta’ tnaqqis tal-emissjonijiet prodotti mill-firxa sħiħa tal-ekonomija tal-UE b’mill-inqas 40 % meta mqabbel mal-livelli tal-1990, u biex dan isir sal-2030. Din il-mira hija bbażata fuq il-projezzjonijet globali li jikkonformaw mal-perjodu ta’ żmien medju tal-Ftehim ta’ Pariġi dwar il-Klima (COP 21) (2). Ħafna pajjiżi issa qed jintroduċu miżuri għal trasport b’emissjonijiet baxxi, inkluż fil-forma ta’ standards tal-vetturi, ta’ spiss flimkien ma’ miżuri biex itejbu l-kwalità tal-arja.

2.2.

L-Istrateġija Ewropea għal Mobilità b’Emissjonijiet Baxxi (3), ippubblikata f’Ġunju 2016, tistabbilixxi l-mira għal tnaqqis ta’ 60 % fl-emissjonijiet ta’ gass serra mill-vetturi sal-2050 meta mqabbel mal-1990 u għal adeżjoni stretta għall-proċess lejn emissjonijiet żero. L-istrateġija għamlitha ċara li l-użu ta’ vetturi b’livell baxx ta’ emissjonijiet jew mingħajr emissjonijiet ikun irid jiżdied sal-2030 sabiex jinkiseb sehem sinifikanti tas-suq u l-UE tidħol fi proċess konsistenti fit-tul lejn mobilità b’emissjonijiet żero.

2.3.

Bħala l-ewwel pass, l-istrateġija kienet parti minn pakkett leġislattiv (4) ippreżentat f’Mejju 2017 u ġiet implimentata bil-Komunikazzjoni “L-Ewropa attiva: Aġenda għal tranżizzjoni soċjalment ġusta lejn mobilità kompetittiva, konnessa u mingħajr ħsara għall-ambjent għal kuħadd” (5), ippubblikata f’Mejju 2017 ukoll.

2.3.1.

L-għan ta’ din il-Komunikazzjoni huwa li ttejjeb is-sikurezza fit-toroq; tippromovi pedaġġi aktar ġusti; tnaqqas l-emissjonijiet tas-CO2, it-tniġġis tal-arja, il-konġestjoni tat-traffiku u l-burokrazija għan-negozji; tiġġieled kontra l-impjieg illegali; u tiżgura kundizzjonijiet deċenti u perijodi ta’ mistrieħ għall-ħaddiema.

2.3.2.

Din il-Komunikazzjoni tagħmilha ċara li l-UE tfittex li toffri u timmanifattura l-aħjar soluzzjonijiet ta’ mobilità, tagħmir u vetturi b’emissjonijiet baxxi, konnessi u awtomatizzati, u li tiżviluppa l-aktar infrastruttura ta’ appoġġ avvanzata. Barra minn hekk, tenfasizza l-fatt li l-UE jeħtieġ taqdi rwol prinċipali f’livell dinji biex tmexxi bidla kontinwa fl-industrija tal-karozzi u biex tibni fuq il-progress importanti li diġà sar.

2.4.

Il-proposta għal Regolament hija parti minn pakkett usa’ ta’ mobilltà (6) li jinkludi wkoll miżuri min-naħa tad-domanda b’appoġġ għall-miżuri fuq in-naħa tad-domanda li jinsabu f’din il-proposta. Id-Direttiva 2009/33/KE dwar il-promozzjoni ta’ vetturi ta’ trasport fuq it-triq nodfa u effiċjenti fl-użu tal-enerġija hija maħsuba biex tappoġġja s-suq għal vetturi tat-trasport fuq it-triq li jkunu nodfa u effiċjenti fl-użu tal-enerġija. L-emenda proposta (7) tiżgura li d-Direttiva tkopri l-prattiki ta’ akkwist rilevanti kollha u tibgħat sinjali tas-suq ċari u fit-tul; filwaqt li d-dispożizzjonijiet tagħha huma aktar sempliċi u effettivi. L-għan huwa wkoll li jiżdied il-kontribut tas-settur tat-trasport biex jitnaqqsu l-emissjonijiet tas-CO2 u l-emissjonijiet ta’ sustanzi li jniġġsu l-arja u sabiex tingħata spinta lill-kompetittività u lit-tkabbir tas-settur.

3.   Il-proposta għal Regolament (8)

3.1.

L-għan tal-Kummissjoni fil-proposta tagħha għal Regolament huwa li jinkisbu l-miri stabbiliti fil-ftehim ta’ Pariġi dwar il-klima, li jitnaqqsu l-ispejjeż tal-karburanti għall-konsumaturi, tingħata spinta lill-kompetittività tal-industrija tal-karozzi u jinħolqu impjiegi addizzjonali. It-triq lejn id-dekarbonizzazzjoni, b’mod partikolari bl-użu ta’ sistemi ta’ motopropulsjoni alternattivi, hija kkunsidrata waħda irriversibbli.

3.2.

Il-Kummissjoni tistenna li l-proposta se twassal għal tnaqqis fl-emissjonijiet tas-CO2 ta’ madwar 170 miljun tunnellata fil-perjodu ta’ bejn l-2020 u l-2030, u b’hekk tittejjeb il-kwalità tal-arja. Il-prodott domestiku gross mistenni jikber b’EUR 6,8 biljuni sal-2030 u huma mistennija li jinħolqu 70 000 impjieg addizzjonali.

3.3.

Għall-konsumaturi li jixtru karozza ġdida, il-Kummissjoni tistenna li jkun hemm iffrankar fl-ispejjeż annwali medji ta’ EUR 600 fl-2025 u EUR 1 500 fl-2030 (matul iċ-ċiklu tal-ħajja ta’ vettura). L-iffrankar fl-ispejjeż tal-fjuwil annwali madwar l-UE huma mistennija li jammontaw għal EUR 18 biljun, total ta’ 380 miljun tunnellata ta’ żejt fil-perjodu ta’ bejn l-2020 u l-2040.

3.4.

L-elementi ewlenin tal-proposta tal-Kummissjoni dwar it-tnaqqis tal-emissjonijiet tas-CO2 minn karozzi tal-passiġġieri u vetturi kummerċjali ħfief huma:

3.4.1.

Tnaqqis ieħor ta’ 30 % ta’ CO2 sal-2030, abbażi tal-miri għall-2021 ta’ 95 g/km għall-karozzi u 147 g/km għal vetturi kummerċjali ħfief sal-2021 (iċ-Ċiklu ta’ Sewqan Ewropew Ġdid). Bħala mira interim, l-emissjonijiet tas-CO2 għandhom jitnaqqsu bi 15 % sabiex il-mira globali tkun tista’ tintlaħaq malajr kemm jista’ jkun (li jfisser ukoll ċertezza fl-investiment għall-industrija).

3.4.2.

Mill-2021 ’il quddiem, il-valuri tal-emissjonijiet se jkunu bbażati fuq it-testijiet tal-laboratorju (skont il-proċedura ta’ ttestjar armonizzata fuq livell dinji għall-vetturi ħfief), li ilha tapplika mill-1 ta’ Settembru 2017. B’riżultat tal-bidla fit-test tal-laboratorju, il-miri għall-2025 u l-2030 huma mogħtija f’perċentwali.

3.4.3.

Fil-prinċipju, il-proġett huwa miftuħ għal kull tip ta’ teknoloġija. Issir distinzjoni bejn vetturi b’emissjonijiet żero (żero-emission vehicles — ZEV) u vetturi b’emissjonijiet baxxi (low-emission vehicles — LEV), li jarmu inqas minn 50 g CO2/km, b’mod partikolari vetturi ibridi plug-in (vetturi li jkollhom sistema tal-motopropulsjoni elettrika flimkien ma’ magna tal-kombustjoni, (plug-in Hybrid — PEV). Għaż-żewġ tipi ta’ vetturi huma stabbiliti punti ta’ riferiment ta’ 15 % sal-2025 u 30 % sal-2030. Il-manifatturi li jaqbżu dawn il-punti ta’ riferiment se jirċievu bonus fuq il-miri speċifiċi tagħhom ta’ massimu ta’ 5 g/km. Meta jkun qed jiġi determinat dan il-perċentwal, jiġi kkunsidrat ir-rendiment tal-emissjonijiet tal-vetturi kkonċernati, b’vetturi b’emissjonijiet żero jingħataw klassifikazzjoni ogħla minn dik għal vetturi b’emissjonijiet baxxi. Mhi ppjanata ebda regola dwar penali.

3.5.

Se jitqiesu wkoll l-hekk imsejħa innovazzjonijiet ekoloġiċi, li mhumiex riflessi f’testijiet tal-laboratorju uffiċjali (sa limitu massimu ta’ 7 g CO2/km). Reviżjoni ta’ din l-iskema speċjali hija ppjanata għall-2025. Mill-2025 ’il quddiem, l-unitajiet ta’ kondizzjonament tal-arja aktar effiċjenti fl-użu tal-enerġija ser jitqiesu bħala ekoinnovazzjonijiet.

3.6.

Jekk jinqabżu l-miri speċifiċi (interim) tal-manifattur ikun hemm penali ta’ EUR 95 għal kull g CO2/km għal kull vettura. Il-monitoraġġ tal-emissjonijiet ta’ CO2 minn karozzi li jkunu għadhom kif ġew irregistrati jsir mill-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent. Il-manifatturi b’inqas minn 1 000 reġistrazzjoni ta’ vetturi ġodda fis-sena huma eżentati mir-Regolament.

3.7.

Minbarra l-abbozz ta’ regolament, hemm elenkati bosta referenzi għal attivitajiet, inizjattivi u prijoritajiet kumplimentari. Ta ‘interess partikolari hawnhekk hija l-iskeda informattiva intitolata “Driving Clean Mobility: Europe that defends its industry and workers”. Hawnhekk il-Kummissjoni tindika li bejn l-2007 u l-2015 ġew investiti EUR 375 miljun għar-riċerka tal-batteriji. EUR 200 miljun oħra huma maħsuba li għandhom jiġu allokati mill-programm Orizzont 2020 fl-2020-2018. B’mod partikolari, għandha tiġi promossa l-ġenerazzjoni li jmiss ta’ batteriji, u kmieni fl-2018 għandu jkun ippreżentat pjan direzzjonali għal Alleanza Ewropea tal-Batteriji. L-għan huwa li tiġi stabbilita l-katina tal-valur sħiħa tal-produzzjoni tal-batteriji fl-Ewropa (9).

4.   Kummenti ġenerali

4.1.

Il-KESE jilqa’ bi pjaċir il-proposti tal-Kummissjoni fil-prinċipju bħala kompromess bilanċjat bejn objettivi differenti. Il-proposta hija pass importanti lejn mobilità newtrali mil-lat tal-klima, filwaqt li tippromovi wkoll il-kapaċità ta’ innovazzjoni tal-industrija Ewropea tal-karozzi, iżżomm l-impjiegi ta’ kwalità għolja u tiffaċilita t-tranżizzjoni soċjali gradwali lejn mudelli ta’ produzzjoni ġodda. L-għan li jitnaqqsu l-emissjonijiet tas-CO2 bi 30 % jikkorrispondi għall-mira li tapplika għas-settur li ma jaqax taħt l-ETS taħt il-qafas tal-UE għall-klima u l-enerġija għall-2030.

4.2.

Bil-proposta tagħha, l-UE qed tiftaħ paġna ġdida dwar il-mobilità li jidher li l-popolazzjoni inġenerali qed tkun dejjem aktar favur tagħha. Din il-bidla fl-attitudni pubblika qiegħda sseħħ ukoll b’mod partikolari fid-dawl tal-iskandlu tad-diżil. Hemm involuti wkoll il-bidliet fix-xejriet tal-mobilità, it-titjib tat-trasport pubbliku u fl-aħħar nett l-għan li jiġu żviluppati u implimentati politiki tat-trasport komprensivi u integrati.

4.3.

Il-KESE jqis li l-mira interim ta’ 15 % ta’ tnaqqis tal-emissjonijiet sal-2025 meta mqabbel mal-2021 hija esiġenti ferm minħabba li tirrikjedi bidliet fil-magni ta’ kombustjoni li huma l-aktar avvanzati fit-teknoloġija. Dan huwa speċjalment il-każ għal vetturi kummerċjali ħfief b’ċikli itwal ta’ produzzjoni u ta’ żvilupp. Mill-2024 għandu jsir inventarju, li abbażi tiegħu tittieħed deċiżjoni dwar jekk il-miri tal-2030 għandhomx jinżammu jew jiġux definiti mill-ġdid. Fil-kuntest tal-iżvilupp tal-adozzjoni mis-suq ta’ ZEVs, LEVs u PHEVs, il-mira interim tidher li hija sfida, madankollu jidher li tista’ tinkiseb.

4.4.

Il-KESE jilqa’ bi pjaċir ir-regola supplementari li permezz tagħha tissaħħaħ is-sorveljanza tas-suq permezz tal-kejl u l-monitoraġġ tal-konsum reali tal-karburant, abbażi tal-obbligu għall-manifatturi biex jgħammru l-vetturi ġodda bi strumenti standardizzati. Id-data miġbura ser tkun disponibbli mhux biss għall-manifatturi, iżda wkoll għal partijiet terzi indipendenti bil-għan li jwettqu evalwazzjonijiet. Dan jista’ jkun ekwivalent funzjonali għall-kejl tal-emissjonijiet f’kundizzjonijiet reali tas-sewqan, li mhuwiex fattibbli għal raġunijiet relatati mal-komparabbiltà tar-riżultati tat-testijiet.

4.5.

Il-KESE jinnota li, minkejja l-benefiċċji kollha, l-approċċ ta’ emissjoni mill-egżost kif segwit fl-abbozz tar-Regolament għadu ta’ valur limitat biss. Pereżempju, l-emissjonijiet tas-CO2 jiġu ġġenerati fil-produzzjoni tal-vetturi, il-batteriji u l-elettriku u huma wkoll influwenzati wkoll mill-prestazzjoni tas-sewqan u mill-imġiba fis-sewqan. Il-KESE jinnota wkoll li l-isforzi fit-teknoloġija tal-vetturi jistgħu jiġu mheddin minn mezzi oħrajn tat-trasport, bħalma hi ż-żieda prevista fit-trasport bl-ajru.

4.6.

Il-KESE jiġbed l-attenzjoni dwar il-ħidma tiegħu għat-tranżizzjoni strutturali fl-industrija tal-karozzi lejn sistemi tal-motopropulsjoni alternattivi (ekoloġiċi), id-diġitalizzazzjoni u n-netwerking, u s-sewqan awtonomu b’riskju potenzjali għall-impjieg, li tista’ twassal għal xejriet ta’ kwalifiki ġodda. Ir-rakkomandazzjonijiet tiegħu f’dan ir-rigward jinkludu fost l-oħrajn li l-Kummissjoni Ewropea għandha tħejji qafas legali u regolatorju li jippermetti l-użu rapidu ta’ skemi ta’ appoġġ fil-proċess ta’ ristrutturar (10). Eżempji hawn jinkludu l-ewwel u qabel kollox il-Fondi Strutturali tal-UE, bħall-Fond għall-Globalizzazzjoni u l-Fond Soċjali Ewropew (FSE). Jistgħu jiġu previsti wkoll proġetti oħra bbażati fuq il-mudell tal-Airbus.

4.7.

L-industrija Ewropea tal-karozzi attwalment timpjega madwar 2,3 miljun ħaddiem direttament fil-qasam tal-manifattura tal-vetturi u hija responsabbli għal 8 % tal-valur miżjud totali. Għaxar miljuni huma impjegati indirettament f’dan is-settur innovattiv ħafna, li jirrappreżentaw 20 % tal-finanzjament għar-riċerka industrijali fl-Ewropa.

4.8.

L-UE hija fost l-akbar manifatturi ta’ vetturi bil-mutur u hija l-akbar investitur privat fir-riċerka u l-iżvilupp. L-industrija hija wkoll mexxej dinji f’termini ta’ innovazzjoni tal-prodotti, tekniki ta’ produzzjoni, disinn ta’ kwalità superjuri u sistemi ta’ motopropulsjoni alternattivi, fost oħrajn. B’riżultat ta’ dan, fl-2016 waħda minn kull erbgħa karozzi madwar id-dinja kienet prodotta f’impjanti ta’ immuntar Ewropej u s-settur tal-karozzi jammonta għal 4 % tal-PDG Ewropew (11).

4.9.

Il-KESE jilqa’ l-proposta tal-Kummissjoni biex it-trasformazzjoni tas-settur tal-karozzi tkun soċjalment aċċettabbli. It-tranżizzjoni strutturali lejn sistemi tal-motopropulsjoni alternattivi — flimkien mad-diġitalizzazzjoni, is-sewqan awtonomu u affarijiet oħrajn — se tkun assoċjata ma’ bidliet drammatiċi fil-katini ta’ valur tal-karozzi. Mistoqsija waħda li din tqajjem hija liema komponenti jiġu prodotti mill-manifatturi nnifishom u liema jinxtraw. Sal-lum, il-valur miżjud tal-komponenti elettroniċi kien fil-biċċa l-kbira taħt il-kontroll tal-fornitur, u l-qasam taċ-ċelloli tal-batteriji għadu ddominat minn produtturi Asjatiċi. Għalhekk il-KESE jilqa’ bi pjaċir il-pożizzjoni tal-Kummissjoni dwar l-istabbiliment ta’ katina ta’ valur ta’ vetturi elettriċi fl-Ewropa (ara t-taqsima 3.7 dwar l-Alleanza Ewropea tal-Batteriji). Għadu mhuwiex ċar kif se tkun il-ġenerazzjoni li jmiss taċ-ċelloli tal-batteriji f’termini teknoloġiċi u kif se tiżviluppa maż-żmien il-prestazzjoni meta mqabbla mal-prezzijiet. Għaldaqstant, il-KESE jirrakkomanda li l-Kummissjoni tissorvelja l-iżviluppi fuq bażi kontinwa.

4.9.1.

It-tranżizzjoni li qed tiġi segwita minn sistemi ta’ motopropulsjoni tradizzjonali għal sistemi alternattivi tinvolvi bidla strutturali. Il-prodotti tradizzjonali għandhom jiġu modifikati ħafna jew jiġu sostitwiti b’oħrajn ġodda. Fil-każ ta’ vetturi purament elettriċi, dan jikkonċerna l-magna b’kombustjoni interna, is-sistema kollha tal-gerijiet u l-unitajiet tal-egżost, fost affarijiet oħra. Barra minn hekk, hemm ukoll il-mutur elettriku u l-batterija, inkluż l-manifattura ta’ ċelluli tal-batteriji. Madankollu, dawn il-komponenti jirrappreżentaw proporzjonijiet differenti b’mod sinifikanti fil-katina ta’ valur tas-settur tal-karozzi u għalhekk ivarja wkoll l-impatt li għandhom fuq id-domanda għal impjiegi u ħiliet.

4.9.2.

Studju mwettaq minn FEV (12) ikkonkluda li l-karozzi elettriċi bil-batterija — imfasslin bħala karozzi fil-firxa medjana — jinvolvu spejjeż tal-manifattura ta’ madwar EUR 16 500. Il-komponenti ewlenin huma l-muturi elettriċi (EUR 800), l-elettronika tal-potenza (EUR 1 400) u l-batterija (EUR 6 600). Għall-batterija biss, li tirrappreżenta 40 % tal-kost, 70 % jmorru għall-produzzjoni taċ-ċelloli. Il-karozzi elettriċi huma sostanzjalment inqas kumplessi u l-manifattura tagħhom tirrikjedi bidliet estensivi fil-kwalifiki tal-impjegati: inġinerija elettrika/elettronika, elettrokimika, teknoloġija tal-kisi, ġestjoni termali, teknoloġija tal-istering u tal-kontroll fil-qasam tal-inġinerija, il-ġestjoni ta’ teknoloġija ta’ vultaġġ għoli u prinċipji attivi tal-elettriku kif ukoll l-imġiba tal-materjali u affarijiet oħrajn fil-kuntest tal-assemblaġġ u t-tiswijiet.

4.9.3.

Għalkemm il-Kummissjoni tistenna effetti pożittivi fuq l-impjiegi, hemm ukoll riskji. Studju (13) attwali minn Fraunhofer IAO qed jeżamina l-effetti kwantitattivi fuq l-impjieg permezz ta’ xenarju li jinkludi sehem ta’ 25 % ta’ vetturi elettriċi u sehem ta’ 15 % ta’ vetturi elettriċi ibridi plug-in, u dan jirrifletti b’mod approssimattiv il-proposta tal-Kummissjoni. Ir-riżultati inizjali juru li, fl-aħjar xenarju possibbli, madwar 10-12 % tal-impjiegi li jinvolvu powertrains jintilfu sal-2030 bħala parti mill-bidla teknoloġika. Dan jammonta għal bejn 25 000 u 30 000 impjieg fil-Ġermanja biss. Aktar ma jkun baxx is-sehem attwali ta’ PHEVs, iktar ikun evidenti dan l-effett negattiv (b’sehem ta’ 5 % ta’ PHEVs ikun hemm tnaqqis ta’ 15-18 %). L-istess jgħodd għat-tneħħija gradwali aċċellerata tat-teknoloġija tad-diżil li, minħabba l-kumplessità akbar partikolarment tal-partijiet fornuti, għandha impatt akbar minn 30-40 % fuq l-impjiegi milli minn partijiet tal-magna tal-petrol. Ir-riskji għall-impjiegi qed jitfaċċaw ukoll b’mod parallel minħabba l-effetti tad-diġitalizzazzjoni u ż-żieda fil-lokalizzazzjoni tal-produzzjoni f’reġjuni ewlenin tad-dinja.

4.9.4.

B’mod ġenerali, huwa mistenni li dawn l-effetti negattivi jinħassu b’mod asimettriku maż-żmien u ġeografikament. Il-manifatturi finali u l-fornituri l-kbar jinsabu f’pożizzjoni aħjar minn fornituri ta’ partijiet żgħar speċjalizzati ħafna meta niġu biex nieħdu kontromiżuri permezz ta’ innovazzjonijiet u mudelli kummerċjali ġodda. Barra minn hekk, l-impjiegi fil-qasam tat-teknoloġiji u s-servizzi l-ġodda se jkunu aktar ta’ spiss f’ċentri urbani u inqas fir-reġjuni periferiċi. Dan għandu jitqies meta jitfasslu l-programmi qafas rilevanti.

4.9.5.

It-theddida għall-impjieg u l-impjiegi tiddependi fuq il-pass ta’ din it-tranżizzjoni strutturali. Għaldaqstant, il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon il-proposta tal-Kummissjoni, li issa tinkludi ċ-ċertezza tal-investiment għall-industrija u tippermettilha li tibda tħejji din t-tranżizzjoni strutturali minnufih. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex tiżgura li din it-tranżizzjoni strutturali tkun akkumpanjata minn miżuri ta’ politika industrijali, sabiex jiġi evitat it-taqlib fost l-impjegati. Id-djalogi tripartitiċi u bipartitiċi huma kruċjali.

4.9.6.

Il-KESE jinnota li diġà ttieħdu l-ewwel passi filwaqt li ċerti manifatturi individwali ħabbru mudelli ta’ karozzi elettriċi addizzjonali sal-2025 u s-sehem ppjanat tagħhom għall-flotot ta’ karozzi irreġistrati ġodda.

4.10.

Biex tiġi appoġġjata d-dekarbonizzazzjoni sostenibbli u bbilanċjata reġjonalment tas-settur tat-trasport, il-Kummissjoni qed tippjana li tipprovdi EUR 800 miljun taħt il-Faċilità Nikkollegaw l-Ewropa biex jiġu mnedija stazzjonijiet tal-iċċarġjar interoperabbli. Dan għandu jġib miegħu ammont sostanzjali ta’ investiment pubbliku u privat addizzjonali (200 000 punt tal-iċċarġjar bħalissa huma operattivi fl-UE, filwaqt li huma meħtieġa 800 000). EUR 200 miljun oħra se jkunu disponibbli biex tiġi stabbilita sħubija pubblika-privata għall-iżvilupp tal-batteriji tal-ġenerazzjoni li jmiss. Fl-aħħar nett, il-Kummissjoni tixtieq tappoġġja l-introduzzjoni ta’ sistemi tal-motopropulsjoni alternattivi permezz ta’ miri għall-awtoritajiet pubbliċi biex tinkludi aktar ZEVs/LEVs fl-akkwist tagħhom.

4.11.

Il-KESE jemmen li kwalunkwe ħlas ta’ penali, kemm mir-regolamentazzjoni eżistenti kif ukoll minn dik ġdida, għandu jintuża biex jgħinu lis-settur u lill-ħaddiema fit-tranżizzjoni lejn prodotti b’livell baxx ta’ karbonju. Fil-preżent, hemm biss minortà ta’ manifatturi tal-karozzi li huma fit-triq it-tajba biex jilħqu l-miri ta’ tnaqqis għall-2021.

4.12.

Filwaqt li għandu jintlaqa’ tajjeb it-tnaqqis fid-dipendenza fuq l-importazzjonijiet taż-żejt, jistgħu jinħolqu dipendenzi ġodda, bħalma huma l-aċċess għal materja prima (il-litju, il-kobalt u n-nikil minn żoni remoti). Bl-istess mod, il-KESE jistenna li tkun garantita biżżejjed provvista tal-elettriku minn sorsi rinnovabbli.

4.13.   Rieżami ta’ nofs it-terminu tar-Regolament

4.13.1.

Fl-2024, il-Kummissjoni se twettaq rieżami ta’ nofs it-terminu tar-Regolament, sabiex tivverifika jekk id-direzzjoni li ttieħdet tirriżultax waħda effettiva.

4.13.2.

Billi t-tranżizzjoni strutturali minn magni tal-kombustjoni lejn sistemi tal-motopropulsjoni alternattivi ma tistax titbassar f’termini kwantitattivi, se jkun meħtieġ li, qabel kollox, jiġi eżaminat kif is-suq għal sistemi ta’ motopropulsjoni alternattivi jkun żviluppa sal-2024, kemm ikunu nbnew punti tal-iċċarġjar (bħala kundizzjoni restrittiva) u sa liema punt il-grilji tal-elettriku jkunu ġew konvertiti u aġġornati biex jaqdu ż-żieda fid-domanda għall-elettriku.

4.13.3.

Il-KESE jistenna li din il-valutazzjoni ta’ nofs it-terminu tipprovdi informazzjoni dwar x’ikun sar fir-rigward tal-kwalifiki u t-taħriġ (mill-ġdid) tal-impjegati. F’liema oqsma hija meħtieġa azzjoni (addizzjonali) sabiex ikomplu jittejbu l-ħiliet u l-kwalifiki tal-persunal fl-industrija tal-karozzi favur it-tranżizzjoni strutturali? Kemm huma effettivi l-miżuri proposti (ara l-Kunsill Ewropew tal-Ħiliet fl-Industrija tal-Karozzi) biex jiżguraw l-implimentazzjoni tat-tibdil għal kwalifiki? F’dan ir-rigward, il-KESE jemmen l-ewwel u qabel kollox li t-trejdjunjins tas-settur għandhom ir-responsabbiltà li jippromovu aktar id-djalogu tripartitiku industrijali. Barra minn hekk, ir-riżorsi neċessarji għandhom ikunu disponibbli biex jippermettu lill-ħaddiema jibqgħu fis-suq tax-xogħol.

---

(1)  Il-Konklużjonijiet tal-Kunsill Ewropew tal-24 ta’ Ottubru 2014.

(2)  http://unfccc.int/paris_agreement/items/9485.php

(3)  COM(2016) 501 final.

(4)  ĠU C 81, 02/03/2018, p. 95; ĠU C 81, 02/03/2018, p. 181; ĠU C 81, 02/03/2018, p. 188; ĠU C 81, 02/03/2018, p. 195.

(5)  COM(2017) 283 final.

(6)  COM(2017) 675 final, COM(2017) 647 final, COM(2017) 648 final, COM(2017) 652 final, COM(2017) 653 final.

(7)  COM(2017) 653 final.

(8)  Dan il-Kapitolu jibbaża fuq id-dokumenti: COM(2017) 676 final u Proposal for post2020 CO2 targets for cars and vans (https://ec.europa.eu/clima/policies/transport/vehicles/proposal_en).

(9)  Kummissjoni Ewropea: Drive Clean Mobility, Europe that defends its industry and workers.

(10)  Rapport ta’ informazzjoni CCMI/148 (punt 1.5).

(11)  Rapport ta’ informazzjoni CCMI/148 (punt 2.1).

(12)  Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), 16.12.2016 (FEV = Forschungsgesellschaft für Energietechnik und Verbrennungsmotoren/Fondazzjoni tar-Riċerka għat-Teknoloġija tal-Enerġija u l-Magni b’Kombustjoni Interna).

(13)  Frankfurter Allgemeine Zeitung/FAZ tas-16.12.2016 (FEV = Forschungsgesellschaft für Energietechnik und Verbrennungsmotoren (Organizzazzjoni ta’ Riċerka għat-Teknoloġija tal-Enerġija u l-Magni tal-Kombustjoni).

---

28.6.2018

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 227/58

---

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-Proposta emendata għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar ċerti aspetti li jikkonċernaw kuntratti għall-bejgħ ta’ oġġetti, li temenda r-Regolament (KE) Nru 2006/2004 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill u d-Direttiva 2009/22/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill u li tħassar id-Direttiva 1999/44/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill

(COM(2017) 637 final)

(2018/C 227/08)

Relaturi:

Christophe LEFÈVRE Jorge PEGADO LIZ Lech PILAWSKI

Konsultazzjoni	Kunsill Ewropew, 17.11.2017 Parlament Ewropew, 13.11.2017
Bażi legali	Artikoli 114 u 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fil-plenarja	15.2.2018
Sessjoni plenarja Nru	532
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	160/5/13

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Id-differenza bejn id-dritt kuntrattwali fl-Istati Membri differenti ma tħeġġiġx lill-konsumaturi jixtru f’pajjiżi oħra tal-UE.

1.2.

Min-naħa l-oħra, il-fiduċja tal-intraprendituri fil-bejgħ transkonfinali għadha mhix qiegħda titjieb. Skont l-aħħar stħarriġ li sar fil-livell tal-UE, 58 % tal-bejjiegħa bl-imnut kollha fl-UE jgħidu li jħossuhom kunfidenti meta jbigħu onlajn; madankollu, 28 % biss iħossuhom kunfidenti meta jbigħu onlajn f’pajjiżi oħra tal-UE (1).

1.3.

Il-pożizzjonijiet adottati kemm mill-Parlament Ewropew (PE) kif ukoll mill-Kunsill dwar il-proposti ppreżentati mill-Kummissjoni fl-2015 (2) rigward il-bejgħ ta’ oġġetti onlajn u wiċċ imb wiċċ urew li, kif stqarr il-KESE fl-opinjoni tiegħu dwar dawn il-proposti (3), ir-regoli applikabbli għall-bejgħ ta’ oġġetti għandhom ikunu l-istess irrispettivament mill-mezz tal-bejgħ.

1.4.

Għalhekk, il-KESE jilqa’ l-fatt li l-proposta emendata għal Direttiva testendi għall-bejgħ ta’ oġġetti wiċċ imb wiċċ, il-kamp ta’ applikazzjoni tal-proposta għal Direttiva dwar ċerti aspetti li jikkonċernaw il-kuntratti għall-bejgħ onlajn.

1.5.

Il-KESE jistieden madankollu lill-Kummissjoni tieħu inkunsiderazzjoni fil-proposta tagħha għadd ta’ rakkomandazzjonijiet, fosthom: (a) il-proposta ma għandhiex twassal għal tnaqqis tal-perjodu ta’ garanzija f’ċerti Stati Membri jew il-ħolqien ta’ ġerarkija ta’ drittijiet; (b) il-possibbiltà ta’ deroga imperattiva tad-direttiva, minn sempliċi ftehim bejn il-partijiet kontraenti għandha tkun possibbli biss jekk tali ftehim jiggarantixxi l-awtonomija u l-protezzjoni effettiva tal-konsumatur; (c) il-proposta għandha tippermetti li l-konsumaturi jieħdu azzjoni legali diretta kontra l-produttur; (d) il-kriterju ta’ sostenibbiltà (stokks ta’ unitajiet ta’ tiswija) għandu jiġi integrat fid-dispożizzjonijiet tad-direttiva; (e) il-proposta għandha tinkludi regolai rigward l-estensjoni tal-garanzija marbuta man-nuqqas ta’ disponibbiltà ta’ prodott waqt li jkun qiegħed jissewwa jew waqt in-nuqqas ta’ disponibbiltà ta’ servizz; (f) il-proposta għandha tinkludi dettalji preċiżi dwar is-sigurtà tal-pjattaformi tal-pagamenti jew fir-responsabbiltà konġunta tal-pjattaformi tax-xiri (Marketplace) f’każi ta’ qerq jew tal-implimentazzjoni tal-garanzija; (g) il-produttur u l-bejjiegħ għandhom ikunu koresponsabbli f’każijiet fejn il-konsumatur jagħżel li jsewwi jew jissostitwixxi l-merkanzija, mingħajr preġudizzju għad-dritt għal rimedju li huwa diġà previst fl-Artikolu 16 u fuq talba preliminari tal-bejjiegħ; (h) l-artikulazzjoni tad-dispożizzjonijiet dwar it-terminu ta’ 14-il jum għar-ritorn u r-rimborż għandha tkun iċċarata.

1.6.

Fl-aħħar nett, il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tqis il-kummenti li jinsabu f’din l-opinjoni.

2.   L-għan u l-isfond tal-proposta emendata għal Direttiva

2.1.   L-għan tal-proposta emendata għal Direttiva

2.1.1.

Il-proposta emendata għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (4) għandha wkoll l-għan li testendi għall-bejgħ ta’ oġġetti wiċċ imb wiċċ, il-kamp ta’ applikazzjoni tal-proposta għal Direttiva dwar ċerti aspetti li jikkonċernaw il-kuntratti għall-bejgħ onlajn u ta’ kwalunkwe bejgħ mill-bogħod ieħor ta’ oġġetti.

2.1.2.

Għalhekk għandha tiffaċilita l-progress rapidu f’qasam li jinsab fil-qalba tal-istrateġiji tas-Suq Uniku, f’konformità mal-konklużjonijiet tal-Kunsill Ewropew ta’ Ġunju 2016.

2.1.3.

Filwaqt li tapplika għall-bejgħ kollu, il-proposta emendata għandha l-istess għan u tikkontribwixxi aktar mill-proposti preċedenti (5): din tirrispondi għall-inċertezzi u għall-effetti negattivi li jirriżultaw minn differenzi nazzjonali fid-dritt kuntrattwali.

2.1.4.

Il-proposta riveduta tikkomplementa u tikkonforma ma’ sensiela ta’ atti leġislattivi diġà fis-seħħ fl-UE, kemm dawk orizzontali kif ukoll dawk settorjali (6), u ma’ proposti leġislattivi li qegħdin jiġu diskussi bħalissa.

2.2.   Sommarju fil-qosor tal-proposti għad-direttivi preċedenti (7)

2.2.1.

Fil-proposti preċedenti tagħha, il-Kummissjoni kienet iġġustifikat id-deċiżjoni tagħha li tadotta żewġ strumenti leġislattivi li jargumentaw li l-ispeċifiċità tal-kontenut diġitali timponi regoli differenti minn dawk applikabbli għal prodotti oħra.

2.2.2.

Biż-żewġ proposti, il-Kummissjoni kellha l-ħsieb li tikseb ħames għanijiet: (a) tnaqqis fl-ispejjeż li jirriżultaw minn differenzi fil-kuntratt; (b) ċertezza legali għan-negozji; (c) tħeġġiġ tax-xiri transkonfinali onlajn fl-UE; (d) tnaqqis tal-ħsarat fil-kontenut diġitali difettuż mixtri; (e) bilanċ ġenerali bejn l-interessi tal-konsumaturi u dawk tan-negozji u t-titjib tal-ħajja ta’ kuljum.

2.2.3.

Skont il-Kummissjoni, il-proposti tagħha joħolqu bilanċ xieraq bejn livell għoli ta’ protezzjoni għall-konsumaturi fl-UE u opportunitajiet ta’ negozju ferm akbar.

2.3.   L-opinjoni tal-KESE dwar il-proposti inizjali (8)

2.3.1.

Fl-opinjoni tiegħu tas-27 ta’ April 2016, il-KESE kien ikkritika l-għażla ta’ żewġ direttivi minflok ta’ waħda; b’dan il-mod, il-Kummissjoni ħolqot trattament differenti għall-bejgħ tal-oġġetti onlajn u offlajn u kkawżat, b’dannu għall-konsumaturi u għall-intraprendituri, in-nuqqas ta’ ċarezza fit-traspożizzjoni nazzjonali;

2.3.2.

Il-KESE jirrimarka wkoll dwar in-nuqqas ta’ azzjoni fuq sensiela ta’ kwistjonijiet li qies li kien essenzjali li jiġu armonizzati: il-possibbiltà li persuni minorenni jikkonkludu kuntratti fl-ambjent diġitali, id-definizzjoni ta’ kategoriji ta’ klawsoli inġusti speċifiċi għall-kuntratti onlajn li mhumiex previsti mid-Direttiva 93/13/KEE, il-prattika reċenti tal-buttuna “ħallas issa” (pay now) u l-inklużjoni ta’ klawsola standard dwar il-koregolamentazzjoni.

2.3.3.

Fl-aħħar nett, il-KESE fakkar li l-opinjonijiet tiegħu dwar id-drittijiet tal-konsumatur fl-ambjent diġitali kienu konsistenti fil-linja gwida fundamentali li teħtieġ li d-drittijiet rikonoxxuti fil-qafas ta’ bejgħ wiċċ imb wiċċ għandhom ikunu konsistenti mal-qafas tal-bejgħ onlajn jew mill-bogħod, irrispettivament mill-forma tat-tranżazzjoni diġitali. U dan kollu, dejjem sabiex jissaħħu dawn id-drittijiet minflok jiddgħajfu.

2.3.4.

Il-pożizzjonijiet tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill matul id-dibattiti tagħhom dwar dawn il-proposti kkonfermaw il-pożizzjoni tal-KESE dwar il-ħtieġa li tiġi evitata l-frammentazzjoni legali.

3.   Kummenti ġenerali

3.1.

Il-proposta emendata tal-Kummissjoni tippreżenta sett ta’ proposti u ta’ għażliet li huma konsistenti mal-pożizzjonijiet preċedenti tal-KESE, bħall-għażla msemmija hawn fuq favur sistema waħda għall-bejgħ ta’ oġġetti onlajn u offlajn.

3.2.

Emendi oħrajn introdotti mid-dispożizzjoni l-ġdida jistħoqqilhom ukoll il-qbil mill-KESE. Dan huwa partikolarment il-każ rigward: (a) l-Artikolu 2 — l-introduzzjoni tal-kunċett ta’ “produttur” u kjarifika dwar is-sostituzzjoni ta’ oġġetti “mingħajr ħlas”; (b) l-Artikolu 8 — il-ħolqien ta’ perjodu ta’ preżunzjoni ta’ nuqqas ta’ konformità ugwali għal dak tal-garanzija, peress li s-sitwazzjoni opposta fil-prattika tqassar il-perjodu tal-garanzija legali, ġaladarba l-konsumatur ma jkollux, fil-biċċa l-kbira tal-każi, il-possibbiltà li jagħti prova dwar in-nuqqas ta’ konformità tal-oġġett; (c) ħafna titjib u kjarifiki rigward it-terminoloġija legali użata.

3.3.

Min-naħa l-oħra, il-KESE jqis li l-possibbiltà, prevista fl-Artikolu 18 tal-proposta, li jkun hemm deroga imperattiva tad-direttiva sempliċement bi ftehim bejn il-partijiet kontraenti, għandha teżisti biss jekk il-ftehim inkwistjoni jiżgura protezzjoni effettiva u l-awtonomija tad-deċiżjonijiet tal-konsumatur.

3.4.

Barra minn hekk, il-KESE jqis li l-proposta emendata għandha: (a) tinkludi regoli li jippermettu li l-konsumatur jieħu azzjoni legali diretta kontra l-produttur f’każi ta’ nuqqas ta’ konformità bejn l-oġġetti u l-kuntratt, kif meħtieġ minn bosta liġijiet nazzjonali; (b) tintegra fid-dispożizzjonijiet tagħha kriterji ta’ sostenibilità, kif il-KESE talab diversi drabi fl-opinjonijiet tiegħu (9); (c) jipprevedi durata massima ta’ tiswija (10) skont il-prattiki tajba tal-professjoni; (d) tobbliga lill-produtturi jżommu ħażna suffiċjenti ta’ partijiet ta’ rikambju għal tul il-ħajja medja tal-oġġett, bħalma huwa l-każ f’diversi leġislazzjonijiet nazzjonali (11); (e) tinkludi garanziji oħrajn offruti mill-bejjiegħ (ditta/produttur/assigurazzjoni ta’ apparat…) għall-oġġetti u għas-servizzi; (f) tinkludi fil-kontenut obbligatorju tad-dikjarazzjoni tal-garanzija informazzjoni dettaljata dwar in-natura gratwita jew għalja, dwar it-tariffi u dwar il-forma tal-pagament; (g) tistipula li f’każ ta’ trasferiment tas-sjieda tal-oġġetti u tas-servizzi, u fil-qafas ta’ kondizzjonijiet normali ta’ użu, id-drittijiet li jirriżultaw mill-garanzija jiġu wkoll ittrasferiti bis-sħiħ; (h) tipprevedi r-responsabbiltà diretta u konġunta tal-produttur u tal-bejjiegħ fir-rigward tal-konsumatur, f’każi meta l-konsumatur jagħżel li jsewwi jew li jissostitwixxi l-oġġett, mingħajr preġudizzju għad-dritt għal rimedju diġà previst fl-Artikolu 16 u fuq talba preliminari tal-bejjiegħ; (i) tipprevedi r-responsabbiltà konġunta tal-pjattaformi onlajn, bl-esklużjoni ta’ dawk li huma sempliċiment intermedjarji, meta l-konsumatur ikun akkwista l-oġġetti permezz ta’ pjattaforma tax-xiri (Marketplace) mingħajr preġudizzju għad-dritt għal rimedju.

4.   Kummenti speċifiċi

4.1.   Artikolu 1

4.1.1.

Il-KESE jistaqsi dwar ir-raġunijiet li jiġġustifikaw l-esklużjoni prevista fil-paragrafu 4 dwar il-kuntratti ta’ bejgħ ta’ oġġetti użati li jinxtraw minn irkantijiet meta l-konsumaturi jkollhom il-possibbiltà li jattendu l-bejgħ personalment.

4.2.   Artikolu 9

4.2.1.

Il-KESE jfakkar fil-kummenti li għadda fl-opinjoni preċedenti (12) filwaqt li jżomm f’moħħu li b’din il-proposta, u bil-limiti fuq id-drittijiet tal-konsumaturi, inizjalment biss id-dritt għat-tiswija jew għas-sostituzzjoni, id-drittijiet tal-konsumatur f’xi Stati Membri huma inqas protetti minn kemm huma bħalissa bis-sistemi diġà fis-seħħ.

4.2.2.

L-iskema prevista fil-punti 3(b) u (d) tagħmel ukoll l-applikazzjoni ta’ dik l-iskema dipendenti minn kunċetti indeterminati. Fil-fatt, l-espressjoni “impossibbli” titħalla għad-diskrezzjoni tal-bejjiegħ, u għalhekk ikun xieraq li dan it-terminu jinbidel għal “teknoloġikament impossibbli”.

4.3.   Artikolu 10

4.3.1.

Il-KESE jitlob li l-eċċezzjoni prevista fil-paragrafu 1 għandha tkun suġġetta għall-istess kundizzjonijiet diġà stipulati fil-punt 3.3. hawn fuq.

4.4.   Artikolu 11

4.4.1.

Il-KESE jerġa’ jtenni li d-dritt għat-tiswija jew għas-sostituzzjoni huwa limitat mid-diskrezzjoni tal-bejjiegħ dwar jekk, f’ċerta sitwazzjoni individwali u konkreta, l-eżerċizzju ta’ xi wieħed minn dawn id-drittijiet jimponix spejjeż sproporzjonati meta jitqiesu ċ-ċirkostanzi kollha.

4.5.   Artikolu 13

4.5.1.

Il-KESE jemmen li l-artikulazzjoni tad-dispożizzjonijiet dwar it-terminu ta’ 14-il jum għar-ritorn u r-rimborż għandha tkun iċċarata.

4.5.2.

Il-KESE jistaqsi jekk id-dispożizzjoni tal-inċiż (d) ta’ dan l-artikolu tapplika biss, kif jidher li huwa l-każ, għal sitwazzjonijiet ta’ telf u l-qerda tal-merkanzija.

4.6.   Artikolu 14

4.6.1.

Il-KESE jitlob li jinżamm il-perjodu ta’ garanzija l-iktar għoli li jeżisti f’ċerti Stati Membri peress li fil-każ kuntrarju, dan jirrappreżenta tnaqqis fid-drittijiet tal-konsumaturi f’dawn l-Istati Membri.

---

(1)  Skont l-analiżi mwettqa fil-kuntest tal-valutazzjoni tal-kwalità tal-liġi tal-konsumatur u tal-kummerċjalizzazzjoni tal-UE, 46 % tal-bejjiegħa bl-imnut li jużaw mezzi ta’ bejgħ mill-bogħod jemmnu li l-ispejjeż marbuta mal-konformità ma’ diversi prinċipji tal-protezzjoni tal-konsumatur u mad-dritt kuntrattwali jikkostitwixxu ostakolu ewlieni għall-bejgħ transkonfinali. Għal 72 % tal-konsumaturi, id-differenzi fid-drittijiet tal-konsumatur f’każi ta’ prodotti difettużi huma importanti ħafna meta jsiru deċiżjonijiet ta’ xiri bil-preżenza fiżika, f’pajjiż ieħor tal-UE.

(2)  COM(2015) 634 final u COM(2015) 635 final.

(3)  ĠU C 264, 20.7.2016, p. 57.

(4)  COM(2015) 635 final.

(5)  COM(2015) 634 final u COM(2015) 635 final. L-opinjoni tal-KESE (ĠU C 264, 20.7.2016, p. 57).

(6)  Ara b’mod partikolari d-Direttiva 2011/83/UE u r-Regolamenti (UE) Nru 1215/2012 u (KE) Nru 593/2008.

(7)  COM(2015) 634 final u COM(2015) 635 final.

(8)  ĠU C 264, 20.7.2016, p. 57.

(9)  ĠU C 264, 20.7.2016, p. 57 (punt 4.2.5.4).

(10)  ĠU C 264, 20.7.2016, p. 57 (punt 4.2.5.7).

(11)  ĠU C 264, 20.7.2016, p. 57 (punt 4.2.5.7).

(12)  ĠU C 264, 20.7.2017, p. 57.

---