8.10.2015   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 332/1

Relatur:

is-Sinjura Gunta ANČA

Korelatur:

is-Sur José Isaías RODRÍGUEZ GARCÍA-CARO

1.1.

jappella biex, permezz ta’ data konsistenti u diżaggregata, jiżdied l-għarfien dwar is-sitwazzjoni tal-persuni li jgħixu fl-istituzzjonijiet, u biex jiġu stabbliti indikaturi dwar id-drittijiet tal-bniedem;

1.2.

jistieden lill-Istati Membri biex jintroduċu miżuri kontra d-diskriminazzjoni u biex jippromovu d-dritt tal-persuni b’diżabilità li jipparteċipaw bis-sħiħ fis-soċjetà u l-ekonomija, bħala parti mill-Programmi Nazzjonali ta’ Riforma (PNR);

1.3.

jikkonkludi li l-miżuri ta’ awsterità naqqsu l-baġits tal-awtoritajiet lokali u reġjonali b’konsegwenzi diretti għad-disponibbiltà tas-servizzi soċjali. F’xi Stati Membri, dan ikkawża t-tendenza tal-istituzzjonalizzazzjoni;

1.4.

jirrakkomanda li l-Istati Membri jużaw il-Fondi Strutturali u ta’ Investiment Ewropej biex jippromovu t-tranżizzjoni mill-kura istituzzjonali għal waħda komunitarja, biex jiżviluppaw servizzi soċjali u tas-saħħa u biex iħarrġu l-persunal tas-servizzi ta’ appoġġ;

1.5.

jirrakkomanda li l-Istati Membri jirriformaw il-kura fit-tul abbażi tal-analiżi tal-kosteffettività, b’approċċ fit-tul li jinkludi l-investiment fin-nies u s-servizzi minflok ma jitnaqqsu r-riżorsi finanzjarji;

1.6.

jenfasizza li “d-deistituzzjonalizzazzjoni” hija proċess li jirrikjedi strateġija politika fit-tul u l-allokazzjoni ta’ riżorsi finanzjarji adegwati biex jiġu żviluppati servizzi ta’ appoġġ alternattivi fil-komunità;

1.7.

iħeġġeġ lill-Istati Membri biex jirrikonoxxu li l-kapaċità legali tan-nisa u l-irġiel b’diżabilità hija daqs dik ta’ kull persuna oħra, fl-aspetti kollha tal-ħajja, u biex jipprovdu t-teħid ta’ deċiżjonijiet appoġġjat meta meħtieġ (1);

1.8.

jirrakkomanda li jiġu żviluppati servizzi komunitarji ta’ kwalità għolja, bħala pass fundamentali fil-proċess tad-deistituzzjonalizzazzjoni (2). Huwa perikoluż li jagħlqu l-istituzzjonijiet mingħajr servizzi alternattivi għan-nies;

1.9.

iqis li, meta l-kura tingħata d-dar, għandu jiġi żgurat l-iżvilupp meħtieġ ta’ servizzi professjonali bi prezzijiet affordabbli;

1.10.

jirrakkomanda li l-professjonisti fl-Ewropa kollha jitħarrġu biex jaħdmu f’servizzi komunitarji u li dawn jiġu infurmati dwar il-proċess tad-deistituzzjonalizzazzjoni;

1.11.

jirrakkomanda li s-servizzi komunitarji jkunu disponibbli fil-lokal u jkunu affordabbli u aċċessibbli għal kulħadd;

1.12.

jenfasizza l-importanza tal-aċċess għal impjieg sabiex persuni li jħallu l-istituzzjonijiet ikunu jistgħu jipparteċipaw b’mod sħiħ fis-soċjetà. Servizzi speċjalizzati ta’ impjieg u l-edukazzjoni u t-taħriġ vokazzjonali għandhom ikunu aċċessibbli għal kulħadd;

1.13.

jirrakkomanda li jinbnew sħubijiet bejn il-partijiet interessati kollha involuti fil-proċess tad-deistituzzjonalizzazzjoni;

1.14.

jenfasizza li gruppi ta’ utenti differenti għandhom ħtiġiet differenti, u li għandhom jiġu żviluppati reazzjonijiet speċifiċi f’kooperazzjoni mal-partijiet interessati rilevanti kollha, inklużi l-utenti u l-organizzazzjonijiet rappreżentattivi tagħhom, il-familji, il-fornituri tas-servizzi, is-setturi ekonomiċi involuti u l-awtoritajiet pubbliċi;

1.15.

iħeġġeġ lill-Kummissjoni Ewropea biex tadotta Qafas Ewropew ta’ Kwalità għas-servizzi komunitarji u jtenni l-ħtieġa urġenti għal standards vinkolanti sabiex jiġu żgurati l-ogħla livelli ta’ kwalità;

1.16.

iħeġġeġ lill-Istati Membri biex jistabbilixxu servizzi ta’ spezzjoni u monitoraġġ indipendenti u effiċjenti biex jiżguraw il-konformità mal-istandards regolatorji u ta’ kwalità għas-servizzi tal-kura;

1.17.

jirrakkomanda li l-isterjotipi negattivi jiġu indirizzati u li titqajjem kuxjenza fl-iskejjel u fis-soċjetà, permezz ta’ edukazzjoni inklużiva u kampanji tal-midja.

2.1.

Il-proċessi tad-deistituzzjonalizzazzjoni u r-rispett għad-drittijiet tal-bniedem fl-Ewropa ġew żviluppati b’modi differenti matul il-biċċa l-kbira tas-seklu li għadda. Għalhekk diffiċli tinkiseb data paragunabbli minn pajjiżi differenti.

2.2.

Il-KESE jemmen li, fis-soċjetà tagħna li qed tinbidel, huwa importanti li tiġi analizzata s-sitwazzjoni tal-persuni li għandhom bżonn kura soċjali u livell għoli ta’ appoġġ fl-UE kollha, sabiex jiġu żviluppati reazzjonijiet adatti u skambju ta’ prattiki tajba.

2.3.

Għalhekk, il-KESE:

2.3.1.

jinnota li fl-Ewropa hemm aktar minn miljun tifel u tifla u adult b’diżabilità li jgħixu f’istituzzjonijiet (3);

2.3.2.

b’“istituzzjoni” jifhem kwalunkwe ċentru ta’ kura residenzjali fejn ir-residenti jkunu iżolati mill-komunità usa’ u/jew imġiegħla jgħixu flimkien. Tali residenti ma jkollhomx biżżejjed kontroll fuq ħajjithom jew fuq id-deċiżjonijiet li jaffettwawhom, u r-rekwiżiti tal-organizzazzjoni nnifisha għandhom it-tendenza li jieħdu preċedenza fuq il-ħtiġiet individwali tar-residenti (4);

2.3.3.

jirrimarka li s-servizzi tal-kura ta’ kwalità għolja fil-komunità lokali dejjem jagħtu riżultati aħjar f’termini ta’ kwalità tal-ħajja mill-kura istituzzjonali, u dan iwassal għall-integrazzjoni soċjali u t-tnaqqis tar-riskju tas-segregazzjoni (5);

2.3.4.

jipprojbixxi kwalunkwe forma ta’ abbuż fuq l-irġiel, in-nisa u t-tfal b’diżabilità u mingħajr; u t-tip ta’ abbuż li l-persuni li jeħtieġu livell għoli ta’ għajnuna u dawk b’diżabilitajiet psikosoċjali jistgħu jesperjenzaw meta jirċievu servizzi tal-kura;

2.3.5.

jirreferi għar-rakkomandazzjonijiet stipulati f’Opinjonijiet preċedenti tal-KESE (6);

2.3.6.

jiġbed l-attenzjoni għall-obbligi li jaqgħu fuq l-UE u l-Istati Membri tagħha, li jirriżultaw mill-Konvenzjoni tan-NU dwar id-Drittijiet ta’ Persuni b’Diżabilità (UNCRPD) (7), biex jirrispettaw id-dinjità, il-libertà u d-dritt tan-nies li jgħixu b’mod indipendenti, li jagħżlu fejn u ma’ min jagħmlu dan u li jkollhom aċċess għal servizzi ta’ għajnuna, inkluża l-assistenza personali, fil-komunità;

2.3.7.

jirrimarka li, f’konformità mal-Konvenzjoni tan-NU dwar id-Drittijiet tat-Tfal (CRC), għall-iżvilupp sħiħ u armonjuż tal-personalità tat-tfal, huma għandhom jikbru f’ambjent ta’ familja u f’atmosfera ta’ ferħ, imħabba u mogħdrija. Il-ġenituri għandhom ir-responsabbiltà primarja tat-trobbija ta’ wliedhom, u l-Istat responsabbli li jappoġġjahom – speċjalment lil dawk l-aktar fil-bżonn – bi strumenti adegwati tal-protezzjoni soċjali. It-tfal għandhom id-dritt għall-protezzjoni mill-ħsara u l-abbuż. Fejn il-familja tagħhom, minkejja l-għoti ta’ appoġġ adegwat mill-Istat, ma tistax tipprovdilhom il-kura li jeħtieġu, it-tfal għandhom id-dritt għal ambjent familjari alternattiv;

2.3.8.

jafferma mill-ġdid li l-persuni b’diżabilità, u speċjalment dawk b’diżabilitajiet intellettwali, għandhom id-dritt li jiġu rikonoxxuti kullimkien bħala persuni quddiem il-liġi.

3.1.

jilqa’ l-fatt li ħafna pajjiżi qed jirriformaw il-mod kif jipprovdu l-kura u l-appoġġ għat-tfal u l-adulti, billi jissostitwixxu l-istituzzjonijiet kollha jew uħud minnhom li jkunu ta’ residenza twila b’servizzi bbażati fil-familja u l-komunità (8);

3.2.

jitlob li l-proċess tad-deistituzzjonalizzazzjoni jitwettaq b’tali mod li jirrispetta d-drittijiet tal-gruppi ta’ utenti, jimminimizza r-riskju ta’ dannu u jiżgura riżultati pożittivi għall-individwi kollha involuti. Is-sistemi l-ġodda ta’ kura u ta’ appoġġ għandhom jirrispettaw id-drittijiet, id-dinjità, il-ħtiġiet u x-xewqat tal-individwi kollha u l-familja tagħhom;

3.3.

jemmen li kull individwu għandu d-dritt li jagħżel il-post u l-mod li bih jixtieq jgħix.

4.1.

Il-KESE jirrikonoxxi li l-bżonnijiet ta’ kura tat-tfal, tal-persuni b’diżabilità – inklużi l-persuni b’diżabilitajiet psikosoċjali – u l-anzjani huma differenti ħafna. Għalhekk, il-proċess tad-deistituzzjonalizzazzjoni tal-kura fit-tul għandu jqis il-bżonnijiet speċifiċi ta’ kull grupp ta’ utenti.

4.2.

Il-kura komunitarja, inkluża l-kura professjonali u l-kura riċevuta fi ħdan l-ambjent familjari u dak soċjali, toffri valur miżjud li huwa nieqes fl-istituzzjonijiet residenzjali.

4.3.

Is-sistema istituzzjonali għalhekk għandha tiġi adattata biex tissupplimenta s-servizzi soċjali u tas-saħħa komunitarji meta dawn ma jkunux disponibbli, u matul il-perjodu ta’ tranżizzjoni.

4.4.

L-għajxien indipendenti ma jfissirx li n-nies għandhom jinqatgħu minn man-nies l-oħra. Minflok ifisser li n-nies ikollhom għażla ta’ servizzi speċjalizzati u aċċessibbli fil-komunità li għażlu li jgħixu fiha.

4.5.

Id-deistituzzjonalizzazzjoni tfisser li jinħolqu s-servizzi t-tajba, iżda anke li jinħoloq l-ambjent adatt fil-komunità. Jeħtieġ li l-pubbliku ġenerali jitħejja għal din it-tranżizzjoni, biex b’hekk titqajjem kuxjenza u tiġi miġġielda l-istigma. Inkella minflok id-deistituzzjonalizzazzjoni, ir-riżultat ser ikun ir-riistituzzjonalizzazzjoni, bil-ħolqien ta’ “getti” ta’ persuni b’diżabilitajiet psikosoċjali li jgħixu fis-soċjetà iżda għadhom iżolati minħabba attitudnijiet negattivi. Il-midja jaqdu rwol ewlieni f’dan ir-rigward.

4.6.

Il-KESE jinnota d-differenzi bejn l-Istati Membri tal-UE, mhux l-inqas fir-rigward tad-definizzjoni tal-kura fit-tul. Dawn id-differenzi jistgħu jikkonċernaw ukoll it-tipi ta’ kura pprovduti u s-servizzi involuti. B’mod simili, jeżistu differenzi sinifikanti bejn l-Istati Membri, ir-reġjuni u l-muniċipalitajiet u partikolarment bejn iż-żoni urbani u rurali (9). Il-KESE jemmen li dan ma għandux jiġġustifika n-nuqqas ta’ progress li sar minn Stat Membru, li għandu l-karatteristiċi partikolari tiegħu, u jippromovi bidla gradwali lejn is-servizzi komunitarji.

4.7.

F’Opinjoni esploratorja preċedenti (10), il-KESE kien irrakkomanda l-evalwazzjoni tat-telekura u l-għajxien megħjun kontestwalment, u l-ħolqien ta’ struttura deċentralizzata komprensiva, qrib ta’ fejn jgħixu n-nies, f’kuntatt dirett mal-persuni mdaħħla fiż-żmien. Nixtiequ ntennu din ir-rakkomandazzjoni, u nappoġġjaw proċess adatt ta’ deistituzzjonalizzazzjoni għall-anzjani, it-tfal, il-persuni b’diżabilità ta’ kull età u n-nies b’diżabilitajiet psikosoċjali (11).

4.8.

Dawn il-gruppi ta’ utenti jinkludu individwi li l-kapaċità li jieħdu d-deċiżjonijiet tista’ tkun dgħajfa jew nieqsa minħabba l-età, id-diżabilità jew id-dipendenza tagħhom. Għalhekk, il-KESE jħeġġeġ lill-Istati Membri biex jipprovdu l-ogħla protezzjoni għal dawn il-persuni, fi ħdan proċess gradwali u kkontrollat ta’ deistituzzjonalizzazzjoni, sabiex drittijiethom jiġu rispettati f’kull ħin u jiġu pprovduti bl-aħjar kura possibbli fil-komunità, inkluż it-teħid tad-deċiżjonijiet appoġġjat.

4.9.

Il-KESE huwa attent għall-impatt li tranżizzjoni minn istituzzjonijiet għal kura komunitarja jista’ jkollha fuq il-ħaddiema involuti. L-awtoritajiet u l-partijiet interessati kollha involuti fil-proċess għandhom jaħdmu flimkien biex jiżguraw li l-proċess tad-deistituzzjonalizzazzjoni jkollu effett ta’ benefiċċju u jiġi introdott b’mod gradwali fost dawk li jieħdu ħsiebhom. Il-kundizzjonijiet tax-xogħol deċenti dejjem għandhom jiġu rispettati.

4.10.

L-alternattiva għall-istituzzjonalizzazzjoni mhijiex is-servizz imwassal fid-dar iżda s-servizz fil-komunità, u għalhekk l-investimenti fl-infrastruttura tas-servizzi trid tkun garantita.

4.11.

Il-KESE jilqa’ l-eżempji tajbin, pereżempju l-liv għall-kura, il-liv part-time għall-kura u r-rikonoxximent tal-assigurazzjoni għal dawk li jagħtu l-kura b’mod informali (12). Jistieden lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri biex jinkoraġġixxu l-iskambju tal-prattiki tajba.

4.12.

Il-KESE jirrikonoxxi l-importanza tal-persuni li jagħtu l-kura. Min jagħti l-kura b’mod informali, fuq bażi volontarja, jistinka biex jikkombina r-responsabbiltajiet tal-kura ma’ ħajtu. Dan jista’ jwassal għas-sindromu tal-persuna li tindukra (carer’s syndrome), fejn il-persuna li tagħti l-kura ewlenija ssir fiżikament u psikoloġikament eżawrita. L-UE għandha tiżgura li: il-politiki tar-rikonċiljazzjoni u r-responsabbiltà għall-kura jkunu bbażati fuq l-ugwaljanza għal kulħadd u li d-dmirijiet tal-kura informali jitqassmu b’mod ugwali u ġust (13); li d-drittijiet fundamentali tal-persuni li jagħtu l-kura jiġu rispettati; li l-kura informali u dik tal-familja jiġu rikonoxxuti u appoġġjati; u li r-rwol li jaqdu l-voluntiera fil-provvista formali u informali tal-kura jiġi rikonoxxut u appoġġjat (14).

4.13.

il-KESE jirrikonoxxi li bosta mill-gruppi vulnerabbli li għandhom tendenza li jesperjenzaw kura istituzzjonali huma rrappreżentati żżejjed fil-popolazzjoni tal-persuni mingħajr dar. Għaldaqstant, il-KESE jħeġġeġ lill-Istati Membri biex jiżviluppaw strateġiji u programmi ta’ deistituzzjonalizzazzjoni li jqisu bis-sħiħ il-kundizzjoni ta’ persuna mingħajr dar u l-ħtieġa li jingħataw servizzi bbażati fil-komunità għall-prevenzjoni u l-indirizzar ta’ din il-kundizzjoni.

4.14.

L-iżvilupp u l-professjonalizzazzjoni tal-impjieg domestiku huwa strateġikament importanti biex tinkiseb l-ugwaljanza fuq il-post tax-xogħol, minħabba li huma prinċipalment in-nisa li jwettqu t-tali xogħol u li jeħtieġu s-servizzi tal-kura tat-tfal, is-servizzi tal-assistenza għall-anzjani u tat-tindif tad-dar biex ikunu jistgħu jilħqu livell indaqs mal-irġiel fil-karrieri tagħhom. Dawn is-servizzi mhumiex biss ta’ benefiċċju għall-individwi, iżda għas-soċjetà kollha kemm hi. Dawn joħolqu impjiegi ġodda, jindirizzaw il-ħtiġiet ta’ soċjetà li qed tixjieħ u jgħinu lin-nies jibbilanċjaw il-ħajja privata u professjonali tagħhom. Dawn is-servizzi jtejbu l-kwalità tal-ħajja u l-inklużjoni soċjali, filwaqt li jagħmluha iktar faċli biex l-anzjani jibqgħu fi djarhom (15).

4.15.

Il-KESE jirrikonoxxi l-ħtieġa għal taħriġ dwar id-deistituzzjonalizzazzjoni għall-professjonisti fl-Ewropa kollha. Pereżempju, jeħtieġ li l-ġenerazzjoni l-ġdida ta’ psikjatri titħarreġ sabiex tiżgura li ser jipprattikaw f’konformità mal-UN CRPD.

4.16.

Il-KESE huwa mħasseb li, f’ċerti każijiet, il-persuni jintbagħtu f’istituzzjonijiet mingħajr ma jiġi segwit proċess ta’ konsultazzjoni jew proċedura ċara. Huwa jirrikonoxxi l-importanza ta’ evalwazzjoni formali tal-ħtiġijiet il-persuni għal kura fit-tul. Dan il-proċess għandu jirrispetta d-dinjità il-persuni u jirriżulta fl-iżvilupp ta’ servizzi individwalizzati.

5.1.

Il-KESE huwa konxju li l-provvista tal-kura fit-tul għal dawk il-gruppi ta’ utenti li għandhom bżonnha hija waħda mill-akbar sfidi soċjali u ekonomiċi li qed tiffaċċja l-Unjoni Ewropea, speċjalment fi żmien ta’ kriżi ekonomika, kif inhu l-każ bħalissa.

5.2.

Il-Komunikazzjoni dwar l-Investiment Soċjali (16) tagħmilha ċara li l-kriżi ekonomika tipperikola s-sistemi tal-protezzjoni soċjali tagħna hekk kif il-qgħad żdied, id-dħul mit-taxxa naqas u l-għadd ta’ persuni li jeħtieġu l-benefiċċji kiber. F’dan il-kuntest, il-KESE jaqbel mal-Kummissjoni dwar il-ħtieġa li l-Istati Membri jiġu appoġġjati fit-tfassil ta’ strateġiji tal-kura fit-tul li jimminimizzaw l-impatt tal-kriżi ekonomika.

5.3.

Fl-Opinjoni tiegħu (17) dwar il-Komunikazzjoni, il-KESE argumenta li l-investiment soċjali għat-tkabbir u l-koeżjoni għandu jiġi allokat ukoll biex jissaħħu s-servizzi soċjali. Dan jista’ jappoġġja wkoll il-ħolqien ta’ impjiegi fis-settur tas-servizzi ta’ appoġġ u l-iżvilupp ta’ servizzi ġodda fil-komunità.

5.4.

Il-kriżi ekonomika kellha effetti negattivi fuq il-kapaċità ta’ persuni b’diżabilità li jgħixu b’mod indipendenti, u fuq il-familji u l-gruppi vulnerabbli li diġà kienu f’riskju akbar ta’ faqar u esklużjoni soċjali.

5.5.

Il-Pakkett tal-Investiment Soċjali (SIP) ser jindirizza l-isfidi relatati mal-kriżi ekonomika u t-tibdil demografiku (18).

5.6.

Il-KESE huwa konvint li l-kriżi wasslet għal pass sostanzjali lura fir-rikonoxximent tad-drittijiet soċjali, peress li tnaqqsu l-baġits għal dawn il-politiki. Il-Kumitat għalhekk iħeġġeġ lill-Kunsill, lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri biex jiżguraw li kwalunkwe titjib fil-prospettiva ekonomika jissarraf fi prijorità lejn politiki biex jerġgħu jintlaħqu l-livelli ta’ protezzjoni soċjali li kien hemm qabel il-kriżi ekonomika (19).

5.7.

Il-KESE jenfasizza li biex jiġu indirizzati l-ħtiġiet li jirriżultaw miż-żieda fl-istennija tal-għomor jeħtieġ li jiġu ttrattati kwistjonijiet iebsa dwar il-ġustizzja u s-solidarjetà bejn il-ġenerazzjonijiet. L-għan aħħari għandu jkun li l-anzjani u l-persuni anzjani ħafna fl-Ewropa jgħixu ħajjithom b’mod dinjituż u sikur, anke jekk ikunu dipendenti fuq il-kura, u fl-istess ħin ikun hemm garanzija li dan ma jikkawżax piż eċċessiv fuq il-ġenerazzjonijiet taż-żgħażagħ (20).

5.8.

Filwaqt li d-differenzi madwar l-UE f’termini ta’ kura istituzzjonali jew fil-komunità fit-tul kienu diġà evidenti, il-kriżi aggravat id-disparitajiet ekonomiċi u soċjali li diġà kienu kbar fl-UE. Il-kriżi kompliet tenfasizza d-differenzi fil-kompetittività u l-koeżjoni soċjali, u żiedet it-tendenza favur il-polarizzazzjoni tat-tkabbir u l-iżvilupp, b’restrizzjonijiet ċari f’termini ta’ ridistribuzzjoni ġusta tad-dħul, il-ġid u l-benesseri, bejn l-Istati Membri u r-reġjuni (21).

6.1.

jiddispjaċih għall-fatt li l-Fondi Strutturali Ewropej fl-aħħar perjodu ta’ programmazzjoni ntużaw għas-segregazzjoni tal-istituzzjonijiet minflok għall-kura komunitarja;

6.2.

jilqa’ r-regolamenti l-ġodda tal-Fondi Strutturali u ta’ Investiment Ewropej (ESIF) għall-2014-2020 li jippromovu tranżizzjoni minn finanzjament għal kura istituzzjonali għal finanzjament ta’ kura komunitarja, b’dipendenza fuq il-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali biex jittejbu l-infrastrutturi soċjali u tas-saħħa;

6.3.

jissuġġerixxi li approċċ ibbażat fuq ħafna fondi jista’ jħaffef it-tranżizzjoni lejn kura komunitarja, inkluż l-użu tal-Fond Soċjali Ewropew għal miżuri mhux vinkolanti bħat-taħriġ tal-persunal tas-servizzi tal-appoġġ u l-ħolqien ta’ servizzi soċjali ġodda;

6.4.

jilqa’ b’sodisfazzjon il-kundizzjonalità tematika ex ante li tinsab fir-Regolament dwar id-Dispożizzjonijiet Komuni li jirregolaw il-Fondi Ewropej Strutturali u ta’ Investiment, relatata mal-ġlieda kontra l-faqar u l-esklużjoni soċjali, li tistabbilixxi l-implimentazzjoni ta’ strateġija tad-deistituzzjonalizzazzjoni bħala rekwiżit għall-Istati Membri;

6.5.

jirrakkomanda li l-Istati Membri jużaw il-Fondi Strutturali u ta’ Investiment Ewropej biex jippromovu t-tranżizzjoni mill-kura istituzzjonali għall-kura komunitarja, biex jiżviluppaw is-servizzi soċjali u tas-saħħa u biex iħarrġu l-persunal fis-servizzi ta’ appoġġ;

6.6.

iqis li l-Istrument għall-Assistenza ta’ Qabel l-Adeżjoni u l-Fond Ewropew għall-Iżvilupp għandhom jintużaw biex jappoġġjaw id-dritt tal-għajxien fil-komunità u tat-trobbija f’ambjent ta’ familja;

6.7.

jifhem li t-tranżizzjoni mis-servizzi istituzzjonali għal dawk komunitarji hija kumplessa. Għaldaqstant, huwa jappella lill-Kummissjoni u l-Istati Membri biex jiżviluppaw komunikazzjoni u gwida politika għall-promozzjoni tad-deistituzzjonalizzazzjoni anke u b’mod speċjali fi żminijiet ta’ kriżi ekonomika.

7.1.

jħeġġeġ lill-Kummissjoni Ewropea biex tadotta Qafas Ewropew ta’ Kwalità għas-servizzi komunitarji u jtenni l-ħtieġa urġenti għal standards stretti u vinkolanti sabiex jiġi żgurat l-ogħla livell ta’ kwalità;

7.2.

jikkonkludi li s-servizzi għandhom ikunu disponibbli fil-komunità, inkluż fiż-żoni remoti u rurali, u li l-individwi għandhom jirċievu baġits individwali biex jagħżlu liberament is-servizz li jeħtieġu;

7.3.

jemmen li s-servizzi komunitarji għandhom jiġu żviluppati f’kooperazzjoni mill-qrib mal-utenti u l-organizzazzjonijiet rappreżentattivi tagħhom u li l-kwalità għandha tiġi definita minnhom f’kooperazzjoni ma’ partijiet interessati rilevanti oħrajn, inklużi l-fornituri tas-servizzi, l-awtoritajiet pubbliċi u t-trejdjunjins;

7.4.

iħeġġeġ lill-Istati Membri biex jistabbilixxu servizzi ta’ spezzjoni u monitoraġġ indipendenti u effiċjenti biex jiżguraw il-konformità mal-istandards regolatorji u tal-kwalità kemm għas-servizzi komunitarji kif ukoll dawk istituzzjonali;

7.5.

jirrakkomanda li s-servizzi komunitarji jkunu disponibbli lokalment u li jkunu affordabbli u aċċessibbli għal kulħadd;

7.6.

iqis li dawn is-servizzi għandhom ikunu soġġetti għall-awtorizzazzjoni mill-awtoritajiet kompetenti, u li għandhom ikunu akkreditati minn korpi ta’ ċertifikazzjoni;

7.7.

it-teknoloġiji assistivi u l-għajnuniet tekniċi huma ta’ importanza ċentrali għall-għajxien fil-komunità għall-persuni b’diżabbiltà, inklużi t-tfal u l-anzjani. Dawn it-teknoloġiji huma l-iktar effettivi meta jkunu konformi mal-preferenzi tal-utent u jirrispettaw il-privatezza.

8.10.2015   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 332/8

Relaturi:

is-Sur Carmelo CEDRONE u s-Sur Joost VAN IERSEL

1.1.

Wara sitt snin ta’ kriżi finanzjarja u ekonomika jidher li hu aktar diffiċli minn qatt qabel li wieħed ibassar il-futur ekonomiku u soċjali. Minħabba l-isfidi ġeopolitiċi u ekonomiċi, se tkun biss UEM robusta li tiżgura stabbiltà orjentata lejn il-futur.

1.2.

L-UEM għadha fraġli – ara d-dijanjożi u l-analiżi SWOT segwenti. Il-KESE huwa tal-fehma li l-iżbilanċi persistenti kif ukoll il-ħolqien ta’ fiduċja u kunfidenza madwar l-Ewropa jeħtieġu governanza ekonomika aktar effettiva u demokratika, b’mod partikolari fiż-żona tal-euro.

1.3.

Il-KESE jirrikonoxxi li ma jistgħux jittieħdu passi deċiżivi mil-lum għal għada, iżda għandhom jitqiesu żewġ elementi: a. l-Ewropa ma tistax tipposponi d-deċiżjonijiet għal snin sħaħ; u b. rekwiżit ewlieni huwa ftehim fiż-żona tal-euro kollha dwar il-prinċipji ta’ politiki ekonomiċi neċessarji u li jitwettqu minn governanza effettiva.

1.4.

B’mod parallel għall-konverġenza ekonomika, hemm bżonn ta’ leġittimità demokratika, qafas politiku robust u sens kondiviż ta’ destin komuni. Għal dan l-għan jistgħu jittieħdu passi konkreti fi ħdan il-qafas tat-Trattat u r-regoli attwali. Fil-perjodu ta’ żmien medju r-reviżjoni tat-Trattat għandha twassal biex id-dispożizzjonijiet istituzzjonali jsiru konformi mar-rekwiżiti indispensabbli ta’ Unjoni ekonomika u politika reali.

1.5.

Għandna bżonn sistema koerenti tal-Kunsill Ewropew, il-gvernijiet nazzjonali, il-Parlament Ewropew, il-parlamenti nazzjonali, u l-Kummissjoni Ewropea, li tkun xhieda tal-leġittimità demokratika, ir-responsabbiltà u t-trasparenza, u li tkun kapaċi taġixxi b’mod effettiv fl-interess taċ-ċittadini u l-atturi ekonomiċi.

1.6.

Illum jidher ċar li s-sistema attwali ta’ regoli li fuqhom hija msejsal-UE u, partikolarment iż-żona tal-euro, ħolqot konfużjoni dwar il-livelli legali, istituzzjonali u demokratiċi. Konsegwentement, hemm bżonn li dan il-metodu jinbidel. Id-dinamika politika u ekonomika m’għadhiex tippermetti li l-UE iżżomm l-arkitettura istituzzjonali attwali. Għalhekk, il-KESE jemmen li l-approfondiment tal-proċess ta’ integrazzjoni taż-żona tal-euro huwa essenzjali.

1.7.

F’dan l-ispirtu, il-KESE jippreżenta pjan direzzjonali bl-istadji li ġejjin:

2.1.

L-UEM diġà għandha “acquis” estensiv. Għandha munita komuni u Bank Ċentrali; sa ċertu punt, din tiżgura l-koordinazzjoni tal-politiki fiskali u ekonomiċi, tieħu deċiżjonijiet vinkolanti għall-pajjiżi, li fil-prinċipju, jillimitaw l-awtonomija ekonomika u fiskali tagħhom, timponi kundizzjonijiet fuq kwalunke miżura espansjonarja fl-Istati Membri, u tobbligahom iwettqu riformi ekonomiċi u soċjali.

2.2.

Dan ifisser li l-UEM hija federazzjoni anke meta bħalissa taġixxi bħala “għassies”, għalkemm s’issa għadha tagħmel dan b’mod mhux konġunt. Ir-rilevanza tagћha hija aktar b’saħħitha milli f’oqsma oħra u rawmet “aspett pubbliku” ta’ dibattitu. L-UEM tinvolvi ċediment akbar ta’ sovranità min-naħa tal-Istati Membri, għalkemm il-ġestjoni tagħha għadha primarjament taħt il-kontroll ta’ struttura teknokratika.

2.3.

Din l-Unjoni trid tiġi kompletata billi jinħolqu l-kundizzjonijiet meħtieġa li jiżguraw li l-pajjiżi li jagħmlu jew jixtiequ jsiru parti minnha, ikunu jistgħu jiksbu mhux biss l-istabbiltà, iżda wkoll l-iżvilupp u l-prosperità. Għandu jkun ta’ vantaġġ akbar għalihom li jissieħbu fiż-żona tal-euro milli jibqgħu barra.

2.4.

Il-kriżi finanzjarja fl-2008 u l-iżviluppi suċċessivi tagħha, flimkien mal-konsegwenzi diżastrużi għall-ekonomija reali u s-soċjetà Ewropea, servew ta’ twissija għal dawk kollha li sa dak iż-żmien kienu jemmnu li l-arkitettura tal-UEM se tkompli tiffunzjona b’mod pjuttost sodisfaċenti u li l-effetti sekondarji, b’mod armonjuż se jippromovu l-konverġenza bejn l-Istati Membri.

2.5.

Fi żmien qasir wara l-iskossi tal-bidu, l-istituzzjonijiet Ewropej bdew ifittxu soluzzjonijiet fuq perjodu ta’ żmien qasir għall-aktar problemi urġenti. Il-fatt li ddaħħlu mekkaniżmi sabiex l-UEM, l-euro u ż-żona tal-euro jinżammu mhux mittiefsa kien kisba kbira, għad li kien hemm ukoll dewmien u nuqqasijiet serji, bħan-nuqqas ta’ pjan komuni għat-trawwim tat-tkabbir u l-impjieg.

2.6.

Hija wkoll kisba kbira li, taħt ċirkostanzi estremament diffiċli, ittieħdu passi produttivi – tal-inqas parzjalment – biex tiġi stabbilita bażi aktar soda għall-UEM. Il-KESE laqa’ b’sodisfazzjon dawn l-istadji kollha, iżda kkritika wkoll il-limitazzjonijiet tagħhom u ressaq ideat oħrajn aktar adattati biex jindirizzaw il-kriżi.

2.7.

Il-kriżi finanzjarja u ekonomika nbidlet fi tnaqqis kontinwu fir-ritmu ekonomiku bi żbilanċi ekonomiċi qawwija bejn l-ekonomiji nazzjonali. Sitt snin wara, partijiet kbar tal-UE jinsabu ferm ‘il bogħod mis-sitwazzjoni ideali, bi tkabbir baxx u nuqqas ta’ impjieg. Il-konsegwenzi ekonomiċi u soċjali jixhdu dan.

2.8.

Minkejja l-progress kollu, l-UEM għadha mhux ikkompletata. Is-sitwazzjoni hija kumplessa ħafna. Minkejja sinjali inkoraġġanti ta’ rkurpu, għadhom jiddominaw l-istaġnar ekonomiku u n-nuqqas ta’ ħolqien ta’ impjiegi u l-faqar, li ħafna minnhom huma dovuti għal raġunijiet profondi li ħarġu fid-dieher u aggravaw aktar matul il-kriżi: storja, tradizzjonijiet ta’ governanza (jew nuqqas tagħha), rotot ta’ tkabbir diverġenti, strutturi ekonomiċi u soċjali differenti, u politiki barranin differenti.

2.9.

Fiż-żona tal-euro għad hemm nuqqas ta’ qbil bejn il-protagonisti ta’ unjoni ta’ stabbiltà, xprunata mill-konverġenza ekonomika u r-riformi fl-Istati Membri, u l-protagonisti ta’ unjoni fiskali b’mod dirett. Dan id-distakk iwassal ukoll għal opinjonijiet diverġenti dwar liema politiki ekonomiċi għandhom jingħataw importanza fil-livell nazzjonali u tal-UE, kemm politikament kif ukoll fost l-imsieħba soċjali.

2.10.

L-opinjonijet u prattiki diverġenti ħarrxu l-klima ta’ sfiduċja mhux biss politikament, iżda wkoll fost il-pubbliku ġenerali fil-pajjiżi varji, irrispettivament minn kemm tista’ tkun superfiċjali l-kritika reċiproka. Dan l-iżvilupp qed ikompli jikkonferma ruħu – qed jelimina kull spazju potenzjali ta’ mmanuvrar min-naħa ta’ dawk li jfasslu l-politika, u joħloq fażijiet ta’ biża’ mill-UE fost iċ-ċittadini.

2.11.

Hekk kif l-UEM tinsab prinċipalment iddominata mid-deċiżjonijiet intergovernattivi u l-ġestjoni teknokratika, in-nuqqas ta’ leġittimità u kredibilità demokratika qed ikollu impatt serju li jżid id-differenzi bejn il-pajjiżi msieħba.

2.12.

L-UE mhijiex eċċezzjoni. Entitajiet kbar oħra bħall-Istati Uniti, iċ-Ċina, ir-Russja, l-Indja, u l-Brażil, u numru kbir ta’ pajjiżi iżgħar, ibatu wkoll minn ċirkustanzi diffiċli komparabbli. Iżda bla dubju, l-UE, u b’mod partikolari ż-żona tal-euro, għandha problemi kbar biex tegħleb l-ostakli meta mqabbla mal-Istati Uniti u l-kontinent Asjatiku (“il-fabbrika Asjatika”).

2.13.

Fil-prinċipju, il-KESE jemmen li, għalkemm bosta aspetti differenti u kumplessi jsawru l-istat attwali tal-ekonomija Ewropea, il-ġestjoni politika aktar effettiva tal-UEM għandha tgħin b’mod sinifikanti biex toħloq aktar stabbiltà biex jiġu indirizzati d-diffikultajiet attwali u futuri. Fi kwalunkwe każ, UEM aktar b’saħħitha se tkun indispensabbli biex tissalvagwardja ċerti interessi Ewropej ewlenin fid-dinja.

2.14.

Il-KESE jirrikonoxxi li, fil-mument, is-soluzzjonijiet definittivi għadhom ‘il bogħod milli jintlaħqu. Jagħraf ukoll li d-dinamika, il-kumplessitajiet u d-dilemmi attwali huma ta’ xkiel għal pjan direzzjonali robust. Min-naħa l-oħra, in-nuqqasijiet istituzzjonali u ta’ governanza attwali ma jistgħux għaddejjin għal ħafna żmien mingħajr ma jħallu effetti dannużi fit-tul għall-kunfidenza u l-produzzjoni ekonomika. Għaldaqstant, il-KESE jqis li d-dewmien, ir-rassenjazzjoni u n-nuqqas ta’ pjan għall-futur mhumiex aċċettabbli.

2.15.

Għalhekk il-KESE jemmen li bilfors irid isir dibattitu serju dwar arkitettura robusta tal-UEM, li jkun jimplika kunsens dwar l-għanijiet ekonomiċi u soċjali kif ukoll governanza maqbula.

2.16.

Sa mill-bidu tal-UEM id-dibattitu dwar aktar jew inqas integrazzjoni Ewropea huwa dwar is-sovranità nazzjonali. Il-KESE jenfasizza li din hija paradigma falza, peress li s-sovranità nazzjonali qiegħdha tispiċċa ftit ftit. Fil-paradigma attwali tal-globalizzazzjoni u l-isfidi korrispondenti ma jara l-ebda alternattiva fattibbli għajr li s-sovranità komuni u kondiviża tiġi integrata aktar fl-UE, u b’mod partikolari fiż-żona tal-euro. Dan se jirrikjedi t-tlaqqigħ flimkien tal-governanza ekonomika jew gvern ekonomiku b’mod robust. Bl-istess raġunament, il-futur tal-UEM huwa għalhekk marbut mill-qrib ma’ politiki “sovrani” kruċjali oħra bħall-iżvilupp ta’ politika ta’ sigurtà u ta’ difiża komuni u Unjoni tal-Enerġija.

4.1.1.

L-isfidi fundamentali tal-Unjoni Ekonomika u Monetarja, li tinvolvi trasferiment sostanzjali ta’ kompetenzi nazzjonali lejn l-Unjoni, huma marbuta mad-dimensjoni demokratika tagħha u b’mod partikolari mad-dimensjoni parlamentari, mal-effettività tas-sistema tagħha ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet, mar-rispett tal-prinċipji ta’ responsabbiltà u kooperazzjoni leali, kif ukoll mat-trasparenza (viżibbiltà) tal-funzjonament tagħha. Għall-KESE, dawn l-isfidi jitolbu unjoni politika li terġa’ tikseb lura u tiżgura l-parteċipazzjoni tal-pubbliku u l-impenn tal-partijiet interessati kollha għall-integrazzjoni Ewropea.

4.1.2.

L-ikkompletar tal-unjoni politika huwa proċess li għandu jseħħ fi stadji. Ċerti kundizzjonijiet u miżuri jistgħu jiġu implimentati mingħajr tibdil tat-Trattati tal-UE. Hemm oħrajn li bilfors jeħtieġu reviżjoni tat-Trattati.

4.1.3.

Il-KESE jirrakkomanda li, għal raġunijiet ta’ responsabbiltà u kooperazzjoni reċiproka, il-modi eżistenti ta’ parteċipazzjoni fil-livell nazzjonali, jiġu applikati wkoll kif dovut fil-livell tal-Unjoni, partikolarment:

4.1.4.

F’kull Stat u madwar l-UE kollha, il-kwistjoni tad-demokarazija tirrappreżenta aspett ta’ dgħjufija (biżżejjed niftakru fir-rwol tat-trojka fil-qafas tal-governanza ekonomika ġdida). Ir-relazzjoni bejn ir-rappreżentanti u dawk rappreżentati qiegħda dejjem tispiċċa, realtà li ħarġet fid-dieher permezz tal-kriżi. Minn hawn joħorġu l-bżonn u l-urġenza ta’ involviment fil-qafas ta’ proċessi bil-għan ta’ twettiq tal-Unjoni Ekonomika u Monetarja fl-erba’ pilastri ta’ integrazzjoni tagħha: l-unjoni bankarja, l-unjoni fiskali, l-unjoni ekonomika (li, skont il-KESE, għandha tinkludi l-unjoni soċjali) u fl-aħħar, l-unjoni politika.

4.1.5.

Sabiex din l-unjoni politika tintlaħaq mill-pajjiżi li jixtiequha u filwaqt li jiġi applkat il-prinċipju ta’ integrazzjoni differenzjata, il-KESE jissuġġerixxi li l-metodu tal-Konvenzjoni jiġi segwit fiż-żmien debitu, li se jkollha l-inkarigu li ssib soluzzjonijiet lil hinn mit-Trattat ta’ Lisbona. Il-KESE ser jieħu l-impenn li jfassal proposti għal parteċipazzjoni effettiva tas-soċjetà ċivili fil-ħidma ta’ Konvenzjoni bħal din.

4.2.1.

Żona privileġġjata tad-demokrazija rappreżentattiva fi ħdan l-Unjoni Ekonomika u Monetarja hija dik tal-Parlament Ewropew, fejn huma rappreżentati d-deputati mill-pajjiżi li ssieħbu fil-munita unika jew minn dawk il-pajjiżi li qed iħejju biex jissieħbu fiha.

4.2.2.

L-istqarrija ta’ demokrazija rappreżentattiva fi ħdan l-UEM ma tkunx kompleta jekk il-metodu ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet ma jieħux kunsiderazzjoni tal-leġittimità doppja – nazzjonali u Ewropea – li hija essenzjali f’sistema sui generis bħal dik tal-mudell Ewropew.

4.2.3.

F’dan il-kuntest politiku, ser ikun hemm bażi aktar favorevoli għal kooperazzjoni u konsultazzjoni aktar mill-qrib bejn is-Summit dwar l-Euro u/jew il-Grupp tal-Euro – attwalment anke l-pajjiżi li qed iħejju għall-euro, il-PE u l-parlamenti nazzjonali. Fil-loġika tal-punt preċedenti, il-Ministri mill-Istati Membri taż-żona tal-euro u minn dawk il-pajjiżi li jixtiequ jissieħbu jistgħu jeżerċitaw funzjonijiet leġislattivi b’mod konġunt mal-PE, fi kwistjonijiet relatati mal-UEM.

4.2.4.

L-azzjoni tal-Kunsill għandha tissaħħaħ permezz tal-isforzi tal-amministrazzjonijiet nazzjonali li għandhom jimxu id f’id ma’ dan l-iżvilupp, notevolment permezz ta’ skambju ta’ uffiċjali u permezz tal-intensifikazzjoni tar-relazzjonijiet bilaterali.

4.2.5.

Il-KESE jenfasizza li l-estensjoni tal-votazzjoni b’maġġoranza kwalifikata u, fi żmien speċifiku, l-abolizzjoni tal-votazzjoni b’unanimità, se jiffaċilitaw l-approfondiment tal-integrazzjoni fl-Unjoni politika.

4.2.6.

Għalhekk, kooperazzjoni u konsultazzjoni strutturati aħjar fl-Unjoni politika se jsaħħu l-effikaċja tal-politiki fl-oqsma ewlenin tal-UEM. L-Unjoni b’mod ġenerali se tibbenefika minn dan.

4.2.7.

Kif indikat fit-tabella tal-punt 5, hemm diversi affarijiet li jistgħu jsiru taħt it-Trattat attwali; għall-parti l-kbira tal-politiki li jikkonċernaw l-UEM, nistgħu napplikaw kooperazzjoni msaħħa direttament bejn il-pajjiżi; ikun aħjar jekk l-UEM tingħata forma ta’ kooperazzjoni msaħħa u permanenti li tippermettilha tieħu azzjoni aħjar anke permezz tad-deputati Ewropej tal-pajjiżi fiż-żona tal-euro u tal-pajjiżi kandidati.

4.2.8.

Il-KESE jissuġġerixxi li jkun siewi li jerġa’ jitnieda l-metodu tal-Kunsilli “jumbo” fi ħdan il-Grupp tal-Euro, filwaqt li tinfetaħ il-possibbiltà ta’ djalogu regolari bejn il-Ministri tal-affarijiet finanzjarji, ekonomiċi u soċjali minn naħa waħda, u l-imsieħba soċjali u s-soċjetà ċivili min-naħa l-oħra.

4.3.1.

Wara perjodu tranżitorju, li eventwalment iwassal għal bidla fit-Trattat, għandu jinħoloq korp governattiv tal-UEM. Il-president tiegħu għandu jopera, għall-finijiet kollha, bħala Ministru tal-ekonomija u l-finanzi għaż-żona tal-euro, bi rwol ta’ viċi president tal-Kummissjoni – simili għall-pożizzjoni ta’ Rappreżentant Għoli għall-Affarijiet Barranin u l-Politika tas-Sigurtà.

4.3.2.

Il-mudell Ewropew sui generis tal-Kummissjoni Ewropea (iżgħar u aktar effettiva) ser ikompli jaqdi rwol essenzjali. Il-“metodu tal-komunitarju” u d-dritt ta’ inizjattiva attwali tal-KE għandhom ukoll sinifikat speċjali ħafna għall-approfondiment tal-UEM. Dan ir-rwol għandu jiġi żgurat fl-Unjoni politika.

4.3.3.

Il-Kummissjoni Ewropea għandha żżomm rwol “doppju”, filwaqt li żżomm il-kuntatt bejn l-UE u l-UEM sakemm ikun twaqqaf eżekuttiv tal-UEM fuq il-merti tiegħu stess. Mingħajr preġudizzju għad-dritt ta’ inizjattiva attwali tal-KE, għandhom jinstabu mezzi biex il-Parlament Ewropew jiġi involut kif dovut fil-proċess, sabiex tiġi sostnuta l-leġittimità ta’ proposti leġislattivi ġodda.

4.3.4.

Il-KESE jipproponi li jinħatar president permanenti tal-Grupp tal-Euro, li jista’ jaħdem aħjar, direttament fi Brussell, mal-Kummissjoni, il-PE, il-gvernijiet u l-parlamenti nazzjonali. Skont il-metodu użat mill-President Juncker, il-laqgħat tal-Grupp tal-Euro jkunu jistgħu jiġu preseduti minn viċi president tal-Kummissjoni. Din il-persuna tkun tista’ tirrappreżenta l-UEM fil-fora internazzjonali.

4.4.1.

Dan kollu għandu jagħmilna determinati aktar minn qatt qabel li nibnu relazzjonijiet aktar b’saħħithom u aktar kostruttivi mal-popli tal-Ewropa u nsibu modi kif jiġu involuti fil-ħajja pubblika. Għandhom jiġu garantiti forom solidi ta’ konsultazzjoni dwar kwistjonijiet speċifiċi li jinvolvu l-imsieħba soċjali u s-soċjetà ċivili, b’mod partikolari fiż-żona tal-euro, peress li dawn l-organizzazzjonijiet għandhom rwol importanti f’oqsma ta’ politika li huma affettwati direttament mill-UEM. Huma ta’ spiss jaffettwaw ukoll ir-riżultati tal-politiki fil-livell nazzjonali. Fil-livell Ewropew, il-KESE jista’ jaġixxi bħala faċilitatur tas-soċjetà ċivili, responsabbli għall-parteċipazzjoni tas-soċjetà ċivili organizzata fil-proċess tat-teħid ta’ deċiżjonijiet tal-UE, mingħajr preġudizzju għar-rwol tal-imsieħba soċjali fid-djalogu soċjali, permezz ta’:

5.1.

Skont ir-rapport tal-erba’ presidenti, biex jintlaħqu l-erba’ unjonijiet li jikkorrispondu għall-erba’ pilastri tal-KESE (2), jistgħu jinkisbu sensiela ta’ temi jew politiki taħt it-Trattat eżistenti (l-1 kolonna fit-tabella hawn taħt). Oħrajn għandhom jiġu deċiżi flimkien, fil-livell Ewropew (żona tal-euro), l-ewwel nett b’metodu ġdid għat-teħid ta’ deċiżjonijiet u bi strumenti ġodda, permezz tal-kooperazzjoni msaħħa prevista fit-Trattat attwali (it-2 kolonna tat-tabella), jew b’emendi għat-Trattat jew, jekk ikun meħtieġ, Trattat ġdid tal-UEM (it-3 kolonna tat-tabella). Fl-aħħar nett, it-tabella tiġbor fil-qosor dawn l-istadji u proposti istituzzjonali, u l-inizjattivi preparatorji dwar il-pilastru politiku tal-UEM (ir-4 kolonna).

5.2.

Tabella analitika tal-alternattivi għall-ikkompletar tal-UEM (3)

8.10.2015   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 332/20

Relatur:

is-Sinjura Vladimíra DRBALOVÁ

1.1.

Il-KESE jappoġġja inizjattiva konġunta tal-Kummissjoni Ewropea u tat-Triju ta’ Presidenzi tal-Kunsill Ewropew biex issir enfasi fuq l-intraprenditorija fl-edukazzjoni (1) u titrawwem mentalità intraprenditorjali fl-Ewropa.

1.2.

Il-KESE jirrakkomanda li l-Istati Membri jagħmlu użu mill-Qafas strateġiku għall-kooperazzjoni Ewropea fl-edukazzjoni u t-taħriġ (ET 2020) ibbażat fuq l-aġenda ta’ Oslo tal-2006, li għadu validu ħafna.

1.3.

Il-KESE jirrakkomanda li l-Istati Membri jiżviluppaw l-istrateġiji ta’ edukazzjoni intraprenditorjali tagħhom stess jew jinkorporaw il-kunċett intraprenditorjali fl-istrateġiji nazzjonali tagħhom ta’ tagħlim tul il-ħajja.

1.4.

Il-KESE jitlob li gradwalment jiġu żviluppati kompetenzi prinċipali kif definiti fir-Rakkomandazzjoni tal-PE u tal-Kunsill (2006) (2) bil-għan li jsir għal titjib fl-adattabbiltà, il-kapaċità għall-impjieg, l-inklużjoni soċjali u l-mobbiltà.

1.5.

Traineeships ta’ kwalità għolja, taħriġ intern (internships), apprendistati, sistemi ta’ taħriġ doppju jew ibbażat fuq ix-xogħol, start-ups u programmi inkubatur, il-volontarjat, u l-attivitajiet sportivi jistgħu jiffaċilitaw it-tranżizzjoni mill-iskola għall-impjieg jew impjieg indipendenti.

1.6.

Il-proċeduri għar-rikonoxximent tal-għarfien miksub barra mill-iskola jeħtieġ li jiġu mtejba u l-istudenti, l-edukaturi u l-impjegaturi għandhom jiġu involuti fit-tfassil tal-proċessi ta’ rikonoxximent u jiġu mmotivati minnhom (3).

1.7.

Madankollu, l-edukazzjoni intraprenditorjali jeħtieġ titqies fil-kuntest tas-soċjetà b’mod ġenerali, mhux biss f’dik tal-ambjent tan-negozju. Il-ħiliet intraprenditorjali għandhom jiġu indirizzati b’mod adegwat fil-livelli kollha tal-edukazzjoni u t-taħriġ, sa minn età bikrija, b’mod li jippermetti l-iżvilupp kontinwu tagħhom fi ħdan il-kurrikulu kollu.

1.8.

Il-KESE jappoġġja l-proposta tal-KE indirizzata lill-Istati Membri biex jiżviluppaw qafas ta’ referenza tal-kompetenzi għall-intraprenditorija fil-kuntest tal-Qafas ta’ Kompetenzi Ewlenin. Dan jgħin sabiex jiġi żgurat approċċ koordinat f’livelli differenti ta’ edukazzjoni u tittieħed kunsiderazzjoni tat-tagħlim mhux formali u informali.

1.9.

Il-KESE jitlob lill-Istati Membri biex jintroduċu programm għal għalliema, ħarrieġa u mexxejja edukattivi li jkun iffukat fuq l-iżvilupp ta’ ħiliet u attitudnijiet intraprenditorjali. Sadanittant, stabbilimenti edukattivi għandhom joffru ambjenti ta’ tagħlim li jippromovu l-mentalità intraprenditorjali u li jkunu miftuħa għall-komunità usa’.

1.10.

Il-KESE jixtieq jenfasizza l-importanza tas-sħubija fost partijiet interessati differenti – l-amministrazzjonijiet tal-Istat, skejjel, kumpaniji, servizzi tal-impjiegi u familji – u jenfasizza b’mod partikolari r-rwol tal-imsieħba soċjali fl-iżvilupp ta’ kompetenzi professjonali u trasversali li huma adattati għar-realtà.

1.11.

Il-KESE jitlob lill-Istati Membri biex jużaw il-programmi u l-għodod disponibbli kollha li jappoġġjaw l-intraprenditorija fl-edukazzjoni u t-taħriġ, il-kreattività, l-innovazzjoni u l-mobbiltà. Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni sabiex tipprovdi lill-Istati Membri b’appoġġ u għajnuna xierqa fl-implimentazzjoni tal-programm Erasmus+, filwaqt li tiżgura li l-istrumenti kollha tagħha jiffunzjonaw b’mod xieraq.

2.1.

Waħda mill-prijoritajiet tal-konklużjonijiet tal-Kunsill Ewropew tas-26-27 ta’ Ġunju 2014, kif stabbilit fl-Anness I, Strategic agenda for the Union in times of change (L-aġenda strateġika għall-Unjoni fi żminijiet ta’ bidla) (4), kienet li tingħata għajnuna għall-iżvilupp tal-ħiliet, u li jiġi sfruttat it-talent u bidliet tal-ħajja għal kulħadd permezz tal-promozzjoni tal-ħiliet adatti għall-ekonomija moderna u t-tagħlim tul il-ħajja.

2.2.

Sabiex tikkontribwixxi għar-reviżjoni tal-Istrateġija Ewropa 2020, il-Presidenza Taljana (5) nediet diskussjoni politika dwar ir-rwol futur tal-edukazzjoni u t-taħriġ fl-aġendi tat-tkabbir nazzjonali u tal-UE. Il-Presidenza Latvjana qed tkompli wkoll tippromovi l-opportunitajiet diġitali u tippromovi l-edukazzjoni intraprenditorjali, b’mod partikulari fuq livell reġjonali (6).

2.3.

Fil-konklużjonijiet tiegħu tat-12 ta’ Diċembru 2014 (7), il-Kunsill għaż-Żgħażagħ, l-Edukazzjoni, il-Kultura u l-Isport enfasizza li kemm l-intraprenditorija kif ukoll l-edukazzjoni huma prijoritajiet tal-istrateġija Ewropa 2020 għal tkabbir intelliġenti, sostenibbli u inklużiv. L-iżvilupp ta’ mentalità intraprenditorjali jista’ jkollu benefiċċji konsiderevoli għaċ-ċittadini fil-ħajja professjonali tagħhom.

3.

3.1.

L-enfasi fuq l-edukazzjoni intraprenditorjali tirrappreżenta ritorn lejn l-Aġenda ta’ Oslo għall-Edukazzjoni Intraprenditorjali fl-Ewropa  (8), filwaqt li ssaħħaħ il-promozzjoni ta’ mentalità intraprenditorjali fis-soċjetà, u l-Qafas Strateġiku għall-Kooperazzjoni Ewropea fl-Edukazzjoni u t-Taħriġ (ET 2020)  (9).

3.2.

Il-kreattività u l-innovazzjoni huma kruċjali għall-iżvilupp tal-intrapriżi u għall-kapaċità tal-Ewropa biex tikkompeti internazzjonalment. L-investiment fl-edukazzjoni u t-taħriġ għall-iżvilupp tal-ħiliet huwa essenzjali biex jissaħħu t-tkabbir u l-kompetittività. L-ewwel sfida hija li ċ-ċittadini kollha jitħeġġu jiksbu kompetenzi ewlenin trasversali, bħall-kompetenza diġitali, it-tagħlim kif wieħed jitgħallem, is-sens ta’ inizjattiva u intraprenditorija, u l-għarfien kulturali (10).

3.3.

Il-konferenza tal-LMO dwar “L-Appoġġ għall-istart-ups sabiex jinħoloq tkabbir u impjiegi” (11) ukoll uriet biċ-ċar li l-edukazzjoni intraprenditorjali għandha titqies fil-kuntest aktar wiesa’ tal-ambjent soċjali. Id-dinja ambjent tan-negozju, madankollu, għandha tkun maħsuba biex tiffaċilita l-istart-ups, tnaqqas l-burokrazija, u toħloq opportunitajiet tax-xogħol. Inċentivi għall-fażi ta’ qabel il-bidu, l-istart ups u l-iżvilupp jistgħu jiġu marbuta b’mod effettiv ma’ firxa ta’ linji politiki attivi oħrajn fis-suq tax-xogħol attiv u jeħtieġ ukoll li jitqiesu fil-kuntest ta’ qafas usa’ ta’ appoġġ għan-negozju u l-iżvilupp tal-intrapriżi.

3.4.

Ir-reviżjoni tal-Att dwar in-Negozji ż-Żgħar (12) tirrappreżenta opportunità unika biex jissaħħu r-rabtiet bejn miżuri ffukati fuq l-SMEs u l-edukazzjoni intraprenditorjali bl-użu tal-istrumenti kollha disponibbli, bħall-COSME. Il-promozzjoni tat-titjib tal-ħiliet fl-SMEs u l-forom kollha ta’ innovazzjoni hija waħda mill-10 prinċipji gwida biex jinħolqu kundizzjonijiet ekwi għall-SMEs fl-UE.

4.1.

L-integrazzjoni tal-elementi tal-edukazzjoni intraprenditorijali fl-edukazzjoni u t-taħriġ għandha timmira li tipprovdi lil kull min qed jitgħallem bil-ħiliet u l-kompetenzi meħtieġa għall-intraprenditorja, irrispettivament mill-ġeneru, l-isfond soċjoekonomiku jew ħtiġijiet speċjali.

4.2.

Minbarra l-ħiliet bażiċi bħall-qari, il-kitba u l-aritmetika, l-intraprenditorija teħtieġ l-iżvilupp gradwali ta’ firxa ta’ kompetenzi prinċipali kif definit fir-Rakkomandazzjoni tal-PE u tal-Kunsill tal-2006, fosthom sens ta’ inizjattiva u intraprenditorija u kapaċità biex l-ideat jissarrfu f’azzjoni. Dan jinvolvi l-kreattività, l-innovazzjoni u t-teħid tar-riskju kif ukoll il-kapaċità li wieħed jippjana u jimmaniġġja proġetti biex jilħaq l-għanijiet.

4.3.

Il-komunikazzjoni b’lingwi barranin hija partikolarment essenzjali biex jiġi żgurat li ċ-ċittadini Ewropej ikunu jistgħu jiċċaqilqu, jaħdmu, u jitgħallmu b’mod liberu fl-Ewropa u qed isiru dejjem aktar importanti għaż-żgħażagħ (13).

4.4.

L-intraprenditorija diġitali hija kruċjali fl-era tas-Suq Diġitali Uniku għall-ħolqien ta’ impjiegi ġodda, għal ideat innovattivi u għal raggruppamenti li jaċċelleraw il-pass tal-innovazzjoni. L-UE teħtieġ li tiżviluppa qafas ta’ politika li jippromovi l-ħiliet tal-ICT u jħeġġeġ lill-Istati Membri jitgħallmu minn xulxin dwar kif jistgħu jżidu n-numru u jtejbu l-kwalità ta’ gradwati b’ħiliet tal-ICT skont il-ħtiġijiet tal-kumpaniji.

4.5.

Jeħtieġ li jiġi sfruttat il-potenzjal enormi tan-nisa u jiġi mistħarreġ l-approċċ uniku tagħhom ta’ tmexxija u l-immaniġġjar tan-negozji. L-Istati Membri, f’kooperazzjoni mill-qrib mal-partijiet interessati rilevanti, għandhom jimplimentaw programmi li jiffukaw fuq in-negozju u l-iżvilupp ta’ ħiliet imprenditorjali, u l-involviment ta’ negozji mmexxija min-nisa f’katini ta’ forniment globali (14).

5.1.

Il-ħiliet intraprenditorjali huma importanti għall-ħajja b’mod ġenerali u sabiex il-persuni jkollhom kontroll aħjar tal-futur tagħhom. Il-ħiliet intraprenditorjali għandhom jiġu indirizzati fil-livelli kollha tal-edukazzjoni u t-taħriġ, sa minn età bikrija biżżejjed, b’mod li jippermetti l-iżvilupp kontinwu tagħhom fi ħdan il-kurrikulu kollu.

5.2.

L-istudenti kollha tal-iskola għandu jkollhom l-opportunità li jieħdu sehem fi programmi ta’ esperjenza ta’ xogħol biex jgħinu fl-iżvilupp ta’ dawn il-ħiliet, u l-għodod żviluppati biex jivvalutaw il-progress u juru l-kisba tal-ħiliet intraprenditorjali għandhom jiffokaw fuq it-titjib tal-kwalità tal-esperjenzi tax-xogħol futuri. Eżempju tajjeb huwa programm ta’ ħidma Finlandiż li jipprovdi taħriġ relatati man-negozju f’livelli differenti ta’ edukazzjoni, “Yrittäjyyskasvatus”  (15).

5.3.

L-edukazzjoni intraprenditorjali hija definita bħala “kollezzjoni ta’ tagħlim formalizzat, li jinforma, iħarreġ u jeduka lil kull min hu interessat jipparteċipa fl-iżvilupp soċjoekonomiku permezz ta’ proġett favur il-promozzjoni tal-intraprenditorija, il-ħolqien tan-negozju, jew l-iżvilupp tan-negozji ż-żgħar” (16).

5.3.1.

L-Ewropa llum qiegħda torbot it-tamiet kollha tagħha fuq il-promozzjoni u l-iżvilupp ta’ sistemi doppji u forom simili ta’ tagħlim ibbażat fuq ix-xogħol. L-Istati Membri li qed joperaw sistemi bħal dawn jiksbu riżultati tajbin fuq medda ta’ żmien twil u l-livelli ta’ qgħad taż-żgħażagħ tagħhom huma taħt il-medja tal-UE.

5.3.2.

It-traineeships huma mezz importanti biex jiġu indirizzati l-qgħad u n-nuqqas ta’ tlaqqigħ tal-ħiliet (skills mismatch), jew biex tiġi żgurata t-tranżizzjoni mill-edukazzjoni għas-suq tax-xogħol. Għandu jkun hemm aktar appoġġ biex it-traineeships jiġu inklużi fil-kurrikuli tal-istudju (17).

5.3.3.

It-taħriġ intern, li għandu l-għan li jrawwem l-attitudnijiet intraprenditorjali tal-impjegati, u l-intraprenditorija soċjali/xprunata mill-impjegati, jista’ jirrapreżenta eżempji li rnexxew ta’ skemi ta’ parteċipazzjoni tal-impjegati mmirati li jilħqu l-għanijiet ekonomiċi u soċjali tal-organizzazzjonijiet li jaħdmu għalihom.

5.3.4.

Il-volontarjat jista’ jkun esperjenza siewja għall-iżvilupp tal-ħiliet. Il-fornituri ewlenin tal-edukazzjoni mhux formali huma l-organizzazzjonijiet taż-żgħażagħ. Permezz tal-programmi edukattivi tagħhom huma jikkontribwixxu għall-iżvilupp ta’ għadd ta’ kompetenzi trasversali, bħal pereżempju l-ħidma f’tim, il-ħiliet interpersonali, is-sens ta’ inizjattiva u t-teħid ta’ riskji. Iż-żgħażagħ jistgħu jitgħallmu mill-iżbalji tagħhom f’ambjent sikur (għall-kuntrarju tad-dinja reali tan-negozju).

5.4.

Fl-2012, il-Kummissjoni Ewropea ppubblikat rapport intitolat Entrepreneurship education at school in Europe  (18) li jiffoka fuq strateġiji nazzjonali, kurrikuli u riżultati tat-tagħlim. L-edukazzjoni fl-intraprenditorija bħalissa tiġi promossa f’bosta pajjiżi Ewropej u ġew adottati numru ta’ approċċi differenti: (1) strateġiji/pjani ta’ azzjoni speċifiċi li jiffokaw esklussivament fuq l-edukazzjoni fl-intraprenditorija, (2) strateġiji edukattivi u ekonomiċi usa’ li jinkorporaw għanijiet għall-edukazzjoni fl-intraprenditorija, (3) inizjattivi individwali jew multipli relatati mal-edukazzjoni fl-intraprenditorija.

5.5.

Mhux kulħadd jitwieled biex ikun negozjant. L-ispirtu intraprenditorjali jiġġenera biss aktar alternattivi biex il-persuni jirnexxu fil-professjonijiet tagħhom. Iżda dawk li għandhom talent fin-negozju u kuraġġ li jsarrfu l-ispirtu intraprenditorjali tagħhom f’azzjoni għandhom jiġu promossi.

5.5.1.

L-inkubaturi tan-negozju huma ċentri għall-innovazzjoni u l-attivitajiet ta’ intraprenditorija. Dawn jinstabu f’ħafna universitajiet u jipprovdu ambjent sikur fejn l-istudenti jkunu jistgħu jirċievu gwida professjonali biex ideat kummerċjali jiġu konkretizzati fir-realtà u jieħdu riskji mingħajr impatt negattiv u kultura ta’ falliment. L-istudenti fl-iskejjel tan-negozju li jkollhom inkubaturi jista’ jkollhom rotta iktar diretta biex jissieħbu fi start-up jew iniedu n-negozju tagħhom stess.

5.5.2.

Il-ħiliet intraprenditorjali jistgħu wkoll jinkisbu permezz ta’ programmi tal-iżvilupp tal-ħiliet organizzati barra mis-sistemi ta’ edukazzjoni ġenerali. Dawn il-programmi jistgħu jinkludu attivitajiet ta’ taħriġ u mentoring mogħtija minn għalliema bl-esperjenza, intraprendituri u esperti fin-negozju. Minbarra li jgħinu biex jipprovdu għarfien siewi dwar in-negozju lil intraprendituri potenzjali, jippermettulhom jiżviluppaw netwerk ta’ kuntatti ma’ intrapriżi u intraprendituri eżistenti.

5.5.3.

It-taħriġ fil-ħiliet intraprenditorjali li jingħata mill-kmamar tal-kummerċ u l-industrija madwar l-Ewropa juri diversi forom ta’ tagħlim u prattiki li jappoġġjaw lill-persuni fil-proċess ta’ identifikazzjoni u tnedija ta’ proġetti ta’ bidu ta’ negozju, identifikazzjoni u organizzazzjoni tar-riżorsi meħtieġa, u biex jassumu r-riskji marbuta mal-proġett: Entrepreneurial Skills Pass (l-Awstrija) (19), Startup@Campus (il-Belġju) (20), Incuba’ school (Franza), Long night of Start-ups (il-Ġermanja) (21), New Entrepreneurs Day (Spanja) u Bright and Young (il-Belġju) (22).

5.6.

Il-partijiet interessati u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili jistgħu jaqdu rwol ewlieni biex jikkontribwixxu b’mod effettiv għall-implimentazzjoni u t-twettiq ta’ inizjattivi mmirati sabiex jippromovu l-intraprenditorija u t-trawwim ta’ mentalità intraprenditorjali. Eżempju wieħed hija l-Finnish Startup Sauna Foundation (23), li twaqqfet minn intraprendituri Finlandiżi f’kooperazzjoni ma’ diversi partijiet interessati pubbliċi.

6.1.

Id-diffikultajiet kontinwi dwar ir-rikonoxximent u t-trasparenza tal-ħiliet u l-kwalifiki qed ifixklu l-iżvilupp ta’ taħlita tajba ta’ ħiliet u kwalifiki kif ukoll il-mobbiltà meħtieġa biex jintlaħaq tlaqqigħ aħjar bejn il-ħiliet u l-impjiegi sabiex tingħata spinta ‘l-kompetittività u l-prosperità.

6.2.

Ġew stabbiliti diversi għodod fil-livell Ewropew bil-għan li jiffaċilitaw il-kooperazzjoni permezz tat-trasparenza u r-rikonoxximent ta’ ħiliet u kompetenzi miksuba permezz ta’ edukazzjoni u taħriġ vokazzjonali (ETV) u l-edukazzjoni għolja madwar l-UE (24).

6.3.

Barra dawn l-għodod, diversi inizjattivi għandhom l-għan li jegħlbu n-nuqqas ta’ tlaqqigħ tal-ħiliet, speċifikament il-Klassifikazzjoni Ewropea ta’ Ħiliet, Kompetenzi, Kwalifiki u Impjiegi (ESCO) u l-Panorama ta’ Ħiliet tal-UE. Sabiex titrawwem il-mobilità, għandna wkoll il-qafas tal-Europass, inkluż is-CV tal-Europass u l-Passaport Ewropew tal-Ħiliet, u r-reviżjoni reċenti tad-Direttiva dwar ir-Rikonoxximent ta’ Kwalifiki Professjonali (25).

6.4.

L-iżgurar ta’ koerenza akbar bejn il-Qafas Ewropew tal-Kwalifiki (QEK), is-sistemi Ewropej ta’ trasferiment ta’ krediti (ECTS u ECVET) u l-klassifikazzjoni multilingwi tal-ħiliet Ewropej u l-Klassifikazzjoni Ewropea ta’ Ħiliet, Kompetenzi, Kwalifiki u Impjiegi (ESCO) se jgħin biex tiżgura r-rikonoxximent tal-kwalifiki, il-validazzjoni ta’ tagħlim mhux formali u informali u l-iggwidar tul il-ħajja. Dan il-proċess għandu jibqa’ komprensiv u għandu jkun akkumpanjat minn evalwazzjoni tal-istrumenti varji involuti sabiex tiżgura l-effettività tagħhom.

6.5.

Il-Komunikazzjoni dwar ir-Reviżjoni tal-Edukazzjoni (26) issemmi wkoll il-ħtieġa li jiġu rikonoxxuti, evalwati u vvalidati l-ħiliet li l-persuni jiksbu barra mill-iskola, u b’hekk jingħata profil tal-ħiliet għal impjegaturi potenzjali. Ir-rikonoxximent tal-ħiliet żviluppati barra mill-iskola hija rilevanti fl-għażla ta’ persuna għal impjieg; madankollu r-responsabbiltà ta’ evalwazzjoni u validazzjoni tal-ħiliet m’għandhiex tingħadda lill-impjegaturi biss.

6.6.

Barra minn hekk il-politiki u l-oqfsa li jappoġġjaw il-portabilità tal-kwalifiki huma ġeneralment relatati ma’ leġislazzjoni eżistenti tal-UE, u bosta huma inizjattivi nazzjonali għall-validazzjoni tat-tagħlim preċedenti fil-livell tal-Istati Membri. Analiżi sistematika u l-monitoraġġ ta’ inizjattivi nazzjonali bħal dawn għandhom ikunu mmirati biex jidentifikaw prattiki tajbin u jippromovu t-tagħlim reċiproku u prinċipji komuni (27).

6.7.

Il-KESE huwa favur il-proposta tal-Kummissjoni Ewropea għall-iżvilupp ta’ qafas ta’ referenza għall-kompetenzi fl-intraprenditorija fil-kuntest tal-Qafas tal-Kompetenzi Ewlenin, li janalizza l-kompetenzi skont il-partijiet kostitwenti tagħhom abbażi tad-deskritturi u l-livelli tar-riżultati tat-tagħlim tal-QEK. Dan se jgħin biex jiġi żgurat approċċ ikkoordinat bejn il-livelli differenti tal-edukazzjoni u l-proċess ta’ kunsiderazzjoni tat-tagħlim mhux formali u informali.

1.

Entrepreneurship360  (28), li għandha l-għan li ssaħħaħ l-intraprenditorija fl-iskejjel u f’istituzzjonijiet tekniċi u vokazzjonali u tipprovdi strument ta’ valutazzjoni proprja disponibbli b’xejn li se jappoġġja istituzzjonijiet u għalliema individwali billi jgħinhom jiżviluppaw l-istrateġiji u l-prattiki tagħhom għall-promozzjoni tal-intraprenditorija, u

2.

l-għodda onlajn HEInnovate, li tgħin lill-istituzzjonijiet ta’ edukazzjoni ogħla biex jippromovu mentalità aktar intraprenditorjali u innovattiva f’kuntest internazzjonali (29).

7.1.

L-għalliema u l-edukaturi għandhom rwol kruċjali fl-iffaċilitar tat-tagħlim u t-tkattir tal-ideat. L-integrazzjoni ta’ proċessi edukattivi u teknoloġiji tat-tagħlim ġodda fil-klassijiet mhix ħaġa sempliċi peress li dan jeħtieġ għalliema kwalifikati biex imexxu dan il-proċess (30). Huma għandhom jippromovu approċċi alternattivi u mhux formali għat-tagħlim, u japplikaw attitudni individwali.

7.1.1.

Il-kwalità tal-għalliema u l-mentors hija essenzjali biex jiġi żgurat is-suċċess u l-effettività tal-programmi ta’ taħriġ intraprenditorjali. F’dan ir-rigward, intraprendituri potenzjali li huma fl-istadji bikrija tal-ħajja kummerċjali tagħhom japprezzaw partikolarment l-esperjenza u l-għarfien ta’ għalliema bl-esperjenza, aktar imprendituri anzjani, pereżempju li jistgħu jaqsmu l-esperjenzi tagħhom stess (31).

7.1.2.

Eżempju wieħed tal-effettività ta’ programmi ta’ taħriġ intraprenditorjali huwa l-programm organizzat mill-Fondazzjoni Nazzjonali għat-Tagħlim Intraprenditorjali tal-Irlanda (32) li tipprovdi taħriġ intensiv għal min iħarreġ sabiex l-għalliema u ħaddiema żgħażagħ fil-livell sekondarju jiksbu l-ħiliet u r-riżorsi meħtieġa biex jimplimentaw b’suċċess it-taħriġ intraprenditorjali għaż-żgħażagħ. Parteċipanti li jtemmu b’suċċess dan il-programm jirċievu l-kwalifika Ħarrieġa Intraprenditorijali Ċċertifikati (Certified Entrepreneurship Trainers – CETS).

7.1.3.

Eżempju ieħor huwa l-Programm ta’ Azzjoni tan-Netherlands dwar l-Intraprenditorija u l-Edukazzjoni (Dutch Action Programme Entrepreneurship and Education) (33), li għandu l-għan li jsaħħaħ l-ispirtu u l-attitudnijiet intraprenditorjali fost l-istudenti billi jintegra l-ħiliet u l-għarfien intraprenditorjali fi ħdan fis-sistema edukattiva tan-Netherlands. Il-programm huwa magħmul minn skemi differenti li l-għanijiet tagħhom huma li joffru firxa wiesgħa ta’ attivitajiet għall-iżvilupp tal-ħiliet intraprenditorjali tal-istudenti fl-istadji differenti tal-karrieri edukattivi tagħhom kif ukoll jipprovdu korsijiet ta’ taħriġ li jiffaċilitaw l-edukazzjoni intraprenditorjali għall-għalliema.

7.2.

L-għalliema, min iħarreġ u l-mexxejja edukattivi għandhom ifittxu li jiżviluppaw il-kreattività u l-attitudnijiet innovattivi tagħhom stess, filwaqt li l-iskejjel għandhom joffru ambjent ta’ tagħlim li jippromovi mentalità intraprenditorjali u li huwa miftuħ għall-komunità usa’.

7.3.

F’Ġunju 2013, il-Kummissjoni ppubblikat A guide for Educators (Gwida għall-edukaturi) (34), dokument li jelenka lista ta’ prinċipji bażiċi għal għalliema intraprenditorjali, tivvaluta r-riżultati kwalitattivi tat-tagħlim, it-tagħlim transkurrikulari, it-taħriġ għall-għalliema qabel u waqt is-servizz, il-mentoring, il-konsulenza, l-innovazzjoni fil-pedagoġija intraprenditorjali, u jippreżenta messaġġi ewlenin minn eżempji prattiċi.

7.3.1.

L-istituzzjonijiet ta’ taħriġ għall-għalliema intraprenditorjali għandhom jiżviluppaw kunċett edukattiv ċar, li jagħti lill-għalliema anke l-kapaċità li jgħallmu waqt li fl-istess ħin iqisu l-ħtiġijiet tas-suq tax-xogħol. L-edukazzjoni favur mentalità intraprenditorjali jeħtieġ li tiġi integrata fil-programm ta’ studju bħala approċċ orizzontali u suġġett transkurrikulari.

7.3.2.

Il-programmi ta’ taħriġ għall-għalliema intraprenditorjali għandhom jimmotivaw lill-għalliema studenti biex jiżviluppaw l-għarfien, il-ħiliet u l-attitudnijiet intraprenditorjali tagħhom stess.

7.3.3.

Għandu jingħata appoġġ għall-iżvilupp ta’ għodod diġitali u onlajn ħielsa u miftuħa għat-tagħlim tal-ħiliet intraprenditorjali u għall-esplorazzjoni ta’ forom ta’ kooperazzjoni mal-komunità ġenerali biex jiġu promossi għodod tan-negozju b’xejn kif ukoll taħriġ għal dawn l-għodod.

7.3.4.

Il-mobbiltà tal-edukaturi madwar l-Ewropa hija importanti, partikolarment fl-edukazzjoni ogħla, permezz tal-Programm ta’ Tagħlim għal Tul il-Ħajja tal-UE u/jew strumenti oħra, imfasslin apposta għal dan l-iskop. Jinħtieġu aktar mobbiltà u skambju tal-esperjenzi fl-Ewropa, mhux biss bejn l-universitajiet, iżda fejn applikabbli anke bejn id-dinja akkademika u dik tal-kummerċ. Jeħtieġ li jiġu żviluppati programmi li jippermettu li l-edukaturi jqattgħu żmien f’istituzzjonijiet oħrajn u/jew fis-settur privat biex ikunu jistgħu verament jipparteċipaw, jitgħallmu u jiżviluppaw.

8.1.

In-negozji għandhom jiġu kkonsultati dwar il-formulazzjoni ta’ attivitajiet ta’ edukazzjoni intraprenditorijali. Dan huwa meħtieġ biex jiġi żgurat li l-gradwati jkunu mgħammra bil-ħiliet li jeħtieġu biex jirnexxu. In-negozji għandhom jiġu mistiedna jipparteċipaw iktar f’taħriġ tal-maniġers u tal-ħaddiema fl-oqsma ta’ interprenditorja, kooperazzjoni u parteċipazzjoni fil-ġestjoni tal-organizzazzjonijiet tagħhom. In-negozji għandhom iħarrġu wkoll lill-ħaddiema tagħhom fil-ħiliet u l-għarfien ġdid meħtieġa kif ukoll fit-teħid tad-deċiżjonijiet f’kundizzjonijiet tax-xogħol li jippermettulhom aċċess għal dawn il-programmi ta’ taħriġ. Barra minn hekk, huma għandhom jaħdmu mal-komunità edukattiva bil-għan li ż-żgħażagħ jkunu jistgħu jitgħallmu dwar is-suq tax-xogħol u jsibu posthom fih.

8.2.

Ir-rabta bejn it-trejdjunjins u ż-żgħażagħ fil-qasam tat-taħriġ hija partikolarment importanti. It-trejdjunjins jistgħu jieħdu sehem fit-taħriġ taż-żgħażagħ f’ambjenti tax-xogħol differenti minn skejjel jew ċentri edukattivi. L-aktar ħaddiema ta’ esperjenza u professjonali jistgħu jaħdmu ma’ ħaddiema żgħażagħ, ħarrieġa u voluntieri bħala konsulenti u tuturi jew isiru għalliema f’faċilitajiet speċjali tal-apprendistat. Dawn ir-rabtiet ma’ kumpaniji huma importanti għat-tagħlim taż-żgħażagħ dwar il-proċess tas-suq tax-xogħol u r-relazzjonijiet industrijali. It-trejdjunjins tal-għalliema huma riżorsa kritika għall-ħidma flimkien magħhom favur l-iżvilupp ta’ tfassil ta’ politiki effettivi fl-edukazzjoni u t-taħriġ, iżda l-interfaċċa man-negozji hija kruċjali.

8.3.

Fuq kollox, fil-kuntest tas-sħubija soċjali, l-impjegaturi u l-organizzazzjonijiet tal-ħaddiema għandhom jiġu involuti fit-tfassil ta’ strateġiji nazzjonali ta’ tagħlim tul il-ħajja u pjani ta’ azzjoni għall-implimentazzjoni tal-Garanziji għaż-Żgħażagħ. Il-KESE jappoġġja l-Qafas ta’ Azzjoni dwar l-Impjieg taż-Żgħażagħ (35), żviluppat mill-imsieħba soċjali Ewropej.

8.4.

Huwa kruċjali li jiġi żgurat l-involviment tas-soċjetà ċivili. Dan jista’ jippermetti li diversi organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili (b’enfasi fuq in-nisa, iż-żgħażagħ, il-familji, il-persuni b’diżabbiltà, il-migranti, il-minoranzi u gruppi oħra) jiffokaw b’mod iktar effettiv fuq il-ħtiġijiet u l-prijoritajiet ta’ gruppi speċifiċi taċ-ċittadini fis-sistema edukattiva u fis-suq tax-xogħol.

8.5.

Il-familja tkompli taqdi rwol importanti kif diġà jissemma fl-Opinjoni tal-Kumitat (36).

9.1.

Erasmus+  (37), programm ġdid tal-Kummissjoni għall-edukazzjoni, it-taħriġ, iż-żgħażagħ u l-isport 2014-2020 għandu l-għan li jsaħħaħ il-ħiliet u l-impjegabbiltà, kif ukoll li jimmodernizza l-edukazzjoni, it-taħriġ u x-xogħol taż-żgħażagħ. Dan il-programm mifrux fuq seba’ snin se jkollu baġit ta’ EUR 14,7 biljun, li jirrappreżenta żieda ta’ 40 % fil-livelli attwali ta’ nfiq u jirrifletti l-impenn tal-UE li tinvesti f’dawn l-oqsma. Erasmus+ se jipprovdi opportunitajiet għal aktar minn erba’ miljun Ewropew biex jistudjaw, jiksbu esperjenza ta’ xogħol u jagħmlu volontarjat barra minn pajjiżhom. Dan huwa pass importanti li għandu potenzjal sinifikanti f’termini ta’ appoġġ għall-edukazzjoni intraprenditorjali, pereżempju billi jħeġġeġ l-integrazzjoni tal-kooperazzjoni bejn l-edukazzjoni u n-negozju f’Alleanzi ta’ Għarfien għall-edukazzjoni għolja u f’Alleanzi ta’ Ħiliet Settorjali għall-edukazzjoni u t-taħriġ vokazzjonali.

9.2.

Dawn huma programmi u strumenti oħrajn li jappoġġjaw l-edukazzjoni intraprenditorjali fl-UE: FSE  (38) , ESCO – Klassifikazzjoni Ewropea ta’ Ħiliet, Kompetenzi, Kwalifiki u Impjiegi  (39) , COSME  (40) , ORIZZONT2020  (41) , l-Inizjattiva favur l-Impjieg taż-Żgħażagħ  (42) u Ewropa Kreattiva  (43).

8.10.2015   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 332/28

Relatur:

is-Sur Ludvík JÍROVEC

Korelatur:

is-Sur Edwin CALLEJA

—

l-eżerċizzju tar-REFIT li għaddej bħalissa u qed jitmexxa mill-Kummissjoni. Dan għandu jikkontribwixxi għall-ikkompletar tas-suq uniku għall-ikel, mingħajr ma jiġu injorati l-istandards eżistenti fil-kundizzjonijiet tal-impjieg tal-ħaddiema,

—

ir-riforma reċenti tal-PAK li jeħtieġ li tiġi implimentata mingħajr ma toħloq distorsjonijiet fil-kompetizzjoni fost l-Istati Membri u b’mod li tistimula l-produzzjoni sostenibbli,

—

il-European Alliance for Apprenticeships Pledge. Dan jitlob l-appoġġ sħiħ tal-Istati Membri fl-implimentazzjoni tagħha.

—

tfittex li l-ftehimiet kummerċjali sinifikanti tal-UE li għadhom pendenti jiġu konklużi b’mod favorevoli (l-iżjed, l-Istati Uniti, il-Ġappun u l-imsieħba tal-Asja t’Isfel), peress li dan jista’ jġib vantaġġi konsiderevoli għall-produtturi tal-ikel u x-xorb tal-UE,

—

tissorvelja l-implimentazzjoni tal-ftehimiet kummerċjali fis-seħħ,

—

tħabrek biex ikun hemm koordinazzjoni aħjar bejn ftehimiet bilaterali u plurilaterali,

—

tiżgura trattament reċiproku kemm fit-tnaqqis tal-ostakli tariffarji kif ukoll fit-tneħħija tal-ostakli kummerċjali non-tariffarji (ONT) u tiżgura li jinżammu l-istandards eżistenti tal-UE għall-protezzjoni tal-konsumaturi, l-ambjent u s-saħħa.

—

jinħolqu kundizzjonijiet favorevoli għall-esportazzjoni billi jiġu eliminati l-ostakli għall-kummerċ,

—

jiġi ffaċilitat l-aċċess għall-finanzjament tal-kummerċ (kreditu u assigurazzjoni għall-esportazzjoni),

—

tiġi appoġġjata l-promozzjoni tal-esportazzjoni abbażi ta’ kollaborazzjoni bejn is-settur pubbliku u dak privat,

—

tinġabar informazzjoni dwar il-ħtiġijiet marbutin mal-importazzjoni fil-pajjiżi terzi u tintbagħat lill-assoċjazzjoni rappreżentattiva tal-SMEs.

—

iżjed informazzjoni ta’ kwalità għolja bbażata fuq is-settur dwar is-suq tax-xogħol, li tkun disponibbli fl-Istati Membri kollha biex tgħin fl-indirizzar tal-problema tal-informazzjoni asimmetrika bejn min iħaddem u l-impjegati potenzjali; u biex jiġu identifikati u aġġustati l-iżbilanċi bejn il-ħiliet disponibbli u l-ħtiġijiet tas-suq tax-xogħol,

—

validazzjoni tal-korsijiet ta’ studju f’istituzzjonijiet ta’ edukazzjoni ogħla fuq bażi regolari bl-inklużjoni ta’ rappreżentanti mill-industrija tal-ikel u x-xorb biex tinżamm ir-rilevanza tas-settur tal-edukazzjoni vokazzjonali,

—

programmi ta’ apprendistat li jinfetħu għar-rekluti ġodda kollha fis-settur tal-ikel u x-xorb u mhux biss għaż-żgħażagħ. Dan huwa partikolarment importanti biex jiġi lliberat il-potenzjal tan-nisa li jerġgħu jidħlu fis-suq tax-xogħol u ħaddiema iżjed imdaħħlin fl-età li jkunu qed ifittxu li jibdlu l-karriera tagħhom,

—

mezzi u riżorsi għat-taħriġ u t-tagħlim tul il-ħajja bil-għan li jkun hemm forza tax-xogħol ikkwalifikata. F’dan ir-rigward, id-djalogu soċjali huwa aspett fundamentali.

—

tal-protezzjoni tal-ħaddiema Ewropej u d-drittijiet tal-konsumatur,

—

tar-ratifika sħiħa u effettiva, l-implimentazzjoni u l-infurzar tal-istandards fundamentali tal-ILO, u

—

tal-istandards Ewropej ta’ kwalità fis-settur tal-ikel u x-xorb.

1.2.9.

Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni tfassal rapport, li fih tivvaluta jekk għandhiex tiġi pprovduta informazzjoni dwar l-ingredjenti u l-kontenut nutrizzjonali tax-xorb alkoħoliku.

2.1.

L-industrija Ewropea tal-ikel u x-xorb hija l-ikbar settur tal-manifattura fl-ekonomija tal-UE u tiġġenera fatturat annwali ta’ aktar minn EUR 1 triljun u timpjega b’mod dirett 4,25 miljun ħaddiem fl-UE. Hija parti wkoll minn katina ta’ valur li timpjega 32 miljun ruħ b’kollox u tiġġenera 7 % tal-PDG tal-UE. L-SMEs jirrappreżentaw 99,1 % tal-kumpaniji fl-industrija tal-ikel u x-xorb (8).

2.2.

Is-sehem ta’ investiment privat fir-R&Ż huwa ta’ 0,27 % tal-fatturat tal-industrija. It-Tabella ta’ Valutazzjoni 2012 taċ-Ċentru Konġunt għar-Riċerka (JRC) ikkonfermat it-tendenzi osservati fis-snin preċedenti, b’mod partikolari li l-UE kellha livelli sostnuti ta’ R&Ż fis-settur privat iżda għadha lura meta mqabbla mal-pari internazzjonali tagħha (9).

2.3.

L-industrija tal-ikel u x-xorb tipproċessa 70 % tal-prodotti agrikoli tal-UE u tipprovdi ikel sigur, ta’ kwalità għolja u sustanzjuż lill-konsumaturi Ewropej.

2.4.

Fl-2012, l-esportazzjonijiet dinjija mill-Ewropa ta’ prodotti pproċessati tal-ikel u tax-xorb kienu jiswew EUR 86,2 biljun (10), li għamilha l-akbar esportatur globali fis-settur. Barra minn hekk, fl-istess sena ġie rreġistrat bilanċ kummerċjali favoreveli fil-livell tal-UE ta’ EUR 23 biljun. F’dawn l-aħħar 20 sena, il-kummerċ tal-prodotti tal-ikel u tax-xorb bejn l-Istati Membri żdied bi tliet darbiet għal madwar EUR 450 biljun (11).

2.5.

Is-settur huwa pilastru nonċikliku u reżiljenti tal-ekonomija bi preżenza qawwija fl-Istati Membri kollha, u huwa ċertament kontributur importanti fl-isforz tal-industrija Ewropea tal-manifattura li tespandi s-sehem tagħha tal-PDG għall-perċentwal ta’ 20 % stabbilit mill-Kummissjoni Ewropea fil-kuntest tal-Istrateġija UE 2020 (12). Il-KESE jikkonferma l-appoġġ tiegħu u jtenni r-rakkomandazzjoni tiegħu li din il-mira tiġi kkomplementata b’enfasi fuq l-aspett kwalitattiv (13).

2.6.

L-indikaturi ewlenin tal-kompetittività juru, madankollu, li s-settur qed jitlef il-vantaġġ kompetittiv tiegħu. Fil-kuntest taż-żieda fid-domanda dinjija, minn sena għal oħra, il-kwota tas-suq tal-esportazzjoni naqset (valur tal-esportazzjoni fl-2012: 16,1 % meta mqabbel mal-20,5 % fl-2002) (14).

2.7.

Din l-Opinjoni fuq inizjattiva proprja tal-KESE qed tipprova tixħet l-attenzjoni tagħha b’mod partikolari fuq is-settur tal-ikel u x-xorb billi tindika dawk il-miżuri meħtieġa biex ireġġgħu lura din it-tendenza negattiva u biex tissaħħaħ il-kompetittività tas-settur kemm fis-suq intern kif ukoll fid-dinja.

2.8.

Il-konsumaturi huma intitolati jirċievu informazzjoni vera u bilanċjata dwar ix-xorb alkoħoliku biex tgħinhom jieħdu deċiżjonijiet infurmati dwar il-konsum tagħhom. Ix-xorb alkoħoliku kollu, hu x’inhu l-kontenut alkoħoliku tiegħu, għandu jkun kopert mill-istess regoli. Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni tipproduċi bla dewmien ir-rapport mitlub mir-Regolament (UE) Nru 1169/2011 sa Diċembru 2014, li jivvaluta jekk ix-xorb alkoħoliku għandux fil-futur ikun kopert mir-rekwiżit li jipprovdi informazzjoni dwar l-ingredjenti u l-kontenut nutrizzjonali.

4.1.1.

Il-leġislazzjoni tal-UE dwar l-ikel hija armonizzata ħafna u s-settur jibbenefika b’mod sostanzjali mill-opportunitajiet offruti mis-suq intern. Il-kummerċ bejn l-Istati Membri żdied b’mod sinifikanti matul dawn l-aħħar għaxar snin u bħalissa jammonta għal madwar 20 % tal-produzzjoni tal-ikel u x-xorb fl-UE. Madankollu, in-negozji għadhom jirrappurtaw differenzi fl-interpretazzjoni u l-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni dwar l-istandards tal-ikel tal-UE. Permezz ta’ integrazzjoni ikbar, jinfetħu opportunitajiet ġodda għat-tkabbir (20).

It-titjib tar-relazzjonijiet fil-katina tal-provvista tal-ikel huwa wkoll essenzjali biex jiġi żgurat ambjent kompetittiv fis-settur tal-ikel u x-xorb (21).

4.1.2.

Il-ħidma tal-Kummissjoni tal-UE, bil-għan li tissorvelja l-effettività tal-inizjattiva Ewropea tal-katina tal-provvista (22) (European Supply Chain Initiative) kif ukoll l-infurzar tar-regoli fil-livell nazzjonali, hija ta’ importanza kbira (23). L-SCI hija inizjattiva volontarja konġunta importanti stabbilita minn organizzazzjonijiet tal-partijiet interessati tul il-katina kollha tal-provvista tal-ikel. Tipprovdi sistema għat-titjib tar-relazzjonijiet ta’ negozju bejniethom u biex jinstabu soluzzjonijiet għal kwalunkwe nuqqas ta’ qbil li jinħoloq fir-relazzjonijiet kummerċjali tagħhom.

4.2.1.

Bil-għan li jtejbu l-ħiliet tal-forza tax-xogħol fis-settur, fl-2013 l-EFFAT u FoodDrinkEurope adottaw rapport konġunt li fih iddeskrivew il-politiki meħtieġa dwar it-taħriġ u l-ħiliet sabiex jintlaqgħu l-isfidi tas-suq tax-xogħol (24).

4.2.2.

Nedew ukoll il-“Youth Apprenticeship Pledge for the food and drink industry” (25) (il-wegħda ta’ apprendistati għaż-żgħażagħ fl-industrija tal-ikel u x-xorb) bil-għan li jiffaċilitaw l-użu ta’ apprendistati ta’ kwalità għolja f’kumpaniji tal-ikel u x-xorb madwar l-UE, speċjalment mill-SMEs.

4.3.1.

B’bilanċ kummerċjali pożittiv ta’ EUR 23 biljun fl-2012, l-UE qiegħda fuq quddiem nett fl-esportazzjoni ta’ prodotti tal-ikel u x-xorb minkejja t-tnaqqis tal-kwota tagħha tas-suq globali tal-kummerċ tal-ikel u x-xorb. Min-naħa tagħhom, matul dawn l-aħħar snin, pajjiżi bħaċ-Ċina u l-Brażil kienu qed iżidu l-kwota tagħhom tas-suq tal-esportazzjoni b’mod kontinwu (26).

4.3.2.

Minkejja rikonoxximent ġenerali li s-sigurtà tal-ikel hija ta’ importanza kbira (27), l-espansjoni tal-esportazzjoni hija waħda mis-sorsi ewlenin ta’ tkabbir għal kull industrija. Fid-dawl tal-perċentwal dejjem jiżdied ta’ popolazzjonijiet għonja f’pajjiżi emerġenti, l-industrija għandha tkun kapaċi tirreaġixxi għall-espansjoni fid-domanda dinjija.

4.3.3.

L-iżjed soluzzjoni effiċjenti għall-ftuħ tas-swieq kienet tkun ftehim sinifikanti multilaterali fl-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (WTO), iżda sensiliet suċċessivi ta’ taħditiet ma rnexxilhomx jilħqu ftehim komprensiv.

4.3.4.

Għalhekk, il-ftehimiet kummerċjali bilaterali kisbu importanza sostanzjali u kisbu r-riżultati għall-industrija Ewropea inġenerali u s-settur tal-ikel u x-xorb b’mod partikolari. Fin-negozjati attwali marbuta mas-Sħubija Trans-Atlantika ta’ Kummerċ u ta’ Investiment (TTIP), għandhom jiġu indirizzati kemm l-ostakli tariffarji kif ukoll dawk non-tariffarji b’enfasi fuq it-trattament reċiproku għall-prodotti tal-ikel u x-xorb mill-Ewropa, iżda dan bl-ebda mod m’għandu jipperikola l-interess tal-konsumaturi Ewropej. Ir-riżultat għandu jwassal għal gwadanji sinifikanti għas-settur agroalimentari Ewropew (28).

4.3.5.

Il-politika ta’ promozzjoni tal-UE hija għodda tajba biex tibni fuq l-immaġni pożittiva tal-prodotti agroalimentari Ewropej fid-dinja kollha u tikkomunika l-attributi ewlenin tal-prodotti tal-ikel Ewropej.

4.4.1.

Kif intqal fl-Opinjoni tiegħu tal-2012 (29), “Il-konsum u l-produzzjoni sostenibbli f’termini ta’ użu ta’ servizzi u prodotti li joffru aktar valur u jużaw ir-riżorsi naturali mill-inqas jinsabu fil-qalba tal-istrateġiji intiżi biex iżidu l-effikaċja tar-riżorsi u jippromovu ekonomija ekoloġika”.

4.4.2.

L-industriji Ewropej tal-ikel u tax-xorb jiddependu mill-aċċess għal kwantitajiet adegwati ta’ materja prima agrikola li jsegwu kriterji speċifiċi ta’ kwalità u li jkollha prezzijiet kompetittivi.

4.4.3.

Waħda mill-akbar sfidi hija l-ħela tal-ikel: kull sena jinħlew madwar 90 miljun tunnellata ta’ ikel tul il-katina Ewropea tal-ikel. Kull darba li jinħela l-ikel, jinħlew ukoll ir-riżorsi użati biex jipproduċu l-ikel bħall-materja prima, l-ilma, il-fertilizzanti u l-karburanti. Ċerti inizjattivi ewlenin wasslu għal għadd ta’ sħubijiet ma’ partijiet interessati rilevanti bħall-kampanja “Every Crumb Counts” u l-pubblikazzjoni ta’ sensiela ta’ struzzjonijiet –Tool Kit – għall-industrija. Opinjoni tal-KESE adottata fl-2013 dwar il-prevenzjoni u t-tnaqqis tal-ħela tal-ikel kienet indirizzat il-problemi u s-soluzzjonijiet possibbli f’dan ir-rigward (NAT/570).

4.4.4.

Il-Kummissjoni Ewropea rrakkomandat li s-settur tal-ikel jiġi kkunsidrat bħala qasam prijoritarju għal aktar effiċjenza fl-użu tar-riżorsi u wettqet konsultazzjoni fil-fond dwar is-sostenibbiltà tas-sistema Ewropea tal-ikel (30).

4.4.5.

Is-sostenibbiltà għandha tiġi analizzata minn perspettiva usa’ billi ma tiffukax biss fuq is-sostenibilità ambjentali, iżda wkoll fuq il-pilastri soċjali u ekonomiċi tas-sostenibbiltà. Dan kien il-każ f’dikjarazzjoni konġunta adottata minn 11-il organizzazzjoni li jirrappreżentaw il-katina tal-ikel fil-kuntest tal-Forum ta’ Livell Għoli (31).

4.5.1.

Il-livelli ta’ investiment fir-R&Ż fis-settur tal-ikel u x-xorb fl-UE huma baxxi meta mqabbla ma’ sottosetturi oħra tal-manifattura u ma’ industriji oħra tal-ikel u x-xorb fid-dinja (32).

4.5.2.

Il-Komunitajiet ta’ Konoxxenza u Innovazzjoni (KKI) fis-settur tal-ikel u x-xorb għandhom jitħeġġu u jiġu appoġġjati. Il-KKI jindirizzaw perspettiva fuq perjodu twil ta’ żmien ta’ 7-15-il sena filwaqt li jissodisfaw ukoll ċerti għanijiet fuq perjodu qasir u medju ta’ żmien bħall-impenn fundamentali taż-żieda fl-investiment tar-R&Ż sal-2020, u jikkontribwixxu biex jiżdiedu l-impjiegi u t-tkabbir.

Il-kumpaniji tal-ikel u x-xorb jiffaċċjaw problemi bla tarf meta jiġu introdotti prodotti u proċessi innovattivi. L-iżjed li jbatu huma l-SMEs minħabba kapaċitajiet limitati ta’ organizzazzjoni u ta’ riżorsi, u minħabba n-nuqqas tal-kompetenzi maniġerjali meħtieġa, esperjenza u viżjoni strateġika. Il-proċeduri ta’ awtorizzazzjoni għat-tqegħid ta’ prodotti ġodda fis-suq jeħtieġ li jsiru b’iżjed ħeffa, filwaqt li jirrispettaw il-prinċipju tal-prekawzjoni li dejjem jitqiegħdu fis-suq biss dawk il-prodotti li huma siguri għas-saħħa tal-konsumaturi.

4.6.1.

Huma l-SMEs li l-iżjed isofru minħabba għadd kbir ta’ strutturi li jwasslu għal piżijiet amministrattivi bla bżonn. Dawn jaqdu rwol ewlieni fil-kompetittività tas-settur u għalhekk jeħtieġu attenzjoni speċjali mingħajr preġudizzju għas-sikurezza tal-ikel jew għad-drittijiet tal-ħaddiema u tal-konsumaturi.

4.6.2.

Fil-kuntest tar-REFIT, il-Kummissjoni għamlet pass importanti biex jiġi żgurat li l-leġislazzjoni tal-UE tkun adatta għan-negozju u ssaħħaħ il-kompetittività (33).

8.10.2015   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 332/36

Relatur:

is-Sur Dumitru FORNEA

Korelatur:

is-Sinjura Hilde VAN LAERE

1.1

Il-manifattura addittiva hija waħda mit-teknoloġiji abilitanti ewlenin li ser jagħtu sura ġdida lill-approċċi għall-manifattura u l-prodotti u l-fabbriki tal-futur. Ir-rivoluzzjoni diġitali, flimkien ma’ din ir-rivoluzzjoni fil-qasam tal-manifattura, ser jippermettu lill-Ewropa biex terġa' ġġib lura lejn xtutha l-produzzjoni minn reġjuni b'pagi iżjed baxxi u b'hekk tagħti spinta lill-innovazzjoni u t-tkabbir sostenibbli fuq artna.

1.2

Il-KESE jemmen li l-UE tista’ żżomm il-pożizzjoni attwali tagħha bħala attur globali ewlieni fil-manifattura addittiva, iżda sabiex dan isir għandhom jittieħdu l-miżuri li ġejjin fil-livell Ewropew u nazzjonali:

1.3

L-investimenti fl-infrastruttura tal-ICT għandhom jingħataw prijorità sabiex il-membri kollha tal-pubbliku u n-negozji jkollhom aċċess għal netwerks tal-internet b’veloċità għolja, fl-ogħla livelli disponibbli ta’ kwalità u sigurtà;

1.4

Il-kapaċità Ewropea għall-ħżin u t-trażmissjoni ta’ ammonti kbar ta’ data diġitali għandha tissaħħaħ u tiġi aġġornata, u l-protezzjoni ta’ din id-data għandha tiġi ggarantita skont l-interessi leġittimi taċ-ċittadini u n-negozji tal-UE;

1.5

L-istituzzjonijiet tal-UE u l-gvernijiet nazzjonali għandhom jippreparaw lin-nies għall-isfidi tas-soċjetà diġitali u t-teknoloġiji ta' tfixkil relatati, bħall-manifattura adittiva, permezz ta’ investimenti fi programmi kulturali, edukattivi u ta’ taħriġ li huma konformi mad-dinamika u r-rekwiżiti ta’ profili ġodda ta’ impjiegi assoċjati ma’ ġenerazzjoni ġdida ta’ sistemi ta’ produzzjoni.

1.6

Sabiex jintlaħaq il-potenzjal sħiħ tal-użu tal-manifattura adittiva, ir-riċerka u l-kreattività jridu jitħeġġu (permezz ta’ inċentivi finanzjarji u fiskali) fil-kumpaniji u l-istituzzjonijiet edukattivi u xjentifiċi rilevanti;

1.7

Hija meħtieġa riċerka addizzjonali biex tespandi l-firxa ta’ materjali u l-għadd ta’ applikazzjonijiet, u biex titjieb is-saħħa, il-veloċità, il-produttività u l-maturità ta’ din it-teknoloġija. Il-passi lejn proċess ta’ produzzjoni matur għandhom jittieħdu fl-Ewropa, sabiex tiġi żgurata l-pożizzjoni kompetittiva tagħna fis-swieq globali u jinżammu l-benefiċċji ekonomiċi u l-impjiegi ta’ kwalità għolja involuti fi ħdan l-UE;

1.8

Is-Sħubijiet Ewropej għall-Innovazzjoni għandhom jintegraw l-isforzi għall-iżvilupp ta’ materjali ġodda għall-manifattur addittiva. Firxa estiża ta’ materjali u żieda fl-għadd ta’ fornituri ser jippromovu prezzijiet aktar kompetittivi, jiftħu setturi industrijali ġodda u joħolqu volumi ogħla ta’ materjali ta' manifattura addittiva u swieq tal-provvista aktar kompetittivi;

1.9

L-UE għandha tiffaċilita investimenti f’tagħmir ġdid tal-manifattura addittiva u għandha tinkoraġġixxi l-iżvilupp ta’ teknoloġija tal-manifattura addittiva f'sistemi ta’ produzzjoni miftuħa li huma flessibbli u faċli li jintegraw ma’ teknoloġiji oħra ta’ produzzjoni u ta’ rfinar, sabiex jiżdiedu l-għadd ta’ applikazzjonijiet u l-introjtu;

1.10

Il-qafas regolatorju Ewropew u nazzjonali ma rnexxilux ilaħħaq mal-pass mgħaġġel tal-bidla fil-manifattura addittiva, li hija r-raġuni għaliex huwa meħtieġ regolament speċifiku biex jittratta primarjament l-istandards u ċ-ċertifikazzjoni, il-proprjetà intellettwali, il-protezzjoni tal-konsumatur, is-saħħa u s-sigurtà fuq ix-xogħol, u l-ambjent;

1.11

Jeħtieġ li l-proċess regolatorju dwar il-manifattura addittiva jkun ibbażat fuq riċerka interdixxiplinari u xjentifika dwar l-impatt ta’ din it-teknoloġija, bl-involviment sħiħ tal-partijiet interessati kollha.

2.1

Il-manifattura tagħti kontribut sinifikanti lill-ekonomija, b’mod partikolari f’termini ta’ innovazzjoni, produttività u impjiegi ta’ kwalità għolja. Madankollu, l-industrija Ewropea waqgħet lura f’dawn l-aħħar żewġ deċennji li rriżulta fi tnaqqis fl-impjieg industrijali u l-valur miżjud  (1). Wara għexieren ta’ snin ta’ tnaqqis fis-settur tal-manifattura (minħabba l-esternalizzazzjoni lejn xogħol imħallas inqas), l-enfasi qiegħda lura fuq il-produzzjoni f’pajjiżi b’paga għolja u r-rwol vitali li għandhom il-kapaċitajiet tal-manifattura domestika biex iwettqu l-innovazzjoni u l-kapaċità biex “iżidu” il-produzzjoni ta’ prodotti ġodda bbażati fuq teknoloġiji avvanzati. L-innovazzjoni, l-awtomazzjoni u l-proċessi sofistikati huma fost ir-raġunijiet ewlenin tal-istrateġiji industrijali ta’ suċċess u wrew li huma kruċjali biex tinżamm pożizzjoni minn ta’ quddiem (2). Bl-użu tat-teknoloġija avvanzata tal-manifattura t-tajba, l-Ewropa tkun tista' terġa' ġġib lura lejn xtutha l-produzzjoni minn reġjuni b'pagi iżjed baxxi sabiex tingħata spinta lill-innovazzjoni u toħloq tkabbir sostenibbli fuq artna. B’dan il-mod biss tista’ l-Ewropa tkun minn ta’ quddiem fir-rivoluzzjoni industrijali l-ġdida.

2.2

Il-manifattura addittiva huwa l-proċess fejn jingħaqdu materjali biex jinħolqu oġġetti minn minn data tal-mudelli 3D, normalment saff fuq ieħor, għall-kuntrarju tal-metodoloġiji ta' manifattura sottrattivi. “Il-manifattura addittiva” huwa t-terminu standard uffiċjali tal-industrija (ASTM F2792), filwaqt li “l-istampar 3D” jintuża spiss bħala sinonimu.

2.3

Il-manifattura addittiva hija terminu globali għal sett ta’ teknoloġiji u proċessi għal materjali differenti (metalli, polimeri, ċeramika u oħrajn). Dawn it-teknoloġiji laħqu livell ta’ maturità li qed jippermetti dejjem aktar l-eżistenza ta’ applikazzjonijiet kummerċjali ta’ valur miżjud. Il-manifattura addittiva hija meqjusa bħala waħda mit-teknoloġiji abilitanti ewlenin li ser jagħtu sura lill-approċċi ġodda għall-manifattura u l-prodotti u l-fabbriki tal-futur. L-hekk imsejħa FABLABs – laboratorji għall-istampar ta' servizzi u prodotti 3D – diġà jeżistu.

2.4

Il-manifattura addittiva hija settur li qed jikber malajr. It-tkabbir żdied b’rata mgħaġġla matul dawn l-aħħar erba’ snin billi numru dejjem akbar ta’ organizzazzjonijiet qed jadottaw prodotti u servizzi ta' manifattura addittiva. Ir-rata komposta tat-tkabbir annwali (RTAK) fid-dħul globali mill-prodotti u s-servizzi matul l-aħħar 25 snin hija impressjonanti: 27 %. Ir-RTAK għal dawn l-aħħar tliet snin (2011-2013) kienet 32,2 %, u laħqet suq ta’ EUR 2,43 biljun fl-2013 (3). Wohlers Associates jantiċipaw li s-suq ser jaqbeż il-EUR 5,5 biljun sal-2016 u l-EUR 10 biljun sal-2018. Madankollu, bħala teknoloġija emerġenti, l-esperti tal-industrija tal-manifattura addittiva jikkalkulaw li attwalment, il-penetrazzjoni tas-suq tkopri biss parti żgħira tal-applikazzjonijiet potenzjali identifikati. Fl-2011, l-esperti stmaw il-penetrazzjoni tas-suq għal anqas minn 8 % (jiġifieri suq totali ta’ madwar EUR 17-il biljun) (4). Jekk il-manifattura addittiva tikber biex jinqabad 2 % biss tas-suq globali tal-manifattura, il-potenzjal huwa 10 darbiet akbar (madwar EUR 170 biljun) (5).

2.5

Il-qasam tal-applikazzjoni evolva mill-prototipi tal-bidu tad-disgħinijiet għall-produzzjoni ta’ partijiet funzjonali. It-tkabbir mistenni huwa xprunat l-aktar mill-manifattura ta' serje rapida, kosteffiċjenti u fuq skala kbira ta' prodotti finali, kumplessi u funzjonali f'diversi materjali (plastik, metall jew ċeramika), aktar milli mill-prodotti ta' disinn u l-ħolqien tal-prototipi. Il-manifattura addittiva lesta għall-ħolqien tal-prototipi, iżda għadha fil-fażi ta’ “innovazzjoni” fejn tidħol il-produzzjoni ta’ prodotti finali u funzjonali. Qed jitfaċċaw prodotti innovattivi prodotti mill-manifattura addittiva, li madanakollu mhumiex vijabbli, peress li hemm nuqqas ta’ magni robusti tal-manifattura addittiva u sistemi ta’ produzzjoni b’volum għoli.

2.6

Il-proċessi innovattivi addittivi ser ifixklu l-mod kif jiġu ddisinjati u magħmula l-affarijiet. Il-manifattura addittiva tista’ ttejjeb il-valur tar-rendiment tal-prodotti attwali fi ħdan il-ktajjen ta’ provvista eżistenti jew jista’ jkollha impatt radikali fuq il-prodotti, il-ktajjen tal-provvista u l-mudelli tan-negozju (6). L-Ewropa teħtieġ tkun fuq quddiem nett meta l-industrijalizzazzjoni tal-manifattura addittiva taqbad sew. Fi ħdan l-ekosistemi Ewropej tal-manifattura addittiva, it-tkabbir futur huwa mistenni jinkiseb billi jiġu estiżi l-attivitajiet attwali (meta l-atturi eżistenti jiċċaqilqu mill-ħolqien ta' prototipi għall-manifattura) u billi jinħolqu attivitajiet ġodda tul il-katina ta' valur.

2.7

Madwar id-dinja, il-manifattura addittiva hija meqjusa bħala t-teknoloġija abilitanti ewlenija għall-innovazzjoni fil-prodotti u l-katina tal-provvista. Din ser tiġi integrata u ser tirċievi finanzjament sostanzjali mill-gvern biex jiżdied il-livell ta’ maturità tagħha (jiġifieri, fl-Istati Uniti, iċ-Ċina u Singapor). Storikament, l-UE qiegħda f’pożizzjoni tajba, iżda jekk ma tittieħed l-ebda azzjoni ser titlef din il-pożizzjoni u taqa’ lura fit-tellieqa għal swieq ġodda.

3.1.1

Fil-livell tal-fabbrika, il-manifattura addittiva ser issawwar approċċi ġodda għall-manifattura u l-fabbrika tal-futur:

3.1.2

Fil-livell tal-prodotti, il-manifattura addittiva ser issir il-bażi għall-innovazzjoni tal-prodott:

3.1.3

Fil-livell ta' negozju, il-manifattura addittiva ser twassal għal mudelli ta' negozju li jfixklu:

—

Pjani direzzjonali internazzjonali tal-manifattura addittiva (9), (10), (11), (12), (13) jenfasizzaw il-ħtieġa ta' passi teknoloġiċi sinifikanti fil-manifattura addittiva bħala fattur ewlieni biex jingħataw spinta 'l quddiem il-valur miżjud propost u l-adozzjoni tal-manifattura addittiva. It-teknoloġija tal-manifattura addittiva tal-lum ġiet żviluppata biex isiru prototipi tal-manifattura addittiva; makkinarji li għadhom mhumiex lesti għal produzzjoni b'volum kbir. Il-kumpaniji tal-manifattura addittiva qed jiffaċċjaw ostakli teknoloġiċi fit-trasformazzjoni tal-manifattura addittiva f’teknoloġija ta’ produzzjoni tas-serje. Il-kunċetti tal-magna tal-arkitettura tal-manifattura addittiva għadhom imorru lura għall-istadju tal-prototip u ġew introdotti ftit wisq innovazzjonijiet (internament, il-magni tal-lum jidhru kważi l-istess bħal ta’ qabilhom ta’ 10-15-il sena ilu). L-innovazzjonijiet tal-“magna” ta’ tfixkil huma meħtieġa biex iġibu din l-industrija fil-livell li jmiss (14).

—

Sabiex jitħaffef l-iżvilupp, il-kumpaniji u r-riċerkaturi tal-manifattura addittiva jeħtieġu aċċess għal pjattaformi miftuħa (f’termini ta’ hardware u software) biex jingħelbu l-limitazzjonijiet tal-magni kummerċjali imsejħin “kaxxa sewda”.

—

Żieda fil-kapaċitajiet (il-kosteffiċjenza, ir-robustezza u l-affidabbiltà) tista' testendi l-potenzjali attwali tal-manifattura addittiva lejn produzzjoni fuq skala ikbar għal firxa wiesgħa ta’ applikazzjonijiet. Bidla fil-limiti teknoloġiċi u l-integrazzjoni ma’ proċessi oħra (produzzjoni ibrida) ser tippermetti applikazzjonijiet innovattivi (15). L-adozzjoni fi ħdan l-industrija tal-manifattura teħtieġ integrazzjoni tal-manifattura addittiva fl-ambjent tal-fabbrika u s-sistemi ta’ kontroll.

—

Flimkien ma’ din ir-riċerka strateġika, jeħtieġ li jiġu vvintati kunċetti ġodda ta' tfixkil tas-sistema ta’ produzzjoni, li fundamentalment jikkunsidraw mill-ġdid il-mod kif il-prodotti huma mibnija abbażi tat-teknoloġiji attwali tal-manifattura addittiva u l-mod kif dawn is-sistemi huma integrati fi ħdan l-ambjent tal-fabbrika. Dan ifisser li l-produzzjoni tal-manifattura addittiva ta’ għada mhux ser tkun ibbażata aktar fuq il-magni tal-manifattura addittiva skont it-tip tal-lott imqiegħda ħdejn xulxin f’sala ta’ produzzjoni; il-ħtiġijiet tal-applikazzjoni jirrikjedu l-kunċett ta’ sistemi ta’ produzzjoni tal-manifattura addittiva kontinwi, imsejsa fuq katina ta’ stadji ta’ produzzjoni differenti. Dawn il-kunċetti huma diġà magħrufa bħala “AM machine 2.0”, u ser jixprunaw l-iżvilupp futur tal-magni tal-manifattura addittiva.

—

Dawk li jikkontrollaw il-kanali ta' distribuzzjoni jżommu pożizzjoni dominanti; eż. il-manifatturi tal-magni jinkludu fil-kuntratti tal-manutenzjoni u l-garanzija l-obbligu li tintuża materja prima għolja, ta' spiss distribwita minnhom biss, jew jużaw il-mudell ta' negozju “razor-razorblade” fejn tinħoloq rabta obbligatorja għall-oġġetti ta' konsum. Il-kontroll tal-kanali ta’ distribuzzjoni, flimkien ma’ dak li għadu volum limitat (16), jagħmilha inqas attraenti għall-fornituri tal-materjal sabiex jinvestu baġits kbar fl-iżvilupp ta’ materjali ġodda.

—

L-għadd limitat ta’ sorsi ta’ provvista tal-materjal iwassal għal prezzijiet li huma eċċessivament għoljin għal materja prima u jżid ir-riskji ta’ garanzija ta’ provvista għal klijenti finali. Dan il-mekkaniżmu tas-suq irażżan il-potenzjal tat-teknoloġija tal-manifattura addittiva.

—

Attwalment, is-suq ta’ tkabbir b’żewġ ċifri qed joħloq opportunitajiet ekonomiċi u jattira aktar fornituri ta’ materjali. Jeħtieġ li jiġi appoġġjat u mħeġġeġ l-iżvilupp tal-materjali. Huwa importanti li tiġi estiża l-firxa ta’ materjali u jittejbu l-proprjetajiet tal-materjali. Żieda fl-għadd ta’ fornituri ser tippromovi prezzijiet aktar kompetittivi, li tagħmilha aktar attraenti li wieħed jinjora l-garanziji tal-magni, u ser toħloq volumi ogħla u swieq tal-materjali aktar kompetittivi.

—

Firxa estiża ta’ materjali ser tiftaħ setturi industrijali ġodda u tiġġenera d-domanda għal volumi ogħla ta’ materjali tal-manifattura addittiva.

3.2.4

Ostakli tekniċi ewlenin – L-ostakli ewlenin għal żvilupp fuq skala kbira f’industriji bħalma huma dawk tal-ajruspazu, tal-karozzi, dak mediku jew tal-oġġetti ta' konsum huma prinċipalment marbuta biex jagħtu spinta lill-produttività u jistgħu jiġu mqassra kif ġej:

3.2.5

Ir-riċerka strateġika hija meħtieġa biex:

3.2.6

Ir-riskju tat-telf tat-teknoloġija mill-Ewropa:

3.3

L-impatt tal-manifattura addittiva fuq kwistjonijiet legali (17):

—

L-iskjerament ta’ teknoloġiji tal-manifattura addittiva ser ikollu impatt dirett fuq mudelli ta’ produzzjoni tradizzjonali, u speċjalment fuq l-organizzazzjoni interna tal-post fejn jinħadem ix-xogħol. Il-manifattura addittiva ser tiffaċilita l-installazzjoni ta’ mtieħen żgħar (mini-mills) qrib ħafna tal-klijenti, kull fejn hemm domanda. Dan ser jiġġenera impjiegi ġodda li għadhom ma jistgħux jitkejlu għaliex l-iskjerament industrijali huwa wisq riċenti.

—

L-impatt reali fuq iċ-ċifri tal-impjiegi diffiċli biex jiġi identifikat peress li ma twettqu l-ebda studji, u minħabba li huwa probabbli ħafna li ser ikun hemm sostituzzjoni bejn l-impjiegi reali u l-operaturi tal-manifattura addittiva futuri.

—

L-impjiegi fit-teknoloġiji tal-manifattura addittiva ser jeħtieġu ħiliet ġodda, bħal operaturi tal-magni li jistgħu jittrattaw softwer speċifiku għall-proċess jew inġiniera li jistgħu jfasslu partijiet b’sistemi ġodda: ottimizzazzjoni topoloġika, inġinerija mill-ġdid, eċċ.

—

Bl-iskjerament ta’ teknoloġiji tal-manifattura addittiva, ser jinħtieġu stabbilimenti tat-taħriġ u edukattivi biex tiġi ppreservata u żviluppata l-impjegabbiltà tal-ħaddiema. Bħalissa, il-kurrikuli tal-iskejjel Ewropej mhux qed jikkunsidraw il-manifattura addittiva, u l-istess nuqqas jinsab fit-taħriġ ta’ wara l-iskola. Bosta korsijiet ta’ taħriġ sempliċiment jiddeskrivu t-teknoloġiji u l-prestazzjonijiet potenzjali tagħhom, u mhumiex maħsuba biex jgħinu lill-istudenti jiksbu ħiliet reali. Il-gvernijiet lokali għandhom jintegraw il-manifattura addittiva fil-pjani ta’ tagħlim tagħhom, għall-inqas għat-taħriġ vokazzjonali. L-attrazzjoni tal-istampar 3D, li jkopri l-proċess kollu ta’ innovazzjoni (il-kunċett, id-disinn, l-informatika, ir-robotika u l-produzzjoni ta' prodott fiżiku finali) f’perjodu ta’ żmien qasir, tista' tintuża bħala metodu ta’ taħriġ effettiv fl-edukazzjoni skolastika billi tiffoka l-attenzjoni tat-tfal fuq it-teknoloġija u l-manifattura.

—

Huwa mixtieq li kwalunkwe offerta ta’ taħriġ tkun imfassla wara kooperazzjoni bejn l-industrija, l-awtoritajiet lokali, l-istituzzjonijiet edukattivi u l-organizzazzjonijiet tal-ħaddiema, u tkun ibbażata fuq il-bżonnijiet reali ta’ kumpaniji li joperaw f’dan is-settur.

—

riskji kimiċi, li jirriżultaw minn reżini volatili użati fil-manifattura addittiva ta’ partijiet polimeri, u addittivi metalliċi jew mhux metalliċi volatili fi trabijiet metalliċi;

—

riskji kimofiżiċi li jinħolqu mill-użu ta’ trabijiet, speċjalment meta dawn it-trabijiet fihom in-nanopartiċelli;

—

riskju ta’ splużjoni, li jirriżulta mill-użu ta’ trabijiet;

—

riskji speċifiċi, li jirriżultaw mill-użu ta’ sorsi ta’ lejżer, raġġi ta’ elettroni, eċċ.

8.10.2015   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 332/45

Relatur:

is-Sur Sandy BOYLE

1.1.

L-IDB huwa kontributur importanti għat-tkabbir ekonomiku u l-investituri barranin għandu jkollhom protezzjoni globali kontra l-esproprjazzjoni diretta, ikunu ħielsa mid-diskriminazzjoni u jgawdu drittijiet ekwivalenti bħall-investituri domestiċi.

1.2.

Id-dritt ta’ Stat li jirregola fl-interess pubbliku huwa ta’ importanza kbira u m’għandux jiġi mxekkel mid-dispożizzjonijiet ta’ kwalunkwe IIA. Klawsola mhux ambigwa li tafferma dan id-dritt b’mod trasversali hija essenzjali.

1.3.

L-ISDS m’għandhiex tgħolli l-istatus tal-kapital transnazzjonali għal-livell ta’ Stat sovran jew tippermetti l-investituri barranin li jikkontestaw id-dritt tal-gvernijiet li jirregolaw u jiddeterminaw l-affarijiet tagħhom stess.

1.4.

Maż-żmien, għadd ta’ abbużi rriżultaw mill-użu tal-ISDS u dawn issa jridu jiġu indirizzati. In-nuqqasijiet sistemiċi li jirriżultaw mit-tħaddim tal-ISDS jinkludu l-opaċità, in-nuqqas ta’ regoli ċari ta’ arbitraġġ, in-nuqqas ta’ dritt ta’ appell, diskriminazzjoni kontra l-investituri domestiċi li ma jistgħux jużaw is-sistema, il-biża’ li investimenti purament spekulattivi huma protetti, li fost oħrajn m’għandhomx l-effett ta’ ħolqien ta’ impjiegi, u l-biża’ ta’ sfruttar minn uffiċċji legali speċjalizzati. L-għan issa huwa li tiġi proposta proċedura ta’ soluzzjoni alternattiva għat-tilwim fl-interess tar-rikonċiljazzjoni tat-talbiet leġittimi tal-investituri mal-preokkupazzjonijiet ta’ partijiet oħra tas-soċjetà ċivili relatati ma’ tali perċezzjonijiet negattivi tal-ISDS.

Il-konsultazzjoni tal-KE dwar l-ISDS fit-TTIP enfasizzat b’mod ċar id-diviżjoni bejn il-fehmiet tal-komunità tan-negozju b’mod ġenerali u dawk fil-biċċa l-kbira tat-tweġibiet mill-bqija tas-soċjetà ċivili.

1.5.

Hemm tħassib dwar is-setgħat investiti f’bord ta’ tliet avukati privati li jaġġudikaw u jieħdu deċiżjonijiet vinkolanti f’oqsma ta’ interess pubbliku fundamentali. Minkejja l-fatt li dan l-aħħar l-UNCITRAL adottat regoli ġodda dwar it-trasparenza għad hemm it-tħassib li ħafna mis-sistema attwali hija nieqsa mit-trasparenza u m’hemm l-ebda dritt ta’ appell.

1.6.

Il-kunċett oriġinali wara l-ISDS ilu li spiċċa. Din issa saret mezz ta’ qligħ kbir għal għadd żgħir ta’ ditti ta’ avukati li jispeċjalizzaw fl-investiment, li jiddominaw is-settur.

1.7.

Ċerti ditti ta’ avukati speċjalisti issa qed jippromovu l-ISDS bħala għodda importanti għall-mitigazzjoni tar-riskju bil-quddiem meta jsiru l-investimenti. F’xi kawżi prominenti, hija saret għodda ta’ lobbjar fejn anke t-theddida ta’ litigazzjoni toħloq biża’ regolatorja li tiskoraġġixxi l-leġislaturi milli jsegwu politiki ta’ interess pubbliku leġittimu. Hemm ukoll tħassib li din attirat investiment spekulattiv minn fondi ħeġġ, eċċ.

1.8.

Għadd ta’ interpretazzjonijiet liberali dwar x’jikkostitwixxi l-esproprjazzjoni wasslu għal tħassib dejjem ikbar li l-kontribwenti tat-taxxa huma obbligati jikkumpensaw għall-politiki ta’ interess pubbliku, li allegatament jillimitaw il-profitti.

1.9.

Il-Ftehim tal-UE mal-Kanada (is-CETA), iffirmat lejn l-aħħar tal-2014, flimkien mal-kapitolu dwar l-investiment separat li ddaħħal fil-Ftehim ta’ Kummerċ Ħieles UE-Singapore, jinkludu l-ewwel kapitoli ta’ investiment li l-UE qatt innegozjat fi kwalunkwe ftehim mindu l-UE ngħatat il-kompetenza għall-investiment taħt it-Trattat ta’ Lisbona fl-2009. Għalkemm dawn il-kapitoli huma intiżi biex itejbu s-sistema attwali tal-ISDS, kif ukoll li jistabbilixxu mudell tal-UE, li l-KE tgħid huwa tal-ogħla livell għall-ISDS, dawn huma ferm anqas minn dak meħtieġ biex jittaffew il-biżgħat taċ-ċittadini. Il-mudell f’Singapore u s-CETA mhumiex identiċi u fil-fehma ta’ ħafna, l-ISDS għadha proċess żbilanċjat, jiswa ħafna flus, ixekkel id-demokrazija, m’għandu l-ebda dritt ta’ appell u jhedded id-dritt ta’ gvern li jirregola, peress li jagħti lill-investituri barranin drittijiet lil hinn minn dawn imnaqqxa fil-kostituzzjonijiet nazzjonali u ogħla minn dawk li jgawdu l-investituri domestiċi. Il-KESE jinsab imħasseb meta josserva li t-test tas-CETA dwar l-ISDS attwalment huwa l-bażi għan-negozjati fil-qafas tal-ftehimiet kummerċjali bejn l-UE u l-Ġappun.

1.10.

L-iskambju tar-rwoli bejn l-arbitri u l-avukati jirrappreżenta sitwazzjoni ċara ta’ kunflitt ta’ interess li s-CETA mhux qed jindirizza. Dan jafferma mill-ġdid il-fehma li l-ISDS mhijiex metodu ġust, indipendenti jew bilanċjat għas-soluzzjoni tat-tilwim dwar l-investiment.

1.11.

Il-KESE jilqa’ l-eżerċizzju ta’ konsultazzjoni pubblika dwar l-ISDS fit-TTIP. B’kuntrast mas-CETA, dan għen biex in-negozjati tat-TTIP isiru aktar trasparenti u jistabbilixxi preċedent importanti li l-Kumitat jemmen bis-sħiħ għandu jiġi segwit fin-negozjati kummerċjali futuri kollha. Ir-reazzjoni tal-KE kienet li tidentifika erba’ oqsma partikolari għal riflessjoni aktar dettaljata u filwaqt li l-KESE ma jqisx li din hija lista li tinkludi kollox, huwa pprovda kontribut dettaljat dwar dawn il-kwistjonijiet speċifiċi fil-Kapitoli 7 sa 10 ta’ din l-Opinjoni.

1.12.

Il-KESE jilqa’ l-objettiv tal-KE li telimina “stqarrijiet frivoli” minn kwalunkwe mekkaniżmu futur tal-protezzjoni tal-investitur. Huwa importanti li l-partijiet għal kwalunkwe IIA jkollhom il-protezzjoni ta’ filtru politiku ġenerali li jippermettilhom bi ftehim li jimblokkaw talba milli tipproċedi għall-arbitraġġ.

1.13.

L-investituri għandhom ikunu mħeġġa jqisu s-soluzzjoni tat-tilwim ibbażata fuq it-Trattati bħala l-aħħar soluzzjoni u li jfittxu metodi alternattivi bħall-konċiljazzjoni u l-medjazzjoni. L-assigurazzjoni privata u l-protezzjoni bbażata fuq il-kuntratti huma mezzi adatti li bihom l-investituri barranin jistgħu jimminimizzaw ir-riskju tagħhom.

1.14.

Il-ħtieġa għall-protezzjoni tal-IDB tvarja minn pajjiż għal ieħor. F’pajjiżi b’sistema legali matura li taħdem b’mod demokratiku, ħielsa mill-korruzzjoni, it-tilwim dwar l-investiment għandu jiġi ttrattat permezz tal-medjazzjoni, il-qrati domestiċi u s-soluzzjoni bejn l-Istati. Dawn il-komponenti jeżistu fl-UE, l-Istati Uniti u l-Kanada u l-livelli għolja attwali ta’ flussi ta’ investiment trans-Atlantiku juru b’mod ċert li n-nuqqas ta’ ISDS ma għandux ifixkel l-investiment. Għalhekk, il-KESE jikkonkludi li m’hemmx bżonn dispożizzjoni tal-ISDS fit-TTIP jew is-CETA u huwa kontra l-inklużjoni ta’ tali dipożizzjoni.

1.15.

L-ISDS għandha l-potenzjal li twaqqaf ħesrem kemm it-TTIP kif ukoll is-CETA. Il-KE trid tqis jekk it-triq li tkompli ssegwi dan il-għan politikament sensittiv u pubblikament mhux popolari hijiex għaqlija u tajba.

1.16.

Hemm messaġġ ċar mill-pajjiżi li qed jiżviluppaw li l-ISDS hija mekkaniżmu inaċċettabbli li se jkun hemm reżistenza qawwija għalih minn għadd dejjem jiżdied ta’ atturi globali importanti. Jekk sistema alternattiva ma tinstabx, ser isir aktar diffiċli biex l-IP tiġi inkorporata fi ftehimiet futuri ma’ pajjiżi fejn hija l-aktar meħtieġa.

1.17.

Hemm preokkupazzjonijiet legali konsiderevoli relatati mat-Trattati tal-UE u l-kostituzzjoni rigward ir-rabtiet bejn id-deċiżjonijiet tal-ISDS u l-ordni legali tal-UE. Il-qrati tal-arbitraġġ privat għandhom il-kapaċità li jieħdu deċiżjonijiet li ma jikkonformawx mal-liġi tal-UE jew jiksru l-QKR (Qafas Komuni ta’ Riferiment). Għal din ir-raġuni, il-KESE jħoss li huwa assolutament kruċjali li l-konformità tal-ISDS mal-liġi tal-UE tiġi verifikata mill-Qorti tal-Ġustizzja fi proċedura formali biex tintalab opinjoni, qabel ma l-istituzzjonijiet kompetenti jilħqu deċiżjoni u qabel id-dħul fis-seħħ provviżorju ta’ kwalunkwe IIA, negozjat mill-KE.

1.18.

Jekk għandha tinstab soluzzjoni għat-tilwim dwar l-investiment, din ma tistax tkun ibbażata fuq tfassil mill-ġdid limitat tal-ISDS attwali, li għandha livell ta’ appoġġ pubbliku ferm baxx.

1.19.

Fi żmien meta l-Istati kollha tal-G7 huma involuti f’negozjati avvanzati dwar ftehimiet komprensivi ta’ kummerċ u investiment hemm opportunità unika biex tinstab sistema kredibbli li tlaqqa’ l-interessi leġittimi tal-investituri mad-drittijiet tal-Istat.

1.20.

Jekk tintgħażel awtorità unitarja bħala t-triq ‘il quddiem, din m’għandhiex tkun magħmula minn avukati privati u għandha tkun iktar aċċessibbi għall-SMEs u jkollha dritt ta’ appell inkorporat fiha.

1.21.

Il-KESE jħeġġeġ bil-qawwa lill-Kummissjoni Ewropea biex tikkunsidra l-proposti tal-UNCTAD għar-riforma tal-ISDS u jikkonkludi li l-ħolqien ta’ Qorti Internazzjonali tal-Investiment jipprovdi l-aħjar soluzzjoni li tiżgura sistema demokratika, ġusta, trasparenti u ekwitabbli.

2.1.

Bl-adozzjoni tal-Opinjoni tiegħu, REX/390 (1), b’maġġoranza kbira ħafna, il-KESE ddeċieda li jfassal opinjoni fuq inizjattiva proprja dwar l-ISDS. Għalkemm din ir-rakkomandazzjoni kienet speċifika għat-TTIP, sussegwentement inftiehem li l-mandat jitwessa’ biex ikopri l-protezzjoni għall-investituri u l-ISDS fil-ftehimiet dwar il-kummerċ u l-investiment ma’ pajjiżi terzi.

2.2.

Għalkemm din l-Opinjoni teżamina l-implikazzjonijiet ġenerali tal-ISDS, huwa inevitabbli li ħafna mill-materjal użat u r-referenzi li saru jirrigwardaw it-TTIP. Kemm ilhom għaddejjin in-negozjati tat-TTIP, l-ISDS ilha kwistjoni dominanti għall-partijiet interessati tal-UE u tal-Istati Uniti.

2.3.

Il-KE organizzat konsultazzjoni pubblika onlajn tul 15-il ġimgħa (minn Marzu sa Lulju 2014) dwar l-ISDS fit-TTIP. Il-KESE kien tal-fehma li jkun għaqli li jistenna l-pubblikazzjoni tar-riżultati ta’ din il-konsultazzjoni u li jorganizza seduta pubblika sussegwenti qabel ma jiffinalizza l-Opinjoni tiegħu. Ir-riżultati ġew ippubblikati f’nofs Jannar 2015 u dan ġie segwit minn seduta fit-3 ta’ Frar 2015. It-tnejn kienu ta’ għajnuna kbira fit-tfassil ta’ din l-Opinjoni.

3.1.1.

L-ISDS hija strument tal-liġi pubblika internazzjonali li jagħti lill-investitur barrani d-dritt li jibda proċedimenti għas-soluzzjoni tat-tilwim kontra gvern barrani skont it-termini ta’ IIA. It-Trattati huma mfassla biex joħolqu xi obbligi bażiċi tal-partijiet rigward l-investiment barrani, billi jipprovdu garanziji li l-gvernijiet ser jirrispettaw prinċipji ewlenin bħal

3.1.2.

Fil-każ ta’ allegazzjoni ta’ ksur ta’ dawn l-obbligi minn Stat, l-investituri barranin koperti mill-IIA jistgħu jressqu talba għal arbitraġġ internazzjonali permezz tal-mekkaniżmu tal-ISDS. L-applikanti huma meħtieġa jagħtu prova li l-miżuri inkwistjoni kkawżawlhom dannu sinifikanti. Jekk il-kawża tiġi milqugħa, il-pajjiż ospitant huwa obbligat li jagħti kumpens għad-dannu kkawżat. B’differenza mad-WTO DSP, jekk Stat jitlef kawża, ma jkunx marbut li jbiddel il-leġislazzjoni tiegħu.

3.1.3.

L-ISDS hija bbażata fil-biċċa l-kbira fuq l-argument li tipprovdi spazju newtrali, mhux politiċizzat biex jissolva t-tilwim bejn investituri barranin u Stati ospitanti. Dan jgħin lill-kumpaniji biex iħarrku l-Istati fit-tribunali internazzjonali. Dan ir-rimedju huwa disponibbli biss għal korporazzjonijiet barranin jew korporazzjonijiet transnazzjonali li jużaw sussidjarji transkonfinali. Il-komunitajiet, iċ-ċittadini, l-intraprendituri nazzjonali u l-gvernijiet affettwati ma jistgħux jagħmlu użu mill-istess mekkaniżmu.

3.1.4.

L-arbitri mhumiex imħallfin permanenti b’awtorità pubblika bħal fis-sistemi ġudizzjarji nazzjonali. It-tribunali huma magħmula minn tliet avukati privati li jiltaqgħu f’sessjonijiet bil-bibien magħluqa u li jinħatru fuq bażi ad hoc. Id-deċiżjoni tagħhom hija finali u ma tista’ tkun soġġetta għall-ebda proċess ta’ appell formali.

3.1.5.

Jekk iż-żewġ partijiet litiganti jkunu jixtiequ, il-proċedimenti tal-ISDS jistgħu jinżammu kompletament kunfidenzjali, anke jekk it-tilwim jinvolvi kwistjonijiet ta’ interess pubbliku. Għalkemm il-BIT standard tal-Istati Uniti jiffaċilita trasparenza akbar, f’ħafna ftehimiet attwali is-segretezza għadha teżisti. Ir-Regoli tal-UNCITRAL dwar it-trasparenza ser itejbu l-pożizzjoni sostanzjalment jekk jiġu implimentati b’mod universali.

3.2.1.

93 % tal-BITs fihom dispożizzjoni tal-ISDS (2). L-ISDS hija preżenti wkoll f’ċerti ftehimiet kummerċjali internazzjonali bħan-NAFTA u fi ftehimiet ta’ investimenti internazzjonali bħall-ECT. Fl-2014, l-ECT qabeż lin-NAFTA bħala t-Trattat li ġie invokat l-aktar spiss (3).

3.2.2.

L-Istati Membri kkonkludew iktar minn 1  400 BIT mis-snin ħamsin ‘l hawn, li jirrappreżentaw madwar nofs it-total globali (4). Fil-biċċa l-kbira kollha fihom dispożizzjonijiet simili dwar il-protezzjoni għall-investituri u l-ISDS. Ġie rappurtat li l-investituri tal-UE huma l-akbar utenti tal-ISDS globalment (50 % tal-kawżi kollha).

3.2.3.

L-UE bħalissa qed tinnegozja t-TTIP mal-Istati Uniti, ftehim ta’ kummerċ ħieles komprensiv mal-Ġappun u reċentement ikkonkludiet negozjati mal-Kanada. Dawn, aktar minn kwalunkwe kwistjoni oħra, xprunaw dibattitu pubbliku kbir dwar il-ħtieġa għal mekkaniżmu ISDS fi kwalunkwe kapitolu ta’ investiment.

3.2.4.

Hemm biss disa’ Stati Membri tal-UE li għandhom BITs mal-Istati Uniti (il-Bulgarija, il-Kroazja, ir-Repubblika Ċeka, l-Estonja, il-Latvja, il-Litwanja, il-Polonja, ir-Rumanija u s-Slovakkja), seba’ Stati Membri għandhom BIT mal-Kanada u l-ebda minnhom m’għandu trattat ta’ dan it-tip mal-Ġappun. Dawn kollha seħħew qabel l-adeżjoni mal-UE.

3.2.5.

L-ammont ta’ IDB f’idejn investituri tal-Istati Uniti f’dawn id-disa’ Stati Membri huma ekwivalenti għal 1 % tal-IDB totali tal-Istati Uniti fl-UE. F’termini ta’ IDB endoġenu minn dawn l-Istati Membri lejn l-Istati Uniti, din iċ-ċifra hija biss 0,1 % tat-total tal-istokk ta’ IDB fl-Istati Uniti (5).

3.3.1.

Il-kawżi tal-ISDS żdiedu b’mod drammatiku bejn l-2002 u l-2014 (58 fl-2013 u 42 fl-2014) (6) fejn in-numru ta’ arbitraġġi bbażati fuq it-Trattat, laħqu 610 sa tmiem l-2014. Madankollu, peress li ħafna mill-fora ta’ arbitraġġ ma jżommux reġistru pubbliku tat-talbiet, hu stmat li l-għadd totali ta’ kawżi huwa ogħla.

3.3.2.

Mit-356 kawża magħrufa li ġew konklużi, 25 % ġew solvuti favur l-investitur u 37 % favur l-Istat. It-termini speċifiċi ta’ 28 % mill-kawżi baqgħu kunfidenzjali.

3.4.1.

L-ispiża medja ta’ kawża ta’ arbitraġġ hija ta’ $4 miljun għal kull parti, li madwar 82 % minnhom huma miżati legali (7). Uħud jistgħu jieħdu ħafna snin biex jiġu konklużi.

3.4.2.

Dawn l-ispejjeż għoljin wasslu biex jiżdied il-finanzjament ta’ talbiet minn partijiet terzi. Billi jnaqqas ir-riskju finanzjarju għall-kumpaniji dan jikkontribwixxi għal żieda f’kawżi frivoli li għalihom l-Istati għadhom qed iġarrbu l-ispejjeż legali kollha. Il-KESE jopponi bil-qawwi l-investiment spekulattiv irrappurtat minn fondi spekulattivi f’ċerti każijiet speċifiċi tal-ISDS għal sehem fi kwalunkwe kumpens mogħti (8).

4.1.

Bl-eċċezzjoni tal-Irlanda, l-Istati Membri kollha għandhom l-ISDS fil-BITs. Hemm ukoll 190 BIT fi ħdan l-UE li jammontaw għal 16 % tal-kawżi kollha tal-ISDS magħrufa globalment.

4.2.

Il-mandat ta’ negozjar tal-KE approvat fl-2012 mis-27 Stat Membru ta’ dak iż-żmien jinkludi l-objettiv li tinkiseb l-ISDS. Dak li hu previst huwa “an effective and state of the art dispute settlement mechanism” [mekkaniżmu effettiv u avvanzat għas-soluzzjoni tat-tilwim].

4.3.

Il-pożizzjoni (9) tal-KE hi li l-ISDS hija:

4.4.

Round Table dwar in-negozju organizzati mill-Grupp ta’ Min Iħaddem tal-KESE dwar it-TTIP ikkonkludiet f’dikjarazzjoni komuni (10) li: “An international agreement such as TTIP should create the right conditions to attract a high level of future investment in the transatlantic market. [Ftehim internazzjonali bħat-TTIP għandu joħloq il-kundizzjonijiet it-tajba biex jattira livell għoli ta’ investiment futur fis-suq trans-Atlantiku.] This includes granting ample access and non-discriminatory treatment for investors on both sides and improving the current framework for IP, including ISDS by making it more accessible to SMEs and striking a proper balance between investor rights, the right of states and local authorities to regulate in the public interest” [Dan jinkludi l-għoti ta’ aċċess mifrux u trattament nondiskriminatorju għall-investituri fuq iż-żewġ naħat u t-titjib tal-qafas attwali għall-protezzjoni tal-investiment, inkluża l-ISDS billi ssir aktar aċċessibbli għall-SMEs u jinstab bilanċ xieraq bejn id-drittijiet tal-investitur, id-dritt tal-Istati u l-awtoritajiet lokali li jirregolaw fl-interess pubbliku]. Jeħtieġ li jiġi żgurat li d-dispożizzjonijiet tat-TTIP li għandhom x’jaqsmu mal-ISDS bl-ebda mod ma jfixklu l-abbiltà tal-Istati Membri tal-UE li jilleġislaw fl-interess tal-popolazzjoni tagħhom; din il-ħtieġa ssemmiet ukoll fil-konklużjonijiet ta’ laqgħa konġunta li saret f’Ġunju 2014 dwar it-tema tan-negozjati trans-Atlantiċi, mill-kategoriji tal-konsumaturi, l-ambjentalisti u l-bdiewa.

4.5.

Il-ħtieġa għal mekkaniżmu tal-ISDS hija appoġġjata b’mod qawwi mill-komunitajiet tan-negozju fuq iż-żewġ naħat tal-Atlantiku li jarawha bħala garanzija fundamentali għall-investimenti esoġeni u jirrakkomandaw li:

4.6.

Jista’ jitressaq l-argument ukoll li l-ISDS hija għodda li nirrikorru għaliha fl-aħħar istanza u tintuża biss f’każijiet estremi meta l-għażliet kollha jkunu fallew u li madwar 90 % tal-BIT qatt ma intużaw mill-investituri biex jippreżentaw kawża. Anke jekk l-ammont ta’ IDB globali jisboq US $ 25 triljun, mill-1987 ‘l hawn kien hemm biss 500 kawża. L-għoti arbitrarju jipprevedi biss kumpens pekunjarju. L-arbitri ma għandhomx il-possibbiltà li jbiddlu leġislazzjoni jew miżuri adottati mill-Istati (11).

4.7.

Il-komunità tan-negozju targumenta wkoll li sistema tal-ISDS moderna u li tiffunzjona hija wkoll importanti għall-SMEs, li ressqu 22 % tal-kawżi reġistrati madwar id-dinja (12).

4.8.

Minkejja l-appelli mill-komunità tan-negozju għan-negozjati ta’ ftehim ta’ investiment liberali (13), huwa rikonoxxut li għandhom jittieħdu miżuri biex l-ISDS issir għodda iktar effettiva, moderna, prevedibbli trasparenti. Huwa jappoġġja definizzjonijiet aktar ċari ta’ kunċetti importanti bħal “investitur/investiment”, “trattament ġust u ekwu” u “esproprjazzjoni indiretta” (14).

4.9.

Minħabba l-profil għoli ħafna tat-TTIP, is-CETA u n-negozjati għal ftehim ta’ kummerċ ħieles bejn l-UE u l-Ġappun, huwa argumentat li jekk ma jintlaħaqx ftehim negozjat f’każijiet bħal dawn ikun ta’ detriment serju għall-prospettiva li tiġi negozjata dispożizzjoni tal-ISDS fi kwalunkwe BIT ieħor peress li kull ftehim ser ikollu impatt fuq oħrajn li jkunu previsti.

5.1.

L-appoġġ għall-ISDS mhuwiex imtenni f’oqsma oħra ewlenin tas-soċjetà ċivili. Madankollu, hemm kunsens ġenerali li l-investituri esoġeni jeħtieġu protezzjoni mill-esproprjazzjoni diretta, li ma jiġux diskriminati u li jkollhom aċċess għall-istess possibbiltajiet miftuħa għall-investituri domestiċi.

5.2.

Tlissnet oppożizzjoni trans-Atlantika qawwija mit-trejdjunjins, l-NGOs u l-organizzazzjonijiet tal-konsumaturi, tal-ambjent u tas-saħħa pubblika.

5.3.

It-tħassib ewlieni huwa li s-sistema tal-ISDS mhijiex adegwata u li tgħolli l-kapital transnazzjonali għal status legali ekwivalenti għal dak ta’ Stat sovran. Madankollu, il-Kumitat jinnota li jekk żewġ pajjiżi jkunu jixtiequ jippromovu r-relazzjonijiet ekonomiċi bejniethom permezz ta’ IIA, dawn iwiegħdu lil xulxin li jiggarantixxu ċerti livelli ta’ trattament lill-investituri u l-investimenti mill-pajjiż l-ieħor.

5.4.

Minn bidu modest, meta l-ISDS tfasslet biex tgħin l-IDB biex jakkwistaw kumpens għall-esproprjazzjoni diretta ta’ proprjetà privata mill-gvernijiet nazzjonali f’nazzjonijiet li qed jiżviluppaw b’sistemi ta’ qrati li bilkemm jaħdmu, hija żviluppat f’mekkaniżmu li:

5.5.

L-esproprjazzjoni espandiet biex tinkludi miżuri ekwivalenti għall-esproprjazzjoni, u esproprjazzjoni indiretta u regolatorja. L-effett li tħalla kien li jiġu permessi talbiet kontra kull miżura tal-Istat li tista’ potenzjalment ikollha impatt fuq il-qligħ, qligħ futur jew stennija raġonevoli ta’ qligħ, anke jekk il-politika jew il-miżura tkun ta’ natura ġenerali u ma tapplikax għal investiment speċifiku.

5.6.

Sentenzi mhux favorevoli mogħtija mill-qrati domestiċi ġew ikkontestati bħala “esproprjazzjonijiet” inkluż il-kawża ta’ US$ 500 miljun mill-kumpanija kbira tal-farmaċewtiċi fl-Istati Uniti, Eli Lilly, kontra l-Kanada fejn ġie allegat li s-sentenzi tal-Qorti Federali dwar żewġ mediċini bi privattiva jiksru d-drittijiet tal-investituri tal-kumpanija. Dan huwa l-ewwel tentattiv minn kumpanija tal-farmaċewtiċi li għandha privattiva biex tuża l-privileġġi straordinarji provduti mill-ftehimiet kummerċjali tal-Istati Uniti bħala għodda biex jiġu promossi l-protezzjonijiet tal-privattivi tal-monopolji (15).

5.7.

Id-ditti ta’ avukati korporattivi speċjalizzati issa qed jagħtu parir u jisfruttaw kawżi li ftit li xejn għandhom x’jaqsmu mal-esproprjazzjoni tal-proprjetà privata. Għadd żgħir ta’ ditti ta’ avukati speċjalizzati fl-investiment sfruttaw l-isplużjoni ta’ litigazzjoni u qed jiddominaw is-settur.

5.8.1.

Fit-TTIP, diffiċli li wieħed jargumenta li l-investituri għandhom għalfejn jinkwetaw dwar is-sistemi legali domestiċi. Kemm l-UE kif ukoll l-Istati Uniti għandhom sistemi legali maturi u robusti. Ma hemm l-ebda raġuni ovvja għalfejn d-drittijiet tal-IDB ma jistgħux jiġu protetti b’mod adegwat bl-inkorporazzjoni ta’ regola sempliċi ta’ protezzjoni legali nondiskriminatorja u aċċess ugwali għall-qrati domestiċi. Argumenti simili jistgħu jiġu preżentati fil-każijiet tal-Kanada u l-Ġappun. Jekk jirriżulta li jkun diffiċli li jiġu infurzati d-drittijiet internazzjonali permezz ta’ negozjati, medjazzjoni jew fil-qrati domestiċi f’dawn id-demokraziji żviluppati ħafna, il-kwistjoni għandha tiġi deċiża primarjament permezz ta’ riżoluzzjoni bejn l-Istati.

5.8.2.

Rapport mil-LSE li janalizza l-mudell BIT tal-2012 tal-Istati Uniti, sab li kien sinifikanti li f’ċerti oqsma l-BIT tal-Istati Uniti jmur lil hinn mil-liġi tar-Renju Unit. Għal dawn ir-raġunijiet u fid-dawl tal-iskala tal-investiment Amerikan fir-Renju Unit, aħna naħsbu li hemm riskju sinifikanti ta’ dannu politiku għar-Renju Unit li jirriżulta mill-abbandun jew il-modifika ta’ politiki preferuti futuri minħabba oġġezzjonijiet minn investituri tal-Istati Uniti fir-Renju Unit.

5.8.3.

Mhuwiex kredibbli li nistqarru li n-nuqqas ta’ mekkaniżmu ISDS huwa ta’ xkiel għal investiment esoġenu. Il-volum ta’ investiment esoġenu jvarja ħafna madwar l-UE. Xi Stati Membri tal-UE li għandhom proċeduri tal-ISDS fi Trattati Bilaterali fuq l-Investiment mal-Istati Uniti huma l-pajjiżi li jirċievu l-inqas investiment esoġenu mill-Istati Uniti:

5.8.4.

Huwa estremament dubjuż li l-assenza ta’ mekkaniżmu tal-ISDS fit-TTIP iddgħajjef il-kapaċità tal-UE li tinkludi l-ISDS fi ftehimiet ta’ investiment bilaterali u ftehimiet ta’ investiment futuri ma’ pajjiżi li mhumiex fl-OECD, bħaċ-Ċina. Iċ-Ċina diġà bniet netwerk intensiv ta’ aktar minn 130 BIT (inkluż ma’ 26 Stat Membru). Ix-xewqa taċ-Ċina li jintlaħaq ftehim hija b’saħħitha daqs fl-UE. Dak li huwa aktar dubjuż huwa jekk ikunx fl-interess tal-UE li tippermetti l-intrapriżi li huma proprjetà tal-Istat Ċiniż, li huma essenzjalment parti mill-gvern Ċiniż, li jużaw l-ISDS sabiex jikkontestaw il-politika tal-gvern. Dan jippermetti li pajjiż barrani juża dak li suppost hu proċess kummerċjali biex jiġi involut f’sitwazzjoni li għandha tiġi solvuta permezz ta’ negozjati u diplomazija.

5.8.5.

Dokument dettaljat ippubblikat f’Marzu 2015 miċ-Ċentru għall-Istudji tal-Politiki Ewropej, iċ-Ċentru għar-Relazzjonijiet Trans-Atlantiċi u l-Università Johns Hopkins ikkonkluda li: “[…] l-inklużjoni ta’ kapitolu dwar il-protezzjoni tal-investiment fit-TTIP akkumpanjata mill-ISDS x’aktarx ma tiġġenerax benefiċċji ekonomiċi jew politiċi sinifikanti għall-UE. L-analiżi tagħna tissuġġerixxi wkoll li l-inklużjoni ta’ tali dispożizzjonijiet twassal għal spejjeż ekonomiċi u politiċi sinifikanti għall-UE. Filwaqt li huwa importanti li ma tiġix eżaġerata l-iskala tal-ispejjeż potenzjali, il-valutazzjoni ġenerali tagħna hi li huwa ferm probabbli li l-ispejjeż jisbqu kwalunkwe benefiċċju potenzjali għall-UE. Għaldaqstant, nissuġġerixxu li sakemm l-ISDS ma tkunx akkumpanjata minn konċessjonijiet konsiderevoli mill-Istati Uniti sabiex jiġu kkumpensati l-ispejjeż relatati mal-ISDS, ikun prudenti li l-UE tikkunsidra alternattivi” (16).

5.9.1.

L-Afrika t’Isfel, il-Bolivja, l-Ekwador, il-Venezwela u l-Indoneżja bdew jikkanċellaw jew jeliminaw gradwalment il-BITs eżistenti. Anke l-Indja, allegatament, qed tirrevedi t-trattati tagħha u fid-dawl tal-kawża ta’ Philip Morris, l-Awstralja ħabbret li mhux ser taċċetta l-inklużjoni ta’ klawsola tal-ISDS fl-ebda ftehim futur.

5.9.2.

Il-Konferenza Nazzjonali tal-Leġislaturi, li tirrappreżenta l-50 korp parlamentari statali tal-Istati Uniti, ħabbret (17) li mhu ser tappoġġja l-ebda ftehim kummerċjali li jipprevedi soluzzjoni bejn Stat u investitur peress li dan ifixkel il-kapaċità tagħhom bħala leġislaturi sabiex jadottaw u jinfurzaw regoli ġusti u nondiskriminatorji li jipproteġu s-saħħa pubblika, is-sikurezza u l-benessri, jiżguraw is-saħħa u s-sigurtà tal-ħaddiema u l-ħarsien tal-ambjent.

5.9.3.

Qed tiżdied ukoll ir-reżistenza kontra l-ISDS fl-Ewropa fejn il-Ġermanja, l-Awstrija, il-Greċja u Franza qed jixħtu d-dubju fuq id-drittijiet tal-investituri fit-TTIP.

5.9.4.

Fil-PE diġà ngħataw it-twissijiet inizjali minn membri tal-Kumitat influwenti INTA, li appellaw biex l-ISDS titneħħa mit-TTIP.

5.9.5.

Il-Kumitat tar-Reġjuni jwissi li l-ISDS bejn l-UE u l-Istati Uniti, li tevita l-qrati ordinarji, timplika riskju sinifikanti u għalhekk tista’ titwarrab (18).

5.9.6.

Dawn il-ħsibijiet jirriflettu dawk tan-numru kbir ta’ organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili Ewropej li jopponu l-ISDS fit-TTIP. Wieħed mill-punti ewlenin hu li jekk investitur jirrikorri għas-sistema legali domestika l-ewwel u jikseb sentenza finali, dak l-investitur xorta jista’ jressaq talba quddiem tribunal tal-investiment. It-tribunal b’hekk isir il-ġudikant aħħari, li huwa meqjus bħala anatema għad-demokrazija.

6.1.

Il-KESE jilqa’ d-deċiżjoni tal-Kummissjoni li tniedi eżerċizzju ta’ konsultazzjoni pubblika dwar l-ISDS fit-TTIP. Minbarra r-risottomissjonijiet duplikati, waslu 1 43  053 risposta, li juri l-livell ta’ interess pubbliku. Id-Dokument ta’ Ħidma tal-Persunal tal-Kummissjoni ppubblikat f’Jannar 2015 jipprovdi analiżi komprensiva tal-kontenut u s-sustanza tar-rispons tal-pubbliku (19).

6.2.

Il-konsultazzjoni kienet ibbażata fuq test ta’ referenza bbażat fuq is-CETA. Sfortunatament dan l-abbozz ta’ ftehim u dak mas-Singapor ma kinux soġġetti għal konsultazzjoni pubblika. Madankollu, il-fatt li s-CETA, li abbażi tiegħu ġew miftiehma n-negozjati, intuża bħala bażi għal konsultazzjoni pubblika wara li ġew iffirmati, wassal għal xi tħassib li l-konsultazzjoni pubblika kienet ftit iktar minn fait accompli, imfassla biex tapprova l-ġenerazzjoni l-ġdida ta’ ftehimiet ta’ investiment proposti mill-UE. Dan il-biża’ kien aggravat mill-fatt li d-dokument ta’ konsultazzjoni kkonċentra fuq il-modalitajiet u ma kien fih l-ebda mistoqsija speċifika dwar il-prinċipju li l-ISDS jiddaħħal fit-TTIP. Madankollu, l-għan ta’ din il-konsultazzjoni kien li tikkonsulta lill-partijiet interessati dwar modi kif tittejjeb l-ISDS fit-TTIP.

6.3.

Il-konsultazzjoni żiedet ftit li xejn ġdid mal-għadd kbir ta’ informazzjoni diġà disponibbli mid-dibattitu pubbliku onlajn attiv dwar l-ISDS. Madankollu, kien eżerċizzju estremament utli biex tinħoloq rabta bejn id-diversi punti tal-argument u biex is-soċjetà ċivili tingħata l-opportunità li tagħti kontribut dirett.

6.4.

Hija ħasra li xi elementi li jappoġġjaw l-ISDS injoraw 97 % mit-tweġibiet sottomessi kollettivament permezz ta’ diversi pjattaformi onlajn. Is-sottomissjonijiet kollettivi huma parti leġittima mill-konsultazzjoni pubblika. Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon l-assigurazzjoni tal-KE li t-tweġibiet kollha ġew ikkunsidrati fuq bażi ugwali.

6.5.

Il-KESE jinnota li inqas minn 1 % ta’ dawk li wieġbu ddikjaraw li huma investituri fl-Istati Uniti, iżda ma jqisx li din hija kwistjoni ta’ tħassib. Dwar kwistjonijiet bħalma huma d-demokrazija u d-drittijiet sovrani tal-Istati li jiddeterminaw l-affarijiet tagħhom stess, il-kontribut b’bażi mifruxa u l-fehma tas-soċjetà ċivili huma ingredjenti essenzjali u vitali.

6.6.

Ġew identifikati erba’ oqsma mill-KE fejn għandu jiġi kkunsidrat li jsir titjib addizzjonali:

Dawn ġew amplifikati fid-dokument ta’ riflessjoni “Investment in TTIP and beyond – the path for reform” (L-investiment fit-TTIP u lil hinn minnha – it-triq lejn ir-riforma), li l-Kummissarju Malmström ippreżentat lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill f’Mejju 2015.

6.7.

Il-KESE huwa sorpriż li fil-laqgħa ta’ Djalogu tas-Soċjetà Ċivili tat-18 ta’ Mejju, ġie kkonfermat li l-mudell ta’ protezzjoni għall-investituri li bħalissa qed jintuża fin-negozjati dwar ftehim ta’ kummerċ ħieles mal-Ġappun huwa dak maqbul fis-CETA. Billi l-Kummissarju, fid-dokument ta’ kunċett tagħha “L-Investiment fit-TTIP u lil hinn – it-triq għal riforma”, ippreżentat lill-PE fis-6 ta’ Mejju, identifikat għadd ta’ oqsma għal titjib ulterjuri tat-test tas-CETA, il-Kumitat huwa mħasseb li dan ikompli jifforma l-bażi għal negozjati ma’ msieħba globali daqshekk importanti bħall-Ġappun.

7.1.

Il-KESE huwa mħasseb li s-sottomissjonijiet għall-konsultazzjoni pubblika mill-European Service Forum jappellaw biex l-eċċezzjonijiet u l-limitazzjonijiet jitnaqqsu kemm jista’ jkun u li l-KE tuża l-mandat ta’ negozjar tagħha skont it-Trattat ta’ Lisbona biex ittejjeb u ssaħħaħ u mhux li ddgħajjef l-ISDS. Dawn it-talbiet jinkludu klawsoli dwar in-nazzjon l-aktar iffavorit u klawsoli dwar it-trattament nazzjonali mhux kwalifikat, klawsola dwar it-trattament ġust u ekwitabbli mhux kwalifikat; klawsola ġenerali, l-ebda eċċezzjoni għal setturi partikolari, l-ebda mekkaniżmu ta’ filtru u kumpens sħiħ għall-approprjazzjoni diretta u indiretta (20).

7.2.

L-ISDS qed tintuża dejjem aktar biex jiġu evitati sistemi legali nazzjonali u minflok il-gvernijiet jiġu mħarrka fit-tribunali privati internazzjonali, fejn jintalbu kumpens mit-taxxi għal politiki ta’ interess pubbliku li allegatament tillimita l-profitti. Dan huwa partikolarment prevalenti fl-oqsma tal-ħarsien tas-saħħa u tal-ambjent.

7.3.

Kawżi prominenti reċenti saħħew l-oppożizzjoni kontra l-ISDS:

7.4.

It-trattati dwar l-investiment jipprojbixxu kwalunkwe restrizzjoni fuq ir-ripatrijazzjoni ta’ fondi jew profitti. Il-gvernijiet ma jistgħux jimponu kontrolli fuq il-kapital biex iwaqqfu l-attakki fuq il-muniti tagħhom jew jirrestrinġu l-flussi tal-flus jikwu (hot money) fi kriżi anki jekk l-FMI temmen li kontrolli bħal dawn huma miżura politika essenzjali. L-ebda Stat ma ntlaqat agħar mill-kawżi tal-ISDS mill-Arġentina, li kellha tħallas aktar minn US $500 miljun, wara d-deċiżjoni tagħha li tiddiżakoppja l-peso mid-dollaru Amerikan fl-2002.

7.5.

L-esklużjonijiet għas-servizzi pubbliċi jeżistu taħt il-Kapitolu 11 tas-CETA (Kummerċ transkonfinali fis-servizzi) iżda m’hemm l-ebda eżenzjoni jew esklużjoni għalihom taħt il-Kapitolu 10 (Protezzjoni tal-Investiment). Fil-prinċipju, filwaqt li għandu jkun tajjeb li l-investituri jiġu protetti minn atti arbitrarji mill-awtoritajiet tal-Istat, id-definizzjoni ta’ esproprjazzjoni u speċjalment esproprjazzjoni indiretta tqajjem tħassib dwar il-ħila tal-Istati sabiex iressqu ċerti attivitajiet attwalment provduti minn entitajiet kummerċjali lura fi provvediment mill-Istat għal raġunijiet leġittimi tal-politika pubblika. L-esproprjazzjoni taħt il-Kapitolu 10 tinkludi kwalunkwe leġislazzjoni li għandha l-effett li tnaqqas il-valur tan-negozji privati. Il-kumpens għandu jirrifletti “telf reali”. Dan jista’ jagħmilha ekonomikament projbittiv għall-Istati biex is-servizzi jerġgħu lura taħt provvediment mill-Istat.

7.6.

Huwa rikonoxxut fis-CETA li d-definizzjoni ta’ esproprjazzjoni indiretta hija ġenerali wisq u l-punt 3 tal-Anness X.11 ifittex li jiċċara dwar l-għanijiet tal-politika pubblika li ma jikkostitwux esproprjazzjoni indiretta bħas-saħħa, is-sigurtà jew l-ambjent. Hemm riskju, madankollu, li dan jista’ jiġi interpretat bħala preskrittiv, u jħalli barra objettivi usa’ ta’ politika pubblika, bħalma huma l-politika ekonomika u l-politika fiskali jew ir-rinazzjonalizzazzjoni ta’ servizzi ewlenin, miftuħa għal talbiet ta’ esproprjazzjoni indiretta fi ħdan il-kuntest tal-ISDS. Huwa kruċjali li dan jiġi ċċarat.

7.7.

Fit-tħabbira tal-pjani tagħha biex tipprevjeni lill-investituri milli jabbużaw l-ISDS, il-KE tiddikjara li fit-TTIP hija “tixtieq tinkludi dispożizzjonijiet għall-prevenzjoni ta’ talbiet frivoli”  (22). L-abbozz tas-CETA jipprevedi wkoll proċedura mħaffa biex jiġu mċaħħda talbiet mingħajr bażi u frivoli. Madankollu, id-definizzjoni tat-terminu “frivolu” f’terminoloġija legali stretta ser tkun estremament diffiċli u għandha l-potenzjal li tipprovdi aktar opportunità għall-avukati speċjalizzati fl-investiment.

7.8.

L-abbozz tas-CETA jipprevedi wkoll definizzjoni definita ta’ “trattament ġust u ekwu”. Dan huwa meqjus ġenerali wisq minn dawk li huma kontra l-ISDS u mhux flessibbli biżżejjed mill-komunità tan-negozju. Dan xorta jagħti l-flessibbiltà lit-tribunal biex jinterpreta b’mod flessibbli u m’għandux mekkaniżmu ta’ reviżjoni flessibbli.