ANNESS

LINJI GWIDA DWAR IL-PRINĊIPJU LI L-EFFIĊJENZA ENERĠETIKA TIĠI L-EWWEL

1.   INTRODUZZJONI

Dawn il-linji gwida jispjegaw kif għandu jiġi applikat il-prinċipju tal-effiċjenza enerġetika tiġi l-ewwel (fil-qosor, EE1st). Is-segwitu tal-linji gwida ma jfissirx awtomatikament li kwalunkwe rekwiżit legali qiegħed jiġi ssodisfat.

Il-linji gwida huma mmirati primarjament lejn dawk li jfasslu l-politika u lejn ir-regolaturi fil-livelli Ewropej, nazzjonali u lokali u, sa ċertu punt, lejn l-atturi tas-suq u l-investituri li jieħdu deċiżjonijiet dwar azzjonijiet sostenibbli u effiċjenti.

Dawn il-linji gwida huma bbażati fuq studju kkuntrattat mill-Kummissjoni “Analysis to support the implementation of the Energy Efficiency First principle in decision-making”  (1) u riċerka addizzjonali li kellha l-għan li tagħmel il-prinċipju aktar operazzjonali, b’mod partikolari sejbiet preliminari tal-proġetti ENEFIRST (2) u sEEnergies (3) taħt Orizzont 2020. Skont l-approċċ tal-istudju ta’ appoġġ, il-gwida għandha l-intenzjoni li tagħti aktar għarfien dwar l-azzjonijiet li għandhom jittieħdu minn dawk li jfasslu l-politika u mir-regolaturi fil-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet meta jiġi applikat il-prinċipju tal-EE1st (ara l-Illustrazzjoni 1). L-aħħar taqsima tagħti xi ftit aktar indikazzjoni dwar oqsma li għandhom jiġu eżaminati u eżempji ta’ applikazzjoni tal-prinċipju fil-kuntest ta’ diversi setturi.

Sors: Il-Kummissjoni Ewropea bbażata fuq studju ta’ Ecorys.

2.   DEFINIZZJONI U APPLIKAZZJONI FIL-LIVELL TAL-UE

2.1.   Definizzjoni tal-prinċipju tal-EE1st fil-livell tal-UE

L-effiċjenza enerġetika tiġi l-ewwel ġie rikonoxxut fil-livell tal-UE bħala prinċipju ewlieni għall-effiċjenza enerġetika, wieħed mill-ħames pilastri tal-Unjoni tal-Enerġija, bl-adozzjoni tal-Komunikazzjoni dwar l-Unjoni tal-Enerġija fi Frar 2015 (COM(2015) 80). Konsegwentement, u wkoll wara appoġġ qawwi għall-prinċipju mill-Parlament Ewropew, dan kien inkorporat fir-Regolament dwar il-Governanza tal-Unjoni tal-Enerġija u tal-Azzjoni Klimatika (ir-Regolament (UE) 2018/1999) u fid-Direttiva dwar l-Effiċjenza Enerġetika ((UE) 2018/2002) (EED).

Ir-Regolament dwar il-Governanza huwa l-ewwel att legali li jiddefinixxi l-prinċipju u jitlob l-applikazzjoni tiegħu fil-livell tal-UE. Fil-fatt, l-Artikolu 2(18) jgħid:

Barra minn hekk, il-Premessa (64) tispjega xi tfisser l-applikazzjoni tal-prinċipju:

Xi spjegazzjoni addizzjonali dwar kif jenħtieġ li jiġi segwit il-prinċipju ġiet inkluża fl-emenda tal-2018 tad-Direttiva dwar l-Effiċjenza Enerġetika, li l-Premessa 2 tagħha taqra:

Filwaqt li d-definizzjoni magħżula għal-leġiżlazzjoni tal-Unjoni hija waħda minn ħafna, u jistgħu jinstabu definizzjonijiet oħrajn fil-letteratura (4), dak li huwa importanti huwa li hi x’inhi d-definizzjoni eżatta, l-idea warajha hija li tingħata prijorità lill-effiċjenza enerġetika.

2.2.   L-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st fil-livell tal-UE

Minbarra l-miżuri u l-miri speċifiċi, l-EED tistabbilixxi wkoll rekwiżiti speċifiċi biex jitqiesu s-soluzzjonijiet tal-effiċjenza enerġetika f’ċerti kuntesti, u b’hekk diġà qed tipprevedi modi konkreti ta’ applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st. Pereżempju, l-Artikolu 6 jirrikjedi li l-Istati Membri jqisu prestazzjoni għolja fl-effiċjenza enerġetika meta jixtru prodotti, bini u servizzi. Bl-istess mod, l-Artikolu 19 jirrikjedi li l-Istati Membri jneħħu l-ostakli regolatorji u mhux regolatorji għax-xiri pubbliku, u l-ibbaġitjar u l-kontabbiltà annwali li jiskoraġġixxu lill-korpi pubbliċi milli jikkunsidraw l-effiċjenza enerġetika fid-deċiżjonijiet ta’ investiment tagħhom (5). Għal dan il-għan, l-Artikolu 19 jipprevedi liema miżuri l-Istati Membri jistgħu jikkunsidraw biex ineħħu l-ostakli bħad-dispożizzjonijiet regolatorji jew l-emendi għall-qafas legali, il-proċeduri amministrattivi simplifikati jew il-miżuri ta’ appoġġ, pereżempju, il-linji gwida u l-assistenza teknika, kif ukoll is-sensibilizzazzjoni u l-inċentivi.

Barra minn hekk, l-Artikolu 14 jirrikjedi li l-Istati Membri jidentifikaw l-aktar soluzzjonijiet effiċjenti fir-riżorsi u kosteffiċjenti biex jissodisfaw il-ħtiġijiet tat-tisħin u tat-tkessiħ u jikkunsidraw speċifikament il-koġenerazzjoni b’effiċjenza għolja bħala soluzzjoni effiċjenti fl-użu tal-enerġija fil-valutazzjoni tagħhom tal-benefiċċji meta mqabbla mal-kostijiet għal faċilitajiet ta’ ġenerazzjoni ġodda u sostanzjalment rinnovati. L-Artikolu 15 jirrikjedi li l-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-awtoritajiet regolatorji nazzjonali tal-enerġija jqisu kif xieraq l-effiċjenza enerġetika fit-twettiq ta’ kompiti regolatorji relatati mal-operat tal-infrastruttura tal-gass u tal-elettriku. Dan jeħtieġ ukoll il-forniment ta’ inċentivi għall-operaturi tal-grilja biex jagħmlu disponibbli servizzi tas-sistema lill-utenti tan-network li jippermettulhom jimplimentaw miżuri ta’ titjib tal-effiċjenza enerġetika fil-kuntest tal-użu kontinwu tal-grilji intelliġenti.

Il-proposta għar-reviżjoni tal-EED (6) tintroduċi artikolu ġdid dwar il-prinċipju msejjaħ EE1st, li jistabbilixxi obbligu fuq l-Istati Membri li jiżguraw li s-soluzzjonijiet tal-effiċjenza enerġetika jiġu kkunsidrati f’deċiżjonijiet dwar l-ippjanar, il-politika u l-investiment tas-sistemi tal-enerġija u tas-setturi mhux tal-enerġija. Dan jirrikjedi wkoll li l-Istati Membri jippromwovu u jiżguraw l-applikazzjoni ta’ metodoloġiji tal-benefiċċji meta mqabbla mal-kostijiet li jippermettu valutazzjoni xierqa ta’ benefiċċji usa’ ta’ soluzzjonijiet tal-effiċjenza enerġetika. Dan jipprevedi wkoll monitoraġġ xieraq tal-applikazzjoni tal-prinċipju minn entità ddedikata u rapportar.

Filwaqt li r-Regolament dwar il-Governanza jinkludi r-rispons tad-domanda skont il-prinċipju tal-EE1st, il-leġiżlazzjoni dwar id-disinn tas-suq tal-elettriku (7) tispjega kif ir-riżorsi tal-enerġija distribwiti għandhom jiġu ttrattati fl-ippjanar u fl-operat tan-network (ara wkoll it-taqsima 4.1.1.2.) Skont id-Direttiva dwar l-Elettriku, kull operatur tas-sistema tat-trażmissjoni (TSO) għandu “jqis b’mod sħiħ il-potenzjal għall-użu tar-rispons tad-domanda, il-faċilitajiet tal-ħżin tal-enerġija jew riżorsi oħra bħala alternattivi għall-espansjoni tas-sistema, kif ukoll il-konsum mistenni, il-kummerċ ma’ pajjiżi oħra” fl-ippjanar tiegħu (l-Artikolu 51(3)). Il-pjanijiet tan-network ta’ distribuzzjoni għandhom jipprovdu “ trasparenza fuq is-servizzi meħtieġa ta’ flessibbiltà fuq terminu ta’ żmien medju u fit-tul (…). Il-pjan ta’ żvilupp tan-netwerk għandu jinkludi wkoll l-użu tar-rispons tad-domanda, l-effiċjenza tal-enerġija, il-faċilitajiet tal-ħżin tal-enerġija jew riżorsi oħra li l-operatur tas-sistema ta’ distribuzzjoni għandu juża bħala alternattiva għall-espansjoni tas-sistema ” (l-Artikolu 13, 17, 32(1) u (3)).

Politiki oħrajn tal-UE jenfasizzaw ukoll direttament ir-rwol tal-effiċjenza enerġetika. L-istrateġija tal-UE għall-Integrazzjoni tas-Sistema tal-Enerġija (COM(2020) 299) tpoġġi l-effiċjenza enerġetika bħala element ewlieni u tappella għall-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st fis-sistema kollha tal-enerġija. Dan jinkludi li tingħata prijorità lis-soluzzjonijiet orjentati lejn id-domanda kull meta jkunu aktar kosteffettivi mill-investimenti fl-infrastruttura tal-provvista tal-enerġija biex jintlaħqu l-objettivi tal-politika. Il-prinċipju huwa marbut maċ-ċirkolarità u l-użu mtejjeb tar-riżorsi, li jenħtieġ li jwassal għal tnaqqis tal-ħtiġijiet u l-kostijiet ġenerali tal-investiment assoċjati mal-produzzjoni, l-infrastruttura u l-użu tal-enerġija.

Fl-istrateġija tal-Mewġa ta’ Rinnovazzjoni (COM(2020) 662), “l-effiċjenza enerġetika tiġi l-ewwel” huwa enfasizzat bħala wieħed mill-prinċipji ewlenin għar-rinnovazzjoni tal-bini lejn l-2030 u l-2050. Dan se jkun prinċipju ta’ gwida fl-implimentazzjoni tal-istrateġija inkluża r-reviżjoni tad-Direttiva dwar ir-Rendiment tal-Bini fl-Użu tal-Enerġija (EPBD) prevista għal tmiem l-2021. Qabel dan, il-prinċipju tal-EE1st ġie enfasizzat ukoll fir-Rakkomandazzjoni tal-Kummissjoni (UE) 2019/786 tat-8 ta’ Mejju 2019 dwar ir-rinnovazzjoni tal-bini (8) li kienet dokument ta’ gwida għall-iżvilupp tal-Istrateġiji ta’ Rinnovazzjoni fit-Tul kif meħtieġ mill-EPBD.

Il-proposta tal-Kummissjoni Ewropea għar-reviżjoni tar-regolament TEN-E mill-15 ta’ Diċembru 2020  (9) issaħħaħ ukoll il-prinċipju bil-għan li jiġu żgurati l-konsistenza tal-politika u l-iżvilupp effiċjenti tal-infrastruttura. Il-proposta tintegra l-prinċipju tal-EE1st fil-proċess tal-ippjanar u tal-valutazzjoni tal-proġett billi tintroduċi dispożizzjonijiet obbligatorji. B’mod aktar speċifiku, il-proposta teħtieġ li l-ACER tinkludi l-prinċipju tal-EE1st fil-linji gwida qafas għax-xenarji konġunti li għandhom jiġu żviluppati min-Network Ewropew tal-Operaturi tas-Sistemi ta’ Trażmissjoni (ENTSOs) tal-Gass u tal-Elettriku. L-ENTSOs għandhom jimplimentaw ukoll il-prinċipju tal-EE1st meta jivvalutaw in-nuqqasijiet fl-infrastruttura u jikkunsidraw bi prijorità s-soluzzjonijiet rilevanti kollha mhux relatati mal-infrastruttura.

3.   L-APPLIKAZZJONI TAL-PRINĊIPJU TAL-EE1ST FIL-PROĊESS TAT-TEĦID TAD-DEĊIŻJONIJIET

3.1.   L-approċċ li għandu jittieħed

Filwaqt li l-politika dwar l-effiċjenza enerġetika hija dwar il-promozzjoni tal-ambizzjoni tal-effiċjenza enerġetika u l-istabbiliment ta’ miżuri li jwasslu direttament għall-iffrankar tal-enerġija, l-idea wara l-prinċipju tal-EE1st hija li jitqiesu bir-reqqa s-soluzzjonijiet speċifiċi tal-iffrankar tal-enerġija bħala alternattivi possibbli, inkluż iċ-ċittadini u l-organizzazzjonijiet, it-tibdil fl-imġiba u l-konservazzjoni tal-enerġija. Dan ifisser li l-implimentazzjoni ta’ soluzzjoni effiċjenti fl-użu tal-enerġija hija waħda mill-eżiti possibbli wara l-applikazzjoni tal-prinċipju, iżda mhux dejjem ikollha tkun il-każ, jekk il-valutazzjoni tal-għażliet turi dan.

Il-loġika wara l-prinċipju tal-EE1st hija li din jenħtieġ li twassal għall-identifikazzjoni ta’ soluzzjonijiet vijabbli għall-effiċjenza enerġetika skont l-aktar teknoloġija riċenti, tippermetti l-applikazzjoni tagħhom u tiżgura implimentazzjoni xierqa, jekk tintgħażel bħala t-triq ’il quddiem. Barra minn hekk, il-prinċipju jeħtieġ li jitqiesu l-impatti negattivi potenzjali fuq l-effiċjenza enerġetika ta’ deċiżjonijiet speċifiċi (eż. it-tkabbir tal-infrastruttura tal-gass fossili b’perjodi ta’ deprezzament sa 50 sena) li jistgħu jipprevjenu l-effiċjenza enerġetika fit-tul.

L-EE1st, flimkien mal-effiċjenza fir-riżorsi, huma wkoll faċilitatur importanti fl-istrateġija tal-UE għad-dekarbonizzazzjoni fit-tul, li jimplika li sa nofs is-seklu, is-sistema attwali tal-enerġija, ibbażata fil-biċċa l-kbira fuq il-fjuwils fossili, se jkollha tinbidel b’mod radikali bl-elettrifikazzjoni fuq skala kbira tas-sistema tal-enerġija xprunata mill-użu ta’ sorsi rinnovabbli, kemm jekk fil-livell tal-utenti finali kif ukoll jekk biex jiġu prodotti fjuwils u materja prima mingħajr karbonju għall-industrija.

Ta’ min jenfasizza wkoll li l-objettiv tal-EE1st ma huwiex biss li jitnaqqas il-konsum tal-fjuwils fossili. Is-suppożizzjoni sottostanti hija li l-aħjar enerġija hija dik li ma tiġix prodotta minħabba li ma hemmx bżonn li tintuża. Dan ifisser li t-tnaqqis fid-domanda jenħtieġ li jkun ippreferut ukoll mill-produzzjoni tal-enerġija minn sorsi b’newtralità klimatika, anki minħabba li jgħin fil-kontroll tal-livell tal-investimenti meħtieġa għat-tranżizzjoni lejn sorsi rinnovabbli u jappoġġa approċċ aktar sostenibbli għar-riżorsi li fi kwalunkwe każ huma limitati.

Sabiex jiġi deċiż jekk l-effiċjenza enerġetika jenħtieġx li tiġi pprijoritizzata fuq għażliet oħra jew le, analiżi sempliċi tal-kosteffettività ma hijiex biżżejjed u jeħtieġ li jiġu kkunsidrati diversi aspetti:

Kuntest usa’

Il-miżuri tal-effiċjenza enerġetika jenħtieġ li jitqiesu f’kuntest usa’. L-effiċjenza enerġetika hija, b’mod partikolari, element kruċjali tal-bini tal-politika tal-UE dwar il-klima u l-enerġija fit-tranżizzjoni lejn in-newtralità klimatika sal-2050. Dan ifisser li l-prinċipju jenħtieġ li jappoġġa investimenti ambjentalment sostenibbli f’konformità mar-Regolament dwar it-Tassonomija (10). Prinċipji sottostanti oħrajn tat-tfassil tal-politika huma importanti wkoll, bħall-prinċipju “la tagħmilx ħsara sinifikanti” jew il-“prinċipju tal-innovazzjoni”. Barra minn hekk, dawn il-prinċipji jenħtieġ li jitqiesu b’mod konġunt meta jiġu indirizzati teknoloġiji emerġenti u meta jiġu identifikati approċċi li huma validi għall-futur. Il-projezzjonijiet tas-swieq rilevanti u x-xejriet futuri huma elementi kritiċi li għandhom jitqiesu f’dan il-kuntest.

Perspettiva tas-soċjetà

Il-kosteffiċjenza, li hija fiċ-ċentru tal-prinċipju tal-EE1st, jenħtieġ li titqies primarjament minn perspettiva wiesgħa tas-soċjetà u mhux biss mill-perspettiva tal-kosteffiċjenza tal-investitur jew tal-utent. Dan jeħtieġ li jitqiesu l-benefiċċji multipli tal-effiċjenza enerġetika għas-soċjetà kollha kemm hi (11). Din il-perspettiva wiesgħa tas-soċjetà hija kruċjali f’valutazzjoni xierqa tal-għażliet tal-effiċjenza enerġetika. Barra minn hekk, il-kosteffiċjenza jeħtieġ li tiġi kkunsidrata mill-perspettiva ta’ terminu qasir u twil, filwaqt li jitqiesu l-perjodi ta’ ammortizzament u ta’ deprezzament.

Approċċ tas-sistema

L-EE1st jenħtieġ li jħares lejn it-titjib fl-effiċjenza fil-livell tas-sistema. Dan ifisser li l-ottimizzazzjoni tas-sistema tal-enerġija u l-integrazzjoni effiċjenti ta’ soluzzjonijiet ta’ enerġija nadifa huma fiċ-ċentru tal-applikazzjoni tal-prinċipju. Dan jeħtieġ viżjoni usa’ fejn ir-riżorsi min-naħa tal-provvista (fjuwils fossili, sorsi ta’ enerġija rinnovabbli, infrastruttura) jiġu vvalutati kontra r-riżorsi min-naħa tad-domanda (flessibbiltà tad-domanda u rispons tad-domanda, prestazzjoni mtejba tal-enerġija ta’ soluzzjonijiet speċifiċi, suffiċjenza tal-enerġija) li tħares lejn il-kostijiet u l-benefiċċji minn perspettiva tas-soċjetà kif imsemmi hawn fuq. Approċċ bħal dan huwa elaborat fil-proġett ENEFIRST (12). Dan ifisser li l-katina kollha tal-enerġija jeħtieġ li titqies: il-produzzjoni, it-trasport, id-distribuzzjoni, il-konsum, it-tmiem tal-ħajja.

Livell tad-deċiżjoni meħuda

L-approċċ tas-sistema jirreferi għall-applikazzjoni tal-prinċipju għal deċiżjonijiet dwar id-disinn u l-ippjanar tal-assi. Dan l-approċċ jista’ jżid mal-kumplessità tal-prinċipju. F’livell aktar baxx tal-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet, applikazzjoni aktar sempliċi tal-prinċipju hija xierqa wkoll, meta deċiżjoni tikkonċerna għażla ta’ assi speċifiċi. F’dan il-kuntest, l-enfasi hija fuq il-valutazzjoni tal-effiċjenza enerġetika (prestazzjoni enerġetika) tal-alternattivi. L-enfasi ta’ dan l-approċċ hija li jiġi żgurat titjib fl-effiċjenza min-naħa tal-provvista jew tnaqqis fid-domanda għall-enerġija billi jintgħażlu prodotti u servizzi aktar effiċjenti fl-użu tal-enerġija, li jappoġġaw ukoll deċiżjonijiet orjentati lejn il-futur, favur l-innovazzjoni, li jkunu effiċjenti fir-riżorsi u ċ-ċirkolarità. Fi kliem ieħor, il-prinċipju jenħtieġ li jagħti spinta lill-investimenti fl-aktar alternattiva effiċjenti.

Inċentivi diverġenti

Il-benefiċċji soċjetali usa’ u l-effiċjenza tas-sistema tal-enerġija jenħtieġ li jingħataw prijorità ogħla u huwa meħtieġ li dawn jiġu kkunsidrati wkoll minn investituri individwali. Mill-perspettiva tal-investitur u tal-utent finali, il-benefiċċji individwali normalment ikunu akbar mill-impatti usa’ jekk dawn ma jkunux bi prezz adegwat, ikunu meħtieġa azzjonijiet u inċentivi ddedikati biex jiġi żgurat li l-effiċjenza tas-sistema tiġi kkunsidrata kif xieraq f’livelli differenti tat-teħid tad-deċiżjonijiet.

It-tip ta’ deċiżjoni u dak li jieħu d-deċiżjonijiet

Il-mod kif jiġi applikat il-prinċipju jiddependi minn fejn, meta u minn min għandu jiġi applikat. Il-prinċipju japplika għal tipi differenti ta’ deċiżjonijiet li jirrigwardjaw l-attivitajiet ta’ ppjanar, it-tfassil tal-politika, it-tħejjija ta’ proġetti ta’ investiment u l-finanzjament tagħhom. Dawn id-deċiżjonijiet ma humiex limitati għas-settur tal-enerġija, iżda l-effiċjenza enerġetika jista’ jkollha rwol partikolarment rilevanti fid-deċiżjonijiet dwar l-infrastruttura tal-enerġija, fejn is-soluzzjonijiet min-naħa tad-domanda jistgħu jikkomplementaw jew jissostitwixxu l-investimenti min-naħa tal-provvista, meta soluzzjoni waħda tiġi pprijoritizzata minħabba l-effiċjenza ġenerali tagħha fuq alternattivi eżistenti, jew jekk jistgħux jiġu introdotti komponenti ġodda (eż. kompressuri li kapaċi jirkupraw is-sħana residwa/l-elettriku mill-iskart). Barra minn hekk, dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet differenti jkollhom rwoli differenti fl-applikazzjoni tal-prinċipju, skont is-settur u l-kuntest tad-deċiżjonijiet.

Azzjonijiet eliġibbli

Il-prinċipju għandu l-għan li jqis spettru wiesa’ ta’ miżuri tal-effiċjenza enerġetika min-naħa tad-domanda u tal-provvista. Filwaqt li s-soluzzjonijiet min-naħa tad-domanda huma essenzjali għat-tnaqqis tal-ħtieġa għal jew għal użu aħjar tal-enerġija, meta tintuża infrastruttura tal-enerġija jew tagħmir li juża l-enerġija, huwa meħtieġ ukoll li jiġu kkunsidrati t-teknoloġiji u l-modi kif jistgħu jiġu operati li jistgħu jwasslu għall-iffrankar tal-enerġija (13).

Kundizzjonijiet abilitanti

Filwaqt li l-applikazzjoni tal-prinċipju hija dwar il-kunsiderazzjoni ta’ elementi speċifiċi, l-objettiv ewlieni wara l-prinċipju huwa li jiġu implimentati soluzzjonijiet ta’ effiċjenza enerġetika kull meta jiġu identifikati bħala s-soluzzjonijiet ix-xierqa. Dan jimplika li l-inkorporazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st fit-tfassil tal-politika jenħtieġ li twassal ukoll għat-tneħħija ta’ ostakli regolatorji u mhux regolatorji li jfixklu l-vijabbiltà u l-implimentazzjoni ta’ soluzzjonijiet għall-effiċjenza enerġetika. Barra minn hekk, sabiex ikunu jistgħu jitqiesu l-għażliet kollha effiċjenti fl-enerġija, diversi atturi jeħtieġ li jkollhom livell suffiċjenti ta’ informazzjoni dwar l-iffrankar tal-enerġija ta’ diversi soluzzjonijiet u modi ta’ kif jivvalutaw l-impatti, il-kostijiet u l-benefiċċji soċjali, ambjentali u ekonomiċi tagħhom. Jenħtieġ li jitqiesu wkoll l-impatti futuri tat-tibdil fil-klima fuq is-sistema tal-enerġija, inkluż fuq is-soluzzjonijiet tal-effiċjenza enerġetika nfushom. Barra minn hekk, minħabba n-natura ta’ benefiċċji usa’ tal-iffrankar tal-enerġija li jistgħu jkunu akbar għas-soċjetà milli għall-investituri, jistgħu jkunu meħtieġa inċentivi jew rekwiżiti speċifiċi biex tingħata spinta għal imġiba u investimenti effiċjenti fl-enerġija.

3.2.   Passi li għandhom jittieħdu

Kif indikat hawn fuq, l-azzjonijiet li għandhom jittieħdu meta jiġi applikat il-prinċipju jiddependu l-aktar fuq il-fażi tal-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet u t-tipi ta’ dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet. Il-matriċi ta’ hawn taħt (ara t-Tabella 1) tassoċja passi differenti relatati mal-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st fil-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet ma’ diversi fażijiet u tipi ta’ dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet (14).

Tabella 1

Azzjonijiet ta’ diversi persuni li jieħdu d-deċiżjonijiet marbuta mal-prinċipju tal-EE1st fil-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet

Fażi	Dawk responsabbli mit-tfassil tal-politika	Awtoritajiet regolatorji	Entitajiet tas-suq
Bidu	— Definizzjoni tal-miri ta’ politika — Definizzjoni / Aġġornament tal-qafas regolatorju — Analiżi tal-impatt tal-politika u ta’ alternattivi	— Definizzjoni tar-regoli dwar l-aċċess għas-suq għal soluzzjonijiet ta’ effiċjenza fl-enerġija jew ta’ rispons tad-domanda — Twettiq ta’ kontroll tal-konformità tal-għan tal-attività / tal-proġett mal-miri ta’ politika u mar-regoli dwar l-aċċess għas-suq	— Definizzjoni tal-għan tan-attività / tal-proġett
Preparazzjoni		— Definizzjoni tal-metodu tas-CBA fil-prinċipju	— Definizzjoni tal-metodu tas-CBA għall-applikazzjoni konkreta — Ġbir tal-informazzjoni — Domanda prevista għas-servizzi tal-enerġija — Identifikazzjoni ta’ kostijiet u riskji oħrajn — Valutazzjoni sistematika bbażata fuq il-prinċipju tal-EE1st
Validazzjoni		— Verifika tal-pjan ta’ implimentazzjoni u, jekk ikun rilevanti, l-approvazzjoni tiegħu	— Proposta tal-pjan ta’ implimentazzjoni
Implimentazzjoni			— Implimentazzjoni tal-pjan, eż. il-provvista ta’ servizz imfassal, l-adozzjoni ta’ teknoloġiji tal-effiċjenza enerġetika, it-teħid ta’ deċiżjonijiet dwar l-investiment, eċċ.

Sors: L-istudju Ecorys.

Abbażi ta’ din il-matriċi, ġiet imfassla għodda għat-teħid tad-deċiżjonijiet fil-forma ta’ dijagramma tad-deċiżjonijiet b’mistoqsijiet ta’ gwida għal kull wieħed mill-passi. L-għodda tipprovdi għarfien dwar il-passi differenti billi tidentifika diversi mistoqsijiet ta’ gwida li jindikaw kwistjonijiet li għandhom jiġu kkunsidrati meta jiġi applikat il-prinċipju tal-EE1st. Sabiex tintwera aħjar l-applikabbiltà tal-għodda, l-istudju pprovda wkoll erba’ eżempji tal-ħajja reali (ippreżentati fit-taqsima 4).

Fir-rappreżentazzjoni skematika tal-proċess ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet ta’ hawn fuq, atturi differenti għandhom rwoli differenti. Il-biċċa l-kbira tal-oqsma ta’ politika u l-applikazzjonijiet tal-prinċipju tal-EE1st analizzati fl-istudju jinkludu entitajiet tas-suq bħala l-attur biex iħejji pjanijiet jew deċiżjonijiet ta’ investiment, u għalhekk din l-iskeda ta’ azzjonijiet hija xierqa għal dawn l-oqsma u l-applikazzjonijiet ta’ politika identifikati. Madankollu, hemm ukoll oqsma oħra fejn dawk li jfasslu l-politika (eż. l-iżvilupp tal-NECPs u ta’ deċiżjonijiet oħra ta’ tfassil tal-politika) jew ir-regolaturi (eż. (l-approvazzjoni) tat-tbassir jew tax-xenarji għall-pjan ta’ espansjoni tal-grilja) huma l-atturi ewlenin tal-anqas għall-valutazzjoni sistematika fil-fażi ta’ implimentazzjoni. Dan ifisser li l-mod kif il-prinċipju tal-EE1st se jiġi applikat minn atturi differenti jiddependi ħafna fuq il-kuntest. Filwaqt li xi passi huma applikabbli għas-sitwazzjonijiet kollha, xi wħud jistgħu jkunu speċifiċi għas-settur u jimplikaw azzjonijiet differenti skont it-tip ta’ deċiżjoni, il-qasam ta’ politika jew l-atturi involuti. F’xi każijiet jista’ jkun hemm biss tip wieħed involut ta’ dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet.

Irrispettivament mis-settur u t-tip ta’ deċiżjoni (politika, ippjanar jew investiment), l-approċċ ġenerali għall-applikazzjoni tal-prinċipju jibqa’ l-istess, iżda jeħtieġ li jiġu segwiti passi differenti minn atturi differenti.

Dawk li jfasslu l-politika u r-regolaturi għandhom rwol partikolari x’jaqdu biex jippermettu l-applikazzjoni tal-prinċipju, jistabbilixxu r-regoli t-tajba (il-fażi tal-bidu) u jivvalidaw l-applikazzjoni tiegħu. Dawn jistgħu jkunu wkoll l-atturi li japplikaw il-prinċipju direttament, billi jsegwu l-passi identifikati fil-fażi tat-tħejjija u tal-implimentazzjoni. Pereżempju, dawk li jfasslu l-politika jeħtieġ li japplikaw il-prinċipju tal-EE1st meta jkunu qed iħejju ppjanar strateġiku jew jistabbilixxu miri ta’ politika. Ir-regolaturi jkollhom japplikaw il-prinċipju meta jistabbilixxu r-regoli u r-regolamenti li jaffettwaw is-sistema tal-enerġija, b’mod partikolari r-regoli tad-disinn tas-suq, jew li jkollhom impatti fuq il-konsum tal-enerġija. Madankollu, fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, it-tħejjija u l-implimentazzjoni tad-deċiżjonijiet ikunu fil-livell tal-entitajiet tas-suq.

Peress li dawn il-linji gwida huma primarjament immirati lejn dawk li jfasslu l-politika u lejn ir-regolaturi, l-enfasi hija aktar fuq l-aspetti ġenerali u universali tal-applikazzjoni tal-prinċipju. Għal dan il-għan, abbażi tal-fażijiet u l-passi identifikati fl-istudju, ġew identifikati u spjegati azzjonijiet aktar speċifiċi li għandhom jiġu kkunsidrati minn dawk li jfasslu l-politika u mir-regolaturi fit-taqsimiet ta’ hawn taħt, prinċipalment fil-fażi tal-bidu li fiha jridu jiġu stabbiliti l-kundizzjonijiet ta’ qafas it-tajbin u dwar il-fażi ta’ tħejjija u validazzjoni għar-regolaturi, peress li dawn l-azzjonijiet jistgħu jittieħdu wkoll minn dawk li jfasslu l-politika. Tingħata attenzjoni speċifika lill-azzjonijiet relatati mal-monitoraġġ u r-rapportar, bħala segwitu tad-deċiżjonijiet u l-għażliet li jsiru.

Il-passi fil-fażi tat-tħejjija u tal-implimentazzjoni ta’ proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet jiddependu ħafna wkoll fuq il-kuntest. Huwa possibbli li jiġu indikati xi azzjonijiet aktar speċifiċi u x’inhuma r-rekwiżiti għat-twettiq ta’ dawk l-azzjonijiet kif suppost. Madankollu, spjegazzjoni aktar dettaljata dwar kif jenħtieġ jitwettqu dawn l-azzjonijiet tmur lil hinn mill-iskop ta’ dan id-dokument. Dawn l-azzjonijiet normalment jitwettqu minn entitajiet tas-suq li joperaw taħt kundizzjonijiet differenti u jkunu meħtieġa manwali settorjali dettaljati biex jiġu indirizzati l-ispeċifiċitajiet kollha. It-tabella ta’ hawn taħt tippreżenta ħarsa ġenerali lejn l-azzjonijiet u l-prerekwiżiti tagħhom fir-rigward ta’ passi differenti ta’ fażi ta’ tħejjija u implimentazzjoni. L-eżempji tal-ħajja reali fl-istudju, li huma ppreżentati fit-taqsima 4, jidentifikaw azzjonijiet konkreti għall-atturi rilevanti fil-kuntest ta’ deċiżjoni speċifika fis-settur magħżul. Mill-perspettiva ta’ dawk li jfasslu l-politika, l-inkorporazzjoni xierqa tal-prinċipju tal-EE1st fil-fażi tat-tħejjija u tal-implimentazzjoni jenħtieġ tiġi żgurata permezz ta’ valutazzjoni tal-impatt xierqa.

Tabella 2

Passi, azzjonijiet u prerekwiżiti għall-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st mill-implimentaturi

Pass	Azzjoni	Prerekwiżit
Definizzjoni tal-għan tal-attività/tal-proġett	— L-effiċjenza enerġetika tiġi kkunsidrata bħala parti mis-soluzzjoni	— Disponibbiltà tal-informazzjoni — Aċċess għall-għarfien espert
Definizzjoni tal-metodoloġija tas-CBA	— Jiġu kkunsidrati benefiċċji usa’ tal-effiċjenza enerġetika u l-kwantifikazzjoni tagħhom — Jiġu stabbiliti kriterji għall-għażla tas-soluzzjoni t-tajba	— Metodoloġija standardizzata minn fejn tagħżel — Disponibbiltà tad-data — Disponibbiltà ta’ għodod/ mudelli
Ġbir tal-informazzjoni	— Analiżi tas-swieq — Analiżi ta’ soluzzjonijiet innovattivi — Jiġi kkunsidrat l-iżvilupp tal-politika — Akkwist ta' data ta’ kwalità għas-CBA — Valutazzjoni tal-ħtiġijiet ta’ investiment u r-redditu fuq l-investimenti	— Disponibbiltà tal-informazzjoni — Disponibbiltà tad-data — Għarfien espert
Domanda prevista għas-servizzi tal-enerġija	— Tiġi kkunsidrata d-domanda futura għall-enerġija — Valutazzjoni tal-impatti tal-alternattivi fuq il-konsum tal-enerġija u, fejn rilevanti, fuq it-tagħbija	— Disponibbiltà ta’ data diżaggregata dwar il-konsum tal-enerġija — Previżjonijiet nazzjonali/ reġjonali — Qafas ta’ politika stabbli
Identifikazzjoni ta’ kostijiet u riskji oħrajn	— Jiġu kkunsidrati l-impatti tal-fatturi ta’ implimentazzjoni — Jiġu kkunsidrati l-bidliet fil-prezzijiet tal-fjuwil u tal-enerġija — Jiġu kkunsidrati l-iżviluppi makroekonomiċi — Jiġu kkunsidrati ż-żminijiet ta’ ħlas lura u l-flussi futuri ta’ flus	— Disponibbiltà tad-data — Objettivi ta’ politika ċari — Disponibbiltà tal-esperjenza tal-passat — Disponibbiltà ta’ soluzzjonijiet ta’ mitigazzjoni tar-riskju (eż. ESCOs)
Valutazzjoni tal-alternattivi	— Implimentazzjoni tas-CBA (monetizzazzjoni tal-impatti) — Valutazzjoni tal-kosteffettività — Verifika jekk is-soluzzjonijiet humiex validi għall-futur — Jiġi kkunsidrat l-appoġġ pubbliku u l-finanzjament disponibbli	— L-aċċess u l-faċilità tal-użu tad-data u l-għodod/ il-mudelli disponibbli — Għarfien espert tajjeb — Skemi ta’ finanzjament u appoġġ għal proġetti tal-effiċjenza enerġetika
Implimentazzjoni	— Allokazzjoni tar-riżorsi u tal-għarfien espert it-tajbin — Użu mill-istrumenti ta’ appoġġ — Jiġi żgurat użu xieraq	— Disponibbiltà ta’ għarfien espert u riżorsi (ħaddiema u finanzjament) — Aċċess faċli għal skemi ta’ appoġġ — Mekkaniżmi ta’ feedback bejn min jimplimenta u l-utent
Monitoraġġ u evalwazzjoni	— Ġbir tad-data — Awditjar tal-implimentazzjoni — Evalwazzjoni tal-impatti u jekk intlaħqux l-objettivi	— Indikaturi predefiniti — Aċċess għad-data — Disponibbiltà ta’ għodod għall-analiżi u l-ipproċessar tad-data — Disponibbiltà ta’ riżorsi

Sors: Il-Kummissjoni Ewropea.

3.3.   Atturi ewlenin

Filwaqt li s-soluzzjonijiet tal-effiċjenza enerġetika jistgħu jiġu implimentati mis-settur pubbliku, mill-kumpaniji privati u mill-konsumaturi, l-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st għandha wkoll xi implikazzjonijiet usa’ għal dawk li jfasslu l-politika u għall-awtoritajiet regolatorji, li jeħtieġ li jħejju t-triq għall-applikabbiltà ta’ soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija f’kuntesti differenti. Bħala riżultat tal-applikazzjoni tal-prinċipju minn dawn l-atturi, l-entitajiet tas-suq u l-investituri jenħtieġ li jkollhom l-għodod u l-informazzjoni x-xierqa meħtieġa biex jivvalutaw u jimplimentaw b’mod xieraq soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija.

Għalhekk, l-atturi ewlenin huma kif ġej:

Persuni li jfasslu l-politika

Dawn jinkludu:

(a)	L-istituzzjonijiet tal-UE involuti fil-proċedura leġiżlattiva standard tal-UE, jiġifieri l-Kummissjoni Ewropea, il-Parlament Ewropew, il-Kunsill tal-Unjoni Ewropea;

(b)	Gvernijiet, parlamenti nazzjonali u dipartimenti amministrattivi li l-kompetenza tagħhom testendi fuq it-territorju kollu ta’ Stat Membru;

(c)	Gvernijiet reġjonali, provinċjali u lokali, parlamenti u dipartimenti amministrattivi li l-kompetenza tagħhom testendi fuq ir-reġjuni, il-provinċji u l-muniċipalitajiet ta’ Stat Membru.

Għal dawk li jfasslu l-politika, l-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st hija relatata mal-aspetti kollha li jaffettwaw l-eliġibbiltà, il-fattibbiltà u l-appoġġ għall-effiċjenza enerġetika (inklużi miżuri li jistimulaw l-imġiba tal-iffrankar tal-enerġija), mhux l-inqas permezz ta’ finanzjament pubbliku u akkwist pubbliku. Billi jistabbilixxu l-qafas, dawk li jfasslu l-politika jenħtieġ li jidderieġu entitajiet oħrajn lejn soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija. Dan jinvolvi l-istabbiliment ta’ objettivi li ma jipprekludux alternattivi effiċjenti fl-enerġija, it-tneħħija ta’ ostakli legali u amministrattivi u t-twettiq ta’ valutazzjoni xierqa ta’ diversi inizjattivi ta’ politika, l-impatt tagħhom fuq il-konsum tal-enerġija u l-kompromessi possibbli ta’ miżuri ta’ ffrankar tal-enerġija, anke fil-perspettiva li tħares ’il quddiem.

Dawk li jfasslu l-politika jenħtieġ li jiżguraw ukoll li jiġu pprovduti inċentivi għal soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija biex jiġi indirizzat il-fatt li l-miżuri tal-effiċjenza enerġetika mhux dejjem jitqiesu bħala kosteffettivi minn perspettiva individwali (eż. minħabba perjodi twal ta’ ħlas lura, riskji assoċjati jew għarfien baxx), iżda jkunu soluzzjonijiet mixtieqa mill-perspettiva tas-soċjetà. Sabiex jiġu koperti dawn l-aspetti kollha, l-effiċjenza enerġetika jeħtieġ li ssir prijorità politika kemm fil-livell strateġiku kif ukoll f’dak operazzjonali, inkluż l-involviment tal-istituzzjonijiet finanzjarji fejn xieraq.

Fil-livell lokali, id-deċiżjonijiet meħuda mill-awtoritajiet pubbliċi normalment ikunu eqreb tal-implimentazzjoni u jistgħu jaffettwaw direttament l-għażla ta’ soluzzjoni. Id-deċiżjonijiet dwar l-infiq speċifiku tal-fondi disponibbli, id-deċiżjonijiet dwar il-lokalizzazzjoni tal-investimenti, u l-ippjanar tal-forniment ta’ servizzi pubbliċi huma eżempji fejn jenħtieġ li jiġi kkunsidrat il-prinċipju tal-EE1st, kull fejn ikun possibbli. Barra minn hekk, il-gvernijiet lokali jeħtieġu orizzont ta’ ppjanar fit-tul biex jimplimentaw il-prinċipju tal-EE1st meta jivvalutaw l-għażliet differenti u jevitaw lock-in f’ċerti teknoloġiji jew perkorsi, f’konformità maċ-ċikli ta’ ppjanar lokali.

Regolaturi

Dan il-grupp ikopri l-awtoritajiet regolatorji pubbliċi jew l-aġenziji maħtura fil-livell nazzjonali jew reġjonali biex jistabbilixxu regoli u jiżguraw il-konformità, jissorveljaw il-funzjonament tas-swieq, u jikkontrollaw it-tariffi f’segmenti tas-suq regolati. B’mod partikolari, dawn ikopru r-regolaturi u l-aġenziji tal-enerġija bi rwoli regolatorji u ta’ superviżjoni.

Ir-regolaturi jenħtieġ li jissalvagwardjaw ir-regoli li jiżguraw l-aċċess għas-suq u jippermettu soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija. Jenħtieġ li jipprovdu wkoll metodoloġiji u gwida dwar kif għandhom jiġu vvalutati diversi alternattivi fl-analiżi tal-benefiċċji meta mqabbla mal-kostijiet, filwaqt li jitqiesu benefiċċji usa’, u fl-aħħar nett jivverifikaw l-implimentazzjoni biex jaraw jekk il-prinċipju tal-EE1st ġiex applikat kif xieraq meta jkunu previsti l-approvazzjoni, il-verifika jew il-monitoraġġ tal-proġetti ppreżentati mill-kumpaniji tas-suq. Għal dan tal-aħħar, huwa importanti li jiġu stabbiliti dispożizzjonijiet u evalwazzjonijiet xierqa ta’ monitoraġġ biex tinġabar informazzjoni dwar kif taħdem fil-prattika l-effiċjenza enerġetika.

Entitajiet tas-suq

Dan il-grupp ikopri lill-kumpaniji, lill-komunitajiet tal-enerġija taċ-ċittadini u lill-investituri, li huma responsabbli għad-deċiżjonijiet attwali fis-suq. Dan ikopri wkoll lill-awtoritajiet u lill-entitajiet kontraenti (15) kif definiti skont ir-regoli dwar l-akkwist pubbliku, sa fejn id-deċiżjonijiet tagħhom dwar ix-xiri ta’ oġġetti jew servizzi f’diversi swieq jaffettwaw il-konsum tal-enerġija. L-EE1st ikun applikabbli għal deċiżjonijiet dwar kriterji jew deċiżjonijiet ta’ offerta pubblika dwar xiri, lokazzjonijiet jew modernizzazzjoni ta’ bini li dawn l-awtoritajiet għandhom huma stess jew jokkupaw.

Fi ħdan is-settur tal-enerġija, l-enfasi ewlenija hija ovvjament fuq il-kumpaniji tas-suq tal-enerġija li huma soġġetti għal regolamenti dedikati, b’mod partikolari:

(a)	Fornituri tal-enerġija: produtturi kummerċjali tal-elettriku, tas-sħana jew tal-kesħa, u komoditajiet oħra, kif ukoll l-entitajiet legali li jbigħu l-enerġija (eż. l-elettriku, is-sħana/il-kesħa, il-gass naturali) lill-konsumaturi;

(b)

Operaturi tan-network: entitajiet responsabbli għat-tħaddim, l-iżgurar tal-manutenzjoni tas-sistema ta’ distribuzzjoni u ta’ trażmissjoni u, jekk ikun meħtieġ, l-iżvilupp tagħha f’żona partikolari biex tiġi żgurata l-kapaċità fit-tul tas-sistema biex tissodisfa d-domandi għall-elettriku, għas-sħana jew għall-kesħa, u għall-gass naturali; u

(c)	Fornituri ta’ servizzi tal-ġestjoni tad-domanda entitajiet li jappoġġaw lill-konsumaturi kemm fir-rispons imtejjeb għall-effiċjenza enerġetika kif ukoll fir-rispons tad-domanda, u li jżidu l-flessibbiltà tar-rispons tal-konsumaturi, inkluż pereżempju, l-aggregaturi fis-sistema tal-enerġija

Meta mqabbla ma’ kumpaniji kummerċjali, li primarjament jimmiraw għall-massimizzazzjoni tal-profitt, il-kumpaniji tal-utilitajiet jista’ jkollhom objettivi differenti stabbiliti mir-regolamentazzjoni. Dawn jistgħu jkunu meħtieġa jsegwu objettivi ta’ sostenibbiltà jew japplikaw xi forma ta’ kriterji ta’ sostenibbiltà fid-deċiżjonijiet ta’ investiment tagħhom. F’sitwazzjonijiet bħal dawn, il-prinċipju tal-EE1st ikun applikabbli meta jiġu stabbiliti l-għanijiet tal-proġett, issir analiżi tal-kostijiet u l-benefiċċji, jiġu vvalutati l-impatti ta’ diversi alternattivi, jew tinstab is-soluzzjoni t-tajba għall-implimentazzjoni.

Il-grupp tal-entitajiet tas-suq ikopri wkoll investituri regolati, u istituzzjonijiet finanzjarji pubbliċi u privati li se japplikaw il-prinċipju tal-EE1st bħala parti mill-attivitajiet tagħhom. Il-prinċipju tal-EE1st jenħtieġ li jgħin fit-tmexxija tal-attivitajiet tal-istituzzjonijiet finanzjarji lejn is-sostenibbiltà fit-tul tal-assi u tal-portafoll finanzjarju tagħhom. Billi tittieħed perspettiva li tħares ’il quddiem, il-prinċipju tal-EE1st jenħtieġ li jappoġġa l-iżvilupp ta’ mudelli ta’ dħul innovattivi fil-qasam tal-effiċjenza enerġetika (pereżempju l-effiċjenza enerġetika bħala servizz), u l-kundizzjonijiet li fuqhom jista’ jiġi żblukkat l-investiment privat.

B’mod ġenerali, fil-livell tal-kumpaniji, is-sistemi ta’ ġestjoni tal-enerġija, bħall-istandard ISO 50001, jekk jiġu segwiti kif xieraq, jenħtieġ li jwasslu għall-adozzjoni ta’ soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija li jtejbu l-prestazzjoni tal-enerġija tal-kumpaniji. Barra minn hekk, l-awditi tal-enerġija u s-segwitu tagħhom jenħtieġ li jwasslu għal sensibilizzazzjoni akbar u titjib fl-effiċjenza enerġetika, jekk dawn ikunu kosteffettivi mill-perspettiva tal-attività tal-kumpanija. Dan ma jfissirx li l-prinċipju tal-EE1st huwa kompletament irrilevanti. L-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st tista’ tgħin ukoll lill-kumpaniji kummerċjali jidentifikaw proġetti u investimenti effiċjenti fl-enerġija, jivvalutaw kif xieraq il-kostijiet u l-benefiċċji, inklużi benefiċċji usa’ għall-impjegati tagħhom, u jimplimentaw dawk il-proġetti u l-investimenti b’mod korrett.

3.4.   Id-definizzjoni tal-miri ta’ politika

Huwa importanti li l-miri u l-objettivi ma jiddefinixxux minn qabel soluzzjonijiet li għandhom jintużaw biex jintlaħqu, sakemm ma jkunx meħtieġ. Jekk il-miżuri tal-effiċjenza enerġetika jistgħu jkunu parti mis-soluzzjoni, l-objettivi tal-politika jenħtieġ li ma jipprekludux miżuri bħal dawn. Dan jeħtieġ l-istabbiliment ta’ objettivi bbażati fuq ir-riżultati u l-impatti mixtieqa aktar milli fuq l-inputs. Approċċ ovvju wieħed huwa li jiġu stabbiliti objettivi ġenerali bbażati fuq il-prestazzjoni tas-sistema aktar milli miri għal soluzzjonijiet speċifiċi, eż. il-provvista tal-enerġija li taqbel mad-domanda aktar milli żżid il-kapaċità tal-ġenerazzjoni tal-enerġija b’5 % biex tlaħħaq mat-tkabbir mistenni fid-domanda. Ovvjament, il-miri ta’ politika jista’ jkollhom bżonn ikunu pjuttost speċifiċi f’ċerti sitwazzjonijiet, iżda dan jenħtieġ li ma jipprevjenix il-kunsiderazzjoni ta’ kif soluzzjonijiet ta’ effiċjenza fl-użu tal-enerġija jistgħu jiġu appoġġati b’definizzjoni xierqa tal-miri. Huwa għalhekk li diġà fl-istadju tal-iffissar tal-miri, għal inizjattivi li jaffettwaw il-konsum tal-enerġija, huwa importanti li jiġu kkunsidrati l-impatti fuq il-konsum tal-enerġija u l-kompromessi bejn diversi soluzzjonijiet li jistgħu jilħqu dawn il-miri.

F’dan il-kuntest, huwa importanti li jiġu ddefiniti kif xieraq l-indikaturi u l-metodoloġija għall-monitoraġġ tal-miri. Jekk tnaqqis fil-konsum tal-enerġija jista’ jikkontribwixxi għall-objettivi stabbiliti, jew jekk l-ilħuq tal-objettivi stabbiliti jaffettwa l-konsum tal-enerġija, huwa meħtieġ li tiġi stmata r-relazzjoni bejn l-objettivi u l-livelli mistennija tal-konsum tal-enerġija. F’dan l-istadju bikri tal-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet, tali stimi jistgħu jkunu diffiċli, u hemm bżonn ta’ xi esperjenza u evidenza mill-passat. Għal din ir-raġuni, il-monitoraġġ tal-impatti reali fuq il-konsum tal-enerġija tal-azzjonijiet meħuda biex jintlaħqu dawn l-objettivi jeħtieġ li jitqies mill-bidu nett, inklużi l-protokolli ta’ monitoraġġ u evalwazzjoni.

3.5.   Id-definizzjoni tal-qafas regolatorju

3.5.1.   L-istabbiliment tar-regoli u l-leġiżlazzjoni t-tajba

Kemm il-prinċipju tal-EE1st kif ukoll il-miżuri ta’ effiċjenza fl-użu tal-enerġija jeħtieġu qafas legali abilitanti xieraq, sabiex ikunu jistgħu jiġu implimentati fil-prattika. Il-leġiżlazzjoni jeħtieġ li tidentifika l-effiċjenza enerġetika bħala soluzzjoni possibbli, tagħmilha possibbli li tiġi implimentata u tiżgura s-segwitu xieraq. Jekk ikun meħtieġ, jenħtieġ li tindirizza wkoll l-ostakli għal soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija.

Sabiex jiġi vvalutat jekk il-prinċipju tal-EE1st jistax ikun applikabbli għal inizjattiva ta’ politika, għal regolament jew għal proġett speċifiku, jista’ jitwettaq skrinjar inizjali bbażat fuq sett ta’ mistoqsijiet (tliet gruppi ta’ tliet mistoqsijiet). L-ewwel grupp ta’ mistoqsijiet jgħin biex jiġi identifikat jekk l-effiċjenza enerġetika taqax fl-ambitu ta’ inizjattiva jew ta’ proġett li jkun imiss. It-tieni grupp jgħin biex jiġi ċċarat jekk l-effiċjenza enerġetika tistax tiġi applikata fil-prattika, u t-tielet grupp, jekk l-effiċjenza enerġetika tistax tiġi implimentata kif xieraq.

It-tliet gruppi ta’ mistoqsijiet huma kif ġej:

1.

L-effiċjenza enerġetika hija għażla? — L-inizjattiva taffettwa l-konsum tal-enerġija jew twassal għall-espansjoni tal-provvista tal-enerġija? — L-effiċjenza enerġetika tista’ tgħin biex jintlaħqu l-objettivi tal-inizjattiva? — Hemm soluzzjonijiet għall-effiċjenza enerġetika li jistgħu jiġu kkunsidrati fil-kuntest tal-inizjattiva? Dawn il-mistoqsijiet għandhom jitqiesu b’mod konġunt f’ordni ta’ prijorità. Jekk it-tweġiba għall-mistoqsijiet kollha tkun IVA, jenħtieġ li jiġu esplorati aktar aspetti tal-prinċipju tal-EE1st koperti mill-mistoqsijiet ta’ hawn taħt (anki jekk it-tweġibiet ma jkunux ċerti). Tweġiba LE għall-ewwel mistoqsija tfisser li ma hemm l-ebda skop għall-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st. Tweġiba LE għat-tieni mistoqsija tfisser li l-effiċjenza enerġetika ma tkunx approċċ adegwat biex jintlaħqu l-objettivi f’kuntest partikolari u tweġiba negattiva għall-aħħar mistoqsija tindika li ma hemm l-ebda soluzzjoni vijabbli effiċjenti fl-użu tal-enerġija biex jintlaħqu dawk l-objettivi. Tweġiba(jiet) negattiva tfisser li ma hemmx bżonn li wieħed iħares lejn il-grupp ta’ mistoqsijiet li jifdal.

2.

L-għażla tal-effiċjenza enerġetika hija fattibbli biex tiġi implimentata? — Huwa possibbli li jiġu stmati kif xieraq il-benefiċċji diretti u usa’ tas-soluzzjonijiet tal-effiċjenza enerġetika fil-livell tas-sistema tal-enerġija jew tal-apparat individwali? — Hemm xi ostakli li jaffettwaw l-implimentazzjoni tas-soluzzjoni possibbli għall-effiċjenza enerġetika? — Jista’ jiġi żgurat li s-soluzzjonijiet tal-effiċjenza enerġetika jkunu effettivi biex jintlaħqu/ jikkontribwixxu għall-objettivi tal-inizjattiva? Jekk it-tweġiba għal kwalunkwe mistoqsija tkun LE jew inċerta, hija meħtieġa azzjoni ulterjuri f’konformità mal-prinċipju tal-EE1st biex jiġu indirizzati l-kwistjonijiet. Tweġibiet pożittivi għall-mistoqsijiet kollha jfissru li f’kuntest partikolari dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet rilevanti jenħtieġ li jkunu jistgħu japplikaw il-prinċipju tal-EE1st. Fi kwalunkwe każ, jenħtieġ li jiġi eżaminat ukoll it-tielet grupp ta’ mistoqsijiet.

3.

L-għażla tal-effiċjenza enerġetika tista’ tiġi implimentata kif xieraq? — L-entitajiet responsabbli għall-implimentazzjoni jafu kif jivvalutaw is-soluzzjonijiet għall-effiċjenza enerġetika? — Hemm biżżejjed riżorsi u informazzjoni disponibbli għall-implimentazzjoni ta’ soluzzjonijiet għall-effiċjenza enerġetika? — Hemm mekkaniżmi stabbiliti li jippermettu l-infurzar u l-verifika tal-implimentazzjoni? Jekk it-tweġiba għal kwalunkwe mistoqsija tkun LE jew tkun inċerta, tkun meħtieġa azzjoni addizzjonali biex jiġi żgurat li l-prinċipju jkun jista’ jiġi segwit b’għażla xierqa tal-aħjar soluzzjonijiet. Tweġibiet pożittivi jikkonfermaw li hemm stabbiliti l-kundizzjonijiet ix-xierqa biex l-entitajiet rilevanti jieħdu deċiżjoni infurmata tajjeb, li tkun ottimali mill-perspettiva tal-objettivi tal-politika, meta jiġi applikat il-prinċipju fil-kuntest tal-inizjattiva ppjanata.

Azzjoni ulterjuri mhux neċessarjament tfisser li dispożizzjonijiet speċifiċi jeħtieġ li jiġu inklużi fil-leġiżlazzjoni jew fir-regoli. Xi wħud mill-kwistjonijiet jistgħu jiġu indirizzati barra mill-qafas legali jew mir-rekwiżiti formali. Madankollu, huwa importanti li, f’każ li l-ewwel sett ta’ mistoqsijiet jindika li l-effiċjenza enerġetika tista’ tkun parti mis-soluzzjoni, id-dispożizzjonijiet jiġu stabbiliti bil-mod it-tajjeb. B’mod partikolari, dawn jenħtieġ li:

(1)	Jindikaw b’mod espliċitu li l-effiċjenza enerġetika hija soluzzjoni possibbli li għandha tiġi eżaminata u pprijoritizzata jekk tkun kosteffiċjenti u adattata għall-iskop tagħha.

(2)	Jirrikonoxxu r-rwol tal-effiċjenza enerġetika fl-indirizzar ta’ objettivi oħrajn, bħat-tnaqqis tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra, is-sustanzi niġġiesa u l-użu ta’ riżorsi mhux tal-enerġija, it-titjib tas-saħħa u l-kumdità, it-tnaqqis tal-faqar enerġetiku.

(3)

Jiżguraw li r-rekwiżiti jippermettu l-effiċjenza enerġetika fil-provvista, fit-trażmissjoni, fid-distribuzzjoni u fil-konsum tal-enerġija, u b’mod partikolari għall-applikazzjoni ta’ soluzzjonijiet min-naħa tad-domanda. Jenħtieġ li l-ispeċifikazzjonijiet tekniċi ma jfixklux l-integrazzjoni tal-enerġija jew l-applikazzjoni tal-effiċjenza enerġetika.

(4)	Jiddefinixxu l-prestazzjoni aktar milli soluzzjoni konkreta li għandha tinkiseb. Ir-regolamentazzjoni bbażata fuq il-prestazzjoni tippermetti l-effiċjenza enerġetika fuq l-istess livell ma’ alternattivi oħra.

(5)	Jispeċifikaw ir-rwoli u l-obbligi ta’ diversi atturi fil-valutazzjoni u l-verifika tas-soluzzjonijiet tal-effiċjenza enerġetika.

(6)	Jipprovdu kriterji u metodoloġija ċari għall-valutazzjoni tal-kostijiet u l-benefiċċji ta’ soluzzjonijiet u impatti effiċjenti fl-użu tal-enerġija fuq il-konsum tal-enerġija.

(7)	Jirreferu għall-informazzjoni u d-data (li għandha tintuża) għall-valutazzjoni tal-potenzjal eżistenti tal-iffrankar tal-enerġija, tal-kostijiet u tal-benefiċċji tal-effiċjenza enerġetika.

(8)	Jiżguraw li l-effiċjenza enerġetika tkun eliġibbli, u saħansitra preferibbli, għall-appoġġ u għall-finanzjament pubbliku.

(9)	Jinkludu l-monitoraġġ tal-impatti fuq il-konsum tal-enerġija u l-verifika ta’ impatti oħrajn ta’ soluzzjonijiet tal-effiċjenza fl-użu tal-enerġija.

Aspett ewlieni marbut mar-regoli u r-rekwiżiti huwa s-sensibilizzazzjoni dwar miżuri possibbli għall-effiċjenza enerġetika, il-kostijiet u l-benefiċċji tagħhom u l-modi tal-implimentazzjoni ottimali tagħhom. Jista’ jkun meħtieġ ukoll li d-dispożizzjonijiet legali jindirizzaw l-ostakli għall-prinċipju tal-EE1st u soluzzjonijiet speċifiċi għall-effiċjenza enerġetika. Dan jeħtieġ identifikazzjoni xierqa ta’ dawn l-ostakli.

3.5.2.   L-identifikazzjoni tal-ostakli għall-EE1st

Meta tittieħed deċiżjoni dwar jekk soluzzjoni effiċjenti fl-użu tal-enerġija hijiex għażla vijabbli biex jintlaħqu l-miri stabbiliti, il-punt tat-tluq huwa li jiġi identifikat b’mod partikolari jekk hemmx azzjonijiet għall-effiċjenza enerġetika li jistgħu jkunu alternattiva għall-espansjoni min-naħa tal-provvista f’sistema tal-enerġija jew li jistgħu jnaqqsu d-domanda għall-enerġija fis-setturi tal-użu aħħari. L-għarfien ta’ x’jista’ jsir potenzjalment jippermetti l-analiżi u t-tqabbil sussegwenti ta’ miżuri ta’ effiċjenza fl-użu tal-enerġija ma’ alternattivi oħra.

Madankollu, din l-identifikazzjoni preliminari u l-għażla sussegwenti ta’ soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija f’konformità mal-prinċipju tal-EE1st jiffaċċjaw diversi ostakli. Il-proġett ENEFIRST (16), f’wieħed mill-oqsma ta’ ħidma tiegħu, identifika u qasam dawn l-ostakli potenzjali fil-kategoriji li ġejjin:

—	Ostakli politiċi — marbuta mal-preġudizzju lejn ċerti soluzzjonijiet jew il-kontinwazzjoni tal-approċċ adottat qabel;

—	Ostakli regolatorji — meta r-regolamentazzjoni stabbilita tfixkel l-għażla ta’ soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija;

—	Ostakli għall-interazzjoni tal-politika (eż. objettivi jew prijoritajiet kunfliġġenti) — marbuta mal-fatt li dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet għandhom it-tendenza li jħarsu lejn l-oqsma ta’ politika speċifiċi tagħhom u jista’ jkun hemm kompromessi mal-miżuri tal-effiċjenza enerġetika;

—	Ostakli finanzjarji — fondi jew għajnuna finanzjarja insuffiċjenti għal soluzzjonijiet ta’ effiċjenza fl-użu tal-enerġija li jistgħu jkunu marbuta mal-mod kif jiġu vvalutati;

—	Ostakli tekniċi — is-soluzzjoni effiċjenti fl-użu tal-enerġija tista’ tkun teknikament aktar diffiċli biex tiġi vvalutata jew integrata f’għażla vijabbli;

—	Ostakli għall-informazzjoni — nuqqas ta’ informazzjoni u data disponibbli biex jiġu identifikati u stmati kif xieraq il-benefiċċji tas-soluzzjonijiet għall-effiċjenza enerġetika;

—	Ostakli kulturali u ta’ mġiba — imġiba u drawwiet li jillimitaw il-kamp ta’ applikazzjoni tal-għażliet ikkunsidrati;

—	Ostakli għall-komunikazzjoni/għas-sensibilizzazzjoni — nuqqas ta’ għarfien dwar l-għażliet għall-effiċjenza enerġetika;

—	Nuqqas ta’ għarfien espert — għarfien insuffiċjenti dwar kif għandhom jiġu implimentati soluzzjonijiet/ teknoloġiji tal-effiċjenza enerġetika u preġudizzju lejn ċerti soluzzjonijiet li jeskludu l-għażliet tal-effiċjenza enerġetika;

—	Preġudizzju ta’ influwenza marbut mal-piż tal-partijiet ikkonċernati min-naħa tal-provvista fit-teħid ta’ deċiżjonijiet jew fit-tfassil ta’ politika — dawk li jfasslu l-politika huma influwenzati mill-partijiet ikkonċernati min-naħa tal-provvista;

—	Ostakli tal-katina tal-provvista — is-swieq tal-enerġija tfasslu mil-lat tal-provvista, u għalhekk l-effiċjenza enerġetika tista’ tkun ta’ tfixkil għas-sistema eżistenti.

L-ostakli jistgħu jvarjaw għal oqsma speċifiċi ta’ politika u huma elaborati fid-dettall fir-rapport tal-ENEFIRST.

L-ostakli elenkati hawn fuq huma l-aktar rilevanti għat-tfassil tal-politika, u konsegwentement jenħtieġ li jiġu kkunsidrati meta jiġi ddefinit il-qafas ta’ politika t-tajjeb. Madankollu, dawn l-ostakli jistgħu jaffettwaw ukoll it-tfassil u l-approċċ fi proġetti speċifiċi ta’ investiment. Barra minn hekk, jistgħu jeżistu ostakli oħrajn aktar speċifiċi jew lokali skont it-tip u l-kamp ta’ applikazzjoni tal-miżura tal-effiċjenza enerġetika.

Fl-aħħar nett, xi wħud mill-ostakli jistgħu jkunu relatati mar-riżorsi ddedikati mill-awtoritajiet pubbliċi għall-effiċjenza enerġetika. Riżorsi u fondi amministrattivi insuffiċjenti ddedikati għall-appoġġ, il-valutazzjoni u l-promozzjoni ta’ soluzzjonijiet u teknoloġiji tal-effiċjenza enerġetika huma ostaklu rrapportat ta’ spiss għall-applikazzjoni usa’ tal-prinċipju tal-EE1st. Għalhekk, rwol importanti ta’ dawk li jfasslu l-politika huwa li jibnu l-kapaċità amministrattiva meħtieġa u l-għarfien espert fl-effiċjenza enerġetika, u li jiżguraw li jkun hemm disponibbli riżorsi finanzjarji suffiċjenti għall-korpi pubbliċi biex jassistu lill-entitajiet tas-suq u lill-konsumaturi fl-implimentazzjoni ta’ soluzzjonijiet effiċjenti fl-enerġija u għall-monitoraġġ tal-impatti tal-politika.

3.5.3.   L-integrazzjoni tal-prinċipju fil-politika u fil-qafas legali

Waħda mill-kunsiderazzjonijiet għall-qafas abilitanti għall-prinċipju tal-EE1st hija relatata ma’ kif ir-rakkomandazzjonijiet ta’ din il-gwida jistgħu jiġu infurzati.

L-indirizzar ta’ ostakli speċifiċi, l-istabbiliment ta’ rekwiżiti jew id-definizzjoni ta’ inċentivi speċifiċi għal soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija huma parti mill-politika dwar l-effiċjenza enerġetika. Huwa importanti li ż-żewġ aspetti jinżammu separati. Il-politika dwar l-effiċjenza enerġetika tiddefinixxi miżuri u objettivi speċifiċi għall-effiċjenza enerġetika, kif ukoll il-kundizzjonijiet ta’ appoġġ u ta’ abilitazzjoni. Il-prinċipju tal-EE1st huwa dwar il-kunsiderazzjoni u l-analiżi ta’ alternattivi effiċjenti fl-użu tal-enerġija għal deċiżjonijiet li jaffettwaw il-konsum tal-enerġija u l-provvista tal-enerġija. L-applikazzjoni tal-prinċipju jenħtieġ li twassal ukoll għal azzjonijiet speċifiċi li jippermettu din l-analiżi u l-implimentazzjoni ta’ soluzzjonijiet tal-effiċjenza enerġetika. Il-forma ta’ dawn l-azzjonijiet normalment se tiġi ddefinita fil-miżuri ta’ politika dwar l-effiċjenza enerġetika. Konsegwentement, il-forma ġuridika ta’ dawn l-azzjonijiet tmur lil hinn mid-diskussjoni tal-prinċipju u hija aktar parti mill-iżvilupp tal-politika tal-enerġija. Pereżempju, sabiex tiġi mħeġġa l-effiċjenza enerġetika u jingħelbu l-ostakli indikati hawn fuq, spinta diretta għal soluzzjonijiet ta’ effiċjenza enerġetika tista’ tieħu l-forma ta’ miri speċifiċi għall-effiċjenza enerġetika. Mod ieħor huwa li jiġu stabbiliti obbligi mandatorji għall-iffrankar tal-enerġija fuq il-fornituri tal-enerġija li jitolbuhom inaqqsu l-użu tal-enerġija tal-klijenti tagħhom (17).

Kwalunkwe mira vinkolanti u rekwiżit preskrittiv biex jintużaw soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija jilħaq l-objettivi tal-prinċipju tal-EE1st. Madankollu, il-forma ta’ tali rekwiżiti, l-istrettezza jew l-obbligu tagħhom li jimponu huma kwistjonijiet li għandhom jitqiesu bħala parti mill-politika relatata mal-enerġija. Mill-perspettiva tal-EE1st, huwa importanti li jitqiesu u li jiġu indirizzati diversi aspetti.

3.5.4.   L-inċentivar tal-EE1st

Fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, il-miżuri tal-effiċjenza enerġetika jenħtieġ li jkunu mod preferut ’il quddiem, jekk il-kunsiderazzjoni xierqa tal-benefiċċji usa’ tidentifika dawn bħala għażla kosteffettiva. Madankollu, il-benefiċċji mhux dejjem jikkonċernaw lill-attur li jenħtieġ li jieħu deċiżjoni ta’ investiment. Benefiċċji usa’ tal-effiċjenza enerġetika jistgħu japplikaw aktar għas-soċjetà (eż. arja nadifa), milli għall-investitur li jieħu d-deċiżjoni. Bl-istess mod, l-utent finali jista’ jibbenefika mill-iffrankar tal-enerġija, iżda dawn il-benefiċċji jistgħu jkunu ta’ importanza żgħira għas-sid ta’ assi (eż. inċentivi maqsuma fi proprjetajiet mikrija).

Barra minn hekk, speċjalment għall-utilitajiet, l-effiċjenza enerġetika ma hijiex triq ovvja li tittieħed minħabba li meta l-konsumaturi jiffrankaw l-enerġija, l-utilitajiet ibigħu inqas mill-prodott tagħhom. Għalhekk, huwa importanti li jinbidlu l-mudelli tal-operat tal-enerġija li jiffavorixxu bejgħ ogħla tal-enerġija għal mudelli ta' operat li jippremjaw is-servizzi tal-enerġija jew il-kisba ta’ ċertu livell ta’ kumdità, pereżempju l-mudell ta’ “effiċjenza enerġetika bħala servizz”. Diżinċentiv ieħor huwa l-fatt li x-xiri ta’ tagħmir effiċjenti fl-użu tal-enerġija jew ta’ rinnovazzjonijiet tal-bini jeħtieġu kostijiet relattivament għoljin bil-quddiem filwaqt li l-perjodi ta’ ħlas lura jistgħu jkunu twal.

Għal dawn ir-raġunijiet, l-iffaċilitar tal-effiċjenza enerġetika spiss ma jkunx biżżejjed u huma meħtieġa inċentivi diretti jew indiretti, sabiex benefiċċji usa’ tal-miżuri tal-effiċjenza enerġetika għas-soċjetà jiġu kkunsidrati fit-teħid tad-deċiżjonijiet. B’mod partikolari, l-inċentivi jenħtieġ li jiżguraw li l-għażliet tal-individwi jiġu influwenzati sabiex ikunu tajbin għas-sistema kollha kemm hi.

3.5.5.   Finanzjament u appoġġ finanzjarju

L-appoġġ għall-implimentazzjoni ta’ vejikolu ddedikat għall-effiċjenza enerġetika

Huwa importanti li l-finanzjament iddedikat ikun immirat lejn l-appoġġ tal-effiċjenza enerġetika. Dan jenħtieġ li jippromwovi proġetti tal-effiċjenza enerġetika u jipprovdi ċarezza lill-investituri dwar l-appoġġ finanzjarju disponibbli. Filwaqt li l-effiċjenza fl-enerġija hija eliġibbli taħt diversi programmi ta’ finanzjament, bħalissa hemm skemi ta’ finanzjament pubbliku limitati li huma ring-fenced għal proġetti tal-effiċjenza fl-enerġija.

L-istabbiliment ta’ fond jew skema ddedikata għall-effiċjenza enerġetika jista’ jipprovdi inċentivi aktar b’saħħithom għall-investimenti fl-effiċjenza enerġetika. Tali fond jgħin fil-ħolqien ta’ qafas eżemplari li taħtu l-prinċipju tal-EE1st jiġi applikat bis-sħiħ. Tipikament, is-soluzzjonijiet ta’ pakkett li jikkombinaw l-appoġġ ta’ finanzjament ma’ servizzi ta’ konsulenza għandhom rata ta’ assorbiment ogħla u jibbenefikaw minn ingranaġġ ogħla (18).

L-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st għall-oqsma rilevanti kollha tal-istrumenti ta’ finanzjament tal-UE

Id-definizzjoni tal-kriterji ta’ eliġibbiltà għall-appoġġ finanzjarju billi jiġu stabbiliti miri u parametri referenzjarji tal-effiċjenza enerġetika se tipprijoritizza proġetti effiċjenti fl-użu tal-enerġija. Kull meta jkun possibbli, il-fondi tal-UE jistgħu jistabbilixxu limiti (speċifiċi għas-settur jew għat-teknoloġija) għall-konsum tal-enerġija jew għat-titjib tal-effiċjenza abbażi tal-aqwa teknoloġiji disponibbli.

Fil-kuntest tal-Fondi tal-Politika ta’ Koeżjoni, l-awtoritajiet maniġerjali jenħtieġ li jiżguraw li l-Programmi jagħmlu referenza speċifika għall-promozzjoni tal-prinċipju tal-EE1st (19) fil-prijoritajiet u l-objettivi tagħhom, u jirriflettuha b’mod adegwat fil-grilja tal-eliġibbiltà, pereżempju billi joffru kopertura tal-kostijiet ogħla għall-proġetti li jissodisfaw il-prinċipju tal-EE1st. Il-programmi Interreg jenħtieġ li jikkunsidraw dawn l-azzjonijiet f’kuntest transfruntier jew tranżnazzjonali.

Barra minn hekk, l-effiċjenza enerġetika jenħtieġ li tiġi kkunsidrata mill-awtoritajiet maniġerjali meta jistabbilixxu kriterji tal-għażla għal miżuri f’dawk is-setturi fejn jista’ jiġi implimentat il-prinċipju tal-EE1st (ara t-taqsima 4.2), sabiex il-proġetti li japplikaw il-prinċipju jkunu jistgħu jiġu prijoritizzati.

L-awtoritajiet maniġerjali jistgħu jikkunsidraw ukoll modulazzjoni tal-intensità tal-għajnuna, sabiex il-proġetti fil-qasam tal-effiċjenza enerġetika jew l-applikazzjoni tal-prinċipju “l-effiċjenza enerġetika tiġi l-ewwel” ikunu jistgħu jibbenefikaw minn appoġġ pubbliku preferenzjali (bonus).

Skont InvestEU, is-Sħab ta’ Implimentazzjoni huma mistiedna jinkludu taqsima tal-effiċjenza enerġetika fil-fajls tas-sottomissjoni tagħhom, li tikkostitwixxi element awtonomu tad-diliġenza dovuta tagħhom meta jivvalutaw il-proġetti. Tali taqsima tkun tapplika għall-proġetti kollha, lil hinn mit-Tieqa għall-Infrastruttura Sostenibbli (SIW).

Ir-rakkomandazzjoni li jiġu kkunsidrati kriterji tal-għażla relatati mal-effiċjenza enerġetika hija estiża wkoll għal programmi Ewropej, nazzjonali jew reġjonali mmexxija minn sejħiet għal proġetti.

Meta l-awtoritajiet pubbliċi u s-Sħab ta’ Implimentazzjoni tal-Fondi tal-UE jiżviluppaw u jimplimentaw miżuri fejn l-effiċjenza enerġetika tkun l-objettiv primarju, huma mħeġġa jipprovdu ġustifikazzjoni solida dwar kif l-effiċjenza enerġetika hija ċentrali għall-proġett/programm/miżura, u kif ir-riskju ta’ greenwashing ma huwiex applikabbli għalihom.

L-għoti ta’ assistenza teknika biex il-maniġers tal-fondi u l-promoturi tal-proġetti jiġu megħjuna japplikaw il-prinċipju tal-EE1st

Minbarra l-fondi attwali disponibbli għall-effiċjenza enerġetika, l-indirizzar tal-perċezzjoni tar-riskju, l-iffaċilitar tal-aggregazzjoni u l-assistenza għall-iżvilupp tal-proġetti jkomplu jinċentivaw soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija. Filwaqt li dawn l-azzjonijiet diġà huma parti mill-politiki ta’ finanzjament tal-enerġija, dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet jenħtieġ li jippromwovu l-għodod disponibbli għall-applikanti u għall-maniġers tal-fondi.

Il-Kummissjoni Ewropea tista’ toffri servizzi ta’ konsulenza lill-awtoritajiet maniġerjali biex tgħinhom joperazzjonalizzaw il-prinċipju tal-EE1st fil-programmi tagħhom, b’mod partikolari permezz tal-Istrument ta’ Appoġġ Tekniku (20).

Servizzi konsultattivi ddedikati jistgħu jsiru disponibbli għall-istituzzjonijiet finanzjarji li jibbenefikaw minn programmi tal-UE, biex jirriflettu l-prinċipju tal-EE1st kemm matul il-fażi ta’ valutazzjoni (diliġenza dovuta) kif ukoll matul il-fażi ta’ implimentazzjoni (żvilupp tal-proġett). Il-Kummissjoni Ewropea qed taħdem fuq l-iżvilupp ta’ prodotti konsultattivi speċifiċi bħal dawn ibbażati fuq esperjenzi ta’ suċċess mill-Bank Ewropew tal-Investiment u sħab ta’ implimentazzjoni potenzjali oħra (banek promozzjonali nazzjonali, BERŻ, eċċ.).

Il-promoturi tal-proġetti li jkunu lesti jimplimentaw investimenti fl-effiċjenza enerġetika jew li jinkludu l-prinċipju tal-EE1st jistgħu jirċievu assistenza teknika ad hoc miċ-ċentru konsultattiv tal-UE, ELENA, programmi ta’ politika ta’ koeżjoni kif rilevanti u assistenza oħra għall-iżvilupp tal-proġetti skont il-programm LIFE għal Tranżizzjoni Enerġetika Nadifa. F’xi każijiet, il-kostijiet tal-awditjar tal-enerġija jistgħu jkunu (parzjalment) eliġibbli għall-appoġġ tal-UE.

L-assistenza teknika se tgħin lill-awtoritajiet maniġerjali, lill-istituzzjonijiet finanzjarji u lill-promoturi tal-proġetti jużaw indikaturi u metodoloġiji adegwati li jkejlu l-iffrankar tal-enerġija, u tista’ tkopri parti mir-rekwiżiti ta’ monitoraġġ bħall-awditi tal-enerġija għall-assi kkunsidrati.

Li jirrifletti l-EE1st fil-linji gwida dwar l-għajnuna mill-Istat

L-effiċjenza enerġetika hija indirizzata kemm mil-linji gwida dwar l-għajnuna mill-Istat għall-Enerġija u l-Ambjent kif ukoll mir-Regolament għall-Eżenzjoni Ġenerali Sħiħa, li t-tnejn li huma bħalissa qegħdin jiġu riveduti (21). Dan huwa rilevanti għall-PO li, peress li huma taħt ġestjoni kondiviża, ma huwiex eżentati mill-għajnuna mill-Istat b’mod awtomatiku. Dan jista’ japplika wkoll għal proġetti ffinanzjati taħt il-Faċilità għall-Irkupru u r-Reżiljenza.

3.5.6.   Għoti ta’ informazzjoni

In-nuqqas ta’ għarfien dwar il-potenzjali tal-iffrankar tal-enerġija, il-benefiċċji possibbli tiegħu u modi kif jiġi vvalutat huma wħud mill-ostakli għall-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st. Jekk dan in-nuqqas ta’ informazzjoni suffiċjenti jkun akkumpanjat minn drawwiet u preferenzi tal-passat, ma huwiex biżżejjed li l-informazzjoni ssir disponibbli biss. Huma meħtieġa kampanji edukattivi u ta’ informazzjoni ripetuti biex tinbidel kwalunkwe perċezzjoni negattiva tal-effiċjenza enerġetika bħala xi ħaġa li tirrikjedi ħafna sforz u flus biex twassal għall-iffrankar tal-enerġija u dan ukoll għad-detriment ta’ prestazzjoni mnaqqsa. Minflok, huwa importanti li l-effiċjenza enerġetika tiġi assoċjata maż-żieda fil-kumdità, fil-prestazzjoni u fil-kwalità. Hemm ukoll il-ħtieġa tas-sensibilizzazzjoni u tal-għarfien dwar il-potenzjali u l-impatti usa’ tal-effiċjenza enerġetika f’setturi differenti. Dan jinkludi l-ħtieġa li tiġi ssimplifikata l-għażla tal-investiment fl-effiċjenza enerġetika, fejn fil-mument tad-deċiżjoni li jsir investiment, iċ-ċittadini jiġu pprovduti wkoll b’qafas ta’ informazzjoni li jdgħajjef l-influwenza negattiva tal-preġudizzji konjittivi, bħal billi tiġi pprovduta informazzjoni dwar l-iffrankar futur tal-kostijiet, il-benefiċċji ambjentali u soċjali (22). Għalhekk, jeħtieġ li kampanji effettivi ta’ informazzjoni jindirizzaw l-għarfien tal-isfond, il-preferenzi u l-preġudizzji konjittivi li jinfluwenzaw id-deċiżjonijiet relatati mal-enerġija (23).

Barra minn hekk, hemm nuqqas ta’ data u metodoloġiji disponibbli tajbin biex jiġu vvalutati l-benefiċċji usa’ tat-titjib fl-effiċjenza enerġetika. Dan jillimita l-possibbiltà li jiġu kkwantifikati dawk il-benefiċċji u li tiġi żgurata analiżi xierqa tal-benefiċċji meta mqabbla mal-kostijiet. Fil-livell lokali, il-bliet u l-komunitajiet lokali b’mod ġenerali huma fl-aħjar pożizzjoni biex jimplimentaw miżuri għall-effiċjenza enerġetika, li jaħdmu mill-qrib maċ-ċittadini, mal-konsumaturi u mal-komunitajiet tal-enerġija. Madankollu, in-nuqqas ta’ data u l-kapaċità finanzjarja, teknika u ta’ ħiliet spiss limitata, jipprevjenu lill-ibliet u lill-komunitajiet lokali milli jfasslu pjanijiet robusti għat-tisħin u/jew għall-effiċjenza enerġetika, u milli jqisu l-effiċjenza enerġetika għal ippjanar spazjali u ta’ żvilupp. F’dan il-kuntest, mhux biss hemm il-ħtieġa li d-data rilevanti ssir disponibbli, iżda wkoll li tiġi żgurata l-kapaċità li jiġu analizzati l-informazzjoni u d-data disponibbli minn dawk li għandhom jużawha. Għalhekk, il-bini tal-kapaċità huwa qasam essenzjali li għandu jiġi indirizzat.

Fil-kuntest tal-prinċipju tal-EE1st, huwa importanti wkoll li jiġi żgurat li l-informazzjoni tiġi pprovduta fil-mument it-tajjeb u fil-format it-tajjeb. L-informazzjoni dwar l-għażliet tal-effiċjenza enerġetika u l-benefiċċji potenzjali tagħhom jenħtieġ li tiġi pprovduta b’mod ċar lill-awtoritajiet u lill-entitajiet tas-suq biex jiġu ffaċilitati fl-għażla speċifika tagħhom fid-deċiżjonijiet ta’ ppjanar jew investiment tagħhom. Il-pubblikazzjoni sempliċi ta’ data jew gwida tista’ ma tkunx biżżejjed. L-informazzjoni dwar soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija jeħtieġ li tkun rilevanti u aġġustata għal kuntesti speċifiċi, jekk trid taffettwa b’mod pożittiv u xieraq il-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet. Jeħtieġ ukoll li tiġi promossa b’mod attiv.

Barra minn hekk, il-mod kif l-informazzjoni tiġi ppreżentata u promossa jaffettwa bil-kbir il-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet. Ladarba jkun hemm għarfien bażiku, il-komunikazzjoni trid tiġi adattata wkoll għall-udjenza fil-mira u għall-kuntest speċifiku, sabiex tkun tista’ tinftiehem faċilment. L-informazzjoni pprovduta jenħtieġ li tiffaċilita teħid ta’ deċiżjonijiet konxju bbażat fuq evidenza u trasparenza. Il-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet tal-investituri jinvolvi analiżi tal-vantaġġi u tal-iżvantaġġi ta’ soluzzjonijiet differenti, u għalhekk messaġġi f’sens wieħed jistgħu jkunu insuffiċjenti. Komunikazzjoni li turi ż-żewġ naħat tista’ tkun aktar persważiva, minħabba li tista’ tindirizza l-mistoqsijiet li jkunu saru fl-analiżi ta’ qabel tittieħed id-deċiżjoni.

F’dan il-kuntest, huwa importanti li jiġi ppreżentat l-iffrankar mistenni tal-enerġija ta’ azzjoni, teknoloġija jew soluzzjoni partikolari flimkien mal-informazzjoni dwar il-mod kif jenħtieġ li tiġi implimentata u użata. Huwa tajjeb ukoll li jiġu indikati l-effetti rebound possibbli, jiġifieri t-tnaqqis possibbli fl-iffrankar mistenni tal-enerġija minħabba żieda fil-konsum tal-enerġija wara miżuri ta’ effiċjenza enerġetika. Peress li l-“bejgħ żejjed” tal-miżuri tal-effiċjenza enerġetika jista’ jkun kontroproduttiv, huwa essenzjali li dawn jiġu vvalutati kif xieraq qabel l-implimentazzjoni. Jekk il-valutazzjoni ma tkunx konformi mal-aspettattivi mqajma fl-informazzjoni pprovduta, din tista’ tiskoraġġixxi lil dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet minn għażliet effiċjenti fl-użu tal-enerġija.

Fir-rigward tal-informazzjoni dwar il-finanzjament, huwa importanti li l-istituzzjonijiet finanzjarji jkollhom għarfien dwar ir-riskji u l-benefiċċji reali tal-investimenti fl-effiċjenza enerġetika. Għodda importanti li għandha tiġi kkunsidrata hija l-bażi tad-data tal-Pjattaforma għat-Tneħħija tar-Riskji mill-Effiċjenza Enerġetika (DEEP) b’data dwar il-prestazzjoni tal-enerġija u finanzjarja minn proġetti tal-effiċjenza enerġetika appoġġati minn finanzjament pubbliku tal-UE, nazzjonali u lokali. L-awtoritajiet pubbliċi, il-promoturi tal-proġetti u l-istituzzjonijiet finanzjarji jridu jkomplu jiġu mħeġġa bil-qawwa biex jimlew din il-bażi tad-data sabiex ikomplu jżidu u jespandu l-informazzjoni dwar il-potenzjal tal-effiċjenza enerġetika. Id-disponibbiltà usa’ tal-evidenza tas-suq u tar-rekords tal-investiment se tikkontribwixxi għat-tneħħija tar-riskji mill-effiċjenza enerġetika u se tgħin biex jiżdiedu l-investimenti fl-effiċjenza enerġetika.

3.5.7.   Ir-rwol ewlieni tas-settur pubbliku

Il-prijoritizzazzjoni tal-effiċjenza enerġetika tpoġġi wkoll responsabbiltà fuq l-awtoritajiet pubbliċi biex imexxu bl-eżempju. Anke jekk l-impatt ġenerali jista’ ma jkunx sinifikanti f’termini assoluti, il-korpi pubbliċi għandhom rwol importanti fil-promozzjoni ta’ mġiba, prodotti u servizzi effiċjenti fl-użu tal-enerġija. Huwa vitali wkoll li l-prijoritizzazzjoni tal-effiċjenza enerġetika fis-settur pubbliku tiġi ppreżentata bħala eżempju ta’ ġestjoni sostenibbli u soda tal-fondi pubbliċi. L-għażla ta’ soluzzjonijiet għall-effiċjenza enerġetika u l-kombinazzjoni tagħhom ma’ sorsi rinnovabbli jistgħu jservu wkoll bħala proġetti ta’ dimostrazzjoni u reklamar ta’ approċċi mixtieqa.

Is-settur pubbliku jista’ jmexxi bl-eżempju b’diversi modi, b’mod partikolari billi:

(a)

Jistabbilixxi objettivi speċifiċi għall-bini pubbliku f’termini tar-rendiment fl-użu tal-enerġija jew tar-rati ta’ rinnovazzjoni. L-Artikolu 5 u l-Artikolu 6 tal-EED huma eżempji ta’ approċċ bħal dan fil-livell tal-UE, iżda jista’ jissaħħaħ fil-livell nazzjonali. Il-bini pubbliku jenħtieġ li jmexxi bl-eżempju billi jimplimenta diversi soluzzjonijiet ta’ effiċjenza enerġetika biex juri l-fattibbiltà u l-benefiċċji tagħhom. B’mod partikolari, bini ġdid jenħtieġ li jgħaqqad il-funzjonalità, id-disinn u s-sostenibbiltà, l-inklużjoni u l-estetika f’konformità mal-Bauhaus Ewropew Ġdid (24) mal-aħjar prestazzjoni tal-enerġija possibbli u, jekk possibbli, jaqbeż ir-rekwiżiti obbligatorji ta’ bini b’użu ta’ kważi żero enerġija (NZEB) stabbiliti mill-Artikolu 9 tal-EPBD. L-objettivi ambizzjużi għall-bini pubbliku jenħtieġ li jkunu marbuta wkoll mal-komunikazzjoni. Ir-rinnovazzjonijiet enerġetiċi jenħtieġ li jsiru u jiġu ppreżentati b’mod li jassoċja prestazzjoni aħjar tal-enerġija ma’ aktar kumdità u tnaqqis tal-kostijiet. L-awtoritajiet pubbliċi jenħtieġ li jiżguraw ukoll li l-klassi taċ-ċertifikat tar-rendiment fl-użu tal-enerġija (EPC) tal-bini tiġi kkomunikata b’mod ċar lill-pubbliku (skont l-Artikolu 13 tal-EPBD). Fl-EPCs, jenħtieġ li tiġi kkunsidrata wkoll informazzjoni supplimentari li tista’ tippromwovi soluzzjonijiet għall-effiċjenza enerġetika, eż. benefiċċji usa’ mistennija f’termini ta’ tnaqqis fl-emissjonijiet ta’ gassijiet serra.

(b)

It-tisħiħ tal-akkwist ta’ prodotti u servizzi effiċjenti fl-użu tal-enerġija. L-akkwist pubbliku ekoloġiku u l-Artikolu 6 tal-EED diġà jħeġġu lill-awtoritajiet pubbliċi jixtru l-prodotti bl-aħjar prestazzjoni enerġetika. Madankollu, f’konformità mal-prinċipju tal-EE1st, il-kriterji tar-rendiment fl-użu tal-enerġija jenħtieġ li jinfirxu fl-offerti pubbliċi u jkollhom piż sostanzjali fil-valutazzjoni u fl-għażla tal-offerti. Huwa meħtieġ ukoll li r-rendiment fl-użu tal-enerġija jintuża mhux bħala wieħed mill-kriterji awżiljarji, iżda bħala kundizzjoni ċentrali u/jew kriterji għall-għoti fl-offerti pubbliċi. Ix-xerrejja pubbliċi jenħtieġ li jivvalutaw kif il-prestazzjoni mixtieqa tal-prodotti offruti tista’ tintlaħaq f’konformità mal-objettivi tal-prestazzjoni tal-enerġija. Jenħtieġ li tiġi analizzata kunsiderazzjoni speċifika tal-prestazzjoni ta’ għażliet aktar effiċjenti fl-użu tal-enerġija, fejn jeżistu.

(c)

L-użu tas-servizzi tal-enerġija u tal-ikkuntrattar għall-prestazzjoni tal-enerġija (25), it-twettiq ta’ awditjar tal-enerġija u l-implimentazzjoni ta’ sistemi ta’ ġestjoni tal-enerġija. B’mod simili għall-objettivi speċifiċi ta’ rinnovazzjoni, il-bini pubbliku jenħtieġ li jkun ukoll eżempju ta’ applikazzjoni ta’ soluzzjonijiet disponibbli li jiffaċilitaw il-kisba tal-iffrankar tal-enerġija. Il-benefiċċji tal-applikazzjoni ta’ dawn is-soluzzjonijiet, b’mod partikolari fr-rigward tal-baġit pubbliku, jenħtieġ li jiġu promossi u kkomunikati lill-pubbliku.

3.6.   Analiżi tal-impatti u l-alternattivi tal-politika

Wara l-identifikazzjoni ta’ diversi għażliet biex jintlaħqu l-objettivi mixtieqa u jiġu żgurati kundizzjonijiet abilitanti stretti għal soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija, huwa importanti li dawn l-għażliet ta’ politika jiġu vvalutati b’mod xieraq filwaqt li tingħata attenzjoni partikolari lill-alternattivi min-naħa tad-domanda. Barra minn hekk, meta jiġu stabbiliti politiki strateġiċi fejn l-effiċjenza enerġetika titqies mill-bidu bħala parti mis-soluzzjoni, ta’ min jiġu esplorati azzjonijiet ambizzjużi għall-effiċjenza enerġetika, eż. billi jkun hemm xenarju ta’ effiċjenza enerġetika għolja fl-immudellar fejn l-effiċjenza enerġetika tiġi limitata għall-kosteffettività jew għall-fattibbiltà tagħha.

L-analiżi tal-għażliet vijabbli tista’ tkun parti mill-valutazzjonijiet tal-impatt regolatorji jew mill-analiżi tal-benefiċċji mqabbla mal-kostijiet (CBA) qabel id-deċiżjonijiet politiċi, ta’ ppjanar jew ta’ investiment. Fil-kuntest tal-valutazzjonijiet tal-impatt, ir-riflessjoni sħiħa tal-prinċipju tal-EE1st teħtieġ li jitqiesu diversi elementi koperti f’dawn il-linji gwida. Dawn jinkludu:

—	Kunsiderazzjoni tal-ostakli għall-applikazzjoni tal-effiċjenza enerġetika;

—	Definizzjoni tal-objettivi ta’ politika li jippermettu l-użu u l-prijorità ta’ soluzzjonijiet kosteffiċjenti għall-effiċjenza enerġetika;

—	Identifikazzjoni ta’ spettru wiesa’ ta’ għażliet, b’ħarsa speċifika lejn is-soluzzjonijiet min-naħa tad-domanda u t-titjib fl-effiċjenza enerġetika;

—	Evalwazzjoni tal-impatti ta’ diversi għażliet fuq il-konsum tal-enerġija (preferibbilment kemm għall-konsum finali kif ukoll għall-konsum tal-enerġija primarja) u l-kunsiderazzjoni ta’ dawn l-impatti fi projezzjonijiet aġġornati għad-domanda għall-enerġija fil-valutazzjoni;

—	Evalwazzjoni tal-kostijiet u tal-benefiċċji tal-għażliet mill-perspettivi ta’ (i) is-soċjetà, (ii) l-atturi tas-suq, li jimplimentaw il-pjanijiet għall-effiċjenza enerġetika, u (iii) il-konsumatur finali;

—	Impatti ambjentali, soċjali u ekonomiċi, inklużi l-impatti distributtivi u t-tnaqqis tal-faqar enerġetiku, jenħtieġ li jkunu parti mill-valutazzjoni, bl-applikazzjoni tal-approċċ ta’ Valutazzjoni taċ-Ċiklu tal-Ħajja u s-suppożizzjonijiet xierqa tal-ipprezzar tal-karbonju;

—	Jekk tiġi applikata analiżi sħiħa tas-CBA, analiżi tas-sensittività għal rati ta’ skont differenti kkunsidrati fl-analiżi tas-CBA kif ukoll insistenza massima fuq il-miżuri ta’ effiċjenza enerġetika;

—	Evalwazzjoni tal-koerenza tal-għażla ppreferuta mal-miri u l-azzjonijiet tal-effiċjenza enerġetika kif ukoll ma’ objettivi u prinċipji strateġiċi oħra;

—	Identifikazzjoni ta’ passi u objettivi operazzjonali li jippermettu l-implimentazzjoni ta’ soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija;

—	Stabbiliment ta’ dispożizzjonijiet ta’ evalwazzjoni tal-politika/investiment li jkunu jeħtieġu monitoraġġ tal-iffrankar tal-enerġija miksub b’mod trasparenti, eż. kif definit fil-metodoloġija għall-Artikolu 7 tal-EED.

Meta wieħed iħares lejn l-impatti fuq il-konsum tal-enerġija, kemm l-enerġija primarja kif ukoll dik finali jistgħu jkunu rilevanti. L-enerġija finali tirrifletti aħjar il-bidliet fid-domanda u l-benefiċċji relatati mat-tnaqqis tagħha, filwaqt li l-enerġija primarja hija aktar rilevanti mill-perspettiva tal-objettivi klimatiċi u tal-benefiċċji ambjentali. Għalhekk, l-għażla tal-indikatur tiddependi fuq il-kuntest, iżda hija tajba biex jiġu indirizzati t-tnejn li huma f’valutazzjonijiet komprensivi.

Filwaqt li t-twettiq ta’ valutazzjonijiet komprensivi tal-impatt normalment jintalab mil-liġi f’sitwazzjonijiet speċifiċi, f’konformità mal-prinċipju tal-EE1st, CBA xieraq (ara hawn taħt) jista’ jkun parti mit-tħejjija ta’ deċiżjonijiet ta’ investiment jew ta’ politika b’impatt fuq il-konsum tal-enerġija jew il-provvista tal-enerġija. L-applikazzjoni tal-prinċipju jenħtieġ li tieħu perspettiva tas-sistema u tas-soċjetà għal deċiżjonijiet strateġiċi ta’ ppjanar u investiment. Meta jintgħażlu assi u soluzzjonijiet speċifiċi taħt proġetti predefiniti, jenħtieġ li jiġu analizzati wkoll soluzzjonijiet aktar effiċjenti fl-użu tal-enerġija bl-applikazzjoni tal-perspettiva tas-soċjetà, tal-entità ta’ implimentazzjoni jew tal-utent finali.

Tabella 3

Il-komponenti tal-benefiċċji u tal-kostijiet għall-valutazzjoni tal-miżuri tal-effiċjenza enerġetika minn perspettivi differenti

CBA għal miżura tal-effiċjenza enerġetika Perspettiva ta’	Soċjetà	Atturi tas-suq li jimplimentaw il-miżuri, (eż. kumpanija tal-enerġija)	Konsumatur finali
Il-kostijiet evitati tas-sistema tal-provvista tal-enerġija (il-kostijiet tal-ġenerazzjoni u tal-kapaċità, it-telf mill-grilja, it-telf mit-trasformazzjoni u l-kostijiet tat-tisħiħ tal-grilja, eċċ.)	Benefiċċju	Benefiċċju
Benefiċċji jew kobenefiċċji usa’	Benefiċċju	Benefiċċju	Benefiċċju
Jgħaddu l-kostijiet permezz tat-tariffi tal-grilja jew il-prezzijiet tal-enerġija, jew introjti mis-servizzi tal-enerġija		Benefiċċju
Kumpens ta’ dħul nett mitluf għall-operaturi tan-network		Benefiċċju
Bonus għall-implimentazzjoni jew għall-iffrankar kondiviż		Benefiċċju
Kostijiet tat-teknoloġija inkrementali	Kost		Kost
Kostijiet tal-implimentazzjoni tal-programm/miżura	Kost	Kost
Pagamenti ta’ inċentivi		Kost	Benefiċċju
Iffrankar fuq il-kontijiet tal-enerġija			Benefiċċju
Dħul marġinali mitluf		Telf

Sors: Abbażi tal-Istitut ta’ Wuppertal (2009) Measuring and reporting energy savings for the ESD – how it can be done, il-Kapitolu 2.10.

Barra minn hekk, huwa importanti li jiġu identifikati s-sorsi tad-data u l-indikaturi rilevanti għall-projezzjonijiet tad-domanda futura għall-enerġija, filwaqt li jitkejlu l-impatti fuq il-konservazzjoni tal-enerġija u jiġi mmonitorjat il-progress. Peress li d-disponibbiltà tad-data u l-prattiki nazzjonali jvarjaw, dawn is-sorsi differenti tad-data jistgħu jkunu ta’ rilevanza. Dak li huwa kruċjali huwa t-trasparenza u l-komparabbiltà tal-indikaturi u tad-data użati.

Jeħtieġ li tingħata attenzjoni partikolari għall-valorizzazzjoni preċiża tal-flessibbiltà min-naħa tad-domanda, fejn rilevanti. Dan jeħtieġ kunsiderazzjoni tat-tipi kollha ta’ utenti finali u tal-assi ta’ flessibbiltà distribwiti fis-sistema tal-enerġija integrata. Huwa importanti li wieħed iħares kemm lejn il-kostijiet tal-investiment kif ukoll dawk operatorji, filwaqt li jirrikonoxxi l-benefiċċji għall-utenti finali kollha.

3.7.   Definizzjoni tas-CBA

CBA tista’ tkun analiżi awtonoma jew komponent ewlieni ta’ valutazzjoni tal-impatt aktar komprensiva. Is-CBAs kollha jenħtieġ li jużaw metodi ta’ Valutazzjoni taċ-Ċiklu tal-Ħajja (26)u jqisu projezzjonijiet xierqa tal-ipprezzar tal-karbonju. Skont il-prinċipju tal-EE1st, huwa importanti li ssir CBA kull meta jkun possibbli mill-perspettiva tas-soċjetà meta jiġu evalwati l-kostijiet u l-benefiċċji ta’ diversi għażliet. It-tqabbil u l-analiżi tal-għażliet għandhom iħarsu lejn l-impatti kollha tal-konservazzjoni tal-enerġija, li jmur lil hinn mill-konsum tal-enerġija bħala indikatur tal-impatt uniku. Mill-perspettiva tal-EE1st, it-tnaqqis fil-konsum tal-enerġija huwa ċertament benefiċċju fih innifsu, iżda minbarra l-iffrankar tal-enerġija, CBA jenħtieġ li tħares ukoll lejn benefiċċji usa’, inklużi dawk li ma jiġux ipprezzati faċilment.

Il-benefiċċji soċjali jinkludu livell aħjar ta’ benesseri u ta’ kumdità, pereżempju minħabba tisħin/tkessiħ xieraq u kwalità mtejba tal-arja interna fid-djar (27), li sussegwentement iwasslu għal saħħa mtejba, kemm fiżika kif ukoll mentali, inkluż f’kundizzjonijiet klimatiċi futuri. Barra minn hekk, f’ħafna każijiet, konsum aktar baxx ta’ fjuwils fossili jista’ jnaqqas l-emissjonijiet mill-impjanti tal-enerġija u mit-trasport, u b’hekk inaqqas l-impatti negattivi tat-tniġġis tal-arja. Effiċjenza mtejba tnaqqas ukoll il-kont tal-enerġija u tista’ żżid l-introjtu tal-unitajiet domestiċi, li jista’ jintnefaq xi mkien ieħor. Benefiċċju importanti ieħor huwa t-tnaqqis tal-faqar enerġetiku, li għadu problema f’ħafna pajjiżi.

Benefiċċji usa’ tal-effiċjenza enerġetika jistgħu jkunu numerużi, iżda spiss ikun diffiċli li dawn jiġu kkwantifikati jew monetizzati kif xieraq. Is-sejba tad-data x-xierqa u l-ġbir tar-rabtiet bejn l-effiċjenza enerġetika u l-indikaturi soċjali, ambjentali jew ekonomiċi jistgħu jkunu partikolarment ta’ sfida. In-nuqqas ta’ informazzjoni jista’ jkun kwistjoni speċjalment fil-livell lokali u huwa marbut ukoll mad-disponibbiltà ta’ data dwar l-iffrankar reali tal-enerġija miksub wara l-implimentazzjoni ta’ miżura. Konsegwentement, hemm metodoloġiji differenti użati biex jiġu koperti dawk l-impatti. Mingħajr preġudizzju għall-metodoloġiji tas-CBA fil-livell tal-UE pprovduti mir-Regolament TEN-E (28), biex jiġu żgurati CBAs robusti, ir-regolaturi, jenħtieġ li jiddefinixxu l-metodoloġiji rilevanti għat-twettiq tas-CBAs f’oqsma speċifiċi (29), u jekk ikun meħtieġ jakkumpanjawhom b’linji gwida addizzjonali.

Kwalunkwe metodoloġija tas-CBA jenħtieġ li tkun ibbażata fuq il-qafas regolatorju definit minn dawk li jfasslu l-politika u jenħtieġ li tqis il-kundizzjonijiet u r-restrizzjonijiet għall-applikazzjoni ta’ soluzzjonijiet ta’ effiċjenza enerġetika. Abbażi tal-metodu propost tas-CBA, l-entitajiet tas-suq jenħtieġ li jkunu jistgħu jivvalutaw b’mod sistematiku l-għażliet ta’ investiment tagħhom. Il-linji gwida mħejjija mir-regolaturi jenħtieġ li jgħinu lill-entitajiet tas-suq jevalwaw il-kostijiet u l-benefiċċji ta’ diversi għażliet mill-perspettivi tas-soċjetà, tal-atturi tas-suq li jimplimentaw dan il-pjan u tal-konsumaturi.

Benefiċċji usa’ tal-investimenti fl-effiċjenza enerġetika ġew analizzati fil-proġett Odyssee-Mure (30). Xi dettalji addizzjonali jistgħu jinstabu wkoll fid-dokument imħejji mill-ECEEE (31) u fl-istudju akkwistat mill-Kummissjoni Ewropea (32). L-Illustrazzjoni 2 tippreżenta xi wħud mill-oqsma prinċipali affettwati mill-investimenti fl-effiċjenza enerġetika li jistgħu jiġu kkunsidrati f’CBA xierqa.

Abbażi tal-approċċ propost minn Odyssee-Mure, il-benefiċċji multipli tal-effiċjenza enerġetika jistgħu jinqasmu f’dawk soċjali, ambjentali u ekonomiċi.

Sors: Il-Kummissjoni Ewropea bbażata fuq Odyssee-Mure.

Il-benefiċċji ambjentali huma relatati ma’ impatti usa’ tal-konsum imnaqqas tal-enerġija, b’mod partikolari tnaqqis fl-emissjonijiet ta’ gassijiet serra u tnaqqis fit-tniġġis tal-arja relatati mal-użu tal-enerġija. Barra minn hekk, domanda aktar baxxa għall-enerġija ttejjeb il-ġestjoni tas-sorsi tal-enerġija u ta’ riżorsi oħra. Dan iwassal direttament għall-iffrankar fuq l-enerġija li għandha tiġi prodotta (u b’hekk jiġu eliminati l-esternalitajiet negattivi relatati mal-provvista tal-enerġija), b’mod partikolari l-iffrankar tal-ammont ta’ fjuwils fossili kkunsmati. Dan inaqqas ukoll il-ħtiġijiet għall-investimenti fl-enerġija rinnovabbli biex jintlaħqu l-miri stabbiliti tal-politika.

Il-benefiċċji ekonomiċi jistgħu jkunu fil-livell mikro u makro. Il-mikroimpatti huma marbuta ma’ żieda fil-produttività industrijali bħala riżultat ta’ nfiq aktar baxx fl-enerġija u żieda fil-valur tas-suq tal-assi bi prestazzjoni aħjar tal-enerġija. Il-makroimpatti jikkonċernaw bidliet fil-PDG u fl-impjiegi, u permezz ta’ impatt fuq il-prezzijiet tal-enerġija jikkonċernaw ukoll bidliet fil-baġits pubbliċi. L-impatti soċjali u ambjentali pożittivi jnaqqsu wkoll l-infiq fuq il-qgħad u l-protezzjoni soċjali. Impatti oħra li għandhom jiġu kkunsidrati huma relatati mal-innovazzjoni u mal-kompetittività (33), li jistgħu jittejbu b’teknoloġiji effiċjenti fl-użu tal-enerġija kif ukoll b’sigurtà mtejba tal-enerġija permezz ta’ dipendenza aktar baxxa fuq l-importazzjoni (34).

Dawn huma biss ftit mill-benefiċċji ġenerali li jirriżultaw minn żieda fl-effiċjenza enerġetika.

3.7.1.   Għodod u metodoloġiji possibbli

Id-definizzjoni ta’ metodoloġija robusta għall-kwantifikazzjoni tal-benefiċċji usa’ tal-effiċjenza enerġetika hija ta’ sfida u għadha ma hijiex stabbilita sew. Għall-finijiet ta’ din il-Gwida, intużaw żewġ proġetti ta’ riċerka: (1) COMBI (Calculating and Operationalising the Multiple Benefits of Energy Efficiency in Europe), proġett taħt Orizzont 2020 (35), u (2) l-istudju mħejji għall-Kummissjoni Ewropea “The macro-level and sectoral impacts of Energy Efficiency policies”  (36). Barra minn hekk, il-proġett ta’ riċerka tal-MICAT Orizzont 2020 (37) qed jiżviluppa metodoloġija u għodda li jistgħu jgħinu f’tali valutazzjoni.

It-titjib fl-effiċjenza enerġetika fit-trasport jista’ jnaqqas l-esternalitajiet relatati mat-trasport. Il-Manwal dwar il-Kost Estern tat-Trasport  (38) jipprovdi għarfien u metodoloġiji dettaljati għall-istima tad-diversi impatti ambjentali.

(a)   L-IMPATTI SOĊJALI

Is-saħħa u l-benesseri

Is-saħħa tal-bniedem hija waħda mill-kobenefiċċji l-aktar importanti tal-effiċjenza enerġetika. Sabiex jitkejlu u jiġu kkwantifikati l-impatti pożittivi u negattivi ewlenin fil-prestazzjoni mtejba tal-enerġija tal-bini, jistgħu jitqiesu l-aspetti li ġejjin li jaffettwaw is-saħħa:

—	Il-kapaċità li d-djar jinżammu f’temperaturi adegwati, inkluż taħt kundizzjonijiet tal-klima tal-futur, hija relatata direttament mat-titjib fl-effiċjenza enerġetika fil-bini;

—	Il-livelli tal-issiġillar tal-arja li ġeneralment jiżdiedu permezz ta’ titjib fl-effiċjenza enerġetika u ventilazzjoni adegwata li jeħtieġ li jiġu kkunsidrati sew meta jiġu stabbiliti r-rekwiżiti tal-effiċjenza enerġetika;

—

Il-kwalità tal-arja ta’ ġewwa, marbuta mal-konċentrazzjoni ta’ sustanzi ewlenin li jniġġsu l-arja ta’ ġewwa (sustanzi ta’ KOV bħall-benżen, ir-radon, il-monossidu tal-karbonju, l-NOx, il-partikolati ultrafini). Il-kwalità tal-arja ta’ ġewwa tiddependi ħafna fuq l-effiċjenza enerġetika (39), anke jekk ir-rabtiet jistgħu jkunu pożittivi jew negattivi, skont il-livell ta’ ventilazzjoni li jirriżulta mit-titjib fl-effiċjenza;

—	Il-moffa u l-umdità, li ġeneralment jirriżultaw mil-livell tat-temperatura u mil-livell ta’ ventilazzjoni tal-bini;

—	Id-dawl ta’ ġewwa, li ħafna drabi jittejjeb b’soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija, għandu impatti kbar fuq is-saħħa u l-benesseri tal-okkupanti, (40)

—	Il-livell ta’ storbju — l-iżolament tal-involukru tal-bini, speċjalment it-twieqi, inaqqas l-esponiment għall-istorbju ta’ barra;

—	L-użu ta’ materjali tossiċi — ir-rinnovazzjonijiet iwasslu għat-tneħħija tal-asbestos u taċ-ċomb kif ukoll għall-installazzjoni ta’ salvagwardji kontra r-radon.

L-impatti pożittivi tat-titjib fl-effiċjenza enerġetika huma riflessi fit-tnaqqis tal-mard kardjovaskulari, tal-mard respiratorju (l-ażma, il-mard infettiv, l-allerġiji, eċċ.), tal-kanċers tal-pulmun, u tal-indeboliment tas-saħħa konjittiva u mentali. Kemm il-mard respiratorju kroniku kif ukoll dak akut jistgħu jseħħu minħabba l-esponiment għat-tniġġis tal-arja ta’ ġewwa minn sistemi u fjuwils tat-tisħin tal-post. L-ażma u l-allerġiji jirriżultaw minn moffa li tiffjorixxi fi djar umdi u mhux imsaħħna tajjeb, filwaqt li l-attakki ta’ puplesija u d-disturbi kardjovaskulari huma marbuta mal-esponiment għal temperaturi estremi (41).

L-eżiti speċifiċi tas-saħħa jistgħu jkunu diffiċli biex jiġu identifikati, u għalhekk spiss jitkejlu f’termini ta’ mortalità jew ta’ morbidità globali, kif muri miż-żjarat tat-tobba, mill-ammissjonijiet fl-isptar u minn jiem lil hinn mix-xogħol jew mill-iskola, jew minn fatturi ta’ riskju, eż. kundizzjonijiet termali, storbju, eċċ.

L-użu ta’ approċċ ibbażat fuq il-koeffiċjenti, il-benefiċċji għas-saħħa tal-effiċjenza enerġetika u l-impatti f’termini ta’ kwalità tal-arja jistgħu jiġu tradotti f’termini ekonomiċi (eż. kostijiet tas-saħħa assoċjati mal-mard). Il-metodi użati għall-kejl ta’ dan l-indikatur tal-output huma ġeneralment ibbażati fuq il-valur medju tal-ħajja, miksub permezz ta’ studji ta’ valutazzjoni kontinġenti jew ir-rieda li jitħallsu stħarriġiet (42).

Il-proġett ta’ riċerka COMBI ffoka fuq il-kwantifikazzjoni tal-koimpatti fuq is-saħħa pubblika relatati mal-faqar enerġetiku. Il-proġett analizza tliet kategoriji ta’ koimpatti:

—	Morbidità eċċessiva fix-xitwa minħabba l-kesħa ta’ ġewwa;

—	Morbidità tal-ażma minħabba l-umdità ta’ ġewwa.

Il-metodoloġija għall-kwantifikazzjoni tal-impatt u l-monetizzazzjoni huma deskritti fir-rapport tekniku (43).

L-impatti tat-tnaqqis stmat f’tunnellati ta’ sustanzi li jniġġsu jistgħu jiġu tradotti fi tnaqqis fin-nefqa fuq il-kura tas-saħħa mill-mudell GAINS (44), li ntuża mill-Kummissjoni Ewropea għal diversi valutazzjonijiet tal-impatt. GAINS jeħtieġ data tal-input dettaljata dwar l-użu totali tal-enerġija għall-attivitajiet ewlenin kollha tat-tniġġis tal-arja u tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra, iżda l-lista ta’ riċetturi li għalihom jiġi vvalutat l-impatt tat-tniġġis tal-arja ma tinkludix l-ambjent mibni.

Ġiet żviluppata wkoll mill-BPIE metodoloġija dwar kif għandu jiġi ddefinit, imkejjel, ikkwantifikat u mmonetizzat l-impatt ta’ kwalità ambjentali interna mtejba (kumdità termali mtejba, kwalità tal-arja ta’ ġewwa, dawl u ħsejjes (45)) fl-iskejjel, fl-isptarijiet u fl-uffiċċji (46). L-approċċ ippreżentat jestrapola r-riżultati medji f’titjib f’perċentwali li jista’ jinkiseb fil-prestazzjoni/produttività.

Faqar enerġetiku

Il-faqar enerġetiku jista’ jinftiehem bħala stat ta’ deprivazzjoni tas-servizzi bażiċi tal-enerġija, li huwa manifestazzjoni relatata mal-enerġija ta’ faqar ġenerali u li ntwera li għandu r-riskju ta’ morbidità akbar jew saħansitra mortalità. Meta jiġu eżaminati l-benefiċċji tal-programmi tal-effiċjenza enerġetika li jikkonċernaw it-tnaqqis tal-faqar enerġetiku, il-valutazzjonijiet tal-impatt jenħtieġ li jiffukaw fuq l-iffrankar miksub jew ipproġettat tal-kostijiet tal-enerġija għall-unitajiet domestiċi vulnerabbli jew żieda fil-livelli ta’ kumdità interna fl-abitazzjonijiet tagħhom. Il-kapaċità li t-temperatura ta’ ġewwa tinżamm f’livelli aktar komdi għandha diversi benefiċċji għas-saħħa, peress li l-għajxien fi djar b’nuqqas ta’ ventilazzjoni li huma kesħin fix-xitwa jew sħan wisq fis-sajf huwa marbut ma’ firxa ta’ problemi tas-saħħa. Modifiki retroattivi u titjib ieħor fl-effiċjenza enerġetika li jippermettu lill-unitajiet domestiċi foqra fl-enerġija jtejbu t-temperaturi ta’ ġewwa jista’ jkollhom impatti pożittivi fuq is-saħħa mentali u fuq l-inċidenza ta’ mard kardjorespiratorju, u b’hekk jistgħu jgħinu biex jitnaqqsu l-inugwaljanzi fis-saħħa.

L-iffrankar tan-nefqa fuq l-enerġija u l-kapaċità li tinżamm temperatura interna aktar komda jista’ jkollhom benefiċċji oħra, li jistgħu jsaħħu l-effett pożittiv fuq il-baġits tal-unitajiet domestiċi. Pereżempju, l-akbar benefiċċji għas-saħħa tal-modifiki retroattivi tal-effiċjenza enerġetika nstabu fost unitajiet domestiċi li, qabel l-implimentazzjoni ta’ miżuri tal-effiċjenza enerġetika, ma kinux jużaw biżżejjed is-servizzi tal-enerġija tat-tisħin jew tat-tkessiħ minħabba restrizzjonijiet baġitarji. Il-benesseri fiżiku u mentali mtejjeb minħabba livelli klimatiċi interni aħjar jista’ jaffettwa wkoll b’mod pożittiv il-kisba edukattiva jew il-prestazzjoni tax-xogħol, iżid il-parteċipazzjoni u l-produttività fis-suq tax-xogħol u jippermetti l-adozzjoni ta’ perkorsi tal-karriera finanzjarjament aktar attraenti. F’pajjiżi fejn il-kostijiet tal-kura tas-saħħa huma għoljin, it-titjib fis-saħħa minħabba kundizzjonijiet imtejba tal-akkomodazzjoni jista’ wkoll iżid l-introjtu disponibbli tal-unitajiet domestiċi vulnerabbli minħabba tnaqqis fl-infiq mediku. Minbarra l-impatt finanzjarju li jikkontribwixxi għat-tnaqqis tal-faqar, il-modifiki retroattivi tal-effiċjenza enerġetika jew ir-rilokazzjoni lejn bini ġdid u effiċjenti fl-użu tal-enerġija jista’ jkollhom benefiċċju soċjali potenzjali ieħor relatat ma’ integrazzjoni soċjali mtejba ta’ unitajiet domestiċi sottoprivileġġati billi jitnaqqas l-iżolament soċjali kkawżat minn sentimenti ta’ mistħija fir-rigward tal-kundizzjonijiet li wieħed jgħix fihom (47).

(b)   IMPATTI AMBJENTALI

It-titjib fl-effiċjenza enerġetika jista’ jaffettwa b’mod pożittiv l-ambjent f’diversi aspetti pjuttost differenti:

—

L-enerġija u t-tibdil fil-klima — Miżuri biex tittejjeb l-effiċjenza enerġetika naturalment iwasslu għal tnaqqis fid-domanda għall-enerġija u sussegwentement għal użu aktar baxx tar-riżorsi relatati magħha, b’mod partikolari l-fjuwils fossili. Il-konsum imnaqqas ta’ fjuwils fossili jimplika tnaqqis fl-emissjonijiet ta’ gassijiet serra.

—

Konsum u produzzjoni sostenibbli (SCP) — Din il-kategorija tkopri l-emissjonijiet ta’ sustanzi li jniġġsu fl-arja lokali u l-konsum tal-materjali. Il-miżuri tal-effiċjenza enerġetika jistgħu jwasslu għal tnaqqis fil-livell tal-emissjonijiet tal-kubrit, tal-partikolati u ta’ sustanzi oħra li jniġġsu li huma ta’ ħsara għas-saħħa tal-bniedem. Min-naħa l-oħra, il-miżuri tal-effiċjenza enerġetika jistgħu jimplikaw ukoll żidiet fl-użu tal-materjali, pereżempju fil-każ ta’ modifiki retroattivi tal-bini.

—

Ekosistemi — Effiċjenza enerġetika mtejba li twassal għal domanda għall-enerġija mnaqqsa tista’ twassal għal tnaqqis fid-domanda għall-ilma u fl-użu tal-art mis-settur tal-ġenerazzjoni tal-enerġija. Ir-rinnovazzjonijiet tal-effiċjenza enerġetika tal-bini li jagħmlu użu minn ħitan u soqfa ekoloġiċi jipprovdu ħabitat għall-pjanti u għall-annimali f’ambjent urban.

L-indikaturi speċifiċi li għandhom jintużaw biex jitkejlu dawk l-impatti jinkludu:

Tnaqqis fl-emissjonijiet ta’ gassijiet serra

Ir-relazzjoni bejn l-iffrankar tal-enerġija u l-emissjonijiet tas-CO2 hija relattivament sempliċi meta wieħed iħares lejn it-trasportaturi tal-enerġija. Normalment jiġi applikat approċċ lineari bl-użu ta’ fatturi fissi ta’ emissjonijiet ta’ unitajiet ta’ CO2 għal kull unità ta’ konsum tal-fjuwil. Hemm żewġ modi kif dan isir: jew jinkisbu l-fatturi ta’ emissjoni minn data storika jew jintużaw fatturi ta’ emissjoni ppubblikati (eż. mill-IPCC).

Tabella 4

Fatturi medji ta’ emissjoni fl-UE relatati mal-valur kalorifiku nett (NCV)

	Fatturi medji tal-emissjonijiet (t CO2 / TJ)	Fatturi medji tal-emissjonijiet (t CO2 / toe)
Żejt grezz	73,3	3,07
Likwidi tal-gass naturali	64,2	2,69
Petrol tal-magni	69,3	2,90
Żejt tal-Gass/Diżil	74,1	3,10
Antraċite	98,3	4,12
Faħam għal kokkjar	94,6	3,96
Linjite	101	4,23
Gass naturali	56,1	2,35
Pit	106	4,44

Sors: Ir-Regolament tal-Kummissjoni (UE) Nru 601/2012, l-Anness VI (48).

Fir-rigward tal-iffrankar tal-enerġija tal-elettriku, ir-relazzjoni bejn l-iffrankar tal-enerġija u t-tnaqqis tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tista’ tiġi stmata abbażi tal-intensità tal-gassijiet serra tal-ġenerazzjoni tal-elettriku, li abbażi tad-data tal-2018 kienet stmata għal 287 g CO2 eq./kWh (3,34 t CO2 eq./toe) għall-UE (49). L-intensitajiet nazzjonali jvarjaw skont is-sehem tal-enerġija rinnovabbli u tat-taħlita tal-fjuwils użati għall-ġenerazzjoni tal-enerġija u kwalunkwe CBA għall-investiment fl-effiċjenza enerġetika jenħtieġ li jqis l-intensità tal-gassijiet serra tal-grilja lokali. Barra minn hekk, ta’ min jinnota li l-intensità tal-gassijiet serra tal-bidliet fl-elettriku maż-żmien u, biż-żieda fl-użu tal-enerġija rinnovabbli, se tonqos. Għalhekk, il-projezzjonijiet futuri jeħtieġ li jiġu kkunsidrati meta wieħed iħares lejn l-impatti tal-iffrankar tal-enerġija fit-tul. L-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent (EEA) tippubblika data storika u indikaturi ta’ terminu qasir għall-intensità tal-gassijiet serra tal-elettriku fl-Istati Membri (50).

Bl-istess mod, f’ħafna applikazzjonijiet tista’ tiġi kkalkolata l-intensità tal-gassijiet serra tal-produzzjoni tas-sħana derivata: 253g CO2 eq. /kWh (2,95 t CO2 eq. /toe) għall-UE abbażi tad-data tal-Eurostat tal-2018 (51) . Għal darb’oħra, għandhom jiġu kkunsidrati l-kuntest tal-Istati Membri u l-iżviluppi futuri.

Jista’ jkun interessanti wkoll li jkun hemm stimi tal-impatti tal-gassijiet serra tal-iffrankar finali tal-enerġija miksub fis-settur tal-bini. Għal darb’oħra, dan jista’ jiġi derivat mill-intensità tal-gassijiet serra tal-bini (52), li fl-2018 fil-livell tal-EU27 kienet ta’ madwar 222 g CO2 eq. /kWh (jew 2,58 t CO2 eq. /toe). Għalhekk, l-iffrankar ta’ 1 kWh ta’ enerġija finali jista’ jiġi tradott f’ekwivalenti ta’ 222 g CO2. L-emissjonijiet ta’ gassijiet serra ffrankati. Għal darba oħra, il-valuri jkunu differenti fil-livell nazzjonali u maż-żmien.

Għat-teknoloġiji ta’ koġenerazzjoni li jgħaqqdu s-sħana u l-elettriku, jenħtieġ li titqies it-taħlita tal-enerġija “marġinali”, li tirrifletti b’mod aktar realistiku l-kompożizzjoni tal-unitajiet rilevanti tal-ġenerazzjoni tal-elettriku u tistma b’mod aktar preċiż il-PEF (fattur tal-enerġija primarja) u s-CEEF (fattur tal-emissjoni ekwivalenti għas-CO2). Metodoloġija u stima possibbli tal-effiċjenza “marġinali” u l-fatturi tal-karbonju jistgħu jinstabu fi studju ddedikat għal dan is-suġġett (53).

Meta titqabbel il-kosteffettività tal-miżuri tal-effiċjenza enerġetika, huwa utli wkoll li wieħed iħares lejn il-proporzjon ta’ EUR investiti/tunnellata ta’ CO2 iffrankata. Dan il-proporzjon jenħtieġ li jqis iċ-ċiklu tal-ħajja tal-assi kkunsidrat, b’azzjonijiet ulterjuri jew futuri li għandhom isiru fi stadju aktar tard (eż. rinnovazzjoni fi stadji, miżuri suċċessivi fuq is-sistemi tat-tisħin, l-involukru tal-bini), biex jiġu evitati l-effetti ta’ lock-in u l-azzjonijiet l-aktar sempliċi u faċli. Għal darb’oħra, dan it-tqabbil jenħtieġ li jħares lejn il-kostijiet indiretti u l-benefiċċji usa’ ta’ diversi għażliet.

Tnaqqis fl-emissjonijiet ta’ sustanzi li jniġġsu fl-arja lokali u ta’ gassijiet serra oħrajn

It-tniġġis evitat tal-arja (Diossidu tal-kubrit — SO2, Ossidi tan-nitroġenu — NOx, Komposti organiċi volatili — KOV, Materja partikolata b’dijametru ta’ anqas minn 10 μm — PM10, Materja partikolata b’dijametru ta’ anqas minn 2,5 μm — PM2,5) u emissjonijiet oħra ta’ gassijiet serra (ossidu nitruż — N2O, metan — CH4) jiddependi fuq l-iskala tal-iffrankar tal-enerġija, it-tip ta’ fjuwil iffrankat, it-teknoloġija, it-tagħmir għall-kontroll tat-tniġġis tal-arja.

Il-mudell GAINS tat-tniġġis tal-arja u tal-gassijiet serra (54) huwa mudell iddedikat li jista’ jintuża għall-valutazzjoni tal-impatti fuq it-tniġġis tal-arja lokali. Hija għodda avvanzata għall-immudellar, li tista’ tintuża biex jitwettqu valutazzjonijiet fuq l-iskala tal-UE kif ukoll għal Stati Membri separati. Il-mudell GAINS intuża ħafna biex tiġi vvalutata l-politika tal-UE dwar il-klima u l-enerġija.

Huwa pjuttost komuni li l-emissjonijiet ta’ SO2 u NOx jiġu kkonvertiti f’termini monetarji. Normalment, il-biċċa l-kbira tal-kostijiet huma marbuta mad-danni għas-saħħa u mat-telf tal-produttività. Meta jiġu mmonetizzati l-kostijiet u l-benefiċċji kollha, huwa importanti li jiġi evitat għadd doppju tal-benefiċċji ta’ kwalità mtejba tal-arja taħt l-impatti fuq is-saħħa relatati mat-tnaqqis tat-tniġġis tal-arja.

Impatti fuq l-ekosistemi (inklużi l-impatti fuq il-konsum tal-ilma)

L-ekosistemi jistgħu jbatu minn impatti negattivi f’każ li jinqabżu t-tagħbijiet kritiċi għall-kapaċitajiet ta’ assorbiment tas-sustanzi li jniġġsu, bħat-tkabbir imnaqqas tal-veġetazzjoni, it-tibdil fil-proprjetajiet tal-korpi tal-ilma, it-tibdil fil-kompożizzjoni minerali tal-ħamrija, it-tnaqqis fil-ħsad agrikolu. Il-mudell GAINS iħares lejn żewġ tipi ta’ impatti tal-ekosistema — aċidifikazzjoni minħabba d-depożizzjoni tal-kubrit u l-ewtrofikazzjoni minħabba d-depożizzjoni tan-nitroġenu.

Il-ġenerazzjoni tal-enerġija għandha impatti fuq il-konsum tal-ilma, li jintuża l-aktar għat-tkessiħ. Huwa possibbli li jiġi stmat il-konsum tal-ilma mis-settur tal-enerġija billi ssir konverżjoni mill-ġenerazzjoni f’GWh għal metri kubi ta’ ilma. L-ammont ta’ ilma tat-tkessiħ li jintuża u li jiġi kkunsmat minn impjant tal-enerġija jiġi ddeterminat l-aktar mill-effiċjenza termali tiegħu. Effiċjenza termali ogħla tindika li inqas sħana għandha tinħela għal kull MWh iġġenerat mill-impjant. Is-sistema tat-tkessiħ hija influwenzata wkoll mill-fjuwil użat fl-impjant tal-enerġija. It-teknoloġiji rinnovabbli mix-xemx u mir-riħ normalment jiġu allokati valuri ta’ żero minħabba li ma jużawx l-ilma fil-ġenerazzjoni, iżda l-ilma jista’ jintuża fil-produzzjoni tagħhom. L-istudju tal-JRC jipprovdi analiżi aktar dettaljata tal-użu tal-ilma fis-sistema tal-enerġija fl-UE (55).

Tabella 5

L-irtirar tal-ilma skont it-teknoloġija tal-ġenerazzjoni tal-enerġija (m3/MWh)

Tip ta’ fjuwil	Tkessiħ	Teknoloġija	Medjana	Min.	Mass.
Nukleari	Torri (Tower)	Fwar	4,17	3,03	9,84
Nukleari	Ta’ darba	Fwar	167,86	94,63	227,10
Nukleari	Vaska	Fwar	26,68	1,89	49,21
Gass/ żejt	Torri (Tower)	Ċiklu kkombinat	0,97	0,57	1,07
Gass/ żejt	Torri (Tower)	Fwar	4,55	3,60	5,53
Gass/ żejt	Ta’ darba	Ċiklu kkombinat	43,07	28,39	75,70
Gass/ żejt	Ta’ darba	Fwar	132,48	37,85	227,10
Gass/ żejt	Vaska	Ċiklu kkombinat	22,52	22,52	22,52
Gass/ żejt	Xotti	Ċiklu kkombinat	0,01	0,00	0,02
Faħam/ solidi	Torri (Tower)	Fwar	3,80	1,89	4,54
Faħam/ solidi	Torri (Tower)	Fwar (Subkritiku)	2,22	1,75	2,70
Faħam/ solidi	Torri (Tower)	Fwar (Superkritiku)	2,40	2,20	2,54
Faħam/ solidi	Torri (Tower)	IGCC	1,49	1,36	2,29
Faħam/ solidi	Ta’ darba	Fwar	137,58	75,70	189,25
Faħam/ solidi	Ta’ darba	Fwar (Subkritiku)	102,53	102,37	102,62
Faħam/ solidi	Ta’ darba	Fwar (Superkritiku)	85,50	85,36	85,58
Faħam/ solidi	Vaska	Fwar	46,27	1,14	90,84
Faħam/ solidi	Vaska	Fwar (Subkritiku)	67,80	67,60	67,85
Faħam/ solidi	Vaska	Fwar (Superkritiku)	56,95	56,76	56,99
Bijoenerġija	Torri (Tower)	Fwar	3,32	1,89	5,53
Bijoenerġija	Ta’ darba	Fwar	132,48	75,70	189,25
Bijoenerġija	Vaska	Fwar	1,70	1,14	2,27
Enerġija ġeotermali	Torri (Tower)	Flash	0,06	0,02	1,37
Enerġija ġeotermali	Xotti	Flash	0,02	0,02	0,02
Enerġija ġeotermali	Xotti	Binarju	1,02	1,02	1,02
Enerġija ġeotermali	Xotti	EGS	1,91	1,10	2,73
Enerġija ġeotermali	Ibrida	Binarju	1,74	0,84	2,65

Sors: Il-Kummissjoni Ewropea (Rapport tal-JRC).

Huwa possibbli wkoll li jiġu stmati l-impatti fuq ir-rekwiżiti tal-użu tal-art mis-settur tal-enerġija, f’termini ta’ għadd ta’ kilometri kwadri meħtieġa għal kull GW ta’ kapaċità, jew GWh ta’ ġenerazzjoni. Madankollu, ir-riżultati għandhom it-tendenza li jkunu ddominati minn bidliet fl-użu tal-bijomassa (li għandhom rekwiżit tal-art ferm akbar minn kwalunkwe teknoloġija ta’ ġenerazzjoni oħra (56).

Ma hemm l-ebda metodoloġija aċċettata biex jiġu kkwantifikati l-benefiċċji ta’ soqfa u ħitan ekoloġiċi li jipprovdu ħabitat għall-ispeċijiet ta’ pjanti u annimali, u għalhekk dawn jenħtieġ li jiġu ttrattati fuq bażi kwalitattiva fis-CBA.

Impatti fuq il-konsum tal-materjal

Ir-rabtiet bejn il-konsum tal-enerġija u l-konsum tal-materjal huma kumplessi ħafna u relattivament mhux esplorati. Mhux dejjem ikun ċar mil-letteratura jekk ir-relazzjoni jenħtieġx li tkun pożittiva jew negattiva; minn naħa waħda hemm rabtiet ċari bejn xi estrazzjoni/produzzjoni tal-materjal u l-konsum tal-enerġija (eż. l-azzar u s-siment huma intensivi fl-enerġija), iżda oġġetti effiċjenti fl-użu tal-enerġija intensivi fil-kapital spiss ikunu ta’ natura pjuttost intensiva fil-materjali.

L-Analiżi tal-Flussi ta’ Materjali (MFA) tipikament użat analiżi tal-input-output biex tifhem id-domanda eżistenti għall-materjali, iżda n-natura fissa tal-analiżi tal-input-output ippreveniet analiżi ta’ xenarji sofistikati. Xi mudelli makroekonomiċi (E3ME (57), EXIOMOD (58), GINFORS (59)) jinkorporaw l-MFA fl-istruttura ewlenija tagħhom, iżda jinkludu bħala endoġeni ħafna mir-relazzjonijiet li huma fissi fl-analiżi tal-input-output.

(c)   IMPATTI EKONOMIĊI

L-impatti ekonomiċi tal-investimenti fl-effiċjenza enerġetika normalment jiġu vvalutati b’għajnuna ta’ mudelli makroekonomiċi, li jeħtieġ li jagħmlu xi suppożizzjonijiet dwar il-mod kif taħdem l-ekonomija. L-ixprunaturi ewlenin li jiddeterminaw l-effetti makroekonomiċi tal-miżuri tal-effiċjenza enerġetika jiġu minn investimenti fit-teknoloġiji u s-servizzi tal-effiċjenza enerġetika minn naħa u mit-tnaqqis tal-kost tal-enerġija (60) min-naħa l-oħra.

L-investimenti meħtieġa biex jinkiseb titjib fl-effiċjenza enerġetika jagħtu spinta lill-impjiegi (61) u lill-attività ekonomika fuq medda qasira ta’ żmien, jekk jitwettqu meta l-ekonomija topera b’kapaċità anqas minn sħiħa. Madankollu, ta’ min iqis li l-investimenti fl-effiċjenza enerġetika jistgħu jissostitwixxu l-infiq minn partijiet oħra tal-ekonomija (effett ta’ esklużjoni), li tal-anqas parzjalment imur kontra l-effetti pożittivi. Barra minn hekk, l-effetti ta’ rebound, li jwasslu għal żidiet fid-domanda għall-enerġija minħabba l-impatti ekonomiċi pożittivi tal-implimentazzjoni tal-effiċjenza enerġetika, ifissru li l-iffrankar tal-enerġija u l-impatti ekonomiċi mistennija ma huwiex realizzati bis-sħiħ (62).

Filwaqt li l-kostijiet kapitali tal-effiċjenza enerġetika jistgħu jkunu pjuttost għoljin, dawn jistgħu jiġu koperti minn sorsi esterni u normalment iħallsu lura fit-tul. It-tnaqqis fil-kost tal-enerġija jirriżulta mill-fatt li l-iffrankar tal-enerġija jnaqqas l-infiq fuq l-enerġija u jżid l-introjtu diskrezzjonali tal-unitajiet domestiċi jew il-profitti tal-kumpaniji. Dawn jistgħu jżidu l-konsum jew jistgħu jerġgħu jiġu investiti biex jistimulaw żieda fl-attività ekonomika. Barra minn hekk, tnaqqis fl-importazzjonijiet tal-enerġija jista’ jagħti spinta lid-domanda lokali billi jżid l-infiq fuq il-prodotti u s-servizzi li jiġu prodotti domestikament (63). Dan itejjeb ukoll is-sigurtà tal-enerġija u l-indipendenza ekonomika.

It-titjib fl-effiċjenza enerġetika għandu wkoll effetti fuq il-baġits pubbliċi. Filwaqt li l-investiment pubbliku jew is-sussidji għall-effiċjenza enerġetika jimplikaw infiq pubbliku ogħla, hemm ukoll potenzjal għall-iffrankar tal-kostijiet fit-tul b’prestazzjoni enerġetika mtejba fis-settur pubbliku. Barra minn hekk, l-effetti pożittivi fuq l-impjiegi u l-output jirriżultaw f’żieda fid-dħul mit-taxxa. Bidliet oħra, bħat-taxxi fuq l-enerġija mitlufa (li kieku kienu jitħallsu mis-settur pubbliku) permezz ta’ ffrankar tal-enerġija jew skemi ta’ qgħad aktar baxxi (minħabba impatti pożittivi fuq l-impjiegi tal-investimenti fl-effiċjenza enerġetika), jistgħu jitqiesu bħala fatturi li jaffettwaw l-ispejjeż pubbliċi (64).

Barra minn hekk, ta’ min iqis l-impatti indiretti pożittivi fuq il-produttività li ġejjin mill-impatti soċjali jew ambjentali tal-effiċjenza enerġetika, eż. permezz ta’ saħħa mtejba. Dawn jaffettwaw ukoll l-impjiegi u l-output fl-impjiegi fit-tul (65).

Kif indikat qabel, il-kumplessità tal-impatti multipli fuq il-PDG hija koperta bl-aħjar mod minn mudelli ekonomiċi. L-għodod għandhom xi limitazzjonijiet u japplikaw diversi teoriji ekonomiċi biex ikopru l-impatti ta’ investimenti addizzjonali fuq il-PDG. L-eżempji tal-għodod li jistgħu jintużaw għall-valutazzjoni tal-impatti ekonomiċi jinkludu:

—	GEM-E3 — mudell ta’ ekwilibriju ġenerali applikat li jkopri l-interazzjonijiet bejn l-ekonomija, is-sistema tal-enerġija u l-ambjent.

—	E3ME — mudell makroekonometriku globali mfassal biex jindirizza l-isfidi ewlenin tal-politika ekonomika u ambjentali.

—	ASTRA-EC — mudell makroekonomiku dinamiku bbażat fuq l-input-output li jippermetti żbilanċi espliċiti tan-naħa tal-provvista u tad-domanda.

—	EXIMOD (EXtended Input-Output MODel) — mudell ta’ ekwilibriju ġenerali komputazzjonali, multisettur u multireġjun li jista’ jkejjel l-impatti ambjentali u ekonomiċi tal-politiki.

3.7.2.   Perspettiva tas-soċjetà u rati ta’ skont

Huwa importanti li l-metodoloġija tas-CBA definita mill-awtoritajiet regolatorji għall-analiżi tal-għażliet ta’ politika relatati mal-effiċjenza enerġetika tqis kemm il-perspettiva tas-soċjetà kif ukoll tal-investituri fl-għażla tar-rata ta’ skont applikata għall-analiżi tas-CBA. Tipikament, il-proġetti jiġu vvalutati b’żewġ modi: (i) kalkolu ekonomiku li jistaqsi jekk il-proġett ikunx ta’ benefiċċju għas-soċjetà kollha kemm hi. Għal dan il-kalkolu, jenħtieġ li tintuża rata ta’ skont baxxa; u (ii) kalkolu finanzjarju li jistaqsi jekk investitur privat kienx jidħol fil-proġett meta jħares biss lejn redditi privati. F’dan l-aħħar każ, jenħtieġ li tintuża rata tal-imgħax li tirrifletti r-rati tal-imgħax tas-suq bħala indikatur għall-kost tal-kapital. Din ir-rata tal-imgħax jenħtieġ li tirrifletti l-kost reali tal-kisba tal-kapital għall-persuna jew għall-entità li tagħmel l-investiment.

Is-CBA applikata għall-istrumenti tal-politika pubblika li jaffettwaw lill-individwi u lill-konsumaturi privati, bħall-istandards tal-effiċjenza, jenħtieġ li tapplika kemm ir-rata ta’ skont tas-soċjetà (aktar baxxa) kif ukoll ir-rata ta’ skont tal-investitur (ogħla) biex tirrifletti l-impatt miż-żewġ perspettivi. Id-deċiżjonijiet dwar l-investiment pubbliku jenħtieġ li prinċipalment jikkunsidraw perspettiva tas-soċjetà, u għalhekk rata ta’ skont aktar baxxa.

Fis-sistemi tal-enerġija bbażati fuq is-suq, huwa importanti li l-perspettiva tas-soċjetà u tal-konsumatur finali tiġi inkluża fil-metodoloġija tas-CBA definita mill-awtoritajiet regolatorji, peress li normalment l-entitajiet tas-suq japplikaw is-CBA mill-perspettiva tar-redditi tagħhom u mhux benefiċċji usa’. Il-perspettiva tas-soċjetà għandha implikazzjonijiet għall-kalkolu tal-kostijiet u l-benefiċċji futuri tal-investimenti li huma mmudellati bl-użu tar-rati ta’ skont. Il-miżuri tal-effiċjenza enerġetika tipikament ikollhom kostijiet bil-quddiem relattivament għoljin, li jeħtieġ li jiġu rkuprati mill-iffrankar tal-enerġija fuq perjodi itwal ta’ żmien. Fl-immudellar, jintużaw rati ta’ skont biex jiġi attribwit valur għall-flussi futuri ta’ flus. Aktar ma tkun għolja r-rata ta’ skont, aktar ikun baxx il-valur li nassenjaw għall-iffrankar futur tal-enerġija fid-deċiżjonijiet tal-lum. Konsegwentement, ir-rati għoljin ta’ skont jagħmlu l-miżuri tal-effiċjenza enerġetika u l-politiki ta’ appoġġ anqas attraenti (66).

Huwa rrakkomandat li r-rati ta’ skont użati fl-immudellar għall-valutazzjoni ta’ deċiżjonijiet ta’ investiment individwali u għall-evalwazzjoni tal-kostijiet tas-sistema tal-enerġija jinżammu separati minn perspettiva tas-soċjetà. Għalhekk, l-immudellar għall-valutazzjoni tal-impatt jenħtieġ li jsir f’żewġ stadji. Jenħtieġ li tintuża rata ogħla ta’ skont ta’ “stadju wieħed” biex tiġi mmudellata l-imġiba tat-teħid tad-deċiżjonijiet tal-aġenti ekonomiċi, u rata aktar baxxa ta’ “stadju tnejn” — tipikament rata soċjali — biex jiġu evalwati l-kostijiet u l-benefiċċji (67). Ir-rata ta’ skont tista’ tinbidel ukoll għall-finijiet ta’ analiżi tas-sensittività.

Filwaqt li rata ta’ skont armonizzata waħda għall-investimenti kollha tista’ ma tkunx l-approċċ it-tajjeb, huwa meħtieġ li l-kost reali tal-kapital għall-investimenti fl-effiċjenza enerġetika tiġi kkunsidrata kif xieraq. Pereżempju, il-kunsiderazzjoni ta’ rati tal-imgħax tas-suq kważi żero għall-ipoteki tista’ taffettwa b’mod sostanzjali r-riżultati tas-CBA għas-sidien tal-bini. Għall-iskemi ta’ appoġġ pubbliku għall-effiċjenza enerġetika, l-Istati Membri jistgħu jistmaw b’mod ċar il-kost tad-dejn tagħhom stess billi jiksbu rata tal-imgħax mill-kurva tar-rendiment għad-dejn tal-gvern tat-teżor jew tal-bank ċentrali tagħhom.

3.7.3.   L-EE1st għall-investimenti fl-infrastruttura tal-enerġija

Il-proposta tar-regolament TEN-E tinkludi l-prinċipju tal-EE1st fl-istadji kollha tal-iżvilupp tal-Pjanijiet Ewropej ta’ Għaxar Snin għall-Iżvilupp tan-Network, b’mod aktar speċifiku fl-iżvilupp tax-xenarju, fl-identifikazzjoni tal-lakuni fl-infrastruttura u fil-valutazzjoni tal-proġetti. L-istess stadji ta’ ppjanar jintużaw għall-proġetti infrastrutturali nazzjonali. L-implikazzjoni prattika tal-prinċipju tal-EE1st fl-ippjanar tfisser li l-iżvilupp tal-infrastruttura jrid jinkludi fil-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet għażliet biex tintuża aħjar l-infrastruttura eżistenti (permezz ta’ mekkaniżmi operazzjonali), jimplimenta teknoloġiji aktar effiċjenti fl-użu tal-enerġija, u jagħmel użu aħjar mill-mekkaniżmi tas-suq bħal, iżda mhux biss, ir-rispons min-naħa tad-domanda. Peress li s-soluzzjonijiet min-naħa tad-domanda ma huwiex taħt il-kontroll tad-DSO/tat-TSOs, l-implimentazzjoni u l-effettività tagħhom jeħtieġ li jiġu żgurati minn atturi oħra (kumpaniji tal-enerġija, ESCOs, eċċ.). Għalhekk, huwa importanti li jinstabu modi kif tiġi żgurata l-komparabbiltà bejn il-miżuri għal żmien qasir u l-investimenti fit-tul, kif ukoll l-iżvilupp ta’ mekkaniżmi li jistgħu jiggarantixxu l-affidabbiltà ta’ miżuri kuntrattati fil-perspettiva ta’ żmien itwal.

Meta jiġi implimentat il-prinċipju tal-EE1st, wieħed irid jagħmel ħiltu biex jilħaq il-bilanċ bejn il-provvista tal-enerġija sikura u affidabbli, il-kwalità tal-enerġija fornuta u l-kostijiet assoċjati ġenerali filwaqt li jiggarantixxi li l-operat tat-TSO u tad-DSO jibqa’ finanzjarjament vijabbli u jikseb redditi adegwati.

Għal Proġetti ta’ Interess Komuni magħżula skont il-politika tat-TEN-E, l-implimentazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st jenħtieġ li tkun parti mill-approċċ inkluż fil-metodoloġija tas-CBA li għandha tiġi żviluppata mill-ENTSOs u approvata mill-Kummissjoni.

Għall-proġetti l-oħra kollha, l-implimentazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st mit-TSOs u mid-DSOs jenħtieġ li tkun parti mir-rakkomandazzjonijiet tal-NRAs żviluppati għal dawn l-għanijiet. Dan jista’ jsir parti intrinsika mill-valutazzjoni tal-proġetti ta’ ppjanar tan-network u l-applikazzjoni tiegħu jenħtieġ li tiġi skrutinizzata mir-regolaturi nazzjonali.

3.8.   Il-verifika tal-pjan ta’ implimentazzjoni u l-monitoraġġ ta’ segwitu

3.8.1.   Id-definizzjoni tal-kompetenzi superviżorji

L-istabbiliment ta’ obbligi u l-għoti ta’ gwida u inċentivi jenħtieġ li jgħinu biex tingħata prijorità lill-effiċjenza enerġetika. Madankollu, kif inhu l-każ b’politiki u objettivi oħra, huwa importanti li jkun hemm verifika sussegwenti tal-proċessi tat-teħid tad-deċiżjonijiet fejn seta’ jiġi applikat il-prinċipju tal-EE1st. B’mod partikolari f’sitwazzjonijiet fejn ikun hemm rekwiżiti stretti jew fejn l-effiċjenza enerġetika tkun approċċ ippreferut, jenħtieġ li tiġi prevista approvazzjoni jew verifika formali ta’ proġetti jew investimenti ta’ entitajiet tas-suq filwaqt li jitqiesu l-kriterji tal-effiċjenza enerġetika. L-għan ikun li jiġi vverifikat jekk il-proċessi tal-ippjanar u tat-teħid tad-deċiżjonijiet tal-entitajiet tas-suq inkorporawx kif xieraq diversi passi tal-prinċipju tal-EE1st, b’mod partikolari fir-rigward tal-metodoloġija għas-CBA. Din il-verifika tal-konformità jenħtieġ li tevalwa wkoll jekk hemmx kunflitti potenzjali bejn il-proġetti maħsuba u l-inkorporazzjoni possibbli tal-prinċipju tal-EE1st u kif dawn il-proġetti jikkontribwixxu għall-miri ta’ politika. Il-verifika finali jenħtieġ li tivverifika wkoll jekk intgħażlitx l-aħjar għażla mill-perspettiva tas-soċjetà.

Għas-swieq tal-enerġija, huwa rrakkomandat li l-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st tiġi vverifikata minn struttura ddedikata b’kompetenzi u b’setgħat definiti b’mod ċar. Peress li r-regolaturi tal-enerġija huma entitajiet ewlenin li jissorveljaw is-swieq tal-enerġija u l-investimenti fl-infrastruttura u jiżguraw il-konformità mal-leġiżlazzjoni Komunitarja rilevanti, huma kandidati naturali biex jimmonitorjaw l-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st. Dan ir-rwol jista’ jiġi kondiviż ma’ aġenziji tal-enerġija jew ma’ entitajiet oħra għal setturi oħra. Minħabba li l-prinċipju tal-EE1st jenħtieġ li jiġi integrat fl-ippjanar eżistenti tal-infrastruttura u fit-teħid ta’ deċiżjonijiet relatati mas-sistema tal-enerġija, ma hemmx bżonn ta’ korp superviżorju ġdid, iżda pjuttost ta' definizzjoni ċara ta’ kompetenzi fil-monitoraġġ tal-implimentazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st minn superviżuri eżistenti tas-suq tal-enerġija.

Il-verifika jenħtieġ li tħares lejn il-mod kif jiġu applikati l-valutazzjonijiet tal-impatt u l-metodoloġija tas-CBA, b’mod partikolari fir-rigward tal-valutazzjoni ta’ benefiċċji usa’ tal-iffrankar tal-enerġija, l-applikazzjoni tat-testijiet tal-EE1st għall-investimenti fl-infrastruttura tal-enerġija, jekk ikunu preskritti, il-kwalità tad-data użata u tal-indikaturi użati, l-ostakli u l-limitazzjonijiet li jifdal.

3.8.2.   Monitoraġġ tal-implimentazzjoni

Il-modalitajiet għall-monitoraġġ jenħtieġ li jiġu definiti meta jiġu stabbiliti l-kundizzjonijiet għal proġetti speċifiċi, l-għażla u l-approvazzjoni tagħhom. L-investimenti kollha li għandhom impatt fuq id-domanda għall-enerġija, huma appoġġati b’fondi pubbliċi jew regolati skont il-liġi jenħtieġ li jkollhom indikaturi definiti b’mod ċar u metodoloġija għall-valutazzjoni ex ante tal-impatti fuq il-konsum tal-enerġija u l-evalwazzjoni ex post tar-riżultati u l-impatti wara l-implimentazzjoni tagħhom. L-istabbiliment ta’ struttura ddedikata responsabbli għall-applikazzjoni tal-EE1st jista’ jgħin ukoll biex jiġu mmonitorjati u evalwati aħjar il-politiki implimentati.

Indikaturi

Meta jiġu ddefiniti l-indikaturi ta’ monitoraġġ, huwa kruċjali li jiġu kkunsidrati:

—

L-azzjonijiet jew il-programmi individwali jenħtieġ li jiġu mmonitorjati b’indikaturi tar-riżultati dettaljati f’termini ta’ ffrankar tal-enerġija miksub. Il-kontribut għal mira ġenerali għall-konsum tal-enerġija huwa indikatur awżiljarju mixtieq, iżda jeħtieġ informazzjoni addizzjonali kif ġie kkalkolat;

—	L-iffrankar tal-enerġija jenħtieġ li jiġi speċifikat f’termini assoluti għall-perjodu kopert jew għall-aħħar sena tat-tul tal-azzjoni;

—	L-iffrankar tal-enerġija jenħtieġ li jiġi mmonitorjat bħala ffrankar kumulattiv jew totali flimkien mal-impatt tiegħu fuq it-tnaqqis tal-konsum tal-enerġija;

—	L-addizzjonalità tal-impatti tal-miżuri proposti minbarra l-impatti tal-miżuri diġà fis-seħħ jenħtieġ li dejjem titqies meta jiġu stmati l-impatti f’termini ta’ ffrankar tal-enerġija;

—	L-istimi tal-iffrankar mistenni tal-enerġija jenħtieġ li preferibbilment isegwu l-metodi ta’ kejl stabbiliti skont l-Artikolu 7 (ara t-taqsima 7.1 tar-Rakkomandazzjoni tal-Kummissjoni (UE) 2019/1658 (68));

—	L-identifikazzjoni tal-kostijiet tal-investiment flimkien mal-indikazzjoni tal-kostijiet tal-investiment għal kull enerġija ffrankata.

Rapportar

Rapportar iddedikat dwar l-implimentazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st u l-iżvilupp tal-aħjar prattiki jkomplu jippromwovu soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija. L-għan huwa li jiġi żgurat is-segwiment tal-implimentazzjoni tal-prinċipju.

Kwalunkwe deċiżjoni ewlenija li taffettwa b’mod sinifikanti l-konsum tal-enerġija jenħtieġ li tiġi mmonitorjata kif xieraq minn entità kompetenti. Minħabba l-kamp ta’ applikazzjoni wiesa’ tal-applikazzjoni possibbli tal-EE1st, huwa utli li jiġu stabbiliti xi limiti indikattivi li jgħinu biex jiġi identifikat liema deċiżjonijiet u proġetti ewlenin jenħtieġ li jiġu mmonitorjati mill-qrib permezz ta’ rapportar speċifiku tal-EE1st. Fil-livell nazzjonali, dawn il-limiti jistgħu jiġu stabbiliti b’ħarsa lejn il-konsum tal-enerġija nazzjonali jew settorjali jew il-livell ta’ finanzjament pubbliku involut. Dan il-limitu jista’ jiġi stabbilit f’termini assoluti jew relattivi kemm għall-inputs kif ukoll għall-outputs ta’ deċiżjoni.

Għalhekk, fil-kuntest tar-rapportar tal-prinċipju tal-EE1st, deċiżjoni ewlenija tista’ titqies bħala:

—	Kwalunkwe deċiżjoni li matul il-ħajja tagħha twassal għal bidla ta’ aktar minn 1 % fil-konsum tal-enerġija tas-settur (fil-livell 2 tal-klassifikazzjoni NACE) jew fl-enerġija pprovduta f’territorju tad-DSO/TSO.

—	Kwalunkwe skema ta’ investiment jew ta’ finanzjament b’fondi pubbliċi ta’ aktar minn EUR 50 miljun (69).

—	Kostruzzjoni ta’ installazzjonijiet tal-kombustjoni b’input termiku nominali totali ta’ 50 MW jew aktar (70).

Ovvjament, jistgħu jintużaw kriterji oħrajn jekk ikun meħtieġ u aktar rilevanti. B’mod ġenerali, madankollu, l-impatti fuq il-konsum tal-enerġija jenħtieġ li, fejn rilevanti u mhux ta’ piż żejjed, jiġu mmonitorjati għal deċiżjonijiet u investimenti, fejn diġà jkun hemm fis-seħħ rapportar, awditjar jew monitoraġġ formali.

Evalwazzjoni

Huwa utli li tingħata attenzjoni lill-evalwazzjonijiet ex post tal-impatti reali fuq il-konsum tal-enerġija, minħabba li dawn jaffettwaw ukoll l-applikabbiltà tas-soluzzjonijiet proposti fil-futur. Hemm ħafna impatti li jaffettwaw il-fattibbiltà tat-tħaddim tas-soluzzjonijiet tal-effiċjenza enerġetika. Dawn huma marbuta ma’ fatturi esterni, iżda wkoll mal-imġiba jew mal-effetti ta’ rkupru. Mingħajr analiżi xierqa ta’ dawk il-fatturi, huwa diffiċli li tittejjeb l-implimentazzjoni tal-miżuri tal-effiċjenza enerġetika. Dan iwassal għal distakk bejn l-iffrankar reali u osservat u konsegwentement jaffettwa l-perċezzjoni tal-effiċjenza enerġetika bħala soluzzjoni vijabbli, b’mod partikolari fir-rigward tal-kosteffettività tagħha. L-evalwazzjoni ex post b’kamp ta’ applikazzjoni definit kif xieraq, b’ħarsa lejn l-impatti reali fuq id-domanda għall-enerġija, il-benefiċċji usa’ u l-fatturi possibbli li jaffettwawhom jenħtieġ li jiġu previsti mill-bidu nett meta jitħejjew u jiġu approvati deċiżjonijiet relatati mal-enerġija.

4.   L-IMPLIMENTAZZJONI TAL-PRINĊIPJU TAL-EE1ST F’SETTURI U F’OQSMA TA’ POLITIKA SPEĊIFIĊI

4.1.   Is-swieq tal-elettriku

Il-parteċipazzjoni tar-rispons tad-domanda u ta’ riżorsi oħra min-naħa tad-domanda fis-suq tal-enerġija tista’ tipprovdi flessibbiltà siewja għas-sistema tal-enerġija u tikkomplementa jew saħansitra tnaqqas il-ħtieġa għall-espansjoni tal-kapaċitajiet tal-ġenerazzjoni, tat-trażmissjoni u tad-distribuzzjoni. Dan jista’ jikkontribwixxi wkoll għall-adegwatezza u għas-sigurtà tal-provvista.

L-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st timplika li jitneħħew l-ostakli regolatorji kollha biex jippermettu l-aċċess għas-suq tar-riżorsi min-naħa tad-domanda. Għas-swieq tal-elettriku, dan jimplika l-ewwel nett l-implimentazzjoni xierqa tad-Direttiva dwar l-Elettriku (71) u tar-Regolament dwar l-Elettriku (72).

Barra minn hekk, huwa meħtieġ li r-rispons tad-domanda jkun jista’ jikkompeti fuq l-istess livell mal-ġenerazzjoni u jiġi promoss aktar billi jiġu stabbiliti l-inċentivi jew ir-rekwiżiti t-tajba fis-swieq tal-enerġija.

Oqsma li għandhom jiġu eżaminati:

—	L-inkoraġġiment tar-rispons tad-domanda u l-iffaċilitar effettiv tal-parteċipazzjoni tat-tagħbija tal-konsumatur flimkien mal-ġenerazzjoni direttament jew permezz tal-aggregazzjoni fis-swieq tal-ingrossa, tal-ibbilanċjar u ta’ servizzi anċillari kif ukoll fil-ġestjoni tal-konġestjoni.

—	Id-definizzjoni ta’ modalitajiet tekniċi għall-parteċipazzjoni fis-swieq tal-elettriku abbażi tal-kapaċitajiet tal-parteċipanti u r-rekwiżiti tas-suq (73).

Eżempji ta’ miżuri:

—

Prezzijiet dinamiċi, inklużi: — L-ipprezzar massimu kritiku (CPP) huwa mfassal biex ikopri l-kostijiet fuq perjodu ta’ żmien qasir ta’ perjodi li huma kritiċi għas-sistema tal-enerġija. Dan jiġi skattat mill-kriterji tas-sistema (eż. in-nuqqas ta’ disponibbiltà tar-riżervi, kundizzjonijiet estremi tat-temp li jikkawżaw varjazzjonijiet mhux mistennija fid-domanda, eċċ.). — L-introduzzjoni ta’ funzjonijiet ta’ pprezzar f’każ ta’ nuqqas għall-ibbilanċjar tal-enerġija kif imsemmi fl-Artikolu 44(3) tar-Regolament tal-Kummissjoni (UE) 2017/2195 (74) tipprovdi sinjali addizzjonali ta’ skarsezza fis-suq tal-operaturi, u b’hekk iżżid l-inċentivi għat-tnaqqis tad-domanda fil-perjodi l-aktar intensivi. — Ipprezzar f’ħin reali (RTP) — skema ta’ pprezzar li fiha l-prezz tal-enerġija jiġi aġġornat fi żmien qasir ħafna, tipikament kull siegħa. Dan l-ipprezzar jenħtieġ li jaġġorna f’konformità mal-unità tal-ħin tas-suq rispettiva, li bħalissa hija tipikament fis-siegħa iżda jenħtieġ li tgħaddi għal perjodi ta’ pprezzar ta’ 15-il minuta sal-2025.

—

Appoġġ għall-installazzjoni ta’ tagħmir intelliġenti li kapaċi jwieġeb għas-sinjal tal-grilja bħall-mikrokoġenerazzjoni jew apparat ibridu ieħor li juża l-gass rinnovabbli u l-elettriku. Tali appoġġ jenħtieġ li tipikament jingħata permezz ta’ proċessi trasparenti, kompetittivi u mhux diskriminatorji.

—	It-tariffi tan-network differenzjati skont il-ħin jew flessibbli bbażati fuq il-livelli ta’ konġestjoni — jippermettu rispons tad-domanda billi jinċentivaw lill-klijenti biex iċaqilqu d-domanda tagħhom għall-elettriku minn ħinijiet tal-użu għoljin tal-grilja għal ħin tal-użu baxx tal-grilja.

—

Il-faċilitazzjoni u l-appoġġ tal-parteċipazzjoni reali u effettiva tar-rispons tad-domanda fil-mekkaniżmi tal-kapaċità, fejn dawn jiġu introdotti f’konformità mar-rekwiżiti skont l-Artikoli 20 u 21 tar-Regolament (UE) 2019/943. Meta l-klijenti jimpenjaw ruħhom li jipprovdu tnaqqis fit-tagħbija speċifikat minn qabel u jirċievu pagamenti garantiti, dan jista’ jevita investimenti ta’ ġenerazzjoni. Meta jinħolqu kontinġenzi tas-sistema, dawn ikunu soġġetti għal penali jekk jikkunsmaw meta jkunu diretti biex ma jużawx aktar minn limitu partikolari. Madankollu, jenħtieġ li jiġi żgurat li dan ma jinċentivizzax lill-konsumaturi biex iżidu b’mod artifiċjali l-konsum tagħhom sabiex ikunu disponibbli għat-tnaqqis (li jmur kontra l-ewwel approċċ tal-effiċjenza enerġetika).

—	L-aċċellerazzjoni tal-introduzzjoni ta’ sistemi ta’ metraġġ intelliġenti.

—

It-tneħħija ta’ kwalunkwe inċentiv għall-konsum ta’ aktar elettriku milli meħtieġ fi skemi ta’ tariffi u sussidji tan-network (eż. ribassi tat-tariffi tan-network għal “profili ta’ konsum fiss” ta’ industrija intensiva fl-enerġija jew għal profili minimi ta’ konsum annwali totali) filwaqt li tiġi riflessa l-iskarsezza varjabbli tan-network maż-żmien fit-tariffi tan-network tal-elettriku.

—

Inċentivi regolatorji ġodda għar-riċerka u l-investiment f’soluzzjonijiet għall-effiċjenza enerġetika, eż. fattur ta’ bonus li għandu jingħata lit-TSOs u lid-DSOs fl-iżvilupp tan-network (jekk it-TSO iġarrab kostijiet addizzjonali fuq perjodu qasir mill-implimentazzjoni ta’ soluzzjonijiet għall-effiċjenza enerġetika li jistgħu jkunu mistennija li jkunu kosteffettivi fuq perjodu itwal ta’ żmien, l-Awtoritajiet Regolatorji Nazzjonali jistgħu jipprovdu inċentivi mmirati fl-approvazzjoni tat-tariffi/fil-limitu massimu tal-prezzijiet).

—	Il-faċilitazzjoni tal-konnessjoni mal-grilja u t-tħaddim flessibbli ta’ CHP b’effiċjenza għolja, speċjalment f’sistemi b’sorsi ta’ enerġija rinnovabbli għolja.

—

Jottimizzaw l-effiċjenza tas-sistema tal-enerġija lokali (integrazzjoni tas-settur lokali), u jippjanaw l-iżvilupp tagħha mal-partijiet ikkonċernati lokali (awtoritajiet pubbliċi, DSO, komunitajiet lokali tal-enerġija, eċċ.), inklużi elementi ewlenin tal-istrateġiji ta’ rinnovazzjoni jew l-iżvilupp ta’ riżorsi rinnovabbli lokali (eż. riħ, xemx, bijomassa, bijometan).

—	L-iffaċilitar tal-aċċess għas-swieq tal-enerġija għall-aggregaturi ta’ utenti finali iżgħar (pereżempju utenti finali residenzjali).

Kaxxa 1 L-EE1st fl-ippjanar tar-rispons tad-domanda L-istudju ta’ appoġġ (75) jipprovdi eżempju tal-ħajja reali ta’ liema passi għandhom jittieħdu mill-atturi rilevanti fid-deċiżjoni dwar ir-rispons tad-domanda għall-ippjanar f’konformità mal-prinċipju tal-EE1st. L-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st li jikkonċerna l-ġestjoni tad-domanda (DSM) fis-settur tal-enerġija tista’ tkopri diversi sitwazzjonijiet, bi rwoli differenti għal dak li jieħu d-deċiżjonijiet ċentrali, li jissejjaħ “fornitur tas-servizz tad-DSM”. Is-soluzzjonijiet tad-DSM jinkludu żewġ partijiet: l-effiċjenza enerġetika u r-rispons tad-domanda. Għall-miżuri dwar l-effiċjenza enerġetika, il-fornitur tas-servizz tad-DSM jista’ jkun l-istat (aġenziji tal-enerġija, eċċ.), il-fornituri tal-enerġija jew il-fornituri privati speċjalizzati tas-servizz tad-DSM (skont l-iskema tal-obbligu tal-effiċjenza enerġetika). L-operaturi tas-sistemi (b’mod partikolari l-operaturi tas-sistemi ta’ distribuzzjoni) jistgħu jipprovdu wkoll informazzjoni biex iwasslu għal titjib fl-effiċjenza enerġetika jew jimmotivaw lill-klijenti biex jipprovdu servizzi ta’ rispons tad-domanda. Dwar ir-rispons tad-domanda għas-swieq ta’ bbilanċjar, il-fornituri tas-servizz tad-DSM jirreferu għal konsumaturi kbar, jew aggregaturi (ESCOs, operaturi ta’ impjanti tal-enerġija virtwali), li jistgħu jagħmlu offerti f’dawn is-swieq. Fis-swieq liberalizzati tal-enerġija tal-UE, japplikaw ir-regoli ta’ separazzjoni. Għalhekk hija r-responsabbiltà tal-istat, aktar milli ta’ monopolji li qabel kienu integrati vertikalment, li jagħmel il-verifika tal-prinċipju tal-EE1st, li storikament jissejjaħ ippjanar integrat tar-riżorsi (IRP). Meta s-swieq tal-kapaċità jiġu introdotti f’konformità mar-Regolament (UE) 2019/943, dawk li jfasslu l-politika u r-regolaturi għandhom jiżguraw li r-rispons tad-domanda jkun permess u jkun jista’ jipparteċipa f’dawn is-swieq fuq l-istess livell tal-ġenerazzjoni. Fl-eżempju ta’ hawn taħt, il-fornitur tas-servizz tad-DSM jirreferi għal aggregatur, li jikkombina tagħbijiet multipli ta’ konsumaturi finali mis-setturi kollha għall-bejgħ jew għall-irkant tar-rispons tad-domanda aggregata tagħhom fi kwalunkwe suq tal-elettriku. Jenħtieġ li min ifassal il-politika jiddefinixxi l-miri (filwaqt li jqis il-kosteffettività) għall-implimentazzjoni tal-ippjanar tar-rispons tad-domanda. Abbażi tal-miri definiti fl-ewwel pass, jenħtieġ li dak li jfassal il-politika u/jew l-awtorità regolatorja nazzjonali, fejn tkun kompetenti, jiddefinixxu l-qafas regolatorju għall-ippjanar tal-implimentazzjoni tad-DSM, li fih jistgħu jiġu integrati diversi strumenti ta’ politika. Abbażi tal-miri ta’ politika pprovduti minn min ifassal il-politika, l-awtorità regolatorja jenħtieġ li tivverifika l-għan tal-ippjanar propost mill-fornitur tas-servizz tad-DSM. Dan huwa proċess iterattiv u se jwassal għal proċessi ulterjuri sakemm il-pjan jikkonforma mal-miri. L-awtorità regolatorja jenħtieġ li tipprovdi r-regoli dwar l-aċċess għas-suq, tiddefinixxi l-metodu tas-CBA għall-fornitur tad-DSM biex jivvaluta sistematikament l-għażliet ta’ investiment tagħhom u jivverifika l-pjan propost.

4.2.   Il-provvista u d-distribuzzjoni tal-enerġija

L-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st prinċipalment tirreferi għall-prijoritizzazzjoni tal-effiċjenza enerġetika fuq l-investimenti fl-infrastrutturi tal-enerġija u/jew għall-ottimizzazzjoni tal-infrastruttura tal-enerġija eżistenti, inkluż bejn il-fruntieri. Minbarra s-sinjali tal-prezzijiet, dan jista’ jinkiseb b’kunsiderazzjoni jew b’analiżi tar-riżorsi min-naħa tad-domanda jew tat-teknoloġiji effiċjenti fl-enerġija bħala alternattivi, b’mod partikolari fl-ippjanar tal-ġenerazzjoni, tal-ħżin, tat-trażmissjoni u tal-infrastruttura tan-network tad-distribuzzjoni (76). Barra minn hekk, jekk tkun meħtieġa deċiżjoni min-naħa tal-provvista, l-EE1st jenħtieġ li jiġi applikat sabiex tintgħażel l-aktar alternattiva effiċjenti għall-ottimizzazzjoni tal-infrastruttura tal-enerġija. Dan huwa konformi mal-istrateġija għall-integrazzjoni tas-sistema tal-enerġija li teħtieġ kunsiderazzjoni xierqa tal-effiċjenza enerġetika min-naħa tal-provvista tal-enerġija. Id-deċiżjonijiet għall-iffrankar, għall-bidla jew għall-kondiviżjoni tal-enerġija jenħtieġ li jirriflettu kif xieraq l-użu tal-enerġija tul iċ-ċiklu tal-ħajja tat-trasportaturi differenti tal-enerġija, inklużi l-estrazzjoni, il-produzzjoni u l-użu mill-ġdid jew ir-riċiklaġġ tal-materja prima, il-konverżjoni, it-trasformazzjoni, it-trasport u l-ħżin tal-enerġija, u s-sehem dejjem jikber tas-sorsi ta’ enerġija rinnovabbli fil-provvista tal-elettriku.

Oqsma li għandhom jiġu eżaminati:

—	Il-kunsiderazzjoni tar-riżorsi min-naħa tad-domanda meta jiġu evalwati l-ħtiġijiet ta’ investiment għall-kapaċità ta’ ġenerazzjoni (elettriku jew sħana) għall-kosteffettività fil-livell tas-sistema.

—	Il-kunsiderazzjoni għall-bidliet u l-iżvilupp ippjanati ta’ xenarji konġunti min-networks tal-enerġija oħrajn għall-ippjanar tal-infrastruttura.

—

Ir-rekwiżit li tintuża analiżi tal-kostijiet u l-benefiċċji fl-ippjanar ta’ networks reġjonali (77) tal-elettriku, tal-gass (ukoll tal-idroġenu) u tat-tisħin distrettwali, inklużi unitajiet ta’ koġenerazzjoni u l-irkupru tas-sħana mormija, u fl-ippjanar taċ-ċikli tal-ilma industrijali u residenzjali għal diversi siti tal-bini (eż. il-kampusijiet, l-isptarijiet, il-kumplessi sportivi) biex jiġu identifikati l-aktar għażliet kosteffettivi u effiċjenti għall-provvista tas-sħana u biex dawn jiġu vvalutati kontra t-tnaqqis tad-domanda għas-sħana permezz tal-effiċjenza enerġetika fil-bini u fil-proċessi.

—	L-integrazzjoni tat-tisħin u tat-tkessiħ fl-ippjanar taż-żoni urbani, rurali jew industrijali.

—	Il-forniment ta’ użu kostottimali tal-infrastrutturi tal-idroġenu.

—	Il-kunsiderazzjoni ta’ miżuri alternattivi ta’ effiċjenza fl-użu finali permezz tad-disinn u r-regolamentazzjoni tas-suq.

—	Evalwazzjoni tal-kompromess bejn il-faċilitajiet tal-ħżin tal-enerġija fuq skala ta’ utilità u dawk wara l-miter tad-dawl vs. l-adozzjoni ta’ apparat/tagħmir effiċjenti fl-użu tal-enerġija u skemi ta’ rispons tad-domanda.

—	It-trasparenza u l-konsistenza fis-suppożizzjonijiet użati fl-ippjanar tal-infrastruttura u tal-investiment rigward l-evoluzzjoni tad-domanda għall-enerġija sal-2030 u l-2050 u l-objettivi klimatiċi sal-2030 u l-2050.

—	L-użu mill-ġdid tas-sħana mormija (78) u l-integrazzjoni tagħha fin-networks tat-tisħin distrettwali.

Eżempji ta’ miżuri:

—	L-offerti li għandhom jiġu organizzati biex jissostitwixxu l-impjanti tal-fjuwils fossili bl-ogħla ġenerazzjoni nadifa ta’ sħana u enerġija u riżorsi min-naħa tad-domanda.

—

Xenarji infrastrutturali konġunti li jibnu u jippjanaw li jintegraw suppożizzjonijiet dwar ir-rekwiżiti tan-networks tal-gass, tal-elettriku, tal-idroġenu u tas-sħana flimkien mal-objettivi għall-operat tan-network effiċjenti fl-użu tal-enerġija. L-ippjanar tal-infrastruttura jenħtieġ li jqis il-valutazzjonijiet komprensivi dwar it-tisħin u t-tkessiħ skont l-Anness VIII tal-EED bħala fattibbli.

—

L-ippjanar integrat tas-sistema ta’ distribuzzjoni (li jkopri wkoll vetturi tal-enerġija oħrajn minn dak li qed jiġi eżaminat mill-perspettiva tas-sistema ta’ distribuzzjoni) biex jiġi mmassimizzat l-użu ta’ riżorsi tal-enerġija distribwiti, inkluż ir-rispons tal-effiċjenza enerġetika u tad-domanda, u l-antiċipazzjoni tal-impatt ta’ dawn ir-riżorsi fuq il-ħtiġijiet tal-grilja.

—

L-iżvilupp ta’ metodoloġiji xierqa għal CBA ta’ riżorsi tal-enerġija distribwiti bħall-fotovoltajċi solari, il-ħżin tal-enerġija, is-CHP b’effiċjenza għolja, it-tisħin distrettwali, l-elettrifikazzjoni diretta u r-rispons tad-domanda (li jippermettu tqabbil fuq kundizzjonijiet ekwi ma’ xulxin u ma’ riżorsi konvenzjonali min-naħa tal-provvista).

—

Rekwiżit għall-użu ta’ analiżi tal-benefiċċji mqabbla mal-kostijiet fl-ippjanar ta’ unitajiet ta’ koġenerazzjoni effiċjenti għolja u għall-irkupru tas-sħana mormija, fuq is-sistemi alternattivi ta’ enerġija biss inqas effiċjenti u ta’ tisħin biss, fejn l-elettrifikazzjoni tas-sħana ma tkunx kosteffettiva jew teknikament fattibbli.

—	L-ippjanar tal-infrastrutturi tat-trasport tal-idroġenu u l-post tal-elettrolizzaturi b’mod konġunt mal-effiċjenza alternattiva tan-naħa tal-provvista, bħas-CHP u d-DHC fuq skala kbira, u l-miżuri tal-effiċjenza fl-użu finali, bħall-mikro-CHP, inklużi ċ-ċelloli tal-fjuwil stazzjonarji.

—	Test tal-effiċjenza enerġetika għall-proġetti kollha tal-infrastruttura tal-enerġija — riżorsi kosteffettivi min-naħa tad-domanda li għandhom jiġu evalwati flimkien mar-riżorsi min-naħa tal-provvista fil-ħtiġijiet tal-enerġija.

—	Metodoloġiji li jistabbilixxu analiżi tal-benefiċċji mqabbla mal-ispejjeż tas-sistema tal-enerġija kollha li tkopri vetturi tal-enerġija differenti u li jqisu r-riżorsi min-naħa tad-domanda flimkien mal-provvista fid-determinazzjoni tal-ħtiġijiet ta’ investiment.

—	Rapport mingħand ir-regolaturi dwar kif jintegraw u jimplimentaw l-objettivi tal-effiċjenza tan-network fil-pjanijiet nazzjonali rilevanti tagħhom.

Kaxxa 2 L-EE1st fid-deċiżjonijiet ta’ ppjanar min-naħa tal-provvista L-istudju ta’ appoġġ jipprovdi żewġ eżempji tal-ħajja reali ta’ x’passi għandhom jittieħdu meta jiġi implimentat il-prinċipju tal-EE1st fl-ippjanar ta’ deċiżjonijiet fuq in-naħa tal-provvista tal-enerġija. Wieħed jikkonċerna l-ippjanar tan-network tat-trażmissjoni u tad-distribuzzjoni, it-tieni l-ippjanar tat-tisħin distrettwali. L-ippjanar tan-network tat-trażmissjoni u tad-distribuzzjoni L-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st fl-ippjanar tan-network tat-trażmissjoni u tad-distribuzzjoni tikkonċerna l-verifika jekk il-kostruzzjoni ta’ parti minn dawn l-infrastrutturi tistax tiġi sostitwita, jew mill-inqas ittardjata, permezz ta’ miżuri aktar kosteffettivi għall-effiċjenza enerġetika u programmi ta’ rispons tad-domanda li jnaqqsu l-kargi massimi u l-użu ġenerali tal-elettriku u b’hekk jipprovdu servizzi tan-network bl-aktar mod kosteffettiv filwaqt li jiżguraw l-istess livell ta’ sigurtà tal-provvista wkoll fid-dawl ta’ sehem ogħla ta’ sorsi varjabbli ta’ enerġija rinnovabbli fis-sistema tal-enerġija. L-operaturi tan-network taħt is-superviżjoni tar-regolaturi huma l-attur ewlieni fl-implimentazzjoni tal-prinċipju. Dawk li jfasslu l-politika jenħtieġ li jiddefinixxu l-miri u l-qafas ta’ politika li jqisu l-kompromessi bejn l-effiċjenza ekonomika minn naħa, u l-affidabbiltà tas-sistema min-naħa l-oħra. Ir-regoli fis-seħħ jenħtieġ li jirrikjedu lid-DSOs u lit-TSOs jippjanaw għall-portafoll l-aktar kosteffettiv tar-riżorsi min-naħa tad-domanda u tal-provvista, u jipprovdu lir-regolaturi nazzjonali bi rwol attiv għall-monitoraġġ u l-infurzar. L-awtorità regolatorja, jew il-Kummissjoni meta speċifikament iddikjarat fil-leġiżlazzjoni tal-UE (jiġifieri TEN-E) jenħtieġ li tivverifika jekk il-metodoloġija tal-analiżi tal-kostijiet u l-benefiċċji proposta mill-operatur tan-network tikkonformax mal-qafas ta’ politika u regolatorju u tivvaluta l-investimenti ppjanati ssuġġeriti mill-operatur tan-network.

L-ippjanar tat-tisħin distrettwali Sistema ta’ tisħin distrettwali hija sistema integrata vertikalment, jiġifieri l-operatur tas-sistema huwa responsabbli kemm għall-produzzjoni tas-sħana kif ukoll għall-operat tan-network u għall-provvista tas-sħana, kif ukoll għat-teħid ta’ deċiżjonijiet rilevanti dwar l-investiment. Għalhekk, l-attur ewlieni biex japplika l-prinċipju huwa l-operatur tas-sistema. Ir-rwol ta’ dawk li jfasslu l-politika biex jipprovdu l-qafas abilitanti huwa li jiġu ddefiniti l-objettivi ta’ prestazzjoni għas-sistemi tat-tisħin distrettwali effiċjenti fl-użu tal-enerġija, inklużi l-miri għall-fjuwils rinnovabbli li għandhom jintużaw u li tiġi ffaċilitata l-integrazzjoni tas-sħana mormija mill-faċilitajiet industrijali esterni fin-network. Dawk li jfasslu l-politika jenħtieġ li jiddefinixxu b’mod ċar ukoll ir-rwol tat-tisħin distrettwali fl-ilħuq ta’ objettivi usa’, filwaqt li jikkunsidraw soluzzjonijiet alternattivi oħra effiċjenti fl-enerġija bħall-pompi tas-sħana. L-awtoritajiet lokali jeħtieġ li jħarsu lejn l-ostakli għall-estensjoni tan-network tat-tisħin distrettwali. Ir-rwol ewlieni tal-awtorità regolatorja huwa li tivverifika l-għanijiet tal-ippjanar tal-operatur tas-sistema, tiddefinixxi l-metodoloġija tas-CBA u tiddefinixxi r-regoli dwar l-aċċess għas-suq għall-operatur tas-sistema, kif ukoll il-produtturi potenzjali tas-sħana minn setturi oħra. L-awtorità regolatorja jenħtieġ li tipprovdi wkoll ġestjoni tat-territorju għall-operatur tas-sistema biex jivvaluta sistematikament l-għażliet kollha min-naħa tal-provvista, in-network, u min-naħa tad-domanda u jivverifika l-pjan propost mill-operatur tas-sistema. jew

4.3.   Domanda għall-enerġija (industrija u servizzi)

Filwaqt li l-promozzjoni ta’ soluzzjonijiet min-naħa tad-domanda li jistgħu jnaqqsu l-ħtieġa għal żieda fil-kapaċitajiet tal-ġenerazzjoni tal-enerġija hija fil-qalba tal-prinċipju tal-EE1st, il-prinċipju huwa applikabbli wkoll fis-setturi tal-użu finali tal-enerġija, bħall-unitajiet domestiċi, is-servizzi, l-industrija u t-trasport. L-evalwazzjoni tal-kompromessi tat-teknoloġija u tal-prestazzjoni tal-enerġija ta’ soluzzjonijiet differenti jenħtieġ li ssir ukoll bl-applikazzjoni tal-approċċ olistiku intrinsiku għall-prinċipju tal-EE1st biex jiġi żgurat li l-impatti ta’ bidliet f’komponent ta’ sistema waħda fuq l-effiċjenza ġenerali tal-proċess tal-attività jiġu vvalutati kif xieraq. Il-prinċipju jeħtieġ li jwassal għall-promozzjoni ta’ prodotti u teknoloġiji u tekniki effiċjenti fl-użu tal-enerġija (eż. il-ġestjoni tal-enerġija) biex tiżdied l-effiċjenza enerġetika ġenerali ta’ proċess sħiħ jew saħansitra tas-sistema li hija inkorporata fiha.

Oqsma li għandhom jiġu eżaminati:

—

Strumenti ta’ akkwist pubbliku u għodod ta’ appoġġ biex jirrikjedu jew jinkoraġġixxu l-akkwist ta’ prodotti u servizzi effiċjenti fl-użu tal-enerġija (b’kapaċitajiet ta’ rispons tad-domanda fejn rilevanti) fis-settur pubbliku, abbażi ta’ valutazzjonijiet integrati tal-benefiċċji meta mqabbla mal-kostijiet u analiżi taċ-ċiklu tal-ħajja tal-effiċjenza tal-materjali.

—	It-tisħiħ tal-effiċjenza tal-materjali, taċ-ċirkolarità u tat-teknoloġiji effiċjenti fl-użu tal-enerġija bħala kontropartijiet għall-produzzjoni tal-materjali u tal-provvista tal-enerġija.

—	Il-promozzjoni ta’ integrazzjoni effiċjenti tas-settur fil-livell lokali permezz ta’ koġenerazzjoni ta’ effiċjenza għolja fuq il-post kemm fl-industrija kif ukoll fil-bini, bħala alternattivi għall-ġenerazzjoni ta’ tisħin biss inqas effiċjenti.

—	It-trawwim ta’ operazzjoni flessibbli permezz tar-rispons tad-domanda u l-awtokonsum biex tittaffa l-pressjoni fuq il-grilji lokali u tittejjeb ir-reżiljenza tal-użu aħħari.

—	L-użu mill-ġdid tas-sħana u l-kesħa residwi.

—	L-imġiba tal-utenti finali tal-enerġija (l-organizzazzjonijiet).

—	L-inċentivi ta’ investiment.

—	Il-kwalità tas-servizzi ta’ konsulenza.

Eżempji ta’ miżuri:

—	Ir-rabta tal-permessi tal-lokalizzazzjoni tal-faċilitajiet industrijali li jiġġeneraw is-sħana mormija mal-possibbiltà ta’ konnessjoni man-networks lokali tas-sħana.

—	Il-kunsiderazzjoni tal-użu mill-ġdid tas-sħana mormija meta jingħataw permessi lil installazzjonijiet li jiġġeneraw ammonti kbar ta’ sħana mormija.

—	L-introduzzjoni ta’ rekwiżiti għax-xiri ta’ prodotti tal-ogħla klassi tal-prestazzjoni enerġetika.

—	L-introduzzjoni ta’ rekwiżiti għall-kapaċitajiet ta’ rispons tad-domanda.

—	L-iżvilupp ta’ kriterji għall-assistenza finanzjarja tal-investimenti fl-effiċjenza enerġetika biex jiġu evalwati l-kisbiet fl-effiċjenza fi proċess jew f’sistema sħiħa

—	L-introduzzjoni ta’ deprezzament tat-taxxa awmentata jew regoli ta’ deprezzament temporanju.

—	It-tisħiħ jew l-impożizzjoni ta’ ġestjoni tal-enerġija.

—	Id-definizzjoni tal-profili ta’ kwalifika tal-konsulenti għall-istandardizzazzjoni u ċ-ċertifikazzjoni.

—	Il-promozzjoni ta’ materjali li jippermettu effiċjenza ogħla fl-użu tal-enerġija tal-proċessi tal-produzzjoni u tal-operat.

4.4.   Bini

B’mod kumplessiv, il-binjiet huma responsabbli għal madwar 40 % tal-konsum totali tal-enerġija tal-UE, u għal 36 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra mill-enerġija (79). Barra minn hekk, il-bini huwa s-settur bl-ogħla emissjonijiet tal-karbonju inkorporati fis-soċjetà tagħna, globalment dan huwa stmat għal madwar 10 % tal-emissjonijiet annwali totali ta’ gassijiet serra. Kif indikat fl-istrateġija tal-Mewġa ta’ Rinnovazzjoni, l-EE1st huwa wieħed mill-prinċipji ewlenin li għandhom jiġu applikati fl-ippjanar tar-rinnovazzjoni tal-bini u fl-operazzjonijiet fil-prattika. L-istrateġija fl-istess ħin tindika l-importanza ta’ approċċ olistiku taċ-ċiklu tal-ħajja, li jibbenefika miċ-ċirkolarità biex jitnaqqsu l-emissjonijiet tal-karbonju tul iċ-ċiklu kollu tal-ħajja.

It-titjib fl-effiċjenza enerġetika fil-bini għandu t-tendenza li jkun relattivament sempliċi mil-lat tekniku. Meta mqabbel ma’ setturi oħrajn, jista’ jkun kosteffettiv li jitnaqqas ammont sostanzjali ta’ konsum tal-enerġija. Ir-rinnovazzjonijiet tal-bini fuq skala kbira jistgħu jnaqqsu d-domanda tal-utent finali u l-ħtieġa għal kapaċitajiet addizzjonali tal-produzzjoni, tat-trażmissjoni u tad-distribuzzjoni tal-enerġija, kif ukoll għas-sistemi tat-tisħin jew tat-tkessiħ fil-bini nnifsu. Ir-rinnovazzjonijiet tal-bini jġibu wkoll diversi benefiċċji għall-ekonomija, għas-soċjetà u għall-ambjent, meta jitwettqu bil-ħsieb taċ-ċiklu sħiħ tal-ħajja. Ir-rekwiżit u l-għodod eżistenti tal-EED, tal-EPBD, tal-istrateġija tal-Mewġa ta’ Rinnovazzjoni u tar-rakkomandazzjonijiet tal-Kummissjoni dwar ir-rinnovazzjoni tal-bini u l-modernizzazzjoni tal-bini diġà jipprovdu sett ta’ miżuri konkreti biex tiġi żgurata l-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st, u l-implimentazzjoni tagħhom tista’ tiġi ffaċilitata aktar bl-applikazzjoni ta’ dawn il-linji gwida.

Għalhekk huwa kruċjali li l-programmi integrati ta’ rinnovazzjoni tal-bini jitqiesu fil-politiki u fid-deċiżjoni dwar l-investiment li għandhom l-għan li jipprovdu l-adegwatezza u l-istabbiltà tan-networks ta’ distribuzzjoni. Filwaqt li r-rinnovazzjoni fi stadji tista’ tkun xierqa f’xi kundizzjonijiet, huwa importanti li jsir sforz għall-koordinazzjoni biex tiżdied il-profondità tar-rinnovazzjonijiet u jsir użu minn opportunità ekonomika u soċjetali. Jekk jittieħed approċċ pass pass, dan għandu jkun dettaljat mill-bidu, pereżempju billi jsir użu mill-Passaport ta’ Rinnovazzjoni tal-Bini (80), li jiffoka fuq il-potenzjal li jitnaqqsu l-emissjonijiet tal-karbonju tul il-ħajja kollha.

F’dan ir-rigward, il-bini huwa parti ċentrali mis-sistema tal-enerġija tal-lum: dan jista’ jipparteċipa b’mod attiv fl-iskema ta’ rispons tad-domanda fil-kapaċità tiegħu ta’ ħżin tas-sħana u tal-kesħa u fl-użu differit tal-ħin ta’ ċerti apparati. Fl-aħħar nett, il-bini huwa dispost tajjeb għall-produzzjoni u għall-ħżin deċentralizzati tal-enerġija rinnovabbli. L-Indikatur tal-Potenzjal ta’ Intelliġenza għall-bini stabbilit fl-EPBD jippermetti l-klassifikazzjoni tal-kapaċità tal-bini (jew tal-unitajiet tal-bini) biex jadatta l-operat tiegħu għall-ħtiġijiet tal-okkupant, kif ukoll jottimizza l-effiċjenza enerġetika u l-prestazzjoni ġenerali, u biex jadatta l-operat tiegħu b’reazzjoni għas-sinjali mill-grilja (flessibbiltà tal-enerġija). Għalhekk, hija għodda li tista’ tappoġġa u tqajjem kuxjenza dwar l-iffrankar attwali ta’ dawk il-funzjonalitajiet imtejba ġodda.

Huwa importanti li l-prinċipju tal-EE1st jenħtieġ li japplika għas-settur tal-bini mhux biss fil-fażi tal-użu, inklużi r-rinnovazzjonijiet, iżda wkoll matul iċ-ċiklu tal-ħajja ċirkolari kollu u l-kostruzzjoni l-ġdida. B’mod partikolari, il-kostruzzjoni l-ġdida, iżda wkoll il-proġetti ta’ rinnovazzjoni, għandhom potenzjal kbir li jkomplu jnaqqsu l-emissjonijiet totali tal-karbonju matul iċ-ċiklu kollu tal-ħajja billi japplikaw disinn u kostruzzjoni ċirkolari, flimkien mal-enfasi fuq il-prinċipju tal-EE1st għall-fażi tal-użu. Għal kostruzzjonijiet ġodda, huwa importanti wkoll li wieħed iħares lejn l-iżvilupp ta’ distretti ta’ bliet ġodda fejn l-ippjanar u l-lokalizzazzjoni tad-djar, tas-servizzi, tal-infrastruttura tal-mobbiltà eċċ. huma kruċjali għall-effiċjenza enerġetika u għall-emissjonijiet tal-karbonju (u għall-adattament għat-tibdil fil-klima).

Barra minn hekk, huwa meħtieġ approċċ iċċentrat fuq l-utent. Dan jeħtieġ sforzi addizzjonali biex l-okkupanti tal-bini jiġu ffaċilitati japplikaw il-prinċipju tal-EE1st fuq bażi ta’ kuljum. Dan ifisser ukoll li s-servizzi pprovduti (tisħin, kumdità, eċċ.) jużaw teknoloġiji u huma mfassla bl-aktar mod effiċjenti fl-użu tal-enerġija possibbli.

Oqsma li għandhom jiġu eżaminati:

—	Id-disponibbiltà tal-finanzjament għall-programmi ta’ rinnovazzjoni tal-bini mill-istrumenti tal-kapaċità tal-ġenerazzjoni, tat-trażmissjoni, tad-distribuzzjoni u tal-ħżin.

—

Jitħeġġu r-regoli dwar l-akkwist pubbliku u l-għodod ta’ appoġġ għax-xiri, il-kostruzzjoni u l-kiri ta’ bini, ta’ oġġetti u ta’ servizzi effiċjenti fl-użu tal-enerġija fis-settur pubbliku, matul iċ-ċiklu tal-ħajja kollu tagħhom u abbażi ta’ valutazzjonijiet integrati tal-benefiċċji meta mqabbla mal-kostijiet.

—

L-inklużjoni fil-programmi ta’ rinnovazzjoni tal-ispettru sħiħ ta’ modifika retroattiva tal-bini (mit-titjib tal-integrità termali tal-qoxra tal-bini sal-aġġornament u l-ottimizzazzjoni tas-sistemi tekniċi tal-bini permezz ta’ teknoloġiji diġitali, l-integrazzjoni ta’ riżorsi tal-enerġija rinnovabbli distribwiti u deċentralizzati) biex tiġi ottimizzata l-effiċjenza ġenerali tas-sistema.

—

L-integrazzjoni tal-elementi tal-effiċjenza enerġetika fil-ġestjoni tat-territorju lokali u l-permessi urbani. Dan jinkludi l-faċilitazzjoni tat-trasport effiċjenti fl-użu tal-enerġija, eż. permezz tal-provvista ta’ spazju għall-parkeġġ u punti tal-iċċarġjar għall-vetturi elettriċi, roti, roti elettroniċi u roti tal-merkanzija u l-prossimità għan-networks tat-trasport pubbliku.

—	It-tnaqqis tal-kumplessità relatata mal-implimentazzjoni ta’ soluzzjonijiet effiċjenti fl-użu tal-enerġija billi jiġi ssimplifikat il-proċess amministrattiv għall-individwi.

—	It-tisħiħ taċ-ċirkolarità, tal-effiċjenza tal-materjali u tat-teknoloġiji effiċjenti fl-użu tal-enerġija fil-bini.

—	Standards tal-bini, modernizzazzjoni u rinnovazzjoni sostenibbli komprensiva tal-istokk tal-bini.

—	Id-diġitalizzazzjoni tal-bini permezz ta’ inċentivi u l-użu ta’ teknoloġiji intelliġenti.

—	It-tisħiħ tal-koordinazzjoni lokali tal-integrazzjoni tas-settur fil-livell lokali u r-rinnovazzjoni tal-bini, biex tiġi ottimizzata l-kapaċità tal-produzzjoni rinnovabbli lokali u l-kapaċità lokali ta’ rispons tad-domanda.

—

L-identifikazzjoni tal-kompromessi u t-trawwim ta’ sinerġiji bejn l-elettrifikazzjoni diretta u indiretta f’termini tal-effiċjenza u l-kost ġenerali tas-sistema, għall-promozzjoni tal-użu ottimali tal-enerġija rinnovabbli, inkluż fil-pompi tas-sħana u CHP effiċjenti skont iċ-ċirkostanzi lokali (disponibbiltà u reżiljenza tal-provvista).

—	L-integrazzjoni tal-ippjanar tal-effiċjenza enerġetika (inklużi ċ-ċikli tal-ilma industrijali u residenzjali) għal diversi siti tal-bini bħall-kampusijiet, l-isptarijiet, il-kumplessi sportivi, bħala żoni maturi għall-integrazzjoni intelliġenti tas-sistemi tal-enerġija.

—	Jinstabu sinerġiji bejn il-miżuri tal-effiċjenza enerġetika u l-użu ta’ proġetti rinnovabbli awtonomi fuq skala żgħira fil-bini, speċjalment meta jkunu qed jintużaw inċentivi finanzjarji pubbliċi.

—	Promozzjoni ta’ miżuri ta’ mġiba biex jiġi evitat konsum żejjed.

Eżempji ta’ miżuri:

—	L-inklużjoni ta’ rinnovazzjoni tal-bini fl-irkant ta’ sorsi ta’ enerġija rinnovabbli.

—	Skemi innovattivi ta’ finanzjament għar-rinnovazzjoni tal-bini, inklużi ipoteki għall-effiċjenza enerġetika (81).

—	Ir-rabta tal-finanzjament mal-implimentazzjoni tal-Indikatur tal-Prontezza Intelliġenti.

—

Ir-rabta tal-finanzjament mal-awditi post ante biex jiġi żgurat li l-azzjonijiet użati kellhom impatt sinifikanti fuq l-effiċjenza enerġetika tal-bini, kif jindika wieħed mill-kriterji fl-Artikolu 2a tal-EPBD, biex il-miżuri finanzjarji għat-titjib fl-effiċjenza enerġetika fir-rinnovazzjoni tal-bini jintrabtu mal-iffrankar tal-enerġija mmirat jew miksub.

—	L-iffaċilitar tal-aċċess tal-bini u tal-aggregaturi għas-suq tal-mekkaniżmu tal-kapaċità u għas-suq tal-adegwatezza tal-provvista, speċjalment għall-bini mgħammar b’unitajiet tas-CHP.

—	Il-modulazzjoni tal-prezz tal-elettriku, tal-prezz tad-distribuzzjoni u ta’ imposti oħra biex jiġu stimolati r-rispons tad-domanda u l-ħżin tal-elettriku (inkluż f’forma ta’ sħana) fil-bini.

—

Ir-rabta tal-permessi tal-lokalizzazzjoni tal-bini mal-potenzjal tal-enerġija rinnovabbli (orjentazzjoni għall-enerġija solari, spazju għall-pompi ġeotermali u tas-sħana, prossimità tal-komunitajiet lokali tar-RES u produzzjoni tal-enerġija rinnovabbli, inkluż tisħin distrettwali rinnovabbli u b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju) u networks tat-trasport pubbliku.

—

Il-massimizzazzjoni tat-tnaqqis fid-domanda ġenerali għall-enerġija li għandha tinkiseb permezz ta’ rinnovazzjonijiet tal-bini, eż. billi l-ewwel tittejjeb il-prestazzjoni tal-involukru tal-bini qabel ma jiġu applikati miżuri oħra, bħal sostituzzjonijiet ta’ sistemi tat-tisħin (jew jiġi żgurat li tali sostituzzjonijiet ikunu kundizzjonali għal aktar titjib fl-effiċjenza enerġetika).

—	L-obbligi li jiġu pprovduti punti għall-parkeġġ tar-roti u għall-iċċarġjar tar-roti elettroniċi permezz ta’ kodiċijiet tal-bini.

—

L-apparat għall-kontroll tal-klima (arja kondizzjonata, tisħin, tkessiħ) u s-soluzzjonijiet (tisħin u tkessiħ passiv permezz tal-orjentazzjoni tal-bini, soqfa/ħitan ekoloġiċi, eċċ.) jagħmlu element tad-disinn tekniku. Dan jinkludi wkoll l-għoti ta’ għarfien espert tekniku li jidentifika d-disinn meħtieġ tal-iżolament tal-involukru tal-bini, tas-sistema tal-arja kondizzjonata, jew ta’ radjatur/ħiter li għandu jinxtara abbażi tal-karatteristiċi tal-bini (iż-żona ġeografika, l-iżolament tal-bini, l-orjentazzjoni…).

—

Il-kunsiderazzjoni tal-infrastruttura ekoloġika u blu fil-ġestjoni tat-territorju lokali li tipprovdi sinerġiji bejn it-titjib fl-effiċjenza enerġetika f’bini individwali permezz tal-applikazzjoni ta’ ventilazzjoni naturali, soqfa u ħitan ekoloġiċi, u tnaqqis fil-livell distrettwali tal-effett tal-gżira tas-sħana.

—	L-użu ta’ Kuntratti tar-Rendiment fl-Użu tal-Enerġija biex jiġu żgurati kisbiet garantiti, li jistgħu jitkejlu u li jistgħu jiġu previsti fl-effiċjenza enerġetika (f’termini ta’ enerġija finali kif ukoll primarja).

—	L-istabbiliment ta’ sistemi ta’ ġestjoni tal-enerġija, b’deskrizzjoni ċara tar-responsabbiltajiet u tal-miżuri li għandhom jittieħdu.

—	L-użu ta’ sistemi ta’ ġestjoni tal-enerġija ġestiti minn interfaċċi diġitali biex tittejjeb l-effiċjenza enerġetika filwaqt li jiġu integrati r-riżorsi tal-enerġija distribwiti.

—	L-użu ta’ teknoloġiji attivi/passivi tal-effiċjenza enerġetika biex jiġu ottimizzati l-manutenzjoni u t-tħaddim tal-bini.

—	Il-monitoraġġ, l-analiżi u r-rapportar kontinwi tal-effiċjenza enerġetika fil-bini.

—	L-installazzjoni ta’ sistema ta’ feedback dwar il-konsum tal-enerġija permezz ta’ miter intelliġenti u apparat intelliġenti.

4.5.   Trasport

It-trasport sostenibbli huwa fil-qalba tal-“Istrateġija għal Mobbiltà Sostenibbli u Intelliġenti” adottata reċentement mill-Kummissjoni (82). L-istrateġija tqiegħed ukoll ħafna enfasi fuq l-effiċjenza tat-trasport li tista’ tinkiseb permezz ta’ tibdil fil-fjuwil, vetturi b’emissjonijiet żero, bidla modali jew titjib fis-sistema tat-trasport. It-tnaqqis fil-konsum tal-enerġija huwa marbut direttament mal-objettiv tan-newtralità klimatika, u huwa importanti li l-konsum tal-enerġija jitqies b’mod espliċitu fl-ippjanar u l-ġestjoni tat-trasport.

L-effiċjenza enerġetika hija komponent vitali biex tgħin biex tiġi żgurata l-istabbilizzazzjoni tal-grilji li għandhom iservu l-mobbiltà elettrifikata. L-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st jenħtieġ li tiżgura li filwaqt li l-enfasi tkun fuq il-bidla tal-fjuwil, l-iffrankar possibbli tal-enerġija ma jiġix injorat.

Oqsma li għandhom jiġu eżaminati:

—	L-iżgurar li l-vetturi jkunu ddisinjati u użati b’mod li jkun effiċjenti kemm jista’ jkun fl-użu tal-enerġija, sabiex tintuża enerġija minima għal diversi attivitajiet ta’ mobbiltà u għall-iċċarġjar ta’ vetturi elettriċi.

—	Il-valutazzjoni tal-effiċjenza enerġetika ta’ modi differenti ta’ trasport u teknoloġiji diġitali f’inizjattivi ta’ riċerka, u pjanijiet ta’ mobilità urbana sostenibbli (SUMPs)

—	L-iżgurar tad-disinn u t-tħaddim tan-network nazzjonali tat-toroq u tal-ferroviji ottimizzati fl-użu tal-enerġija u fil-kostijiet fl-ippjanar u fil-ġestjoni tal-mobbiltà urbana u fit-tul;

—	L-inkoraġġiment tal-użu ta’ mezzi tat-trasport ibbażati fuq il-potenzjal/għażliet ta’ effiċjenza u ta’ tnaqqis tal-emissjonijiet għat-trasport tal-merkanzija.

—	L-iżgurar tal-iċċarġjar intelliġenti tal-vetturi elettriċi sabiex ikunu jistgħu jkunu parti mill-ġestjoni tan-naħa tad-domanda.

—	L-inkoraġġiment tal-mixi u ċ-ċikliżmu fiż-żoni urbani.

—	L-introduzzjoni ta’ taxxi fuq it-toroq li jirriflettu l-konsum reali tal-enerġija tal-karozzi u t-tneħħija ta’ reġimi ta’ sussidji/tassazzjoni li jmorru kontra l-prinċipju “l-Effiċjenza Enerġetika tiġi l-Ewwel”.

Eżempji ta’ miżuri:

—	L-inkorporazzjoni tal-ippjanar tal-konsum tal-enerġija tat-trasport u miżuri biex dan jitnaqqas fis-SUMPs u l-kunsiderazzjoni tagħhom fil-ġestjoni tat-territorju.

—	L-istabbiliment ta’ miżuri li jappoġġaw użu usa’ tat-trasport pubbliku, taċ-ċikliżmu u tal-mixi.

—	L-għoti ta’ inċentivi għax-xiri u l-użu ta’ vetturi b’emissjonijiet żero u l-promozzjoni ta’ vetturi personali ta’ piż baxx.

—	Il-promozzjoni tat-trasport kollettiv b’mod li jwassal għal bidla mit-trasport individwali u żieda fir-rati ta’ okkupazzjoni tal-vetturi.

—	Il-kunsiderazzjoni tal-effiċjenza enerġetika fit-tfassil tar-regoli dwar is-sigurtà tat-traffiku u tal-oġġetti tal-infrastruttura.

—	Jitqiesu l-benefiċċji tas-soċjetà mill-effiċjenza enerġetika meta tiġi ddisinjata l-infrastruttura tat-trasport (eż. meta tiġi livellata topografija raffa, jinbnew pontijiet u mini).

Kaxxa 3 L-EE1st fid-deċiżjoni dwar l-ippjanar tat-trasport lokali L-istudju ta’ appoġġ jipprovdi eżempji tal-ħajja reali ta’ liema passi għandhom jittieħdu meta jiġi implimentat il-prinċipju tal-EE1st f’deċiżjonijiet ta’ investiment fl-ippjanar u l-ġestjoni tat-trasport lokali. L-applikazzjoni tal-prinċipju hija prinċipalment tal-pjanifikatur tat-trasport li huwa responsabbli għall-ippjanar u l-ġestjoni tan-networks tat-trasport pubbliku, tas-servizzi tat-trasport u tal-infrastruttura. L-amministrazzjoni muniċipali għandha rwol tar-regolatur li jiddefinixxi r-regoli dwar l-aċċess għas-suq, jiddefinixxi l-metodoloġija tas-CBA u l-kontroll tal-konformità. Dawk li jfasslu l-politika jenħtieġ li jiddefinixxu l-miri u l-qafas regolatorju għall-investimenti fl-ippjanar u l-ġestjoni tat-trasport lokali. Huma jenħtieġ li jiżguraw li t-tisħiħ tal-effiċjenza enerġetika jitqies bħala parti mis-soluzzjoni biex jiġu indirizzati l-problemi relatati mat-trasport u jiġi integrat fil-pjanijiet ta’ mobbiltà sostenibbli.

4.6.   Ilma

L-enerġija u l-ilma jikkorrelataw mill-qrib fil-ħajja ekonomika u f’ħafna livelli (“ir-rabta bejn l-enerġija u l-ilma”). L-ilma huwa meħtieġ għal skopijiet ta’ enerġija, eż. għat-tkessiħ, għat-tisħin, għall-ħżin, għall-bijofjuwils, għall-ipproċessar ta’ materja prima, għall-produzzjoni tal-idroġenu u tal-fjuwils elettroniċi jew għall-enerġija idroelettrika. L-enerġija hija meħtieġa għall-finijiet tal-ilma, eż. għall-astrazzjoni, għall-ippumpjar, għat-tisħin, għat-tkessiħ, għat-tindif, għat-trattament u għad-desalinazzjoni (83). L-iffrankar tal-enerġija jista’ jseħħ f’ħafna livelli, inkluż l-astrazzjoni tal-ilma, id-distribuzzjoni tal-ilma, il-produzzjoni tal-enerġija (it-tisħin u t-tkessiħ), it-trattament tal-ilma, l-użu tal-enerġija fil-proċessi industrijali, l-agrikoltura u l-unitajiet domestiċi, il-ġestjoni tal-ilma tal-maltemp, u l-użu mill-ġdid tal-ilma. L-applikazzjoni tal-prinċipju “l-effiċjenza enerġetika tiġi l-ewwel” fis-settur tal-ilma u fiċ-ċikli tal-ilma industrijali, tal-bini u agrikolu jfisser li jiġu vvalutati soluzzjonijiet biex tinqata’ r-rabta bejn il-konsum tal-enerġija u l-konsum tal-ilma. L-impjanti Ewropej għat-trattament tal-ilma mormi llum jikkunsmaw aktar mill-enerġija li jipproduċu żewġ impjanti tal-enerġija kull sena u jikkunsmaw l-akbar parti (wieħed minn ħamsa) mill-kontijiet tal-elettriku tal-muniċipalitajiet. Dawn jiswew lis-soċjetà madwar EUR 2 biljun fis-sena. Minflok, jistgħu jkunu qed jipproduċu kemm jifilħu jipproduċu sa tnax-il impjant tal-enerġija ta’ enerġija effiċjenti, rinnovabbli u flessibbli li tikkontribwixxi għall-iżvilupp ċirkolari b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju tal-ekonomija Ewropea (84).

Is-soluzzjonijiet għat-tnaqqis tad-domanda għall-enerġija fis-settur tal-ilma u permezz tal-ilma jenħtieġ li japplikaw għat-tipi kollha ta’ proġetti, fl-istadji kollha, tul il-katina tal-provvista kollha, u meta jiġu stabbiliti l-oqfsa finanzjarji annwali (pluriennali) fil-livell reġjonali u lokali.

L-impatti tal-EE1st fuq id-domanda għall-ilma fis-setturi kollha jenħtieġ li jiġu kkunsidrati wkoll meta jiġi vvalutat kif il-baġits tal-muniċipalitajiet jistgħu jiġu rilaxxati. Speċjalment meta l-muniċipalitajiet ikunu sidien tal-utilità tal-ilma, il-konsum tal-elettriku tal-impjanti tal-ilma (mormi) jista’ jirrappreżenta sehem sinifikanti mill-kontijiet tal-elettriku tagħhom. Billi, pereżempju, is-sensibilizzazzjoni, l-esperjenza, il-kapaċitajiet jistgħu jvarjaw l-aktar minn muniċipalità għal oħra, l-azzjonijiet reġjonali jew nazzjonali permezz tal-Artikolu 7 tad-Direttiva dwar l-Effiċjenza Enerġetika jistgħu jiffaċilitaw l-investimenti fil-miżuri dwar l-effiċjenza fl-użu tal-ilma.

L-EE1st fiċ-ċikli industrijali u f’ċikli oħra tal-ilma jinvolvi l-kejl u l-valutazzjoni tal-konsum tal-ilma permezz ta’ proċessi industrijali, bħat-tisħin u t-tkessiħ u l-effluwenti tal-iskart. F’ħafna każijiet, l-investimenti fit-teknoloġiji tal-ilma u fl-effiċjenzi tal-proċess tal-ilma jistgħu jwasslu għal redditi fuq l-investiment fuq perjodi qosra ta’ żmien bi tnaqqis fl-ilma li jwassal direttament għall-iffrankar tal-enerġija u għat-tnaqqis fl-emissjonijiet.

Oqsma li għandhom jiġu eżaminati:

—	It-tnaqqis tal-ammont ta’ enerġija użata għall-produzzjoni u għat-trattament ta’ tipi differenti ta’ ilma.

—	It-tnaqqis tad-domanda għall-ilma u tat-telf fin-network, li jissarraf f’rekwiżiti aktar baxxi ta’ enerġija għall-ippompjar u t-trattament.

—	L-użu ta’ stħarriġ dwar l-effiċjenza fl-użu tal-enerġija u tal-ilma biex tiġi edukata l-industrija dwar l-opportunitajiet ta’ ffrankar fiċ-ċiklu tal-ilma.

—	L-użu ta’ teknoloġiji u proċessi intelliġenti.

—	Meta wieħed iqis l-użu u d-disponibbiltà tal-ilma fil-post tal-impjanti tal-produzzjoni tal-idroġenu u tal-fjuwils elettroniċi u l-impatt tagħhom fuq is-sistema lokali tal-ilma.

—	It-tibdil tal-impjanti tat-trattament tal-ilma mormi f’ġeneraturi effiċjenti tal-enerġija rinnovabbli

—

Fl-oqsma elenkati hawn fuq jistgħu jiġu kkunsidrati s-soluzzjonijiet li ġejjin: — Il-produzzjoni effiċjenti fl-użu tal-enerġija tal-ilma tax-xorb tul il-katina kollha tal-provvista (id-distribuzzjoni, l-użu u t-trattament tal-ilma mormi); — Il-valutazzjoni tal-potenzjal tal-kostruzzjoni ta’ sistema b’żewġ livelli meħtieġa għat-trattament separat tal-ilma tal-maltemp u tal-ilma mormi sanitarju (dan jista’ jevita l-ħtieġa għal kapaċitajiet addizzjonali għat-trattament tal-ilma li jistgħu jirriżultaw f’żieda fil-konsum tal-enerġija); — L-iffrankar u r-riċiklaġġ tal-ilma fil-bini biex jitnaqqsu l-ħtiġijiet tal-enerġija għall-ilma tal-ippumpjar u tat-tisħin, bl-użu tal-indikatur 3.1 tal-qafas Level(s) (85). — Is-sostituzzjoni ta’ ġeneraturi tas-sħana mhux rinnovabbli fil-produzzjoni tal-ilma sħun, eż. il-produzzjoni tal-ilma sħun minn kolletturi solari; — L-installazzjoni ta’ pompi aktar effiċjenti; — Infrastrutturi tal-pajpijiet tal-ilma mmirati għall-użu kurrenti; — Trażmissjonijiet b’veloċità varjabbli; — Kontroll aħjar tal-proċess u kompressuri aktar effiċjenti u pompi orjentati lejn id-domanda.

Eżempji ta’ miżuri:

—	Il-kunsiderazzjoni tal-infrastruttura tal-ilma tax-xorb u tal-ilma mormi biex jitnaqqsu l-kargi massimi fil-grilja tal-elettriku, pereżempju billi jiġi ppumpjat l-ilma tax-xorb meta d-domanda għall-elettriku tkun baxxa.

—

L-użu tal-bijogass iġġenerat fuq il-post fit-trattament tal-ilma mormi għall-produzzjoni tal-bijometan għall-użi lokali. Dan il-bijometan jista’ jintuża għall-ġenerazzjoni ta’ sħana u enerġija kkombinati, għat-tmigħ tal-elettriku u tas-sħana awtoġġenerati lill-grilji tal-elettriku u tat-tisħin distrettwali fil-qrib, meta disponibbli.

—	L-użu ta’ tekniki ta’ kontroll tal-proċess fis-sistemi tal-ilma biex jitnaqqsu l-volumi tat-tkessiħ tal-ilma għall-produzzjoni tal-enerġija, inklużi żoni ta’ domanda għall-enerġija li qed tiżdied bħaċ-ċentri tad-data.

—	L-implimentazzjoni ta’ prattiki ta’ infrastruttura ekoloġika, bħal soqfa ekoloġiċi, li jistgħu jżommu ammont kbir ta’ ilma tax-xita u konsegwentement inaqqsu r-rata tal-volum tal-ilma tal-maltemp ta’ ilma tax-xeba’ li jidħol fis-sistema tad-drenaġġ.

—	Il-promozzjoni ta’/L-inċentivi għaż-żamma tal-ilma tax-xita u — l-użu għall-unitajiet domestiċi (għall-magni tal-ħasil, għat-tojlits u għat-tisqija) biex jitnaqqas l-użu tal-enerġija għall-ilma tax-xorb.

Il-proġett ENERWATER jipprovdi metodu standard u għodda online għall-valutazzjoni u t-titjib tal-effiċjenza enerġetika tal-impjanti tat-trattament tal-ilma mormi (WWTP). Ir-rapport dwar il-metodoloġija jippreżenta passi dettaljati biex jiggwida lill-esperti tal-ilma u lill-awdituri dwar kif tiġi evalwata l-prestazzjoni tal-enerġija ta’ WWTP (86).

Il-proġett POWERSTEP (87) jipprovdi kunċett interessanti biex l-impjanti tat-trattament tal-ilma mormi muniċipali eżistenti jiġu ttrasformati minn konsumaturi tal-enerġija netti f’servizz newtrali għall-enerġija jew saħansitra pożittiv għall-enerġija, li jista’ jkun sors ta’ flessibbiltà fis-sistema tal-enerġija, jagħti s-setgħa lill-ibliet u lir-reġjuni, u jiffaċilita d-dekarbonizzazzjoni tat-tkessiħ u tat-tisħin, u tas-setturi tat-trasport.

4.7.   Teknoloġiji tal-Informazzjoni u tal-Komunikazzjoni (ICT)

Filwaqt li d-diġitalizzazzjoni tipikament titqies bħala mezz għall-ġestjoni u t-tnaqqis tad-domanda għall-enerġija, it-tkabbir rapidu fit-tagħmir u s-servizzi tal-ICT jirriżulta f’konsum ogħla tal-enerġija tas-settur innifsu. B’mod partikolari, il-kostruzzjoni ta’ ċentri ġodda tad-data hija mistennija li żżid il-konsum tal-enerġija (88). L-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st tirreferi f’dan il-każ għall-għażla u l-implimentazzjoni ta’ portafoll ta’ riżorsi li jista’ jwassal is-servizz tal-enerġija dejjem aktar kritiku tat-trasferiment tad-data bl-inqas kost possibbli minn perspettiva tas-soċjetà. Barra minn hekk, id-disinn u l-post tal-infrastruttura tal-ICT jenħtieġ li jkunu soġġetti għal valutazzjoni dwar il-konsum tal-enerġija.

Bl-istess mod, l-introduzzjoni tan-networks 5G hija mistennija li tippermetti żieda sinifikanti fil-kapaċità tal-komunikazzjonijiet bla fili u tippermetti teknoloġiji bħall-mobbiltà konnessa u awtonoma. Għalkemm il-5G hija teknoloġija aktar ekoloġika mis-sistemi 4G eżistenti, ħafna jiddependi fuq id-disinn u l-użu eżatti tan-network (89). L-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st f’dan il-każ tirreferi għal approċċ li jqis s-sistema kollha u jindirizza fl-istess waqt l-arkitettura tan-network, l-effiċjenza enerġetika tat-tagħmir u tas-software kif ukoll l-operat tan-network.

Oqsma li għandhom jiġu kkunsidrati:

—	Il-promozzjoni tat-tixrid ta’ faċilitajiet taċ-ċentru tad-data effiċjenti fl-użu tal-enerġija, l-użu mill-ġdid tas-sħana mormija, u l-adozzjoni ta’ sistemi ta’ ġenerazzjoni rinnovabbli bl-awtoużu;

—	L-evalwazzjoni tal-effiċjenza tan-network 5G matul id-disinn, il-kostruzzjoni u l-użu tiegħu u t-titjib tiegħu abbażi tat-teknoloġiji disponibbli.

—	L-evalwazzjoni tal-impatt globali tal-effiċjenza enerġetika tat-teknoloġiji l-ġodda li jeħtieġu volumi għoljin ta’ trażmissjoni u elaborazzjoni tad-data.

Eżempji ta’ miżuri:

—	L-inkoraġġiment tal-lokalizzazzjoni taċ-ċentri tad-data qrib in-networks tas-sħana.

—	L-istabbiliment ta’ standards u rekwiżiti tar-rendiment fl-użu tal-enerġija tas-sistema tal-ICT.

—	Il-promozzjoni tal-użu ta’ ħżin tal-batteriji fuq is-sit tal-utent tal-enerġija għar-rispons tad-domanda f’makrositi tal-5G li jippermettu li jiġu ċċarġjati meta d-domanda għas-servizz ta’ konnessjoni tal-internet tkun baxxa u skarikati meta tkun għolja.

—	L-iffaċilitar tal-attivazzjoni ta’ Modalitajiet Rieqed aktar avvanzati u aktar effiċjenti fl-użu tal-enerġija.

—	Il-promozzjoni tas-soluzzjonijiet bl-aktar impatt baxx fuq is-sistema bejn funzjonijiet ta’ mobbiltà abbord u mhux abbord konnessi u awtomatizzati, jew bejn soluzzjonijiet ta’ trażmissjoni bil-vidjow b’riżoluzzjoni għolja ħafna.

—	L-għoti ta’ informazzjoni lill-konsumaturi dwar il-varjazzjonijiet fil-konsum tal-enerġija tal-għażliet ta’ streaming, jew saħansitra bejn teknoloġiji differenti.

4.8.   Settur finanzjarju

Il-finanzjament sostenibbli qed jikseb momentum, b’ħafna istituzzjonijiet finanzjarji jantiċipaw it-tassonomija ta’ gwida tal-investimenti sostenibbli li l-Kummissjoni Ewropea qed tiffinalizza bħala parti mill-Istrateġija għall-Finanzi Sostenibbli Mġedda adottata reċentement mill-Kummissjoni (90).

Madankollu, minkejja evidenza ta’ interess u attività akbar fil-finanzjament tal-effiċjenza enerġetika, l-effiċjenza enerġetika rari tkun prijorità speċifika għall-istituzzjonijiet finanzjarji, li spiss tkun element fil-kamp ta’ applikazzjoni usa’ tal-finanzjament sostenibbli. Barra minn hekk, ħafna tranżazzjonijiet u proġetti b’potenzjal ta’ ffrankar tal-enerġija jintilfu peress li ħafna drabi ma jkun hemm l-ebda sett orizzontali ta’ salvagwardji fid-diliġenza dovuta tal-istituzzjonijiet finanzjarji biex dan jiġi evitat. Għalhekk hemm bżonn li jiżdiedu l-viżibbiltà u l-prijorità tal-effiċjenza enerġetika fis-settur finanzjarju permezz tal-implimentazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st mill-banek, mill-maniġers tal-assi u minn istituzzjonijiet finanzjarji oħra.

Id-diliġenza dovuta tat-tranżazzjonijiet tal-istituzzjonijiet finanzjarji għall-investimenti fl-industrija jew fil-bini attwalment tista’ ma tkoprix bis-sħiħ il-potenzjal għal effiċjenza enerġetika mtejba. Jekk jintilfu opportunitajiet għall-effiċjenza enerġetika, matul proċess ta’ kostruzzjoni, żvilupp taż-żona urbana jew industrijali, rinnovazzjoni jew modernizzazzjoni industrijali, l-iffrankar potenzjali tal-enerġija jista’ jiġi mħolli barra għal snin sħaħ peress li jista’ ma jkunx hemm disponibbli mill-ġdid rinnovazzjonijiet bi tfixkil għoli jew perjodu ta’ qtugħ industrijali għal għaxar snin jew aktar.

Il-prinċipju tal-EE1st, jekk jiġi implimentat kif xieraq, jista’ jiżgura li l-opportunitajiet kollha ta’ ffrankar tal-enerġija jiġu identifikati u b’hekk titħaffef l-ekoloġizzazzjoni tal-portafolli tal-assi. Kriterji sempliċi u standardizzati ta’ diliġenza dovuta — li wħud minnhom diġà ġew żviluppati — jistgħu jkunu applikabbli għall-finanzjament ta’ proġetti f’diversi setturi. Għandha tingħata kunsiderazzjoni xierqa lill-ipprezzar tal-karbonju meta tiġi vvalutata l-bankabbiltà tal-investimenti matul iċ-ċiklu tal-ħajja kollu tal-assi.

Enfasi akbar fuq l-EE1st tista’ żżid is-self, tnaqqas ir-riskji ta’ inadempjenza u ta’ assi mhux rekuperabbli; tgħin biex jintlaħqu l-objettivi tar-Responsabbiltà Soċjali Korporattiva; u tiġi żgurata l-konformità mar-regolamenti finanzjarji aktar stretti dwar is-sostenibbiltà. L-assistenza teknika mmirata lejn l-istituzzjonijiet finanzjarji tista’ tħalli impatt pożittiv fuq il-proċeduri ta’ diliġenza dovuta, b’mod partikolari billi tippromwovi l-użu ta’ mudelli sħaħ tal-kostijiet tul iċ-ċiklu tal-ħajja fil-valutazzjoni tal-proġetti.

L-użu ta’ investimenti kosteffettivi fl-effiċjenza enerġetika madwar l-ekonomija jista’ jittejjeb permezz tal-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st mill-istituzzjonijiet finanzjarji f’diversi proċessi, pereżempju:

—	Investimenti purament fl-effiċjenza enerġetika (dawk fejn il-benefiċċji multipli tal-investiment jirritornaw il-kapital investit b’rata ta’ redditu partikolari). L-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st tindika l-ħtieġa li jiġu identifikati, ikkwantifikati u rrapportati l-benefiċċji lis-sid finali.

—

Titjib u rinnovazzjonijiet sinifikanti (fejn il-kapital jiġi investit l-aktar għat-titjib u l-modernizzazzjoni, bl-enerġija tkun biss komponent). Il-prinċipju tal-EE1st fid-diliġenza dovuta jiżgura li l-kunsiderazzjoni dovuta kollha tal-implikazzjonijiet tad-domanda għall-enerġija tad-disinn u l-aġġornament tal-assi tkun ġiet ottimizzata abbażi tal-aħjar teknoloġiji u metodi disponibbli fiż-żmien tal-għeluq finanzjarju.

—

Finanzjament għall-iżvilupp u l-kostruzzjoni ta’ bini wieħed, impjant industrijali, stazzjon tal-metro jew ġeneratur tal-enerġija. Il-prinċipju tal-EE1st jagħti twissijiet ta’ allarm aħmar kmieni kemm jista’ jkun fil-proċess tal-iżvilupp u tat-tfassil għall-istituzzjoni finanzjarja. Id-diliġenza dovuta tinkludi analiżi tal-ħajja sħiħa tal-assi tal-impronta enerġetika tal-investiment matul il-ħajja kollha tiegħu.

—

Fil-qasam tal-proċessi tal-produzzjoni, l-analiżi tal-investiment normalment jenħtieġ li tinkludi valutazzjoni ta’ diversi alternattivi. Fejn alternattiva effettiva tista’ tnaqqas il-ħtiġijiet tal-enerġija, il-prinċipju tal-EE1st jenħtieġ li jippromwovi l-kunsiderazzjoni tagħha qabel soluzzjonijiet alternattivi, speċjalment f’assi greenfield. Id-diliġenza dovuta tinkludi analiżi tal-ħajja sħiħa tal-assi tal-impronta enerġetika tal-investiment matul il-ħajja kollha tiegħu.

—

Investimenti strutturali jew fil-livell tas-sistema bħal grilji, sistemi ferrovjarji jew tal-karozzi tal-linja, metros, infrastruttura tal-vetturi elettriċi, faċilitajiet għall-ħżin tal-enerġija, jew infrastruttura ġdida tal-port. Dawn jistgħu jiffissaw il-mudelli tradizzjonali tal-enerġija (jew jipprevjenu t-tkabbir ta’ oħrajn ġodda). Il-prinċipju tal-EE1st ikun jeħtieġ li l-finanzjaturi jistaqsu lill-pjanifikaturi biex jiżguraw kunsiderazzjoni xierqa tal-impatt tal-istruttura l-ġdida fuq id-domanda għall-enerġija u jeħtieġu analiżi tax-xenarju fid-dawl tar-rekwiżiti ta’ tnaqqis tal-enerġija u tal-emissjonijiet makro matul il-ħajja tal-assi f’konformità mal-Ftehimiet ta’ Pariġi, biex jiġi assigurat lill-investituri li l-infrastruttura l-ġdida mhux tkun iżolata f’dinja b’emissjonijiet netti żero.

Il-prinċipju tal-EE1st se jirrikjedi reġim ta’ konformità biex jivverifika li l-assi jikkonformaw mal-leġiżlazzjoni tal-UE dwar ir-rendiment tal-bini fl-użu tal-enerġija kif ukoll mal-obbligi tal-effiċjenza enerġetika. Dawn ir-rekwiżiti se jevolvu u jsiru aktar stretti maż-żmien, għalhekk l-istituzzjonijiet finanzjarji għandhom jinkludu awditi tal-enerġija sabiex jivvalutaw il-kunsiderazzjonijiet tal-prestazzjoni tal-enerġija matul il-ħajja utli tal-assi. Jekk ikun hemm titjib fil-prestazzjoni tal-enerġija lil hinn mill-minimu legali, il-proċessi tad-diliġenza finanzjarja jeħtieġ li jagħmlu dan viżibbli u responsabbli.

L-istituzzjonijiet finanzjarji jenħtieġ li jżidu l-kapaċità teknika tagħhom biex jiżviluppaw strumenti finanzjarji ekoloġiċi ddedikati (ipoteki jew self ekoloġiċi), sabiex ikunu jistgħu joffru soluzzjonijiet ottimizzati biex ikopru l-potenzjal sħiħ tal-effiċjenza enerġetika identifikat fil-fajls tas-sottomissjoni.

Fl-aħħar nett, l-istituzzjonijiet finanzjarji jridu jiżguraw li l-portafolli ta’ investiment tagħhom jikkonformaw mal-istandards tal-effiċjenza enerġetika maż-żmien. In-nuqqas ta’ kunsiderazzjoni tal-opportunitajiet għall-effiċjenza enerġetika jesponi lill-istituzzjonijiet finanzjarji, u lill-klijenti tagħhom għal riskji sinifikanti ta’ tranżizzjoni li assi bħal dawn ma jistgħux jiġu sseparati peress li jsiru inkompatibbli mal-miri tal-UE dwar il-klima u l-enerġija u n-newtralità tal-karbonju. Id-definizzjoni ta’ indikaturi biex jitqabblu l-miri tal-proġetti mar-rekwiżiti minimi (li jirriżultaw minn eż. l-EPBD jew ir-regolamenti dwar l-ekodisinn) tgħin fl-identifikazzjoni ta’ proġetti konformi mal-EE1st. Il-Kummissjoni se trawwem l-użu taċ-ċertifikati tar-rendiment fl-użu tal-enerġija u tiffaċilita l-għodod tal-ġbir tad-data għall-kuntratti tar-rendiment fl-użu tal-enerġija.

L-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st se tallinja l-interessi u tiżgura l-ġbir u r-rapportar affidabbli tad-data, u tiżviluppa divulgazzjoni u monitoraġġ standardizzati tal-indikaturi finanzjarji relatati mal-enerġija. Hija meħtieġa kunsiderazzjoni xierqa tar-rati ta’ skont implikati, li jista’ jkollhom impatt fuq il-prestazzjoni u l-marġnijiet mistennija li l-istituzzjonijiet finanzjarji jantiċipaw għall-assi ffinanzjati tagħhom. Is-soluzzjonijiet diġitali jgħinu biex jittejbu l-ġbir tad-data u l-monitoraġġ tal-proġetti. Dawn se jgħinu wkoll biex jiġu evalwati aħjar il-proġetti u eventwalment tiġi ffaċilitata l-approvazzjoni tal-kreditu għall-klijenti.

Oqsma li għandhom jiġu kkunsidrati:

—	L-adattament u l-inkorporazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st fi proċessi ta’ finanzjament differenti biex jiġi żgurat li tingħata kunsiderazzjoni xierqa lill-miżuri kollha tal-effiċjenza enerġetika.

—	L-iżgurar tal-kapaċità teknika fost l-iżviluppaturi tal-proġetti, il-banek u s-sidien tal-assi sabiex ikunu jistgħu jidentifikaw il-potenzjal kollu tal-iffrankar tal-enerġija u jmorru lil hinn mir-regolamenti jew mid-disinni ta’ żamma tal-istatus quo.

—	L-allinjament tal-interessi tas-sidien tal-proġetti fl-identifikazzjoni tat-titjib fil-prestazzjoni tal-enerġija permezz ta’ twissijiet ta’ diliġenza dovuta tekniċi u relatati mal-enerġija.

—	L-użu tal-prinċipju tal-EE1st biex jiġi indikat ir-riskju ta’ assi mhux rekuperabbli f’installazzjonijiet, f’faċilitajiet u f’networks li jkunu għaddejjin minn aġġornamenti sinifikanti.

—	L-iżvilupp ta’ prodotti finanzjarji ġodda għas-settur tal-bini, li diġà jinkorporaw il-prinċipju tal-EE1st u jkopru l-aħjar investimenti fl-effiċjenza enerġetika.

—	Il-promozzjoni ta’ aktar integrazzjoni tal-prezzijiet tal-enerġija u tal-karbonju fil-valutazzjoni tar-riskju tal-assi, speċjalment għal proġetti ta’ assi f’żona ġdida.

—

Meta jitqiesu l-kriterji tat-Tassonomija tal-UE, b’mod partikolari fir-rigward tal-effiċjenza enerġetika, biex l-iżviluppaturi u s-sidien tal-proġetti kif ukoll l-istituzzjonijiet finanzjarji jiġu megħjuna jidentifikaw proġetti li jikkontribwixxu b’mod sostanzjali għall-objettivi klimatiċi u ambjentali oħrajn.

—	Trasparenza dwar ir-rati ta’ skont tal-benefiċċji tal-effiċjenza enerġetika applikati u implikati fl-istabbiliment tal-ispeċifikazzjoni teknika għal titjib u għal bini ġdid.

Eżempji ta’ miżuri:

—	L-applikazzjoni ta’ analiżi sħiħa tal-ħajja tal-assi tal-impronta tal-enerġija u tal-karbonju tal-investiment matul il-ħajja kollha tiegħu.

—	L-iżvilupp ta’ għodod ta’ applikazzjoni tal-EE1st (91) biex jgħinu lill-iżviluppaturi u lis-sidien tal-proġetti jivvalutaw bis-sħiħ l-opportunitajiet potenzjali għal effiċjenza enerġetika mtejba.

—	L-evalwazzjoni u d-disinn ta’ komponenti ekoloġiċi għal self ipotekarju tradizzjonali b’valutazzjoni tal-prestazzjoni tal-enerġija fi proċessi ta’ diliġenza dovuta.

—	Il-promozzjoni tal-użu ta’ data minn arloġġi intelliġenti fil-proċess ta’ finanzjament tal-assi produttivi, tan-networks u tal-assi tal-proprjetà immobbli.

5.   ŻVILUPP ULTERJURI TA’ DIN IL-GWIDA DWAR L-EE1ST

Din il-Gwida hija l-ewwel pass fil-promozzjoni u fl-operazzjonalizzazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st.

Il-kamp ta’ applikazzjoni potenzjali tal-prinċipju huwa wiesa’ ħafna u jistgħu jkunu meħtieġa manwali jew gwida aktar dettaljati biex jgħinu lill-entitajiet rilevanti japplikaw il-prinċipju b’mod aktar sempliċi, preċiż u speċifiku għas-settur. Barra minn hekk, il-metodoloġija proposta għall-valutazzjoni ta’ benefiċċji usa’ għadha ma hijiex kompluta u teħtieġ aktar żvilupp.

Il-Gwida jenħtieġ li twassal għal diskussjonijiet ta’ segwitu u għal tentattivi oħra biex tiġi pprovduta assistenza fl-applikazzjoni tal-prinċipju f’diversi setturi tal-ekonomija. L-Istati Membri u partijiet ikkonċernati oħra huma mistiedna jaqsmu l-esperjenzi tagħhom fl-applikazzjoni tal-gwida li twassal għall-iżvilupp ulterjuri tagħha. Huwa partikolarment importanti li l-prinċipju tal-EE1st jiġi applikat fl-oqsma lil hinn mis-settur tal-enerġija, bħall-ICT, it-trasport, l-agrikoltura u l-ilma, fejn il-miżuri tal-effiċjenza enerġetika ma huwiex fil-qalba tal-kunsiderazzjonijiet ta’ politika, iżda fejn l-konservazzjoni tal-enerġija hija meħtieġa biex jintlaħqu l-miri għat-tnaqqis tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra. Barra minn hekk, wara l-proposta tar-regolament TEN-E, se tkun meħtieġa aktar ħidma biex jiġi żgurat li l-prinċipju jiġi applikat kif previst fil-proposta legali, possibbilment billi jiġu żviluppati testijiet dedikati tal-EE1st għall-ippjanar tal-infrastruttura.

Meta jitqies il-potenzjal li jeżisti għall-applikazzjoni tal-prinċipju tal-EE1st fis-settur finanzjarju, il-Kummissjoni stabbilixxiet Grupp ta’ Ħidma fil-kuntest tal-Grupp tal-Istituzzjonijiet Finanzjarji għall-Effiċjenza Enerġetika (EEFG), b’rappreżentanza sinifikanti tal-istituzzjonijiet finanzjarji, bil-għan li jiġu analizzati l-prattiki attwali fis-settur finanzjarju, kif it-tipi differenti ta’ istituzzjonijiet finanzjarji jqisu l-kriterji ta’ sostenibbiltà fl-attivitajiet ta’ kuljum tagħhom, u kemm jagħtu importanza lill-effiċjenza enerġetika. Il-Grupp ta’ Ħidma se jiffoka fuq l-użu attwali u potenzjali tal-prinċipju “l-effiċjenza enerġetika tiġi l-ewwel” fis-settur finanzjarju fil-kuntest ta’ finanzjament sostenibbli. Sal-2023, se jifformula rakkomandazzjonijiet biex jippromwovi l-użu tal-prinċipju li l-effiċjenza enerġetika tiġi l-ewwel fis-settur finanzjarju, għal deċiżjonijiet ta’ finanzjament u investiment.

Din il-Gwida se tiġi riveduta wara l-ġbir ta’ data u esperjenza ġodda tal-applikazzjoni tagħha, u mhux aktar tard minn ħames snin wara l-pubblikazzjoni tagħha.

---

(1)  Ecorys, Fraunhofer ISI, l-Istitut ta’ Wuppertal (2021), Analysis to support the implementation of the Energy Efficiency First principle in decision-making.

(2)  https://enefirst.eu/

(3)  https://www.seenergies.eu/

(4)  Il-proġett ENEFIRST ippreżenta ħarsa ġenerali lejn diversi approċċi għad-definizzjoni tal-prinċipju tal-EE1st li jistgħu jgħinu biex dan jieħu forma aħjar ta’ kunċett. https://enefirst.eu/wp-content/uploads/D2-1-defining-and-contextualizing-the-E1st-principle-FINAL-CLEAN.pdf

(5)  Ara Marina Economidou u Tiago Serrenho (2019), Assessment of progress made by Member States in relation to Article 19(1) of the Directive 2012/27/EU — Actions taken to remove barrier of split incentives and boost green procurement, Rapport Science for Policy tal-JRC.

(6)  COM(2021) 558 final.

(7)  Id-Direttiva (UE) 2019/944 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-5 ta’ Ġunju 2019 dwar regoli komuni għas-suq intern għall-elettriku u li temenda d-Direttiva 2012/27/UE (ĠU L 158, 14.6.2019, p. 125) (Id-Direttiva dwar l-Elettriku).

(8)   ĠU L 127, 16.5.2019, p. 34.

(9)  COM(2020) 824 final.

(10)  Ir-Regolament (UE) 2020/852 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-18 ta’ Ġunju 2020 dwar l-istabbiliment ta’ qafas biex jiġi ffaċilitat l-investiment sostenibbli, u li jemenda r-Regolament (UE) 2019/2088 (ĠU L 198, 22.6.2020, p. 13).

(11)  Ara Sophie Shnapp, Daniele Paci, Paolo Bertoldi (2020), Untapping multiple benefits: hidden values in environmental and building policies. Rapport Tekniku tal-JRC.

(12)  https://enefirst.eu/wp-content/uploads/D2-1-defining-and-contextualizing-the-E1st-principle-FINAL-CLEAN.pdf

(13)  Ara Dokument ta’ Referenza dwar l-Aħjar Tekniki Disponibbli għall-Effiċjenza Enerġetika, 2009.

(14)  Ecorys, Fraunhofer ISI, Wuppertal Institute (2021), Analysis to support… op. cit.

(15)   “Awtoritajiet kontraenti” huma l-awtoritajiet Statali, reġjonali jew lokali, korpi regolati mil-liġi pubblika, jew assoċjazzjonijiet iffurmati minn tali awtorità waħda jew aktar, jew tali korp wieħed jew aktar regolat mil-liġi pubblika. “Entitajiet kontraenti” tista’ tkun awtoritajiet kontraenti, impriżi pubbliċi jew ma jaqgħu fl-ebda definizzjoni. Id-definizzjonijiet legalment vinkolanti jinsabu fl-Artikoli 6 u 7 tad-Direttiva 2014/23/UE, l-Artikolu 2 tad-Direttiva 2014/24/UE, l-Artikoli 3 u 4 tad-Direttiva 2014/25/UE.

(16)  Senta Schmatzberger, Janne Rieke Boll (2020), Report on barriers to implementing EE1st in the EU-28.

(17)  Ara Stephanede la Rue du Can et al. (2014), Design of incentive programs for accelerating penetration of energy-efficient appliances.

(18)  Ara Paolo Bertoldi et al. (2020), How to finance energy renovation of residential buildings: Review of current and emerging financing instruments in the EU.

(19)  Skont il-premessa 60 tar-Regolament (UE) 2021/1060 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-24 ta’ Ġunju 2021 li jistipula dispożizzjonijiet komuni dwar il-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali, il-Fond Soċjali Ewropew Plus, il-Fond ta’ Koeżjoni, il-Fond għal Tranżizzjoni Ġusta u l-Fond Ewropew għall-Affarijiet Marittimi, is-Sajd u l-Akkwakultura u r-regoli finanzjarji għalihom u għall-Fond għall-Ażil, il-Migrazzjoni u l-Integrazzjoni, il-Fond għas-Sigurtà Interna u l-Istrument għall-Appoġġ Finanzjarju għall-Ġestjoni tal-Fruntieri u l-Politika dwar il-Viżi (ĠU L 231, 30.6.2021, p. 159).

(20)  Ir-Regolament (UE) 2021/240 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-10 ta’ Frar 2021 li jistabbilixxi Strument ta’ Appoġġ Tekniku (ĠU L 57, 18.2.2021, p. 1).

(21)  Ġie ppubblikat abbozz tal-Linji Gwida riveduti dwar l-Għajnuna għall-Klima, l-Enerġija u l-Ambjent (CEEAG) għall-konsultazzjoni pubblika: https://ec.europa.eu/competition-policy/public-consultations/2021-ceeag_en

(22)  Ara Nives Della Valle u Paolo Bertoldi. Mobilizing citizens to invest in energy efficiency, Rapport Science for Policy tal-JRC, Għadu se joħroġ.

(23)  Silvia Rivas et al. (2016), Effective information measures to promote energy use reduction in EU Member States, Rapport Science for Policy tal-JRC.

(24)  https://europa.eu/new-european-bauhaus/index_mt

(25)  Sergi Moles-Grueso et al. (2021), Energy Performance Contracting in the Public Sector of the EU, Rapport Science for Policy tal-JRC.

(26)  https://eplca.jrc.ec.europa.eu/

(27)  Ara l-Kummissjoni Ewropea (2017), Il-promozzjoni ta’ bini b’saħħtu u bi prestazzjoni għolja fl-enerġija fl-Unjoni Ewropea , iċ-Ċentru tax-Xjenza tal-JRC.

(28)  Ir-Regolament (UE) Nru 347/2013 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-17 ta’ April 2013 dwar linji gwida għall-infrastruttura tal-enerġija trans-Ewropea (ĠU L 115, 25.4.2013, p. 39).

(29)  Ara Sophie Shnapp, Daniele Paci, Paolo Bertoldi (2020), Untapping multiple benefits… op. cit.

(30)  https://www.odyssee-mure.eu/data-tools/multiple-benefits-energy-efficiency.html

(31)  https://www.eceee.org/library/conference_proceedings/eceee_Summer_Studies/2015/1-foundations-of-future-energy-policy/capturing-the-8220multiple-benefits8221-of-energy-efficiency-in-practice-the-uk-example/2015/1-424-15_Payne_pre.pdf/

(32)  Ara Eva Alexandri et al. (2016), The Macroeconomic and Other Benefits of Energy Efficiency.

(33)  https://ec.europa.eu/info/files/better-regulation-toolbox-21_en

(34)  Ara E3G (2016), More Security, Lower Cost A Smarter Approach To Gas Infrastructure In Europe,

(35)  https://combi-project.eu/

(36)  https://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/documents/the_macro- level_and_sectoral_impacts_of_energy_efficiency_policies.pdf

(37)  https://cordis.europa.eu/project/id/101000132

(38)  https://op.europa.eu/de/publication-detail/-/publication/9781f65f-8448-11ea-bf12-01aa75ed71a1

(39)  Pereżempju, għat-tisħin ta’ ġewwa u għat-tisjir, apparat li jaħdem bl-elettriku li jkun effiċjenti ħafna u li jissostitwixxi l-ħruq tal-gass jew tal-injam iwassal għal tnaqqis qawwi fis-sustanzi li jniġġsu ta’ ġewwa u ta’ barra.

(40)  Hector Pollitt, Eva Alexandri et al. (2017), The macro-level and sectoral impacts of Energy Efficiency policies.

(41)  WHO (2011), Saħħa fl-ekonomija ekoloġika : il-kobenefiċċji tas-saħħa tal-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima — is-settur tal-akkomodazzjoni, https://www.who.int/publications/i/item/9789241501712

(42)  Ara Hector Pollitt, Eva Alexandri et al. (2017), op. cit., paġni 32-33.

(43)  Nora Mzavanadze (2018), Final report: quantifying energy poverty related health impacts of energy efficiency, Paġni 17-24.

(44)  https://gains.iiasa.ac.at/models/index.html

(45)  Għal eżempji ta’ kif għandu jiġi vvalutat l-istorbju mnaqqas ara: Ståle Navrud (2002), The State-Of-The-Art on Economic Valuation of Noise.

(46)  BPIE (2018), Building 4 People – Quantifying the benefits of energy renovation investments in schools, offices and hospitals.

(47)  Ara Hector Pollitt, Eva Alexandri et al. (2017), op. cit.

(48)   ĠU L 181, 12.7.2012, p. 30.

(49)  Bl-użu tal-metodoloġija taż-ŻEE u l-inventarji tal-karbonju tal-UNFCCC. Abbażi tad-data tal-2018.

(50)  https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/daviz/co2-emission-intensity-6

(51)  Bl-użu tal-metodoloġija taż-ŻEE u l-inventarji tal-karbonju tal-UNFCCC.

(52)  Bl-użu tal-metodoloġija taż-ŻEE u l-inventarji tal-karbonju tal-UNFCCC.

(53)  FfE Iċ-Ċentru tar-Riċerka għall-Ekonomija tal-Enerġija (2018), EU Displacement Mix. A Simplified Marginal Method to Determine Environmental Factors for Technologies Coupling Heat and Power in the European Union.

(54)  https://gains.iiasa.ac.at/models/index.html

(55)  Ara JRC (2018), Projected fresh water use from the European energy sector Disaggregated fresh water withdrawal and consumption in the EU up to 2050. Rapport Tekniku tal-JRC.

(56)  Ara Vasilis Fthenakis, Hyung Chu Kim (2009), Land use and electricity generation: A life-cycle analysis,

(57)  https://www.e3me.com/

(58)  https://repository.tno.nl/islandora/object/uuid%3A3c658012-966f-4e7a-8cfe-d92f258e109b

(59)  https://www.gws-os.com/de/index.php/energy-and-climate/models/model-details/ginfors-e.html

(60)  Hemm ukoll impatt kbir għas-sid tal-bini residenzjali u kummerċjali fil-forma ta’ valur miżjud tal-proprjetà, kostijiet imnaqqsa tal-manutenzjoni u kapaċità ogħla li jitħallsu l-ipoteki. Ara Paolo Zancanella et al. (2018), Energy efficiency, the value of buildings and the payment default risk, Rapport Science for Policy tal-JRC.

(61)  Ir-rinnovazzjonijiet tal-enerġija tal-bini jirrikjedu b’mod partikolari ħafna ħaddiema u jinvolvu l-aktar lill-SMEs, ara: https://www.iea.org/articles/energy-efficiency-and-economic-stimulus

(62)  Hector Pollitt, Eva Alexandri et al. (2017), op. cit.

(63)  Sibylle Braungardt, Johannes Hartwig et al. (2015), The macroeconomic benefits of ambitious energy efficiency policy – a case study for Germany.

(64)  Helge Sigurd, Næss-Schmidt et al. (2018), Macro-economic impacts of energy efficiency. COMBI, WP6 Macro-economy. Rapport finali.

(65)  Ibid.

(66)  https://www.eceee.org/static/media/uploads/site-2/policy-areas/discount-rates/evaluating-our-future-report.pdf

(67)  Hector Pollit, Sophie Billington (2015), The Use of Discount Rates in Policy Modelling.

(68)  Ir-Rakkomandazzjoni tal-Kummissjoni (UE) 2019/1658 tal-25 ta’ Settembru 2019 dwar it-traspożizzjoni tal-obbligi tal-iffrankar tal-enerġija skont id-Direttiva dwar l-Effiċjenza fl-Enerġija (ĠU L 275, 28.10.2019, p. 1).

(69)  B’riflessjoni mad-deżinjazzjoni ta’ proġetti ewlenin għall-appoġġ tal-fondi strutturali, jiġifieri investimenti fuq skala kbira b’kostijiet eliġibbli totali ta’ aktar minn EUR 50 miljun.

(70)  Li jirrifletti l-Artikolu 15(9) tal-EED.

(71)  Id-Direttiva (UE) 2019/944 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-5 ta’ Ġunju 2019 dwar regoli komuni għas-suq intern għall-elettriku u li temenda d-Direttiva 2012/27/UE (ĠU L 158, 14.6.2019, p. 125).

(72)  Ir-Regolament (UE) 2019/943 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-5 ta’ Ġunju 2019 dwar is-suq intern tal-elettriku (ĠU L 158, 14.6.2019, p. 54).

(73)  Ara: JRC (2016), Demand Response status in EU Member States, Rapport Science for Policy tal-JRC

(74)  Ir-Regolament tal-Kummissjoni (UE) 2017/2195 tat-23 ta’ Novembru 2017 li jistabbilixxi linja gwida dwar l-ibbilanċjar tal-elettriku (ĠU L 312, 28.11.2017, p. 6).

(75)  Ecorys, Fraunhofer ISI, Wuppertal Institute (2021), Analysis to support… op. cit.

(76)  Ara Ettore Bompard et al. (2020), Improving Energy Efficiency in Electricity Networks, Rapport Tekniku tal-JRC u Sergio Ascari et al. (2020), Towards a Regulatory Methodology for Energy Efficiency in Gas Networks, Rapport Tekniku tal-JRC.

(77)  Inklużi r-reġjuni transfruntiera.

(78)  Ara Lorcan Lyons et al. (2021), Defining and accounting for waste heat and cold, il-Kummissjoni Ewropea, Petten.

(79)  Dawn iċ-ċifri jirreferu għall-użu u għat-tħaddim tal-binjiet, inkluż l-emissjonijiet indiretti fis-settur tal-enerġija u tat-tisħin, mhux iċ-ċiklu tal-ħajja kollu tagħhom. Huwa stmat li l-karbonju inkorporat fil-kostruzzjoni jammonta għal madwar 10 % tal-emissjonijiet annwali totali ta’ gassijiet serra fid-dinja kollha, ara IRP, Resource Efficiency and Climate Change (L-Effiċjenza fl-Użu tar-Riżorsi u t-Tibdil fil-Klima), 2020, u l-UN Enviroment Emissions Gap Report 2019 (Ir-Rapport tan-NU dwar id-Diskrepanzi fl-Emissjonijiet Ambjentali tal-2019).

(80)  BPIE, INIVE (2020), Technical study on the possible introduction of optional building renovation passports.

(81)  Ara Paolo Bertoldi et al. (2020), How to finance… op. cit

(82)  Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni — Strateġija għal Mobbiltà Sostenibbli u Intelliġenti — inqiegħdu t-trasport Ewropew fit-triq it-tajba għall-futur, COM(2020) 789 final.

(83)  Ara Magagna D., Hidalgo González I., et al. (2019) Water — Energy Nexus in Europe, l-Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet tal-Unjoni Ewropea, il-Lussemburgu.

(84)  http://powerstep.eu/system/files/generated/files/resource/policy-brief.pdf

(85)  Ara Level(s), il-qafas tal-UE għall-bini sostenibbli: https://ec.europa.eu/environment/topics/circular-economy/levels_en

https://susproc.jrc.ec.europa.eu/product-bureau/product-groups/412/documents

(86)  https://www.enerwater.eu/wp-content/uploads/2015/10/D3.4-ENERWATER-Oct18-1.pdf

(87)  Dimostrazzjoni fuq skala sħiħa tal-kunċetti tal-impjanti tat-trattament tad-drenaġġ li huma pożittivi għall-enerġija lejn il-penetrazzjoni tas-suq (POWERSTEP, http://powerstep.eu/).

(88)  L-istudju Energy-efficient Cloud Computing Technologies and Policies for an Eco-friendly Cloud Market juri li fl-UE, iċ-ċentri tad-data kienu jirrappreżentaw 2,7 % tad-domanda għall-elettriku fl-2018, u se jilħqu 3,21 % sal-2030 jekk l-iżvilupp ikompli fit-trajettorja attwali.

(89)  Ara Paolo Bertoldi (2017), Code of Conduct for Broadband equipment, ir-Rapporti Tekniċi tal-JRC u https://e3p.jrc.ec.europa.eu/communities/ict-code-conduct-energy-consumption-broadband-communication-equipment

(90)  Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni — Strateġija għall-Finanzjament tat-Tranżizzjoni għal Ekonomija Sostenibbli, SWD(2021) 180 final.

(91)  Ara Smart Financing for Smart Buildings — Technical Assistance and IT Tools, JRC, 2021.