Riżoluzzjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Kontribut għall-programm ta’ ħidma tal-Kummissjoni Ewropea għall-2023”

(2022/C 443/01)

Relaturi:

Mariya MINCHEVA Stefano PALMIERI Kinga JOÓ

Bażi legali	Artikolu 52(4) tar-Regoli ta’ Proċedura
Adozzjoni fil-plenarja	14.7.2022
Sessjoni plenarja Nru	571
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	196/0/0

1.   Introduzzjoni

1.1

Kemm il-pandemija kif ukoll il-gwerra fl-Ukrajna wrew li huwa kruċjali li l-UE tkun ippreparata sew għal żviluppi mhux mistennija. Dan il-fatt jenfasizza r-rwol tal-attivitajiet ta’ tbassir fl-identifikazzjoni ta’ kwalunkwe sinjal dgħajjef u fit-tfassil ta’ diversi xenarji, u b’hekk titwitta t-triq għal dawk li jfasslu l-politika tal-UE, l-imsieħba soċjali, u atturi oħra tas-soċjetà ċivili sabiex tittejjeb ir-reżiljenza, jiġu indirizzati r-riskji u jinħatfu l-opportunitajiet. Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) iħeġġeġ li l-attivitajiet ta’ prospettiva strateġika jiffukaw fuq l-iżviluppi ġeopolitiċi b’mod ħafna aktar prominenti, mhux biss fl-Ewropa iżda wkoll lil hinn minnha (1), inklużi l-implikazzjonijiet tagħhom fuq is-sigurtà, il-kummerċ, ir-refuġjati u l-integrazzjoni tagħhom fis-soċjetajiet li jilqgħuhom.

1.2

Il-pandemija u l-gwerra jixħtu dawl ukoll fuq il-poter u l-importanza tas-soċjetà ċivili u l-istituzzjonijiet tagħhom fil-ġlieda kontra l-konsegwenzi tal-kriżijiet u l-għajnuna lin-nies. Il-KESE għalhekk iħeġġeġ lill-Kummissjoni tirrikonoxxi aktar l-importanza tas-soċjetà ċivili u l-istituzzjonijiet tagħha billi tipprovdilhom post prominenti fil-politika tal-UE.

1.3

Is-saħħa globali tal-UE ġejja mill-valuri komuni tagħha bbażati fuq id-demokrazija, l-istat tad-dritt u l-mudell soċjali u ekonomiku tagħha. Ix-xokkijiet suċċessivi juru l-importanza tal-ħtieġa li tinbena ekonomija Ewropea aktar reżiljenti u li jittaffew l-effetti sekondarji ta’ kriżijiet differenti (l-inflazzjoni, iż-żidiet fil-prezzijiet tal-enerġija u tal-materja prima u n-nuqqas ta’ provvista, it-tfixkil fil-katina tal-provvista). L-Ewropa trid tnaqqas id-dipendenzi u l-esponiment għal fornituri mhux affidabbli iżda, fl-istess ħin, teħtieġ ukoll tibni koalizzjonijiet ma’ msieħba tal-istess fehma u tiddiversifika s-sorsi tagħha ta’ provvista.

1.4

Minbarra l-enerġija, ir-Russja u l-Ukrajna għandhom piż sinifikanti fl-importazzjonijiet tal-metalli tal-UE, li huma kritiċi għal diversi industriji strateġiċi (2). Iż-żewġ pajjiżi huma esportaturi sinifikanti ta’ diversi prodotti agrikoli, bħall-qamħ u ż-żejt taż-żrieragħ. It-tfixkil fl-esportazzjonijiet minn dawn il-pajjiżi diġà wassal għal żidiet globali kbar fil-prezzijiet tal-komoditajiet agrikoli. Il-konsegwenzi qegħdin jinħassu speċjalment fl-ifqar pajjiżi tad-dinja u l-ifqar nies huma dawk li ser ibatu l-iżjed. F’dan ir-rigward, il-KESE jtenni t-talba tiegħu biex jitħaffef l-iżvilupp ta’ awtonomija strateġika u teknoloġika għall-Ewropa u titħaffef il-ħtieġa li jiġu limitati d-dipendenzi tagħna fl-enerġija, fil-materja prima kritika u fl-ikel (3).

1.5

Biex jiġu evitati konsegwenzi ekonomiċi u soċjali drastiċi, il-politika tal-enerġija tal-UE trid tkun realistika u tgħin sabiex tinbena Unjoni tal-Enerġija u jintlaħqu l-miri tal-klima mingħajr ma jitqiegħed piż żejjed fuq il-konsumaturi vulnerabbli u fuq il-ħaddiema, u mingħajr ma xxekkel il-kompetittività tan-negozji Ewropej. L-UE trid taħdem lejn l-għanjiet klimatiċi ambizzjużi tagħha, filwaqt li tiżgura l-istabbiltà u s-sigurtà tal-provvista tal-enerġija bi spiża li tkun affordabbli għan-negozji u ċ-ċittadini.

1.6

Is-soċjetajiet Ewropej diġà ntlaqtu serjament mill-pandemija, u din il-kriżi hija xokk kbir ieħor li nħass l-aktar minn dawk li huma l-aktar vulnerabbli fis-soċjetajiet tagħna. Is-solidarjetà u l-konverġenza soċjali jridu jkunu wkoll linji gwida fil-politiki futuri tal-UE: ir-risposta għall-gwerra fl-Ukrajna se titlob sagrifiċċji minn kulħadd, u rridu niżguraw li dawn il-piżijiet jinqasmu b’mod ġust. Il-KE tista’ tkompli b’aktar diskussjonijiet mal-Istati Membri dwar għodod possibbli fuq medda twila ta’ żmien, jiġifieri Skemi ta’ Riassigurazzjoni tal-Qgħad biex jindirizzaw problemi sistemiċi li komplew jiġu aggravati mill-kriżi attwali. L-effetti u l-użu ulterjuri possibbli tal-Mekkaniżmu SURE għandhom jiġu eżaminati u diskussi anke mal-imsieħba soċjali.

1.7

Il-KESE jitlob lill-KE li r-regolamentazzjoni aħjar tkun prijorità u jistieden lill-Kummissjoni u lil-leġiżlaturi tal-UE japprofondixxu u javvanzaw b’mod konsistenti s-sistema ta’ regolamentazzjoni aħjar tal-UE fl-aspetti kollha tagħha u jużaw b’mod sistematiku l-għodod u l-linji gwida għal regolamentazzjoni aħjar fil-ħidma tagħhom. Għal dan il-għan, il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni tkompli tippromovi l-prinċipji u l-għodod ta’ regolamentazzjoni aħjar fis-servizzi kollha tagħha.

1.8

L-approċċ tal-iżvilupp sostenibbli għandu jiġi adottat bħala għan ġenerali u integrali tal-politiki, tal-programmi u tal-miżuri kollha. Biex tingħata spinta lill-irkupru mill-kriżijiet, il-Kummissjoni u l-Istati Membri għandhom jidentifikaw politiki u inizjattivi li jġibu benefiċċji ekonomiċi, soċjali u ambjentali simultanjament u jistinkaw għalihom, jiġifieri inizjattivi li jsaħħu l-ambjent tan-negozju, itejbu l-kundizzjonijiet tax-xogħol u tal-għajxien, u jiffaċilitaw it-tranżizzjoni lejn ekonomija newtrali għall-klima u ekonomija ċirkolari.

1.9

L-irkupru u r-reżiljenza tal-UE b’rabta mal-kriżijiet jiddependu b’mod intrinsiku mit-tkabbir sostenibbli, il-konverġenza soċjali u ambjent ta’ negozju favorevoli u żvilupp pożittiv tal-impjieg u tal-kundizzjonijiet tal-impjieg, f’konformità mal-Patt Ekoloġiku Ewropew, il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali u l-Pjan ta’ Azzjoni tiegħu u l-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli. Kwalunkwe miżura ta’ politika li trid tfittex li trawwem negozju, intraprenditorija u ħolqien ta’ impjiegi sostenibbli, kif ukoll kundizzjonijiet tax-xogħol u tal-għajxien imtejba.

1.10

Minkejja l-problemi urġenti, huwa vitali li la jitwarrbu l-prinċipji fundamentali tal-UE bħall-implimentazzjoni effettiva tas-suq uniku, u lanqas il-ħtiġijiet fit-tul, bħan-newtralità klimatika sal-2050, u l-ġlieda kontra l-faqar u l-esklużjoni soċjali, sabiex jiġi żgurat futur ta’ suċċess għaċ-ċittadini u n-negozji. Għalhekk, il-Kummissjoni għandha tkompli tiffaċilita u tħeġġeġ l-investiment fir-riċerka u l-innovazzjoni, billi jiġu kkunsidrati kif imiss il-ħtiġijiet li dejjem qed jiżdiedu, sabiex jinstabu soluzzjonijiet u titjieb ir-reżiljenza kontra riskji ġeoekonomiċi, soċjetali, tas-saħħa u ambjentali.

1.11

Minbarra t-tisħiħ tas-suq intern u t-tnaqqis tad-dipendenzi kritiċi, il-ksib ta’ pożizzjoni aktar b’saħħitha fid-dinja teħtieġ ukoll is-suċċess tal-esportazzjonijiet. Il-Kummissjoni għandha teżamina kif tista’ żżid il-kompetittività tan-negozji Ewropej b’mod ġenerali u, b’mod partikolari, tiffaċilita pożizzjoni aktar b’saħħitha tal-kumpaniji tal-UE fis-swieq globali ta’ teknoloġiji, prodotti u soluzzjonijiet li jirrispondu għall-megatendenzi u għall-isfidi globali bħat-tibdil fil-klima. Trid issaħħaħ ukoll il-kapaċità tas-settur tas-saħħa tagħha, f’termini ta’ riċerka u metodoloġiji mtejba biex tiġġestixxi d-domanda dejjem akbar għall-kura kif ukoll pandemiji futuri possibbli. Dan għandu jinkludi appoġġ għall-iżvilupp u l-promozzjoni internazzjonali tal-istandards minn negozji u innovaturi Ewropej peress li l-istandards joħolqu l-iswieq.

1.12

Il-ksib ta’ rwol globali u aktar b’saħħtu għall-UE jeħtieġ għaqda soda u l-isforzi konġunti tal-Istati Membri. Il-Kummissjoni għandha tibni fuq l-għaqda miksuba waqt kriżi u ssib modi kif ittejjeb l-irkupru tal-UE u l-kompetittività fit-tul u l-benesseri taċ-ċittadini b’mod li jkun dejjem aktar dipendenti mill-innovazzjoni u l-ħiliet, aktar milli mill-għajnuna mill-istat jew l-ostakli għall-kummerċ u l-kooperazzjoni. Fir-relazzjonijiet tagħha mal-bqija tad-dinja, l-Unjoni għandha tkompli tikkontribwixxi għall-qerda tal-faqar u l-protezzjoni tad-drittijiet tal-bniedem.

2.   Il-Patt Ekoloġiku Ewropew

2.1

Il-KESE appoġġja l-implimentazzjoni tal-Patt Ekoloġiku Ewropew u rrimarka li dan jeħtieġ li jsir b’mod soċjalment ġust, taħt kundizzjonijiet li jiżguraw is-sigurtà tal-ikel Ewropea kif ukoll is-sigurtà tal-provvista tal-enerġija bi prezz affordabbli. Dan japplika, fost oħrajn, għall-pakkett “lesti għall-mira ta’ 55 %”, li se jkollu impatt inugwali fuq is-setturi, ir-reġjuni, il-komunitajiet, u l-individwi madwar l-Ewropa. Il-KESE jinsisti li l-involviment attiv tal-imsieħba soċjali u tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili rilevanti huwa importanti kemm fl-ippjanar kif ukoll fil-fażijiet tal-implimentazzjoni. Huwa essenzjali li ċ-ċittadini u l-gruppi tal-partijiet interessati jiġu appoġġjati fil-mobilizzazzjoni tagħhom sabiex jipparteċipaw b’mod attiv fit-tranżizzjoni lejn soċjetà b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju.

2.2

Il-KESE jinnota li l-inizjattivi relatati mal-Patt Ekoloġiku Ewropew iridu jkunu komplementari u jsaħħu lil xulxin fl-oqsma tal-klima, tal-enerġija, tat-trasport, tal-bini, tal-industrija, tal-forestrija u tas-sistemi tal-ikel, biex tintlaħaq ekonomija tal-UE kompetittiva, ġusta, newtrali għall-klima u ċirkolari. Il-KESE jitlob ukoll komplementarjetà mtejba bejn it-tranżizzjoni doppja ekoloġika u diġitali.

2.3

Biex jiġi mmonitorjat il-progress fit-tranżizzjoni lejn tkabbir ekonomikament, soċjalment u ambjentalment sostenibbli f’konformità mal-Patt Ekoloġiku Ewropew, il-KESE jitlob l-iżvilupp ta’ sett ta’ indikaturi xierqa “lil hinn mill-PDG”. Għandha titfassal tabella ta’ valutazzjoni “Lil hinn mill-PDG” u tiġi inkorporata fit-tabella ta’ valutazzjoni tal-Patt Ekoloġiku Ewropew u fil-proċess ta’ governanza ekonomika Ewropew. Għandha tinforma wkoll l-iżvilupp tal-politika, ittejjeb il-komunikazzjoni, u tippromovi l-iffissar tal-miri.

2.4

Il-KESE jappoġġja l-għan tat-Tassonomija Ewropea għal Attivitajiet Sostenibbli (“it-tassonomija tal-UE”) biex l-investimenti jiġu orjentati lejn proġetti u attivitajiet sostenibbli. Għal dan il-għan, il-Kummissjoni fasslet sett ta’ regoli biex tiddetermina x’jista’ jissejjaħ investimenti ambjentalment (ekoloġiċi). Il-KESE jappella għall-iżvilupp tat-tassonomija b’mod li jqis il-ħtiġijiet tas-soċjetà bħas-sigurtà tal-provvista tal-enerġija u l-materja prima u l-komoditajiet essenzjali, u jiffoka wkoll aktar fuq aspetti tas-sostenibbiltà soċjali bħad-drittijiet tax-xogħol u tal-bniedem, filwaqt li jiġu rispettati l-kompetenzi tal-Istati Membri u diversi sistemi ta’ relazzjonijiet industrijali u l-fattibbiltà ta’ valutazzjoni oġġettiva fil-kuntest tal-aċċess għall-finanzi. Sa mill-bidu, il-KESE argumenta li l-Patt Ekoloġiku jista’ u ser ikun ta’ suċċess biss jekk ikun ukoll patt soċjali. Rigward l-aspetti soċjali tat-tassonomija, il-KESE bħalissa qiegħed jaħdem fuq Opinjoni fuq inizjattiva proprja dwar “It-tassonomija soċjali – sfidi u oppurtunitajiet”. It-tassonomija għandha tintuża wkoll fil-kuntest tal-istandard għall-Bonds Ħodor tal-UE. Il-KESE jqis li huwa importanti li t-tassonomiji jiġu allinjati internazzjonalment fil-qafas tal-Pjattaforma Internazzjonali dwar il-Finanzi Sostenibbli.

2.5

Biex tindirizza t-tħassib soċjali u t-tħassib tal-forza tax-xogħol tal-Patt Ekoloġiku Ewropew, il-KESE jitlob lill-Kummissjoni tipproponi miżuri ta’ politika addizzjonali sabiex tissaħħaħ id-dimensjoni soċjali u dik tal-forza tax-xogħol tal-Patt Ekoloġiku Ewropew, billi tiġi mqabbla ma’ għanijiet soċjali ambizzjużi, f’konformità mad-Dikjarazzjoni ta’ Porto, mal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali u mal-linji gwida tal-ILO għal Tranżizzjoni Ġusta. B’mod partikolari, il-KESE jitlob lill-istituzzjonijiet tal-UE jwettqu mmappjar u analiżi tal-impatti li t-tranżizzjoni ekoloġika se jkollha fuq l-impjieg u l-ħiliet fil-pajjiżi, fir-reġjuni u fis-setturi differenti, inklużi s-sottokuntratturi u l-ktajjen tal-valur downstream. Il-KESE jitlob ukoll li jiġi żgurat li l-Pjani Nazzjonali għall-Enerġija u l-Klima jkun fihom strateġiji ta’ tranżizzjoni ġusta. Barra minn hekk, huwa importanti li jiġu antiċipati u mmaniġġjati l-bidliet fid-dinja tax-xogħol, inkluż permezz ta’ appoġġ immirat bħat-titjib tal-ħiliet meħtieġa, l-iżgurar tal-protezzjoni soċjali, u l-involviment tas-soċjetà kollha involuta fit-tiswir tat-tranżizzjoni, kif ukoll proposti addizzjonali biex jiġu mobilizzati investimenti pubbliċi u privati massivi sabiex jiġu appoġġjati t-tranżizzjonijiet, u jiżdiedu b’mod sinifikanti d-daqs u l-kamp ta’ applikazzjoni tal-Fond ta’ Tranżizzjoni Ġusta biex tlaħħaq mal-isfidi.

2.6

Il-KESE jitlob biex jiġi żgurat li l-qafas regolatorju tal-UE jippermetti lin-negozji tal-UE, inklużi l-SMEs, jiġu minn ta’ quddiem fin-negozju ekoloġiku, filwaqt li jiġi evitat ir-riskju li l-produzzjoni tiġi spostata u jiġu protetti kontra l-importazzjonijiet b’impatt ambjentali negattiv akbar. Dan japplika speċjalment għall-industriji li jużaw ħafna enerġija. Il-KESE jitlob ukoll appoġġ għall-SMEs sabiex jifhmu u jimmaniġġjaw aħjar ir-rekwiżiti klimatiċi u ambjentali li qed jiżdiedu u li huma mmirati lejhom, kemm direttament kif ukoll indirettament.

2.7

Il-KESE jitlob appoġġ b’saħħtu għall-innovazzjoni tal-industriji sabiex jiżviluppaw u jużaw teknoloġiji, materjali, prodotti, proċessi ta’ produzzjoni u mudelli ta’ negozju ekoloġiċi, billi jiġu ffaċilitati, pereżempju, programmi dwar l-idroġenu, il-batteriji, is-semikondutturi, il-qbid u l-użu tal-karbonju, u l-prattiki tal-ekonomija ċirkolari f’diversi oqsma, fosthom l-imballaġġ.

2.8

Biex jissaħħaħ l-impatt globali tal-UE fil-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima, l-UE għandha tipprovdi kundizzjonijiet kompetittivi lill-industriji tal-UE biex jaħtfu l-opportunitajiet ta’ esportazzjoni pprovduti mid-domanda globali tat-teknoloġiji u tas-soluzzjonijiet klimatiċi u b’hekk iżżid il-handprint tal-karbonju tal-UE.

2.9

L-alleanzi industrijali qed juru li huma metodu ta’ suċċess għall-iżvilupp ta’ proġetti industrijali fuq skala kbira u transfruntiera f’oqsma strateġiċi. Dawn l-alleanzi industrijali, flimkien ma’ proġetti importanti ta’ interess Ewropew komuni (IPCEIs), huma kruċjali għall-irkupru u l-promozzjoni ta’ standards Ewropej u teknoloġiji ewlenin, b’mod partikolari f’oqsma fejn is-suq waħdu ma jistax jagħti riżultati jew qed jiġi mfixkel.

2.10

Il-progress lejn Unjoni tal-Enerġija reali għandu jissaħħaħ biex tiġi żgurata t-tranżizzjoni enerġetika lejn sistema tal-enerġija affordabbli, sikura, kompetittiva u sostenibbli. Meta jitqiesu l-isfidi attwali kkawżati mill-gwerra tar-Russja u l-Ukrajna, il-Kummissjoni għandha tiffoka fuq miżuri li simultanjament joħolqu l-akbar benefiċċju b’rabta mal-għanjiet kollha tal-Unjoni tal-Enerġija u jikkontribwixxu għall-isfidi akuti u l-għanijiet fit-tul.

2.11

Is-sitwazzjoni fl-Ukrajna wasslet għall-Komunikazzjoni, REPowerEU (4), li, fuq talba tal-Kunsill Ewropew kienet segwita mill-Pjan REPowerEU bi proposti (5), li, jekk jiġu implimentati kif suppost jaċċelleraw b’mod sinifikanti kemm l-indipendenza tal-enerġija kif ukoll is-sostenibbiltà tal-Unjoni Ewropea. L-għan li nsiru indipendenti mill-gass Russu u fjuwils fossili oħra jeħtieġ kemm diversifikazzjoni urġenti tal-fornituri u tas-sorsi tal-enerġija, aktar solidarjetà kif ukoll miżuri fit-tul li jippromovu t-tranżizzjoni lejn in-newtralità tal-karbonju, filwaqt li jitqiesu l-karatteristiċi ta’ Stati Membri u reġjuni differenti u s-sorsi alternattivi disponibbli. Madankollu, biex jiġi żgurat is-suċċess tal-proċess, irid jiġi mmobilizzat investiment privat u pubbliku suffiċjenti, inkluż użu sħiħ mill-fondi tal-Faċilità għall-Irkupru u r-Reżiljenza u tal-politika ta’ koeżjoni, fost oħrajn. Kif indikat diġà (6), it-tnaqqis tad-domanda għall-gass Russu b’żewġ terzi sal-aħħar tal-2022 huwa kompitu ambizzjuż u jkun ifisser diversifikazzjoni, minn naħa waħda, u primarjament fuq terminu ta’ żmien qasir permezz tal-LNG u l-bijometan, u min-naħa l-oħra permezz ta’ effiċjenza enerġetika u l-espansjoni tas-sorsi ta’ enerġija rinnovabbli. Għandha tiġi evitata infrastruttura permanenti li toħloq limitazzjonijiet futuri fuq alternattivi realistiċi u l-investimenti għandhom ikunu ffukati kemm jista’ jkun fuq is-sorsi ta’ enerġija rinnovabbli u infrastrutturi ta’ appoġġ. L-imsieħba soċjali u s-soċjetà ċivili jridu jkunu involuti mill-qrib f’dawn il-proposti ta’ politika biex jiżguraw l-aċċettazzjoni soċjali, is-sostenibbiltà u s-suċċess tagħhom. Barra minn hekk, biex jiżdied il-livell ta’ rispons għal kriżijiet esterni, ikun hemm bżonn struttura ta’ koordinazzjoni permanenti fil-Kunsill tal-Unjoni Ewropea.

2.12

L-integrazzjoni ulterjuri tas-suq tal-enerġija tal-UE ser ikollha rwol importanti fit-tisħiħ tal-affordabbiltà u tas-sigurtà tal-provvista tal-enerġija. Għal dan l-iskop għandhom jiġu skjerati l-kapaċità ta’ interkonnessjoni suffiċjenti (7) meħtieġa u l-infrastruttura korrispondenti, b’mod partikolari fil-“gżejjer” tal-enerġija (bħall-Peniżola Iberika (8)). Biex jiġi promoss vantaġġ kompetittiv tal-UE fl-enerġija rinnovabbli u biex jiġi żgurat li l-iskjerament tas-sorsi ta’ enerġija rinnovabbli ma jipperikolax is-sigurtà tal-provvista, għandu jitfassal pjan direzzjonali realistiku għall-iżvilupp u l-iskjerament ta’ infrastruttura effiċjenti tal-enerġija rinnovabbli, li jinkludi kapaċitajiet ta’ ħżin u interkonnessjoni suffiċjenti tat-trażmissjoni li jagħmluha possibbli li l-produzzjoni żejda tiġi esportata lejn Stati Membri oħra. Biex tiġi skjerata infrastruttura għal enerġija nadifa malajr, l-Istati Membri jeħtieġ li jħaffu r-ritmu tal-ħruġ tal-permessi.

2.13

Bil-għan li tiżgura t-tisħiħ ta’ kundizzjonijet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni, l-UE għandha tippromovi pprezzar tal-karbonju globali. It-tassazzjoni tal-karbonju għandha tiġi żviluppata u ssimplifikata sabiex tirrifletti l-impatt fuq il-klima b’mod simmetriku u għandha tqis miżuri sabiex jiġi sekwestrat il-karbonju mill-atmosfera. Barra minn hekk, il-KESE għandu jaħdem fuq il-mira tiegħu li jelimina gradwalment is-sussidji fuq sorsi ta’ enerġija li jagħmlu ħsara lill-klima u lill-ambjent, filwaqt li jiżgura li t-tranżizzjoni lejn ekonomija newtrali għall-klima sseħħ b’mod ġust.

2.14

Iż-żieda attwali fil-prezzijiet tal-enerġija tippreżenta theddida kbira kemm f’termini ta’ aktar faqar enerġetiku kif ukoll f’telfien tal-kompetittività għal kumpaniji li jużaw l-enerġija. Il-KESE jitlob azzjonijiet li jtaffu b’suċċess l-impatt taż-żieda fil-prezzijiet tal-enerġija u li jipprevjenu l-faqar enerġetiku fost l-unitajiet domestiċi tal-UE. Huma meħtieġa wkoll miżuri temporanji u mmirati sew biex jillimitaw l-impatt taż-żieda fil-prezzijiet tal-enerġija biex l-SMEs u l-industriji intensivi fl-enerġija jiġu megħjuna jkampaw matul il-kriżi.

2.15

Bħala parti tal-kunsiderazzjoni fit-tul ta’ kif is-suq tal-enerġija qed jirreaġixxi għax-xokkijiet, huwa importanti li jiġu indirizzati l-kawżi prinċipali taż-żidiet fil-prezz tal-enerġija (bħalissa l-prezz tal-gass), kif suġġerit mill-Aġenzija għall-Kooperazzjoni tar-Regolaturi tal-Enerġija (ACER), abbażi tal-valutazzjoni reċenti tagħha (9) tad-disinn tas-suq tal-elettriku u tas-sistema tal-ipprezzar attwali. Barra minn hekk, tista’ tiġi kkunsidrata reviżjoni rigward is-swieq fejn hemm konċentrazzjoni għolja ta’ provvista tal-enerġija, u b’hekk l-operazzjoni normali tista’ titħarbat.

2.16

Iċ-ċittadini u l-konsumaturi għandhom ikunu fiċ-ċentru tat-tranżizzjoni tal-enerġija, permezz tal-appoġġ tal-enerġija komunitarja u tas-sjieda lokali, kif ukoll permezz tat-trasformazzjoni minn konsumaturi għal prosumaturi tal-enerġija. Il-KESE jitlob li jkun hemm kampanji trasparenti ta’ informazzjoni, konsultazzjoni u edukazzjoni biex iħeġġu l-impenn taċ-ċittadini lejn it-tranżizzjoni tal-enerġija.

2.17

Il-KESE jitlob ukoll li tingħata aktar attenzjoni lil problemi fit-tranżizzjoni lejn soċjetà newtrali fil-karbonju, b’mod partikolari b’rabta ma’ industriji li għal diversi raġunijiet tekniċi u/jew finanzjarji jeħtieġu xi żmien biex jadattaw sabiex iżommu l-kompetittività fis-suq.

2.18

Il-KESE laqa’ l-aġġornament tar-Regolament TEN-T sabiex iwieġeb aħjar għal għanjiet u ħtiġijiet topiċi. Għandha tingħata attenzjoni speċjali lill-identifikazzjoni tal-prijoritajiet u lid-definizzjoni ta’ network li jgħaqqad il-bliet kapitali kollha, il-bliet ewlenin, il-portijiet, l-ajruporti u t-terminals kollha tal-Istati Membri, abbażi tal-Kurituri Ewropej. Il-kurituri għandhom jinkludu, kif xieraq, “pontijiet tal-baħar” jew konnessjonijiet bil-baħar ro-ro regolari ta’ densità għolja bejn portijiet tal-kuritur. Fir-rigward tal-koeżjoni territorjali, il-KESE jqis li jeħtieġ li l-Kurituri tan-Network Ewlieni jkunu konnessi aħjar mad-dimensjoni lokali, urbani u reġjonali. Għandhom jiġu identifikati wkoll lakuni bejn ir-rekwiżiti tekniċi tat-TEN-T u r-rekwiżiti tal-mobbiltà militari sabiex jiġi implimentat użu doppju tal-infrastruttura tat-trasport.

2.19

Minħabba ż-żmien pjuttost twil ta’ żvilupp tal-proġetti TEN-T, il-KESE jappoġġja qafas Ewropew tar-regolamentazzjoni u l-finanzjament li jipprovdi stabbiltà fuq perjodu ta’ żmien medju u twil f’termini tal-kurituri u l-proġetti sakemm jiġi kkompletat in-Network Ewropew. Il-KESE jitlob ukoll pjani nazzjonali urġenti għal finanzjament ordinarju jew straordinarju għall-manutenzjoni tal-infrastrutturi tat-TEN-T, kif ukoll pjan ta' monitoraġġ tan-Network Ewlieni fil-livell Ewropew.

2.20

Meta jitqies ir-rwol essenzjali tal-avjazzjoni għall-UE, il-KESE jitlob li jkun hemm approċċ komprensiv u effettiv għall-promozzjoni tal-irkupru u t-tkabbir tal-avjazzjoni sostenibbli.

2.21

Biex jikkontribwixxi għall-isforzi biex jitnaqqsu l-emissjonijiet mit-trasport bit-triq, il-KESE jitlob li jkun hemm kundizzjonijiet regolatorji favorevoli għall-użu ta’ vetturi tat-trasport tal-merkanzija akbar u itqal u ta' kombinazzjonijiet ta’ vetturi fl-Istati Membri kkonċernati u bejniethom. Il-Kummissjoni Ewropea għandha tikkunsidra l-isfidi futuri u speċifiċi tat-trasport tal-merkanzija, u l-iskarsezza prevista ta’ sewwieqa tat-trakkijiet fis-snin li ġejjin, kemm f’termini ta’ nuqqas ta’ tiġdid ġenerazzjonali kif ukoll f’termini ta’ kundizzjonijiet tax-xogħol diffiċli. F’dan il-kuntest, l-iżvilupp ta’ merkanzija multimodali huwa importanti biex tissaħħaħ l-attrattività tal-merkanzija bil-ferrovija bħala parti minn katina loġistika kompluta, flimkien ma’ titjib tal-kundizzjonijiet tax-xogħol tal-ħaddiema tat-trasport.

2.22

Il-KESE jilqa’ l-iżvilupp tal-qafas ta' mobbiltà urbana tal-UE u jitlob li t-trasport urban, speċjalment it-trasport pubbliku, isir aktar inklużiv, biex b’hekk jiġu promossi opportunitajiet indaqs għaċ-ċittadini.

2.23

Biex tissaħħaħ il-mobbiltà sostenibbli u intelliġenti, il-KESE jitlob li jkun hemm inizjattiva b’saħħitha mill-Kummissjoni biex tniedi proġetti diġitali fuq skala kbira dwar it-trasport, li huma essenzjali, pereżempju, għall-multimodalità effiċjenti u l-ottimizzazzjoni tal-użu tal-kapaċitjiet.

2.24

Minħabba li s-sistemi tal-enerġija, tat-trasport u dawk diġitali huma dejjem aktar konnessi, hemm bżonn ta’ Networks Integrati tat-Trasport, Diġitali u tal-Enerġija. Sabiex jittejbu s-sinerġiji u tiżdied ir-reżiljenza globali tal-infrastrutturi ġenerali, il-KESE jitlob li jkun hemm reviżjoni tal-konġestjonijiet u tal-vulnerabbiltajiet kbar fir-rigward tal-interkonnessjonijiet ta’ dawn is-sistemi, kemm mill-perspettivi attwali, kif ukoll dawk fit-tul.

2.25

Il-KESE jitlob ukoll li tiżdied ir-reżiljenza tan-network tal-enerġija, tat-trasport u n-network diġitali għat-tibdil fil-klima, għal perikli naturali, u għad-diżastri kkawżati mill-bniedem, sabiex jiġi ġġenerat u miżmum il-valur dejjiemi tal-infrastruttura. Kollox ma’ kollox, il-KESE jitlob li jkun hemm miżuri li jtejbu l-adattament għat-tibdil fil-klima u l-impatti tiegħu.

2.26

Biex tiġi salvagwardjata s-sostenibbiltà tas-sistemi tal-ikel u l-kompetittività tal-produtturi Ewropej, il-KESE jitlob li jkun hemm trawwim ta’ awtonomija strateġika miftuħa, inkluża awtonomija mtejba tal-proteini, l-iżgurar tar-reċiproċità tal-istandards tal-kummerċ (ekonomiċi, soċjali, ambjentali), il-promozzjoni tar-riċerka, it-titjib tad-diġitalizzazzjoni, l-iżvilupp ta’ teknoloġiji u żrieragħ innovattivi, u l-promozzjoni ta’ prezzijiet ġusti li jinkludu spejjeż ogħla tal-input u spejjeż għal aktar sostenibbiltà.

2.27

Il-Politika Agrikola Komuni u l-Politika Komuni tas-Sajd għandhom jagħtu kontribut sinifikanti għal sistemi tal-ikel aktar sostenibbli u reżiljenti. Għandha tiġi żgurata parteċipazzjoni strutturata u wiesgħa tas-soċjetà ċivili fl-implimentazzjoni tal-Istrateġija mill-Għalqa sal-Platt. Il-proposta għal qafas leġiżlattiv għas-sistemi tal-ikel sostenibbli għandha tinkludi miri ċari, indikaturi, mekkaniżmu ta’ monitoraġġ u valutazzjoni ta’ monitoraġġ b’saħħithom.

3.   Ewropa lesta għall-era diġitali

3.1

Il-pandemija u l-gwerra fl-Ukrajna enfasizzaw l-importanza kritika tat-teknoloġiji diġitali u l-ħtieġa li l-UE żżid is-sovranità diġitali tagħha. Il-KESE laqa’ l-Kumpass Diġitali u l-Perkors għad-Deċennju Diġitali u jitlob li jkun hemm introduzzjoni effiċjenti tal-mekkaniżmu ta’ governanza u l-iffaċilitar ta’ implimentazzjoni rapida tal-miri. Il-pandemija enfasizzat ukoll l-isfidi li tista’ toħloq it-tranżizzjoni diġitali u l-KESE jitlob li jissaħħaħ id-djalogu soċjali fil-livell Ewropew, nazzjonali u tal-industrija biex jiġi żgurat li din it-tranżizzjoni tkun ukoll waħda ġusta.

3.2

Il-KESE jsib li l-kooperazzjoni bejn il-Kummissjoni u l-Istati Membri hija kruċjali fl-evalwazzjoni tal-progress u l-valutazzjoni tal-miżuri meħtieġa biex jintlaħqu l-miri, inkluż permezz ta’ proġetti f’diversi pajjiżi. Il-KESE jitlob ukoll li r-rapport dwar l-Istat tad-Deċennju Diġitali jikkontribwixxi għall-kodiviżjoni tal-għarfien u tal-prattiki tajba bejn l-Istati Membri.

3.3

Il-KESE saħaq dwar il-ħtieġa li t-trasformazzjoni diġitali sseħħ b’mod sostenibbli, li tiffoka fuq il-bniedem u b’mod inklużiv li jaħdem għal kulħadd, mingħajr ma tkompli tapprofondixxi l-firda diġitali eżistenti jew toħloq inugwaljanzi ġodda, filwaqt li tiżgura l-kundizzjonijiet tax-xogħol, il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata u s-saħħa u s-sigurtà tal-ħaddiema. Għal dan il-għan, huwa importanti wkoll li jiġu antiċipati u mmaniġġjati l-bidliet fid-dinja tax-xogħol, filwaqt li jsir użu mid-djalogu soċjali f’diversi livelli u jissaħħu l-ħiliet meħtieġa u kundizzjonijiet tax-xogħol xierqa, inkluż fit-telexogħol u fix-xogħol fuq il-pjattaformi, billi tiġi segwita evalwazzjoni fil-livell tal-UE tal-hekk imsejjaħ “dritt għall-iskonnessjoni”.

3.4

L-investiment fl-infrastruttura diġitali li tiżgura aċċessibbiltà aħjar u l-iżvilupp tas-suq uniku fid-data huma faċilitaturi essenzjali u meħtieġa ta’ żvilupp diġitali adatt fir-reġjuni kollha tal-UE. Il-KESE jitlob implimentazzjoni effiċjenti ta’ miżuri li jsaħħu l-moviment liberu tad-data, filwaqt li jiżguraw protezzjoni xierqa tad-data, il-privatezza u l-proprjetà intellettwali.

3.5

L-UE għandha tkompli l-progress lejn l-istabbiliment ta’ sistema ta’ konnettività sikura u awtonoma bbażata fl-ispazju għall-provvista ta’ servizzi ta’ komunikazzjoni bis-satellita garantiti u reżiljenti, li ser iżżid id-disponibbiltà tal-broadband b’veloċità għolja u konnettività bla xkiel madwar l-Ewropa,

3.6

Il-KESE jqis li huwa importanti li jitkompla l-iżvilupp tas-sistemi tat-trasport intelliġenti lejn Spazju Komuni Ewropew tad-Data dwar il-Mobbiltà, jiġifieri effiċjenza mtejba u prerekwiżiti għal kundizzjonijiet tax-xogħol imtejba, kif ukoll għal multimodalità bla xkiel.

3.7

Il-KESE jqis li huwa raġonevoli li jkun hemm dipendenza minn parteċipanti b’saħħithom fis-suq Ewropew biex jimplimentaw servizzi finanzjarji diġitali. Il-KESE jqis li hemm bżonn urġenti ta’ azzjoni biex is-settur kriptografiku jsir trasparenti u biex jiġu protetti l-utenti finali tal-finanzi diġitali, tiġi salvagwardjata l-istabbiltà finanzjarja, tiġi protetta l-integrità tas-settur finanzjarju tal-UE, u jiġu żgurati kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni fost l-operaturi differenti fis-sistema ekonomika u f'dik finanzjarja kif ukoll biex is-settur kriptografiku jiġi ggwidat lejn mekkaniżmi operattivi aktar sostenibbli u inqas intensivi fl-enerġija.

3.8

Billi l-ħiliet u l-kompetenzi huma faċilitaturi essenzjali tat-trasformazzjoni diġitali, il-KESE jitlob li jkun hemm żvilupp kontinwu ta’ modi, kemm biex iżidu t-talent ta’ livell għoli, kif ukoll biex isaħħu l-ħiliet u l-kompetenzi taċ-ċittadini u tal-ħaddiema biex jaħtfu aħjar l-opportunitajiet ipprovduti mid-diġitalizzazzjoni u biex jiġu mmaniġġjati r-riskji relatati magħha.

3.9

Sabiex tingħata spinta lill-eċċellenza tal-UE fid-diġitalizzazzjoni, il-kumpaniji Ewropej jeħtieġu kundizzjonijiet favorevoli għall-innovazzjoni, l-investiment u l-operat, meta mqabbla ma’ kompetituri barranin. Meta jitqies li l-kooperattivi huma partikolarment adattati biex jappoġġjaw il-parteċipazzjoni inklużiva fil-governanza tal-pjattaformi diġitali, il-KESE jħeġġeġ il-provvista ta' inizjattivi li jippromovu l-iżvilupp ta’ pjattaformi kooperattivi diġitali.

3.10

Meta jiġu promossi negozji innovattivi, irid jiġi żgurat li n-negozji kollha, inklużi l-intrapriżi mikro, żgħar u ta’ daqs medju u l-intrapriżi tal-ekonomija soċjali jkunu jistgħu jiġu involuti fil-progress. u jibbenefikaw minnu. Fil-fehma tal-KESE, huwa importanti li jittejjeb l-użu tal-IA u ta’ teknoloġiji avvanzati oħra, iżda jrid jiġi rikonoxxut ukoll li ħafna SMEs iħabbtu wiċċhom ma’ sfidi saħansitra fl-adozzjoni ta’ teknoloġiji diġitali bażiċi.

3.11

Huwa dejjem aktar importanti għall-atturi kollha, inkluż ktajjen ta’ valur sħaħ, li tingħata l-attenzjoni dovuta liċ-ċibersigurtà, u l-kriżijiet enfasizzaw aktar minn qatt qabel l-importanza tagħha biex jiġi żgurat il-funzjonament tajjeb tal-ekonomija u s-soċjetà u biex jinżammu konnessjonijiet internazzjonali. Dan jitlob azzjoni msaħħa mill-Istati Membri, inkluża kooperazzjoni ffaċilitata mill-Kummissjoni. Huwa wkoll dejjem aktar importanti li tiġi miġġielda d-diżinformazzjoni, filwaqt li jiġi żgurat li ma tintużax bħala skuża biex jiġu limitati l-libertajiet pubbliċi, b’mod partikolari l-libertà tal-espressjoni.

3.12

Il-KESE jitlob li jkun hemm mobilizzazzjoni ta’ finanzjament, kemm pubbliku kif ukoll privat, biex jiġi ffaċilitat l-investiment fir-riċerka u fl-innovazzjoni, fl-edukazzjoni u fit-taħriġ kif ukoll fl-infrastruttura teknika. Il-qafas regolatorju huwa fattur ġenerali ieħor li jsawwar l-iżvilupp diġitali. Il-KESE jqis li huwa importanti li r-regolazzjoni li qed tevolvi, tħeġġeġ l-innovazzjoni, l-investiment u kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni, f'konformità mad-drittijiet tal-bniedem u mal-għanjiet ambjentali u klimatiċi.

3.13

Peress li d-diġitalizzazzjoni għadha xprun importanti għat-tkabbir ekonomiku globali, il-KESE jemmen li l-politiki relatati mat-tassazzjoni tal-ekonomija diġitalizzata għandhom ifittxu li jippromovu, u mhux ixekklu, it-tkabbir ekonomiku u l-kummerċ u l-investiment transfruntiera.

3.14

Kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni u bbażati fuq ir-regoli għall-attivitajiet diġitali huma importanti wkoll fil-livell internazzjonali, u s-suq uniku jwitti t-triq biex l-UE tkun attur globali influwenti u b’saħħtu. Il-KESE jitlob li jsir użu minn firxa wiesgħa ta’ għodod, mill-azzjoni diplomatika sal-kooperazzjoni fl-innovazzjoni u ftehimiet kummerċjali, biex jiġu promossi l-approċċ iċċentrat fuq il-bniedem u l-affidabbiltà tat-teknoloġiji diġitali. Minħabba li din hija entità li tistabbilixxi l-istandards globali, teħtieġ ukoll kompetittività globali, li tistrieħ fuq kooperazzjoni soda bejn l-Istati Membri.

4.   Ekonomija li topera għan-nies

4.1

L-iżvilupp soċjoekonomiku attwali huwa akkumpanjat minn livell għoli ta’ inċertezza assoċjata mal-pandemija tal-COVID-19 li għadha għaddejja, u huwa aggravat aktar mill-gwerra fl-Ukrajna u t-tensjonijiet ġeopolitiċi li qed jikbru mar-Russja. Huwa kruċjali li l-Istati Membri jsaħħu u jikkoordinaw b’mod effiċjenti l-politiki ekonomiċi, tas-saħħa u soċjali tagħhom, jindirizzaw b’mod effettiv l-iżbilanċi makroekonomiċi u jiżguraw finanzi pubbliċi sodi. Fl-istess waqt, iridu jtejbu wkoll il-kwalità u l-kompożizzjoni tal-investimenti pubbliċi tagħhom biex jagħmlu disponibbli r-riżorsi finanzjarji meħtieġa, inkluż billi jinkoraġġixxu l-investiment privat, sabiex jappoġġjaw it-trasformazzjoni soċjoekoloġika tal-ekonomija, bil-għan li jippromovu livell għoli ta’ impjieg, impjiegi ta’ kwalità għolja, il-benesseri, jiżguraw dħul adegwat, filwaqt li jiżguraw li ma jnaqqsux il-motivazzjoni tan-nies li jkunu attivi fis-suq tax-xogħol.

4.2

L-UE għandha tiffoka fuq vantaġġ kompetittiv għall-industrija u l-impjiegi tal-UE bħala elementi kruċjali għall-prosperità, kif ukoll fuq il-ġlieda kontra l-inugwaljanza u l-faqar fil-proċess ta’ rkupru. Il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali, bħala l-istrument ta’ gwida għall-politika soċjali tal-UE, għandu jkun fil-qalba tal-istrateġija ta’ rkupru biex jiġi żgurat li l-irkupru ekonomiku u dak soċjali jimxu id f’id. L-UE għandha tagħti attenzjoni partikolari lill-appoġġ ta’ gruppi vulnerabbli permezz ta’ politiki attivi u inklużivi akkumpanjati minn servizzi soċjali essenzjali u abilitanti.

4.2.1

Abbażi tas-suċċess konġunturali tagħhom, kemm in-Next Generation EU, kif ukoll il-Faċilità għall-Irkupru u r-Reżiljenza jridu jiġu vvalutati bħala għodod effettivi biex jirrispondu għall-kriżi attwali kkawżata mill-gwerra, li aktarx ser twassal għal konsegwenzi drammatiċi għall-ekonomija Ewropea. Dawn l-għodod jikkumplimentaw il-mekkaniżmi strutturali eżistenti biex jitrawmu t-tkabbir ekonomiku u l-konverġenza ’l fuq, jipproteġu l-kundizzjonijiet tal-għajxien, u jiżguraw il-paċi soċjali u l-istabbiltà fl-UE.

4.3

L-UE u l-gvernijiet nazzjonali għandhom jieħdu miżuri biex itaffu l-impatt tal-gwerra fl-Ukrajna, kemm sabiex jimminimizzaw iż-żieda fil-prezzijiet u l-ispejjeż tal-enerġija għall-familji u l-intrapriżi, kif ukoll biex jappoġġjaw l-ekonomija u l-impjiegi bl-aġġustament tal-miżuri ta’ emerġenza eżistenti. Biex tgħin lill-intrapriżi jlaħħqu mal-kriżijiet u jkunu jistgħu joħolqu u jżommu l-impjiegi, il-Kummissjoni għandha timmonitorja kontinwament l-impatti tal-pandemija u tal-gwerra fuq in-negozji tal-UE ta’ kull daqs, u tkun ippreparata għal miżuri ta’ appoġġ temporanji neċessarji, filwaqt li tiżgura kundizzjonijiet ġusti għall-kompetizzjoni.

4.4

Il-KESE jappoġġja bis-sħiħ l-objettiv li l-investimenti jiġu orjentati mill-ġdid b’tali mod li jikkontribwixxu għat-tranżizzjoni tal-UE lejn ekonomija sostenibbli. Fit-twettiq ta’ dan, jeħtieġ li tingħata attenzjoni lil “greenwashing” jew “sustainability washing” qarrieqa. Il-Kumitat jistenna li l-Kummissjoni ser tinvolvi attivament lill-imsieħba soċjali u lis-soċjetà ċivili fit-tfassil u l-implimentazzjoni ta’ finanzjament sostenibbli.

4.5

L-Istati Membri tal-UE jeħtieġ li jkollhom spazju fiskali xieraq biex jiġġieldu kontra l-impatti ekonomiċi u soċjali negattivi tal-gwerra fl-Ukrajna. Dan ikompli jsaħħaħ il-ħtieġa għar-reviżjoni tal-qafas ta’ governanza ekonomika tal-UE. Madankollu, l-Istati Membri jridu jikkonsolidaw il-finanzi pubbliċi tagħhom waqt perjodi ta’ tkabbir pożittiv biex dan jagħmilha possibbli li jkun hemm reazzjoni waqt riċessjonijiet. F’dan l-isfond ukoll, il-KESE jtenni t-twissija tiegħu kontra d-diżattivazzjoni prematura tal-klawżola ġenerali ta’ salvataġġ.

4.5.1

Barra minn hekk, il-KESE jitlob għal qafas ta’ governanza ekonomika orjentat lejn il-prosperità rivedut u bbilanċjat mill-ġdid, li jagħti l-istess piż lil firxa ta’ għanijiet ta’ politika ewlenin, bħal tkabbir sostenibbli u inklużiv, impjieg sħiħ u xogħol deċenti, ekonomija tas-suq soċjali u kompetittiva u finanzi pubbliċi stabbli. Ekonomija Ewropea kompetittiva li tkun ukoll soċjalment u ambjentalment sostenibbli hija prerekwiżit għat-tisħiħ tal-prosperità tal-Ewropej kollha.

4.5.2

Ukoll, l-ekonomiji li fihom il-politiki fiskali nazzjonali jirrikonoxxu l-ħtieġa li jinbnew riżervi ta’ dħul fi żminijiet ta’ tkabbir, mentri jibqa’ jiġi żgurat l-investiment meħtieġ għall-prosperità futura, se jkunu aktar reżiljenti fil-ġlieda kontra l-impatti negattivi tat-tnaqqis fir-ritmu ekonomiku.

4.5.3

Ser ikun essenzjali l-infurzar adatt tal-Patt ta’ Stabbiltà u Tkabbir, rivedut wara l-konklużjoni tar-rieżami li għaddej bħalissa, preferibbilment b’regoli simplifikati u proċikliċità mnaqqsa u li jirrifletti l-kuntest ta’ wara l-pandemija, sabiex jgħin lill-Istati Membri jpoġġu l-finanzi pubbliċi tagħhom fuq pedament sostenibbli u jsaħħu l-fiduċja fl-investiment. Kwalunkwe qafas fiskali futur jeħtieġ: li a) jippromovi finanzi pubbliċi sostenibbli li jippermettu aktar investimenti pubbliċi; b) jippermetti politika aktar kontroċiklika, u c) jippermetti flessibbiltà akbar u divrenzjar speċifiku għall-pajjiżi fir-rigward tal-perkorsi ta’ aġġustament tad-dejn, filwaqt li fl-istess ħin jiggarantixxi s-sostenibbiltà fiskali. B’mod aktar speċifiku, waħda mill-proposti ewlenin tal-KESE għar-reviżjoni tal-qafas fiskali hija li tiġi introdotta regola tad-deheb għall-investimenti pubbliċi, mingħajr ma tikkomprometti l-istabbiltà fiskali u finanzjarja fuq terminu medju u l-valur tal-euro, flimkien ma’ regola tal-infiq.

4.5.4

Għalhekk, kemm il-parlamenti nazzjonali kif ukoll il-Parlament Ewropew iridu jżommu r-rwol prominenti tagħhom fil-qafas futur tal-governanza ekonomika tal-UE, sabiex isaħħu r-responsabbiltà demokratika tal-Unjoni. Il-KESE ħa nota tal-idea li titwaqqaf Skema għall-Qgħad, li oriġinarjament kienet inkluża fil-prijoritajiet politiċi tal-Kummissjoni Ewropea. Fid-dawl tal-effetti tal-kriżi tal-COVID u l-gwerra attwali fl-Ukrajna, il-KE tista’ tkompli b’aktar diskussjonijiet mal-Istati Membri u mal-imsieħba soċjali dwar għodod possibbli fuq medda twila ta' żmien, jiġifieri Skemi ta’ Riassigurazzjoni tal-Qgħad, biex tindirizza problemi sistemiċi.

4.6

Il-mekkaniżmu SURE (10) kellu rwol fundamentali biex itaffi l-impatt tal-pandemija, u wera li huwa għodda effettiva. B’dan bħala tagħlima, il-KESE jitlob li tiġi vvalutata l-possibilità għal użu ulterjuri ta’ dan il-mekkaniżmu.

4.7

L-approfondiment tal-Unjoni Ekonomika u Monetarja jimxi id f’id mat-tisħiħ tal-governanza ekonomika, inkluż it-tlestija tal-unjoni bankarja u tas-swieq kapitali u t-tisħiħ tar-rwol tas-Semestru Ewropew fiż-żieda tat-tkabbir, tal-koeżjoni, tal-inklużività, tal-kompetittività u tal-konverġenza.

4.8

Il-KESE jqis li, minħabba l-isfidi maħluqa mill-gwerra, u b’mod partikolari l-ħtieġa li dejjem qiegħda tikber kemm għan-nefqa tad-difiża kif ukoll għan-nefqa tal-enerġija, jistgħu jiġu stabbiliti mekkaniżmi ġodda ta’ riżorsi proprji mill-Unjoni Ewropea.

4.9

Il-frammentazzjoni tas-swieq kapitali fl-Istati Membri ma toħloqx ambitu suffiċjenti għal aċċess aktar faċli għan-negozji għar-riżorsi finanzjarji fis-suq uniku kapitali. Għalhekk hemm bżonn ta’ aktar progress fl-ikkompletar tal-Unjoni tas-Swieq Kapitali. L-approfondiment tal-Unjoni tas-Swieq Kapitali u tal-Unjoni Bankarja għandu jiffoka fuq it-tisħiħ tal-mezzi ta’ finanzjament u l-promozzjoni tal-kontribut tas-settur privat għall-isforzi ta’ investiment. Il-KESE jitlob li f’dan il-proċess jintlaħaq bilanċ tajjeb bejn il-kondiviżjoni tar-riskju u t-tnaqqis tar-riskju u, b’mod partikolari, jilqa’ l-isforzi għat-tisħiħ tal-monitoraġġ tar-riskji sistemiċi li jirriżultaw mill-kriżi klimatika. Barra minn hekk, huwa importanti wkoll li jitqiesu r-riskji tas-sostenibbiltà soċjali, li qed jipperikolaw il-koeżjoni soċjali minħabba d-distakki fid-distribuzzjoni li qed jiżdiedu. Ir-regolamentazzjoni tas-suq finanzjarju għandha tagħti prijorità wkoll lill-effiċjenza aktar milli lill-kumplessità u tipprovdi livell għoli ta’ protezzjoni tal-konsumatur.

4.10

Il-partijiet interessati kollha għandhom ikunu involuti fl-iżvilupp u fl-implimentazzjoni ta’ miżuri biex itejbu l-litteriżmu finanzjarju, l-effiċjenza tar-regoli tal-protezzjoni, u t-tnaqqis tal-asimmetriji tal-informazzjoni bejn il-fornituri tas-servizzi finanzjarji u ċ-ċittadini.

4.11

Is-Suq Uniku Ewropew għandu jikseb il-potenzjal sħiħ tiegħu. Il-qligħ ekonomiku jista’ jiġi żgurat kemm permezz ta’ applikazzjoni u infurzar aħjar u aktar effettiv tal-leġiżlazzjoni eżistenti, kif ukoll permezz tal-approfondiment tagħha. It-tneħħija ulterjuri ta’ ostakli għall-moviment liberu tal-prodotti u s-servizzi ġġib magħha benefiċċji għal kulħadd – għall-klijenti, għall-ħaddiema u għan-negozji. Il-funzjonament tajjeb tas-Suq Uniku jiddependi wkoll mis-sikurezza u l-kwalità tal-oġġetti u s-servizzi.

4.12

Il-KESE huwa mħasseb dwar l-eżistenza ta’ kompetizzjoni inġusta fil-qasam tat-taxxa fi ħdan l-UE u li tippromovi l-evitar tat-taxxa. Il-Kumitat jemmen li unjoni monetarja effettiva tirrikjedi politika fiskali koerenti u konsistenza bejn ir-regoli fiskali tal-membri tagħha. Il-KESE ppropona wkoll li jitnieda Patt Ewropew biex jiġu miġġielda b’mod effettiv il-frodi, l-evażjoni u l-evitar tat-taxxa u l-ħasil tal-flus.

4.13

Burokrazija eċċessiva toħloq spejjeż bla bżonn għall-ekonomija u s-soċjetà. L-UE tal-futur m’għandhiex tiffoka fuq il-mikroġestjoni, iżda għandha tkun iggwidata mill-prinċipju ta’ regolamentazzjoni aħjar. Madankollu, dan ma għandux isir għad-detriment ta’ standards għoljin tal-protezzjoni tal-konsumatur, ta' dawk soċjali, tax-xogħol u ta' dawk ambjentali li huma inerenti fl-ekonomija soċjali tas-suq. Fil-livell Ewropew, tista’ tiżdied il-kapaċità tal-imsieħba soċjali li jsolvu l-problemi, pereżempju biex jibbilanċjaw interessi differenti.

4.14

L-intraprenditorija tirrappreżenta kompetenza ewlenija għat-titjib tal-kompetittività, l-innovazzjoni u l-benesseri u l-iżvilupp ta’ ekonomija soċjali u ekoloġika, aktar u aktar fil-kuntest tal-irkupru ta’ wara l-pandemija. It-tħeġġiġ tal-edukazzjoni intraprenditorjali għall-iżvilupp ta' ħiliet intraprenditorjali, jista’ jkun mod li bih jitnaqqas il-qgħad, speċjalment fost iż-żgħażagħ. L-intraprenditorija fil-forom u s-setturi kollha tagħha (inklużi t-turiżmu, l-industrija, l-ekonomija tal-pjattaformi, l-ekonomija soċjali u l-professjonijiet liberi) hija essenzjali għat-tkabbir ekonomiku, l-innovazzjoni, l-impjieg u l-inklużjoni soċjali. Huwa importanti li jiġu identifikati u mwieġba d-diffikultajiet li jiffaċċjaw l-SMEs (speċjalment negozji żgħar ħafna, li ħafna drabi jkunu negozji tal-familja) meta jaċċessaw is-Suq Uniku, partikolarment fil-kuntest tat-tranżizzjonij ekoloġika u dik diġitali. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni sabiex tieħu azzjonijiet konkreti fil-programm ta’ ħidma tagħha biex tindirizza l-ostakli għas-suq uniku li huma diġà identifikati (11).

4.15

Il-KESE jappoġġja li tiġi adottata taħlita ta’ politiki ekonomiċi li jagħmlu użu effettiv tar-riżorsi domestiċi disponibbli, kemm pubbliċi kif ukoll privati, inklużi r-riżorsi finanzjarji maħluqa fil-qafas ta’ Next Generation EU u l-Faċilità għall-Irkupru u r-Reżiljenza. In-nuqqas identifikat tal-involviment tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili kien u għadu kwistjoni ta’ tħassib għall-KESE. Is-soċjetà ċivili organizzata titlob proċeduri aktar formali li jiffaċilitaw skambji reali fl-implimentazzjoni u l-evalwazzjoni tal-Pjani Nazzjonali għall-Irkupru u r-Reżiljenza. Il-prinċipju tas-sħubija għandu jservi bħala mudell ta’ referenza għal mekkaniżmu effettiv tal-involviment tas-soċjetà ċivili.

4.16

Il-KESE jappoġġja l-proposti leġiżlattivi tal-Kummissjoni fil-qasam tat-tassazzjoni tal-kumpaniji u jfaħħar il-koordinazzjoni tagħhom mad-diskussjonijiet globali li saru fil-livell tal-OECD/Qafas Inklużiv sabiex jintlaħaq kunsens globali.

4.17

Il-Kumitat jappoġġja kwalunkwe sforz immirat lejn it-tnaqqis tal-kostijiet tal-konformità għall-kumpaniji u l-awtoritajiet tat-taxxa Ewropej meta tiġi biex titfassal is-sistema l-ġdida tat-tassazzjoni. In-negozji Ewropej m’għandhomx jinġiebu fi żvantaġġ kompetittiv. L-implimentazzjoni sħiħa tal-Pilastru 2 tal-ftehim globali dwar it-taxxa se tkun kumplessa u se tirrikjedi żmien twil u sforz sinifikanti, kemm min-naħa tal-kumpaniji kif ukoll min-naħa tal-awtoritajiet tat-taxxa. L-adozzjoni u l-implimentazzjoni uniformi fl-UE u blokki kummerċjali oħra fl-istess mument tar-regoli miftiehma internazzjonalment, huma ta’ interess ewlieni għall-UE u għall-Istati Membri tagħha.

4.18

L-intraprenditorija soċjali jistħoqqilha attenzjoni partikolari fid-dawl tar-rwol li din il-forma ta’ intraprenditorija jista’ jkollha biex tegħleb il-kriżi. L-implimentazzjoni tal-pjan ta’ azzjoni għall-ekonomija soċjali se jkollha rwol ewlieni fit-tisħiħ ta’ dan is-settur. Id-definizzjoni ta’ ekosistema speċifika tal-ekonomija soċjali fl-istrateġija industrijali l-ġdida trid twassal għal azzjonijiet konkreti sabiex l-ekonomija soċjali ssir ekoloġika, diġitali u reżiljenti.

4.19

Wara l-pandemija hemm ħtieġa akbar għat-trawwim ta’ mobbiltà tat-tagħlim ta’ kwalità għal kulħadd u r-rikonoxximent tar-riżultati tat-tagħlim tagħha, għalhekk il-KESE jippromovi l-bini ta’ Żona Ewropea tal-Edukazzjoni vera sal-2025 għat-tagħlim tal-Ewropa. Dan jista’ jinkiseb permezz ta’ finanzjament u, fuq kollox, permezz ta’ kooperazzjoni transsettorjali fil-qasam tal-edukazzjoni.

4.20

Politika moderna tal-konsumatur għandha tiżgura li l-konsumaturi jkollhom id-drittijiet u l-protezzjoni li jeħtieġu. Is-Suq Uniku jagħmilha aktar faċli għall-konsumaturi u n-negozji tal-UE biex jixtru u jbigħu oġġetti u servizzi minn naħa għal oħra tal-fruntiera, kemm online kif ukoll offline. Dan jeħtieġ fiduċja u kunfidenza fis-suq, leġiżlazzjoni mmirata u infurzar effettiv. L-informazzjoni u t-taħriġ tal-konsumatur għandhom jgħinuhom ukoll sabiex jagħmlu għażliet aktar responsabbli.

4.21

L-aċċess għall-involviment tal-voluntiera jeħtieġ li jittejjeb u jiżdied fl-ambitu u l-kwalità tiegħu. Il-potenzjal għall-involviment volontarju ta’ persuni ta’ kull sfond u età għandu jiġi eżaminat u implimentat f’oqfsa innovattivi u flessibbli li joħolqu possibilitajiet ġodda. L-2025 għandha tiġi ddikjarata mill-UE bħala s-Sena Ewropea tal-Voluntiera. Dan ikun rikonoxximent ġust għall-isforzi u l-impatt tal-voluntiera matul il-kriżi tal-COVID-19 u l-gwerra fl-Ukrajna. Dan jenfasizza l-importanza tagħhom għas-saħħa u għall-benesseri fl-Ewropa u anke r-rwol tagħhom fl-irkupru u l-futur tal-Ewropa.

4.22

Il-professjonijiet liberi huma fattur soċjali u ekonomiku ewlieni fl-Istati Membri kollha u huma responsabbli għal servizzi pubbliċi importanti f’oqsma bħas-saħħa, il-ġustizzja, is-sigurtà, il-lingwa u l-arti. Huwa għalhekk meħtieġ li ssir valutazzjoni tal-impatt speċifika dwar il-konsegwenzi tal-proposti leġiżlattivi fuq professjonijiet liberi, qabel u wara li tiġi adottata l-leġiżlazzjoni Ewropea. F’dan ir-rigward, il-leġiżlatur Ewropew għandu jqis b’mod speċjali l-effetti negattivi tal-piż burokratiku fuq il-professjonijiet liberi.

5.   Ewropa aktar b’saħħitha fid-dinja

5.1

Il-KESE jappella għal ambjent ta’ kummerċ internazzjonali miftuħ, ġust, inklużiv u prevedibbli li jappoġġja d-demokrazija u l-istat tad-dritt, il-paċi u l-istabbiltà, is-sostenibbiltà soċjali u ambjentali, u ordni kummerċjali globali miftuħa, ġusta u bbażata fuq ir-regoli. Jeħtieġ li l-Ewropa tipproteġi r-regoli kummerċjali globali, tiżgura kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni, u ssib bilanċ bejn l-awtonomija strateġika u l-ftuħ għall-kummerċ internazzjonali, billi tippromovi bażi industrijali b’saħħitha u ktajjen ta’ provvista internazzjonali reżiljenti.

5.2

Madankollu, kemm l-iżviluppi fiċ-Ċina f'dawn l-aħħar snin, kif ukoll l-aggressjoni Russa li għaddejja bħalissa, jagħmluha ċara li ż-żieda fil-kummerċ internazzjonali mhux neċessarjament tgħin biex jissaħħu l-proċessi demokratiċi. Għalhekk, jeħtieġ li l-UE tippromovi l-valuri fundamentali tagħha, bħar-rispett għad-drittijiet tal-bniedem, l-istat tad-dritt u l-libertà tal-midja fil-politika kummerċjali tagħha.

5.3

Il-KESE jemmen li huwa importanti li jitkompla l-indirizzar tad-dipendenzi kritiċi tal-UE fuq pajjiżi terzi. Dan japplika speċjalment għall-enerġija, għall-materja prima, għall-ikel, għall-prodotti tas-saħħa, għall-infrastruttura u għat-teknoloġiji. Japplika wkoll għad-dimensjoni industrijali tal-politiki tas-sigurtà, tad-difiża u tal-ispazju. L-UE għandha tirrevedi b’mod partikolari n-nuqqas ta’ kapaċità industrijali u d-dipendenza tagħha minn imsieħba li mhumiex affidabbli.

5.4

Fl-istess ħin, it-tisħiħ tal-awtonomija strateġika miftuħa tal-UE u rwol globali aktar b’saħħtu jeħtieġu kooperazzjoni ma’ msieħba f’diversi oqsma, inkluż fil-kummerċ. Il-KESE jitlob il-konklużjoni ta’ negozjati dwar il-ftehimiet kummerċjali bilaterali u l-iżvilupp ta’ kooperazzjoni multilaterali fi ħdan id-WTO. It-tisħiħ tar-relazzjonijiet mal-imsieħba tal-Amerka Latina, abbażi tal-ftehimiet modernizzati, jista’ jkun ukoll opportunità topika għall-UE sabiex issaħħaħ il-pożizzjoni tagħha.

5.5

Il-KESE jenfasizza r-rwol kruċjali tas-soċjetà ċivili fil-kummerċ, u jenfasizza l-ħtieġa li tingħata spinta lill-kooperazzjoni mas-soċjetà ċivili, mit-tiswir sal-monitoraġġ tal-għodod u l-ftehimiet kummerċjali (Ftehimiet ta’ Kummerċ Ħieles, Ftehimiet ta’ Sħubija Ekonomika u Ftehimiet ta’ Investiment). Dan jgħin fit-twettiq tal-għanijiet tal-istrateġija kummerċjali l-ġdida tal-UE, billi jiżgura li l-ftehimiet kummerċjali konklużi ser jikkontribwixxu għal żvilupp li huwa ekonomikament, soċjalment u ambjentalment sostenibbli kemm għall-UE kif ukoll għall-pajjiżi msieħba fin-negozjati.

5.6

Hemm bżonn ukoll kooperazzjoni fl-oqsma tat-trasport, dawk diġitali u tal-enerġija, li ħolqu opportunitajiet ġodda eż., għall-kooperazzjoni bejn l-UE u l-Istati Uniti. Il-Kurituri tan-Network Ewlieni jeħtieġ li jkunu interkonnessi aħjar mal-bqija tad-dinja għall-merkanzija u l-passiġġieri. Il-KESE jitlob li jiġi stabbilit forum li jiffaċilita l-integrazzjoni tan-network TEN-T mal-bqija tad-dinja, inklużi l-pajjiżi ġirien.

5.7

Il-KESE jqis li l-UE teħtieġ approċċ aktar proattiv u effettiv biex tieħu ħsieb l-interessi tal-industriji Ewropej permezz tal-istabbiliment ta’ kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni u l-indirizzar ta’ prattiki kummerċjali inġusti, permezz ta’ liġijiet kummerċjali eżistenti, speċjalment il-liġijiet tal-anti-dumping, u ta’ kontra s-sussidji.

5.8

Il-Kumitat iqis il-ħtieġa li jissaħħaħ ir-rwol internazzjonali tal-euro bħala għodda importanti għat-tisħiħ tal-pożizzjoni globali tal-Ewropa u jappella għal enfasi aktar b’saħħitha fuq ir-raġunijiet għalfejn ir-rwol internazzjonali tal-euro qiegħed jiddgħajjef, u għall-ikkompletar tal-Unjoni Ekonomika u Monetarja.

5.9

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni sabiex issaħħaħ l-isforzi biex iddaħħal fid-WTO l-approċċ tal-UE għall-kummerċ u l-iżvilupp sostenibbli tal-impenji kemm tax-xogħol kif ukoll tal-ambjent. Dan għandu jinkludi wkoll aktar riflessjonijiet dwar l-involviment strutturat tal-komponenti kollha tas-soċjetà ċivili fil-proċessi tad-WTO, peress li ma jistax ikun hemm sostenibbiltà ġenwina mingħajr l-involviment tas-soċjetà ċivili.

5.10

Il-Mekkaniżmu tal-Unjoni għall-Protezzjoni Ċivili ma għadux kapaċi biżżejjed u lanqas wiesa’ biżżejjed biex iwieġeb għal diżastri marbuta mat-tibdil fil-klima u mar-riskji multipli li jseħħu ġewwa t-territorju tal-Unjoni u lil hinn minnu. Lil hinn mill-attività stabbilita sew tiegħu fir-rigward tad-diżastri naturali, il-Mekkaniżmu jintalab biex jindirizza riskji bħal pandemiji, riskji industrijali kbar, tniġġis marittimu fuq skala kbira, konsegwenzi ta’ attakki ċibernetiċi fuq in-networks tal-elettriku jew tal-ilma tax-xorb, u l-infrastratturi essenzjali kollha, jew il-ġestjoni ta’ kriżijiet umanitarji marbuta mal-immigrazzjoni.

5.11

Jeħtieġ li r-rabta bejn il-protezzjoni ċivili għal perjodu qasir u l-ġestjoni fit-tul tal-għajnuna umanitarja tiġi indirizzata u kkoordinata aħjar. Għal dan il-għan, il-KESE jqis li għandha tiġi eżaminata l-ħtieġa li tiġi stabbilita aġenzija Ewropea għall-protezzjoni ċivili u l-għajnuna umanitarja, bħala mekkaniżmu prattiku għal azzjonijiet aktar b’saħħithom tal-politika barranija.

5.12

Il-KESE jinnota li f’ħafna pajjiżi msieħba, id-djalogu u t-tfassil ta’ politika inklużivi u parteċipatorji, għadhom nieqsa u l-ispazju ta’ djalogu ċivili u soċjali tnaqqas progressivament minkejja l-appoġġ ipprovdut mill-Kummissjoni. Il-KESE jipproponi li l-Kummissjoni tistabbilixxi, f’kooperazzjoni mal-KESE, proġett pilota ta’ “Tabella ta’ valutazzjoni tal-ispazju ċiviku” għal ċerti pajjiżi msieħba, biex kull sena jitkejjel l-istat tad-djalogu ċiviku u soċjali, li għandu jibda mill-pajjiżi tal-Balkani tal-Punent jew mill-pajjiżi Ewro-Mediterranji.

6.   Promozzjoni tal-Istil ta’ Ħajja Ewropew

6.1

Jeħtieġ li jissaħħu s-sistemi tas-saħħa fi kważi kull pajjiż Ewropew, b’enfasi fuq il-prevenzjoni u l-garanzija tal-aċċess għal kulħadd għal strutturi ta’ kwalità tajba tas-saħħa pubblika, servizzi bażiċi tas-saħħa, inklużi l-vaċċini, u kura fit-tul. Il-kwistjonijiet tas-saħħa mentali jeħtieġu risposta strateġika urġenti.

6.2

Il-KESE jfakkar li huwa kruċjali li tiġi appoġġjata ekosistema Ewropea tal-kura tas-saħħa b'saħħitha u kkoordinata sabiex tikkontribwixxi għall-awtonomija strateġika industrijali, għas-sovranità teknoloġika tal-UE u għal kwalità ta’ ħajja aħjar għaċ-ċittadini tal-UE. L-immappjar u l-analiżi minn isfel għal fuq għandhom jitwettqu sabiex tiġi vvalutata n-natura eżatta tad-dipendenzi identifikati u jiġu indirizzati l-vulnerabbiltajiet u n-nuqqasijiet ta’ materjali strateġiċi.

6.3

Il-migrazzjoni għadha kwistjoni ta’ prijorità minħabba l-impatt tagħha fuq id-demografija, l-ekonomija u l-politiki tal-UE (l-impjieg, l-affarijiet soċjali, is-suq tax-xogħol, il-politiki ta' integrazzjoni, il-kontroll tal-fruntieri, il-ġlieda kontra r-razziżmu, il-ksenofobija, il-populiżmu u d-diskriminazzjoni). Il-Patt tal-UE għall-Migrazzjoni u l-Ażil u s-Sistema Ewropea Komuni tal-Ażil se jkollhom jingħataw forma finali bbażata fuq bilanċ reali bejn is-solidarjetà u r-responsabbiltà, u l-obbligi tal-UE u tal-Istati Membri taħt il-liġi internazzjonali.

6.4

Il-kriżi tar-refuġjati li qed tiżvolġi bħala konsegwenza tal-gwerra kontra l-Ukrajna tissottolinja l-importanza kruċjali ta’ dan il-qasam u tirrappreżenta l-mod korrett ta’ kif għandha tirrispondi l-UE: minbarra li tingħata protezzjoni immedjata lir-refuġjati, u l-introduzzjoni ta’ permessi ta’ residenza u ta’ xogħol temporanji, għandhom jittieħdu miżuri urġenti għall-integrazzjoni fis-soċjetajiet u fis-swieq tax-xogħol tal-Istati Membri u għandu jsir disponibbli finanzjament adatt kemm għall-gvernijiet kif ukoll għall-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili li jaħdmu fuq il-post.

6.5

L-2022 hija s-Sena Ewropea taż-Żgħażagħ – imfassla sabiex tirrikonoxxi s-sagrifiċċji li ż-żgħażagħ għamlu u għadhom jagħmlu u l-isfidi li huma ffaċċjaw matul il-pandemija tal-COVID-19, u tipprovdilhom opportunitajiet fil-livelli kollha sabiex jipparteċipaw b’enfasi partikolari fuq il-kwistjonijiet ekoloġiċi u diġitali, l-inklużjoni u l-integrazzjoni taż-żgħażagħ fil-politiki kollha fl-UE. Huwa kruċjali li jkun hemm legat konkret għas-sena u li tabilħaqq, iż-żgħażagħ ikunu l-punt fokali tal-inizjattivi fil-livell tal-UE ta’ kull sena. Għalhekk, il-Kummissjoni għandha tkompli bil-ħidma tagħha fuq is-segwitu tas-Sena fl-2023 u lil hinn minnha.

7.   Spinta ġdida għad-demokrazija Ewropea

7.1

Jenħtieġu miżuri biex jitjieb id-djalogu ċivili mal-partijiet interessati u l-gruppi fis-soċjetà u fosthom, bil-għan li jingħataw sjieda tal-politiki li jaffettwawhom direttament u parteċipazzjoni ġenwina f'tali politiki, u b’hekk jiġi promoss ir-rwol taċ-ċittadini fil-bini tal-futur tal-Ewropa.

7.2

Ftit hemm mezzi eżistenti li għandhom rwol importanti fl-involviment taċ-ċittadini fuq livell Ewropew, bħall-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej. Madankollu, dawn il-mezzi mhumiex biżżejjed għal involviment sinifikanti taċ-ċittadini tal-UE u hemm bżonn li l-għodod tal-parteċipazzjoni (inkluża l-parteċipazzjoni elettronika) ikunu aktar inklużivi, jintużaw b’mod strutturat, ikunu aċċessibbli għal kulħadd, u speċjalment, ikollhom impatt akbar.

7.3

Skont din l-idea, ir-rwol istituzzjonali tal-KESE għandu jissaħħaħ u l-korp innifsu ikollu l-kompetenza ta’ rappreżentant stabbilit tas-soċjetà ċivili organizzata fl-għoti ta’ pariri għat-tfassil ta’ politki tal-UE, iżda wkoll bħala faċilitatur u garanti ta’ attivitajiet ta’ demokrazija parteċipattiva bħal djalogu strutturat ma’ organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u panels taċ-ċittadini. Soċjetà ċivili u mimlija ħajja hija kruċjali għall-ħajja demokratika tal-Unjoni Ewropea.

7.4

Nirrakkomandaw li dawk li jfasslu l-politika tal-UE jistabbilixxu strateġiji koerenti (interni u esterni) tas-soċjetà ċivili tal-Unjoni Ewropea, inklużi politiki bbażati fuq: rikonoxximent aħjar tas-settur u d-djalogu ċivili, inkluż permezz ta’ pilastru apposta fil-Pjan ta’ Azzjoni għad-Demokrazija Ewropea, il-valutazzjoni annwali tal-Istat tad-Dritt u Strateġija tas-Soċjetà Ċivili Ewropea; l-iffaċilitar ta’ oqfsa legali u l-ħolqien ta’ kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni Ewropej; l-aċċess għal finanzjament pubbliku; mekkaniżmi ta’ monitoraġġ u protezzjoni fil-livell tal-UE.

7.5

Huwa essenzjali li wieħed jiffoka fuq is-segwitu tal-proposti tal-Konferenza dwar il-Futur tal-Ewropa sabiex it-talbiet taċ-ċittadini jitwettqu. Il-KESE jistenna li kull istituzzjoni Ewropea timpenja ruħha b’approċċ kostruttiv u ambizzjuż, skont ir-rwol u l-kompetenzi tagħha, f’kull pass tas-segwitu, inkluż bi proposti leġiżlattivi. Il-KESE huwa lest li jaqdi r-rwol tiegħu u jiżgura segwitu kif imiss tal-eżiti tal-Konferenza u jekk tiġi organizzata Konvenzjoni, il-KESE jrid jaqdi rwol prominenti fiha.

7.6

Biex terġa’ tinbena l-fiduċja fit-tkabbir u jissaħħu l-modi li bihom l-UE tidħol f’kuntatt mal-alleati naturali tagħha fir-reġjun, il-KESE huwa konvint li l-UE għandha ċertament tinkludi ċar lill-Balkani tal-Punent fl-attivitajiet maħsuba għall-implimentazzjoni tar-riżultati tal-Konferenza dwar il-Futur tal-Ewropa.

7.7

Il-gwerra fl-Ukrajna tat spinta lill-azzjoni komuni u l-integrazzjoni Ewropea f’setturi ewlenin bħad-difiża u l-politika barranija, sa livelli li kien diffiċli li wieħed jimmaġina xi ftit tax-xhur ilu. Il-KESE jilqa’ l-impenn espress fid-Dikjarazzjoni ta’ Versailles biex jiżdied l-użu tal-istrument tal-Faċilità Ewropea għall-Paċi u jenfasizza li l-UE għandha tersaq lejn integrazzjoni politika aktar b’saħħitha, li tista’ tappoġġja politika barranija komuni. Aħna nistiednu lill-Istati Membri jibdew jaħdmu minnufih fuq l-implimentazzjoni ta’ sistema ta’ difiża ġenwinament komuni u effettiva li ssaħħaħ b’mod sinifikanti l-kapaċità tal-Ewropa li tiddefendi lilha nnifisha (12). Deċiżjoni meħuda fil-livell tal-UE relatata ma’ dan għandha tinvolvi lill-Parlament Ewropew bħala r-rappreżentant dirett tal-poplu f’konformità mat-Trattati.

7.8

Kemm il-Parlament Ewropew, kif ukoll il-KESE, l-imsieħba soċjali u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili jridu jkunu involuti fil-pjani ta’ kontinġenza sabiex jiġġieldu l-konsegwenzi ekonomiċi tal-gwerra, b’mod partikolari, fit-tfassil tal-aspetti differenti tal-istrateġija REPowerEU.

7.9

Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa li jiġu indirizzati l-isfidi relatati mal-involviment attiv taż-żgħażagħ fis-soċjetà u fil-proċessi tat-tfassil ta' politiki u tat-teħid tad-deċiżjonijiet, meta jitqies li t-tfal u ż-żgħażagħ huma l-ġenerazzjoni li se jkollha tħallas id-dejn pubbliku enormi li l-pajjiżi issa qed joħolqu biex jittrattaw il-konsegwenzi tal-pandemija u jgħixu bil-konsegwenzi tal-passi li ttieħdu issa sabiex jiġi indirizzat it-tibdil fil-klima u s-sitwazzjoni l-ġdida tas-sigurtà fl-Ewropa. Barra minn hekk, huwa meħtieġ approċċ Ewropew ikkoordinat, ibbażat fuq politika u oqfsa legali b’saħħithom, sabiex jinkiser iċ-ċiklu interġenerazzjonali ta’ żvantaġġ. L-ilħuq tal-mira ambizzjuża stabbilita li jinħarġu kemm jista’ jkun tfal u żgħażagħ mill-faqar għandu jiġi mmonitorjat mill-qrib.

7.10

Il-KESE jisħaq li l-ugwaljanza bejn il-ġeneri u l-integrazzjoni tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri għandhom jiġu indirizzati fl-aspetti kollha tat-tfassil u l-implimentazzjoni tad-dritt tal-UE, speċjalment minħabba li l-pandemija u t-tnaqqis fir-ritmu li ħolqot aggravaw l-iżbilanċi bejn il-ġeneri.

7.11

Kwalunkwe reazzjoni għal kundizzjonijiet eċċezzjonali m’għandhiex tmur kontra l-istat tad-dritt u lanqas m’għandha tipperikola d-demokrazija, is-separazzjoni tas-setgħat u d-drittijiet fundamentali taċ-ċittadini Ewropej. Jeħtieġ li jiġu implimentati l-istrumenti l-ġodda tal-UE għall-protezzjoni u l-promozzjoni tad-drittijiet fundamentali u l-istat tad-dritt, pereżempju ċ-Ċiklu ta’ Rieżami tal-Istat tad-Dritt u l-mekkaniżmu biex il-finanzjament tal-UE jsir bil-kundizzjoni li jiġu rispettati d-drittijiet fundamentali u l-istat tad-dritt. B’mod partikolari, dan għandu jitqies, b'mod partikolari, f’deċiżjonijiet temporanji sensittivi, bħall-projbizzjoni ta’ ċerti xandara, il-limitazzjoni tal-mobbiltà ħielsa tan-nies, jew kwalunkwe deċiżjoni oħra meħuda, kemm matul il-pandemija, kif ukoll fil-gwerra.

7.12

Il-KESE rrakkomanda l-adozzjoni ta' Karta madwar l-Ewropa kollha tad-drittijiet u r-responsabbiltajiet rurali/urbani u jitlob li jinħoloq mudell ta’ governanza għall-Patt Rurali li jinkludi lill-gvernijiet lokali kif ukoll lin-negozji lokali, kemm privati kif ukoll dawk mingħajr skop ta’ qligħ, li jaħdmu ma’ strutturi lokali demokratiċi u tal-imsieħba soċjali sabiex jiġi żgurat li l-vuċijiet lokali jinstemgħu u li l-viżjoni fit-tul tkun tista’ tiġi implimentata b’suċċess.

7.13

Rigward il-Patt Ekoloġiku Ewropew, il-KESE jitlob li jiġu stabbiliti strutturi ta’ governanza b’saħħithom biex jinkludu lill-partijiet interessati kollha fit-tfassil tal-miżuri tal-Patt Ekoloġiku Ewropew, fosthom: — il-ħolqien ta’ Pjattaforma Ewropea tal-Partijiet Interessati tal-Patt Klimatiku, magħmula minn atturi tal-klima fil-livelli kollha; — it-twaqqif ta’ Forum tal-UE dwar il-Finanzjament għall-Klima tal-UE biex jiġi ffaċilitat l-aċċess għall-finanzi u jitneħħew l-ostakli; — il-garanzija ta’ involviment kif imiss tal-istrutturi eżistenti tad-djalogu soċjali Ewropew; — it-tħeġġiġ tal-Istati Membri biex jinvolvu lill-awtoritajiet reġjonali, l-imsieħba soċjali u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili fit-tħejjija ta’ pjani nazzjonali u reġjonali għal tranżizzjoni ġusta; — l-involviment aktar strutturali taż-żgħażagħ fil-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet dwar is-sostenibbiltà u l-inklużjoni ta’ delegat taż-żgħażagħ fid-delegazzjoni uffiċjali tal-UE għal-laqgħat tal-COP; — l-irbit strutturali tal-pakkett “lesti għall-mira ta’ 55 %” mal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli tan-NU; — it-tkomplija ta’ bini fuq is-suċċess tal-ħidma konġunta tal-KE/KESE fuq il-Pjattaforma Ewropea tal-Partijiet Interessati tal-Ekonomija Ċirkolari.

7.14

L-istituzzjonijiet tal-UE għandhom jirrikonoxxu wkoll ir-rwol fundamentali tas-soċjetà ċivili fit-tixrid ta’ kultura bbażata fuq id-Drittijiet Fundamentali u l-Istat tad-Dritt u jippromovu l-parteċipazzjoni tagħhom biex jiffaċilitaw komunikazzjoni adegwata tal-valuri u l-prinċipji tal-UE. Għaldaqstant, ir-rwol tas-soċjetà ċivili fiċ-Ċiklu ta’ Rieżami tal-Istat tad-Dritt irid jissaħħaħ, inkluż b'forum tal-partijiet interessati.

7.15

Barra minn hekk, il-KESE huwa tal-fehma li huwa kruċjali li jiġi garantit l-involviment tar-rappreżentanti tas-soċjetà ċivili, inklużi l-imsieħba soċjali, l-organizzazzjonijiet tal-konsumatur u partijiet interessati oħra kkonċernati, fit-tfassil, l-implimentazzjoni u l-monitoraġġ tal-programm ta’ politika tad-Deċennju Diġitali u l-pjani direzzjonali nazzjonali relatati.

7.16

Il-KESE jitlob lill-KE li r-regolamentazzjoni aħjar tkun prijorità u jistieden lill-Kummissjoni, inklużi s-servizzi kollha tagħha, u lil-leġiżlaturi tal-UE japprofondixxu u javvanzaw b’mod kostanti s-sistema ta’ regolamentazzjoni aħjar tal-UE fl-aspetti kollha tagħha u jużaw b’mod sistematiku l-għodod u l-linji gwida għal regolamentazzjoni aħjar fil-ħidma tagħhom.

7.17

Il-KESE jisħaq li, b’mod awtomatiku, il-Kummissjoni għandha tissostanzja kull proposta leġiżlattiva b’valutazzjoni tal-impatt żviluppata bis-sħiħ. Il-Kummissjoni għandha twettaq wkoll valutazzjonijiet tal-impatt xierqa fuq kwalunkwe strateġiji futuri, sabiex tidentifika l-impatti fi stadju bikri u tantiċipa aħjar l-effetti konġunti tal-inizjattivi individwali.

7.18

Il-KESE jenfasizza li l-istrumenti ta’ regolamentazzjoni aħjar iridu jibqgħu newtrali għall-politika u separati b’mod ċar mit-teħid ta’ deċiżjonijiet politiċi, li għandu jitħalla f’idejn il-korpi politiċi maħtura u leġittimi. Fil-proċeduri ta’ konsultazzjoni pubblika relatati mal-proposti tal-KE, għandha tingħata attenzjoni sabiex jiġi żgurat u bilanċjat l-input minn diversi partijiet interessati. Dan jeħtieġ reviżjoni tal-metodoloġija biex jintlaħqu aħjar l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili fil-livell tal-UE u nazzjonali. Il-KESE jenfasizza li l-proċeduri online jeħtieġ li jiġu kkomplementati bi djalogu strutturat mal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili fil-fażijiet kollha tat-tfassil tal-politika, inkluża l-fażi ta’ implimentazzjoni u evalwazzjoni.

7.19

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni u, l-iżjed, liċ-Ċentru Konġunt tar-Riċerka biex jinvolvi bis-sħiħ lill-KESE fiċ-ċiklu ta’ prospettiva tiegħu u jappoġġah fl-iskrinjar tal-attivitajiet ta’ prospettiva eżistenti mwettqa mill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, it-trade unions u l-assoċjazzjonijiet tan-negozju.

7.20

Il-Kumitat jitlob ukoll li jkun hemm tisħiħ kontinwu tal-kooperazzjoni fil-ħidma ta’ evalwazzjoni ex-post fuq diversi inizjattivi.

7.21

Kemm il-pandemija, kif ukoll il-gwerra attwali fl-Ukrajna ħarġu fid-dieher l-urġenza tal-ħtieġa għal aktar azzjoni fil-livell nazzjonali u Ewropew, sabiex jiġu protetti l-midja ħielsa u pluralistika u l-ġurnaliżmu indipendenti ta’ kwalità tajba.

---

(1)  ĠU C 290, 29.7.2022, p. 35.

(2)  Riżoluzzjoni tal-KESE dwar “Il-gwerra fl-Ukrajna u l-impatt ekonomiku, soċjali u ambjentali tagħha” (ĠU C 290, 29.07.2022, p. 1).

(3)  Riżoluzzjoni tal-KESE dwar “Il-gwerra fl-Ukrajna u l-impatt ekonomiku, soċjali u ambjentali tagħha” (ĠU C 290, 29.07.2022, p. 1).

(4)  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/mt/ip_22_1511

(5)  https://ec.europa.eu/info/publications/key-documents-repowereu_mt

(6)  Opinjoni tal-KESE dwar “REPowerEU: Azzjoni Ewropea Konġunta għal enerġija aktar affordabbli, sikura u sostenibbli” (ĠU C 323, 26.8.2022, p. 123).

(7)  L-interkonnessjoni diġà hija mira tal-UE (mill-anqas 15 % sal-2030, iżda xi pajjiżi għadhom lura sew): https://energy.ec.europa.eu/topics/infrastructure/electricity-interconnection-targets_en

(8)  Dokument tal-Kummissjoni dwar “Gżejjer tal-Enerġija”: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/mt/MEMO_18_4622

(9)  Il-valutazzjoni finali tal-ACER tad-disinn tas-suq tal-elettriku bl-ingrossa tal-UE

(10)  Strument Ewropew għal Appoġġ temporanju biex jittaffew ir-Riskji ta’ Qgħad f’Emerġenza (SURE).

(11)  Ara pereżempju “Business Journey on the Single Market: Practical Obstacles and Barriers” (SWD(2020) 54 final), Brussell, 10.3.2020 (mhux disponibbli bil-Malti).

(12)  ĠU C 290, 29.7.2022, p. 1.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “It-tassazzjoni tat-teleħaddiema transfruntiera u ta’ min iħaddimhom”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2022/C 443/02)

Relatur:

Krister ANDERSSON

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	20.1.2022
Bażi legali	Artikolu 52(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għall-Unjoni Ekonomika u Monetarja u l-Koeżjoni Ekonomika u Soċjali
Adottata fis-sezzjoni	1.7.2022
Adottata fil-plenarja	13.7.2022
Sessjoni plenarja Nru	571
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	195/0/2

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (il-KESE) jirrikonoxxi l-isfidi partikolari li ż-żieda tat-telexogħol transfruntier toħloq għas-sistemi ta’ tassazzjoni internazzjonali tal-lum. Dan jikkonċerna b’mod partikolari t-tassazzjoni tal-pagi u t-tassazzjoni tal-profitti tal-kumpaniji.

1.2.

Il-KESE jaqbel mal-Kummissjoni Ewropea (KE) li impjegat b’telexogħol transfruntier jista’ jaffaċċja tassazzjoni doppja fuq l-introjtu tiegħu, li twassal għal tilwim fit-tul u għali bejn l-impjegat u l-awtoritajiet tat-taxxa tal-Istati Membri. Skont it-trattament fiskali ta’ pajjiż fuq id-dħul barrani, impjegat jista’ wkoll ikun obbligat li jikkonforma ma’ żewġ dikjarazzjonijiet tat-taxxa separati, possibbilment fi żminijiet differenti minħabba li l-Istati Membri jkollhom skadenzi differenti għall-mili tal-formoli tat-taxxa. Il-piżijiet regolatorji jikkostitwixxu ostakli għal suq uniku effiċjenti. L-Istati Membri għandhom jagħtu l-attenzjoni dovuta lill-ostakli meta jiffirmaw ftehimiet bilaterali dwar it-taxxa.

1.3.

F’termini ta’ tassazzjoni tal-profitti tal-kumpaniji, it-teleħaddiema internazzjonali jirriskjaw li, b’mod involontarju, joħolqu stabbiliment permanenti għall-kumpanija f’pajjiż differenti minn dak tal-kumpanija. Jekk stabbiliment permanenti jiġi stabbilit f’pajjiż ieħor, il-kumpanija tiġi mġiegħla taqsam b’mod preċiż l-introjtu korporattiv tagħha bejn iż-żewġ postijiet, u b’hekk tkun soġġetta għal obbligi ta’ preżentazzjoni u għal obbligazzjonijiet tat-taxxa differenti.

1.4.

Il-KESE jilqa’ l-miżuri tat-taxxa temporanji li ħadu l-Istati Membri fl-eqqel tal-pandemija u l-gwida maħruġa mill-OECD matul il-pandemija. Dawn il-miżuri ppermettew lill-impjegati u lill-impjegaturi transfruntiera jkomplu għaddejjin bl-attivitajiet kummerċjali, u jiżguraw li t-tnejn li huma ma kinux iffaċċjati b’tassazzjoni doppja, u n-negozji setgħu jkomplu jappoġġjaw l-ekonomija u l-ħaddiema tal-UE fi żmien importanti.

1.5.

Il-KESE jenfasizza kemm huwa importanti li s-sistemi tat-tassazzjoni jiġu aġġornati aktar biex jindirizzaw il-ħtiġijiet tal-ambjent tax-xogħol tal-lum. Il-qafas internazzjonali tat-taxxa korporattiva dan l-aħħar ġie rivedut permezz ta’ ftehim dwar Pakkett ta’ Qafas Inklużiv tat-Taxxa (G20 Inclusive Framework Tax Package) tal-OECD, li jikkonsisti f’żewġ pilastri. Jekk l-impjegati jinvolvu ruħhom dejjem aktar f’impjieg permezz tat-telexogħol, jista’ jkun hemm il-ħtieġa li jiġu riveduti wkoll ir-regoli internazzjonali tat-tassazzjoni għall-individwi. B’mod partikolari, ir-regoli għandhom ikunu faċli biex wieħed jikkonforma magħhom.

1.6.

Il-KESE jqis li huwa essenzjali li r-regoli tat-tassazzjoni rigward it-telexogħol transfruntier jiżguraw li ma jkun hemm l-ebda tassazzjoni doppja jew nontassazzjoni mhux intenzjonata kemm għall-impjegati kif ukoll għal min iħaddem. Meta jiġi żgurat li l-kumpaniji ta’ kull daqs jistgħu joffru opportunitajiet ta’ telexogħol, huwa importanti li kwalunkwe obbligu amministrattiv relatat mat-tassazzjoni tat-teleħaddiema transfruntiera jiġi eliminat jew mill-inqas minimizzat.

1.7.

Filwaqt li l-KESE jirrikonoxxi li l-pajjiżi għandhom id-dritt li jiddeċiedu jekk għandhomx jimponu taxxi f’pajjiżhom u b’liema rata, il-prinċipji tat-tassazzjoni għat-telexogħol transfruntier għandhom preferibbilment jiġu miftiehma fil-livell globali. Madankollu, meta titqies il-mobbiltà intra-UE inerenti skont il-libertà ta’ moviment fis-suq uniku, hemm raġunijiet biex il-kwistjoni tiġi indirizzata fil-livell tal-UE qabel ma tinstab soluzzjoni globali. Filwaqt li approċċi differenti huma possibbli, huwa importanti li jintlaħaq livell għoli ta’ koordinazzjoni fl-UE.

1.8.

Il-KESE jenfasizza li r-regoli għandhom ikunu faċli kemm għall-impjegati kif ukoll għal min iħaddem. Possibbiltà waħda tkun li l-Istati Membri jaqblu li jintaxxaw lill-impjegat biss jekk l-għadd ta’ jiem ta’ xogħol fil-pajjiż ikun aktar minn 96 jum għal kull sena kalendarja. Il-KESE jinnota li fil-ħidma dwar it-taxxa tal-Qafas Inklużiv tal-OECD, intuża Strument Multilaterali bħala għodda biex tiġi ffaċilitata l-implimentazzjoni f’waqtha ta’ regoli ġodda tat-taxxa.

1.9.

Il-KESE jħeġġeġ lill-KE biex tikkunsidra jekk punt uniku ta’ servizz, bħal dak li għandna fil-qasam tal-VAT, jistax ikun possibbiltà. Dan ikun jirrikjedi li, fil-każ tat-teleħaddiema transfruntiera, l-impjegatur jirrapporta l-għadd ta’ jiem ta’ li t-teleħaddiema jkunu ħadmu fil-pajjiż ta’ residenza tagħhom u fil-pajjiż fejn jinsab l-impjegatur. B’din l-informazzjoni, l-awtoritajiet tat-taxxa jkunu jistgħu jivvalutaw f’liema pajjiż ikun taxxabbli d-dħul, jew liema parti mid-dħul ikun taxxabbli f’kull pajjiż.

1.10.

Sistema ta’ punt uniku ta’ servizz żviluppata għat-teleħaddiema transfruntiera tista’ sservi bħala l-ewwel pass biex ikun hemm infrastruttura li tippermetti lill-impjegati u lil min iħaddem inaqqsu t-tilwim dwar it-taxxa bejn l-Istati Membri u fl-istess ħin tiżgura li t-taxxi jiġu imposti b’mod korrett mingħajr ma jkun meħtieġ li l-individwu jissottometti formoli f’aktar minn pajjiż wieħed.

2.   Kuntest

2.1.

Il-pandemija tal-COVID-19 biddlet il-ħajja tal-ħaddiema u tan-negozji b’modi li qatt ma rajna bħalhom. Waħda mill-aktar xejriet impressjonanti matul il-pandemija tal-COVID-19, b’restrizzjonijiet fuq l-ivvjaġġar fis-seħħ u limitazzjonijiet governattivi fuq l-għadd ta’ impjegati preżenti fl-uffiċċji sabiex titnaqqas it-trażmissjoni tal-virus tal-COVID-19, kienet iż-żieda fit-telexogħol (1). In-negozji u l-impjegati għamlu sforzi kbar biex jiddiġitalizzaw l-attivitajiet tagħhom ta’ kuljum (eż. għodod tal-laqgħat online) sabiex jiffaċilitaw lill-impjegati li jaħdmu mid-dar. B’dan il-mod, in-negozji xorta setgħu jkomplu jfornu oġġetti u servizzi (meħtieġa) lill-klijenti u b’hekk jappoġġjaw l-ekonomija, l-impjiegi, il-kummerċ u t-tkabbir ekonomiku tal-UE.

2.2.

Peress li jnaqqas il-ħin tal-ivvjaġġar, it-telexogħol huwa assoċjat ma’ flessibbiltà akbar li tista’ tnaqqas l-istress għall-impjegat, u jippermetti bilanċ aħjar bejn ix-xogħol u l-ħajja privata (2). Barra minn hekk, iż-żieda fit-telexogħol tista’ tkun ta’ benefiċċju għall-objettiv tal-UE tan-newtralità karbonika. B’sehem kbir tal-emissjonijiet tal-UE li jirriżultaw mit-trasport, żieda fit-telexogħol tista’ twassal għal ammont aktar baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju u inqas konġestjoni tat-traffiku (3). Bit-tranżizzjoni lejn it-telexogħol, il-ħtieġa għal spazju għall-uffiċċji x’aktarx li tonqos, u b’hekk jitnaqqsu l-ispejjeż tal-emissjonijiet tal-bini tal-uffiċċji (eż. it-tisħin u t-tkessiħ).

2.3.

Hekk kif qed nimxu lejn era ta’ “wara l-COVID-19” b’rati għoljin ta’ tilqim fl-UE, filwaqt li nistennew li xi impjegati jirritornaw lejn l-uffiċċji tagħhom, huwa improbabbli li x-xejra dejjem tikber tat-telexogħol se titreġġa’ lura għalkollox. Fi stħarriġ tal-Eurofound ta’ Marzu 2021, 46 % tal-impjegati tal-UE esprimew preferenza li jkomplu jaħdmu “kuljum” jew “diversi drabi fil-ġimgħa” mid-dar meta tintemm il-pandemija (4). B’riżultat ta’ dan, it-telexogħol huwa mistenni wkoll li jsir parti mill-kultura tax-xogħol tagħna.

2.4.

Iż-żieda fit-telexogħol transfruntier toħloq sfidi għas-sistemi tat-tassazzjoni tal-lum. Filwaqt li l-fenomenu tax-xogħol transfruntier mhuwiex ġdid, il-kapaċità għal impjegat li jaħdem b’telexogħol mid-dar tiegħu f’pajjiż ieħor tqajjem kwistjonijiet dwar ir-regoli internazzjonali tat-taxxa, b’mod partikolari jekk l-impjegat jaħdem sehem sostanzjali ta’ jiem tax-xogħol fil-pajjiż ta’ residenza tiegħu jew f’pajjiż terz, aktar milli fil-post tradizzjonali tal-attività. Dan jikkonċerna b’mod partikolari t-tassazzjoni tal-pagi u t-tassazzjoni tal-profitti tal-kumpaniji. Każijiet bħal dawn jistgħu jinqalgħu b’mod partikolari f’ċerti “reġjuni hotspot” li jinsabu ġeografikament qrib Stati Membri oħra, iżda ż-żieda u l-iżvilupp tal-għodod tat-telekonferenzi x’aktarx li jżidu każijiet bħal dawn fuq bażi aktar ġenerali.

2.5.

F’termini tat-tassazzjoni tal-pagi, il-ħaddiema li jirrisjedu fi Stat Membru wieħed (ġurisdizzjoni tar-residenza), iżda li jaħdmu għal kumpanija li tinsab f’ieħor (ġurisdizzjoni tas-sors) jistgħu jkunu soġġetti għal tassazzjoni doppja, biż-żewġ ġurisdizzjonijiet jintaxxaw l-introjtu. Sabiex jiġi evitat xenarju bħal dan, il-pajjiżi kkonkludew ftehimiet bilaterali dwar it-tassazzjoni doppja, ħafna drabi skont il-Mudell ta' Konvenzjoni dwar it-Taxxa fuq id-Dħul u fuq il-Kapital tal-OECD. Il-Mudell ta' Konvenzjoni dwar it-Taxxa tal-OECD jistabbilixxi bħala prinċipju ġenerali li d-dħul mill-impjieg għandu jiġi ntaxxat biss fil-ġurisdizzjoni tar-residenza. Madankollu, jekk ix-xogħol isir f’pajjiż ieħor (jiġifieri l-pajjiż sors), il-pajjiż sors jista’ jintaxxa l-introjtu attribwibbli għall-jiem maħduma f’dan il-pajjiż, sakemm l-impjegat jibqa’ mill-inqas 183 jum fil-pajjiż sors f’sena, jew ir-remunerazzjoni titħallas minn impjegatur fil-pajjiż sors, jew ir-remunerazzjoni titħallas minn stabbiliment permanenti tal-impjegatur fil-pajjiż sors.

2.6.

Skont il-Mudell ta' Konvenzjoni dwar it-Taxxa tal-OECD, impjegat residenti f’pajjiż li mhuwiex il-pajjiż tal-attività tax-xogħol tas-soltu tiegħu se jiffaċċja mill-ewwel jum diviżjoni tad-drittijiet ta’ intaxxar fuq l-introjtu mix-xogħol bejn il-ġurisdizzjoni tar-residenza u l-ġurisdizzjoni tas-sors fuq bażi prorata.

2.7.

Biex jiġi evitat tqassim immedjat tal-introjtu għal xogħol transfruntier, u peress li l-Mudell tal-OECD huwa mudell li l-Istati Membri mhumiex obbligati li jsegwu, xi pajjiżi adottaw regoli differenti, bħal strutturi de-minimis. F’dan il-każ, id-dħul tal-impjegat jiġi ntaxxat esklużivament fil-pajjiż tar-residenza, sakemm l-impjegat ma jaqbiżx ċertu numru ta’ jiem fejn ma jkunx preżenti fil-post tal-attività tas-soltu (5).

2.8.

Minħabba l-miżuri meħuda matul il-pandemija, bħall-implimentazzjoni ta’ rekwiżiti stretti ta’ kwarantina u r-restrizzjoni fuq l-ivvjaġġar transfruntier, ħafna ħaddiema, b’mod partikolari l-ħaddiema fruntaliera, kienu mġiegħla jagħmlu telexogħol fil-pajjiż tar-residenza tagħhom minflok fil-pajjiż ta’ attività tas-soltu tagħhom. Minħabba l-pandemija tal-COVID-19, bosta Stati Membri ħadu miżuri temporanji biex jevitaw li l-ġurisdizzjonijiet tas-sors jitilfu d-dritt ta’ intaxxar kollu tagħhom. L-Istati Membri qablu dwar “memoranda ta’ qbil” fejn il-jiem kollha maħduma f’uffiċċju mid-dar jitqiesu bħala attività fl-Istat Membru fejn normalment isseħħ l-attività tax-xogħol. Dan japplika biss għall-ħaddiema soġġetti għas-sitwazzjoni ta’ eċċezzjoni tal-COVID-19, u mhux għall-ħaddiema transfruntiera li diġà kienu qed iwettqu telexogħol qabel il-pandemija. Huwa preżunt li dawn il-miżuri temporanji ma ġewx estiżi wara t-30 ta’ Ġunju 2022, u l-pajjiżi se jerġgħu lura għall-istrutturi ġenerali tal-Mudell ta' Konvenzjoni dwar it-Taxxa tal-OECD jew de-minimis. Bl-istess mod, l-OECD ħarġet ukoll gwida dwar it-tassazzjoni tal-introjtu ta’ “ħaddiema maqbuda” (impjegati maqbuda f’ġurisdizzjoni tas-sors għal perjodu twil ta’ żmien minħabba restrizzjonijiet fuq l-ivvjaġġar relatati mal-COVID-19, regoli dwar il-kwarantina, eċċ.) (6).

2.9.

Skont il-KE (7), impjegat transfruntier li jwettaq telexogħol jista’ jiffaċċja tassazzjoni doppja fuq id-dħul tiegħu, li jirriżulta f’tilwim (fit-tul, u għali) bejn impjegat u l-Istati Membri. Skont it-trattament fiskali ta’ pajjiż fuq id-dħul barrani, impjegat jista’ wkoll ikun obbligat li jikkonforma ma’ żewġ dikjarazzjonijiet tat-taxxa separati, possibbilment fi żminijiet differenti minħabba li l-Istati Membri jkollhom skadenzi differenti għall-mili tal-formoli tat-taxxa. Barra minn hekk, jistgħu jinħolqu kumplessitajiet fejn ċerti spejjeż tat-taxxa meħtieġa għall-ġenerazzjoni tal-introjtu jkunu jridu jinqasmu b’mod preċiż bejn iż-żewġ Stati Membri. Impjegat transfruntier li jwettaq telexogħol jista’ wkoll jitlef mill-benefiċċji jew il-krediti tat-taxxa.

2.10.

Il-kontribwenti mhux residenti b’introjtu minn żewġ Stati Membri jew aktar, bħal ħaddiema mobbli, ħaddiema staġjonali, sportivi, artisti u pensjonanti ġeneralment mhumiex eliġibbli biex jitqiesu ċ-ċirkostanzi personali u familjari bl-istess mod bħall-kontribwenti residenti. Skont id-deċiżjoni Schumacker (8), l-Istati Membri jridu jagħtu tali benefiċċji tat-taxxa lil individwi li mhumiex residenti, jekk il-kontribwenti jaqilgħu l-introjtu kollu jew kważi kollu tagħhom f’dan l-Istat Membru. Xi Stati Membri japplikaw limitu ta’ 90 % tal-introjtu totali li għandu jiġi ggwadanjat f’dak l-Istat Membru biex jingħata tali benefiċċji tat-taxxa. Dan jista’ jirrappreżenta ostaklu għall-moviment liberu peress li kwalunkwe introjtu ’il fuq mis-sehem ta’ 10 % tal-introjtu totali fi Stati Membri oħra jirriżulta f’mill-inqas telf parzjali ta’ tali benefiċċji tat-taxxa, peress li l-limitu għall-għoti sħiħ ta’ tali benefiċċji tat-taxxa ma jibqax jintlaħaq. L-Istati Membri għandhom jippermettu li jitqiesu ċ-ċirkostanzi personali u familjari, jekk dawk li mhumiex residenti jaqilgħu 75 % tal-introjtu tal-kontribwent fl-istat sors.

2.11.

Il-piżijiet regolatorji jikkostitwixxu ostakli għal suq uniku effiċjenti. L-Istati Membri għandhom jagħtu l-attenzjoni dovuta lill-ostakli meta jiffirmaw ftehimiet bilaterali dwar it-taxxa.

2.12.

F’termini ta’ tassazzjoni tal-profitti tal-kumpaniji, it-teleħaddiema internazzjonali jistgħu jirriskjaw li, b’mod involontarju, joħolqu stabbiliment permanenti għall-kumpanija f’pajjiż differenti minn tagħhom. Jekk jiġi stabbilit stabbiliment permanenti f’pajjiż ieħor, il-kumpanija tiġi sfurzata taqsam b’mod preċiż l-introjtu korporattiv tagħha bejn iż-żewġ postijiet, u b’hekk tkun soġġetta għal obbligi ta’ rappurtar u obbligazzjonijiet tat-taxxa differenti.

2.13.

Ħafna kumpaniji, b’mod partikolari SMEs mingħajr struttura internazzjonali, jistgħu ma jkunux konxji li l-fatt li jkollhom persunal li jaħdem minn pajjiż ieħor jista’ jagħtihom funzjonijiet u sustanza u b’hekk jagħmilhom soġġetti għall-allokazzjoni tal-profitt u għar-rekwiżiti biex jaderixxu mar-regoli tal-ipprezzar ta’ trasferiment kif ukoll mar-rekwiżiti ta’ rappurtar. L-SMEs jista’ ma jkollhomx dipartiment tat-taxxa jew aċċess għal konsulenti u l-ispejjeż ta’ konformità tagħhom diġà huma għaljin ħafna. Skont studju mill-KE, il-kumpaniji fl-UE u fir-Renju Unit huma stmati li jonfqu ammont totali annwali ta' madwar EUR 204 biljun biex jikkonformaw mal-obbligi relatati mat-taxxa korporattiva, il-VAT, it-taxxi u l-kontribuzzjonijiet relatati mal-pagi, it-taxxi fuq il-proprjetà u fuq il-proprjetà immobbli u t-taxxi lokali. Intrapriża medja ġġarrab spiża annwali biex tissodisfa l-obbligi tagħha ta’ konformità tat-taxxa li tammonta għal 1,9 % tal-fatturat tagħha (9). Kwalunkwe żieda oħra tista’ tipperikola l-vijabbiltà tal-kumpanija.

2.14.

Minħabba tħassib li jirriżulta mill-possibbiltà li jinħolqu stabbilimenti permanenti bħala riżultat tat-telexogħol transfruntier, l-OECD ħarġet gwida dwar is-suġġett (10) f’April 2020 u f’Marzu 2021. L-OECD ikkunsidrat li l-bidla ta’ eċċezzjoni u temporanja tal-post fejn jaħdmu l-impjegati, m’għandhiex toħloq stabbilimenti permanenti ġodda għall-impjegatur (11). B’mod ġenerali, l-OECD argumentat li għalkemm parti min-negozju ta’ intrapriża tista’ titwettaq f’post bħall-uffiċċju mid-dar ta’ individwu, dan ma għandux iwassal għall-konklużjoni li dak il-post huwa għad-dispożizzjoni ta’ dik l-intrapriża sempliċiment minħabba li dak il-post jintuża minn individwu (eż. impjegat) li jaħdem għall-intrapriża, u nnotat li impjegat li jkun imġiegħel jaħdem mid-dar minħabba l-pandemija tal-COVID-19 u l-miżuri tas-saħħa pubblika ma jkollux grad suffiċjenti ta’ permanenza jew kontinwità sabiex id-dar tiegħu titqies bħala stabbiliment permanenti għall-impjegatur.

2.15.

L-OECD enfasizzat in-natura eċċezzjonali tal-COVID-19 u nnotat li jekk l-impjegati jkomplu jaħdmu mid-dar wara l-pandemija tal-COVID-19, u b’hekk jagħtu ċertu grad ta’ permanenza jew kontinwità lill-uffiċċju mid-dar tagħhom, dan mhux neċessarjament jirriżulta f’stabbiliment permanenti ta’ negozju. Tali sitwazzjonijiet ikunu jeħtieġu analiżi ulterjuri tal-fatti u ċ-ċirkostanzi speċifiċi, skont l-OECD. Għal persuni f’pożizzjonijiet ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet, l-awtoritajiet tat-taxxa spiss ikkontestaw jekk setax inħoloq stabbiliment permanenti.

3.   Kummenti ġenerali

3.1.

Il-KESE jilqa’ bis-sħiħ l-isforzi li saru mill-kumpaniji u l-ħaddiema matul il-pandemija tal-COVID-19 biex ikomplu l-operazzjonijiet kummerċjali permezz tal-użu ta’ għodod diġitali. Iċ-ċirkostanzi bla preċedent tal-pandemija tal-COVID-19, u l-miżuri tas-saħħa pubblika li rriżultaw, ġiegħlu lill-kumpaniji u lill-ħaddiema jadattaw l-ambjent tax-xogħol tagħhom sabiex ikomplu l-operazzjonijiet tan-negozju u jipprovdu oġġetti u servizzi, u b’hekk jappoġġjaw l-ekonomija, l-impjiegi u t-tkabbir tal-UE.

3.2.

Peress li avvanzi akbar fl-għodod tal-uffiċċju online (eż. softwer għal-laqgħat online) se jippermettu lil xi impjegati biex iwettqu dejjem aktar attivitajiet tax-xogħol mid-dar tagħhom bl-istess effiċjenza jew b’effiċjenza akbar, nistennew li l-għadd ta’ teleħaddiema (transfruntiera) jiżdied fl-UE. Il-leġiżlaturi jeħtieġ li jaġġustaw ir-regoli eżistenti għal realtà ġdida.

3.3.

Filwaqt li l-possibbiltà tat-telexogħol tista’ tvarja skont is-settur u r-rwol tal-impjieg, il-KESE jqis li ż-żieda fit-telexogħol għandha tintlaqa’ u titħeġġeġ fejn possibbli. Flimkien ma’ aktar flessibbiltà għall-impjegati, it-telexogħol jista’ jipprovdi wkoll benefiċċji għall-aġenda aktar ġenerali tal-Patt Ekoloġiku tal-UE, b’inqas persuni jivvjaġġaw lejn ix-xogħol, u b’hekk jitnaqqsu l-emissjonijiet tat-trasport u t-tniġġis tal-arja. Il-KESE jirrikonoxxi r-rilevanza partikolari tas-suġġett għall-UE u l-libertà tal-moviment tal-ħaddiema fis-suq uniku.

3.4.

Il-KESE jirrikonoxxi l-isfidi partikolari li ż-żieda fit-telexogħol transfruntier toħloq għas-sistema fiskali internazzjonali. Il-KESE jinnota l-ostakli rrappurtati mill-impjegati f’sitwazzjonijiet tax-xogħol transfruntier anke qabel il-pandemija (12). Il-KESE jilqa’ l-miżuri tat-taxxa temporanji li ħadu l-Istati Membri fl-eqqel tal-pandemija u l-gwida maħruġa mill-OECD matul il-pandemija. Dawn il-miżuri ppermettew lill-impjegati transfruntiera u lill-impjegaturi tagħhom ikomplu bl-attivitajiet kummerċjali, u jiżguraw li t-tnejn ma kellhomx jaffaċċjaw tassazzjoni doppja, u b’hekk in-negozji setgħu jkomplu jappoġġjaw l-ekonomija u l-ħaddiema tal-UE fi żmien importanti.

3.5.

Madankollu, il-KESE jenfasizza kemm huwa importanti li s-sistemi tat-tassazzjoni jiġu aġġornati aktar biex jindirizzaw il-ħtiġijiet tal-ambjent tax-xogħol tal-lum. B’mod partikolari, huwa importanti li l-impjegaturi, meta jintroduċu arranġamenti tat-telexogħol, ma jiġux diżinċentivati milli jimpjegaw impjegati minn barra l-ġurisdizzjoni tal-impjegatur minħabba ostakli ta’ tassazzjoni. Bl-istess mod, ir-regoli tat-tassazzjoni m’għandhomx ikunu ta’ xkiel għall-impjegati meta japplikaw għal impjiegi f’sitwazzjoni transfruntiera.

3.6.

Il-KESE jqis li huwa essenzjali li r-regoli tat-tassazzjoni rigward it-telexogħol transfruntier jiżguraw li ma jkun hemm l-ebda tassazzjoni doppja jew nontassazzjoni mhux intenzjonata la għall-impjegati u lanqas għal min iħaddem. Meta jiġi żgurat li l-kumpaniji ta’ kull daqs jistgħu joffru opportunitajiet ta’ telexogħol, huwa importanti li kwalunkwe obbligu amministrattiv relatat mat-tassazzjoni tat-teleħaddiema transfruntiera jiġi eliminat jew tal-anqas minimizzat (13).

3.7.

Il-qafas internazzjonali tat-taxxa korporattiva dan l-aħħar ġie rivedut permezz ta’ ftehim dwar Pakkett ta’ Qafas Inklużiv tat-Taxxa (Inclusive Framework Tax Package) tal-OECD, li jikkonsisti f’żewġ pilastri. Jekk l-impjegati jinvolvu ruħhom dejjem aktar f’impjieg permezz tat-telexogħol, jista’ jkun hemm il-ħtieġa li jiġu riveduti wkoll ir-regoli internazzjonali tat-tassazzjoni għall-individwi. B’mod partikolari, għandu jkun faċli biex wieħed jikkonforma mar-regoli.

3.8.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon id-diskussjonijiet imnedija mill-KE dwar dan is-suġġett biex jiġu aġġornati s-sistemi tat-taxxa sabiex jirriflettu l-ambjent tax-xogħol tal-lum abbażi ta’ żieda fit-telexogħol, kemm mal-Istati Membri kif ukoll mal-partijiet ikkonċernati tal-Pjattaforma għall-Governanza Tajba tat-Taxxa. Il-KESE jirreferi għad-diskussjonijiet preċedenti li saru dwar din il-kwistjoni bħala parti mill-Komunikazzjoni dwar “It-tneħħija tal-ostakoli fiskali transkonfinali għaċ-ċittadini tal-UE” u r-rapport tal-grupp ta’ esperti tal-KE dwar “Modi biex jiġu indirizzati l-ostakoli tat-taxxa transkonfinali li jiffaċċjaw l-individwi fi ħdan l-UE” (14).

4.   Kummenti speċifiċi

4.1.

Filwaqt li huwa rikonoxxut li l-pajjiżi għandhom id-dritt li jiddeċiedu jekk għandhomx jimponu taxxi f’pajjiżhom u b’liema rata, il-prinċipji tat-tassazzjoni għat-telexogħol transfruntier għandhom preferibbilment jiġu miftiehma fil-livell globali. Madankollu, meta titqies il-mobbiltà intra-UE inerenti skont il-libertà ta’ moviment fis-suq uniku, hemm raġunijiet biex il-kwistjoni tiġi indirizzata fil-livell tal-UE qabel ma tinstab soluzzjoni globali. Filwaqt li huma possibbli approċċi differenti, huwa importanti li jinkiseb livell għoli ta’ koordinazzjoni bejn l-Istati Membri tal-UE, u fejn possibbli ma’ pajjiżi terzi (ir-Renju Unit, l-Iżvizzera,…).

4.2.

Ir-regoli għandhom ikunu faċli kemm għall-impjegati kif ukoll għal min iħaddem. Possibbiltà waħda tkun li l-Istati Membri jaqblu li jintaxxaw lill-impjegat biss jekk l-għadd ta’ jiem ta’ xogħol fil-pajjiż ikun aktar minn 96 jum għal kull sena kalendarja. Il-KESE jinnota li fil-ħidma dwar it-taxxa tal-Qafas Inklużiv tal-OECD, intuża Strument Multilaterali bħala għodda biex tiġi ffaċilitata l-implimentazzjoni f’waqtha ta’ regoli ġodda tat-taxxa.

4.3.

Jidher li huwa ġġustifikat li jkun hemm regoli ambizzjużi li jippermettu t-telexogħol transfruntier. Jekk tiġi applikata r-regola ta’ 183 jum, l-impjegati jiksbu aktar flessibbiltà u l-objettivi ambjentali jkollhom probabbiltà akbar li jintlaħqu. Hekk kif in-numru ta’ jiem jiżdied, il-ħtieġa għal xi tip ta’ sistema standardizzata ta’ rappurtar tikber ukoll, u l-istabbiliment ta’ xi tip ta’ mekkaniżmu ta’ kumpens għat-trasferiment tad-dħul mit-taxxa fost il-pajjiżi jista’ jkun meħtieġ (15).

4.4.

Il-KESE jħeġġeġ lill-KE biex tikkunsidra jekk punt uniku ta’ servizz, bħal dak li għandna fil-qasam tal-VAT (16), jistax ikun possibbiltà. Dan ikun jirrikjedi li, fil-każ tat-teleħaddiema transfruntiera, l-impjegatur jirrapporta l-għadd ta’ jiem ta’ li t-teleħaddiema jkunu ħadmu fil-pajjiż ta’ residenza tagħhom u fil-pajjiż fejn jinsab l-impjegatur. B’din l-informazzjoni, l-awtoritajiet tat-taxxa jkunu jistgħu jivvalutaw f’liema pajjiż ikun taxxabbli d-dħul, jew liema parti mid-dħul tkun taxxabbli f’kull pajjiż. Rakkomandazzjoni bħal din kienet appoġġjata mill-grupp ta’ esperti tal-KE fir-rapport tiegħu dwar “Modi biex jiġu indirizzati l-ostakoli tat-taxxa transkonfinali li jiffaċċjaw l-individwi fi ħdan l-UE” (17). Skema ta’ kumpens għad-dħul mit-taxxa fost il-pajjiżi tista’ tkun marbuta mal-informazzjoni rrappurtata fil-punt uniku ta’ servizz. Il-kontribwent għandu jikkuntattja amministrazzjoni tat-taxxa waħda biss.

4.5.

L-impjegatur tipikament ikollu jżomm it-taxxi fuq il-pagi u s-salarji tal-impjegat. Barra minn hekk, il-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali għall-iskemi tal-pensjonijiet pubbliċi u benefiċċji soċjali oħra għall-impjegat ħafna drabi jitħallsu separatament iżda jkunu bbażati fuq l-introjtu tal-impjegat (18). Dan inaqqas b’mod konsiderevoli l-piż amministrattiv jekk tali imposti jkunu jistgħu jitħallsu mill-impjegatur għall-impjegat b’tali mod li l-punt uniku ta’ servizz jalloka l-fondi lill-pajjiż riċevitur it-tajjeb. Sistema bħal din tkun tirrikjedi kooperazzjoni mill-qrib bejn l-awtoritajiet tat-taxxa u l-filing elettroniku.

4.6.

Il-KESE talab diversi drabi kooperazzjoni aktar mill-qrib bejn l-awtoritajiet tat-taxxa tal-Istati Membri. Kooperazzjoni bħal din tagħmel il-ħajja aktar sempliċi għaċ-ċittadini u n-negozji ordinarji u żżid il-possibbiltajiet biex jiġu miġġielda l-frodi u l-evażjoni tat-taxxa b’mod aktar effiċjenti. Biex tiġi miġġielda l-evażjoni, huwa ta’ importanza kbira li l-konformità ssir aspett faċli.

4.7.

Sistema ta’ punt uniku ta’ servizz żviluppata għat-teleħaddiema transfruntiera tista’ sservi bħala l-ewwel pass biex ikun hemm infrastruttura li tippermetti lill-impjegati u lil min iħaddem inaqqsu t-tilwim dwar it-taxxa bejn l-Istati Membri u fl-istess ħin tiżgura li t-taxxi jiġu imposti b’mod korrett mingħajr ma jkun meħtieġ li l-individwu jissottometti formoli f’aktar minn pajjiż wieħed.

---

(1)  Filwaqt li tirrikonoxxi l-importanza tal-kuntratti tax-xogħol, il-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali, id-drittijiet tal-pensjoni, it-tħassib dwar is-saħħa (fiżika u mentali) u s-sigurtà, l-impatt fuq l-organizzazzjonijiet tas-suq tax-xogħol, il-kompetittività eċċ., l-enfasi f’din l-Opinjoni hija fuq it-tassazzjoni diretta tal-impjegati u l-impjegaturi f’sitwazzjoni fejn il-ħaddiem huwa impjegat f’negozju f’pajjiż wieħed filwaqt li jwettaq parti limitata mill-ħin tax-xogħol minn barra l-pajjiż bl-użu ta’ għodod tat-telexogħol. L-Opinjoni ma tindirizzax ħaddiema stazzjonati, ħaddiema tal-fruntiera kif definiti fil-ftehimiet bilaterali jew ħaddiema li jaħdmu għal rashom involuti f’bejgħ transfruntier.

(2)  The impact of teleworking and digital work on workers and society [L-impatt tat-telexogħol u tax-xogħol diġitali fuq il-ħaddiema u s-soċjetà (mhux disponibbli bil-Malti)].

(3)  The impact of teleworking and digital work on workers and society [L-impatt tat-telexogħol u tax-xogħol diġitali fuq il-ħaddiema u s-soċjetà (mhux disponibbli bil-Malti)].

(4)  Eurofound, Labour market change: Teleworkability and the COVID-19 crisis: a new digital divide? [Tibdil tas-suq tax-xogħol: Fattibbiltà tat-telexogħol u l-kriżi tal-COVID-19: distakk diġitali ġdid? (mhux disponibbli bil-Malti)]. Dokument ta' ħidma WPEF20020.

(5)  Dawn l-istrutturi jkopru t-telexogħol, iżda wkoll it-taħriġ u l-missjonijiet.

(6)  Updated guidance on tax treaties and the impact of the COVID-19 pandemic [Gwida aġġornata dwar it-trattati tat-taxxa u l-impatt tal-pandemija tal-COVID-19 (mhux disponibbli bil-Malti)], OECD.

(7)  Tax in an Increasingly Mobile Working Environment: Challenges and Opportunities [It-Taxxa f’Ambjent tax-Xogħol Dejjem Aktar Mobbli: Sfidi u Opportunitajiet (mhux disponibbli bil-Malti)], mill-Grupp ta’ Esperti tal-Kummissjoni dwar “Pjattaforma għal governanza tajba tat-taxxa.

(8)  Ara s-Sentenza tal-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja tal-14 ta’ Frar 1995 fil-Kawża C-279/93 Schumacker.

(9)  Tax compliance costs for SMEs: An update and a complement: final report [L-ispejjeż għall-konformità tat-taxxa tal-SMEs: aġġornament u addizzjoni: rapport finali (mhux disponibbli bil-Malti)], 2022, https://data.europa.eu/doi/10.2873/180570

(10)  Updated guidance on tax treaties and the impact of the COVID-19 pandemic [Gwida aġġornata dwar it-trattati tat-taxxa u l-impatt tal-pandemija tal-COVID-19 (mhux disponibbli bil-Malti)], OECD Secretariat analysis of tax treaties and the impact of the COVID-19 crisis [Analiżi tas-Segretarjat tal-OECD dwar it-trattati tat-taxxa u l-impatt tal-kriżi tal-COVID-19 (mhux disponibbli bil-Malti)].

(11)  OECD Secretariat analysis of tax treaties and the impact of the COVID-19 crisis”OECD Secretariat analysis of tax treaties and the impact of the COVID-19 crisis [Analiżi tas-Segretarjat tal-OECD dwar it-trattati tat-taxxa u l-impatt tal-kriżi tal-COVID-19 (mhux disponibbli bil-Malti)].

(12)  Ara l-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni dwar “It-tneħħija ta’ ostakoli fiskali transkonfinali għaċ-ċittadini tal-UE” (COM(2010) 769 final), paġna 4: “Ċittadini tal-UE li jmorru f’pajjiż ieħor biex jaħdmu temporanjament jew b’mod permanenti jew jaqsmu l-fruntiera kuljum biex jaħdmu, fuq kollox jilmentaw dwar diffikultajiet biex jiksbu benefiċċji, tnaqqis mit-taxxa u tnaqqis minn awtoritajiet esteri oħrajn tat-taxxa. Huma jilmentaw ukoll spiss dwar rati tat-taxxi progressivament ogħla applikati għal dawk li mhumiex residenti u tassazzjoni ogħla għal dħul esteru. Problemi dwar tassazzjoni doppja jfiġġu wkoll b’mod prominenti, meta jinvolvu kunflitti dwar ir-residenza fiskali, limitazzjonijiet fl-ammont ta’ kreditu disponibbli taħt trattati bilaterali dwar it-tassazzjoni doppja u anke n-nuqqas ta’ tali trattati f’ċerti każijiet.”

(13)  Il-ħaddiema li, wara l-pandemija, jgħixu b’mod permanenti f’pajjiż ieħor tal-UE differenti minn dak fejn tinsab id-ditta u li jaħdmu mill-bogħod se jiġu ffaċċjati b’ħafna mistoqsijiet: Liema sistema ta’ sigurtà soċjali se tkun applikabbli?; Lil liema awtorità tat-taxxa se jkollu jħallas l-impjegatur bit-taxxi fuq l-introjtu?; Min iħaddem se jkun jista’ jkompli jnaqqas it-taxxa minn ras il-għajn?; Ir-relazzjoni ta’ impjieg se jkollha tiġi rreġistrata mal-uffiċċji kompetenti tal-impjieg fil-pajjiż ta’ residenza l-ġdid tal-ħaddiem?; Liema leġiżlazzjoni tax-xogħol għandha tapplika għar-relazzjoni ta’ impjieg? eċċ.

(14)  Ways to tackle cross-border tax obstacles facing individuals within the EU [Modi kif jiġu indirizzati l-ostakli fiskali transfruntiera li jiffaċċjaw l-individwi fi ħdan l-UE (mhux disponibbli bil-Malti)].

(15)  L-iskema ta’ kumpens żviluppata għat-tassazzjoni korporattiva internazzjonali hija li parti mill-profitt f’kumpaniji bi profitt kbir tiġi allokata lill-pajjiż tal-bejgħ (Ammont A fil-Pilastru 1). Huwa importanti li kwalunkwe skema ta’ kumpens bejn il-pajjiżi minħabba t-telexogħol transfruntier tkun sempliċi kemm jista’ jkun. L-għadd ta’ jiem u l-introjtu ggwadanjat għandhom ikunu l-parametri ewlenin li għandhom jiġu kkunsidrati.

(16)  Il-punt uniku ta’ servizz dwar il-VAT (MOSS) ġie stabbilit mill-UE biex jittaffa l-piż fuq in-negozji li jbigħu lil konsumaturi fi Stati Membri oħra tal-UE. Il-punt uniċi ta’ servizz jippermettu lin-negozji jissottomettu dikjarazzjoni unika tal-VAT li tiddikjara l-bejgħ f’diversi Stati Membri tal-UE, minflok ma jkollhom jirreġistraw għall-VAT f’kull pajjiż.

(17)  Ways to tackle cross-border tax obstacles facing individuals within the EU [Modi kif jiġu indirizzati l-ostakli fiskali transfruntiera li jiffaċċjaw l-individwi fi ħdan l-UE (mhux disponibbli bil-Malti)].

(18)  Il-KESE jirrikonoxxi l-ħtieġa li jiġi indirizzat ukoll l-effett fuq il-benefiċċji bħall-pensjonijiet eċċ. jekk il-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali jinqasmu bejn il-pajjiżi. Dan jista’ jkun is-suġġett ta’ ħidma futura mill-KESE.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “L-identità diġitali, is-sovranità tad-data u t-triq lejn tranżizzjoni diġitali ġusta għaċ-ċittadini li jgħixu fis-soċjetà tal-informazzjoni”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2022/C 443/03)

Relatur:

Dumitru FORNEA

Bażi legali	Artikolu 52(2) tar-Regoli ta’ Proċedura Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	20.1.2022
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għat-Trasport, l-Enerġija, l-Infrastruttura u s-Soċjetà tal-Informazzjoni
Adottata fis-sezzjoni	21.6.2022
Adottata fil-plenarja	14.7.2022
Sessjoni plenarja Nru	571
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	179/1/3

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-progress teknoloġiku u l-evoluzzjoni tat-teknoloġiji diġitali, il-bijoteknoloġiji u s-sistemi tal-komunikazzjonijiet elettroniċi ħolqu opportunitajiet importanti biex jiġu kkonsolidati soċjetajiet ekonomikament prosperużi, aktar inklużivi u ġusti. Fl-istess ħin, nibtu diversi theddidiet perikolużi għall-umanità.

1.2.

Sabiex inżommu s-sigurtà tal-umanità u n-nisġa soċjali meħtieġa għal kull individwu biex jgħixu ħajja sodisfaċenti fuq din il-pjaneta, irridu niżguraw li l-għodod ġodda ta’ governanza li huma imposti bir-rivoluzzjoni diġitali u industrijali ma jkunux oppressivi u ma jagħmlux il-ħajja ta’ kuljum tal-individwi kondizzjonali fuq l-inkorporazzjoni obbligatorja f’sistemi teknoloġiċi diġitali kkontrollati b’mod mhux demokratiku.

1.3.

L-istituzzjonijiet pubbliċi huma esposti għal atturi mhux statali b’aċċess dirett għall-għarfien, il-privattivi, it-teknoloġiji u l-fondi ta’ investiment. Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropea (il-KESE) jemmen li s-sovranità teknoloġika Ewropea trid tiġi inkluża fl-iżviluppi futuri kollha tal-politika u l-leġiżlazzjoni trid tiġi supplimentata b’regolamenti espliċiti u applikabbli b’mod sħiħ u bi standards komuni fl-Istati Membri kollha.

1.4.

L-iżviluppi teknoloġiċi jaffettwaw ħafna drittijiet u libertajiet taċ-ċittadini. Il-Kumitat jirrikjedi li s-setturi kollha li jużaw id-data personali u l-bijodata għandhom ikunu regolati b’mod ċar u f’konformità sħiħa mad-drittijiet fundamentali tal-bniedem, u jappella biex il-GDPR jiġi aġġornat kif imiss.

1.5.

Il-KESE huwa konvint li l-identità diġitali, il-mezzi diġitali ta’ ħlas u l-inkorporazzjoni fi pjattaformi ta’ realtà virtwali u awmentata għandhom jibqgħu għodod li jikkomplementaw biss l-eżistenza fiżika li konna nafu qabel l-adozzjoni ta’ dawn it-teknoloġiji u m’għandhomx jissostitwixxu kompletament u b’mod abbużiv xejriet eżistenzjali oħra li jkunu ġew żviluppati u pperfezzjonati mill-bnedmin fuq eluf ta’ snin ta’ eżistenza.

1.6.

Il-KESE jitlob dispożizzjonijiet ċari kontra d-diskriminazzjoni fil-proposti leġiżlattivi futuri kollha dwar l-identità diġitali u huwa totalment kontra l-introduzzjoni ta’ sistema li tosserva mill-qrib liċ-ċittadini Ewropej, issegwihom u/jew timmonitorja l-attivitajiet u l-imġiba tagħhom. Barra minn hekk, il-Kumitat iqis li huwa meħtieġ li s-soċjetà ċivili organizzata tkun involuta bis-sħiħ fil-proċess ta’ implimentazzjoni.

1.7.

Il-KESE wasal għall-konklużjoni li kwalunkwe inizjattiva biex iċ-ċittadini jiġu integrati fis-sistema Ewropea tal-identità diġitali għandha tkun ibbażata fuq studji tal-impatt u stħarriġ soċjoloġiku komprensiv. Id-deċiżjoni finali għandha tittieħed biss bil-kunsens infurmat u espress liberament taċ-ċittadin.

1.8.

Il-KESE jemmen li sabiex nimxu demokratikament lejn soċjetà diġitali ġusta li tkun aċċettata miċ-ċittadini tal-UE, il-Kummissjoni Ewropea trid twettaq valutazzjonijiet tal-impatt dwar: — Il-ħtieġa enormi ta’ 24 siegħa kuljum għal enerġija biex tinżamm l-infrastruttura teknoloġika globali biex tappoġġja aċċess bla interruzzjoni u sigur għal sistema diġitali mmirata lejn it-trasferiment tal-funzjonalitajiet kritiċi u strateġiċi tas-soċjetà umana; — L-impatt tad-diġitalizzazzjoni u l-awtomatizzazzjoni tal-interazzjoni umana fuq il-kwalità tal-ħajja u l-kundizzjonijiet tax-xogħol, speċjalment f’termini ta’ relazzjonijiet umani, iż-żieda fil-prevalenza tas-solitudni, il-kwistjonijiet tas-saħħa mentali, it-tnaqqis fl-intelliġenza konjittiva u emozzjonali u r-riskju akbar tal-aljenazzjoni soċjali; — Il-miżuri politiċi, ekonomiċi u soċjali meħtieġa biex is-soċjetà tiġi adattata għall-bidliet kwantitattivi drammatiċi fis-suq tax-xogħol; — Iċ-ċibersigurtà, li fil-kuntest tagħha żdiedu d-diversità u l-kumplessità tal-attivitajiet tal-hackers, u rigward il-kundizzjonijiet tal-iżvilupp aċċellerat tal-Internet tal-Oġġetti li jagħmlu l-protokolli tal-aċċess vulnerabbli u permeabbli.

1.9.

Il-KESE jikkonkludi li s-sigurtà tad-data m’għandhiex tkun negozjabbli u jinsab diżappuntat li s-sigurtà tal-kartiera diġitali futura Ewropea mhijiex l-ogħla prijorità fil-proposta leġiżlattiva tal-Kummissjoni.

1.10.

Il-KESE jqis li r-responsabbiltà sħiħa għall-ħsarat possibbli trid tkun prevista b’mod ċar fil-proposti leġiżlattivi kollha tal-UE dwar l-intelliġenza artifiċjali. Irid jintlaħaq il-bilanċ it-tajjeb bejn li ma jiġux żvelati sigrieti kummerċjali u li jiġu żgurati żviluppi trasparenti u traċċabbli.

1.11.

Il-Kumitat kien l-ewwel istituzzjoni Ewropea li talbet għal approċċ ta’ “human-in-command” u jtenni l-ħtieġa għal diversi saffi ta’ kontroll biex jiġi żgurat dan.

1.12.

Il-KESE huwa totalment kontra bażijiet tad-data privati ta’ rikonoxximent tal-wiċċ ħlief għal skopijiet ta’ kriminalità u kwalunkwe tip ta’ sistema ta’ punteġġ soċjali, peress li dawn jiksru l-valuri u d-drittijiet fundamentali tal-UE.

1.13.

Il-Kumitat jemmen li d-data prodotta fl-UE għandha tinħażen fit-territorju tal-UE u għandha tkun protetta minn kwalunkwe aċċess ekstraterritorjali. Barra minn hekk, il-KESE jemmen li l-kunsens infurmat dwar l-użu tad-data jrid jiġi implimentat kemm għad-data personali kif ukoll għal dik mhux personali u jitlob għal darb’oħra biex il-GDPR jiġi aġġornat f’dan ir-rigward.

1.14.

Il-KESE jinsab imħasseb dwar id-disparitajiet li qed jikbru bejn l-Istati Membri u n-nuqqas ta’ protezzjoni tal-gruppi vulnerabbli u jerġa’ jitlob għal UE li tħaddan l-inklużjoni diġitali fejn ħadd ma jitħalla barra. Għandha tingħata attenzjoni speċjali lill-ġenerazzjoni aktar anzjana.

1.15.

Il-Kumitat jitlob sistema edukattiva diġitali Ewropea b’saħħitha li tista’ tipprepara lill-forza tax-xogħol għall-isfidi teknoloġiċi u tgħinha tikseb impjiegi ta’ kwalità għolja. Il-programmi tal-kompetenza diġitali jridu jiġu implimentati fl-Istati Membri kollha, flimkien ma’ programmi ta’ tagħlim diġitali tul il-ħajja, tutorials tal-vokabularju u taħriġ prattiku.

1.16.

Il-Kumitat iqis li l-involviment tal-impjegati fit-tranżizzjoni diġitali huwa vitali sabiex ikunu jistgħu jifhmu r-riskji u l-opportunitajiet futuri sabiex l-għarfien ikun jista’ jiġi ttrasferit u jkunu jistgħu jinkisbu ħiliet ġodda.

2.   Sfond

2.1.

Iċ-ċittadini Ewropej huma interessati fl-iżviluppi fl-implimentazzjoni tas-soluzzjonijiet tat-teknoloġija diġitali biex jissemplifikaw il-proċeduri amministrattivi meħtieġa biex jittrattaw mal-awtoritajiet jew fil-ħajja ta’ kuljum fis-soċjetà. Din l-Opinjoni għandha l-għan li tissensibilizza lil dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet fil-livell nazzjonali u Ewropew dwar it-tħassib tas-soċjetà ċivili organizzata relatat mal-effetti negattivi potenzjali fuq is-soċjetà assoċjati mal-introduzzjoni aċċelerata tat-teknoloġiji diġitali.

2.2.

Il-pandemija tal-COVID-19 ħaffet it-trasformazzjoni diġitali tas-soċjetajiet u ġiegħlet liċ-ċittadini jħaddnu teknoloġiji ġodda għax-xogħol, l-istudju u attivitajiet oħra ta’ kuljum. Ipprovdiet opportunitajiet għan-negozji u ċ-ċittadini biex jaġġornaw b’mod diġitali u jagħmlu progress.

2.3.

Il-benefiċċji tal-implimentazzjoni mifruxa tal-identità diġitali huma spjegati b’mod wiesa’ f’diversi dokumenti tal-istituzzjonijiet Ewropej u organizzazzjonijiet internazzjonali globali. F’dan ir-rigward, l-aktar dokument reċenti huwa l-Proposta għal Regolament fir-rigward tal-istabbiliment ta’ qafas għall-Identità Diġitali Ewropea (1), ippubblikata fit-3 ta’ Ġunju 2021.

2.4.

Il-Kummissjoni Ewropea għandha l-għan li tipprovdi qafas Ewropew ta’ identità diġitali bbażat fuq ir-reviżjoni tal-qafas attwali, sabiex mill-inqas 80 % taċ-ċittadini jkollhom soluzzjoni ta’ identifikazzjoni elettronika biex jaċċessaw is-servizzi pubbliċi essenzjali sal-2030 (2). L-awtoritajiet pubbliċi jridu jkunu mgħammra bir-riżorsi umani u finanzjarji meħtieġa biex ikunu jistgħu jinkludu u jikkontrollaw l-iżviluppi teknoloġiċi diġitali.

2.5.

Bħala evidenza ta’ dan, ta’ min jinnota li l-Indiċi tal-Ekonomija u s-Soċjetà Diġitali (DESI) (3) ippubblikat mill-Kummissjoni Ewropea fl-2021 juri li, fl-2020, il-perċentwal ta’ nies b’mill-inqas ħiliet diġitali bażiċi kien ta’ 56 %. Madankollu, parti kbira tal-popolazzjoni tal-UE għad m’għandhiex ħiliet diġitali bażiċi, minkejja li ħafna mill-impjiegi jeħtiġuhom. Ħafna ċittadini jsostnu li għandhom il-ħiliet diġitali, iżda wara spezzjoni aktar mill-qrib, dawn mhumiex aktar mill-kapaċità li jagħmlu użu bażiku mill-opportunitajiet offruti mill-internet (browsing u networking soċjali) u l-pakketti tas-software offruti minn Microsoft Office jew Mac OS.

2.6.

Rigward l-intelliġenza artifiċjali, studju reċenti maħruġ mill-Bank Ewropew tal-Investiment (4) juri li l-Ewropa għadha lura fil-konfront ta’ potenzi ekonomiċi dinjija oħra. Isemmi li l-Istati Uniti u ċ-Ċina flimkien jammontaw għal aktar minn 80 % tal-EUR 25 biljun f’investimenti annwali ta’ ekwità fl-IA u t-teknoloġiji tal-blockchain. L-UE tirrappreżenta biss 7 %, u d-differenza totali fl-investiment hija bejn EUR 5 u 10 biljun fis-sena.

2.7.

Il-Kummissjoni pproponiet li tnaqqas dan id-distakk u tipprovdi EUR 1 biljun investiment fis-sena fl-IA, li għandu jiġi supplimentat minn investiment privat u riżorsi proprji tal-Istati Membri. Il-mira hija li jintlaħqu EUR 20 biljun f’investiment fis-sena matul l-għaxar snin li ġejjin (5).

3.   Kummenti ġenerali

3.1.

Il-progress teknoloġiku b’mod ġenerali, u l-evoluzzjoni tat-teknoloġiji diġitali, il-bijoteknoloġiji u s-sistemi ta’ komunikazzjoni elettronika matul l-aħħar żewġ deċennji ħolqu opportunitajiet enormi globalment biex jikkonsolidaw soċjetajiet ekonomikament prosperużi, aktar inklużivi u ġusti.

3.2.

Fl-istess ħin, mingħajr kuntratt soċjali ġdid u qafas regolatorju adattat għal dawn it-teknoloġiji ġodda b’impatt ta’ tfixkil, żviluppa għadd ta’ theddidiet perikolużi għall-umanità (bħal telf ta’ impjiegi minħabba avvanzi fl-awtomatizzazzjoni u l-implimentazzjoni tagħha, il-ksur tal-privatezza, il-preġudizzju algoritmiku kkawżat minn data ħażina, il-volatilità tas-suq, eċċ.), speċjalment meta wieħed iqis it-tentattivi kostanti tal-ġganti tat-teknoloġija globali biex jimponu l-prodotti u s-servizzi tagħhom, u jevitaw li jsegwu l-korp eżistenti ta’ leġiżlazzjoni fil-livell internazzjonali u nazzjonali li jiggarantixxi d-drittijiet fundamentali tal-bniedem.

3.3.

L-istituzzjonijiet tal-gvern internazzjonali u nazzjonali huma esposti għal atturi mhux statali b’aċċess dirett għall-għarfien, il-privattivi, it-teknoloġiji u l-fondi ta’ investiment, peress li ħafna drabi l-persunal ta’ dawn l-istituzzjonijiet jonqos milli jifhem l-impatt soċjetali sħiħ ta’ teknoloġiji ġodda fuq id-drittijiet taċ-ċittadini u l-konsumaturi. Il-Kumitat mhuwiex konvint li l-kunsiderazzjonijiet tas-sovranità teknoloġika tal-UE jridu jiġu inklużi fl-iżviluppi futuri kollha tal-politika.

3.4.

Il-KESE jappella biex il-leġiżlazzjoni tiġi ċċarata u supplimentata b’regolamenti espliċiti u applikabbli bis-sħiħ u standards komuni fl-Istati Membri kollha, inklużi r-responsabbiltajiet relatati, fir-rigward tal-fatt li t-teknoloġiji relatati mal-identità diġitali huma fil-biċċa l-kbira ġestiti minn algoritmi tal-kompjuter u l-intelliġenza artifiċjali, li ma jistgħux jinżammu responsabbli għall-iżbalji li jagħmlu.

3.5.

Diġà hemm ħafna sitwazzjonijiet dokumentati, li ġew studjati fid-dettall, li fihom in-nies huma affettwati u kkundannati inġustament għad-deċiżjonijiet żbaljati ta’ algoritmi tal-kompjuter u l-intelliġenza artifiċjali. Pereżempju, dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet fil-forzi tas-sigurtà u tal-pulizija huma mqarrqa mir-riżultati żbaljati ta’ algoritmi tal-kompjuter bħall-“intelliġenza artifiċjali”, ir-“rikonoxximent tal-wiċċ”, it-“tagħlim awtomatiku”, l-“analiżi u tbassir tad-data”, l-“iskedi tal-ħin u l-punteġġi”, eċċ. Bħala riżultat, ħafna drittijiet u libertajiet taċ-ċittadini huma affettwati.

3.6.

Għalhekk, ir-regoli legali li se jiġu żviluppati biex ikopru l-qasam tal-identità diġitali u t-teknoloġiji relatati tiegħu jridu jkunu bbażati primarjament fuq trasparenza sħiħa, l-informazzjoni korretta u kompleta tal-utenti u l-kunsens infurmat b’xejn, u jridu jiżguraw protezzjoni sħiħa li tipprovdi għall-vulnerabbiltajiet ċibernetiċi kollha tan-networks tal-komunikazzjoni mobbli u l-apparat tagħhom, eċċ. Għal dawn ir-raġunijiet, il-KESE jirrikjedi li s-setturi kollha li jużaw data personali u l-bijodata, bħall-identità diġitali jew in-networks tal-komunikazzjoni mobbli 5G, l-intelliġenza artifiċjali u oħrajn iridu jkunu regolati b’mod distint, ċar u f’konformità sħiħa mad-drittijiet fundamentali tal-bniedem.

4.   Kummenti speċifiċi

L-identità diġitali

4.1.

Fejn tidħol l-implimentazzjoni tal-ID diġitali fl-Ewropa, il-ġestjoni tad-data hija vitali biex tiġi żgurata l-protezzjoni taċ-ċittadini u tiġi salvagwardjata l-privatezza tagħhom. Trid tiġi żgurata konformità sħiħa mar-Regolament Ġenerali dwar il-Protezzjoni tad-Data (GDPR).

4.2.

Iċ-ċittadini Ewropej huma fiċ-ċentru ta’ kwalunkwe programm u politika implimentata fl-UE. Il-KESE japprezza u jappoġġja l-ħruġ tal-Proposta tal-Kummissjoni dwar l-Identità Diġitali għall-Ewropej kollha (6), li tispeċifika li l-għażla ta’ jekk tintużax l-ID diġitali jew le trid tkun tal-individwu. Madankollu, il-Kumitat iqis li ġie sottovalutat l-impatt tal-esklużjoni ta’ ċerti ċittadini li ma jagħżlux ID diġitali u jinsisti li d-dritt li wieħed jintesa u d-dritt ta’ skonnessjoni jiġu implimentati b’mod ċar fil-leġiżlazzjoni tal-UE.

4.3.

Il-KESE jitlob dispożizzjonijiet ċari kontra d-diskriminazzjoni fil-proposti leġiżlattivi futuri kollha dwar is-suġġett. Hi x’inhi r-raġuni għaliex kwalunkwe ċittadin jista’ jiddeċiedi li ma jużax tali karatteristika, kemm jekk għal raġunijiet ta’ protezzjoni tad-data jew ta’anonimità jew oħrajn, ma jridux jitqiegħdu fi żvantaġġ meta mqabbla ma’ utenti attivi jew emarġinati. Id-data individwali għandha dejjem tibqa’ l-proprjetà tal-individwu rispettiv filwaqt li l-protezzjoni tad-drittijiet tal-bniedem trid tirfed l-implimentazzjoni tal-ID diġitali. Sabiex jiġu ggarantiti l-protezzjoni u s-sigurtà tad-data, kif ukoll ir-rispett għall-ħajja privata, il-Kumitat jipproponi li l-identità diġitali taċ-ċittadini tal-UE tiġi ġestita, f’kull Stat Membru, minn korp ta’ servizz pubbliku, taħt l-awtorità tal-Istat u soġġett għal kontroll demokratiku mill-parlamenti nazzjonali.

4.4.

L-introduzzjoni ta’ ID diġitali fl-Ewropa għandu jkollha l-għan li tippermetti konnettività sikura u faċli għall-konsumaturi. Trid tipprovdi, fost affarijiet oħra, data mtejba u twassil tas-servizz pubbliku, programmi mtejba tal-gvern immirati u effiċjenza akbar fis-suq tal-kreditu. Il-KESE huwa favur xenarju bħal dan. Madankollu, il-Kumitat jinnota li l-implimentazzjoni tal-ID diġitali tinvolvi sensiela ta’ riskji f’termini ta’ privatezza u protezzjoni tad-data u huwa totalment kontra l-introduzzjoni ta’ sistema li tosserva mill-qrib liċ-ċittadini Ewropej, issegwihom u/jew timmonitorja l-attivitajiet u l-imġiba tagħhom.

4.5.

Iċ-ċibersigurtà hija aspett importanti tal-implimentazzjoni, fejn ir-riskju tal-hacking ta’ data personali u finanzjarja importanti huwa għoli. Il-KESE qed jistenna bil-ħerqa l-verżjoni finali tal-leġiżlazzjoni proposta u l-ftehim bejn l-Istati Membri dwar l-istandards, l-ispeċifikazzjonijiet tekniċi u l-aspetti tal-interoperabbiltà, li għandhom ikunu fis-seħħ sa Ottubru 2022. Il-KESE jqis li s-soċjetà ċivili organizzata, inklużi l-imsieħba soċjali, l-NGOs u l-akkademja, trid tkun involuta bis-sħiħ fil-proċess ta’ implimentazzjoni.

4.6.

Il-frodi jibqa’ wieħed mill-akbar riskji konnessi mal-implimentazzjoni tal-ID diġitali. Il-messaġġi tal-phishing li lkoll nirċievu llum se jiġu mmultiplikati u mmirati lejn l-aktar gruppi vulnerabbli fl-Ewropa. Il-KESE jikkunsidra li l-kwistjonijiet ta’ sigurtà dwar din il-kwistjoni ma ġewx kwantifikati bir-reqqa u huwa diżappuntat li s-sigurtà tal-kartiera diġitali futura mhijiex l-aktar kwistjoni importanti fil-proposta tal-KE li tistabbilixxi qafas għal Identità Diġitali Ewropea. Il-frodi tal-identità sintetika seħħet f’partijiet oħra tad-dinja fejn huma implimentati sistemi simili u l-UE għandha tiffamiljarizza ruħha mal-kwistjonijiet u tittrattahom qabel l-implimentazzjoni. Għalhekk, il-Kumitat iqis li s-sigurtà tad-data m’għandhiex tkun negozjabbli.

IA – Intelliġenza artifiċjali

4.7.

Is-suq uniku diġitali jeħtieġ l-IA biex jevolvi u javvanza. L-intelliġenza artifiċjali hija bbażata fuq algoritmi li jeħtieġu ammonti kbar ta’ data u metadata privati. Is-soċjetà trid tibbenefika minn żviluppi teknoloġiċi u xjenza applikata bbażata fuq algoritmi. Madankollu, meta jiġu implimentati teknoloġiji tal-IA jrid jiġi żgurat li l-komunitajiet storikament emarġinati jkunu kapaċi jlaħħqu mal-programmi u li d-disparitajiet soċjali eżistenti ma jiġux aggravati.

4.8.

Il-KESE kien l-ewwel istituzzjoni Ewropea li talbet għal approċċ ta’ human-in-command meta jiġu ttrattati sistemi tal-IA (7). Il-KESE jafferma mill-ġdid li huwa importanti ħafna li l-bnedmin ikollhom l-aħħar kelma u jkunu f’kontroll sħiħ tal-proċessi tat-teħid tad-deċiżjonijiet fejn jidħlu l-iżviluppi tal-magni.

4.9.

Il-protezzjoni tal-proprjetà intellettwali tista’ tintuża bħala argument għal żviluppi ta’ IA mhux trasparenti. Il-KESE jqis li jrid jintlaħaq il-bilanċ it-tajjeb bejn li ma jiġux żvelati sigrieti kummerċjali u li jiġu żgurati żviluppi trasparenti u traċċabbli. Barra minn hekk, ir-responsabbiltà għal ħsarat possibbli trid tkun prevista b’mod ċar fil-proposti leġiżlattivi kollha tal-UE dwar l-intelliġenza artifiċjali, u r-responsabbiltà għandha titpoġġa fuq l-iżviluppaturi, il-kodifikaturi, id-disinjaturi tal-IA u s-sidien leġittimi.

4.10.

Il-Kumitat iħoss li t-teknoloġiji tal-IA jridu jiġu implimentati b’mod soċjalment sostenibbli, b’mod li jitqiesu d-drittijiet tal-bniedem, il-valuri Ewropej, l-ugwaljanza bejn il-ġeneri, id-diversità kulturali, l-interessi tal-gruppi żvantaġġati u d-drittijiet tal-proprjetà intellettwali.

4.11.

Huwa meħtieġ aktar progress fir-regolament tal-GDPR sabiex jiġi żgurat li l-algoritmi jkunu f’konformità sħiħa mal-liġi Ewropea u jirrispettawha u l-Kumitat jitlob l-iżvilupp ta’ regoli etiċi komuni li jiżguraw aċċess liberu għall-kodiċijiet tas-sors tal-algoritmi.

4.12.

L-IA għandha l-potenzjal li tikkontribwixxi biex jintlaħqu l-għanijiet klimatiċi u ambjentali, iżda wieħed irid iqis l-ammont enormi ta’ enerġija li tintuża għat-tħaddim ta’ dawn is-sistemi diġitali, kif ukoll sfidi oħra relatati mal-internalizzazzjoni tal-ispejjeż esterni. Il-KESE jipproponi monitoraġġ imsaħħaħ ta’ dan l-aspett u jitlob li l-kumpaniji diġitali jagħmlu progress fit-tnaqqis tal-emissjonijiet tal-karbonju.

4.13.

F’oqsma ewlenin bħad-difiża jew iċ-ċibersigurtà, il-kontroll tal-bnedmin fuq ir-robots għandu jiġi ggarantit u l-KESE jappella għal qafas speċifiku ħafna fil-livell tal-UE li jiżgura dan, u li l-intervent tal-bniedem għandu dejjem ikun possibbli biex jissewwew l-iżbalji ta’ kwalunkwe sistema deċiżjonali awtomatizzata.

4.14.

Il-KESE huwa kompletament kontra bażijiet tad-data privati ta’ rikonoxximent tal-wiċċ ħlief għal skopijiet ta’ kriminalità u kwalunkwe tip ta’ sistema ta’ punteġġ soċjali, peress li dawn jiksru l-valuri u d-drittijiet fundamentali tal-UE.

4.15.

Fir-rigward tal-aspetti soċjali, il-KESE jinsab imħasseb li l-iżviluppi tal-IA se jħallu impatt kbir fuq is-swieq tax-xogħol, li potenzjalment jikkawżaw kriżi tal-qgħad. Barra minn hekk, jistgħu jħallu impatt fuq l-imġiba tal-bniedem u jwasslu għall-għażż u s-superfiċjalità.

Big data

4.16.

Il-KESE jilqa’ l-Att dwar id-Data (8) maħruġ mill-Kummissjoni Ewropea fi Frar 2022 u jqisu bħala qafas etiku għall-ipproċessar trasparenti tad-data personali, li fih iċ-ċittadini u n-negozji li jiġġeneraw tali data jkollhom kontroll sħiħ. Dan jagħmilha possibbli wkoll li d-data tintuża minn numru akbar ta’ partijiet ikkonċernati u ċittadini, b’benefiċċji estiżi għall-konsumaturi, in-negozji u l-awtoritajiet pubbliċi, li jwassal għalhekk għal ekonomija ġusta mmexxija mid-data.

4.17.

Ammonti kbar ta’ data issa huma disponibbli għall-awtoritajiet pubbliċi u għal numru żgħir ta’ kumpaniji tat-teknoloġija kbar bħal Google, Facebook (Meta), TikTok jew Amazon. Sfortunatament, għadd limitat biss ta’ partijiet ikkonċernati llum jibbenefikaw minn din id-data u l-KESE huwa mħasseb li d-data prodotta fl-UE qed tinħażen, tiġi pproċessata u tipproduċi valur barra mill-Ewropa (9). Il-Kumitat iqis li s-sovranità diġitali tal-UE ser tkun diffiċli biex tinkiseb mingħajr ma l-UE jkollha ġganti tat-teknoloġija diġitali tagħha stess, mingħajr ma tinħażen data Ewropea fit-territorju tal-UE u mingħajr il-protezzjoni ta’ din id-data minn kwalunkwe aċċess ekstraterritorjali.

4.18.

Il-ġestjoni tal-big data trid dejjem tirrispetta d-drittijiet tal-bniedem kif minquxin fl-Artikolu 21 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (10), speċjalment meta l-algoritmi jintużaw fil-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet. Il-fornituri tal-cloud ibbażati fl-UE għandhom biss parti żgħira mis-suq internazzjonali, li fil-biċċa l-kbira huwa ddominat minn kumpaniji tal-Istati Uniti. Dan ipoġġi lill-UE fi żvantaġġ u qed jillimita l-possibilitajiet ta’ investiment fis-suq tal-ipproċessar tad-data. Qed ixekkel ukoll il-kompetittività tal-kumpaniji l-kbar u l-possibbiltà tagħhom li jikbru u jiksbu s-swieq, u jipprevjeni lill-SMEs milli jespandu. Il-Kumitat jilqa’ l-Komunikazzjoni tal-KE dwar Politika ta’ kompetizzjoni lesta għal sfidi ġodda (11) u l-importanza mogħtija lit-trasformazzjoni diġitali meta jitfassal mill-ġdid il-qafas futur tal-kompetizzjoni tal-UE.

4.19.

Il-Kumitat iqis li l-kunsens infurmat dwar l-użu tad-data jrid jiġi implimentat kemm għal data personali kif ukoll għal data mhux personali. Il-KESE jitlob għal darb’oħra biex il-GDPR jiġi aġġornat f’dan ir-rigward.

It-tranżizzjoni diġitali ġusta u l-kompetenza diġitali fl-UE

4.20.

Il-Kumitat jinnota suq tax-xogħol li qed jinbidel b’aktar u aktar setturi tal-ekonomija jilmentaw min-nuqqas ta’ forza tax-xogħol b’ħiliet speċjalizzati u kwalifikata. Jinnota wkoll tnaqqis fil-kwalifiki u nuqqas ta’ għarfien u kompetenza speċifiċi.

4.21.

Il-KESE talab f’Opinjonijiet preċedenti għal Unjoni li tħaddan l-inklużjoni diġitali fejn ħadd ma jitħalla barra. Snin wara, id-disparitajiet bejn l-Istati Membri qed jikbru u l-gruppi vulnerabbli għadhom mhumiex protetti, speċjalment il-popolazzjoni anzjana, li hija l-aktar esposta.

4.22.

Il-Kumitat jinsab imħasseb dwar id-distakk diġitali eżistenti fl-UE u jitlob li b’mod koordinat jiġu implimentati fl-Istati Membri kollha programmi ta’ kompetenza diġitali, u jitlob li t-tagħlim diġitali tul il-ħajja, inklużi soluzzjonijiet b’sors miftuħ bħala alternattivi bla ħlas għal dawk kummerċjali, isir realtà fl-UE. Il-ħolqien ta’ ħiliet diġitali jibda b’tutorials tal-vokabularju u jispiċċa b’taħriġ prattiku.

4.23.

L-involviment tal-impjegati fit-tranżizzjoni diġitali huwa vitali sabiex ikunu jistgħu jifhmu r-riskji u l-opportunitajiet futuri fl-istess ħin. L-ambjenti tal-post tax-xogħol li qed jinbidlu jeħtieġu li l-għarfien jiġi ttrasferit u li jinkisbu ħiliet ġodda, iżda wkoll kundizzjonijiet tax-xogħol imtejba għan-nies li jaħdmu permezz ta’ pjattaformi tax-xogħol diġitali.

4.24.

Il-KESE jitlob sistema Ewropea ta’ edukazzjoni diġitali b’saħħitha li tista’ tipprepara l-forza tax-xogħol għall-isfidi teknoloġiċi u tgħinhom jiksbu impjiegi ta’ kwalità għolja, u f’dan ir-rigward ifakkar fil-Ftehim Qafas tal-Imsieħba Soċjali Ewropej dwar id-Diġitalizzazzjoni.

4.25.

Il-Kumitat diġà talab li jittejbu aktar il-kompetenzi solidi STEM fix-xjenza, it-teknoloġija, l-inġinerija u l-matematika (12).

---

(1)  Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jemenda r-Regolament (UE) Nru 910/2014 fir-rigward l-istabbiliment ta’ qafas għal Identità Diġitali Ewropea (COM(2021) 281 final).

(2)  Identità Diġitali għall-Ewropej kollha.

(3)  https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/desi

(4)  Studju tal-BEI: Artificial intelligence, blockchain and the future of Europe: How disruptive technologies create opportunities for a green and digital economy

(5)  Kummissjoni Ewropea – Approċċ Ewropew għall-intelliġenza artifiċjali (mhux disponibbli bil-Malti).

(6)  L-identità Diġitali għall-Ewropej kollha, COM(2021) 281 final.

(7)  ĠU C 288, 31.8.2017, p. 1.

(8)  Kummissjoni Ewropea – L-Att dwar id-Data.

(9)  L-Eurostat jirrapporta li 36 % biss tal-intrapriżi tal-UE użaw is-servizzi tal-cloud fl-2020 u ħafna minnhom għall-posta elettronika u l-memorja, u ntużaw biss 19 % tal-kumpaniji tal-cloud.

(10)  ĠU C 326, 26.10.2012, p. 391.

(11)  Komunikazzjoni tal-KE – A competition policy fit for new challenges (COM(2021) 713 final) (mhux disponibbli bil-Malti).

(12)  ĠU C 14, 15.1.2020, p. 46; ĠU C 10, 11.1.2021, p. 40; ĠU C 228, 5.7.2019, p. 16; ĠU C 75, 10.3.2017, p. 6; ĠU C 374 16.9.2021, p. 11.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Analiżi tar-rwol tas-soċjetà ċivili organizzata fil-ftehim il-ġdid bejn l-UE u l-Organizzazzjoni tal-Istati Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku (OSAKP), inkluża s-sitwazzjoni tal-ftehimiet ta’ sħubija ekonomika (FSE) f’dan ir-rigward”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2022/C 443/04)

Relatur:

Carlos TRINDADE

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	21.10.2021
Bażi legali	Artikolu 52(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għar-Relazzjonijiet Esterni
Adottata fis-sezzjoni	9.6.2022
Adottata fil-plenarja	13.7.2022
Sessjoni plenarja Nru	571
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	170/0/1

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jinnota li l-Unjoni Ewropea għal żmien twil adottat qafas ta’ valuri u objettivi li jirregola r-relazzjonijiet tagħha mal-Istati Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku (AKP), speċifikament dwar id-demokrazija, il-governanza tajba u d-drittijiet tal-bniedem, it-tkabbir sostenibbli u inklużiv b’impjiegi deċenti, il-mobilità u l-migrazzjoni meqjusa bħala opportunitajiet, l-iżvilupp tal-bniedem, l-ambjent, u r-rieda li “ngħaqqdu l-forzi tagħna fix-xena dinjija fl-oqsma ta’ interess komuni”. Fir-rigward tar-relazzjonijiet ma’ pajjiżi terzi ġirien, dan il-qafas huwa kkomplementat minn objettiv ta’ sigurtà.

1.2.

Il-KESE japprova dan il-qafas ta’ valuri u objettivi, stabbilit f’firxa ta’ ftehimiet internazzjonali mal-Istati AKP mill-1960 ‘l hawn, u li permezz tiegħu l-UE mexxiet ir-relazzjonijiet kummerċjali u ta’ kooperazzjoni għall-iżvilupp tagħha.

1.3.

Il-KESE jappoġġja b’mod ġenerali dan il-ftehim il-ġdid u jittama li dan jista’ jiġi ffirmat malajr mill-partijiet, il-KESE jfaħħar lil dawn il-partijiet għall-isforzi konsiderevoli li għamlu u l-impenji importanti li ħadu, bl-użu tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli tan-Nazzjonijiet Uniti (SDGs) bħala qafas ta’ referenza.

1.4.

B’mod partikolari, il-KESE jirrakkomanda bil-qawwa lill-Kummissjoni li l-arkitettura tal-kooperazzjoni għall-iżvilupp li tirfed il-Ftehim il-ġdid u l-Ftehimiet ta’ Sħubija Ekonomika (FSE) għandha tkun is-suġġett ta’ riflessjoni fil-fond u deċiżjonijiet ġodda, billi titqies l-esperjenza tal-COVID-19 (li tqajjem il-kwistjoni tal-infrastruttura tas-saħħa kritika) u l-konsegwenzi ġeopolitiċi tal-gwerra fl-Ukrajna (inklużi s-sigurtà tal-ikel, il-prezzijiet tal-enerġija u t-theddid għad-demokrazija). Il-KESE jenfasizza li dawn iż-żewġ avvenimenti globali ewlenin, li bidlu b’mod profond ix-xenarju globali, ħolqu l-ħtieġa għal reazzjonijiet aktar kumplessi u urġenti fl-Istati AKP, li jeħtieġu forma ta’ kooperazzjoni internazzjonali li hija pjuttost differenti minn dik attwali.

1.5.

Il-KESE jinnota b’sodisfazzjon li l-ftehim il-ġdid jirrikonoxxi r-rwol importanti li jaqdu l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali, u jfaħħar lill-partijiet firmatarji għall-approvazzjoni tagħhom ta’ dan ir-rikonoxximent.

1.6.

Il-KESE jenfasizza u japprezza ferm li l-ftehim il-ġdid, fil-bażi komuni tiegħu bħal f’kull wieħed mill-protokolli reġjonali tiegħu, jafferma ripetutament, anke f’formulazzjonijiet differenti, l-importanza li jiġu pprovduti mekkaniżmi formali għall-parteċipazzjoni, l-għoti ta’ informazzjoni, is-smigħ u l-konsultazzjoni strutturata tas-soċjetà ċivili, jew “mekkaniżmi istituzzjonali”.

1.7.

Il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-fatt li l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali għandhom mekkaniżmi distinti ta’ istituzzjonalizzazzjoni, li permezz tagħhom jistgħu jesprimu b’mod formali l-pożizzjonijiet, il-proposti u l-kritika tagħhom. Huwa essenzjali li, ikunu xi jkun l-isem, kumitati ekonomiċi, soċjali u kulturali, kunsilli konsultattivi, fora, il-pjattaformi, networks tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, konferenzi permanenti jew kwalunkwe titolu ieħor, ikun hemm mekkaniżmi istituzzjonali regolati mil-liġi u li joperaw b’mod formalizzat, li permezz tagħhom l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, li jipprattikaw id-djalogu ċivili, u l-imsieħba soċjali, li jipparteċipaw fid-djalogu soċjali, ikunu jistgħu, permezz tal-impenn tagħhom, jikkontribwixxu għad-dibattitu fl-ispazju pubbliku u demokratiku. Għaldaqstant, il-formalizzazzjoni ta’ dawn il-mekkaniżmi istituzzjonali tagħmel lis-soċjetà aktar reżiljenti, billi tagħti spinta liċ-ċittadinanza u tintensifika l-ħajja demokratika.

1.8.

Il-KESE josserva li fl-UE u fl-Istati AKP, ir-realità tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u tal-imsieħba soċjali, u l-mekkaniżmi istituzzjonali hija ferm differenti, minħabba d-differenzi ekonomiċi, soċjali, kulturali u politiċi bejn ir-reġjuni, is-sottoreġjuni u l-pajjiżi. Fl-Istati AKP, l-ekonomija informali hija realtà inkontestabbli u din trid titqies fil-ħidma tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u tal-imsieħba soċjali, u fl-implimentazzjoni u l-funzjonament tal-mekkaniżmi istituzzjonali. Jekk dan ma jsirx, il-pubbliku ġenerali ma jibbenefikax mir-riżultati tal-Ftehim il-ġdid. Il-KESE jafferma li huwa assolutament meħtieġ li jinstabu soluzzjonijiet li jegħlbu d-diffikultajiet eżistenti, b’mod partikolari fir-rigward tal-kapaċità teknika u l-appoġġ finanzjarju għall-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali. Il-KESE jemmen li fi ħdan l-Unjoni Ewropea u l-Organizzazzjoni tal-Istati Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku (OSAKP) hemm sett ta’ prattiki tajbin li għandhom jiġu identifikati sabiex ikunu jistgħu jiġu replikati f’pajjiżi oħra. Il-Kumitat ta’ Segwitu UE-AKP huwa eżempju ta’ dan, u huwa f’pożizzjoni li jwettaq dan il-kompitu.

1.9.

Fir-rigward tal-involviment tiegħu f’dan il-proċess, il-KESE għandu l-għan li jimplimenta l-mekkaniżmi istituzzjonali previsti u li jippromovi u jappoġġja lill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u lill-imsieħba soċjali fil-pajjiżi AKP, filwaqt li jirrikonoxxi li dawn l-atturi għandhom rwol ewlieni fil-promozzjoni tal-iżvilupp sostenibbli, b’mod partikolari fil-kuntest tal-Għan ta’ Żvilupp Sostenibbli tan-Nazzjonijiet Uniti Nru 17.

1.10.

Il-KESE jipproponi li l-Kummissjoni tistabbilixxi l-objettiv li, f’konformità mal-istruttura tal-ftehim il-ġdid, jiġu stabbiliti erba’ mekkaniżmi istituzzjonali, jiġifieri l-ewwel wieħed bejn l-Unjoni Ewropea u l-OSAKP, abbażi tal-bażi komuni, it-tieni wieħed mal-Afrika, it-tielet wieħed mal-Karibew u r-raba’ wieħed mal-Paċifiku, taħt il-protokolli reġjonali li kkonkluda ma’ dawn ir-reġjuni, rispettivament.

1.11.

Il-KESE jipproponi wkoll li l-Kummissjoni twaqqaf kumitati konsultattivi taħt il-ftehimiet ta’ sħubija ekonomika. Il-KESE jafferma li r-rwol tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili/tal-imsieħba soċjali fil-FSE huwa insostitwibbli u għandu jissaħħaħ. Għalhekk, il-KESE japprova r-rakkomandazzjonijiet li saru fl-Opinjoni REX/536, li għandhom jiġu implimentati fl-FSE attwali u futuri, u jqis li l-Kumitat Konsultattiv tal-Cariforum huwa eżempju eċċellenti ta’ prattika tajba, li għandha tinxtered u tiġi replikata.

1.12.

Il-KESE jipproponi b’mod qawwi lill-Kummissjoni sabiex fil-futur tiżgura li d-diversi mekkaniżmi istituzzjonali li għandhom jiġu implimentati skont il-ftehim bejn l-Unjoni Ewropea u l-OSAKP (bażi komuni, protokolli reġjonali u ftehimiet ta’ sħubija ekonomika) ikunu organizzati sew sabiex jinħolqu sinerġiji u jiġu ottimizzati r-riżorsi, b’mod partikolari dawk finanzjarji. Il-mekkaniżmi istituzzjonali, jekk jiffukaw fuq il-missjoni tagħhom mill-qrib u b’mod rigoruż, li joperaw bħala network u jaħdmu flimkien bħala sistema unika u strutturata, se juru l-importanza tagħhom għar-reżiljenza tas-soċjetajiet, it-tkabbir ekonomiku u l-benesseri tan-nies.

1.13.

Il-KESE jirrakkomanda bil-qawwa li l-Kummissjoni tipprovdi strumenti finanzjarji sabiex tappoġġja programmi għal studji u proġetti ta’ prospettiva li jiffokaw fuq is-sitwazzjoni tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali fl-Istati AKP, sabiex jitqiesu l-ħtiġijiet tagħhom f’termini tal-awtonomizzazzjoi tal-mexxejja tagħhom, ir-robustezza teknika tagħhom u l-implimentazzjoni tal-mekkaniżmi istituzzjonali previsti. Il-KESE jenfasizza li l-għan huwa li b’dan il-mod jingħata kontribut biex tissaħħaħ l-eżistenza ta’ organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili/imsieħba soċjali demokratiċi fl-ambitu tal-Ftehim il-ġdid, b’azzjoni kompetenti u involviment attiv tal-membri tagħhom.

1.14.

Il-KESE jħeġġeġ bil-qawwa li l-Kummissjoni tappoġġja l-ħidma tal-Kumitat ta’ Segwitu UE-AKP tal-KESE, li huwa l-uniku mekkaniżmu istituzzjonali li jeżisti bħalissa fl-ambitu tal-Ftehim il-ġdid UE-OSAKP u li ser ikollu rwol imsaħħaħ f’dan il-proċess, b’mod partikolari permezz ta’ djalogu strutturat, sabiex (i) jipprovdi rapporti, proġetti u Opinjonijiet rilevanti lill-istituzzjonijiet, (ii) iħeġġeġ l-involviment tal-partijiet konċernati mill-pajjiżi AKP, u (iii) jikkontribwixxi għall-istabbiliment tal-mekkaniżmi istituzzjonali previsti.

2.   Kummenti ġenerali dwar il-kuntest storiku u l-għanijiet strateġiċi

2.1.

Fl-2016, l-Unjoni Ewropea adottat sett ta’ prijoritajiet ta’ interess komuni fil-qafas tas-sħubija mġedda mal-pajjiżi tal-Organizzazzjoni tal-Istati Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku (OSAKP), li ġew ikkonfermati mill-ġdid f’dokumenti sussegwenti dwar id-demokrazija, il-governanza tajba u d-drittijiet tal-bniedem, it-tkabbir sostenibbli u inklużiv u x-xogħol deċenti, it-trasformazzjoni tal-mobilità u l-migrazzjoni f’opportunitajiet, l-iżvilupp tal bniedem, l-ambjent, u r-rieda li jkun hemm “ħidma konġunta fl-arena globali fuq oqsma ta’ interessi komuni” (1). Ma’ din il-lista jistgħu jiżdiedu kwistjonijiet ta’ sigurtà, biex jitqiesu r-relazzjonijiet tal-pajjiżi mal-eqreb ġirien tagħhom. Din il-klassifikazzjoni tikkonsolida l-għanijiet li l-Unjoni Ewropea kienet stabbiliet f’dan il-qasam.

2.2.

L-UE fformalizzat dawn l-objettivi permezz ta’ ftehimiet internazzjonali, l-ewwel permezz tal-Konvenzjoni ta’ Yaoundé, imbagħad bil-Ftehimiet ta’ Lomé, sussegwentement bil-Ftehim ta’ Cotonou u issa permezz tan-negozjar tal-Ftehim ta’ wara Cotonou. Fl-istess ħin, l-UE kkonkludiet Ftehimiet ta’ Sħubija Ekonomika ma’ għadd ta’ Stati AKP jew gruppi ta’ Stati.

2.3.

Il-Ftehimiet ta’ Sħubija Ekonomika (FSEs) li l-Unjoni Ewropea kkonkludiet ma’ Stati jew gruppi sottoreġjonali tal-Afrika, tal-Karibew u tal-Paċifiku (AKP) huma l-aktar strument ekonomiku ġenerali biex din l-istrateġija titqiegħed fil-prattika. Huma jistabbilixxu l-objettiv tagħhom li jintegraw mingħajr xkiel u gradwalment l-Istati AKP fl-ekonomija dinjija u li jeqirdu l-faqar, filwaqt li jenfasizzaw li d-differenzi bejn il-livelli ta’ żvilupp tal-Partijiet u l-karatteristiċi ekonomiċi, soċjali u ambjentali speċifiċi ta’ kull ekonomija u, b’mod partikolari, il-grad ta’ informalità f’kull stat jew sottoreġjun jeħtieġ li jitqiesu fin-negozjati.

2.4.

Il-KESE jqis li, fid-dawl tat-tagħlimiet meħuda mill-pandemija, inklużi, fost oħrajn, id-diffikultajiet li din ikkawżat fis-sistemi tas-saħħa, il-konsegwenzi negattivi fuq l-ekonomija, iż-żieda fl-inugwaljanza soċjali u l-faqar, il-problemi strutturali għall-aċċess għall-mediċini u l-vaċċini jew għall-produzzjoni tagħhom, il-validità tal-għodod diġitali, it-theddid għad-drittijiet tal-bniedem u d-demokrazija, kif ukoll id-dipendenza ekonomika enormi, ħareġ fid-dieher li jeħtieġ li tiġi kkunsidrata mill-ġdid l-arkitettura tal-kooperazzjoni għall-iżvilupp. Dan għandu jitqies fl-implimentazzjoni u r-riformulazzjoni tal-istrateġiji UE-OSAKP.

3.   Kummenti speċifiċi dwar il-ftehim ta’ wara Cotonou

3.1.

Fl-2015 twettqet evalwazzjoni tal-15-il sena tal-Ftehim ta’ Cotonou, li identifikat is-suċċessi u d-dgħufijiet tiegħu.

3.2.

Il-Ftehim ta’ Cotonou kellu jiskadi fi Frar 2020. Madankollu, minħabba n-natura sensittiva ta’ xi wħud mis-suġġetti diskussi, kif ukoll il-pandemija, ma kienx possibbli li dan jiġi mġedded fid-data prevista, u kien biss f’April tal-2021 li l-Unjoni Ewropea u l-OSAKP inizjalaw it-test tal-ftehim mġedded ta’ sħubija, komunement imsejjaħ il-“ftehim ta’ wara Cotonou” (il-ftehim il-ġdid).

3.3.

Sabiex titqies id-diversità tal-pajjiżi firmatarji u sabiex tiġi żgurata l-applikazzjoni speċfika f’kull reġjun, il-Ftehim il-ġdid jinkludi pedament komuni akkumpanjat minn tliet protokolli reġjonali vinkolanti (għall-Afrika, il-Karibew u l-Paċifiku). Minħabba l-kumplessità ta’ din l-istruttura, il-Kumitat ta’ Segwitu UE-AKP se jkollu jadotta approċċ aktar proattiv fil-futur.

3.4.

Il-prijoritajiet tal-Ftehim il-ġdid jirriflettu l-impenn tal-Partijiet sabiex jintlaħqu l-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs) tan-Nazzjonijiet Uniti u huma miġbura f’sitt oqsma: (i) id-drittijiet tal-bniedem, id-demokrazija u l-governanza; (ii) il-paċi u s-sigurtà; (iii) l-iżvilupp tal-bniedem, li jinkludi s-saħħa, l-edukazzjoni, il-miżuri sanitarji, is-sigurtà tal-ikel, il-koeżjoni soċjali, il-kultura u l-ugwaljanza bejn il-ġeneri, kif ukoll l-impenji dwar il-kooperazzjoni għall-iżvilupp; (iv) it-tkabbir u l-iżvilupp ekonomiku inklużiv u sostenibbli, inklużi mill-perspettiva tal-ftehimiet ta’ sħubija ekonomika; (v) is-sostenibbiltà ambjentali u t-tibdil fil-klima; u (vi) il-migrazzjoni u l-mobilità. Dawn il-prijoritajiet huma ta’ importanza kbira għall-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali.

3.5.

Minbarra dawn il-prijoritajiet, l-indirizzar tal-effetti tal-pandemija tal-COVID-19 fl-UE u fil-pajjiżi AKP għandu jiżdied ma’ dawn il-prijoritajiet, kemm fir-rigward tar-riskji tad-dgħajfien tad-demokrazija u n-nuqqas ta’ rkupru ekonomiku u soċjali, minħabba l-prospetti fqar ta’ rkupru fl-Istati AKP, u b’riżultat ta’ dan, se jkomplu jiżdiedu l-faqar u l-inugwaljanzi.

3.6.

B’mod partikolari, il-KESE jinnota li, kif uriet il-pandemija, il-kwistjoni tal-infrastruttura kritika fil-pajjiżi AKP għadha akuta. L-iżvilupp sostenibbli huwa intrinsikament marbut ma’ infrastruttura reżiljenti, li tistimola u tappoġġja l-attività ekonomika u l-progress soċjali, u għandha rwol deċiżiv fil-kisba tal-SDGs – kemm tal-Aġenda 2030 kif ukoll tal-Aġenda 2063 tal-Unjoni Afrikana. Il-KESE jenfasizza li l-kooperazzjoni għall-iżvilupp għadha kundizzjoni meħtieġa għas-suċċess tiegħu, minkejja li mhux biżżejjed, u jenfasizza l-importanza li tissaħħaħ fil-pajjiżi AKP.

3.7.

F’dan il-kuntest, il-KESE jenfasizza, b’mod partikolari, l-importanza tal-infrastruttura tas-saħħa kritika. L-eżistenza ta’ servizzi tas-saħħa universali, aċċessibbli faċilment u ġeneralment mingħajr ħlas fl-Istati AKP hija essenzjali għall-benesseri tal-popolazzjoni u għall-iżvilupp sostenibbli. B’mod partikolari, aċċess rapidu għall-vaċċini (privattivi u kapaċità teknika għall-produzzjoni lokali) se jagħti lis-soċjetajiet tal-AKP ir-reżiljenza li jeħtieġu f’każ ta’ pandemiji li jistgħu jseħħu fil-futur. Il-KESE jinnota li din il-kwistjoni importanti mhijiex inkluża fil-Ftehim il-ġdid u jistieden lill-UE u l-OSAKP biex jikkunsidrawha meta jiġi implimentat il-ftehim.

3.8.

Il-KESE jqis li l-Ftehim il-ġdid irid iqis l-impatt tas-sitwazzjoni ġeopolitika attwali fil-livell Ewropew u dinji, u b’mod partikolari fid-dawl tal-konsegwenzi tal-gwerra fl-Ukrajna (fosthom is-sigurtà tal-ikel, il-prezzijiet tal-enerġija u t-theddid għad-demokrazija), fuq il-kooperazzjoni għall-iżvilupp b’mod ġenerali u fuq il-ftehimiet ta’ sħubija ekonomika b’mod partikolari. Il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-fatt li s-sitwazzjoni attwali se twassal għal żieda fil-kompetizzjoni għall-influwenza fl-Istati AKP, u jistieden lill-UE sabiex iżżid il-kapaċità tagħha għall-kooperazzjoni ma’ dawn il-pajjiżi, b’mod partikolari fl-oqsma ekonomiċi, soċjali u kulturali.

3.9.

Fir-rigward tal-mekkaniżmi uffiċjali għall-parteċipazzjoni, l-informazzjoni, is-smigħ u l-konsultazzjoni strutturata tas-soċjetà ċivili (il-“mekkaniżmi istituzzjonali”), il-Kumitat jilqa’ b’sodisfazzjon kbir il-pożizzjonijiet tal-Ftehim il-ġdid, b’mod partikolari meta jispeċifika li l-Partijiet għandhom: joħolqu “mekkaniżmi miftuħa u trasparenti għal konsultazzjoni strutturata mal-partijiet ikkonċernati” (2), “jistabbilixxu mekkaniżmi għal konsultazzjoni” (3); “jistabbilixxu u jiżviluppaw mekkaniżmi ta’ konsultazzjoni u djalogu” (4); u “jipprevedu mekkaniżmi ta’ konsultazzjoni u djalogu” (5).

4.   Kummenti speċifiċi dwar il-ftehimiet ta’ sħubija ekonomika (FSE) bejn l-Unjoni Ewropea u l-pajjiżi Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku

4.1.

In-negozjati dwar disa’ FSE wasslu għad-dħul fis-seħħ ta’ seba’ ftehimiet reġjonali, konklużi ma’ 32 mid-79 pajjiż tal-AKP, li minnhom 14 jinsabu fil-Karibew, 14 fl-Afrika u 4 fil-Paċifiku. Ħamsa minn dawn is-seba’ ftehimiet qed jiġu applikati b’mod proviżorju, peress li għadhom ma ġewx ratifikati mill-membri kollha tal-UE. Iż-żewġ ftehimiet l-oħra, mal-Afrika tal-Punent u tal-Lvant, mhumiex qed jiġu applikati b’mod proviżorju minħabba dewmien fl-iffirmar u r-ratifika mill-pajjiżi Afrikani. 21 stat ieħor ikkonkludew in-negozjati tal-FSE li għad iridu jiġu implimentati.

4.2.

Il-KESE jirrimarka li l-FSE jinvolvu kemm opportunitajiet kif ukoll riskji. Huwa kruċjali li tiġi żgurata sħubija bejn partijiet ugwali li mhux biss twassal għal tkabbir ekonomiku iżda tiggarantixxi wkoll il-benesseri u l-ġustizzja soċjali. L-azzjoni tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili/tal-imsieħba soċjali hija essenzjali biex jintlaħqu dawn l-objettivi.

4.3.

Madankollu, l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali fl-UE u l-istati msieħba kkritikaw il-FSE.

4.4.

Din il-kritika hija dwar it-tfassil tal-FSE u l-effett ta’ limitazzjoni possibbli fuq it-tkabbir produttiv fil-pajjiżi AKP, minkejja li l-protezzjoni tal-industriji nazzjonali, bħall-industriji agroalimentari, fost l-oħrajn, saret possibbli. Il-kummerċ ħieles bejn l-UE u l-OSAKP huwa wieħed mill-vantaġġi tal-FSE, iżda f’għadd ta’ każijiet dan kellu effett negattiv li jnaqqas id-dħul doganali, b’mod partikolari, bit-tnaqqis tat-taxxi fuq il-kummerċ estern. Barra minn hekk, minħabba d-differenza fl-iżvilupp ekonomiku bejn l-Unjoni Ewropea u l-pajjiżi AKP, il-kummerċ ħieles jista’ jikkomprometti l-mikrointrapriżi u l-intrapriżi ż-żgħar u ta’ daqs medju jew il-kooperattivi, li jiffurmaw il-bażi tal-ekonomija bbażata fuq il-familja, skont kif enfasizzaw bil-qawwa għadd ta’ organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u msieħba soċjali.

4.5.

Ir-rwol tas-soċjetà ċivili huwa inkluż fil-FSE b’diversi modi. Dan jieħu forom differenti u jagħti lill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili livelli differenti ta’ influwenza meta jiddiskutu u jimmonitorjaw dawn il-ftehimiet. Pereżempju, il-FSE mal-Kosta tal-Avorju wassal għall-istabbiliment tal-Konvenzjoni tas-Soċjetà Ċivili Ivorjana (CSCI), li waqqfet proġett (6) għall-monitoraġġ tal-effetti tal-FSE fuq l-ekonomija bbażata fuq il-familja. Barra minn hekk, peress li l-laqgħat interni jiffukaw fuq “l-iżvilupp sostenibbli”, l-influwenza tas-soċjetà ċivili hija limitata fuq suġġetti oħra.

4.6.

Ċerti FSE jipprevedu korpi addizzjonali bħal Kumitat Parlamentari Konġunt, bħal fil-każ tal-Cariforum u l-FSE mal-Afrika tal-Punent.

4.7.

Billi l-FSE jsemmu b’mod espliċitu li huma integrati fil-prijoritajiet tal-Ftehim ta’ Cotonou, il-Ftehim il-ġdid joffri lill-Partijiet firmatarji l-opportunità sabiex jippromovu l-involviment tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u tal-imsieħba soċjali b’mod usa’, u aktar armonizzat u istituzzjonalizzat. Din l-opportunità għandha tiġi sfruttata bis-sħiħ, anke għaliex skont il-valutazzjoni tal-implimentazzjoni tiegħu li l-UE għamlet f’Settembru 2021, il-progress kien bil-mod f’dan il-qasam. L-aktar mod effettiv biex jiġu implimentati l-mekkaniżmi istituzzjonali previsti fil-FSE huwa li l-istituzzjonijiet pubbliċi jinfurmaw lill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili/lill-imsieħba soċjali dwar il-proċess fil-ħin u b’mod dettaljat, u jistednuhom jipparteċipaw b’mod strutturat u jwettqu studji u proposti motivati.

5.   Kummenti speċifiċi dwar id-definizzjoni, ir-rappreżentanza, l-azzjoni u l-istituzzjonalizzazzjoni tas-soċjetà ċivili u tal-imsieħba soċjali

5.1.

Il-KESE għandu l-għan li jkun id-“Dar tas-Soċjetà Ċivili Ewropea”. Il-KESE huwa korp konsultattiv tal-Unjoni Ewropea, stabbilit skont l-Artikolu 13 tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea. Huwa magħmul minn 329 membru li jirrappreżentaw lil minn iħaddem (Grupp I), lill-ħaddiema (Grupp II) u lill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili (Grupp III). Huwa l-mekkaniżmu istituzzjonali Ewropew li permezz tiegħu dawn l-interessi jesprimu l-fehmiet tagħhom dwar kwistjonijiet topiċi tal-UE bħala parti minn djalogu strutturat.

5.2.

Il-KESE jirrimarka li l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili jinkludu assoċjazzjonijiet b’firxa wiesgħa ta’ għanijiet. Huma jirrappreżentaw membri li huma rreġistrati u li jaqdu funzjoni fis-soċjetà, li tikkonsisti .fost affarijiet oħra, fit-teħid ta’ azzjonijiet favur il-benesseri tal-popolazzjonijiet, u favur il-promozzjoni tal-inklużjoni soċjali u l-ġlieda kontra l-esklużjoni, il-protezzjoni tad-drittijiet u l-interessi soċjali, ekonomiċi, kulturali u professjonali tal-popolazzjoni u/jew ta’ gruppi ta’ ċittadini, il-ħarsien tal-ambjent u l-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima, id-difiża tad-drittijiet tal-bniedem, l-iżvelar ta’ informazzjoni protetta (viġilanza), twissijiet lill-awtoritajiet u pressjoni fuqhom, sabiex jiġu protetti l-interessi tal-membri tagħhom u jiġu affermati l-valuri soċjali tagħhom.

5.3.

Ir-realtajiet ekonomiċi, soċjali u politiċi tas-soċjetà, huma fundamentali għal firxa wiesgħa u varjata ta’ organizzazzjonijiet, li jiddeterminaw is-sura tagħhom. Dan għandu jwassalna biex nevitaw li nqisuhom bħala l-attur ewlieni għall-iżvilupp sostenibbli, minkejja r-rwol importanti u ta’ min ifaħħru tagħhom.

5.4.

Il-KESE jenfasizza li huwa f’dan il-kuntest ta’ realtà multidimensjonali li għandu jitqies sew il-livell għoli ta’ informalità ekonomika u soċjali li jeżisti b’mod ġenerali fl-Istati AKP u li jikkaratterizzaw u jiddeterminaw b’mod qawwi r-relazzjonijiet soċjali, organizzattivi u istituzzjonali kollha. F’dan il-kuntest, l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali tipikament jiffaċċjaw sfidi sinifikanti fl-istabbiliment, l-organizzazzjoni u l-funzjonament istituzzjonali tagħhom, l-appoġġ ekonomiku, u l-attivitajiet formali. Dawn l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili/l-imsieħba soċjali għandhom jirċievu appoġġ finanzjarju eċċezzjonali. Inkella ftit li xejn ikunu jistgħu jikkontribwixxu, permezz tal-parteċipazzjoni u l-interventi tagħhom, għall-iżvilupp sostenibbli, l-eżerċitar taċ-ċittadinanza u r-reżiljenza demokratika ta’ pajjiżhom.

5.5.

L-attivitajiet tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili jiddependi mir-rwol soċjali li huma jixtiequ jaqdu (orjentament pjuttost ċiviku jew politiku), mid-daqs rispettiv tagħhom, mill-importanza soċjali li l-membri u s-soċjetà tagħhom jagħtuhom, mill-funzjoni ta’ tmexxija li jassumu, kif ukoll mir-riżorsi li għandhom bżonn sabiex jilħqu l-għanijiet tagħhom u, f’dan ir-rigward, mill-kundizzjonijiet li d-donaturi jimponu fuqhom.

5.6.

B’mod ġenerali, id-dgħufijiet li jaffettwaw lill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili jwassluhom biex jikkompetu ma’ xulxin, iżda wkoll ma’ korpi pubbliċi, sabiex jiksbu l-finanzjament. Dawn id-dgħufijiet jagħmlu l-attività u l-parteċipazzjoni tagħhom f’mekkaniżmi istituzzjonali nazzjonali u/jew internazzjonali problematiċi. Barra minn hekk, jistgħu jinħolqu dipendenzi mis-sostenituri finanzjarji tagħhom u/jew l-awtoritajiet tal-istat.

5.7.

It-trade unions u l-assoċjazzjonijiet ta’ impriżi, imsemmija bħala msieħba soċjali, huma meqjusa bħala organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili iżda, minħabba n-natura unika tagħhom, għandhom l-identità proprja u distinta minn dik tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili. L-imsieħba soċjali jiżguraw ir-rappreżentanza tal-membri tagħhom u jiddefendu l-interessi tagħhom, b’mod partikolari ta’ natura ekonomika, kemm quddiem l-awtoritajiet sovrani, permezz ta’ mekkaniżmi speċifiċi ta’ konsultazzjoni u negozjar, kif ukoll permezz tar-relazzjonijiet bejniethom, b’mod partikolari permezz tan-negozjar kollettiv u l-konklużjoni ta’ ftehimiet kollettivi. L-imsieħba soċjali għandhom struttura konsistenti, jirrappreżentaw interessi ċari, għandhom lonġevità inkontestabbli, u acquis storiku rikonoxxut, li żviluppaw f’qasam ta’ azzjoni u ta’ relazzjonijiet li huma stabbiliti u definiti sew u, b’mod ġenerali, jistgħu jiffinanzjaw lilhom infushom.

6.   Kummenti speċifiċi dwar il-Ftehim ta’ wara Cotonou u s-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali

6.1.   Is-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali fil-Ftehim ta’ wara Cotonou

6.1.1.

Il-Ftehim il-ġdid, kemm fil-pedament komuni kif ukoll f’kull wieħed mit-tliet protokolli reġjonali, jipprevedi rwol attiv għas-soċjetà ċivili. Madankollu, dan ir-rwol mhuwiex formalizzat, peress li l-Ftehim iħalli f’idejn il-Partijiet firmatarji (OSAKP-UE) biex jiddefinixxu l-qafas istituzzjonali għall-parteċipazzjoni tagħhom, inkluż l-istabbiliment ta’ mekkaniżmi istituzzjonali. Dan iqajjem il-kwistjoni kritika ta’ kif jiġi żgurat li l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili/l-imsieħba soċjali jipparteċipaw kemm fil-livell nazzjonali kif ukoll f’dak transnazzjonali.

6.1.2.

L-inklużjoni ta’ arranġamenti organizzattivi ewlenin, bħall-kostituzzjoni legali tagħhom, ir-rappreżentanza, l-għażla tar-rappreżentanti tagħhom, u r-rekwiżiti minimi għall-frekwenza tal-laqgħat, se toħloq dinamika li se ssaħħaħ ir-rwol tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili/tal-imsieħba soċjali, li huma l-partijiet ikkonċernati f’dan il-proċess.

6.1.3.

Dawn il-partijiet ikkonċernati għandhom rwol speċifiku minħabba l-interess tagħhom stess, li m’għandux jiġi konfuż mar-rwol li l-partiti politiċi għandhom fis-soċjetà. L-involviment tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili/tal-imsieħba soċjali għandu jiġi promoss permezz ta’ attivitajiet speċifiċi u jmur lil hinn mid-diskussjonijiet ġenerali. Permezz tal-istudji, l-Opinjonijiet u l-proposti li jittrażmettu lill-istituzzjonijiet, dawn se jikkontribwixxu għad-dibattiti u d-deċiżjonijiet. L-eżistenza ta’ mekkaniżmi istituzzjonali li jinvolvu b’mod attiv lill-partijiet ikkonċernati fil-proċess, li jkunu ġestiti minnhom infushom u bbażati fuq regoli ta’ proċedura stabbiliti sew, li jiffaċilitaw it-tixrid ta’ informazzjoni u l-interazzjonijiet ma’ xulxin permezz ta’ konsultazzjonijiet u djalogu strutturat, huwa l-aħjar mod kif l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali jikkontribwixxu għall-eżistenza ta’ gvern miftuħ (7).

6.1.4.

L-aspett ta’ finanzjament huwa kwistjoni ta’ importanza ewlenija. L-aspett tal-finanzjament huwa kwistjoni ta’ importanza ewlenija. Mingħajr finanzjament adegwat, li jissodisfa kundizzjonijiet stretti u li jitwettaq bi trasparenza sħiħa, mhux se jkun possibbli li jiġi żgurat li l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali jkunu preżenti, kemm fil-laqgħat kif ukoll, fuq kollox, matul il-ħidma ta’ riċerka preliminari applikata, li tikkonsisti fil-ġbir tad-data u t-tfassil ta’ studji u Opinjonijiet.

6.2.   Ir-realtajiet attwali tas-soċjetà ċivili u tal-imsieħba soċjali fl-UE u fl-Istati AKP

6.2.1.   Fl-Ewropa

Fil-każ tal-Ewropa, hemm bosta eluf ta’ assoċjazzjonijiet, organizzazzjonijiet, federazzjonijiet, konfederazzjonijiet, pjattaformi u forums, fil-livell nazzjonali jew Ewropew. Dawn jagħmlu parti minn organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili jew mis-settur tan-negozju, kemm jekk intrapriżi privati jew mikrointrapriżi u intrapriżi żgħar, sew mis-settur pubbliku sew mis-settur soċjali, jew mis-settur tat-trade unions, b’ċerta armonizzazzjoni fil-livell organizzattiv.

6.2.2.   Fl-Afrika, il-Karibew u l-Paċifiku

6.2.2.1.

Fl-Istati AKP, is-sitwazzjoni ekonomika, soċjali, politika u storika ta’ kull reġjun, sottoreġjun u stat tirriżulta f’firxa wiesgħa ta’ diversità organizzattiva bejn l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili/l-imsieħba soċjali u, f’xi każijiet, nuqqas ta’ interazzjoni bejniethom. Hemm ħafna eżempji ta’ prattika tajba, kif ukoll ta’ għadd kbir ta’ problemi u lakuni.

6.2.2.2.

Hemm ukoll id-diffikultajiet jew saħansitra n-nuqqas totali ta’ informazzjoni ġenerali jew speċifika għall-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili/imsieħba soċjali dwar il-Ftehim il-ġdid jew il-FSE (fejn jeżistu), kif ukoll nuqqas ġenerali ta’ forums għall-parteċipazzjoni u diskussjoni strutturata mal-istituzzjonijiet pubbliċi.

6.2.2.3.

Fid-dawl ta’ din ir-realtà mħallta, dawn iż-żewġ aspetti għandhom jiġu studjati fil-prattika, sabiex jinxterdu eżempji ta’ prattika tajba u jiġu rimedjati problemi u lakuni sabiex tingħata spinta lill-istatus tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u tal-imsieħba soċjali u jissaħħaħ ir-rwol tagħhom. Permezz ta’ dan l approċċ, se jkun possibbli li jiġu appoġġjati l-mekkaniżmi istituzzjonali eżistenti u li jitħeġġeġ il ħolqien ta’ oħrajn ġodda.

6.2.3.   Kumitat ta’ Segwitu UE-AKP

Fil-preżent, fil-kuntest tar-relazzjonijiet bejn l-Unjoni Ewropea u l-pajjiżi AKP, l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali jistgħu jiddependu mill-Kumitat ta’ Segwitu UE-AKP, li huwa parti mill-KESE u huwa magħmul minn 12-il membru mill-UE/KESE, u 12-il membru maħtura mill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali tal-pajjiżi AKP (bħalissa hemm 8 membri mill-Afrika, 2 membri mill-Karibew u 2 membri mill-Paċifiku), li jinħatru mis-soċjetà ċivili organizzata f’kull wieħed mir-reġjuni u billi jiġi rispettat il-bilanċ bejn l-interessi differenti.

7.   Kummenti speċifiċi dwar kif għandhom jiġu promossi u appoġġjati l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali bħala xprunaturi tal-iżvilupp sostenibbli

7.1.

Il-KESE jqis li huwa ta’ importanza kbira li jiġu fformalizzati l-mekkaniżmi istituzzjonali ppjanati u jindika li dan huwa l-għan ewlieni tiegħu f’dan il-qasam.

7.2.

Il-KESE jħeġġeġ bil-qawwa lill-Kummissjoni biex, wara l-iffirmar finali tal-Ftehim il-ġdid, tieħu l-inizjattiva li tipproponi lill-OSAKP u lill-pajjiżi konċernati biex jistabbilixxu l-kundizzjonijiet politiċi, organizzattivi u finanzjarji meħtieġa għall-istabbiliment ta’ dawn il-mekkaniżmi istituzzjonali.

7.3.

Il-KESE jħeġġeġ bil-qawwa lill-pajjiżi AKP biex jimpenjaw ruħhom ukoll fil-konfront ta’ dan il-proċess.

7.4.

Il-KESE jinnota li l-istruttura tal-Ftehim il-ġdid tipprevedi l-istabbiliment ta’ mekkaniżmu istituzzjonali marbut mal-fondazzjoni komuni u li jinkludi rappreżentanti tal-UE u tal-OSAKP. Fl-istess ħin, il-protokolli reġjonali jippermettu l-istabbiliment f’kull reġjun (l-Afrika, il-Karibew u l-Paċifiku) ta’ mekkaniżmu istituzzjonali li jinvolvi rappreżentanti ta’ dak ir-reġjun u tal-Unjoni Ewropea. Għalhekk se jkun hemm sistema ta’ 1 + 3 mekkaniżmi istituzzjonali, li se tkopri l-Ftehim il-ġdid kollu.

7.5.

Il-KESE jinnota li l-mekkaniżmi istituzzjonali, il-kumitati konsultattivi, huma previsti wkoll fil-qafas tal-FSE, bħal fil-każ tal-ftehimiet konklużi mal-Cariforum, l-Afrika tal-Punent u l-Afrika tal-Lvant.

7.6.

Il-KESE jirrimarka b’mod partikolari li s-sett kollu ta’ mekkaniżmi istituzzjonali se jirrikjedi sforz organizzattiv u ta’ networking kbir, bħala sistema unika u strutturata, sabiex jinħolqu sinerġiji, tiġi evitata d-duplikazzjoni tal-isforzi u jiġu introdotti r-riżorsi u jiġi ottimizzat l-użu tagħhom, b’mod partikolari r-riżorsi finanzjarji.

7.7.

Il-KESE jipproponi li l-Kummissjoni tħeġġeġ lid-delegazzjonijiet tal-UE fl-OSAKP biex jappoġġjaw proġetti tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u tal-imsieħba soċjali, b’mod partikolari dawk iffokati fuq is-sensibilizzazzjoni fost il-membri u l-mexxejja tagħhom, it-taħriġ u l-awtonomizzazzjoni tagħhom, it-tisħiħ tal-kapaċità teknika tagħhom u t-tisħiħ tal-istabbiliment ta’ mekkaniżmi istituzzjonali. Il-KESE jirrakkomanda li, filwaqt li jitqiesu l-merti rispettivi tagħhom, il-Kummissjoni għandha tiffavorixxi, fost l-applikazzjonijiet imressqa, lil dawk tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u tal-imsieħba soċjali tal-pajjiżi AKP.

7.8.

Il-KESE jipproponi li l-Kummissjoni tistabbilixxi programmi li jagħmluha possibbli, meta timplimenta l-mekkaniżmi istituzzjonali, li tistudja r-realtà fil-prattika. Dan jinkludi l-opportunitajiet u d-diffikultajiet għall-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili/l-imsieħba soċjali u d-diversi strutturi eżistenti (pjattaformi, forums, eċċ.). L-għan huwa li jinġabru eżempji ta’ prattiki tajba (li diġà jeżistu fil-kuntest tar-relazzjonijiet UE-OSAKP) li għandhom jiġu kondiviżi. Il-KESE jirrakkomanda li l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili/l-imsieħba soċjali mill-pajjiżi AKP ikunu atturi ewlenin f’dan l-istudju, f’termini tal-kontribut kwantitattiv u kwalitattiv tagħhom.

7.9.

Il-KESE jenfasizza li l-Kumitat ta’ Segwitu AKP-UE ser isaħħaħ l-organizzazzjoni tiegħu b’aktar riżorsi, membri u delegati sabiex ikun jista’ jikkontribwixxi aħjar għal dan il-proċess u jwettaq il-missjoni tiegħu.

7.10.

Il-KESE jirrakkomanda bil-qawwa li l-Kummissjoni tinkludi l-finanzjament ta’ dan il-proċess fl-istrumenti finanzjarji attwali. Il-KESE jiġbed l-attenzjoni b’mod partikolari għall-fatt li l-attivitajiet tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili/tal-imsieħba soċjali jeħtieġu finanzjament, peress li l-awtofinanzjament mhuwiex biżżejjed. Il-KESE jfakkar li, fid-dawl tal-kopertura ġeografika tal-Ftehim il-ġdid, il-funzjonament tajjeb tal-mekkaniżmi istituzzjonali u l-parteċipazzjoni tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u tal-imsieħba soċjali jeħtieġu mezzi finanzjarji li ma għandhomx. Anke bl-użu ta’ tekniki rigorużi ta’ kontroll tal-ġestjoni u teknoloġiji diġitali moderni, l-appoġġ finanzjarju għall-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili/l-imsieħba soċjali huwa kruċjali. Il-KESE jappella bil-qawwa lill-UE, lill-OSAKP u lill Istati Membri biex jadottaw programmi ta’ appoġġ speċifiċi għall-ħidma tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili/l-imsieħba soċjali, kif ukoll għat-tħaddim ta’ mekkaniżmi istituzzjonali.

---

(1)  Komunikazzjoni Konġunta lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill – Sħubija mġedda mal-pajjiżi tal-Afrika, il-Karibew u l-Paċifiku, 2016, p. 7 u 8.

(2)  Il-bażi komuni tal-Ftehim, l-Artikolu 95.

(3)  Il-protokoll reġjonali għall-Afrika, l-Artikolu 5.

(4)  Il-protokoll reġjonali għall-Karibew, l-Artikolu 7.

(5)  Il-protokoll reġjonali għall-Paċifiku, l-Artikolu 7.

(6)  Appoġġ għat-tisħiħ tal-kapaċitajiet operazzjonali tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili Avorjana għall-monitoraġġ taċ-ċittadini tal-ftehim interim ta’ sħubija ekonomika fil-Kosta tal-Avorju.

(7)  Il-prinċipju kif definit mill-OECD.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Il-Kunsill il-ġdid tal-Kummerċ u t-Teknoloġija bejn l-UE u l-Istati Uniti fl-azzjoni: prijoritajiet għan-negozju, il-ħaddiema u l-konsumaturi u s-salvagwardji meħtieġa”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2022/C 443/05)

Relatur:	Timo VUORI
Korelatur:	Tanja BUZEK

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	21.10.2021
Bażi legali	Artikolu 52(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għar-Relazzjonijiet Esterni
Adottata fis-sezzjoni	9.6.2022
Adottata fil-plenarja	14.7.2022
Sessjoni plenarja Nru	571
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	173/0/4

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-bini ta’ aġenda trans-Atlantika pożittiva. Il-Kunsill il-ġdid tal-Kummerċ u t-Teknoloġija bejn l-UE u l-Istati Uniti jista’ jifforma l-qalba ta’ aġenda biex terġa’ tingħata spinta lis-sħubija tagħna b’mezzi fdati ta’ kooperazzjoni. Minkejja li l-ekonomiji trans-Atlantiċi tagħna jammontaw għal madwar nofs il-PDG dinji u huma parti kbira mill-flussi tal-kummerċ u l-investiment fid-dinja, ir-relazzjonijiet tagħna għadhom jiffaċċjaw ostakli għall-kummerċ, għall-investiment, għax-xogħol, għall-ivvjaġġar u għall-istudju fuq iż-żewġ naħat tal-Atlantiku.

1.2.

Nieħdu r-riedni biex nipproteġu l-valuri tagħna u l-kummerċ ibbażat fuq ir-regoli. Fi żminijiet ġeopolitiċi turbolenti, hemm responsabbiltà kbira għall-ekonomiji ewlenin tad-dinja, l-UE u l-Istati Uniti, flimkien ma’ msieħba oħra tal-istess fehma, biex imexxu ’l quddiem qafas modern ta’ kooperazzjoni għall-kummerċ u t-teknoloġija, li jappoġġja ekonomija miftuħa u sostenibbli, kummerċ ħieles u ġust u jirrispetta l-valuri demokratiċi, ix-xogħol deċenti u d-drittijiet tal-bniedem.

1.3.

Il-ħtieġa li jkun hemm reazzjoni għat-tfixkil tas-suq. Wara għadd kbir ta’ kriżijiet li għaddejjin bħalissa, l-imsieħba trans-Atlantiċi jridu jsibu malajr modi biex isaħħu r-reżiljenza tas-soċjetajiet demokratiċi miftuħa tagħna, inkluż billi jiżguraw il-ktajjen tal-valur u tal-provvista globali tagħna u s-sigurtà tal-enerġija, b’mod partikolari, minħabba l-ħtieġa urġenti li jiġu sostitwiti l-provvisti Russi tal-enerġija u tal-materja prima. Barra minn hekk, l-UE u l-Istati Uniti jridu jagħmlu sforzi akbar biex isaħħu l-multilateraliżmu u jindirizzaw l-isfidi relatati mat-tibdil fil-klima, mal-iżgurar li l-kummerċ ħieles u ġust ma jiddgħajjifx u mat-tfixkil tas-suq minn stati awtoritarji.

1.4.

Il-bini ta’ fiduċja abbażi ta’ kooperazzjoni reċiproka u stabbli. Iż-żewġ partijiet jeħtiġilhom jimpenjaw ruħhom biex jibnu struttura ta’ djalogu permanenti għall-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija, sabiex jinkisbu riżultati konkreti fuq medda qasira u twila ta’ żmien, lil hinn miċ-ċikli elettorali politiċi u l-bidliet fl-amministrazzjonijiet. Barra minn hekk, skont il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija, l-UE u l-Istati Uniti għandhom jimmiraw għal approċċ aktar strateġiku u orizzontali dwar kwistjonijiet ta’ kummerċ u teknoloġija. L-għaxar Gruppi ta’ Ħidma taħt il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija għandhom ifittxu approċċ olistiku u kkoordinat b’mod effettiv għall-kooperazzjoni li ma joħloqx kompartimentalizzazzjonijiet bla bżonn.

1.5.

It-tisħiħ tal-kontribut tal-partijiet ikkonċernati. Sabiex jiġu evitati l-fallimenti li dehru fin-negozjati kummerċjali ambizzjużi preċedenti, it-trasparenza u l-involviment qawwi tal-partijiet ikkonċernati fuq iż-żewġ naħat tal-Atlantiku huma l-uniku mod kif il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija jilħaq il-miri tiegħu. Għalhekk, il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (il-KESE) ser jimpenja ruħu b’mod attiv fl-istrutturi tal-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija u jfittex li jkun involut bħala parti interessata unika tas-soċjetà ċivili fil-laqgħat ministerjali tal-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija. F’dan il-kuntest, il-KESE għal darb’oħra jesprimi d-dispjaċir tiegħu li l-grupp ta’ esperti dwar il-ftehimiet kummerċjali ma ġġeddidx u li ma nħolqot l-ebda struttura permanenti paragunabbli għall-konsultazzjoni tal-partijiet ikkonċernati.

1.6.

Djalogu Trans-Atlantiku Speċifiku dwar ix-Xogħol. Fil-passat, il-KESE esprima l-appoġġ tiegħu għad-Djalogi Trans-Atlantiċi għan-Negozji u għall-Konsumaturi u għalhekk jilqa’ t-tħabbira ministerjali reċenti ta’ Pariġi li jiġi stabbilit Djalogu tripartitiku dwar il-Kummerċ u x-Xogħol, li joħloq mezz formali biex l-imsieħba soċjali fuq iż-żewġ naħat tal-Atlantiku jinfurmaw il-proċess tal-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija u jsawru r-relazzjonijiet trans-Atlantiċi dwar il-kummerċ u l-investiment. F’dan il-kuntest, il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni tal-UE tindirizza l-iżbilanċ tad-demokrazija tax-xogħol minħabba n-nuqqas ta’ ratifika ta’ sitt Konvenzjonijiet fundamentali tal-ILO u l-impatt tagħha fuq il-kundizzjonijiet ekwivalenti fil-kummerċ.

2.   Kummenti ġenerali — il-ħtieġa dejjem tikber għal sħubija eqreb bejn l-UE u l-Istati Uniti

2.1.

Il-KESE fid-djalogu trans-Atlantiku: il-KESE ilu snin isegwi l-kwistjonijiet politiċi u tal-kummerċ trans-Atlantiċi u abbozza l-pożizzjonijiet tas-soċjetà ċivili organizzata tal-UE. Barra minn hekk, il-KESE jżomm djalogu regolari kemm mal-istituzzjonijiet tal-UE kif ukoll mal-amministrazzjoni tal-Istati Uniti u, b’mod partikolari, mas-soċjetà ċivili fuq iż-żewġ naħat tal-Atlantiku. It-tnedija ta’ Kunsill ġdid tal-Kummerċ u t-Teknoloġija bejn l-UE u l-Istati Uniti, b’għaxar gruppi ta’ ħidma u seduti regolari, teħtieġ li l-KESE jaġġorna l-pożizzjoni tiegħu dwar il-prijoritajiet tal-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija.

2.2.

Ir-responsabbiltà tal-ekonomiji ewlenin tad-dinja: il-KESE jenfasizza li l-UE u l-Istati Uniti għandhom l-akbar relazzjoni bilaterali ta’ kummerċ u investiment u jgawdu l-aktar relazzjoni ekonomika integrata fid-dinja. Għalkemm inqabżu miċ-Ċina bħala l-akbar sors ta’ importazzjoni tal-UE għall-prodotti fl-2021, l-Istati Uniti jibqgħu bil-bosta l-akbar imsieħeb kummerċjali u ta’ investiment tal-UE. Ir-relazzjoni trans-Atlantika tiddefinixxi l-ekonomija globali, f’sistema kummerċjali multilaterali f’diffikultà affetwata mill-kriżi li laqtet lill-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (WTO), sentejn pandemija tal-COVID-19 li għadha għaddejja u issa l-gwerra fl-Ukrajna. L-akbar imsieħeb kummerċjali u ta’ investiment ta’ kważi kull pajjiż ieħor fl-ekonomija globali huwa jew l-UE jew l-Istati Uniti. Is-sħubija trans-Atlantika mhijiex għan fiha nnifisha iżda għandha tibni fuq valuri, interessi u responsabbiltà komuni. L-UE u l-Istati Uniti għandhom ikunu ankra għad-demokrazija, il-paċi u-sigurtà madwar id-dinja, l-istat tad-dritt u d-drittijiet tal-bniedem għal kulħadd (1).

2.3.

Momentum għal sħubija eqreb u strateġika bejn l-UE u l-Istati Uniti: il-KESE jinnota li peress li għadd kbir mhux mistenni ta’ kriżijiet issa qed idgħajjef lid-dinja, huwa mument kritiku għall-ekonomiji ewlenin tad-dinja — l-UE u l-Istati Uniti flimkien ma’ stati demokratiċi oħra li jaħsbuha bl-istess mod b’ekonomiji tas-suq miftuħa u bbażati fuq ir-regoli — biex japprofondixxu l-kooperazzjoni politika u ekonomika tagħhom sabiex jipproteġu l-valuri universali tagħna u jsaħħu l-prosperità, id-demokrazija u l-istat tad-dritt, is-sigurtà u d-drittijiet tal-bniedem. Minn dawn kollha, il-paċi ħarġet bħala prijorità imperattiva fit-tmexxija tal-politika internazzjonali. Fl-istess ħin, m’għandniex inkomplu nittolleraw kwalunkwe azzjonijiet statali kontra l-ordni internazzjonali jew l-opportunisti fil-kummerċ internazzjonali.

2.4.

Ir-rwol ewlieni tal-kummerċ u t-teknoloġija fil-ġeopolitika: il-KESE jirrepeti li l-kummerċ u t-teknoloġija ma jindirizzawx biss kwistjonijiet regolatorji iżda huma għodod essenzjali biex jipproteġu dawn il-valuri universali madwar id-dinja u jippromovuhom. L-UE u l-Istati Uniti għandhom japprofondixxu l-kooperazzjoni tagħhom u jiksbu riżultati konkreti fil-livell multilaterali u bilaterali. Il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija jipprovdi opportunità unika għal tali kooperazzjoni strateġika ta’ livell għoli dwar il-kummerċ u t-teknoloġija li taqbeż l-arranġamenti attwali ad hoc ta’ kooperazzjoni u li tmur lil hinn mill-elezzjonijiet tal-UE u tal-Istati Uniti u l-bidliet istituzzjonali tal-amministrazzjonijiet.

2.5.

Pjattaforma għad-djalogu u l-kooperazzjoni: il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija mhuwiex kopja tas-Sħubija Trans-Atlantika ta’ Kummerċ u ta’ Investiment, u lanqas m’għandu jitqies bħala tali, minkejja li jistgħu jinsiltu lezzjonijiet utli mill-fallliment ta’ dak in-negozjat. L-objettivi u l-proċeduri tal-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija ma jistgħux jixħtu dubju fuq l-istituzzjonijiet tal-UE u l-proċessi tat-teħid tad-deċiżjonijiet, filwaqt li l-involviment tal-partijiet ikkonċernati jrid jissaħħaħ. L-istandards tal-UE li jirriflettu l-valuri tagħna ma jistgħux jiġu ddubitati, b’mod partikolari, il-prinċipju ta’ prekawzjoni li huwa ċentrali għall-approċċ tal-UE biex jiġu stabbiliti l-istandards. Il-KESE huwa tal-fehma li l-kooperazzjoni dwar l-istandards hija marbuta wkoll ma’ oqfsa legali differenti u teħtieġ analiżi fil-fond ta’ kwistjonijiet tekniċi, kif ukoll valutazzjoni tal-impatti ekonomiċi, soċjali u ambjentali, li kollha għandhom jitwettqu fuq bażi ta’ każ b’każ. Pereżempju, il-ftehim qafas il-ġdid dwar il-flussi tad-data juri, bi prinċipju, li l-UE u l-Istati Uniti jistgħu jaħdmu lejn kunsens dwar kwistjonijiet sensittivi.

2.6.

Appoġġ b’saħħtu mill-partijiet ikkonċernati: il-KESE jinnota li l-partijiet ikkonċernati tan-negozju u tas-soċjetà ċivili, kemm fl-UE kif ukoll fl-Istati Uniti, diġà esprimew appoġġ ġenerali għall-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija u s-suġġetti identifikati taħt l-għaxar gruppi ta’ ħidma. L-imsieħba trans-Atlantiċi jidhru li qed jaraw il-valur miżjud ta’ sħubija trans-Atlantika strateġika u kooperazzjoni regolatorja eqreb. Għad hemm ostakli bla bżonn għall-kummerċ, għall-investiment u għax-xogħol. Barra minn hekk, l-imsieħba trans-Atlantiċi flimkien jistgħu jsaħħu l-kompetittività globali tagħhom fis-suq globali, li tmur id f’id mal-għanijiet tal-iżvilupp sostenibbli, il-ġustizzja soċjali, ir-rispett għad-drittijiet tal-bniedem, standards għoljin tax-xogħol u standards ambjentali għoljin. Madankollu, sabiex jinkisbu r-riżultati, iż-żewġ naħat jeħtieġ li jkunu konxji tal-objettivi, l-approċċi u l-mezzi ta’ xulxin sabiex jiġi żviluppat qafas komuni ġdid għall-kummerċ.

2.7.

Involviment aħjar tal-partijiet ikkonċernati wara li fallew id-djalogi tas-soċjetà ċivili tal-UE u l-Istati Uniti: il-KESE jenfasizza li djalogu msaħħaħ tas-soċjetà ċivili huwa komponent vitali fil-kuntest trans-Atlantiku, inkluż fil-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija. Il-bżonn għal djalogu konġunt dwar id-drittijiet taċ-ċittadini, ir-reżiljenza għad-diżinformazzjoni, il-libertà tal-midja, l-azzjoni klimatika, id-drittijiet soċjali u l-protezzjoni tal-konsumatur, u dwar l-appoġġ għad-demokrazija huwa partikolarment importanti f’dan ir-rigward (2). Is-sħubija trans-Atlantika tista’ tagħti lok għal integrazzjoni trans-Atlantika aktar mill-qrib fl-ekonomiji tagħna, inkluż qafas komuni għall-kummerċ, it-teknoloġija u l-investimenti.

3.   Kummenti speċifiċi — prijoritajiet ewlenin għan-negozji, il-ħaddiema u l-konsumaturi

3.1.

Il-KESE jqis li l-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija juri l-interkonnettività tal-akbar żewġ ekonomiji fid-dinja, kif ukoll iservi bħala forum uniku għall-bini ta’ kooperazzjoni akbar dwar il-politika kummerċjali u kwistjonijiet regolatorji tas-suq fuq iż-żewġ naħat tal-Atlantiku. Għalhekk, il-KESE jemmen li l-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija għandu jiffoka fuq ċerti prijoritajiet ewlenin mill-perspettiva tan-negozju, il-ħaddiema u l-konsumaturi.

3.2.

Kummerċ multilaterali modern ibbażat fuq ir-regoli: l-UE u l-Istati Uniti jridu juru responsabbiltà konġunta u tmexxija fl-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (WTO) u jappoġġjaw mudell multilaterali effettiv, b’politika kummerċjali progressiva li tqis l-aspetti ambjentali u soċjali (3). Kemm l-UE kif ukoll l-Istati Uniti jiffaċċjaw sfidi minn prattiki li jfixklu s-suq minn ekonomiji mhux tas-suq, inkluża azzjoni inġusta u diskriminatorja relatata ma’ intrapriżi tal-istat, sussidji tal-istat, imposti u taxxi.

3.3.

It-tmexxija tar-riforma tad-WTO: il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija għandu jiffoka fuq modi kif tittejjeb is-sistema kummerċjali multilaterali tad-WTO u l-Mekkaniżmu għas-Soluzzjoni tat-Tilwim tagħha, minħabba r-rwol ċentrali tiegħu biex tiġi pprovduta matriċi multilaterali effettiva għal aġenda kummerċjali progressiva bi kwistjonijiet ambjentali u soċjali. L-UE u l-Istati Uniti jridu jmexxu riforma ambizzjużi tad-WTO u jippromovu aġenda moderna tad-WTO, li telimina kull tabù (jiġifieri l-aspetti soċjali tal-kummerċ) u tindirizza l-isfidi attwali u futuri relatati mas-sostenibbiltà. Biex dan isir, il-KESE jistieden lill-UE u lill-Istati Uniti biex jiffurmaw arranġamenti ta’ kooperazzjoni strateġika ma’ msieħba kummerċjali ewlenin dwar kwistjonijiet multilaterali prijoritarji (4).

3.4.

Xogħol deċenti fil-kummerċ internazzjonali (5): il-KESE jħeġġeġ lill-UE u lill-Istati Uniti biex jippromovu kooperazzjoni eqreb bejn id-WTO u l-Organizzazzjoni Internazzjonali tax-Xogħol (ILO) bil-għan li jippromovu xogħol deċenti u standards tax-xogħol permezz ta’ strumenti kummerċjali. L-elezzjoni reċenti ta’ diretturi ġenerali ġodda fiż-żewġ organizzazzjonijiet għandha tgħin tipprovdi impetu ġdid f’dan il-qasam. L-iżgurar tar-rispett għall-istandards internazzjonali tax-xogħol, kif stabbiliti u mmonitorjati mill-ILO, għandu jifforma parti minn dibattitu dwar ir-riforma tad-WTO immexxi mill-UE u l-Istati Uniti. Bħala eżempju pożittiv u opportunità biex tissaħħaħ din ir-rikunsiderazzjoni ambizzjuża, il-KESE jilqa’ l-proposta tal-Istati Uniti biex tiġi indirizzata l-problema globali tax-xogħol furzat fuq il-bastimenti tas-sajd fin-negozjati li għaddejjin bħalissa tad-WTO dwar is-sussidji tas-sajd (6). L-imsieħba trans-Atlantiċi għandhom ikomplu jużaw il-kooperazzjoni tagħhom biex jaħdmu lejn bażi legali aktar b’saħħitha biex id-drittijiet fundamentali tax-xogħol tal-ILO jiġu inklużi fid-WTO (7). Kwistjonijiet bilaterali tax-xogħol ta’ interess komuni għandhom jinkludu approċċi komparattivi għall-kapitoli dwar il-kummerċ u l-iżvilupp sostenibbli u l-infurzabbiltà effettiva tagħhom fil-Ftehimiet ta’ Kummerċ Ħieles (8). Il-KESE ilu jappella għal approċċ ġdid ta’ infurzar sanzjonabbli għall-Kapitoli dwar il-Kummerċ u l-Iżvilupp Sostenibbli u laqa’ l-istrumenti innovattivi ta’ infurzar fil-Ftehim bejn l-Istati Uniti, il-Messiku u l-Kanada (9).

3.5.

Il-ħidma flimkien fil-fora internazzjonali: il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija jista’ jipprovdi forum għat-tħejjija ta’ kooperazzjoni msaħħa dwar kwistjonijiet ta’ xogħol u impjiegi f’fora internazzjonali, b’mod partikolari fl-ILO u fl-Organizzazzjoni għall-Kooperazzjoni u l-Iżvilupp Ekonomiċi (OECD). Din il-kooperazzjoni msaħħa għandha tinkludi l-promozzjoni u l-infurzar tad-diliġenza dovuta. Il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija għandu jinkoraġġixxi l-bini konġunt tal-kapaċità, b’mod partikolari sabiex jiġu promossi s-saħħa u s-sikurezza okkupazzjonali madwar id-dinja, u sabiex jiġu żviluppati proġetti konġunti, pereżempju dwar l-għoti ta’ riżorsi għall-ispezzjoni tax-xogħol f’pajjiżi terzi. L-inklużjoni mistennija tal-Konvenzjonijiet dwar is-saħħa u s-sikurezza okkupazzjonali fost l-Istandards Fundamentali tax-Xogħol tal-ILO tipprovdi żona fertili għall-kooperazzjoni. Ix-xogħol furzat huwa kwistjoni ta’ tħassib komuni profond u għandholm jiġu kkoordinati l-approċċi tal-UE u tal-Istati Uniti, b’mod partikolari fir-rigward tal-importazzjoni ta’ oġġetti prodotti permezz ta’ prattiki bħal dawn fiċ-Ċina. It-tixrid ta’ forom ġodda ta’ impjieg madwar id-dinja, b’mod partikolari x-xogħol fuq il-pjattaformi, immexxi minn kumpaniji tal-Istati Uniti u tal-UE, għandu jiġi diskuss fil-Gruppi ta’ Ħidma rilevanti tal-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija, inkluż kontribut min-naħa tax-xogħol.

3.6.

Reżiljenza u s-sostenibbiltà fil-ktajjen tal-provvista globali: il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija għandu jiżviluppa strateġiji għal reżiljenza akbar billi jiżgura s-sostenibbiltà fil-ktajjen tal-provvista globali u li dawn jiffunzjonaw tajjeb. L-UE u l-Istati Uniti għandhom jidentifikaw vulnerabbiltajiet komuni u jaħdmu flimkien, pereżempju, fil-qasam tad-disponibbiltà ta’ materja prima u prodotti kritiċi bħas-semikondutturi. L-imsieħba trans-Atlantiċi għandhom ukoll jiġbdu l-attenzjoni immedjata għal approċċ standardizzat għas-sigurtà tal-provvista tal-enerġija li jkun allinjat bis-sħiħ ma’ aġenda ambizzjuża tas-sostenibbiltà bħall-Patt Ekoloġiku Ewropew. Barra minn hekk, għandhom jikkunsidraw azzjoni komuni biex itejbu l-kapaċità tal-produzzjoni, l-investimenti u l-loġistika rilevanti. Il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija għandu jaħdem għal diliġenza dovuta obbligatorja komuni fil-ktajjen tal-provvista, abbażi tal-aħjar prattika, sabiex jiġi stabbilit mudell għal rekwiżiti ta’ sostenibbiltà globali fil-ktajjen tal-valur.

3.7.

L-appoġġ tal-ekonomija ekoloġika: il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija għandu jiffoka fuq il-kooperazzjoni dwar it-teknoloġiji ekoloġiċi u l-klima, u l-politiki dwar it-tranżizzjoni ġusta. L-UE u l-Istati Uniti għandhom jippromovu qafas u standards internazzjonali għall-mitigazzjoni tal-klima, l-ekonomija ċirkolari, il-finanzi sostenibbli, it-teknoloġija tal-iffrankar tal-enerġija, l-istandards ekoloġiċi u soċjali fl-akkwist pubbliku, l-ekotikkettar u r-rappurtar dwar is-sostenibbiltà. Barra minn hekk, l-imsieħba trans-Atlantiċi għandhom jaħdmu għal qafas multilaterali dwar il-liberalizzazzjoni tal-kummerċ ta’ prodotti ambjentali taħt l-inizjattivi attwali, jiġifieri l-Ftehim dwar il-Beni Ambjentali, id-Diskussjonijiet Strutturati għall-Kummerċ u s-Sostenibbiltà Ambjentali u d-Djalogu Informali dwar it-Tniġġis tal-Plastik. Il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija għandu jiffoka fuq Mekkaniżmi effettivi u kkoordinati ta’ Aġġustament tal-Karbonju fil-Fruntieri (CBAM) sabiex jiġi stabbilit mudell għal qafas globali u biex jiġu evitati kunflitti kummerċjali bejn l-UE u l-Istati Uniti.

3.8.

Id-diġitalizzazzjoni u l-ekonomiji l-ġodda: il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija għandu jiffoka fuq il-kooperazzjoni dwar l-istandards tat-teknoloġija, ir-riċerka u l-politiki fil-qasam tal-Intelliġenza Artifiċjali (IA), l-Internet tal-Oġġetti, is-6G, il-batteriji, it-teknoloġiji kwantistiċi u t-teknoloġiji tal-blockchain. Il-qafas għandu jrawwem l-innovazzjoni u l-istandardizzazzjoni iżda jrid jinkorpora kunsiderazzjonijiet ta’ politika sottostanti vitali. Oqsma teknoloġiċi ġodda bħall-IA spiss ikollhom ukoll dimensjoni tal-post tax-xogħol li tirrikjedi strateġiji robusti tal-IA u tad-data, li l-ewwel jipprovdu qafas Ewropew legali u ta’ għoti tas-setgħa bbażat fuq id-drittijiet tal-bniedem, u għalhekk jinkludi regoli etiċi, drittijiet tax-xogħol u tat-trade unions. Filwaqt li mhuwiex possibbli li jkun hemm eżattament l-istess regoli fuq iż-żewġ naħat, l-interoperabbiltà tal-oqfsa għandha tkun għan. Barra minn hekk, hemm bżonn li jiġu ċċarati r-rekwiżiti regolatorji komuni għal teknoloġiji newtrali għall-klima, il-bijoteknoloġija u t-teknoloġija tas-saħħa. L-UE u l-Istati Uniti għandhom jippromovu prinċipji bbażati fuq il-valuri għall-istandards internazzjonali sabiex tinżamm it-tmexxija globali f’dawn l-ekonomiji l-ġodda. Il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija għandu jsaħħaħ ukoll ir-reżiljenza tas-soċjetajiet demokratiċi tagħna, bil-ħsieb li jiġu evitati kampanji mmirati ta’ diżinformazzjoni mmexxija mill-IA, u permezz ta’ sigurtà aħjar tat-Teknoloġija tal-Informazzjoni u tal-Komunikazzjoni (ICT) biex jiġu miġġielda l-attakki ċibernetiċi appoġġjati mill-Istat.

3.9.

Id-data u l-privatezza: il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija għandu jiffoka fuq il-kooperazzjoni biex jiżgura li fil-futur il-kondiviżjoni tat-teknoloġija diġitali u tad-data bejn l-Istati Uniti u l-UE se tippermetti ekosistema internazzjonali miftuħa għar-riċerka, l-iżvilupp u l-innovazzjoni tal-aktar teknoloġija avvanzata biex taqdi lill-klijenti u liċ-ċittadini globalment, filwaqt li tipproteġi d-dritt fundamentali tagħhom għall-privatezza tad-data u tippreserva l-ispazju ta’ politika għall-aċċess u l-kontroll tad-data pubblika u l-kapaċità li tirregola l-kumpaniji multinazzjonali diġitali. Barra minn hekk, l-UE u l-Istati Uniti għandhom jikkonkludu malajr qafas ġdid għat-trasferimenti tad-data, filwaqt li jindirizzaw il-problemi li wasslu għall-invalidazzjoni tal-Ħarsien tal-Privatezza, u jirrispettaw valuri komuni kondiviżi ta’ privatezza u sigurtà.

3.10.

Il-kontrolli tal-esportazzjonijiet: il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija għandu jaħdem fuq teknoloġiji emerġenti u fundamentali li jiżguraw ir-rwol ewlieni ta’ reġimi multilaterali ta’ kontroll tal-esportazzjoni minħabba li dawn huma rilevanti ħafna kemm għall-UE kif ukoll għall-Istati Uniti sabiex jiġu promossi d-demokrazija, id-drittijiet tal-bniedem u soċjetà miftuħa b’ekonomija tas-suq. Pereżempju, sanzjonijiet kummerċjali effettivi jeħtieġu kontroll effettiv tal-esportazzjoni kontra Stati li qed jużaw ħażin il-kummerċ u t-teknoloġija u qed ikunu ta' theddida għall-paċi, is-sigurtà u d-drittijiet tal-bniedem. L-UE u l-Istati Uniti għandhom jaħdmu flimkien biex jibnu alleanzi ma’ msieħba tal-istess fehma biex jindirizzaw l-isfidi u jiżguraw kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni.

3.11.

L-istandardizzazzjoni: il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija għandu jiffoka fuq il-kooperazzjoni bejn il-korpi ta’ standardizzazzjoni, kif ukoll fuq il-prinċipji limitati ta’ aċċettazzjoni reċiproka. Is-sistemi ta' standardizzazzjoni tal-UE u tal-Istati Uniti huma differenti minn xulxin. B'mod partikolari, il-prinċipju ta' “prodott wieħed, standard wieħed, aċċettat kullimkien” li jirrappreżenta pilastru tas-suq uniku tal-UE ma jeżistix fl-Istati Uniti. Fl-Ewropa, meta jiġi adottat standard ġdid, l-istandards nazzjonali konfliġġenti jiġu rtirati; fl-Istati Uniti, standards differenti jeżistu flimkien fis-suq li jagħmilha diffiċli għall-SMEs biex jifhmu liema wieħed ikun l-aħjar għal-linji ta’ prodotti tagħhom. Ħafna drabi dawn huma kumpaniji żgħar b’riżorsi limitati iżda b’livell għoli ta’ speċjalizzazzjoni f’suq niċċa li huwa l-bażi tal-kompetittività tagħhom.

3.12.

L-SMEs: il-kooperazzjoni regolatorja taħt il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija jista’ jkollha rwol importanti biex jiġu ffaċilitati l-kummerċ u l-investiment, kif ukoll biex tittejjeb il-kompetittività ta’ ditti żgħar b’mod partikolari. L-intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju, b’mod partikolari, jistennew li jinfetħu opportunitajiet ġodda, peress li m’għandhomx ir-riżorsi biex joperaw f’ambjenti regolatorji differenti fuq iż-żewġ naħat tal-Atlantiku, għall-kuntrarju ta’ ditti kbar. Fl-istess ħin, iż-żieda fil-kompatibilità tar-reġimi ta’ regolamentazzjoni toħloq opportunitajiet għal intrapriżi kbar biex jieħdu vantaġġ minn ekonomiji ta’ skala bejn l-UE u l-Istati Uniti (10).

3.13.

L-ikel u l-agrikoltura: fil-fehma tal-KESE huwa importanti li minbarra l-ħidma tal-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija, l-UE u l-Istati Uniti waqqfu pjattaforma ġdida ta’ kollaborazzjoni trans-Atlantika dwar l-agrikoltura, imfassla biex tilqa’ l-isfidi globali tas-sostenibbiltà, it-tibdil fil-klima u s-sigurtà tal-ikel. Il-kollaborazzjoni internazzjonali biex jiġi indirizzat it-tibdil fil-klima u titrawwem is-sostenibbiltà hija ta’ importanza kbira biex jittaffa l-futur iebes u diffiċli li qed jistenniena bħala soċjetà globali. Il-gwerra fl-Ukrajna u l-impatt immedjat tagħha fuq il-provvista globali tal-ikel żiedu ma’ din l-isfida. It-tibdil fil-klima diġà qed jaffettwa l-għajxien tal-bdiewa b’mod profond, minn volatilità estrema tat-temp għal nixfa severa, minn għargħar għal nirien fil-foresti, u avvenimenti katastrofiċi oħra li jheddu lill-bliet, il-komunitajiet u l-bliet tagħna. L-UE u l-Istati Uniti jridu jilqgħu l-isfida.

3.14.

Il-konsumaturi: huwa importanti li l-ħidma tal-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija tinkludi l-ħolqien ta’ salvagwardji biex jiġi żgurat li l-proċess ta’ kooperazzjoni regolatorja ma jintużax biex jimmina l-istandards soċjali, tax-xogħol, tal-konsumatur u ambjentali. Pjuttost għandu jkollu l-għan li jarmonizzahom u li jtejjibhom. Jekk dawn il-kundizzjonijiet ikunu sodisfatti, il-benefiċċji ser ikunu mhux biss ekonomiċi iżda jistgħu wkoll jiffaċilitaw il-ħidma tar-regolaturi sabiex jinkisbu l-għanijiet ta’ ordni pubbliku. Barra minn hekk, il-kooperazzjoni trans-Atlantika tista’ tiġi żviluppata permezz ta’ analiżi kondiviża, sistemi ta’ twissija bikrija kontra prodotti u servizzi perikolużi minn pajjiżi terzi u djalogu dwar infurzar aħjar tal-liġijiet. Bi tranżizzjoni lil hinn minn konverġenza obbligatorja, formalment segwita minn TTIP, l-UE u l-Istati Uniti jridu jagħmlu din l-aġenda ta’ kooperazzjoni sew biex jgħinu liċ-ċittadini tagħhom jiffaċċjaw l-isfidi l-ġodda ta’ dan iż-żmien kritiku.

4.   Nindirizzaw it-tħassib u s-salvagwardji meħtieġa

4.1.

Il-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija jippreżenta l-aħjar opportunità biex jintwera li l-UE u l-Istati Uniti jistgħu jieħdu passi konkreti lejn kooperazzjoni ġenwina dwar il-kummerċ u t-teknoloġija u juru li r-relazzjoni tagħhom hija bbażata fuq sħubija sinifikanti. Madankollu, hemm ċerti kwistjonijiet kritiċi li l-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija jeħtieġlu jindirizza biex jikseb suċċess: — impenn strateġiku b’saħħtu mit-tmexxija kemm tal-UE kif ukoll tal-Istati Uniti; — viżjoni kondiviża ċara għall-objettivi u l-proċessi tal-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija; — il-ħtieġa li jinħoloq valur miżjud permezz tal-kooperazzjoni, billi jinkisbu riżultati pożittivi u konkreti; — il-ħtieġa li jitnedew ftit sforzi mfassla biex jiġu żviluppati approċċi konġunti lejn standards konġunti; — il-ħtieġa li jiġi stabbilit proċess ċar dwar is-soluzzjoni ta’ kwistjonijiet tekniċi dettaljati; — il-bini ta’ mekkaniżmi effettivi ta’ sensibilizzazzjoni għall-proċess ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet politiċi kemm fl-UE kif ukoll fl-Istati Uniti; — il-bini ta’ proċess attiv u strutturat ta’ involviment tal-partijiet ikkonċernati man-negozji, it-trade unions u partijiet ikkonċernati oħra tas-soċjetà ċivili; — il-bini ta’ koordinazzjoni fluwida, konsistenza u approċċ olistiku għall-proċess kollu ta’ ħidma; il-bini fuq it-tagħlimiet meħuda min-negozjati tat-TTIP u attivitajiet bilaterali preċedenti dwar il-proċess, it-trasparenza u s-sensibilizzazzjoni pubblika; — ir-responsabbiltà tas-soċjetà ċivili fuq iż-żewġ naħat tal-Atlantiku biex takkumpanja dan il-proċess b’mod infurmat.

4.2.

Is-salvagwardja tal-livelli għoljin ta’ interessi pubbliċi tal-UE fil-kooperazzjoni regolatorja trans-Atlantika minn dejjem kienet fundamentali għall-KESE. Il-Kumitat jafferma mill-ġdid bil-qawwa li s-salvagwardja ta’ standards għoljin eżistenti hija rekwiżit fundamentali. Minbarra l-għan li jissaħħu l-opportunitajiet kummerċjali, il-kooperazzjoni regolatorja għandha ttejjeb ukoll is-sikurezza, is-saħħa u l-benesseri ekonomiku u soċjali taċ-ċittadini fuq iż-żewġ naħat tal-Atlantiku. Il-KESE jappella għal aktar assigurazzjonijiet li, pereżempju, il-leġiżlazzjoni tal-UE dwar l-ikel mhux ser tiġi mibdula u li l-UE ser iżżomm ir-restrizzjonijiet tagħha fuq l-ormoni jew il-promoturi ta’ tkabbir u l-organiżmi ġenetikament modifikati (11).

4.3.

Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni tal-UE tindirizza, fil-qafas tal-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija, l-iżbilanċ tad-demokrazija tax-xogħol u l-impatt tiegħu fuq il-kundizzjonijiet ekwivalenti fil-kummerċ. Il-KESE jirrepeti li l-Istati Uniti rratifikaw biss tnejn mit-tmien konvenzjonijiet ewlenin tax-xogħol tal-ILO, u naqsu milli jirratifikaw b’mod partikolari l-Konvenzjonijiet abilitanti ewlenin Nru 87 dwar il-Libertà ta’ Assoċjazzjoni u Nru 98 dwar id-Dritt ta’ Negozjar Kollettiv (12).

5.   Involviment sinifikanti tal-partijiet ikkonċernati wara l-lezzjonijiet tal-proċess tat-TTIP

5.1.

Il-KESE jenfasizza li l-proċess tal-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija għandu jkun trasparenti, responsabbli u jinvolvi gruppi ta’ interess pubbliku b’mod sinifikanti. Dan għandu jimxi id f’id ma’ politika ta’ komunikazzjoni mtejba u attiva dwar in-natura tal-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija. L-aktar importanti, l-aġenda ta’ kooperazzjoni trid tibqa’ pjattaforma biex tinforma u tiskambja prattiki tajbin, mhux għodda awtomatika biex tinfluwenza l-proċessi leġiżlattivi u tat-teħid tad-deċiżjonijiet ta’ xulxin jew tiskoraġġixxi lil xulxin milli jtejbu l-protezzjonijiet.

5.2.

Il-partijiet ikkonċernati interessati jeħtieġ li jkunu jistgħu jikkontribwixxu għall-għaxar gruppi ta’ ħidma kollha biex jiġi evitat approċċ ikkompartamentalizzat. Filwaqt li l-Grupp ta’ Ħidma dwar l-isfidi tal-kummerċ globali huwa ta’ natura aktar trasversali u jipprovdi l-forum ewlieni għad-diskussjonijiet dwar ix-xogħol, hemm tħassib relatat fi ħdan il-mandat ta’ għadd ta’ gruppi ta’ ħidma oħra, b’mod partikolari fir-rigward ta’ kwistjonijiet tal-katina tal-provvista, l-IA u teknoloġiji emerġenti oħra, u l-protezzjoni tad-data.

5.3.

Il-KESE jqis li l-protezzjoni u l-benesseri tal-konsumatur huma objettivi ġenerali ta’ din il-kooperazzjoni. Djalogi differenti tal-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija jridu jkunu trasparenti għall-partijiet ikkonċernati. Ir-regolaturi rilevanti u l-ispeċjalisti tas-settur irid ikollhom rwol ewlieni fl-iżvilupp tal-kooperazzjoni regolatorja.

5.4.

Lil hinn minn laqgħat ta’ djalogu mmirati tas-soċjetà ċivili, għandhom jiġu ppjanati laqgħat preparatorji tal-partijiet ikkonċernati u laqgħat ta’ informazzjoni qabel u wara kull laqgħa tal-Kunsill tal-Kummerċ u t-Teknoloġija Il-Grupp Konsultattiv preċedenti dwar it-TTIP stabbilit mid-DĠ Kummerċ ipprovda eżempju siewi ta’ konsultazzjoni mal-partijiet ikkonċernati, li l-KESE kellu jiġi inkluż fiha. Kien ukoll forum fejn l-organizzazzjonijiet membri setgħu jifhmu aħjar l-isfidi u l-opportunitajiet tal-kummerċ għall-interessi differenti li rrappreżentaw l-oħrajn. Ikkontribwixxa biex jinbnew rabtiet bejn l-organizzazzjonijiet differenti.

5.5.

F’dan il-kuntest, il-KESE għal darb’oħra jesprimi d-dispjaċir tiegħu li l-grupp ta’ esperti dwar il-ftehimiet kummerċjali ma ġġeddidx. Dan kien pass pożittiv ħafna fl-istrateġija tal-Kummissjoni biex jittejjeb l-impenn mas-soċjetà ċivili dwar il-politika kummerċjali u biex tiżdied it-trasparenza. Kienet ukoll il-kontinwità loġika tal-Grupp Konsultattiv dwar it-TTIP.

5.6.

Fil-passat, il-KESE appoġġja d-Djalogi Trans-Atlantiċi għan-Negozju u l-Konsumaturi u appella li jiġi rikonoxxut Djalogu trans-Atlantiku ekwivalenti dwar ix-Xogħol.

---

(1)  ĠU C 152, 6.4.2022, p. 56.

(2)  ĠU C 152, 6.4.2022, p. 56.

(3)  ĠU C 152, 6.4.2022, p. 56.

(4)  ĠU C 374, 16.9.2021, p. 73.

(5)  Il-KESE pprovda rakkomandazzjonijiet konkreti fil-ĠU C 429, 11.12.2020, p. 197; SOC/727: Xogħol deċenti madwar id-dinja, relatur: Maria del Carmen Barrera Chamorro, adottata f’Settembru 2022.

(6)  ĠU C 374, 16.9.2021, p. 73.

(7)  Il-modi possibbli biex isir progress huwa li titqies dikjarazzjoni interpretattiva skont l-Artikolu IX:2 tal-Ftehim tad-WTO, fejn tiġi affermata interpretazzjoni tal-eċċezzjoni “morali pubblika” (l-Artikolu XX tal-GATT 1994 u l-Artikolu XIV tal-GATS), biex jiġu inklużi d-drittijiet fundamentali tax-xogħol tal-ILO u jiġi deskritt ir-rwol possibbli tad-determinazzjonijiet tal-ILO fi kwalunkwe proċediment legali dwar il-kwistjoni.

(8)  Eżempju tajjeb fuq xiex tista’ tinbena bażi hija Comparative Analysis of Trade and Sustainable Development Provisions in Free Trade Agreements (Analiżi Komparattiva tad-Dispożizzjonijiet dwar il-Kummerċ u l-Iżvilupp Sostenibbli fil-Ftehimiet ta’ Kummerċ Ħieles), ikkummissjonat mill-UE, LSE, Frar 2022, b’mod partikolari fir-rigward tal-Mekkaniżmu ta’ Rispons Rapidu tal-Ftehim bejn l-Istati Uniti, il-Messiku u l-Kanada (USMCA), https://www.lse.ac.uk/business/consulting/assets/documents/TSD-Final-Report-Feb-2022.pdf

(9)  ĠU C 105, 4.3.2022, p. 40.

(10)  ĠU C 487, 28.12.2016, p. 30.

(11)  ĠU C 487, 28.12.2016, p. 30.

(12)  C29 dwar ix-Xogħol Furzat, C100 dwar ir-Remunerazzjoni Ugwali, C111 dwar id-Diskriminazzjoni (Impjiegi u Xogħol) u C138 dwar l-Età Minima, jikkompletaw il-lista ta’ Konvenzjonijiet Ewlenin tax-Xogħol mhux ratifikati.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Il-politika dwar iż-żgħażagħ fil-Balkani tal-Punent, bħala parti mill-Aġenda ta’ Innovazzjoni għall-Balkani tal-Punent”

(Opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2022/C 443/06)

Relatur:	Ionuţ SIBIAN
Korelatur:	Andrej ZORKO

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	20.1.2022
Bażi legali	Artikolu 52(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għar-Relazzjonijiet Esterni
Adottata fis-sezzjoni	9.6.2022
Adottata fil-plenarja	13.7.2022
Sessjoni plenarja Nru	571
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	165/2/1

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1

Filwaqt li jirrikonoxxi l-progress li sar fl-iżvilupp ta’ oqfsa sodi ta’ politika taż-żgħażagħ, il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE jistieden lill-Gvernijiet tal-imsieħba tal-Balkani tal-Punent biex jinvestu aktar f’politiki taż-żgħażagħ ibbażati fuq l-evidenza li jindirizzaw l-isfidi tal-iżvilupp taż-żgħażagħ. Sabiex jiġi żgurat żvilupp sostenibbli b’suċċess fil-komunitajiet lokali, il-KESE jemmen li huwa kruċjali li l-iżviluppi istituzzjonali, tal-programmi u tal-politika jkunu bbażati fuq il-perspettiva taż-żgħażagħ dwar l-iżvilupp uman. Barra minn hekk, il-KESE huwa konvint li allokazzjonijiet baġitarji suffiċjenti u trasparenti għall-iżvilupp tal-politika taż-żgħażagħ huma prerekwiżit biex jiġu ffaċilitati bidliet pożittivi, u biex tittejjeb is-sitwazzjoni taż-żgħażagħ.

1.2

Il-KESE jistieden lill-gvernijiet nazzjonali tal-Balkani tal-Punent biex isegwu d-dokumenti ewlenin dwar il-politika taż-żgħażagħ tal-Unjoni Ewropea (UE), biex jiżviluppaw aktar il-politiki nazzjonali dwar iż-żgħażagħ u biex iż-żgħażagħ ikunu jistgħu jipparteċipaw fit-tfassil tal-politiki.

1.3

Il-KESE jemmen li data ta’ kwalità għolja u sensittiva għaż-żgħażagħ miġbura b’mod sistematiku hija prerekwiżit għal politiki informati u miżuri ta’ appoġġ għaż-żgħażagħ, speċjalment gruppi vulnerabbli ta’ żgħażagħ. B’mod partikolari, jeħtieġ li tittejjeb b’mod sinifikanti s-sistema għall-ġbir u l-ipproċessar tad-data relatata mad-dimensjoni soċjali tal-parteċipazzjoni taż-żgħażagħ (1).

1.4

Biex jiġu indirizzati l-ġlieda kontra l-faqar u t-titjib tal-kwalità tal-edukazzjoni, il-KESE huwa tal-fehma li huwa essenzjali li jiġu involuti l-imsieħba soċjali u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili sabiex issir riforma usa’ li ttejjeb id-drittijiet soċjali u l-prospetti taż-żgħażagħ. L-imsieħba soċjali u organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili oħra għandu jkollhom rwol akbar fid-djalogu dwar ir-riformi soċjali u ekonomiċi. L-appoġġ dirett mill-UE għandu jiżgura li jitqiesu l-fehmiet tal-imsieħba soċjali u tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili.

1.5

Il-KESE jappella għat-tisħiħ tal-programmi u l-istrutturi reġjonali tal-UE, bil-għan li jintlaħqu aktar żgħażagħ fil-Balkani tal-Punent billi jingħataw l-opportunitajiet għall-edukazzjoni, il-mobilità, il-volontarjat u l-impjieg.

1.6

Il-KESE jappella għal enfasi akbar fuq l-edukazzjoni u t-taħriġ vokazzjonali, permezz ta’ kombinazzjoni tal-iskemi ta’ apprendistat mat-tagħlim akkademiku fil-livell sekondarju u dak terzjarju. Il-Kumitat jemmen li għandha tissaħħaħ il-kollaborazzjoni mill-qrib bejn il-politika tal-edukazzjoni u t-taħriġ u l-komunità tan-negozju, u għandha ssir enfasi akbar fuq il-kompetenzi milli fuq il-kwalifiki.

1.7

Il-KESE jilqa’ l-Pjan Ekonomiku u ta’ Investiment għall-Balkani tal-Punent, li jappella għat-titjib tal-parteċipazzjoni fis-suq tax-xogħol, speċjalment taż-żgħażagħ u n-nisa, il-gruppi żvantaġġati u l-minoranzi, b’mod partikolari r-Rom. L-implimentazzjoni tal-Pjan Ekonomiku u ta’ Investiment għandha timmassimizza l-benefiċċju għaż-żgħażagħ.

1.8

Il-KESE jitlob li l-Garanzija għaż-Żgħażagħ fil-Balkani tal-Punent tiġi implimentata abbażi tar-rakkomandazzjonijiet tal-Kunsill dwar Garanzija għaż-Żgħażagħ imsaħħa (2).

1.9

Sabiex tiġi implimentata Garanzija għaż-Żgħażagħ fil-Balkani tal-Punent, il-KESE jitlob li jiżdiedu l-kapaċitajiet tas-servizzi pubbliċi tal-impjiegi (PES) u l-persunal tagħhom fil-pajjiżi tar-reġjun.

1.10

Il-KESE jiġbed l-attenzjoni dwar l-importanza tal-kooperazzjoni bejn id-diversi msieħba biex tiġi indirizzata l-kwistjoni tal-qgħad fost iż-żgħażagħ. Għandhom jiġu stabbiliti sħubijiet fil-livelli kollha tal-gvern, bejn il-fornituri tal-Garanzija għaż-Żgħażagħ u l-partijiet interessati rilevanti, bħall-imsieħba soċjali, l-istituzzjonijiet edukattivi u tat-taħriġ, l-organizzazzjonijiet taż-żgħażagħ u organizzazzjonijiet oħra tas-soċjetà ċivili.

1.11

Il-KESE jemmen li għandha tingħata attenzjoni kif ukoll jingħata appoġġ għall-bini tal-kapaċità tal-imsieħba soċjali u għall-iżvilupp tad-djalogu soċjali u n-negozjar kollettiv sabiex jittaffew il-kundizzjonijiet tax-xogħol prekarji u tittejjeb il-kwalità tal-impjiegi. Il-KESE jistieden ukoll lill-imsieħba soċjali tal-Balkani tal-Punent, fil-livell nazzjonali u settorjali, biex jinvolvu b’mod attiv liż-żgħażagħ fl-attivitajiet kollha tagħhom, inkluż in-negozjar kollettiv.

1.12

B’kunsiderazzjoni tal-possibbiltajiet tas-Sena Ewropea taż-Żgħażagħ proklamata għall-2022, il-KESE jinsab konvint li l-indirizzar tal-isfidi li jiffaċċjaw iż-żgħażagħ u t-tqarrib tal-Ewropa lejn iż-żgħażagħ għandhom ikunu approċċ li jkunx mhux limitat biss għaż-żgħażagħ li jgħixu fl-UE; dan għandu japplika wkoll għaż-żgħażagħ mill-pajjiżi kollha tal-Balkani tal-Punent.

1.13

Il-KESE jħeġġeġ lill-UE u lill-imsieħba tagħna mill-Balkani tal-Punent, f’konformità mal-Istrateġija tal-UE għaż-Żgħażagħ, biex jintroduċu għodda għall-valutazzjoni tal-impatt taż-żgħażagħ, l-hekk imsejħa Test taż-Żgħażagħ. Dan it-Test taż-Żgħażagħ jiżgura li ż-żgħażagħ jiġu kkunsidrati matul il-proċessi tat-tfassil tal-politika, jippermetti li jinħolqu politiki mmirati aħjar u li tiġi identifikata kwalunkwe miżura ta’ mitigazzjoni meħtieġa biex jiġi evitat impatt negattiv fuq iż-żgħażagħ.

1.14

Il-KESE jemmen li huma meħtieġa sforzi mill-Gvernijiet tal-imsieħba tal-Balkani tal-Punent biex il-kooperazzjoni reġjonali tiġi stabbilita bħala prijorità politika. Fl-appoġġ għal din it-trasformazzjoni u l-promozzjoni tal-kooperazzjoni reġjonali bħala politika ta’ prijorità, l-UE għandha tappoġġja lill-Balkani tal-Punent fl-identifikazzjoni ta’ oqsma u possibbiltajiet li jistgħu jrawmu bidliet għaċ-ċittadini tal-pajjiżi kollha tal-Balkani tal-Punent, speċjalment għaż-żgħażagħ.

1.15

Il-Konklużjonijiet tas-Summit tal-Balkani tal-Punent tal-2021 f’Berlin dwar il-Proċess ta’ Berlin (3) jenfasizzaw il-ħtieġa li jissaħħu l-organizzazzjonijiet u n-networks taż-żgħażagħ. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea tkompli teżamina modi kif tappoġġja l-istrutturi rilevanti taż-żgħażagħ eż. il-kunsilli nazzjonali taż-żgħażagħ u l-organizzazzjonijiet umbrella taż-żgħażagħ fil-Balkani tal-Punent, fuq livell reġjonali, li jippermetti djalogu reġjonali dwar il-politika taż-żgħażagħ.

1.16

Il-KESE jemmen li hemm bżonn ta’ aktar sforzi biex jissaħħu l-edukazzjoni u r-rappreżentanza politika taż-żgħażagħ, kemm permezz tal-politika ġenerali kif ukoll permezz tal-istrutturi taż-żgħażagħ, pereżempju l-kunsilli nazzjonali taż-żgħażagħ, il-kunsilli lokali jew muniċipali. Il-KESE għalhekk jistieden lill-istituzzjonijiet tal-UE biex jappoġġjaw aktar lill-Balkani tal-Punent fit-titjib tal-parteċipazzjoni taż-żgħażagħ.

1.17

Il-KESE jilqa’ l-fatt li l-Aġenda ta’ Innovazzjoni għall-Balkani tal-Punent tipprevedi aktar azzjonijiet li jappoġġjaw l-involviment tagħhom fil-programmi kollha tal-UE li jkopru r-riċerka, l-innovazzjoni, l-edukazzjoni, il-kultura, iż-żgħażagħ u l-isport. Meta jitqiesu l-korrelazzjoni pożittiva tal-mobbiltà edukattiva jew tat-taħriġ mal-involviment ċiviku u politiku taż-żgħażagħ, aktar sforzi f’dan ir-rigward jistgħu jwasslu għall-progress fil-parteċipazzjoni u l-involviment taż-żgħażagħ.

1.18

Il-KESE jtenni l-importanza taż-żgħażagħ għall-futur tal-Balkani tal-Punent u għalhekk l-importanza li jittieħdu miżuri konkreti biex ir-reġjun jinbidel f’post bi prospetti u opportunitajiet futuri għaż-żgħażagħ, li jippermettulhom jibqgħu fil-post fejn jgħixu u jirnexxu (4). L-involviment f’waqtu taż-żgħażagħ fit-tfassil u l-implimentazzjoni ta’ bidliet soċjali u politiċi huwa importanti ferm.

2.   Introduzzjoni

2.1

Skont il-Eurostat (5), il-popolazzjoni kollha taż-żgħażagħ fil-Balkani tal-Punent hija ta’ madwar 3,6 miljun, li jirrappreżentaw madwar 21 % tal-popolazzjoni totali. Il-Kosovo (*1) għandu l-ogħla sehem ta’ żgħażagħ fil-popolazzjoni totali (26,29 %), segwit mill-Albanija (23,4 %), il-Bożnija-Ħerzegovina (20,37 %) u l-Maċedonja ta’ Fuq (20,32 %), il-Montenegro (19,49 %) u s-Serbja (16,8 %). Il-proporzjon ta’ rġiel u nisa fil-popolazzjoni taż-żgħażagħ huwa simili fl-imsieħba kollha tal-Balkani tal-Punent, fejn il-popolazzjoni taż-żgħażagħ irġiel hija kemxejn akbar – 51,16 % tal-popolazzjoni taż-żgħażagħ huma rġiel u 48,84 % huma nisa fil-Balkani tal-Punent (6).

2.2

L-imsieħba tal-Balkani tal-Punent għamlu progress konsiderevoli f’termini ta’ aktar twaqqif u konsolidazzjoni tal-qafas tal-politika taż-żgħażagħ tagħhom, billi adottaw liġijiet, strateġiji u pjani ta’ azzjoni rilevanti. Madankollu, għad trid tiġi żviluppata sistema taż-żgħażagħ kompletament funzjonali li tiżgura l-awtonomizzazzjoni, l-involviment u l-parteċipazzjoni effettivi taż-żgħażagħ fit-teħid tad-deċiżjonijiet. Hemm diversi dgħufijiet li jvarjaw minn kwistjonijiet politiċi aktar ġenerali u nuqqas ta’ rieda biex il-qasam taż-żgħażagħ jingħata prijorità bħala politika interistituzzjonali u transsettorjali, għal tipi speċifiċi ħafna ta’ diffikultajiet fil-monitoraġġ u l-evalwazzjoni sistematiċi tal-iżvilupp u l-implimentazzjoni tal-politika taż-żgħażagħ, il-ġbir tad-data, u l-pubblikazzjoni (7).

2.3

Bil-għan li jiġi promoss il-benesseri taż-żgħażagħ, jeħtieġ tingħata attenzjoni wkoll lir-rispett tad-drittijiet tat-tfal. L-azzjonijiet ta’ politika sostenibbli f’dan ir-rigward jagħtu spinta lill-benesseri tat-tfal u jkomplu jappoġġjaw it-tranżizzjoni ta’ kwalità lejn l-adolexxenza u l-età adulta żagħżugħa.

3.   L-iżvilupp tal-kapital uman

3.1

Il-livell u r-rilevanza tal-edukazzjoni huma essenzjali għall-prospetti ta’ impjieg taż-żgħażagħ, l-iżvilupp tal-karriera u l-inklużjoni soċjali tagħhom fir-reġjun. Madankollu, is-sistemi edukattivi għadhom jiżvelaw nuqqasijiet fir-rigward tas-servizzi li jingħataw lill-istudenti kollha u l-għoti ta’ ħiliet rilevanti lill-gradwati żgħażagħ. Rabtiet insuffiċjenti jew ineffiċjenti ma’ oqsma oħra ta’ politika bħall-impjieg, l-ekonomija, is-servizzi soċjali u l-protezzjoni soċjali jħallu ħafna tfal u żgħażagħ f’riskju li jitilqu kmieni mill-iskola, esklużjoni soċjali u faqar (8).

3.2

Sabiex tinbena ekonomija dinamika, jeħtieġ li l-Balkani tal-Punent jinvestu fl-għarfien u fl-iżvilupp tal-ħiliet taż-żgħażagħ. Ir-riformi fis-sistema edukattiva huma kruċjali biex jintlaħaq progress fl-isforzi għall-iżvilupp (9). Il-Balkani tal-Punent għad iridu jtejbu l-prestazzjoni tagħhom u jiżguraw li ż-żgħażagħ jiksbu ħiliet fundamentali, u jeħtieġ li jnaqqsu d-distakk fil-prestazzjoni mal-UE.

3.3

L-emigrazzjoni mill-Balkani tal-Punent ilha problema persistenti kkawżata minn kwistjonijiet ekonomiċi, soċjali u istituzzjonali, li jheddu l-prospetti ta’ żvilupp tar-reġjun. L-emigrazzjoni x’aktarx li se tkompli fil-biċċa l-kbira tar-reġjun għall-futur prevedibbli, iżda dan m’għandux ifixkel l-adozzjoni ta’ politiki adegwati biex iż-żgħażagħ jinżammu fir-reġjun. In-nies jagħżlu li jitilqu għal diversi raġunijiet, iżda dawn spiss ikunu marbutin mad-diffikultajiet biex tinkiseb kwalità ta’ ħajja għolja għalihom u għall-familji tagħhom jekk jibqgħu fir-reġjun. L-eżodu ta’ mħuħ qed inaqqas il-kapital uman tar-reġjuni, li huwa meħtieġ għat-tkabbir ekonomiku, u l-infrastruttura soċjali eżistenti mhux qed jirnexxielha ttejjeb il-kapital uman ta’ dawk li jibqgħu fuq il-post. Għandhom jittieħdu wkoll miżuri adatti fil-livell nazzjonali biex l-“eżodu ta’ mħuħ” jinbidel għal “ċirkolazzjoni tal-imħuħ”.

3.4

Il-fluss ’il barra tan-nies jibqa’ ta’ tħassib ċentrali għall-biċċa l-kbira tal-pajjiżi tal-Balkani tal-Punent, peress li jħalli impatt fuq il-prospetti ekonomiċi, soċjali u politiċi ta’ reġjun li għadu lura ekonomikament meta mqabbel mal-UE. L-għadd totali ta’ persuni li telqu mir-reġjun huwa diffiċli li jiġi stmat b’mod preċiż. Id-data turi (10) li n-nies qed ikomplu jitilqu mir-reġjun. Bejn l-2012 u l-2018, bħala medja, kull sena, telqu 155 000 persuna mir-reġjun lejn pajjiż tal-Organizzazzjoni għall-Kooperazzjoni u l-Iżvilupp Ekonomiċi (OECD); fl-2018 biss, dak in-numru kien ta’ 175 000 persuna (11).

3.5

Minbarra prospetti ekonomiċi aħjar barra mill-pajjiż, l-istudji enfasizzaw ukoll ir-rwol importanti li jaqdu l-istituzzjonijiet pubbliċi ta’ kwalità u affidabbli bħala fattur li jimmotiva l-emigrazzjoni. Analiżi tal-FMI (12) (2016) uriet li, filwaqt li t-tipi kollha ta’ migranti jfittxu opportunitajiet ekonomiċi aħjar barra mill-pajjiż, individwi b’livell ogħla ta’ ħiliet kienu motivati wkoll li jiċċaqilqu minħabba l-kwalità tal-istituzzjonijiet ta’ pajjiżhom (il-korruzzjoni u n-nepotiżmu biex jinkiseb impjieg), u individwi b’livell baxx ta’ ħiliet inġibdu wkoll lejn is-sistemi ta’ benefiċċji soċjali akbar u aktar affidabbli barra mill-pajjiż (13). Livell għoli ta’ korruzzjoni fir-reġjun huwa fattur determinanti ewlieni tal-flussi ’l barra ta’ migranti, li huwa aggravat mill-fatt li 63 % tal-individwi fir-reġjun ma jafdawx il-ġudikatura jew il-fergħat leġiżlattivi (14).

3.6

Iż-żgħażagħ fir-reġjun għandhom xewqa qawwija li jmorru jgħixu barra minn pajjiżhom biex jiksbu opportunitajiet aħjar, u b’hekk jikkontribwixxu għal proporzjon żbilanċjat ħafna ta’ żgħażagħ fin-numru totali ta’ emigranti. Pereżempju, fil-Bożnija-Ħerzegovina, fil-Maċedonja ta’ Fuq u fl-Albanija, aktar minn 50 % taż-żgħażagħ jixtiequ jgħixu u jaħdmu barra minn pajjiżhom għal perjodu itwal minn 20 sena, u dan jindika telf fit-tul potenzjalment sinifikanti għall-futur demografiku u ekonomiku tar-reġjun (15). Il-livell għoli ta’ migrazzjoni taż-żgħażagħ mill-Balkani tal-Punent joriġina, b’mod partikolari, min-nuqqas ta’ kapaċità taż-żgħażagħ biex jaċċessaw edukazzjoni ta’ kwalità (u l-opportunitajiet ekonomiċi limitati ladarba tinkiseb lawrja), li jġiegħlu lil ħafna jfittxu opportunitajiet ta’ edukazzjoni barra mill-pajjiż. Fl-2018, 6 % tal-istudenti ta’ età universitarja fir-reġjun wettqu l-istudji tagħhom f’pajjiż barrani (il-medja tal-UE kienet ta’ 3 %).

3.7

L-infrastruttura soċjali tal-Balkani tal-Punent ma tappoġġjax biżżejjed il-kapaċità tar-reġjun biex jiżviluppa u jżomm bażi ta’ kapital uman robusta, b’mod partikolari fil-kuntest tal-flussi ’l barra ta’ kapital uman minħabba l-eżodu ta’ mħuħ. Il-biċċa l-kbira tas-setturi tal-edukazzjoni tal-pajjiżi jiffaċċjaw nuqqas ta’ finanzjament u riżorsi li jirriżultaw f’aċċess u eżiti subottimali għall-edukazzjoni. Riżultati insuffiċjenti fl-edukazzjoni, min-naħa tagħhom, ma jipprovdux il-ħiliet meħtieġa li l-ġenerazzjonijiet futuri jeħtieġu biex jissodisfaw ir-rekwiżiti tan-negozji eżistenti u biex jgħinu fl-iżvilupp ta’ oħrajn ġodda.

3.8

L-isfruttar tal-valur tal-kapital uman huwa essenzjali biex tiżdied il-kompetittività u jiġi indirizzat il-qgħad. Il-forza tax-xogħol tal-lum jeħtieġ li tkun mgħammra b’firxa ta’ ħiliet trasferibbli, kapaċità ta’ adattament, u attitudni intraprenditorjali, filwaqt li tiġi żgurata sigurtà soċjali adegwata.

3.9

Is-sistemi edukattivi u l-kurrikuli attwali jeħtieġ li jirriformaw u jsaħħu l-impjegabbiltà fost il-ġenerazzjonijiet żgħażagħ billi jippromovu l-edukazzjoni u t-taħriġ vokazzjonali (ETV), l-edukazzjoni diġitali u s-suġġetti tal-intraprenditorija.

3.10

Il-kapaċitajiet intraprenditorjali taż-żgħażagħ għandhom jitħeġġu u jiġu promossi. Dawk li jfasslu l-politika jeħtieġ li jiżguraw ambjent favorevoli għaż-żgħażagħ biex jibdew in-negozju tagħhom stess u jsiru intraprendituri u jappoġġjaw u jipprovdu aċċess aktar faċli għall-finanzjament għal negozji ġodda.

3.11

Fid-dinja tal-lum li qed tiżviluppa b’rata mgħaġġla, il-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima, il-mudelli ġodda ta’ negozju, il-kapaċità tar-riċerka u l-innovazzjoni, u l-iżvilupp ta’ soluzzjonijiet teknoloġiċi ġodda għat-tranżizzjoni ekoloġika huma essenzjali. Għal dak il-għan huwa importanti li jiżdied l-għadd ta’ żgħażagħ, b’mod partikolari nisa żgħażagħ, b’kapaċitajiet ta’ STEM (xjenza, teknoloġija, inġinerija u matematika) u ħiliet diġitali.

3.12

It-tranżizzjoni ekoloġika qed tittrasforma l-impjiegi eżistenti, teqred xi wħud minnhom, u toħloq impjiegi ġodda li jeħtieġu ħiliet ekoloġiċi ġodda. Jeħtieġ li s-sistema tal-edukazzjoni u t-taħriġ tadatta għaż-żieda fid-domanda għal ħiliet ġodda. Il-programmi tal-edukazzjoni u t-taħriġ għandhom ikunu allinjati mal-ħtiġijiet tan-negozju li qed jevolvu u mat-tranżizzjoni doppja ekoloġika/diġitali.

4.   L-isfidi għall-impjieg taż-żgħażagħ fil-Balkani tal-Punent

4.1

L-isfidi ewlenin li qed tiffaċċja l-politika tal-impjieg taż-żgħażagħ fir-reġjun huma: il-koordinazzjoni tal-partijiet interessati f’livelli differenti tal-gvern u f’oqsma ta’ politika differenti (l-impjieg, l-edukazzjoni, l-akkomodazzjoni, is-servizzi tas-saħħa); dgħufijiet fil-kwalità tas-sistemi edukattivi u nuqqasijiet fit-tagħlim tal-ħiliet mitluba mis-suq tax-xogħol; ineffiċjenzi fil-proċess tat-tfittix ta’ impjieg li jwasslu għal spariġġ fil-ħiliet u għal tranżizzjonijiet twal mill-iskola u l-università għax-xogħol; il-prevalenza ta’ okkupazzjoni prekarja f’xi ekonomiji; l-iskarsezza ta’ impjiegi disponibbli għaż-żgħażagħ; nuqqas ta’ faċilitajiet għall-indukrar tat-tfal biex jappoġġjaw lin-nisa li jirritornaw għax-xogħol u l-livell għoli ta’ informalità.

4.2

Iż-żgħażagħ fil-Balkani tal-Punent għandhom pożizzjoni sfavorevoli fis-swieq tax-xogħol tar-reġjun. Fl-2020, ir-rata ta’ impjieg taż-żgħażagħ għall-grupp ta’ età ta’ 15-24 sena kienet taħt is-27 % fir-reġjun kollu tal-Balkani tal-Punent, filwaqt li r-rata tal-qgħad fost iż-żgħażagħ għall-grupp ta’ età ta’ 15-24 sena kienet ogħla minn 26 % (meta mqabbla ma’ 16,8 % biss fl-UE-27, għall-grupp ta’ età ta’ 15-24 sena), u laħqet kważi 50 % fil-Kosovo (16).

4.3

Il-proporzjon ta’ żgħażagħ barra mill-edukazzjoni, impjieg jew taħriġ (NEET) għall-grupp ta’ età ta’ 15-24 sena huwa ta’ medja ta’ 23,7 % fil-Balkani tal-Punent, li jvarja minn 15,9 % fis-Serbja sa 37,4 % fil-Kosovo, meta mqabbel ma’ 11,1 % biss fl-UE għall-grupp ta’ età ta’ 15-24 sena (17).

4.4

Il-qgħad fit-tul jaffettwa kważi żewġ terzi taż-żgħażagħ qiegħda fil-Maċedonja ta’ Fuq, il-Bożnija-Ħerzegovina, u l-Kosovo, u żewġ terzi tan-nisa żgħażagħ qiegħda fil-Montenegro.

4.5

Ir-rata ta’ parteċipazzjoni tal-forza tax-xogħol fost iż-żgħażagħ (rata ta’ attività) kienet ukoll aktar baxxa milli fl-UE u hemm differenza kbira bejn il-ġeneri fil-parteċipazzjoni tal-forza tax-xogħol, parzjalment minħabba nuqqas ta’ faċilitajiet għall-indukrar tat-tfal għal ommijiet żgħażagħ li jixtiequ jidħlu fis-suq tax-xogħol. Id-disparità bejn il-ġeneri hija riflessa wkoll fir-rati ta’ impjieg tan-nisa żgħażagħ, li huma taħt ir-rati ta’ impjieg ta’ rġiel żgħażagħ kullimkien fir-reġjun. Fejn ir-rati tal-qgħad fost iż-żgħażagħ huma l-ogħla (il-Bożnija-Ħerzegovina, il-Kosovo, il-Maċedonja ta’ Fuq, is-Serbja) ir-rata tal-qgħad fost in-nisa żgħażagħ taqbeż ir-rata tal-irġiel. B’kuntrast ma’ dan, fl-Albanija u l-Montenegro r-rata tal-qgħad fost in-nisa żgħażagħ hija inqas mir-rata tal-irġiel, kif inhu l-każ fl-UE.

4.6

Iż-żgħażagħ jiffaċċjaw pożizzjoni prekarja fis-swieq tax-xogħol. Iż-żgħażagħ fl-ekonomiji kollha fir-reġjun għandhom sehem ogħla ta’ kuntratti temporanji milli fl-UE, speċjalment fil-Kosovo u l-Montenegro fejn aktar minn tliet kwarti taż-żgħażagħ impjegati għandhom dan it-tip ta’ kuntratt, filwaqt li fis-Serbja aktar minn nofshom għandhom kuntratt bħal dan. Impjieg prekarju ta’ dan it-tip jista’ jaffettwa ħażin il-benesseri individwali u l-produttività tal-ekonomiji.

4.7

L-indirizzar tal-ħtiġijiet tal-popolazzjoni żagħżugħa għandu jsir prijorità, partikolarment minħabba l-għadd kbir ta’ NEETs. Il-ħtieġa għal miżuri bbażati fuq l-eżempju tal-Garanzija għaż-Żgħażagħ tal-UE għandha tiġi enfasizzata, aktar u aktar fi żminijiet ta’ kriżi. Dan se jgħin biex jipprovdi liż-żgħażagħ b’offerta ta’ impjieg, edukazzjoni ulterjuri, apprendistat jew traineeship, u b’hekk joffri wkoll soluzzjonijiet u prospetti għaż-żgħażagħ u jikkontribwixxi biex jiġi indirizzat l-eżodu ta’ mħuħ.

5.   Iż-żgħażagħ fil-Balkani tal-Punent bħala forza importanti fil-kooperazzjoni reġjonali u l-promozzjoni tal-integrazzjoni Ewropea

5.1

Il-prosperità u l-konverġenza mal-UE għandhom ikunu bbażati fuq il-prinċipji tal-inklużività, il-fiduċja u l-kooperazzjoni. Il-KESE jirrimarka li fit-twettiq ta’ riformi mmexxija mill-UE u fl-implimentazzjoni ta’ pjani ta’ investiment, il-gvernijiet tal-Balkani tal-Punent impenjaw ruħhom favur il-valuri ewlenin Ewropej tad-demokrazija, l-istat tad-dritt u d-drittijiet fundamentali, kif ukoll ir-rikonċiljazzjoni (18).

5.2

Il-KESE jaqbel li l-kooperazzjoni reġjonali fil-Balkani tal-Punent hija essenzjali għall-proċess tat-tkabbir, u għandha tissaħħaħ aktar sabiex tixpruna t-trasformazzjoni. Perspettiva kredibbli tal-adeżjoni hija l-inċentiv ewlieni u l-ixprun tat-trasformazzjoni fir-reġjun. Hija għodda ewlenija għall-promozzjoni tad-demokrazija, l-istat tad-dritt u r-rispett għad-drittijiet fundamentali, li huma wkoll il-muturi ewlenin tal-integrazzjoni ekonomika u l-ankra essenzjali għat-trawwim tar-rikonċiljazzjoni u l-istabbiltà reġjonali (19).

5.3

Il-KESE jirrikonoxxi li f’dawn l-aħħar snin tnedew diversi inizjattivi Ewropej u reġjonali ewlenin, speċjalment għar-Reġjun tal-Balkani tal-Punent, sabiex dan jitqarreb lejn l-UE, iżda wkoll biex tissaħħaħ il-kooperazzjoni fost iż-żgħażagħ. L-UE tibqa’ s-sieħeb strateġiku ewlieni tar-reġjun, billi tipprovdi fondi u appoġġ permezz ta’ diversi programmi (IPA, Erasmus+, eċċ.). Barra minn hekk, abbażi tal-eżempju ta’ suċċess tal-Uffiċċju taż-Żgħażagħ Franko-Ġermaniż, l-Uffiċċju Reġjonali għall-Kooperazzjoni taż-Żgħażagħ (RYCO) tnieda fl-2016 sabiex jippromovi spirtu ta’ rikonċiljazzjoni u kooperazzjoni bejn iż-żgħażagħ fir-reġjun permezz ta’ programmi ta’ skambju taż-żgħażagħ.

5.4

Ir-RYCO għandu rwol importanti fit-tisħiħ tal-kooperazzjoni u r-rikonċiljazzjoni fost iż-żgħażagħ fil-Balkani tal-Punent. L-appoġġ tal-UE fis-simplifikazzjoni tal-kooperazzjoni reġjonali taż-żgħażagħ, bħala element essenzjali biex jintlaħqu l-paċi u l-istabbiltà fir-reġjun, kien vitali. Ir-rwol taż-żgħażagħ biex jiżviluppaw il-prospetti tar-reġjun m’għandux jiġi msaħħaħ biss permezz tal-isforzi tar-RYCO.

5.5

Il-Kapitali Ewropea taż-Żgħażagħ huwa titolu mogħti mill-Forum Ewropew taż-Żgħażagħ. Huwa mfassal biex jawtonomizza liż-żgħażagħ, jagħti spinta lill-parteċipazzjoni taż-żgħażagħ u jsaħħaħ l-identità Ewropea fil-bliet. Fl-2022, il-Kapitali Ewropea taż-Żgħażagħ hija Tirana. B’ħidma taħt is-slogan “Żgħażagħ Attivi”, l-għan ewlieni tat-titolu huwa li jħeġġeġ il-parteċipazzjoni attiva b’enfasi fuq il-ħtiġijiet taż-żgħażagħ, illum u fil-futur. Il-programm jinkludi attivitajiet immirati lejn il-promozzjoni tal-volontarjat, l-awtonomizzazzjoni tal-organizzazzjonijiet taż-żgħażagħ, u l-ħolqien ta’ networks u sinerġiji fost iż-żgħażagħ mill-Ewropa kollha.

5.6

Kooperazzjoni aktar b’saħħitha u attivitajiet ta’ tagħlim reċiproku organizzati b’mod konġunt mill-istituzzjonijiet tal-UE u l-partijiet interessati fil-politika taż-żgħażagħ tal-Balkani tal-Punent għandhom ikomplu jappoġġjaw l-implimentazzjoni b’suċċess tal-Aġenda ta’ Innovazzjoni għall-Balkani tal-Punent.

5.7

L-isforzi li saru biex il-Balkani tal-Punent jiġu involuti fil-programmi taż-żgħażagħ tal-UE għandhom jiġu kkoordinati mal-programmi attwali offruti mir-RYCO. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea tassisti lill-Balkani tal-Punent fit-tfittxija ta’ modi kif jiġu stabbiliti skemi ġodda ta’ mobilità intrareġjonali.

6.   Amplifikazzjoni tal-vuċi taż-żgħażagħ mill-Balkani tal-Punent

6.1

L-aġenda politika tal-UE fir-rigward tal-Aġenda ta’ Innovazzjoni għall-Balkani tal-Punent għandha tiffaċilita t-tfassil ta’ politika ibbażata fuq l-evidenza (20). Li jkun hemm statistika affidabbli u trasparenti hija talba ewlenija mill-UE lill-pajjiżi kollha fil-fażi ta’ qabel l-adeżjoni (21).

6.2

L-Istrateġija tal-UE għaż-Żgħażagħ 2019-2027 għandha l-għan li tħeġġeġ u tippromovi l-parteċipazzjoni demokratika inklużiva taż-żgħażagħ kollha fil-proċessi demokratiċi u fis-soċjetà, li tinvolvihom b’mod attiv, tappoġġja r-rappreżentanza taż-żgħażagħ fil-livell lokali, reġjonali u nazzjonali, u tesplora u tippromovi l-użu ta’ forom innovattivi u alternattivi ta’ parteċipazzjoni demokratika, eż. għodod tad-demokrazija diġitali (22).

6.3

Id-Djalogu tal-UE maż-Żgħażagħ huwa mekkaniżmu ta’ djalogu stabbilit sew bejn iż-żgħażagħ u dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet. Il-KESE jilqa’ l-proposti tal-Kummissjoni biex tibni fuq dan il-mekkaniżmu u tintroduċih fil-qafas ta’ kooperazzjoni reġjonali tal-Balkani tal-Punent, filwaqt li tiżgura li jitqiesu l-fehmiet u l-ħtiġijiet taż-żgħażagħ u l-organizzazzjonijiet taż-żgħażagħ meta jiġu definiti l-prijoritajiet tal-politika taż-żgħażagħ. Barra minn hekk, il-proċessi u l-mekkaniżmi parteċipattivi eżistenti fil-Balkani tal-Punent fejn iż-żgħażagħ huma involuti għandhom jiġu mħeġġa u promossi.

6.4

Skont l-Indiċi tal-Parteċipazzjoni taż-Żgħażagħ (23), iż-żgħażagħ fil-Balkani tal-Punent għadhom fil-biċċa l-kbira mhux rappreżentati biżżejjed fil-ħajja politika. Data reċenti turi li maġġoranza kbira (78 %) jemmnu li ż-żgħażagħ għandu jkollhom sehem akbar fil-politika (24).

6.5

Il-KESE jappoġġja bis-sħiħ l-involviment taż-żgħażagħ fil-proċess ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet dwar kwistjonijiet li jaffettwawhom. Minbarra l-parteċipazzjoni individwali, ir-rwol tal-organizzazzjonijiet taż-żgħażagħ huwa essenzjali biex jintlaħaq progress fil-pożizzjoni taż-żgħażagħ fl-oqsma politiċi, ekonomiċi u soċjali. Għalhekk, kif enfasizzat mir-Regolament dwar l-IPA III u l-Metodoloġija tat-Tkabbir, huwa meħtieġ li wieħed jinnota s-sinifikat tal-finanzjament u l-appoġġ lill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili sabiex jaqdu l-ħtiġijiet taż-żgħażagħ.

6.6

L-istatus soċjoekonomiku u l-kisba edukattiva huma meqjusa bħala fatturi tat-tbassir importanti rigward il-propensità tal-individwi biex jivvotaw jew jieħdu sehem f’tipi oħra ta’ impenn politiku. L-analiżi statistika fil-livell reġjonali tagħti stampa konsistenti tal-inugwaljanzi soċjoekonomiċi inerenti fl-involviment taż-żgħażagħ fir-Reġjun tal-Balkani tal-Punent (25).

---

(1)  Youth Participation Index for 2020 (Indiċi tal-Parteċipazzjoni taż-Żgħażagħ għall-2020), Ana and Vlade Divac Foundation, paġna 31.

(2)  Rakkomandazzjoni tal-Kunsill tat-30 ta’ Ottubru 2020 dwar Pont għall-Impjiegi – It-tisħiħ tal-Garanzija għaż-Żgħażagħ u li tissostitwixxi r-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill tat-22 ta’ April 2013 dwar l-istabbiliment ta’ Garanzija għaż-Żgħażagħ (ĠU C 372, 4.11.2020. p. 1).

(3)  Summit tal-Balkani tal-Punent tal-Proċess ta’ Berlin, Summit ta’ Berlin tal-2021, Konklużjoni tal-President.

(4)  Dikjarazzjoni Finali tat-8 Forum tas-Soċjetà Ċivili tal-Balkani tal-Punent.

(5)  Basic figures on Western Balkans and Turkey, Factsheets (Ċifri bażiċi dwar il-Balkani tal-Punent u t-Turkija, Skeda Informattiva), edizzjoni tal-2022.

(*1)  Din id-deżinjazzjoni hija mingħajr preġudizzju għall-pożizzjonijiet dwar l-istatus, u hija konformi mar-Riżoluzzjoni tal-Kunsill tas-Sigurtà tan-NU 1244 u l-Opinjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja Internazzjonali dwar id-dikjarazzjoni tal-indipendenza tal-Kosovo.

(6)  Kunsill għall-Kooperazzjoni Reġjonali, Mapping of Youth Policies and Identification of Existing Support and Gaps in the Financing of Youth Actions in the Western Balkans (L-immappjar tal-politiki dwar iż-żgħażagħ u l-identifikazzjoni tal-appoġġ eżistenti u l-lakuni fil-finanzjament tal-azzjonijiet taż-żgħażagħ fil-Balkani tal-Punent) – Rapport komparattiv, Jannar 2021, p. 4.

(7)  Kunsill għall-Kooperazzjoni Reġjonali, Mapping of Youth Policies and Identification of Existing Support and Gaps in the Financing of Youth Actions in the Western Balkans – Comparative report (L-immappjar tal-politiki dwar iż-żgħażagħ u l-identifikazzjoni tal-appoġġ eżistenti u l-lakuni fil-finanzjament tal-azzjonijiet taż-żgħażagħ fil-Balkani tal-Punent – Rapport komparattiv), Jannar 2021, p. 4.

(8)  Il-Fondazzjoni Ewropea għat-Taħriġ (ETF), Unlocking youth potential in South Eastern Europe and Turkey: Skills development for labour market and social inclusion (Nisfruttaw il-Potenzjal taż-Żgħażagħ fix-Xlokk tal-Ewropa u t-Turkija: L-iżvilupp tal-ħiliet għas-suq tax-xogħol u l-inklużjoni soċjali), 2020.

(9)  Ir-riżultati tal-Programm tal-OECD għall-Valutazzjoni Internazzjonali tal-Istudenti (PISA) għall-2018 juru livelli għoljin ta’ prestazzjoni insuffiċjenti (studenti li qed ifallu mil-Livell 2 fuq l-iskala PISA fil-qari, fil-matematika u fix-xjenza) f’kompetenzi ewlenin fi kważi l-Balkani tal-Punent kollha.

(10)  Bank ta’ Żvilupp tal-Kunsill tal-Ewropa: Social Infrastructure in the Western Balkans- Increasing the region’s economic resilience, enhancing human capital and counteracting the effects of brain drain (L-Infrastruttura soċjali fil-Balkani tal-Punent – Iż-żieda fir-reżiljenza ekonomika tar-reġjun, it-tisħiħ tal-kapital uman u l-ġlieda kontra l-effetti tal-eżodu ta’ mħuħ), Novembru 2021.

(11)  Il-preċiżjoni taċ-ċifri migratorji għar-Reġjun tal-Balkani tal-Punent hija affettwata minn diversi kwistjonijiet li jillimitaw l-ambitu għal tqabbil komprensiv bejn il-pajjiżi.

(12)  Emigration and Its Economic Impact on Eastern Europe (L-Emigrazzjoni u l-Impatt Ekonomiku tagħha fuq l-Ewropa tal-Lvant), 2016.

(13)  Il-benefiċċji soċjali fil-Balkani tal-Punent jistgħu jkunu inkonsistenti fil-kopertura, u t-trasferimenti tal-benefiċċji jistgħu jiddewmu.

(14)  Kunsill għall-Kooperazzjoni Reġjonali, Balkan Barometer 2020: Public Opinion Survey (Il-Barometru tal-Balkani 2020: Stħarriġ tal-Opinjoni Pubblika).

(15)  Lavric, Tomanovic, u Jusic, FES Youth Study Southeast Europe (Studju taż-Żgħażagħ FES fix-Xlokk tal-Ewropa) 2018/2019.

(16)  Kunsill ta’ Kooperazzjoni Reġjonali, Study on Youth Employment in the Western Balkans 2021 (Studju dwar l-Impjieg taż-Żgħażagħ fil-Balkani tal-Punent 2021).

(17)  Kunsill ta’ Kooperazzjoni Reġjonali, Study on Youth Employment in the Western Balkans 2021 (Studju dwar l-Impjieg taż-Żgħażagħ fil-Balkani tal-Punent 2021).

(18)  REX/184 Dikjarazzjoni Finali tat-Tmien Forum tas-Soċjetà Ċivili tal-Balkani tal-Punent, p. 3.

(19)  ĠU C 220, 9.6.2021, p. 88.

(20)  Aġenda tal-Balkani tal-Punent dwar l-Innovazzjoni, ir-Riċerka, l-Edukazzjoni, il-Kultura, iż-Żgħażagħ u l-Isport.

(21)  Il-Kummissjoni Ewropea – Kapitoli tal-acquis/kapitoli ta’ negozjar.

(22)  L-Impenn, il-Konnessjoni u l-Għoti tas-Setgħa liż-żgħażagħ: Strateġija tal-UE dwar iż-Żgħażagħ (COM(2018) 269 final).

(23)  Youth Participation Index for 2020 (Indiċi tal-Parteċipazzjoni taż-Żgħażagħ għall-2020), Ana and Vlade Divac Foundation

(24)  FES (2019), Jusic, Political alienation of a precarious generation (Aljenazzjoni politika ta’ ġenerazzjoni prekarja), p. 5.

(25)  FES (2019), Jusic, Political alienation of a precarious generation (Aljenazzjoni politika ta’ ġenerazzjoni prekarja), p. 5.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Il-kost tan-non-Ewropa — il-benefiċċji tas-suq uniku”

(Opinjoni esploratorja)

(2022/C 443/07)

Relatur:	Philip VON BROCKDORFF
Korelatur:	Émilie PROUZET

Konsultazzjoni	Il-Presidenza tal-Kunsill tal-Unjoni Ewropea, 26.1.2022
Bażi legali	L-Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	27.6.2022
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	63/1/1
Adottata fil-plenarja	13.7.2022
Sessjoni plenarja Nru	571
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	194/0/3

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jemmen li s-suq uniku huwa dwar it-titjib tal-benessri permezz tal-konverġenza soċjali u ekonomika mmirata biex tnaqqas l-inugwaljanzi u li jiġi żgurat li l-aggravament tal-iżbilanċi soċjali ma jwassalx biex jinħolqu ostakli serji għall-integrazzjoni Ewropea.

1.2.

Il-KESE jemmen li testi legali nazzjonali li potenzjalment ifixklu s-suq intern iridu jiġu nnotifikati lill-Kummissjoni Ewropea (KE) u jridu jiġu kkummentati u evalwati. Mingħajr dan, dawn il-proċeduri jibqgħu ineffettivi u jistgħu joħolqu ostakli bla bżonn.

1.3.

Fir-rigward taċ-ċertifikazzjoni nazzjonali, il-KESE jirrakkomanda biex l-Istati Membri jimpenjaw ruħhom għal miżuri nazzjonali inqas restrittivi permezz tar-rotta tal-“kooperazzjoni msaħħa”.

1.4.

Il-KESE jitlob ukoll implimentazzjoni u infurzar effettivi tad-direttivi diġà nnegozjati u sottomessi għall-votazzjoni, bħall-pakkett ta’ Regolamentazzjoni Aħjar.

1.5.

Il-KESE jemmen li l-Att dwar is-Servizzi Diġitali (1) u l-Att dwar is-Swieq Diġitali (2) huma pass kruċjali fil-kisba ta’ kundizzjonijiet ugwali għall-operaturi fis-swieq diġitali. Barra minn hekk, l-armonizzazzjoni massima fl-ambitu tal-Att dwar is-Swieq Diġitali għandha tkun prijorità.

1.6.

Bl-istess mod, il-fluss liberu tad-data huwa vitali għall-innovazzjoni Ewropea, għat-tkabbir tan-negozji u b’appoġġ għas-Suq Uniku Diġitali.

1.7.

Il-KESE jissottolinja li r-restrizzjonijiet territorjali fuq il-provvista (TSCs) qed ixekklu l-iżvilupp tas-suq uniku u jistieden lill-KE tindirizza l-effett antikompetittiv tat-TSCs.

1.8.

Il-KESE jirrakkomanda approċċ koordinat bejn l-Istati Membri dwar il-kummerċjalizzazzjoni tal-prodotti milquta mill-kriżi fl-Ukrajna. Il-kriżi kkawżata mill-aggressjoni tar-Russja ħolqot restrizzjonijiet enormi fuq il-provvista.

1.9.

Il-KESE jirrakkomanda miżuri ta’ politika nazzjonali aktar effettivi u provvista ta’ inċentivi ta’ mobilità, b’enfasi fuq politiki attivi tas-suq tax-xogħol bħal benefiċċji relatati max-xogħol għall-ħaddiema tal-UE.

1.10.

Filwaqt li jirrikonoxxi li l-Unjoni tas-Swieq Kapitali hija proġett kumpless, il-KESE jinnota li l-UE għad għandha 27 suq kapitali u finanzjarju li ma jaħdmux b’mod unitarju, u b’hekk jillimitaw il-potenzjal tas-suq uniku.

1.11.

F’dan iż-żmien ta’ inċertezza kbira, jeħtieġ li tiġi żgurata politika tal-kompetizzjoni li tkun partikolarment immirata lejn it-twettiq tat-tranżizzjonijiet li l-UE impenjat ruħha għalihom. Barra minn hekk, kwalunkwe forma ta’ dumping kummerċjali, soċjali, regolatorju, fiskali jew ambjentali li jfixkel il-kompetizzjoni m’għandux ikun permess.

1.12.

Fl-aħħar nett, il-KESE huwa tal-fehma li għandha tiġi adottata “awtonomija strateġika miftuħa”, speċjalment f’setturi ewlenin, biex tgħin fil-bini tar-reżiljenza, tad-diversifikazzjoni u ta’ aġenda ambizzjuża għall-kummerċ.

2.   Sfond

2.1.   L-għan tas-suq uniku

2.1.1.

L-għan tas-suq uniku tal-UE kien it-tneħħija tal-ostakli għall-movimenti tal-oġġetti, tas-servizzi, tal-kapital u tan-nies fi sforz biex tissaħħaħ il-produttività u l-kompetittività madwar l-UE.

2.2.   Ir-responsabbiltà kondiviża tas-suq uniku

2.2.1.

Il-funzjonament tas-suq uniku huwa responsabbiltà kondiviża bejn l-UE u l-Istati Membri. Madankollu, fil-qagħda attwali, għad hemm ħafna differenzi fl-interpretazzjoni u l-applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni. F’ħafna każi, tali differenzi jistgħu jitqiesu bħala mhux ġustifikati jew sproporzjonati u fi kwalunkwe każ joħolqu ostakolu għall-moviment liberu tan-nies, tal-oġġetti u tas-servizzi.

2.3.   Ir-responsabbiltà tal-Istati Membri

2.3.1.

Oġġettivament, jista’ jkun hemm raġunijiet validi għal diverġenza fost l-Istati Membri iżda tali ġustifikazzjonijiet mhux dejjem jiġu pprovduti u xi drabi l-Istati Membri ma jippruvawx jibbilanċjaw il-ġustifikazzjoni fil-livell nazzjonali mal-impatti negattivi possibbli fuq is-suq uniku. B’konsegwenza ta’ dan, għad hemm ħafna ostakoli regolatorji u mhux regolatorji fi ħdan l-UE li jagħmlu s-suq uniku “mhux komplut” u frammentat bħal: — Leġiżlazzjoni nazzjonali ġustifikata fuq is-suppożizzjoni li l-prinċipju tas-sussidjarjetà qed jiġi applikat; — In-nuqqas ta’ rikonoxximent tal-prinċipju ta’ rikonoxximent allegatament reċiproku; — Il-proliferazzjoni ta’ traspożizzjonijiet żejda, magħrufa wkoll bħala gold-plating, u traspożizzjonijiet ta’ nuqqas ta’ konformità mal-gvernijiet u l-parlamenti nazzjonali dwar it-traspożizzjoni ta’ testi legali tal-UE li ġew miftiehma fil-livell tal-UE. Fil-fatt, għadd ta’ ostakoli li għandhom impatt fuq is-suq uniku jirriżultaw minn applikazzjoni mhux korretta jew mhux kompluta tal-leġiżlazzjoni tal-UE, u minn Stati Membri li japplikaw regoli nazzjonali li jmorru kontra l-għanijiet tas-suq uniku. Għalhekk, l-implimentazzjoni mhux preċiża jew mhux korretta mill-Istati Membri u n-nuqqas ta’ infurzar mill-Kummissjoni, għandhom konsegwenzi ta’ ħsara kemm fil-livell tal-UE kif ukoll fil-livell nazzjonali għaċ-ċittadini u n-negozji; — L-applikazzjonijiet fil-livell nazzjonali ta’ miżuri Ewropej li ġejjin fejn il-gvernijiet u l-parlamenti li qed jippruvaw jantiċipaw l-applikazzjoni tal-politiki tal-UE billi jpoġġu l-interessi nazzjonali l-ewwel minkejja li l-politiki tal-UE għadhom qed jiġu żviluppati mill-Kummissjoni. Eżempju ta’ dan huwa l-politika tal-UE dwar l-ekonomija ċirkolari. — L-interessi nazzjonali li huma prevalenti fuq il-kwistjonijiet tal-ekosistemi strateġiċi Ewropej.

2.4.   L-ispiża ekonomika tar-restrizzjonijiet għas-suq uniku

2.4.1.

L-eżempji msemmija hawn fuq juru l-ispejjeż ewlenin tan-non-Ewropa u diversi studji fil-fatt enfasizzaw il-qligħ ekonomiku kbir minn suq uniku “komplut”. Ir-rapport ġenerali mill-Parlament Ewropew wera li dawn ivarjaw minn EUR 650 biljun u EUR 1,1 triljun fis-sena, l-ekwivalenti ta’ bejn 5 u 8,6 % tal-PDG tal-UE (3).

2.4.2.

L-istess studju ta’ RAND Europe għall-Parlament Ewropew investiga l-impatt ekonomiku fuq is-suq uniku ta' ostakoli aktar baxxi għall-kummerċ. Skont l-istudju, l-impatt tal-flussi ta' kummerċ imtejba, it-tkabbir ekonomiku u l-ħolqien tal-impjiegi minħabba ostakoli għall-kummerċ aktar baxxi jwassal għal benefiċċji ekonomiċi ta’ bejn EUR 183 u EUR 269 biljun fis-sena (4).

2.4.3.

Rilevanti wkoll f’termini ta’ benefiċċji potenzjali mitlufa hija l-istima tal-KE ta’ suq uniku diġitali tal-UE integrat b’mod sħiħ. Il-KE tiddikjara li dan jista’ jippromovi l-innovazzjoni, jikkontribwixxi EUR 415-il biljun għall-ekonomija tal-UE kull sena u joħloq mijiet ta’ eluf ta’ impjiegi ġodda (5).

2.4.4.

Dan kollu jindika l-benefiċċji ekonomiċi potenzjali sinifikanti (u l-benefiċċji soċjali assoċjati) li setgħu jiġu pprovduti minn suq uniku aktar komplut. Fi kliem ieħor, dan jirrappreżenta l-ispiża ekonomika totali jew il-valur miżjud mitluf u l-ġid pubbliku kollettiv tan-non-Ewropa.

2.4.5.

Minkejja l-limitazzjonijiet, s’issa is-suq intern għen biex jippreserva u jrawwem il-prosperità ekonomika tal-UE. Madankollu, jeħtieġ li tissaħħaħ l-kompetittività kif ukoll ir-reżiljenza tal-ekonomija tal-UE, kemm permezz ta’ aktar riformi tas-suq uniku kif ukoll billi jiġu indirizzati d-dipendenzi strateġiċi. Jeħtieġ li tiġi promossa wkoll kultura intraprenditorjali fl-UE, fejn in-negozji innovattivi ta’ kull daqs, u b’mod partikolari l-intrapriżi mikro, żgħar u ta’ daqs medju (MSMEs), kif ukoll negozji ġodda, jingħataw appoġġ aktar effettiv u jkunu jistgħu jirnexxu sabiex jikkontribwixxu għal soċjetajiet aktar reżiljenti u koeżivi. Daqstant importanti, suq uniku li jiffunzjona tajjeb jiffaċilita l-viżjoni għal Ewropa aktar soċjali: waħda li tpoġġi l-benesseri taċ-ċittadini fuq nett tal-aġenda politika, u tgħin biex tevita gradar soċjali ’l isfel.

3.   Restrizzjonijiet

3.1.

Ir-restrizzjonijiet eżistenti jinkludu dawk assoċjati mar-regolamentazzjoni, mal-kwistjonijiet ta’ liġi nazzjonali, mal-kwistjonijiet ta’ taxxa, mal-kwistjonijiet ta’ loġistika u provvista, u ma’ differenzi oħra aktar sfumati fl-Istati Membri tal-UE li għadhom jagħmlu l-kummerċ fl-UE diffiċli.

3.2.

Ir-restrizzjonijiet qed iżommu lura wkoll setturi ekonomiċi ewlenin bħas-servizzi, li għadhom frammentati fuq linji nazzjonali, kif jidher hawn taħt: — Regoli nazzjonali storikament restrittivi li huma spiss iġġustifikati mill-prinċipju tas-sussidjarjetà; — Implimentazzjoni u applikazzjoni difettuża tad-Direttiva dwar is-Servizzi li tfixkel il-libertà tal-istabbiliment, il-moviment liberu tas-servizzi u l-libertà li jiġi pprovdut servizz; — Liġijiet kummerċjali nazzjonali li jfixklu n-negozju fil-mod kif jagħmlu n-negozju. Ħafna drabi dawn il-liġijiet ifixklu l-kompetittività tas-settur, huma protezzjonisti u jimminaw l-investiment min-negozji affidabbli u leġittimi fi Stati Membri oħra; — Rekwiżiti nazzjonali li jfixklu l-moviment liberu tal-merkanzija. Ħafna drabi, l-Istati Membri ma jinnotifikawx ir-rekwiżiti tekniċi nazzjonali ġodda skont il-proċedura stabbilita fid-Direttiva (UE) 2015/1535 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (6), u ma japplikawx il-prinċipju ta’ rikonoxximent reċiproku fl-attivitajiet mhux armonizzati, pereżempju d-direttivi li jiġu estiżi meta jiġu trasposti fid-drittijiet nazzjonali ta’ Stat Membru, eċċ.

3.3.

Il-KESE jirrimarka li l-proċeduri ta’ ksur huma twal, għaljin u l-eżitu huwa inċert. Għan-negozji, dan jikkostitwixxi spiża għolja wisq u jiskoraġġixxihom milli jespandu n-negozju tagħhom jew jinvestu xi mkien ieħor fl-UE. Barra minn hekk, dawn ir-restrizzjonijiet iċaħħdu lill-konsumaturi minn għażla ikbar, servizz imtejjeb u prezzijiet orħos. Il-KESE jappella wkoll għal azzjoni aktar b’saħħitha min-naħa tal-Kummissjoni fl-applikazzjoni tal-proċeduri ta’ ksur.

3.4.

Din l-ispiża taffettwa l-ekonomija ġenerali, tillimita l-kompetittività, il-potenzjal tat-tkabbir, u l-iżvilupp ulterjuri tal-ekonomija tas-sistema tas-suq.

3.5.

Bħal f’kull ekonomija, l-UE hija affettwata minn xokkijiet esterni, iżda r-rispons għal dawn ix-xokkijiet u l-mod li bih jirreaġixxu s-swieq huma essenzjalment iddeterminati mill-politiki individwali tal-Istati Membri f’pajjiżhom u l-miżuri meħuda biex jistimulaw l-imġiba ekonomika. Il-gwerra fl-Ukrajna ħarġet fid-dieher id-dipendenza tal-UE fuq il-ktajjen tal-valur globali. Il-kriżi li qed tiżvolġi x’aktarx li ser taffettwa s-setturi b’mod differenti, iżda m’hemm l-ebda dubju li xi nuqqasijiet fl-armatura tas-suq uniku ġew esposti, b’mod partikolari, ir-restrizzjonijiet fuq il-moviment liberu tal-oġġetti u tas-servizzi, u l-komoditajiet essenzjali.

3.6.

Fl-aħħar nett, wieħed irid jinnota li madwar 82 % tal-prodotti nnegozjati fis-suq uniku huma soġġetti għal regoli armonizzati u madwar 18 % tal-kummerċ tal-oġġetti fi ħdan l-UE jaqa’ taħt rikonoxximent reċiproku. Madankollu, għad hemm każi ġodda ta’ regoli tekniċi nazzjonali li jidhru li jmorru kontra d-dritt tal-UE. Barra minn hekk, f’ħafna Stati Membri, kien hemm ukoll żieda reċenti fir-rekwiżiti tal-ittikkettar nazzjonali għall-prodotti tal-ikel u tax-xorb iġġustifikati mill-protezzjoni tal-konsumaturi u l-ambjent. Fl-istess ħin, il-prinċipju tar-rikonoxximent reċiproku mhux qed jaħdem tajjeb ħafna. Dan jidher mill-fatt li 71 % tal-SMEs li applikaw għas-sistema eżistenti ta’ rikonoxximent reċiproku għal oġġetti mhux armonizzati rċevew deċiżjoni ta’ ċaħda tal-aċċess għas-suq.

4.   L-indirizzar tar-restrizzjonijiet

4.1.

Il-miżuri msemmija hawn isfel għandhom jgħinu biex jiġi sfruttat xi ftit mill-qligħ ekonomiku potenzjali derivat mis-suq uniku.

4.2.   L-użu ta’ għodod eżistenti b’mod aktar effettiv

4.2.1.

Il-KESE jemmen li testi nazzjonali li potenzjalment ifixklu s-suq intern iridu jiġu nnotifikati lill-KE u jridu jiġu kkummentati u evalwati. Mingħajr impenn li fih l-Istati Membri għandhom jinnotifikaw u jikkummentaw/jevalwaw, dawn il-proċeduri ser jibqgħu ineffettivi. Għalhekk, hija meħtieġa sorveljanza aktar effettiva b’appoġġ għall-armonizzazzjoni tar-regolamentazzjoni tas-suq tal-prodotti fl-Istati Membri kollha tal-UE. Eżempju ta’ dan huwa s-settur tal-bejgħ bl-imnut, li reċentement esperjenza żieda fir-restrizzjonijiet nazzjonali permezz tal-awtorizzazzjonijiet u r-rekwiżiti ta’ kontenut lokali. Dan imur kontra l-Artikolu 28 u l-Artikolu 30 tat-Trattat fejn l-ittestjar nazzjonali mill-ġdid spiss jiġi applikat fuq ix-xiri tal-prodotti, u li diġà ġie mqiegħed legalment fis-suq uniku. Dwar is-servizzi, il-KESE jemmen ukoll li l-proċedura ta’ notifika skont id-Direttiva dwar is-Servizzi mhix qed taħdem kif suppost. Rigward il-libertà ta’ stabbiliment, il-KESE jinnota b’dispjaċir li l-Istati Membri ma laħqux kompromess dwar il-proposta għall-hekk imsejħa Direttiva ta’ Notifika. Dan it-test seta’ jsaħħaħ l-obbligu għall-Istati Membri li jinnotifikaw lill-Kummissjoni bl-abbozzi ta’ liġijiet jew regolamenti dwar l-iskemi ta’ awtorizzazzjoni għas-servizzi (u għalhekk għall-ippjanar tal-bliet) (7). Il-KESE jħeġġeġ ukoll lill-KE u lill-Istati Membri biex jipprovdu informazzjoni aktar dettaljata dwar il-ġustifikazzjoni u l-proporzjonalità applikata meta l-Istati Membri jinnotifikaw ir-regoli tekniċi. Huwa importanti wkoll li jiġi żgurat li r-rekwiżiti nnotifikati jirċievu l-iskrutinju adatt irrispettivament minn liema proċedura ta’ notifika tintuża (8). Sabiex tiġi indirizzata l-problema fil-qalba tagħha, il-KESE jemmen li bidla leġiżlattiva ulterjuri minn armonizzazzjoni minima għal armonizzazzjoni massima hija meħtieġa.

4.2.2.

Qasam ieħor ta’ tħassib huwa l-applikazzjoni ta’ miżuri li jipprevjenu r-regolamentazzjoni ppjanata tal-UE, pereżempju ċ-ċertifikazzjoni nazzjonali, applikati bil-għan espliċitu li jipprovdu ċertu livell ta’ protezzjoni, partikolarment fis-settur agroalimentari. Fil-fehma tal-KESE, restrizzjonijiet bħal dawn huma għalkollox protezzjonisti, iżda meta jiġu żvelati bħala tali, il-proċess li jwassal għall-irtirar tagħhom ħafna drabi jimxi bil-mod u jkun problematiku, u b’hekk dawn ir-restrizzjonijiet għall-bejjiegħa jibqgħu fis-seħħ għal żmien twil wisq. Biex dan jiġi evitat, il-KESE jemmen li, alternattivament, l-Istati Membri jistgħu jimpenjaw ruħhom lejn miżuri nazzjonali inqas restrittivi permezz tar-rotta tal-“kooperazzjoni msaħħa”, awtorizzata mit-Trattat. Barra minn hekk, il-KESE jirreferi għall-prodott tal-Pensjoni Personali Pan-Ewropew bħala qafas standard biex jappoġġja s-suq uniku li jista’ jiġi applikat f’oqsma oħra.

4.2.3.

Il-KESE jemmen ukoll li s-Semestru Ewropew jista’ jkun għodda effettiva biex jiġu ttrattati kwistjonijiet bħal dawn, b’mod partikolari permezz ta’ azzjoni proporzjonata min-naħa tal-Kummissjoni jekk l-impenji għal rakkomandazzjonijiet speċifiċi għall-pajjiżi (CSRs) ma jiġux rispettati, inkluża s-sospensjoni potenzjali tal-fondi tal-UE. Dan huwa konformi mal-gwida tal-KE għall-Istati Membri dwar il-pjani għall-irkupru u r-reżiljenza, li tenfasizza t-tneħħija tal-ostakli regolatorji u mhux regolatorji għas-suq intern, kif ukoll il-kundizzjonijiet li skonthom l-Istati Membri jeħtiġilhom jissodisfaw ir-rekwiżiti tas-Semestru Ewropew.

4.2.4.

Finalment, il-KESE jitlob implimentazzjoni u infurzar effettivi tad-direttivi diġà nnegozjati u sottomessi għall-votazzjoni. F’dan ir-rigward, il-KE u l-Istati Membri għandhom jimpenjaw ruħhom biex jimplimentaw il-pakkett ta’ Regolamentazzjoni Aħjar, soġġett għal valutazzjonijiet tal-impatt ta’ kwalità tajba.

4.3.   L-isfruttar tal-potenzjal tas-suq uniku diġitali

4.3.1.

Il-KESE jemmen li l-ekonomija diġitali, li qiegħda dejjem tikber fl-Ewropa, tipprovdi opportunitajiet għat-tkabbir ekonomiku, u li l-kisbiet ekonomiċi potenzjali qed iseħħu permezz ta’ integrazzjoni akbar tas-servizzi diġitali madwar l-Istati Membri.

4.3.2.

F’dan ir-rigward, il-KESE jemmen li l-Att dwar is-Servizzi Diġitali u l-Att dwar is-Swieq Diġitali huma pass kruċjali fil-kisba ta’ kundizzjonijiet ugwali għall-operaturi fis-swieq diġitali. Billi tiffoka fuq servizzi speċifiċi irrispettivament mill-post fejn huwa stabbilit il-fornitur tas-servizz jew mil-liġi applikabbli għall-forniment tas-servizz, l-Att dwar is-Servizzi Diġitali u l-Att dwar is-Swieq Diġitali jindirizzaw b’mod effettiv il-kwistjoni tat-trattament ugwali bejn l-operaturi online Ewropej u globali. Barra minn hekk, prijorità assoluta għall-KESE hija li jiġi evitat li l-multiplikazzjoni tal-leġiżlazzjoni nazzjonali tkompli tifframmenta s-suq intern.

4.3.3.

Jistgħu jsiru wkoll kisbiet finanzjarji sinifikanti billi jiżdied l-użu tas-servizzi online u tittejjeb l-infrastruttura diġitali fi ħdan l-UE. F’dan il-kuntest, il-KE tirrakkomanda avvanz lejn reġim ta’ akkwist elettroniku u fatturazzjoni elettronika kompletament funzjonali. B’mod impressjonanti, l-istimi jissuġġerixxu li tranżizzjoni kompluta għall-akkwist elettroniku tista’ tiġġenera minn EUR 50 sa EUR 75 biljun fis-sena (9).

4.3.4.

Finalment, il-KESE jemmen li l-fluss liberu tad-data huwa vitali għall-innovazzjoni Ewropea, għat-tkabbir tan-negozji ta’ kull daqs, għall-ħolqien tal-impjiegi, u għall-kisba ta’ suq uniku diġitali. Il-leġiżlazzjoni b’appoġġ għall-fluss liberu tad-data diġà qiegħda fis-seħħ. Madankollu, għandu jiġi evitat kwalunkwe rekwiżit ta’ lokalizzazzjoni tad-data mhux ġustifikat.

4.4.   L-isfruttar tar-restrizzjonijiet fuq il-provvista

4.4.1.

Il-KESE jinnota li r-Regolamenti tal-2018 dwar l-Imblukkar Ġeografiku għenu biex jiġi ffaċilitat il-kummerċ fl-UE. Madankollu, il-konsumaturi Ewropej għadhom soġġetti għall-imblukkar ġeografiku tal-oġġetti u tas-servizzi. Fil-fatt, il-KESE jissottolinja l-eżistenza tat-TSCs persistenti li jistgħu jimmaterjalizzaw permezz ta’ prattiki differenti bħar-rifjut ta’ fornitura jew it-theddida tal-waqfien ta’ forniment lil distributur partikolari, li jillimitaw il-kwantitajiet disponibbli għall-bejgħ mill-Istati Membri; differenzi inspjegabbli fil-firxiet tal-prodotti u l-prezzijiet bejn l-Istati Membri; jew li jillimitaw l-għażliet tal-lingwa għall-ippakkjar tal-prodott. Il-KESE jenfasizza li t-TSCs qed ixekklu l-iżvilupp tas-suq uniku u l-benefiċċji potenzjali tiegħu għall-konsumaturi u jistieden lill-Kummissjoni biex tindirizza l-effett antikompetittiv tat-TSCs bil-ħsieb li jinkiseb suq uniku li jiffunzjona b’mod sħiħ.

4.4.2.

L-invażjoni Russa tal-Ukrajna żvelat ir-riskji formidabbli tal-enerġija u tas-sigurtà tal-ikel li jeħtieġu approċċ strateġiku unifikat min-naħa tal-UE. Il-KESE jemmen li suq uniku li jiffunzjona tajjeb jista’ jappoġġja din l-istrateġija u jista’ wkoll itaffi xi wħud mill-pressjonijiet fuq il-prezzijiet li qed inaqqsu malajr il-kapaċità tal-akkwist madwar l-UE. F’dan ir-rigward, il-KESE jilqa’ l-isforzi fil-livell tal-UE għall-kooperazzjoni dwar ix-xiri konġunt tal-gass (fuq bażi volontarja) sabiex jittaffew il-pressjonijiet fuq il-prezzijiet tal-enerġija.

4.4.3.

Madankollu, il-KESE jiddispjaċih li s’issa ma kien hemm l-ebda approċċ koordinat bejn l-Istati Membri għal prodotti oħra milquta mill-kriżi fl-Ukrajna.

4.5.   It-tisħiħ tal-mobilità transfruntiera tal-ħaddiema u tal-professjonisti

4.5.1.

Il-mobilità transfruntiera tal-ħaddiema u tal-professjonisti madwar l-UE għadha sfida li tillimita l-provvista u li tikkawża diskrepanzi f’setturi bħall-IT u l-industrija tat-teknoloġija għolja minkejja l-politiki tal-UE mmirati biex jiffaċilitaw il-moviment liberu tal-persuni. Id-data Ewropea u nazzjonali tissuġġerixxi li l-livell ta’ mobilità li hemm kemm bejn il-pajjiżi kif ukoll fi ħdanhom għadu baxx, anke meta mqabbel fuq livell internazzjonali.

4.5.2.

B’mod speċifiku, il-KESE jirrakkomanda miżuri ta’ politika nazzjonali aktar effettivi li jipprovdu inċentivi ta’ mobilità, b’enfasi fuq politiki attivi tas-suq tax-xogħol bħal benefiċċji relatati max-xogħol għall-ħaddiema tal-UE u tal-pajjiżi terzi bi status ta’ refuġjat. F’dan ir-rigward, il-KESE jemmen li l-fatt li pajjiżi ospitanti joffru inċentivi finanzjarji lil dawk li qed ifittxu xogħol biex jaċċettaw impjieg fi Stat Membru jew reġjun ieħor għandu jħeġġeġ aktar il-mobilità. Barra minn hekk, aktar sforzi biex tittejjeb l-informazzjoni dwar l-impjiegi f’pajjiżi oħra tal-UE kif ukoll l-assistenza ta’ rilokazzjoni biex tappoġġja l-loġistika neċessarja għaċ-ċaqliq minn pajjiż għal ieħor — eż. it-tfittxija ta’ akkomodazzjoni, ir-reġistrazzjoni għal skopijiet ta’ taxxa, it-tfittxija ta’ skola għat-tfal tiegħek, li possibbilment tinstab għajnuna fit-tfittxija ta’ impjieg għas-sħab, eċċ. Il-KESE jwissi, madankollu, li l-mobilità tax-xogħol fl-UE kienet vittma tal-approċċ frammentat li għadu adottat s’issa. Jeħtieġ li jiġu evitati aktar politiki li mhumiex konnessi partikolarment fil-livell nazzjonali.

4.5.3.

Ir-rikonoxximent ta’ diplomi u kwalifiki, li huwa essenzjali biex jimtlew postijiet battala fejn hemm il-ħtieġa għal aktar ħaddiema, jibqa’ problema madwar l-UE kollha. Il-KESE jemmen li s-sistema eżistenti għadha tiddependi wisq fuq il-gvernijiet individwali, fejn l-Istati Membri huma ħielsa li japplikaw ir-regoli proprji tagħhom. Il-Kummissjoni għandha tiżgura li jiġi applikat approċċ aktar armonizzat għar-rikonoxximent ta’ diplomi u kwalifiki oħra fl-Istati Membri kollha.

4.5.4.

Finalment, it-titjib tal-mobilità tal-ħaddiema u l-professjonisti tal-UE jista’ jseħħ biss jekk ikun hemm infurzar aħjar tad-dispożizzjonijiet eżistenti, tal-aċċess għall-informazzjoni u tal-kooperazzjoni bejn l-Istati Membri. Il-KESE jinnota li l-Istati Membri individwali jistgħu joqogħdu lura milli jkomplu riformi tas-suq uniku minħabba l-biża’ li dan jista’ jwassal għal telf potenzjali ta’ impjiegi għal żmien qasir u telf settorjali, partikolarment f’pajjiżi li diġà għadhom lura, kif ukoll pajjiżi/setturi bi produttività baxxa. Fit-teorija, il-moviment liberu tal-forza tax-xogħol jgħin biex tiġi indirizzata din il-problema, iżda minn perspettiva nazzjonali dan jista’ jwassal għal telf potenzjali ta’ riżorsi, ta’eżodu tal-imħuħ u ta’ ħiliet.

4.6.   It-tisħiħ tal-flussi tal-kapital u tas-servizzi finanzjarji fl-UE

4.6.1.

L-istess argument jgħodd fil-każ tas-swieq kapitali tal-UE. Il-KESE jirrikonoxxi li l-Unjoni tas-Swieq Kapitali hija proġett kumpless li għandu l-għan li japprofondixxi u jintegra aktar is-swieq kapitali tal-Istati Membri tal-UE. Dan jeħtieġ l-adozzjoni ta’ miżuri u emendi regolatorji f’varjetà wiesgħa ta’ oqsma u tinvolvi responsabbiltajiet mhux biss fil-livell tal-UE, iżda wkoll fil-livell ta’ kull Stat Membru. Il-KESE jinnota li t-tlestija tal-Unjoni tas-Swieq Kapitali hija għan li għad fadallu biex jinkiseb fl-2022. Minkejja xi progress, partikolarment bil-Pakkett tal-UE għall-Irkupru tas-Swieq Kapitali, l-UE għad għandha 27 suq kapitali li ma jaħdmux b’mod konġunt. Il-finanzjament Ewropej għadu severament diviż skont il-linji nazzjonali, u min ifaddal u l-investituri jiddependu ħafna fuq l-ambjenti nazzjonali. Dan jgħodd ukoll għas-servizzi finanzjarji b’mod ġenerali, inklużi s-servizzi finanzjarji għall-konsumatur u t-tfaddil domestiku.

4.6.2.

Il-KESE jemmen li dan qed jillimita kemm l-irkupru ekonomiku kif ukoll il-funzjonament bla xkiel tas-suq uniku. Il-benefiċċji ekonomiċi tal-Unjoni tas-Swieq Kapitali huma ċari, iżda t-tlestija tagħha teħtieġ kemm dħul politiku minn Stati Membri individwali, kif ukoll adozzjoni effettiva ta’ inizjattivi mmexxija mill-KE, inklużi dawk immirati lejn it-tisħiħ tar-rwol internazzjonali tal-Euro. Barra minn hekk, ir-rwol tad-diġitalizzazzjoni fil-faċilitazzjoni tal-Unjoni tas-Swieq Kapitali ma jistax jiġi sottovalutat.

4.7.   Rieda politika ferm aktar b’saħħitha biex jitneħħew ir-restrizzjonijiet tas-suq uniku

4.7.1.

F’dan iż-żmien ta’ inċertezza kbira, il-KESE jitlob li tiġi żgurata politika tal-kompetizzjoni li tkun partikolarment immirata lejn it-twettiq tat-tranżizzjonijiet li daħlet għalihom l-UE stess. Dawn it-tranżizzjonijiet se jeħtieġu politiki ta’ kummerċ u investiment ambizzjużi, investimenti straordinarji pubbliċi u privati, innovazzjoni, aktar progress soċjali, ekonomiku u ambjentali, u suq uniku li jiffunzjona tajjeb. Dan kollu jeħtieġ li jiġi appoġġjat minn qafas legali u finanzjarju li jiżgura kundizzjonijiet ekwi fis-suq għall-partijiet interessati kollha, għar-reġjuni u għaċ-ċittadini kollha madwar l-UE. Hawnhekk, l-integrità tas-suq intern tagħna u n-nonframmentazzjoni tiegħu huma kruċjali. Suq uniku li jiffunzjona tajjeb u politika tal-kompetizzjoni li jippermettu lin-negozji u lill-konsumaturi jaċċessaw kompetizzjoni vasta tas-suq f’ambjent ta’ opportunitajiet indaqs huma ta’ importanza kbira, u permezz tagħhom tista’ tiġi stimulata l-effiċjenza kif ukoll l-innovazzjoni, u jipprovdu wkoll ambjent li fih in-negozju ta’ suċċess jista’ jikber.

4.7.2.

Fil-fehma tagħna, l-armonizzazzjoni u t-tneħħija tal-ostakoli għall-moviment liberu fit-territorju jippermettu l-iżvilupp tal-kompetizzjoni, l-innovazzjoni u l-qligħ mill-produttività. Kwalunkwe forma ta’ dumping kummerċjali, soċjali, regolatorju, fiskali jew ambjentali li jfixkel il-kompetizzjoni m’għandux ikun permess. Il-KESE jistenna li l-Istati Membri kollha jirrispettaw dan u jesiġu li l-imsieħba esterni tagħna għandhom jirrispettaw il-valuri u d-drittijiet fundamentali ewlenin tagħna, kemm fl-oqsma soċjali, kummerċjali kif ukoll ambjentali.

4.7.3.

Il-KESE jwissi li s-suq uniku m’għandux jibqa’ jitqies bħala verżjoni glorifikata ta’ ftehim kummerċjali globali li l-proprjetajiet tiegħu jistgħu jiġu mmodifikati fin-negozjati. Is-suq uniku huwa ħafna aktar minn hekk. Huwa wkoll dwar it-titjib tal-assistenza soċjali permezz ta’ konverġenza soċjali u ekonomika mmirata li tnaqqas l-inugwaljanza u tiżgura li l-aggravament tal-iżbilanċi soċjali u ż-żieda ġenerali fil-faqar ma jispiċċawx isiru ostakoli serji għall-integrazzjoni Ewropea. Għal dan il-għan, il-KESE jenfasizza d-drittijiet fundamentali soċjali u tal-ħaddiema għal pagi u kundizzjonijiet tax-xogħol deċenti, mhux biss fl-interazzjoni tagħhom mal-libertajiet ekonomiċi, iżda wkoll fir-rigward tas-suq intern u tax-xogħol, tal-kompetizzjoni u ta’ kwalunkwe miżura oħra ta’ politika tal-Unjoni, inklużi, iżda mhux limitati għal, oqsma bħall-governanza ekonomika, il-kummerċ, id-diġitalizzazzjoni u l-ambjent. Timmira wkoll li tissalvagwardja u ssaħħaħ l-awtonomija tal-imsieħba soċjali, billi tistabbilixxi rabta ċara mar-rispett u l-promozzjoni tad-drittijiet soċjali kollettivi. Huwa kruċjali wkoll li jiġi żgurat li d-drittijiet fundamentali jiġu protetti u salvagwardjati bis-sħiħ fit-Trattati.

4.7.4.

Il-KESE jirrikonoxxi li s-suq uniku jeħtieġ li jirrispondi kontinwament għall-bidliet fit-teknoloġija, għall-globalizzazzjoni, għall-iżviluppi fl-edukazzjoni, għas-swieq tax-xogħol u tal-kapital, u fl-aħħar iżda mhux l-inqas, għal kriżijiet u kunflitti globali. Fis-sitwazzjoni preżenti, m’hemm l-ebda spazju għal proposti ta’ żamma tal-istatus quo — is-sitwazzjoni tal-kriżi attwali u ċ-ċirkostanzi mibdula jridu jitqiesu meta tiġi proposta leġiżlazzjoni.

4.7.5.

Il-KESE jemmen ukoll li għandha tiġi adottata “awtonomija strateġika miftuħa”, speċjalment fis-setturi ewlenin. Dan jista’ jgħin biex tiġi mibnija r-reżiljenza permezz tal-ftuħ, ta' aġenda kummerċjali ambizzjuża, tal-kooperazzjoni mal-imsieħba li jaħsbuha l-istess, tad-diversifikazzjoni, u tal-evitar tal-protezzjoniżmu.

4.7.6.

Fl-aħħar nett, il-KESE jinnota b’dispjaċir li lejliet it-30 anniversarju tas-suq uniku Ewropew, is-suq intern għadu mhux komplut.

---

(1)  COM(2020) 825 final (ĠU C 286, 16.7.2021, p. 70).

(2)  COM(2020) 842 final (ĠU C 286, 16.7.2021, p. 64).

(3)  https://www.rand.org/blog/2017/11/why-the-eu-single-market-has-still-not-reached-its.html

(4)  https://www.rand.org/blog/2017/11/why-the-eu-single-market-has-still-not-reached-its.html

(5)  https://www.rand.org/blog/2017/11/why-the-eu-single-market-has-still-not-reached-its.html.

(6)  Id-Direttiva (UE) 2015/1535 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tad-9 ta’ Settembru 2015 li tistabbilixxi proċedura għall-għoti ta’ informazzjoni fil-qasam tar-regolamenti tekniċi u tar-regoli dwar is-servizzi tas-Soċjetà tal-Informatika (ĠU L 241, 17.9.2015, p. 1).

(7)  2016/0398(COD); https://eur-lex.europa.eu/procedure/MT/2016_398

(8)  Studju dwar il-valutazzjoni tal-proporzjonalità mill-Istati Membri meta jiġu adottati r-rekwiżiti relatati mal-istabbiliment tal-bejgħ bl-imnut skont id-Direttiva 2006/123/KE.

(9)  https://www.rand.org/blog/2017/11/why-the-eu-single-market-has-still-not-reached-its.html

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “It-tassazzjoni diġitali”

(opinjoni esploratorja mitluba mill-Presidenza Ċeka)

(2022/C 443/08)

Relatur:	Benjamin RIZZO
Korelatur:	Petru Sorin DANDEA

Konsultazzjoni	26.1.2022, ittra mingħand Mikuláš BEK, Ministru għall-Affarijiet Ewropej
Bażi legali	Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għall-Unjoni Ekonomika u Monetarja u l-Koeżjoni Ekonomika u Soċjali
Adozzjoni fis-sezzjoni	1.7.2022
Adozzjoni fil-plenarja	13.7.2022
Sessjoni plenarja Nru	571
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	200/0/1

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

L-iżvilupp ta’ prinċipji u regoli adegwati dwar it-tassazzjoni tal-ekonomija diġitali sar kompitu fundamentali kemm għall-Unjoni Ewropea kif ukoll għal regolaturi internazzjonali oħra, sabiex il-politiki fiskali jiġu modernizzati u adattati għall-ħtiġijiet attwali u futuri.

1.2.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (il-KESE) jissuġġerixxi li, ladarba jintlaħaq ftehim internazzjonali dwar il-Pilastru 1 tal-Qafas Inklużiv tal-OECD/G20 fir-rigward tar-riallokazzjoni tad-drittijiet ta’ tassazzjoni, ir-regoli korrispondenti jiġu implimentati malajr fl-UE f’koordinazzjoni ma’ msieħba kummerċjali ewlenin oħra u b’inizjattiva meħuda simultanjament magħhom.

1.3.

Il-KESE jqis li l-UE jista’ jkollha rwol ewlieni fir-rigward tat-tassazzjoni tal-ekonomija diġitali. Madankollu, rwol bħal dan għandu jitwettaq fil-kuntest ta’ ftehim internazzjonali milħuq mill-OECD/G20, kif diġà ġara għall-Pilastru 2 fir-rigward tal-mekkaniżmu kontra l-erożjoni tal-bażi tat-taxxa.

1.4.

Il-KESE jqis kruċjali li kemm il-Pilastru 1 kif ukoll il-Pilastru 2 jiġu implimentati fl-UE malli dan ikun fattibbli, u b’hekk jinkiseb livell għoli ta’ konsistenza mal-ftehim internazzjonali li ser jiġi nnegozjat fi ħdan l-OECD/G20. Il-Pilastri 1 u 2 għandhom jitqiesu bħala pakkett regolatorju komprensiv u reċiprokament integrat.

1.5.

Il-KESE jinnota li inizjattiva leġiżlattiva Ewropea dwar it-tassazzjoni tal-ekonomija diġitali tista’ tkun ta’ benefiċċju kbir għas-suq intern, u bla dubju tirriżulta f’qafas aktar effiċjenti meta mqabbel ma’ inizjattivi nazzjonali separati. L-introduzzjoni ta’ regoli mhux koordinati u separati mill-Istati Membri żżid il-frammentazzjoni fl-UE, tiġġenera inċertezza dwar it-taxxa u xxekkel il-kompetittività.

1.6.

Il-KESE jħeġġeġ ftehim internazzjonali dwar il-Pilastru 1 bil-għan li tinkiseb sistema effettiva ta’ tassazzjoni, li tirrispetta l-prinċipji tan-newtralità u tat-trattament ugwali, kif ukoll li tkun kapaċi tippreserva l-potenzjal tal-innovazzjoni minqux fl-ekonomija diġitali, minn naħa, u li tiżgura li n-negozji diġitalizzati ħafna jikkontribwixxu s-sehem ġust tagħhom għall-baġits nazzjonali, min-naħa l-oħra.

1.7.

Il-KESE jappella għal ftehim internazzjonali dwar il-Pilastru 1 li jżomm lura, kemm jista’ jkun, minn regoli kumplessi żżejjed u li jkollu l-għan li jikseb it-trasparenza, il-prevedibbiltà u s-semplifikazzjoni amministrattiva, u b’hekk l-ispejjeż tal-konformità jibqgħu baxxi. Sistema kkumplikata żżejjed tista’ tabilħaqq toħloq opportunitajiet biex jiġu evitati r-regoli li jkunu għadhom kif ġew miftiehma, u b’hekk titnaqqas l-effettività tagħhom.

1.8.

Il-KESE jenfasizza li liġijiet internazzjonali dwar it-taxxa mfassla kif imiss dwar in-negozji diġitali huma strumentali biex jipprevjenu prattiki tal-evażjoni u l-evitar tat-taxxa, kif ukoll fit-tfassil ta’ sistema ġusta, stabbli u progressiva ta’ tassazzjoni. Kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni fil-qasam tat-tassazzjoni tal-profitti korporattivi huma kruċjali peress li, f’dawn l-aħħar snin, il-kumpaniji setgħu jagħmlu użu minn regoli speċifiċi tat-taxxa f’xi Stati Membri, u b’hekk naqqsu b’mod sostanzjali r-rata tat-taxxa effettiva tagħhom.

1.9.

Il-KESE jemmen li qafas regolatorju adatt għall-intaxxar tal-ekonomija diġitali għandu jqis id-dipendenza qawwija minn assi intanġibbli li ġġib magħha d-diġitalizzazzjoni. Dawn l-assi żiedu ħafna l-kapaċità tal-kumpaniji li jiżviluppaw attivitajiet kummerċjali rilevanti f’ġurisdizzjoni mingħajr ma jkunu preżenti fiżikament hemmhekk.

1.10.

Il-KESE jirrimarka li n-negozji diġitali spiss jisfruttaw id-data tal-utenti tagħhom biex jiġġeneraw il-valur. Tali metodu ta’ ġenerazzjoni tal-valur ma jinqabadx mis-sistemi attwali tat-taxxa, u dan joħloq diskrepanza bejn il-ħolqien tal-valur u t-tassazzjoni. Din il-kwistjoni speċifika għandha tiġi indirizzata kif dovut fil-kuntest tal-Pilastru 1.

1.11.

Il-KESE jtenni li jibqa’ kruċjali li jitħaddan approċċ li ser jevita r-riskji ta’ tassazzjoni doppja, kif ukoll in-nontassazzjoni mhux intenzjonata fi kwalunkwe ġurisdizzjoni, bil-għan li jiġu minimizzati l-ispejjeż ta’ konformità għall-kumpaniji Ewropej. F’dan ir-rigward, il-ftehim dwar il-Pilastru 1 u r-regoli mmirati lejn it-traspożizzjoni tiegħu għandhom jarmonizzaw l-inizjattivi differenti li diġà ttieħdu mill-Istati Membri, bil-għan li jiġu evitati diskrepanzi u lakuni.

1.12.

Il-KESE jittama sinċerament li jista’ jintlaħaq malajr kemm jista’ jkun ftehim vijabbli dwar il-Pilastru 1, kemm fil-livell internazzjonali kif ukoll f’dak tal-UE, u jiddispjaċih dwar ir-restrizzjonijiet li għadhom qed jipprevjenu l-finalizzazzjoni ta’ ftehim fundamentali bħal dan.

2.   Kuntest essenzjali

2.1.

Ir-regoli internazzjonali attwali dwar it-taxxa korporattiva huma bbażati fuq prinċipji żviluppati fil-bidu tas-seklu 20 u adattati parzjalment maż-żmien. Ma għadhomx adattati għall-iskop tagħhom fil-kuntest tal-lum u mhumiex adattati għal ekonomija globalizzata u diġitalizzata. Dan ifisser li r-rikavati tat-taxxa mhux qed jiġu allokati lill-pajjiżi b’mod ġust u l-prattiki dannużi dwar it-taxxa qed jitħallew ikomplu, għad-detriment tal-finanzi pubbliċi u l-kompetizzjoni ġusta.

2.2.

Għalhekk, l-iżvilupp ta’ prinċipji u regoli adegwati dwar it-tassazzjoni tal-ekonomija diġitali sar kompitu fundamentali kemm għall-Unjoni Ewropea kif ukoll għal regolaturi oħra fid-dinja, sabiex il-politiki fiskali jiġu modernizzati u adattati għall-ħtiġijiet attwali u futuri.

2.3.

Il-Qafas Inklużiv tal-OECD/G20 dwar l-Erożjoni tal-Bażi tat-Taxxa u t-Trasferiment tal-Profitti huwa mibni fuq soluzzjoni b’żewġ pilastri biex jiġu indirizzati l-isfidi tat-taxxa li jirriżultaw minn ekonomija dejjem aktar diġitalizzata u globalizzata.

2.4.

Il-Pilastru 1 ser ikollu l-għan li jiżgura distribuzzjoni aktar ġusta tal-profitti u d-drittijiet ta’ tassazzjoni fost il-pajjiżi fir-rigward tal-akbar intrapriżi multinazzjonali, u speċjalment il-kumpaniji diġitali. Il-Pilastru 1 prinċipalment ser jirrikjedi li n-negozji multinazzjonali jħallsu xi wħud mit-taxxi tagħhom fuq l-introjtu fejn jinsabu l-konsumaturi u l-utenti tagħhom, u b’hekk tinħoloq rabta bejn il-profitti u l-postijiet fejn jinsabu l-utenti u l-konsumaturi korrispondenti.

2.5.

Il-ftehim li jiġi riallokat il-profitt taħt il-Pilastru 1 jinkludi t-tneħħija u l-imblukkar tat-taxxi fuq is-servizzi diġitali u miżuri simili rilevanti oħra, li jġibu fi tmiemhom it-tensjonijiet kummerċjali li jirriżultaw mill-instabbiltà tas-sistema internazzjonali tat-taxxa.

2.6.

Il-Pilastru 2 għandu l-għan li jiżgura li l-kumpaniji multinazzjonali l-kbar, speċjalment dawk diġitalizzati, iħallsu rata tat-taxxa korporattiva effettiva minima ta’ 15 %, skont qafas regolatorju li jkun kapaċi jiskoraġġixxi t-trasferiment tal-profitti u jipprevjeni kompetizzjoni tat-taxxa detrimentali fost il-ġurisdizzjonijiet. Għalhekk, limitazzjoni fuq il-kompetizzjoni fuq it-taxxa korporattiva tista’ titneħħa b’mod effettiv, u b’hekk tinkiseb rata tat-taxxa korporattiva minima globali, użata mill-pajjiżi biex jipproteġu l-bażijiet tat-taxxa tagħhom. Il-KESE jħeġġeġ lill-Istati Membri kollha biex kemm jista’ jkun malajr jilħqu ftehim politiku dwar dawn ir-regoli, u jiddispjaċih li għadu ma ntlaħaqx kunsens finali.

2.7.

Intlaħaq ftehim internazzjonali dwar il-Pilastru 2 u l-Qafas inklużiv fil-kuntest tal-OECD/G20 u t-traspożizzjoni tagħhom twettqet kif dovut mill-istituzzjonijiet tal-UE permezz ta’ Proposta għal Direttiva, li bħalissa qed tiġi diskussa fil-Kunsill (1).

2.8.

Kunsens internazzjonali kondiviż f’dan ir-rigward għadu qed jinbena fil-kuntest tal-OECD/G20, kif ikkonfermat mill-konsultazzjoni reċenti tal-OECD dwar il-Pilastru 1 li qed tiġbor feedback pubbliku dwar l-abbozz ta’ regoli, anke jekk tali regoli ma jirriflettux kunsens dwar is-sustanza tad-dokument (2).

2.9.

Il-Kummissjoni Ewropea ppubblikat proposta leġiżlattiva dwar it-tassazzjoni tal-ekonomija diġitali fl-2018, li ma tmexxietx ’il quddiem prinċipalment minħabba n-nuqqas ta’ kunsens internazzjonali u kondiviż b’mod wiesa’ dwar ir-regoli li għandhom jiġu implimentati taħt il-Pilastru 1.

2.10.

Sadanittant, l-istituzzjonijiet tal-UE approvaw l-Att dwar is-Swieq Diġitali li għandu l-għan li jirregola l-istruttura kompetittiva tas-swieq diġitali. F’dan ir-rigward, l-UE adottat approċċ regolatorju oriġinali u komprensiv, li huwa differenti minn dawk imħaddna minn blokok kummerċjali ewlenin oħra, bħall-Istati Uniti, iċ-Ċina u pajjiżi emerġenti oħra.

2.11.

Il-KESE jqis li, b’segwitu tal-eżempju tal-Att dwar is-Swieq Diġitali, l-UE jista’ jkollha rwol ewlieni fir-rigward tat-tassazzjoni tal-ekonomija diġitali. Madankollu, rwol bħal dan għandu jitwettaq fil-kuntest ta’ ftehim internazzjonali milħuq mill-OECD/G20, kif diġà ġara għall-Pilastru 2.

3.   Kummenti ġenerali

3.1.

Il-KESE jemmen bis-sħiħ li, fil-kuntest tad-diġitalizzazzjoni tal-ekonomija, kwalunkwe bidla fir-regoli dwar id-distribuzzjoni tad-drittijiet tat-tassazzjoni fuq il-profitti fost il-pajjiżi trid tkun ikkoordinata fuq livell globali, sabiex jiġu sfruttati aħjar il-benefiċċji tal-globalizzazzjoni, b’governanza u regoli globali adatti u effettivi. Is-soluzzjonijiet konkreti mfassla għalhekk iridu jkunu l-konsegwenza ta’ ftehim internazzjonali wiesa’ li jinkludi kemm jista’ jkun ġurisdizzjonijiet tat-taxxa possibbli. Barra minn hekk, l-impatti u l-implikazzjonijiet differenti tar-regoli l-ġodda fuq Stati Membri żgħar, minn naħa waħda, u Stati Membri akbar, min-naħa l-oħra, għandhom jiġu kkunsidrati kif dovut.

3.2.

Il-KESE japprezza l-evoluzzjoni sinifikanti tal-ekonomija kkawżata mid-diġitalizzazzjoni u l-effetti pożittivi tagħha fuq is-soċjetà tagħna, kif ukoll il-potenzjal kbir tad-diġitalizzazzjoni biex tissaħħaħ il-pożizzjoni tal-amministrazzjonijiet tat-taxxa, li sservi bħala għodda biex jingħataw servizzi aħjar lill-baġits nazzjonali u liċ-ċittadini. L-UE ser tkun meħtieġa tgħin u tikkoordina l-awtoritajiet tat-taxxa tal-Istati Membri biex ilaħħqu mas-sistema l-ġdida u kuntest ekonomiku li qed jinbidel malajr.

3.3.

Il-KESE jaqbel mas-sejba tar-Rapport Finali tal-2015 imħejji mill-OECD/GS dwar l-Azzjoni 1 dwar l-erożjoni tal-bażi u t-trasferiment tal-profitti, u josserva li l-ekonomija diġitali qed issir dejjem aktar hi stess l-ekonomija nnifisha. Id-diġitalizzazzjoni ta’ ħafna negozji matul is-snin kienet impressjonanti u dan il-proċess żdied matul il-lockdowns reċenti minħabba l-COVID-19. Tendenza bħal din spiss twassal għal separazzjoni bejn il-profitti vasti miksuba mill-pjattaformi diġitali u l-postijiet fiżiċi fejn jinsabu l-utenti li jħallsu u l-konsumaturi relatati. Fil-futur, dan il-fenomenu jista’ jiġi indirizzat ukoll fir-rigward tal-obbligi tas-sigurtà soċjali.

3.4.

Ladarba jintlaħaq ftehim internazzjonali dwar il-Pilastru 1 tal-Qafas Inklużiv tal-OECD/G20 u jinstab bilanċ bejn id-diversi pożizzjonijiet espressi s’issa, il-KESE jissuġġerixxi li l-Pilastru 1 — bħalma diġà ġara bil-Pilastru 2 — jista’ wkoll jiġi implimentat malajr fl-UE, f’koordinazzjoni ma’ msieħba kummerċjali ewlenin oħra, u b’hekk jiġi kkonsolidat is-suq intern f’konformità mal-Artikoli 113-115 tat-Trattat.

3.5.

Il-KESE jqis kruċjali li kemm il-Pilastru 1 kif ukoll il-Pilastru 2 jiġu implimentati fl-UE hekk malli dan ikun fattibbli, u b’livell għoli ta’ konsistenza mal-ftehim internazzjonali nnegozjat fi ħdan l-OECD/G20. Il-Pilastri 1 u 2 għandhom jitqiesu bħala pakkett regolatorju komprensiv u reċiprokament integrat, li għandhom jiġu implimentati malajr fl-UE.

3.6.

Il-KESE jinnota li inizjattiva leġiżlattiva Ewropea dwar it-tassazzjoni tal-ekonomija diġitali tista’ tkun ta’ benefiċċju kbir għas-suq intern, u bla dubju tirriżulta f’qafas aktar effiċjenti meta mqabbel ma’ inizjattivi nazzjonali separati. L-introduzzjoni ta’ regoli mhux koordinati u separati mill-Istati Membri, li jsegwu prinċipji u kriterji differenti ta’ tassazzjoni, iżżid il-frammentazzjoni fl-UE, tiġġenera inċertezza dwar it-taxxa u xxekkel il-kompetittività. Il-KESE jħeġġeġ mekkaniżmu għas-soluzzjoni tat-tilwim bil-għan li jippermetti lill-Istati Membri jsolvu kwistjonijiet li jistgħu jinqalgħu.

3.7.

Il-ftehim internazzjonali dwar il-Pilastru 1 għandu jkollu l-għan li jikseb sistema effettiva ta’ tassazzjoni, li tirrispetta l-prinċipji tan-newtralità u tat-trattament ugwali u kapaċi (i) tippreserva l-potenzjal tal-innovazzjoni minqux fl-ekonomija diġitali, minn naħa, u (ii) li tiżgura li n-negozji diġitalizzati ħafna jikkontribwixxu s-sehem ġust tagħhom għall-baġits nazzjonali, min-naħa l-oħra.

3.8.

Il-KESE jappella għal ftehim internazzjonali dwar il-Pilastru 1 li jżomm lura, kemm jista’ jkun, minn regoli kumplessi żżejjed u li jkollu l-għan li jikseb it-trasparenza, il-prevedibbiltà u s-semplifikazzjoni amministrattiva, u b’hekk l-ispejjeż tal-konformità jibqgħu baxxi. Sistema kkumplikata żżejjed tista’ tabilħaqq toħloq opportunitajiet biex jiġu evitati r-regoli li jkunu għadhom kif ġew miftiehma, u b’hekk titnaqqas l-effettività tagħhom.

3.9.

Il-KESE jenfasizza li liġijiet internazzjonali dwar it-taxxa mfassla kif imiss dwar in-negozji diġitali huma funzjonali biex jipprevjenu prattiki tal-evażjoni u l-evitar tat-taxxa, kif ukoll fit-tfassil ta’ sistema ġusta, progressiva, stabbli u effiċjenti ta’ tassazzjoni.

3.10.

Il-KESE jenfasizza li l-Pilastru 2, min-naħa tiegħu, ser jintroduċi b’mod effettiv iż-żewġ regoli nazzjonali li għandhom jiġu imposti, u b’mod aktar speċifiku: A. regoli nazzjonali interkonnessi (ir-Regoli Globali kontra l-Erożjoni tal-Bażi tat-Taxxa) li jinkludu: (i) Regola dwarl-Inklużjoni tal-Introjtu, li timponi taxxa supplimentari fuq kumpanija omm fir-rigward tal-introjtu intaxxat baxx ta’ entità kostitwenti; (ii) Regola ta’ Pagament Sottointaxxat, li tiċħad it-tnaqqis jew tirrikjedi aġġustament ekwivalenti sal-punt li l-introjtu intaxxat baxx ta’ entità kostitwenti ma jkunx soġġett għat-tassazzjoni skont ir-Regola dwar l-Inklużjoni tal-Introjtu; B. regola bbażata fuq trattat (ir-Regola “Soġġett għat-Taxxa” li tippermetti lill-ġurisdizzjonijiet tas-sors jimponu tassazzjoni tas-sors limitata fuq ċerti pagamenti ta’ partijiet relatati soġġetti għal taxxa taħt rata minima.

4.   Kummenti speċifiċi

4.1.

Il-KESE jenfasizza li huwa importanti li jiġu garantiti kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni fil-qasam tat-tassazzjoni tal-profitt korporattiv. Fis-snin reċenti, xi kumpaniji setgħu jagħmlu użu minn regoli speċifiċi dwar it-taxxa f’ċerti Stati Membri, u dan naqqas ir-rata tat-taxxa effettiva tagħhom. Nuqqas ta’ trasparenza kkontribwixxa għal tali eżitu u diversi każijiet sensittivi involvew kumpaniji multinazzjonali attivi fil-qasam tas-servizzi diġitali.

4.2.

Il-KESE jemmen li qafas regolatorju adatt għall-intaxxar tal-ekonomija diġitali għandu jqis id-dipendenza qawwija minn assi intanġibbli li ġġib magħha d-diġitalizzazzjoni. Dawn l-assi żiedu ħafna l-kapaċità tal-kumpaniji li jiżviluppaw attivitajiet kummerċjali sinifikanti f’ġurisdizzjoni mingħajr ma jkunu preżenti fiżikament hemmhekk. Ir-regoli u l-prinċipji attwali tat-taxxa internazzjonali għandhom jiġu adattati għal dan il-kuntest ekonomiku ġdid.

4.3.

Il-KESE jirrimarka li n-negozji diġitali jiddependu ħafna minn assi intanġibbli għall-ħolqien tal-kontenut, b’mod partikolari billi jużaw u jisfruttaw id-data tal-utenti biex jiġġeneraw il-valur. Dan il-metodu ta’ ġenerazzjoni tal-valur ma jinqabadx mis-sistemi attwali tat-taxxa, u dan joħloq diskrepanza bejn il-ħolqien tal-valur u t-tassazzjoni. Din il-kwistjoni speċifika għandha tiġi indirizzata kif dovut fil-kuntest tal-Pilastru 1.

4.4.

Il-KESE jtenni li huwa importanti ħafna li jitħaddan approċċ li ser jevita r-riskji ta’ tassazzjoni doppja, kif ukoll in-nontassazzjoni mhux intenzjonata fi kwalunkwe ġurisdizzjoni, u ser jiminimizza l-ispejjeż ta’ konformità għall-kumpaniji Ewropej. F’dan ir-rigward, il-ftehim dwar il-Pilastru 1 u r-regoli mmirati lejn it-traspożizzjoni tiegħu għandhom jarmonizzaw l-inizjattivi differenti li diġà ttieħdu mill-Istati Membri, peress li dawn id-differenzi jistgħu jwasslu għal diskrepanzi u lakuni.

4.5.

Il-KESE jfakkar li wieħed mill-fatturi ewlenin li jsostni u jimmotiva t-tentattiv kumpless biex jinkiseb kunsens globali dwar il-proposta tal-Pilastru 1 tal-OECD huwa l-proliferazzjoni ta’ taxxi diġitali unilaterali u l-potenzjal konness għal ġurisdizzjonijiet multipli li jitolbu drittijiet ta’ tassazzjoni f’varjetà ta’ modi differenti u xi drabi sovrapposti fuq l-istess profitti.

4.6.

Għalhekk, il-Pilastru 1 għandu jiggarantixxi li jitneħħew it-taxxi nazzjonali fuq is-servizzi diġitali u miżuri simili oħra fuq il-kumpaniji. Dan huwa kruċjali biex jiġi żgurat il-kunsens ta’ diversi ġurisdizzjonijiet ewlenin dwar il-Pilastru 1 u biex jiġu evitati r-regoli l-ġodda li, fil-futur, jistgħu jiġu kkontestati bħala “diskriminatorji” skont ir-regoli tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ, b’konsegwenzi mhux intenzjonati minn perspettiva kummerċjali internazzjonali.

4.7.

Il-KESE jittama sinċerament li jista’ jintlaħaq malajr kemm jista’ jkun ftehim internazzjonali vijabbli dwar il-Pilastru 1 u jiddispjaċih dwar ir-restrizzjonijiet dejjiema li qed jipprevjenu li ftehim bħal dan jiġi finalizzat.

4.8.

Il-KESE jqis li, ladarba jiġu implimentati l-Pilastri 1 u 2, is-servizzi pprovduti permezz tal-pjattaformi użati mill-konsumaturi Ewropej għandhom jiġu inkorporati bis-sħiħ fis-sistema tal-VAT, bħala komponent essenzjali biex jiġu indirizzati l-kwistjonijiet tat-taxxa li jikkonċernaw l-ekonomija diġitali. Għandu jiġi nnutat li s-servizzi tal-komunikazzjoni diġitali u l-klijenti tan-networks soċjali jaċċessaw dawn is-servizzi mingħajr ebda ħlas apparenti, li jqajjem il-kwistjoni dwar kif tista’ tiġi applikata b’mod raġonevoli l-VAT. L-introjtu mill-VAT jirrappreżenta riżorsi proprja fil-baġit tal-UE u l-KESE jqis li huwa importanti li jiġu inklużi wkoll is-servizzi diġitali fil-bażi tat-taxxa.

4.9.

Il-KESE jqis li hemm bżonn li jinstab bilanċ raġonevoli bejn ir-riallokazzjoni tat-taxxi fuq il-profitti korporattivi fost il-pajjiżi li huma esportaturi netti u l-pajjiżi li huma importaturi netti, kif ukoll fost il-pajjiżi tal-produtturi u tal-konsumaturi, sabiex ma tiġix ipperikolata l-possibbiltà li l-pajjiżi jilħqu, fost affarijiet oħra, l-objettivi soċjali u ambjentali tagħhom.

4.10.

Il-KESE jinnota li d-diġitalizzazzjoni mhijiex biss ta’ sfida, iżda toħloq ukoll opportunitajiet għall-awtoritajiet tat-taxxa. Ammonti kbar ta’ data minn partijiet terzi disponibbli għall-awtoritajiet tat-taxxa jippermettu li jkun awtomizzat ammont akbar ta’ rappurtar, u dan iwassal biex iż-żewġ naħat jiffrankaw il-ħin u l-flus. Il-ġbir tad-data jista’ jintuża wkoll biex jiġu indirizzati n-nuqqas ta’ rappurtar, l-evażjoni jew il-frodi. Is-soluzzjonijiet tas-software użati minn diversi amministrazzjonijiet tat-taxxa biex tiġi rreġistrata data dwar il-bejgħ fil-mument li ssir tranżazzjoni — u li tista’ tintbagħat direttament lill-awtoritajiet tat-taxxa — diġà żiedu b’mod sinifikanti l-introjtu mit-taxxa fuq il-valur miżjud ta’ xi pajjiżi.

4.11.

Fl-aħħar nett, għal aktar għarfien dettaljat relatat ma’ kwistjonijiet speċifiċi, il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-Opinjoni tiegħu dwar Il-pakkett leġiżlattiv kontra l-ħasil tal-flus (3), kif ukoll għaż-żewġ Opinjonijiet tiegħu dwar il-ġlieda kontra l-evitar tat-taxxa: It-Tassazzjoni tal-Intrapriżi għas-Seklu 21 (4) u Il-ġlieda kontra l-użu ta’ entitajiet fittizji (5).

---

(1)  Ara l-Opinjoni tal-KESE dwar “Tassazzjoni minima effettiva tal-kumpaniji” (ĠU C 290, 29.7.2022, p. 52).

(2)  OECD Consultation on the Draft Rules for Nexus and Revenues Sourcing Under Pillar 1, — Amount A, l-4 ta’ Frar 2022 (mhux disponibbli bil-Malti).

(3)  Opinjoni tal-KESE dwar “Il-pakkett leġiżlattiv kontra l-ħasil tal-flus” (ĠU C 152, 6.4.2022, p. 89).

(4)  Opinjoni tal-KESE dwar “It-Tassazzjoni tal-Intrapriżi għas-Seklu 21” (ĠU C 275, 18.7.2022, p. 40).

(5)  Opinjoni tal-KESE dwar “Il-ġlieda kontra l-użu ta’ entitajiet fittizji” (ĠU C 290, 29.7.2022, p. 45).

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “L-ugwaljanza bejn il-ġeneri”

(Opinjoni esploratorja mitluba mill-Presidenza Ċeka)

(2022/C 443/09)

Relatur:

Milena ANGELOVA

Talba mill-Presidenza Ċeka tal-Kunsill	26.1.2022
Bażi legali	Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adozzjoni fis-sezzjoni	22.6.2022
Adozzjoni fil-plenarja	13.7.2022
Sessjoni plenarja Nru	571
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	194/13/13

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jenfasizza li s-suċċess fit-tisħiħ tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri b’mod sostenibbli jinsab fit-trawwim ta’ kultura ta’ ugwaljanza bejn il-ġeneri tul il-ħajja li tkopri ċ-ċiklu ta’ ħajja fl-intier tiegħu u tipprovdi miżuri mfasslin apposta skont il-karatteristiċi u l-ħtiġijiet speċifici ta’ kull fażi tal-ħajja. Peress li hija kwistjoni ta’ kultura, din ma tistax tinħoloq sempliċement permezz ta’ politiki u miżuri uniċi iżda tirrikjedi rikonoxximent, sjieda u impenn kostanti mill-atturi kollha tas-soċjetà.

1.2

Kultura ta’ ugwaljanza bejn il-ġeneri tul il-ħajja trid tiġi kkultivata sa mit-tfulija bikrija billi jingħata eżempju lit-tfal fi ħdan il-familja, u titkompla fil-kindergarten u matul il-fażijiet kollha tal-iskola. Il-KESE jistieden lill-Istati Membri, permezz tal-politika ta’ edukazzjoni tagħhom, biex isaħħu t-tagħlim newtrali għall-ġeneru rigward kemm il-ħiliet ta’ għarfien u anke ta’ soċjetà, kif ukoll kuntesti ta’ tagħlim ħielsa mill-istereotipi marbutin mal-ġeneru.

1.3

Bil-għan li tkompli tiġi sostnuta l-kultura ta’ ugwaljanza bejn il-ġeneri tul il-ħajja, l-ugwaljanza bejn il-ġeneri jeħtieġ li titrawwem fl-attivitajiet kollha tal-ekonomija u s-soċjetà, inkluż in-negozji, is-servizzi pubbliċi u l-ħajja politika. Il-KESE jemmen li ż-żamma sistematika tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri f’diversi kuntesti hija mezz neċessarju biex l-affarijiet jimxu ’l quddiem.

1.4

Il-KESE jirrakkomanda li l-Istati Membri, appoġġjati mill-Kummissjoni u l-KESE, flimkien mal-imsieħba soċjali u mal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili rilevanti, iniedu kampanja ta’ sensibilizzazzjoni u informazzjoni wiesgħa biex jippromovu l-kultura ta’ ugwaljanza bejn il-ġeneri tul il-ħajja. Għandha tingħata attenzjoni speċjali lir-rwol ċentrali kemm tal-midja tradizzjonali kif ukoll soċjali bħala pjattaformi għat-tiswir tal-attitudnijiet.

1.5

Il-kampanja għandha tiġbed l-attenzjoni ta’ dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet għall-istat u l-progress tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri fl-Istati Membri inkwistjoni u tinkoraġġixxi lill-Istati Membri biex jispiraw lil xulxin u jaqsmu prattiki tajbin. L-atturi politiċi, dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet u l-organizzazzjonijiet pubbliċi wkoll għandhom jagħtu l-eżempju biex tissaħħaħ l-ugwaljanza bejn il-ġeneri fl-attivitajiet tagħhom stess.

1.6

L-ugwaljanza bejn il-ġeneri f’termini ta’ parteċipazzjoni fit-teħid tad-deċiżjonijiet politiċi fil-livelli nazzjonali, reġjonali u muniċipali hija kruċjali, meta jitqies l-impatt notevoli tad-deċiżjonijiet politiċi fuq il-ħajja taċ-ċittadini. Sabiex jiżdied in-numru ta’ politiċi nisa fil-livelli kollha jeħtieġ li jissaħħaħ l-għarfien tal-votanti, kif ukoll dak tal-partiti li jinnominaw il-kandidati u li titrawwem kultura li tħeġġeġ u tippermetti lin-nisa jkollhom parti attiva fil-ħajja politika.

1.7

Peress li t-titjib tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri jitlob li jiġu introdotti miżuri f’diversi oqsma ta’ politika, il-KESE jtenni l-appell tiegħu lil dawk li jfasslu l-politiki fil-livelli adegwati biex isegwu l-prinċipju ta’ integrazzjoni tal-ġeneru u jinkludu l-aspett tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri fid-deċiżjonijiet kollha, inklużi dawk dwar l-investiment u l-finanzjament, kif ukoll fl-akkwist pubbliku.

1.8

Fid-dawl tal-isfidi kkawżati minn popolazzjoni li qiegħda tixjieħ u l-ħtieġa li tkun żgurata forza tax-xogħol b’ħiliet, l-inklużività tas-swieq tax-xogħol qed issir kulma jmur aktar importanti. Għaldaqstant, it-tneħħija ta’ kwalunkwe ostakli u l-għoti ta’ inċentivi għall-parteċipazzjoni ġenerali tan-nisa fis-swieq tax-xogħol, lil hinn mill-professjoni, il-kompitu jew l-età, hija kruċjali. Pereżempju, arranġamenti tax-xogħol flessibbli, liv tal-ġenituri u t-tassazzjoni, kif ukoll tipi oħrajn ta’ inċentivi, jaqdu rwol fit-tisħiħ tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri. Apparti kwalunkwe oqfsa leġiżlattivi, il-modalitajiet prattiċi għandhom jiġu stabbiliti bl-użu tal-possibbiltajiet ta’ negozjar kollettiv bejn l-imsieħba soċjali.

1.9

Peress li l-irkupru ta’ wara l-pandemija jeħtieġ li jseħħ f’konformità mat-tranżizzjoni ekoloġika u diġitali, il-kompetenzi STEM qegħdin isiru kulma jmur aktar essenzjali. Mill-perspettiva tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri u tal-prevenzjoni tas-segregazzjoni, huwa importanti li l-bniet jiġu attirati biex jistudjaw aktar suġġetti STEM, filwaqt li aktar subien jiġu attirati biex jistudjaw u japplikaw għal professjonijiet ta’ kura u edukazzjoni. Dawn l-aspetti għandhom jiġu integrati fil-miżuri relatati mal-gwida għall-karrieri u ż-żamma tal-persunal.

1.10

Il-KESE jaħseb li huwa vitali li tiġi promossa t-tmexxija min-nisa fin-negozji, l-organizzazzjonijiet pubbliċi u l-organizzazzjonijiet tal-imsieħba soċjali. Huwa jistieden lill-Istati Membri, lill-organizzazzjonijiet tan-negozju u lill-imsieħba soċjali biex iniedu programmi ta’ taħriġ u ta’ mentoraġġ immirati lejn mexxejja u kandidati nisa għal diretturi f’organizzazzjonijiet pubbliċi jew għal pożizzjonijiet f’bordijiet u f’karigi eżekuttivi għoljai fin-negozji, fit-trade unions u f’organizzazzjonijiet privati. Huwa jilqa’ l-ftehim politiku li ntlaħaq reċentement bejn il-Parlament Ewropew u l-Kunsill dwar id-Direttiva dwar it-titjib tal-bilanċ bejn il-ġeneru fost diretturi mhux eżekuttivi ta’ kumpaniji elenkati f’borża, u jistieden lill-istituzzjonijiet tal-UE jipproċedu malajr biex jimplimentawha minnufih u b’mod effiċjenti.

1.11

Għandu jitneħħa wkoll kwalunkwe ostaklu għall-intraprenditorija tan-nisa. Peress li l-aċċess għall-finanzi huwa prerekwiżit għall-intraprenditorija, għandu jiġi żgurat aċċess ugwali min-nisa kemm għal finanzjament privat kif ukoll pubbliku. Il-KESE jistieden ukoll lill-Istati Membri jindirizzaw l-investiment pubbliku adegwat fi proġetti li jsaħħu l-ugwaljanza bejn il-ġeneri, inkluż fl-infrastruttura diġitali u tal-kura.

1.12

Il-KESE jappella sabiex tingħata attenzjoni adegwata lill-ugwaljanza bejn il-ġeneri fl-indirizzar tal-kwistjoni tar-refuġjati Ukreni. Dan japplika għall-appoġġ lit-tfal biex jaċċessaw il-kura u l-edukazzjoni, l-integrazzjoni tan-nisa fis-swieq tax-xogħol permezz ta’ impjieg ta’ kwalità, u l-aċċess għas-servizzi tas-saħħa sesswali u riproduttiva.

2.   Kummenti ġenerali

2.1

Din l-Opinjoni hija risposta għat-talba tal-Presidenza Ċeka biex il-Kumitat janalizza l-progress fl-ugwaljanza bejn il-ġeneri, u għodda u miżuri biex tissaħħaħ minn diversi perspettivi, bħal wara l-pandemija, l-irkupru u l-impjiegi, l-emanċipazzjoni taż-żgħażagħ, l-edukazzjoni u l-ħiliet, l-intraprenditorija u t-tmexxija korporattiva, il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata, kif ukoll il-kwistjoni tal-migrazzjoni u r-refuġjati, inkluż minħabba l-gwerra fl-Ukrajna. Dawn il-kwistjonijiet diġà ġew indirizzati fl-Opinjonijiet eżistenti tal-KESE u ħafna aktar aspetti tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri qed jiġu indirizzati wkoll f’Opinjonijiet oħrajn tal-KESE (1), li jkopru kwistjonijiet relatati ma’ eż. il-kundizzjonijiet tax-xogħol u l-pagament, l-infrastruttura għall-kura, il-faqar u l-faqar enerġetiku, u l-vjolenza abbażi tal-ġeneru.

2.2

Id-diskriminazzjoni endemika, inkluż diskriminazzjoni abbażi ta’ ġeneru, hija kawża ewlenija għaliex xi nies jitħallew jibqgħu lura. Il-KESE jenfasizza li l-ugwaljanza bejn il-ġeneri hija msejsa fuq il-valuri tal-UE (2) u l-eliminazzjoni tal-inugwaljanzi u l-promozzjoni tal-ugwaljanza bejn l-irġiel u n-nisa tirrikjedi approċċ olistiku u orizzontali. Is-suċċess fit-tisħiħ tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri b’mod sostenibbli jinsab fit-trawwim ta’ kultura ta’ ugwaljanza bejn il-ġeneri tul il-ħajja li tkopri ċ-ċiklu tal-ħajja fl-intier tiegħu u tipprovdi miżuri mfasslin apposta skont il-karatteristiċi u l-ħtiġijiet speċifiċi ta’ kull fażi tal-ħajja.

2.3

Kultura ta’ ugwaljanza bejn il-ġeneri tul il-ħajja trid titrawwem sa mit-tfulija bikrija billi jingħata eżempju lit-tfal fil-familja, jiġu ssalvagwardjati d-drittijiet u l-obbligi ugwali ta’ kull membru tal-familja, tintwera mġiba tolleranti bħala n-norma, u jiġu rispettati l-ispazju u l-ħin privati ta’ kulħadd. Għandu jiġi evitat kull preġudizzju rigward it-tqassim tal-attivitajiet, il-kompiti u x-xogħol fil-familja bħala “femminili” u “maskili”, kif ukoll it-turija jew it-tagħlim ta’ kwalunkwe tip ieħor ta’ mġiba mhux ugwali. Dan għandu jinkiseb abbażi ta’ tagħlim bi twettiq prattiku u għandu jinbeda kmieni billi l-kura tat-trabi u tat-tfal żgħar tinqasam b’mod ugwali bejn iż-żewġ ġenituri – b’attitudni ta’ appoġġ b’tali mod li t-tnejn ikunu jistgħu jeżerċitaw id-drittijiet rispettivi tagħhom għall-privatezza, ix-xogħol u l-mistrieħ. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea u lill-Istati Membri jagħmlu kull sforz biex jappoġġjaw liż-żewġ ġenituri biex jikkombinaw il-ħajja privata u professjonali tagħhom u jipprovdu lill-familji b’għażliet adegwati. Hawnhekk, l-implimentazzjoni effettiva tad-Direttiva dwar il-Bilanċ bejn ix-Xogħol u l-Ħajja Privata u l-iżgurar ta’ edukazzjoni u kura bikrija tat-tfal aċċessibbli u affordabbli huma ta’ importanza kbira.

2.4

L-integrazzjoni tat-tfal fis-soċjetà tibda malli jibdew jattendu ċ-ċentri għall-indukrar tat-tfal u mbagħad il-kindergarten. Għaldaqstant, dawn it-tipi ta’ faċilitajiet ta’ kura jridu jiżviluppaw tagħlim u taħriġ b'saħħithom tal-kultura ta’ ugwaljanza bejn il-ġeneri tul il-ħajja. Is-sempliċi fatt li ħafna minn dawn il-faċilitajiet jimpjegaw prinċipalment ħaddiema nisa jkompli jsaħħaħ l-isterjotip jew it-twemmin li t-trobbija tat-tfal u l-kura tagħhom hija kompitu tan-nisa.

2.5

Il-pass ewlieni li jmiss huwa li ż-żgħażagħ jiġu pprovduti b’tagħlim newtrali għall-ġeneru, u kuntesti ta’ apprendiment ħielsa mill-isterjotipi tal-ġeneru matul is-snin skolastiċi. L-importanza ta’ dan hija sottovalutata f’ħafna Stati Membri. Pereżempju, it-trawwim tal-interess tat-tfal fis-suġġetti STEM abbażi ta’ kif jirrispondi moħħhom, u mhux tal-ġeneru tagħhom, huwa kruċjali biex jiġi żgurat li t-talent u l-potenzjal tagħhom jiġu stimulati, żviluppati u sfruttati bis-sħiħ għall-benefiċċju tal-fażijiet sussegwenti ta’ ħajjithom. Apparti mill-aspett tal-għarfien, daqstant ieħor huwa importanti li jiġi żgurat li t-tfal u ż-żgħażagħ jiksbu ħiliet soċjali u ħiliet oħra meħtieġa u jiżviluppaw intelliġenza emozzjonali b’mod newtrali għall-ġeneru, mingħajr ma jiġu imposti kunċetti definiti jew preġudizzji. Dan japplika wkoll tbegħid mill-isterjotipi tal-ġeneru relatati mal-apparenza.

2.6

It-trawwim tal-awtostima u tal-kunfidenza personali fit-tfal u ż-żgħażagħ hija element essenzjali ta’ kultura ta’ ugwaljanza bejn il-ġeneri tul il-ħajja, li tista’, fl-aqwa xenarju, tiġġenera prospettiva pożittiva li tħejji l-pedamenti għall-perċezzjoni u t-twettiq tal-ugwaljanza għall-bqija ta’ ħajjithom.

2.7

L-għoti ta’ gwida għall-karriera li tirrispetta l-ugwaljanza bejn il-ġeneri għandu rwol importanti fit-tisħiħ tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri, l-għajnuna għall-iżvilupp tal-karriera u ż-żamma tal-impjiegi, u l-prevenzjoni tas-segregazzjoni b’rabta mal-istudji u l-professjonijiet. Filwaqt li huwa importanti li l-bniet jiġu attirati biex jistudjaw is-suġġetti STEM, huwa importanti wkoll li jiġu attirati aktar subien biex jistudjaw u japplikaw għall-professjonijiet tal-edukazzjoni u tal-kura, speċjalment fid-dawl taż-żieda fil-ħtiġijiet tal-kura tal-popolazzjoni li qed tixjieħ (3).

2.8

Sabiex il-kultura ta’ ugwaljanza bejn il-ġeneri tul il-ħajja tiġi sostnuta matul il-fażi kollha tal-età adulta, l-ugwaljanza bejn il-ġeneri jeħtieġ li titrawwem kemm fil-ħajja familjari, u fi kwalunkwe attivitajiet ekonomiċi u tas-soċjetà, inklużi n-negozji, is-servizzi pubbliċi u l-ħajja politika. Peress li hija kwistjoni ta’ kultura, din ma tistax tinħoloq permezz ta’ politiki u miżuri uniċi iżda tirrikjedi rikonoxximent, sjieda u impenn kostanti mill-atturi kollha tas-soċjetà. L-approċċ Żvediż, fejn il-gvern “iddikjara lilu nnifsu gvern femminista” huwa eżempju wieħed ta’ kif jiġi żgurat li l-għarfien u l-esperjenza kemm tal-irġiel kif ukoll tan-nisa jintużaw biex jiġi promoss il-progress fl-aspetti kollha tas-soċjetà (4).

2.9

Il-KESE jemmen li ż-żamma sistematika tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri f’diversi kuntesti, billi jiġi żgurat il-qafas legali u ta’ politika adatt, hija mezz neċessarju biex l-affarijiet jimxu ’l quddiem. Il-KESE jirrakkomanda li l-Istati Membri, appoġġjati mill-Kummissjoni, il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u flimkien mal-imsieħba soċjali u mal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili rilevanti, iniedu kampanja ta’ sensibilizzazzjoni u informazzjoni wiesgħa biex jippromovu l-kultura ta’ ugwaljanza bejn il-ġeneri tul il-ħajja. Għandha tingħata attenzjoni speċjali lir-rwol ċentrali kemm tal-midja tradizzjonali kif ukoll dik soċjali bħala pjattaformi għat-tiswir tal-attitudnijiet, eż. permezz tar-reklamar.

2.10

Il-kampanja għandha tiġbed l-attenzjoni ta’ dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet għall-istat u l-progress tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri fl-Istati Membri inkwistjoni, imkejla mill-Indiċi tal-Ugwaljanza bejn il-Ġeneri, pereżempju. Għandha tinkoraġġixxi wkoll lill-Istati Membri biex ikunu ta' ispirazzjoni għal xulxin u jaqsmu prattiki tajbin. L-amministrazzjoni pubblika u l-organizzazzjonijiet pubbliċi wkoll għandhom jagħtu l-eżempju biex tissaħħaħ l-ugwaljanza bejn il-ġeneri fl-attivitajiet tagħhom stess. Bħala prattika tajba, il-KESE jirrakkomanda li dawn l-atturi – kif ukoll it-trade unions, min iħaddem u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili – jippubblikaw iċ-ċifri relatati mal-bilanċ bejn il-ġeneri fil-bordijiet maniġerjali u superviżorji tagħhom. Sabiex il-perċezzjoni pożittiva titwassal lis-soċjetà kollha, il-kampanja għandha tindirizza b’mod speċjali rġiel u subien b’messaġġi konvinċenti dwar il-benefiċċji tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri.

2.11

L-ugwaljanza bejn il-ġeneri f’termini ta’ parteċipazzjoni fit-teħid tad-deċiżjonijiet politiċi fil-livelli nazzjonali, reġjonali u muniċipali hija kruċjali, meta jitqies l-impatt notevoli tad-deċiżjonijiet politiċi fuq il-ħajja taċ-ċittadini. Sabiex jiżdied in-numru ta’ politiċi nisa jeħtieġ li jissaħħaħ l-għarfien tal-votanti, kif ukoll dak tal-partiti li jinnominaw il-kandidati.

2.12

Peress li t-titjib tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri jitlob li jiġu introdotti miżuri f’diversi oqsma ta’ politika, il-KESE jtenni l-appell tiegħu lil dawk li jfasslu l-politiki fil-livelli adegwati biex isegwu l-prinċipju ta’ integrazzjoni u jinkludu l-aspett tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri fid-deċiżjonijiet kollha, inklużi deċiżjonijiet dwar l-investiment u l-finanzjament, kif ukoll fl-akkwist pubbliku. L-integrazzjoni tal-perspettiva tal-ġeneri teħtieġ ukoll li tiġi mmonitorjata u evalwata b’mod adegwat. Barra minn hekk, huwa meħtieġ approċċ olistiku għall-ugwaljanza bejn il-ġeneri b’enfasi speċjali fuq fejn il-ġeneru jkun ikkombinat ma’ karatteristiċi oħrajn pereżempju diżabbiltà, oriġini etnika, ġenitur wieħed, status soċjoekonomiku, età jew orjentazzjoni sesswali.

2.13

Il-KESE jħeġġeġ lill-istituzzjonijiet kollha tal-UE, lill-Istati Membri u lill-partijiet interessati biex jagħmlu użu attiv mix-xogħol siewi li sar mill-EIGE, pereżempju fir-rigward ta’ data u statistika diżaggregata skont il-ġeneru. Il-KESE jixtieq jenfasizza wkoll l-importanza tal-inklużjoni attiva tal-imsieħba soċjali fir-rigward tal-promozzjoni tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri, peress li f’ħafna modi hija marbuta direttament mas-suq tax-xogħol u l-kundizzjonijiet tax-xogħol. In-negozjar kollettiv huwa strument ewlieni biex tinkiseb l-ugwaljanza bejn il-ġeneri fid-dinja tax-xogħol. Huwa importanti wkoll li l-KESE jintuża bħala pjattaforma attiva għall-ħidma fuq it-trawwim tal-kultura tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri tul il-ħajja.

3.   Kummenti speċifiċi — l-impjiegi fl-irkupru ta’ wara l-pandemija

3.1

Filwaqt li l-pandemija tal-COVID-19 affettwat kemm lin-nisa kif ukoll lill-irġiel, l-impatti kienu differenti u hemm ir-riskju li l-effetti tal-kriżi jipperikolaw il-progress miksub f’dawn l-aħħar għaxar snin fir-rigward tat-tnaqqis tal-inugwaljanzi bejn il-ġeneri fl-Istati Membri. Minbarra li affettwat il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata, il-pandemija laqtet lin-nisa aktar minħabba t-telf tal-impjieg jew qgħad temporanju, peress li s-setturi ddominati minn ħaddiema nisa kienu affettwati b’mod partikolari (5). L-intraprendituri nisa kienu wkoll ħafna iktar probabbli li jirrappurtaw l-għeluq ta’ negozju minħabba l-pandemija. L-akbar differenza bejn il-ġeneri kienet rappurtata fl-Ewropa u fl-Amerka ta’ Fuq, fejn in-nisa kellhom 50 % aktar probabbiltà li jirrappurtaw għeluq mill-irġiel (6).

3.2

Mill-perspettiva tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri u d-diversità, sfida ewlenija fl-irkupru ta’ wara l-pandemija hija li jiġi żgurat li l-pjani nazzjonali għall-irkupru u r-reżiljenza jkunu sensittivi għall-ġeneru u jinkludu azzjonijiet immirati biex itejbu l-ugwaljanza bejn il-ġeneri fis-suq tax-xogħol. Il-miżuri għandhom joħolqu wkoll il-kundizzjonijiet ideali għall-intraprenditorija u n-negozju, inkluż qafas ta’ appoġġ fiskali u t-tneħħija tal-ostakli għall-intraprenditorija tan-nisa.

3.3

Il-ħtieġa li jitneħħew l-ostakli u jiġu pprovduti inċentivi tapplika għall-parteċipazzjoni ġenerali tan-nisa fis-swieq tax-xogħol, lil hinn mill-professjoni u l-kompitu. Tapplika wkoll għal nisa ta’ kull età. Filwaqt li huwa kruċjali li ż-żgħażagħ jiġu involuti fis-swieq tax-xogħol permezz tal-għoti ta’ opportunitajiet ta’ xogħol ta’ kwalità, huwa importanti wkoll li jiġu pprovduti opportunitajiet lill-anzjani biex jagħtu l-kontribut tagħhom b’mod adegwat (7). Fid-dawl tal-isfidi kkawżati minn popolazzjoni li qiegħda tixjieħ u n-nuqqas dejjem jikber ta’ forza tax-xogħol b’ħiliet f’ċerti setturi, l-inklużività tas-swieq tax-xogħol qed issir kulma jmur aktar importanti anke mill-perspettiva makroekonomika.

3.4

Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa għal traspożizzjonijiet ambizzjużi u effettivi tad-Direttiva dwar il-Bilanċ bejn ix-Xogħol u l-Ħajja Privata. Il-modalitajiet prattiċi għall-promozzjoni u l-iffaċilitar ta’ bilanċ aħjar bejn ix-xogħol u l-ħajja privata għall-ġenituri għandhom jiġu stabbiliti fil-proċess ta’ negozjar kollettiv – li huwa l-istrument ġust biex jiġu żgurati l-aħjar soluzzjonijiet u prattiki filwaqt li jitqiesu l-interessi tal-ħaddiema u n-negozji. Flimkien ma’ arranġamenti tax-xogħol flessibbli u liv tal-ġenituri imħallas u flessibbli, it-tassazzjoni u inċentivi oħrajn biex in-nisa jibqgħu fis-suq tax-xogħol jaqdu rwol fit-tisħiħ tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri. Ħlas adegwat għal-liv tal-paternità, speċjalment fl-ewwel xhur, iħeġġeġ lill-missirijiet jieħdu liv itwal, li jgħinhom jiżviluppaw relazzjoni aktar mill-qrib mat-tarbija u jgħinu lill-omm tirkupra, filwaqt li jtejbilha l-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata. It-tassazzjoni separata fuq id-dħul tal-konjuġi tikkontribwixxi biex tħeġġeġ liż-żewġ ġenituri jkunu attivi fis-suq tax-xogħol. Irid jiġi rikonoxxut ukoll li l-miżuri li jippermettu u jinkoraġġixxu x-xogħol, jikkontribwixxu wkoll għall-pensjonijiet aktar deċenti.

3.5

Filwaqt li l-parteċipazzjoni tan-nisa fis-swieq tax-xogħol kibret f’dawn l-aħħar għaxar snin, għad hemm segregazzjoni ċara tal-ġeneri (8). L-inugwaljanzi fl-aċċess għall-edukazzjoni u għall-opportunitajiet ekonomiċi għan-nisa għadhom jippersistu, għalkemm l-Ewropa għandha l-aktar rati baxxi ta’ inugwaljanza – b’xi differenzi bejn l-Ewropa tal-Punent u tal-Lvant – meta mqabbla ma’ partijiet oħrajn tad-dinja (9). Il-KESE appella wkoll għal miżuri fil-pront biex jiġu eliminati d-differenzi bejn il-pagi u l-pensjonijiet tal-irġiel u n-nisa fl-oqsma u s-setturi kollha, b’mod partikolari permezz ta’miżuri vinkolanti ta’ trasparenza fil-pagi (10), u jenfasizza li tal-ewwel jaggrava lil dawn tal-aħħar, li n-nisa huma partikolarment vulnerabbli għalihom.

Apparti minn hekk, il-kuntest kulturali u l-isterjotipi tradizzjonali jaffettwaw l-għażliet okkupazzjonali tan-nisa. Pereżempju, hemm ħafna aktar nisa milli rġiel li jaħdmu fl-edukazzjoni, il-kura, fis-saħħa u fis-setturi soċjali, filwaqt li l-irġiel jiddominaw setturi bħall-kostruzzjoni u l-industriji peżanti.

3.6

Fil-promozzjoni tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri bħala parti minn aġenda ta’ żvilupp industrijali inklużiv u sostenibbli, l-isforzi jeħtieġ li jiġu mmirati mhux biss lejn it-tisħiħ tal-kompetittività ta’ setturi ekonomiċi li fihom diġà hemm jaħdmu numri konsiderevoli ta’ nisa, iżda wkoll biex jingħataw l-opportunità li jipparteċipaw f’setturi u rwoli ġodda. L-inklużjoni tan-nisa f’setturi u xogħlijiet ġodda li fil-passat kienu esklużi minnhom, imbagħad se tippermetti lis-setturi emerġenti li jirnexxu billi jagħmlu użu sħiħ minn settijiet ta’ ħiliet aktar rikki u diversi. L-offerta ta’ impjiegi ta’ kwalità hija rekwiżit biex jiġi żgurat li l-inugwaljanzi eżistenti bejn il-ġeneri ma jiġux perpetwati f’dawn is-setturi l-ġodda.

3.7

Is-segregazzjoni tal-ġeneru hija viżibbli wkoll fl-edukazzjoni. Filwaqt li n-nisa jiggradwaw minn edukazzjoni terzjarja u jipparteċipaw f’tagħlim tul il-ħajja, dawn jippreferu suġġetti oħrajn minflok ix-xjenza, it-teknoloġija, l-inġinjerija u l-matematika. Meta jitqies li l-irkupru ta’ wara l-pandemija jeħtieġ li jseħħ f’konformità mat-tranżizzjoni ekoloġika u diġitali, il-kompetenzi STEM jaqdu rwol dejjem aktar essenzjali. Barra minn hekk, l-importanza tal-ħiliet emozzjonali (jiġifieri personali u soċjali) flimkien mal-kompetenzi funzjonali hija essenzjali peress li din tifforma l-bażi li tippermetti r-reżiljenza, is-saħħa mentali, il-ġestjoni tal-kunflitti, il-kollaborazzjoni u l-komunikazzjoni fattwali. Il-fokus tal-futur żgur li jrid ikun fuq l-intelliġenza razzjonali u dik emozzjonali. Il-kultura ta’ ugwaljanza bejn il-ġeneri tul il-ħajja jeħtieġ li tinkludi l-edukazzjoni emozzjonali, hekk kif il-Forum Ekonomiku Dinji tal-2021 jistqarr li s-seba’ ħiliet umani ewlenin jinkludu l-kreattività, l-intelliġenza emozzjonali u s-soluzzjoni tal-problemi kumplessi (11).

3.8

Rigward it-trasformazzjoni diġitali, tista’ tiġi nnutata segregazzjoni ċara tal-ġeneru fl-edukazzjoni u fis-swieq tax-xogħol f’termini tad-distribuzzjoni ta’ dawk li jiggradwaw fl-ICT, fl-ispeċjalisti tal-ICT, u fi xjenzati u inġiniera f’setturi b’teknoloġija għolja.

3.9

L-inkoraġġiment tal-interess tal-bniet fis-suġġetti STEM huwa kruċjali għall-inklużjoni tagħhom b’suċċess fil-professjonijiet tal-futur. Apparti dan, jenħtieġu miżuri mmirati u programmi ta’ żvilupp biex jgħinuhom jattirawhom u jżommuhom f’karrieri b’rabta ma’ STEM. 10 snin oħra, 9 minn kull 10 impjiegi se jirrikjedu ħiliet diġitali (12). Il-futur tax-xogħol ser jara bidla fit-talba lejn professjonisti tat-teknoloġija bħal inġiniera tal-kompjuters u speċjalisti tal-ICT. In-nisa jikkostitwixxu 65 % tal-impjegati Ewropej iżda jikkorrispondu għal 17 % biss tal-forza tax-xogħol Ewropea tal-ICT, filwaqt li sal-2026, huwa mbassar li 57 % tal-impjiegi li se jiġu sostitwiti mit-teknoloġija se jkunu tan-nisa (13).

3.10

L-involviment tan-nisa fl-iżvilupp tal-IA huwa essenzjali wkoll sabiex jiġu evitati algoritmi li huma bbażati fuq data ppreġudikata dwar ir-realtà u li b’hekk jipprovdu riżultati ppreġudikati. Approċċ intersezzjonali huwa meħtieġ ukoll f’dan il-qasam. Barra minn hekk, peress li l-aċċess għal konnettività ta’ veloċità għolja u l-ħiliet diġitali jiffurmaw il-bażi meħtieġa għal trasformazzjoni diġitali ta’ suċċess, għandhom ikunu disponibbli u aċċessibbli għal kulħadd, irrispettivament mill-ġeneru, l-età, id-diżabbiltà, l-isfond soċjoekonomiku, jew il-lokalità ġeografika.

3.11

Is-sottorappreżentazzjoni tan-nisa fl-oqsma tat-tekonoloġija hija problematika wkoll mill-perspettiva tat-tranżizzjoni ekoloġika, peress li l-indirizzar tal-problemi ta’ tibdil fil-klima u ambjentali jirrikjedi l-iżvilupp u l-introduzzjoni ta’ ħafna tipi ta’ soluzzjonijiet teknoloġiċi.

3.12

Filwaqt li kemm il-ħiliet diġitali kif ukoll dawk ekoloġiċi jridu jitqiesu bħala parti integrali ta’ kull professjoni, dawn għandhom il-potenzjal li jattiraw liż-żgħażagħ aktar milli l-ħaddiema akbar fl-età. Min-naħa l-oħra, huwa ċar li hemm differenza bejn il-ħiliet ta’ ICT b’rabta max-xogħol, li jinkludu l-ġestjoni tad-data u l-pubblikazzjoni permezz ta' kompjuter, u l-litteriżmu diġitali li ħafna drabi huwa assoċjat maż-żgħażagħ, bħall-messaġġi u l-użu rikreattiv tal-internet.

3.13

Apparti mill-kompetenzi STEM, huwa importanti wkoll li l-bniet jiġu mħeġġa jistudjaw suġġetti ta’ ekonomija u maniġment, sabiex jiġu ppreparati għal pożizzjonijiet ta’ tmexxija. Barra minn hekk, huwa importanti li dawn jiġu ggwidati biex jitgħallmu ħiliet intraprenditorjali u ta’ ġestjoni tar-riskju u biex isaħħu l-fiduċja fihom infushom biex jevitaw u jindirizzaw is-sindromu ta’ impostur (14). Meta wieħed iħares lejn it-tipoloġija tal-istress tan-nisa, jidher li aktar hemm tendenza lejn personalitajiet introverti, aktar milli estroverti f’sitwazzjonijiet ta’ stress. Dan jirriżulta f’nisa li ma jfittxux pożizzjonijiet esposti minħabba l-biża’ ta’ kummenti negattivi minn oħrajn, li jittieħdu mil-lat personali, ma jħossuhomx ikkwalifikati jekk ma jissodisfawx (jew jisbqux) l-ispeċifikazzjonijiet kollha f’deskrizzjoni tal-impjieg, u li ma jixtiqux ikunu “mara tal-kwota”. Ħafna drabi dan għandu rabta mat-twemmin u l-biżgħat (mhux konxji). Filwaqt li t-tisħiħ tal-ħiliet u l-kompetenzi jirrikjedi miżuri prattiċi fil-livell tal-metodi ta’ tagħlim u apprendiment u ta’ gwida għall-karrieri, dawn l-għanijiet għandu jkollhom rabta wkoll mal-programm ġenerali ta’ sensibilizzazzjoni dwar il-kultura ta’ ugwaljanza bejn il-ġeneri tul il-ħajja.

3.14

Aspett speċifiku li għandu jiġi indirizzat huwa l-preġudizzju abbażi tal-ġeneru fil-kura tas-saħħa, minħabba nuqqas ta’ riċerka, edukazzjoni ċċentrata fuq l-irġiel, dijanjożi ħażina u nuqqas ta’ trattament. L-injoranza dwar differenzi abbażi ta’ sess jew ġeneru fid-dixxiplini mediċi faċilment twassal għal dijanjożi jew medikazzjoni żbaljata, minħabba li s-sintomi femminili huma differenti mis-sintomi maskili, jew minħabba li d-dożaġġi tal-mediċina huma bbażati fuq provi kliniċi li prinċipalment isiru fuq l-irġiel. Hemm ukoll nuqqas ta’ riċerka dwar kundizzjonijiet speċifiċi għan-nisa, bħall-endometrijożi jew il-menopawża, u ta’ data mhux aggregata skont il-ġeneru fir-riċerka li tagħmilha diffiċli biex jiġu mifhuma l-mekkaniżmi wara kwistjonijiet tas-saħħa u xxekkel l-isforzi biex tinstab risposta adegwata għal eż. riskju ogħla għan-nisa li jiżviluppaw il-COVID fit-tul.

3.15

Sabiex jiġi evitat l-impatt negattiv tal-mediċina preġudikata fuq il-parteċipazzjoni tan-nisa fis-swieq tax-xogħol, il-KESE jenfasizza li fl-istrateġiji Ewropej kollha tas-saħħa u tal-farmaċewtika, il-preġudizzju tal-ġeneru u d-differenzi abbażi ta’ sess u ġeneru għandhom jiġu kkunsidrati u indirizzati. Barra minn hekk, id-dritt tan-nisa li jieħdu deċiżjonijiet awtonomi dwar ġisimhom stess jeħtieġ li jiġi rrispettat bis-sħiħ.

4.   Kummenti speċifiċi – bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata

4.1

L-ugwaljanza bejn il-ġeneri f’termini tal-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata hija importanti ħafna għall-ekonomija u għas-soċjetà peress li hija relatata mill-qrib mal-impjiegi u l-parteċipazzjoni fis-swieq tax-xogħol inġenerali, kif ukoll mal-karrieri u pożizzjonijiet kemm fis-settur pubbliku kif ukoll privat. Dan japplika għal bosta kompiti u responsabbiltajiet fin-negozji, l-amministrazzjoni u t-teħid ta’ deċiżjonijet politiċi.

4.2

Il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata jsarraf fi sfida akbar għan-nisa milli għall-irġiel minħabba li n-nisa jirrappreżentaw sehem akbar mix-xogħol tad-dar u r-responsabbiltajiet ta’ kura. Skont l-Indiċi dwar l-Ugwaljanza bejn il-Ġeneri (15) (16), il-punteġġ tal-UE naqas mill-2010 ’l hawn fid-dominju tal-ħin, li jkejjel it-tqassim tax-xogħol tad-dar u tar-responsabbiltajiet ta’ kura. Il-varjazzjonijiet sinifikanti bejn l-Istati Membri jirriflettu differenzi fis-sistemi nazzjonali u l-kulturi familjari.

4.3

Il-pandemija żiedet il-pressjoni fuq il-familji f'termini tal-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata. Dan japplika b’mod speċjali għan-nisa u l-ommijiet waħedhom, filwaqt li fir-rigward tal-kura tat-tfal, hemm indikazzjonijiet ta’ diskrepanza iżgħar bejn il-ġeneri minħabba li ż-żewġ ġenituri ħadmu mid-dar (17). It-telexogħol jista’ jipprovdi ħafna opportunitajiet biex jikkontribwixxi għall-ugwaljanza bejn il-ġeneri u koordinazzjoni aħjar tista' żżid il-valur. Madankollu, il-KESE wissa wkoll dwar il-ħtieġa li jiġi evitat li t-telexogħol ikompli jwessa’ d-diviżjoni inugwali tax-xogħol fid-dar bejn in-nisa u l-irġiel (18). Il-pandemija affettwat il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata ta’ nisa f’diversi pożizzjonijiet, inkluż intraprendituri, diretturi u impjegati. Wieħed ma għandux jinsa li n-nisa ħafna drabi jkollhom sens differenti ta’ obbligu ta’ rendikont u responsabbiltà fir-rigward tal-“kura għal ħaddieħor”.

4.4

Ħafna fatturi marbutin mal-ugwaljanza bejn il-ġeneri jiddependu fuq l-infrastruttura soċjali nazzjonali, li għandha rwol importanti biex tinkiseb parteċipazzjoni ogħla fis-swieq tax-xogħol u bilanċ aħjar bejn ix-xogħol u l-ħajja privata. L-aktar sistemi ovvji jkopru s-sistema tal-kura, il-liv tal-ġenituri, is-sistema skolastika, u miżuri dwar l-impjiegi.

4.5

Filwaqt li jtenni s-suġġerimenti preċedenti tiegħu (19), il-KESE jqis li huwa importanti li l-Istati Membri jimplimentaw id-Direttiva dwar il-Bilanċ bejn ix-Xogħol u l-Ħajja Privata b’mod ambizzjuż, effiċjenti u f’waqtu, biex jipprovdu lill-familji b’għażliet adatti u aktar ugwali, inkluża l-promozzjoni ta’ liv parentali imħallas aħjar għaż-żewġ ġenituri. Fl-istess ħin, l-implimentazzjoni tad-Direttiva trid tikkunsidra wkoll il-ħtiġijiet tan-negozji, b’mod partikolari l-SMEs.

4.6

Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa li l-Istati Membri jinvestu f’infrastrutturi tal-kura diversi, inklużi l-kura tat-tfal, kura wara l-ħin tal-iskola, kura tal-anzjani u kura għal persuni b’diżabilità, u b’hekk jiġu żgurati l-aċċessibbiltà u l-affordabbiltà għal kulħadd. Il-KESE jistieden lill-Istati Membri, flimkien mal-imsieħba soċjali, biex ifasslu strumenti adatti, li jgħinu lill-familji jkollhom aċċess faċli u effettiv għas-servizzi tal-appoġġ u l-kura.

4.7

Barra minn hekk, hemm bżonn ta’ mentalità ġdida fil-livelli kollha biex tittejjeb l-ugwaljanza bejn il-ġeneri b’rabta mal-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata. It-tnaqqis u t-tkissir tal-ħsieb sterjotipiku fir-rigward tar-rwoli tal-familja huma kruċjali hawnhekk, kif ukoll prattiki ta’ impjieg li jinkoraġġixxu l-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata kemm għan-nisa kif ukoll għall-irġiel.

5.   Kummenti speċifiċi — tmexxija

5.1

Filwaqt li l-ugwaljanza bejn il-ġeneri u n-nondiskriminazzjoni fuq il-post tax-xogħol huma żgurati mil-leġiżlazzjoni, il-parteċipazzjoni ugwali tan-nisa u tal-irġiel fit-tmexxija tan-negozju hija appoġġjata, mhux biss mill-għoti ta’ opportunitajiet indaqs, iżda anke mill-benefiċċji ekonomiċi u tas-soċjetà usa’ li din iġġib permezz tal-kontribut tagħha għal perspettivi, kreattività u kompetittività usa’ (20). Huwa fl-interess tal-kumpaniji li jagħmlu użu mill-edukazzjoni ogħla u mit-talenti tan-nisa billi jappoġġjaw il-preżenza tagħhom fil-bordijiet u f’pożizzjonijiet oħrajn ta’ tmexxija. Dan jirrikjedi li l-benefiċċji tad-diversità jinftiehmu sew, kif ukoll l-impatt negattiv għall-individwi u s-soċjetà li ma jippromovux id-diversità fl-oqsma kollha.

5.2

Filwaqt li għad hemm ħafna lok għal titjib, l-akbar progress fil-punteġġ tal-UE fl-Indiċi tal-Ugwaljanza bejn il-Ġeneri mill-2010 ’l hawn kien fid-dominju tas-setgħa, li jkejjel il-progress fit-teħid tad-deċiżjonijiet politiċi u ekonomiċi. L-aktar titjib notevoli kien il-preżenza akbar tan-nisa fil-bordijiet tal-akbar kumpaniji elenkati. Dan jispjega l-parti l-kbira taż-żieda ġenerali fil-punteġġ fl-Indiċi (21).

5.3

Il-mezzi għat-tisħiħ tad-diversità tal-ġeneri fil-bordijiet tal-kumpaniji jvarjaw bejn l-Istati Membri (22) u hemm differenzi ċari f’termini tas-sitwazzjoni attwali u l-progress li sar maż-żmien. Xi Stati Membri adottaw kwoti nazzjonali obbligatorji għal kumpaniji kbar u elenkati, bi kwoti li jvarjaw minn 25 % sa 40 % (23). Min-naħa l-oħra, għadd ta’ Stati Membri jaqbżu l-medja tal-UE jew għamlu progress sostanzjali mingħajr ma kellhom kwoti, billi serrħu fuq awtoregolazzjoni. Fi Franza, fejn ġiet introdotta leġiżlazzjoni fl-2011, aktar minn 40 % tal-membri tal-bordijiet huma nisa, u tmien pajjiżi qabżu l-livell ta’ terz. Fl-istess ħin, hemm xi Stati Membri li għandhom sehem ta’ inqas minn 10 %. Is-sehem medju fl-UE huwa ta’ madwar 30 %.

5.4

Id-differenzi jorbtu wkoll ma’ kumpaniji individwali. Filwaqt li l-aqwa kumpaniji wrew progress konsiderevoli, kien hemm anqas bidla fil-qiegħ tal-klassifikazzjoni tal-kumpaniji (24). Ta’ min wieħed jinnota wkoll li għalkemm il-membri tal-bordijiet ħafna drabi huma mexxejja eżekuttivi, il-pajjiżi li għandhom l-aħjar prestazzjoni f’termini tal-proporzjon ta’ nisa li għandhom pożizzjoni ta’ CEO fil-kumpaniji l-kbar ma jidhirx li huma l-istess pajjiżi li għandhom l-aħjar prestazzjoni f'termini ta’ membri tal-bord tal-kumpaniji (25).

5.5

Għaldaqstant, ma jidhirx li hemm spjegazzjoni waħda biss għad-differenzi bejn l-Istati Membri. Dan mhuwiex sorprendenti, peress li d-differenzi fit-tradizzjonijiet u l-kulturi nazzjonali għandhom rwol sinifikanti fl-iżvilupp tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri. L-appoġġ għall-iżvilupp pożittiv, il-kondiviżjoni tal-aħjar prassi u t-tagħlim mill-esperjenzi tal-oħrajn huma importanti ferm.

5.6

Il-KESE jtenni wkoll il-konklużjonijiet u r-rakkomandazzjonijiet tiegħu dwar il-kwistjoni (26), u jilqa’ l-ftehim politiku li ntlaħaq reċentement bejn il-Parlament Ewropew u l-Kunsill dwar id-Direttiva dwar it-titjib tal-bilanċ bejn il-ġeneri fost diretturi mhux eżekuttivi ta’ kumpaniji elenkati, propost mill-Kummissjoni fl-2012. Il-Kumitat jistieden lill-istituzzjonijiet tal-UE biex jipproċedu malajr biex jimplimentawha b’mod rapidu u effiċjenti. L-Istati Membri, f’konsultazzjoni tal-imsieħba soċjali, huma fl-aqwa pożizzjoni biex jiddeċiedu dwar l-aħjar miżuri u l-miżuri l-aktar prattiċi adegwati biex jiżdied l-għadd ta’ nisa fil-bordijiet, filwaqt li jikkunsidraw li huma s-sidien ta’ kumpanija li jiddeċiedu l-kompożizzjoni ta’ bord.

5.7

Skont il-KESE huwa importanti li tiġi promossa t-tmexxija min-nisa permezz ta’ programmi komuni għal mexxejja u kandidati nisa għal pożizzjonijiet fuq bordijiet u ta’ postijiet maniġerjali għoljin, u permezz ta’ taħriġ individwali u mentoraġġ (27). Huwa jħeġġeġ lill-kumpaniji li jinvestu fi programmi bħal dawn li jistgħu jiġu appoġġjati minn finanzjament tal-UE. Il-promozzjoni tan-nisa għal pożizzjonijiet korporattivi ewlenin għandha tkun akkumpanjata wkoll minn ħlas daqs tal-irġiel li jokkupaw l-istess karigi, skont il-prinċipju ta’ paga ugwali għal impjieg ugwali, li l-KESE japprova bis-sħiħ.

6.   Kummenti speċifiċi — intraprenditorija

6.1

Fil-promozzjoni tal-intraprenditorija, irid jiġi sfruttat il-potenzjal sħiħ tal-kreattività u l-kapaċitajiet tan-nisa. L-intraprendituri nisa wrew ukoll li huma b’saħħithom u reżiljenti meta affaċċjati bi kriżi u kaos (28).

6.2

L-intraprendituri nisa wkoll intlaqtu ħażin ħafna mill-pandemija, u kellhom iġorru sehem sproporzjonat tar-responsabbiltajiet ta’ indukrar, aggravati min-nuqqas ta’ servizzi tal-indukrar tat-tfal u l-lockdown. Madankollu, ħafna intraprendituri nisa rnexxielhom idawru l-kuntest ta’ negozju l-ġdid għall-vantaġġ tagħhom u jispiraw lil ħaddieħor, speċjalment lil nisa oħra, biex huma wkoll isiru intraprendituri u jibdew aktar negozji. Dan jipproduċi effetti pożittivi bħall-ħolqien tax-xogħol u l-benesseri konsegwenti.

6.3

L-Ewropa għandha fost l-aktar rati baxxi ta’ intraprenditorija tan-nisa meta mqabbla ma’ nisa f’partijiet oħra tad-dinja (5,7 % mqabbla ma’ medja dinjija ta’ 11 %). Spjegazzjoni waħda hija li n-nisa fil-pajjiżi Ewropej għandhom aktar għażliet ta’ impjiegi oħrajn, meta mqabblin ma’ partijiet oħrajn tad-dinja. Madankollu, in-nuqqas ta’ impjiegi xorta kienet l-aktar raġuni msemmija għall-bidu ta’ negozju, min-nisa aktar milli mill-irġiel (29).

6.4

L-aċċess għall-finanzjament huwa prerekwiżit għall-intraprenditorija, u jrid jiġi żgurat aċċess ugwali kemm f’termini ta’ finanzjament privat kif ukoll finanzjament pubbliku. Il-KESE jappella għall-evalwazzjoni tal-kriterji tal-finanzjament relevanti, bħall-Faċilità għall-Irkupru u r-Reżiljenza, għall-promozzjoni tal-ugwaljanza fl-intraprenditorija, kif ukoll għat-tħeġġiġ tal-investiment fi proġetti li jsaħħu l-ugwaljanza bejn il-ġeneri, inkluż fl-infrastruttura diġitali u tal-kura.

6.5

Fl-Ewropa hemm probabbiltà ferm ogħla li jekk in-nisa jmexxu intrapriża jkollhom inqas impjegati (bejn 1 u 5), jew inkella jaħdmu għal rashom. In-nisa li jaqgħu taħt gruppi akbar fl-età għandhom aktar probabbiltà li jmexxu intrapriżi. Filwaqt li n-nisa jqisu l-intraprenditorija bħala għażla attraenti u għalkemm bħala medja għandhom livell għoli ta’ edukazzjoni, huma jesprimu sens baxx ta’ intraprenditorija, f’dak li jikkonċerna l-identifikazzjoni ta’ opportunitajiet ġodda ta’ negozju, il-ħiliet meħtieġa biex jibdew negozju u li ma jibżgħux li jfallu (30).

6.6

Flimkien ma’ raġunijiet kulturali, il-problemi tat-tlaqqigħ tal-ħtiġijiet tax-xogħol u tal-familja jistgħu jwasslu għal din it-tip ta’ perċezzjoni. B’konsegwenza ta’ dan, l-intraprendituri nisa jistgħu jkunu limitati għal ċerti setturi u joqogħdu lura milli ikabbru n-negozju tagħhom. Bil-għan li titħeġġeġ l-intraprenditorija tan-nisa, jeħtieġ li n-nisa jiġu appoġġjati biex jegħlbu dawn il-perċezzjonijiet u l-fatturi limitanti (31). F’konformità mal-aġenda għal Regolamentazzjoni Aħjar, l-istrateġija ta’ livell għoli tal-UE biex jiġi żgurat li l-leġiżlazzjoni tal-UE b’mod ġenerali tilħaq l-objettivi tagħha bl-aktar mod effettiv u effiċjenti, jistgħu jiġu pprovduti aktar inċentivi permezz ta’ miżuri li jissemplifikaw il-proċeduri amministrattivi u jnaqqsu l-ispejjeż tal-konformità, mingħajr ma jheddu l-livell ta’ protezzjoni tal-leġiżlazzjoni rilevanti (32).

7.   Kummenti speċifiċi — Refuġjati Ukreni

7.1

L-invażjoni Russa fl-Ukrajna kkawżat kriżi umanitarja mingħajr preċedent, inkluż il-wasla ta’ mijiet ta’ eluf ta’ refuġjati li qegħdin ifittxu ażil – prinċipalment nisa u tfal – fl-Istati Membri tal-UE. L-Istati Membri kollha, appoġġjati mis-soċjetà ċivili, qegħdin jagħmlu l-almu tagħhom biex jieħdu ħsieb u jakkomodaw lir-refuġjati u jintegrawhom fis-swieq tax-xogħol, iżda hemm ħafna sfidi li jeħtieġu soluzzjonijiet ikkoordinati aħjar (33).

7.2

Peress li l-parti l-kbira tar-refuġjati huma nisa bit-tfal, l-aċċess għal servizzi ta’ kura soċjali, ċentri għall-indukrar tat-tfal, kindergartens u skejjel huwa l-ostaklu ewlieni li qed jipprevjeni lin-nisa milli jiġu integrati fis-suq tax-xogħol. Barra minn hekk, li jingħeleb l-ostaklu lingwistiku, ir-rikonoxximent tal-edukazzjoni u l-kwalifiki tar-refuġjati u t-taħriġ mill-ġdid u t-titjib tal-ħiliet f’qasir żmien huma elementi ewlenin tal-integrazzjoni. L-iżgurar tal-mezzi meħtieġa għal xogħol mill-bogħod, bħal konnettività mal-internet u tagħmir, huma wkoll fost l-għodda meħtieġa biex tiġi indirizzata din il-kwistjoni.

7.3

Il-KESE jappella għal approċċ aktar koordinat bejn l-Istati Membri meta jpoġġu fil-prattika l-Gwida ta’ politika dwar l-appoġġ għall-inklużjoni tar-refuġjati Ukreni fl-edukazzjoni: kunsiderazzjonijiet, prinċipji ewlenin u prattiki (34). Il-KESE jistieden ukoll lill-Kummissjoni Ewropea biex tattiva l-possibbiltajiet potenzjali kollha ta’ finanzjament, speċjalment għall-Istati Membri li jilqgħu għadd kbir ta’ refuġjati.

7.4

In-nisa waqt il-gwerra u n-nisa li qed jaħarbu mill-kunflitt huma aktar vulnerabbli għall-isfruttament sesswali u l-abbuż sesswali. Fil-gwerra, ħafna drabi l-istupru jintuża bħala arma. Għar-refuġjati nisa Ukreni, u b’mod partikolari għall-vittmi tal-istupru, huwa kruċjali li jkun hemm aċċess għas-servizzi tas-saħħa sesswali u riproduttiva, inklużi l-kontraċezzjoni, il-kontraċezzjoni ta’ emerġenza, il-kura ta’ abort sikur u l-kura ta’ trawma psikoloġika. In-nisa ma għandhom qatt jiġu mġiegħla jkomplu bi tqala mhux mixtieqa. In-nuqqas/L-assenza ta’ dawn is-servizzi fl-Istati Membri ma għandu qatt ikun raġuni biex dawn jitwaqqfu milli jitilqu minn pajjiż mhux sikur. L-Istati Membri kollha għandhom jiżguraw aċċess għal dawn is-servizzi għar-refuġjati kollha. B’mod ġenerali, il-kura tat-trawma għal kull refuġjat jeħtieġ li tiġi offruta b’mod proattiv, inkella din hija l-bażi perfetta għal tnissil għal kunflitti sussegwenti u emozzjonijiet negattivi li jiswew ħafna lill-Istati! F’dan il-qasam, jenħtieġu offerti ta’ appoġġ ibridi u b'limitu baxx u l-finanzjament ta’ negozji ġodda bħal dawn jeħtieġ li jiġi appoġġjat b’mod konsistenti.

7.5

Kwistjoni oħra li għandha tiġi indirizzata hija l-istatus tat-tilqim tar-refuġjati – speċjalment it-tfal. Peress li l-UE għandha programmi żviluppati sew ta’ tilqim għat-tfal, ħafna mard perikoluż ġie eliminat – bħall-poliomyelitis, il-ġidri, xi tipi ta’ epatite, eċċ. Biex din il-kisba tiġi ppreservata, l-Istati Membri jridu jimmobilizzaw is-sistemi tal-kura tas-saħħa tagħhom, u linji gwida fil-livell tal-UE jkunu ta’ għajnuna kbira f’dan il-proċess. Komplikazzjonijiet addizzjonali joħorġu mill-fatt li f’ħafna Stati Membri l-aċċess għall-kura soċjali eż. il-kindergarten jew l-iskola, huwa soġġett għal status ta’ tilqim komplut.

7.6

Aktar ’il quddiem, ir-rikostruzzjoni tal-Ukrajna għandha tkun opportunità biex tissaħħaħ l-ugwaljanza bejn il-ġeneri fost l-Ukreni, billi jissaħħu l-edukazzjoni, il-kura tas-saħħa, u l-infrastruttura soċjali u diġitali, fost affarijiet oħra.

---

(1)  SOC/723 (għadha ma ġietx ippubblikata fil-Ġurnal Uffiċjali); ĠU C 364, 28.10.2020, p. 77; ĠU C 240, 16.7.2019, p. 3, ĠU C 228, 5.7.2019, p. 103

(2)  Ara pereżempju, l-Artikoli 2 u 3(3) tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea; l-Artikolu 21 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali; u l-Artikolu 8 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea.

(3)  ĠU C 194, 12.5.2022, p. 19.

(4)  https://sweden.se/life/equality/gender-equality

(5)  ĠU C 220, 9.6.2021, p. 13.

(6)  Global Entrepreneurship Monitor.

(7)  Għal aktar aspetti relatati mal-ġeneru b’rabta mat-tixjiħ, ara wkoll ĠU C 194, 12.5.2022, p. 19.

(8)  EIGE.

(9)  Indiċi tad-Differenza bejn il-Ġeneri.

(10)  ĠU C 341, 24.8.2021, p. 84

(11)  In-negozju ġdid diġitali, imwaqqaf min-nisa UP’N’CHANGE (www.upnchange.com) sab modi biex isarraf għarfien espert profond fil-psikoloġija u l-ikkowċjar f’għodod diġitali sempliċi biex jgħinu lin-nies jiżviluppaw ħiliet personali, soċjali u kreattivi. Il-viżjoni ta’ UP’N’CHANGE hija li l-potenzjal tal-impjegati u t-timijiet ikun sfruttat b’għodod diġitali biex l-organizzazzjonijiet ikunu jistgħu jiksbu suċċess sostenibbli. Għaliex sett tajjeb ta’ ħiliet ifisser kollaborazzjoni effettiva. Kollaborazzjoni effettiva tfisser innovazzjoni. U l-innovazzjoni tfisser tkabbir għal kulħadd.

(12)  Laqgħa Annwali tal-Forum Ekonomiku Dinji, 2020.

(13)  Ibid.

(14)  Il-fenomenu tal-impostur eż., fejn wieħed jiġi affettwat minn dubju personali dwar l-abbiltajiet u l-kapaċitajiet tiegħu stess, jista’ jfixkel l-applikazzjoni għal pożizzjonijiet ta’ tmexxija jew pożizzjonijiet esposti. Nies li jirriflettu ħafna, b’mod speċjali, li għandhom it-tendenza li jirtiraw f’ċirkostanzi stressanti, isibu diffikultajiet iħabbtu wiċċhom ma' persuni li jipprojettaw fiduċja qawwija fihom infushom.

(15)  EIGE, https://eige.europa.eu/publications/gender-equality-index-2020-report/progress-gender-equality-most-notable-company-boards

(16)  Eurofound.

(17)  Sevilla u Smith, 2020.

(18)  ĠU C 220, 9.6.2021, p. 13

(19)  ĠU C 129, 11.4.2018, p. 44

(20)  Ara wkoll ĠU C 318, 23.12.2009, p. 15 u ĠU C 341, 21.11.2013, p. 6.

(21)  Nota statistika tal-EIGE: il-bilanċ bejn il-ġeneri fil-bordijiet korporattivi 2020.

(22)  EIGE.

(23)  https://eige.europa.eu/news/countries-legislated-quotas-could-achieve-gender-balance-parliaments-2026-those-without-may-take-close-twenty-years

(24)  Nisa Ewropej fuq il-Bordijiet, https://europeanwomenonboards.eu/wp-content/uploads/2021/01/EWoB-Gender-Diversity-Index-2020.pdf

(25)  Sorsi differenti kkombinati mill-Kamra tal-Kummerċ tal-Finlandja, https://naisjohtajat.fi/wp-content/uploads/sites/28/2019/01/women-directors-and-executives-report-2018.pdf

(26)  ĠU C 133, 9.5.2013, p. 68.

(27)  Eżempju eċċellenti huwa l-programmi ta’ taħriġ u appoġġ, offruti minn WKÖ — https://www.wko.at/service/Women_in_Business.html

(28)  Women's Entrepreneurship 2020/21: Thriving Through Crisis (L-intraprenditorija tan-Nisa 2020/21: Suċċess fil-Kriżi). Ippubblikat mill-Global Entrepreneurship Research Association, London Business School, ISBN: 978-1-9160178-8-7 (mhux disponibbli bil-Malti).

(29)  Ibid.

(30)  Global Entrepreneurship Monitor.

(31)  Ara wkoll ĠU C 299, 4.10.2012, p. 24.

(32)  SME focus – Long-term strategy for the European industrial future (Fokus fuq l-SMEs – Strateġija fit-tul għall-futur industrijali Ewropew). Dipartiment Tematiku għall-Politika Ekonomika, Xjentifika u tal-Kwalità tal-Ħajja, Direttorat Ġenerali għall-Politiki Interni tal-Parlament Ewropew. Awtur: Stephanus Johannes SMIT, PE 648.776 – April 2020 (mhux disponibbli bil-Malti).

(33)  Nibnu fuq is-suġġerimenti ta’ ĠU C 242, 23.7.2015, p. 9.

(34)  https://www.schooleducationgateway.eu/mt/pub/resources/publications/policy-guidance-on-refugees.htm