Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “L-isfidi tat-telexogħol: l-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol, il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata u d-dritt għall-iskonnessjoni”

(Opinjoni esploratorja mitluba mill-Presidenza Portugiża)

(2021/C 220/01)

Relatur:

Carlos Manuel TRINDADE

Talba mill-Presidenza Portugiża tal-Kunsill	26.10.2020
Bażi legali	L-Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adottata fis-sezzjoni	11.3.2021
Adottata fil-plenarja	24.3.2021
Sessjoni plenarja Nru	559
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	221/15/20

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jirrikonoxxi li fil-kuntest tal-pandemija tal-COVID-19, it-telexogħol ikkontribwixxa biex l-ekonomija tkompli tiffunzjona u biex l-impjieg jiġi protett fl-Istati Membri differenti, billi llimita t-telf ta’ negozju. Fl-Ewropa, miljuni ta’ ħaddiema bdew jaħdmu mid-dar: madwar 40 % minnhom, skont l-estimi tal-Eurofound.

1.2.

Qabel il-pandemija, it-telexogħol ammonta għal proporzjon ħafna aktar baxx tax-xogħol kollu milli fl-Istati Uniti jew il-Ġappun (inqas minn nofs). Madankollu, il-pandemija ħaffet il-bidla lejn it-telexogħol, u saret essenzjali biex tiġi indirizzata l-kriżi tas-saħħa. Konsegwentement, in-negozji, il-ħaddiema u s-soċjetà qed jiffaċċjaw sfidi kbar. Ovvjament se jkun hemm bosta lezzjonijiet li għandhom jittieħdu mill-pandemija, li jippermettulna nagħmlu l-aħjar użu mill-opportunitajiet u neliminaw ir-riskji assoċjati mat-telexogħol.

1.3.

F’dan il-kuntest, il-KESE jirrikonoxxi l-viżjoni tal-imsieħba soċjali Ewropej fil-kuntest tal-ftehim dwar it-telexogħol tal-2002. Huwa jappella lill-imsieħba soċjali fl-Istati Membri biex ikomplu d-djalogu soċjali u n-negozjar kollettiv u biex jiddefinixxu regoli u proċessi adattati għal kull Stat Membru u għas-sitwazzjoni f’kull settur.

1.4.

Il-KESE jqis li għandhom jinstabu soluzzjonijiet li jqisu t-tranżizzjoni ekonomika lejn id-diġitalizzazzjoni, żvilupp aktar sostenibbli u t-tnaqqis tal-inugwaljanzi.

1.5.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea u lill-Istati Membri jimmonitorjaw l-implimentazzjoni tal-Ftehim tal-2002 dwar it-Telexogħol u l-Ftehim tal-2020 dwar id-Diġitalizzazzjoni. Fid-dawl tal-esperjenza miksuba mill-pandemija, ir-regolamenti eżistenti fl-UE u fl-Istati Membri jistgħu jiġu emendati u jistgħu jinħolqu regolamenti ġodda sabiex jippromovu l-aspetti pożittivi tat-telexogħol u jipproteġu d-drittijiet fundamentali tal-ħaddiema. Il-KESE josserva li l-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol, ir-riskji għas-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol, il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata, id-dritt għall-iskonnessjoni u l-effettività tad-drittijiet tax-xogħol fil-kuntest tat-telexogħol għandhom jingħataw attenzjoni partikolari. L-evoluzzjoni tat-teknoloġija u l-metodi ta’ ħidma qed jaċċelleraw u jeħtieġu li jiġi żgurat li r-regoli u l-prattiki jiġu adattati għall-kundizzjonijiet il-ġodda li se jipprevalu fil-ġejjieni.

1.6.

Il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-ħtieġa li l-Istati Membri, bil-parteċipazzjoni tal-imsieħba soċjali, jiżguraw li jkun hemm qafas nazzjonali adatt għat-telexogħol, li jiddefinixxi l-kundizzjonijiet għall-impriżi u l-ħaddiema interessati li dan jiġi adottat.

1.7.

Il-KESE jistieden lill-Istati Membri jittrasponu u jimplimentaw b’mod korrett id-Direttiva dwar il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata.

1.8.

Il-KESE jenfasizza li l-ftehimiet konklużi fl-2002 u l-2020 bejn l-imsieħba soċjali Ewropej jinkludu l-prinċipji ewlenin li jippermettu li jiġu sfruttati l-effetti pożittivi tat-telexogħol u jiġu mminimizzati l-effetti negattivi tiegħu.

1.9.

Il-KESE huwa tal-fehma li fir-rigward tar-regolamentazzjoni, l-isfidi ewlenin huma li jiġi żgurat li t-telexogħol ikun volontarju u riversibbli u li t-teleħaddiema jkollhom l-istess drittijiet individwali u kollettivi bħall-ħaddiema paragunabbli fl-impriża li jaħdmu fiha. Fost affarijiet oħra, dan għandu jkun il-każ għall-organizzazzjoni tax-xogħol, sabiex jiġi żgurat li l-ammont ta’ xogħol ikun paragunabbli. L-arranġamenti tat-telexogħol għandhom jiġu stabbiliti bil-miktub u għandhom jittieħdu miżuri speċifiċi, fejn meħtieġ, biex tiġi żgurata l-effettività tad-drittijiet tat-teleħaddiema u t-trattament ugwali fil-konfront tal-ħaddiema l-oħra, b’mod partikolari f’termini ta’ saħħa u sigurtà fuq il-post tax-xogħol.

1.10.

Il-KESE jirrikonoxxi l-importanza li jiġu definiti b’mod ċar il-kwistjonijiet kollha relatati mat-tagħmir, ir-responsabbiltajiet u l-ispejjeż qabel ma jiġi introdott it-telexogħol. Huwa jemmen li b’mod ġenerali, min iħaddem huwa responsabbli għall-forniment, l-installazzjoni u l-manutenzjoni tat-tagħmir meħtieġ għat-telexogħol. Min iħaddem għandu jkopri direttament l-ispejjeż imġarrba fit-telexogħol, b’mod partikolari dawk relatati mal-komunikazzjoni (oġġetti tal-konsum, telefon ċellulari, internet).

1.11.

Il-KESE jipproponi li, fil-kuntest tat-telexogħol, u f’konformità mal-leġiżlazzjoni Ewropea u nazzjonali dwar it-telexogħol u l-ftehimiet dwar in-negozjar kollettiv fil-livell nazzjonali, reġjonali, settorjali jew tan-negozji, l-impriżi jkunu obbligati jużaw mekkaniżmi adatti biex ikejlu s-sigħat ta’ xogħol regolari u ta’ sahra.

1.12.

Il-KESE jqis li l-metodi ta’ kontroll u ta’ reġistrazzjoni tal-ħin tax-xogħol għandhom ikunu mmirati strettament lejn dan l-għan, ikunu magħrufa mill-ħaddiema, u ma jkunux intrużivi jew jiksru l-privatezza tal-ħaddiem, filwaqt li jitqiesu l-prinċipji applikabbli tal-protezzjoni tad-data.

1.13.

Il-KESE jenfasizza li l-ħaddiema fuq telexogħol m’għandhomx ikunu żvantaġġati fil-ħajja tax-xogħol tagħhom, b’mod partikolari fir-rigward tal-iżvilupp tal-karriera professjonali tagħhom, it-taħriġ kontinwu, l-aċċess għall-informazzjoni interna tal-impriża, il-parteċipazzjoni u r-rappreżentazzjoni tat-trade unions, id-drittijiet speċifiċi tax-xogħol (il-mediċina okkupazzjonali, l-assigurazzjoni, eċċ.) u l-aċċess għal drittijiet speċifiċi oħra previsti fl-impriża.

1.14.

Il-KESE jqis li għandu jitnieda proċess konġunt bejn il-Kummissjoni Ewropea, l-ILO u l-OECD fuq il-bażi ta’ studji dwar il-konsegwenzi tat-telexogħol, bħala tħejjija għall-abbozzar ta’ konvenzjoni tal-ILO dwar it-telexogħol. Il-KESE jqis ukoll li l-kundizzjonijiet deċenti ta’ telexogħol għandhom ikunu parti mill-Aġenda tax-Xogħol Deċenti tal-ILO u l-programmi nazzjonali korrispondenti.

2.   Aspetti kunċettwali u kuntest tat-telexogħol

2.1.

Din l-Opinjoni twieġeb għall-mistoqsijiet imqajma mill-Presidenza Portugiża dwar l-isfidi tat-telexogħol f’termini ta’ organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol, bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata u d-dritt għall-iskonnessjoni, bil-ħsieb li tippromovi l-mudell soċjali Ewropew. Dawn il-kwistjonijiet jinkludu perspettiva tal-ġeneru, li se tiġi esplorata f’Opinjoni separata (SOC/662) li għandha tinqara flimkien ma’ din l-Opinjoni.

2.2.

Il-KESE japprezza x-xogħol li sar mill-Organizzazzjoni Internazzjonali tax-Xogħol (ILO) u l-Eurofound dwar il-metodi u l-kunċetti tat-telexogħol, li jippermettu li d-data titqabbel fuq livell Ewropew u internazzjonali (1).

2.3.

Meta jirreferi għal dan it-tip ta’ xogħol, il-KESE juża t-terminu “telexogħol” biex ifisser attivitajiet professjonali mwettqa mill-bogħod, lil hinn mill-bini tal-kumpanija u bl-użu ta’ tagħmir tal-ICT. Il-post fejn jitwettaq ix-xogħol u l-użu tal-ICT huma għalhekk tnejn mill-aspetti li jiddefinixxu t-telexogħol. Il-KESE jirrikonoxxi li hemm modi differenti ta’ telexogħol, skont il-liġijiet u l-prattiki nazzjonali eżistenti. Din l-Opinjoni ser tiffoka fuq it-telexogħol għall-impjegati u mhux ser tikkunsidra l-kwistjoni tal-ħaddiema li jaħdmu għal rashom, xi ħaġa li ser ikollha tiġi koperta f’Opinjoni separata fil-futur.

2.4.

It-telexogħol kien soġġett għal politiki regolatorji. Għalkemm fil-livell Ewropew u internazzjonali m’hemmx direttivi jew standards speċifiċi għat-telexogħol, l-UE għandha madankollu strumenti applikabbli, jiġifieri d-Direttiva 2003/88/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar l-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol (2), id-Direttiva tal-Kunsill 89/391/KEE dwar is-sigurtà u s-saħħa fuq ix-xogħol (3), id-Direttiva (UE) 2019/1152 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar kondizzjonijiet tax-xogħol trasparenti u prevedibbli fl-Unjoni Ewropea (4), u d-Direttiva tal-Kunsill (UE) 2019/1158 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata (5). Il-KESE jistieden lill-Istati Membri jipproċedu bit-traspożizzjoni effettiva ta’ dawn id-Direttivi.

2.5.

L-imsieħba soċjali Ewropej taw ukoll attenzjoni partikolari lil dan il-qasam. Fl-2002, l-imsieħba soċjali ffirmaw Ftehim Qafas dwar it-Telexogħol (ftehim awtonomu), iżda l-implimentazzjoni ma kinitx uniformi madwar l-Ewropa. Diversi aspetti huma enfasizzati, b’mod partikolari: in-natura volontarja tat-telexogħol; it-trattament ugwali fir-rigward ta’ ħaddiema paragunabbli fl-impriża, b’referenzi speċifiċi għall-ammont ta’ xogħol, l-aċċess għat-taħriġ u d-drittijiet kollettivi; ir-riversibbiltà, il-fatt li l-bidla għat-telexogħol ma tbiddilx l-istatus tal-impjieg tal-ħaddiem; ir-rispett tal-ħajja privata tat-teleħaddiem; il-protezzjoni tad-data; il-konformità ma’ standards ta’ saħħa u sigurtà fuq il-post tax-xogħol. Sabiex jiġi vverifikat li l-istandards tas-saħħa u s-sigurtà huma applikati b’mod korrett, min iħaddem, ir-rappreżentanti tat-trade unions/tal-ħaddiema u awtoritajiet kompetenti oħra għandu jkollhom aċċess għall-post tax-xogħol, fil-limiti tal-liġijiet u l-ftehimiet kollettivi nazzjonali. Jekk it-teleħaddiem jaħdem id-dar, dan l-aċċess huwa soġġett għal notifika u approvazzjoni minn qabel. It-teleħaddiem għandu jkollu d-dritt li jitlob żjarat ta’ spezzjoni.

2.6.

F’Ġunju 2020, l-imsieħba soċjali Ewropej ikkonkludew ftehim qafas awtonomu dwar id-diġitalizzazzjoni, li jkopri erba’ oqsma speċifiċi b’mod partikolari: il-ħiliet diġitali u l-iżgurar ta’ impjieg; it-termini ta’ konnessjoni u skonnessjoni; l-intelliġenza artifiċjali u ż-żamma tal-kontroll mill-bniedem; ir-rispett għad-dinjità tal-bniedem u l-kwistjoni tas-sorveljanza. Il-KESE jqis li huwa neċessarju li ssir valutazzjoni tar-riżultati tal-implimentazzjoni tad-dispożizzjonijiet stabbiliti f’dan il-ftehim mill-aktar fis possibbli. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni, lill-Istati Membri u lill-Imsieħba Soċjali biex jippromovu l-implimentazzjoni rapida u adatta tal-ftehim. Inizjattiva leġiżlattiva Ewropea tista’ potenzjalment titnieda taħt it-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (Artikoli 151 et seq. TFUE) u/jew fil-livell tal-Istati Membri, sabiex jiġi protett u implimentat id-dritt tal-ħaddiema li jiskonnettjaw.

2.7.

Fil-livell tal-imsieħba soċjali Ewropej, twettqet u se tkompli titwettaq ħidma importanti f’għadd sinifikanti ta’ setturi. Il-lista ta’ ftehimiet konklużi fil-qasam tat-telexogħol u d-diġitalizzazzjoni hija mehmuża ma’ dan id-dokument. Għalkemm mhix eżawrjenti, din il-lista tixhed l-isforz tad-djalogu soċjali li sar f’dan il-qasam.

2.8.

Fil-livell tal-Istati Membri, il-leġiżlazzjoni tax-xogħol tirregola ċerti aspetti rilevanti għat-telexogħol, bħat-tul u l-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol, ir-relazzjoni subordinata ta’ impjieg u s-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol, b’dispożizzjonijiet speċifiċi bħar-rekwiżit ta’ kuntratt ta’ impjieg bil-miktub. Il-Ftehim Qafas dwar it-Telexogħol kellu influwenza fuq il-kontenut tal-istandards adottati.

2.9.

It-telexogħol kien, u ser ikompli jkun, is-suġġett ta’ negozjar kollettiv u ta’ konvenzjonijiet (xi kultant tripartitiċi) stabbiliti fil-livell nazzjonali, settorjali jew tal-impriża, li l-kontenut tagħhom kien influwenzat ukoll mill-ftehim Ewropew tal-2002. Minħabba li n-negozjati ħafna drabi jsiru fil-livell tal-impriża, il-kontenut tal-ftehimiet huwa inqas magħruf (6).

2.10.

L-Istati Membri tal-Ewropa tal-Lvant huma eċċezzjoni għal din ir-realtà. Il-KESE jistieden lill-imsieħba soċjali f’dawn il-pajjiżi biex jinnegozjaw ftehimiet dwar it-telexogħol, jew biex jaġġornawhom fejn meħtieġ.

2.11.

Skont id-data mill-Istħarriġ Ewropew dwar il-Kondizzjonijiet tax-Xogħol tal-2015, il-proporzjon ta’ ħaddiema li jipprattikaw it-telexogħol kien għoli f’żewġ pajjiżi Nordiċi — id-Danimarka (37 %) u l-Iżvezja (33 %) — u fin-Netherlands (30 %), medju f’pajjiżi bħal-Lussemburgu (26 %), Franza (25 %), l-Estonja (24 %), il-Belġju (24 %) u l-Finlandja (24 %) u baxx f’nofs il-pajjiżi tal-UE, li jvarja minn 12 sa 13 % (il-Ġermanja, Spanja, il-Bulgarija, il-Litwanja, ir-Rumanija), jew saħansitra minn 7 % sa 11 % (l-Italja, iċ-Ċekja, il-Polonja, is-Slovakkja, il-Portugall u l-Ungerija). Ta’ min jinnota li, b’mod ġenerali, il-kategorija “telexogħol okkażjonali” tikkonċerna nofs it-teleħaddiema u ftit inqas minn kwart minnhom jipprattikaw it-“telexogħol regolari” (mid-dar) (7).

2.12.

Insemmu xi riżultati ta’ riċerki reċenti (8):

2.12.1.

Fl-2019, 5,4 % biss tal-impjegati fl-UE-27 ġeneralment ħadmu mid-dar, u dan il-perċentwal prattikament ma nbidilx matul l-aħħar għaxar snin; madankollu, bejn l-2009 u l-2019, il-proporzjon ta’ teleħaddiema okkażjonali żdied minn 5,2 % fl-2009 għal 9 % fl-2019. Skont studji tal-ILO, l-inċidenza tat-telexogħol (inkluż it-telexogħol “mobbli”) hija ta’ 8 % tal-forza tax-xogħol kollha tal-UE, meta mqabbla ma’ 20 % fl-Istati Uniti u 16 % fil-Ġappun (9).

2.12.2.

Il-prevalenza tat-telexogħol tvarja b’mod konsiderevoli skont is-setturi u l-professjonijiet, u hija partikolarment għolja fis-setturi tal-informazzjoni u t-teknoloġija u fis-setturi intensivi fl-għarfien, kif ukoll fost il-professjonisti bi kwalifiki għolja. L-istruttura industrijali tal-Istati Membri, id-distribuzzjoni tal-impjiegi skont id-daqs tal-impriża, ir-rata tal-impjieg indipendenti u l-ħiliet diġitali tal-ħaddiema huma wħud mill-fatturi li jispjegaw id-differenzi u l-varjazzjonijiet fl-inċidenza tat-telexogħol bejn l-Istati Membri.

2.12.3.

Id-differenzi fl-aċċess għat-telexogħol u l-protezzjoni tal-ħaddiema għandhom il-potenzjal li jżidu l-inugwaljanzi bejn il-ħaddiema, inkluż fir-rigward tad-dimensjoni tal-ġeneru li hija indirizzata fl-Opinjoni SOC/662. Jeħtieġ li tinstab soluzzjoni biex dawn jiġu rrimedjati.

2.12.4.

L-iżvilupp tal-ħiliet diġitali tal-ħaddiema huwa essenzjali biex jintlaħqu l-isfidi tal-bidla teknoloġika u tal-modi ġodda ta’ xogħol (fl-2019, it-taħriġ għall-ħiliet diġitali kopra inqas minn 25 % tal-impriżi tal-UE bħala medja — dan il-perċentwal ivarja minn 6 % fir-Rumanija għal 37 % fil-Finlandja).

2.13.

Minħabba t-tifqigħa tal-COVID-19, miljuni ta’ ħaddiema fl-Ewropa bdew jaħdmu mid-dar, u l-Eurofound tistma li madwar 40 % tal-ħaddiema bdew jaħdmu mid-dar full-time minħabba l-pandemija. Fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, dan huwa obbligatorju wara deċiżjonijiet meħuda mill-awtoritajiet pubbliċi għal raġunijiet ta’ kontroll tas-saħħa.

2.14.

Il-KESE jafferma mill-ġdid l-fehma li esprima fid-diversi Opinjonijiet tiegħu (10) dwar il-kwistjonijiet relatati mal-futur tax-xogħol, id-diġitalizzazzjoni, l-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol u l-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata.

3.   Possibbiltajiet u riskji marbuta mat-telexogħol

3.1.

Fir-rigward tal-impriżi, it-telexogħol jista’ jwassal għal żieda fil-produttività, iżda joħloq diffikultajiet għall-kultura tal-impriża u l-organizzazzjoni tax-xogħol. Mill-perspettiva tal-impriżi, l-użu tat-telexogħol għandu għanijiet multipli, b’mod partikolari (11): i. ix-xogħol jiġi organizzat fuq il-bażi tar-riżultati, billi lill-ħaddiema jagħtihom aktar awtonomija u responsabbiltà akbar f’termini ta’ riżultati; ii. żieda fil-produttività u l-effiċjenza (inqas interruzzjonijiet); iii. iffrankar fl-ispazji fil-bini u/jew fl-uffiċċji u jnaqqas l-ispejjeż assoċjati; iv. jiġi ffaċilitat l-aċċess għall-impjieg għal ċerti kategoriji ta’ ħaddiema (b’responsabbiltajiet ta’ indukrar jew li jsofru minn diżabilità motorja).

3.2.

Fir-rigward tal-ħaddiema, it-telexogħol jista’ jiffaċilita r-rikonċiljazzjoni bejn ix-xogħol u l-ħajja privata u jnaqqas l-ispejjeż assoċjati mal-ivvjaġġar għax-xogħol. B’mod ġenerali, it-telexogħol jista’ jippermetti awtonomija akbar, konċentrazzjoni aħjar u żieda fil-produttività (12). . Madankollu, l-awtonomija mhux dejjem tikkumpensa għall-effetti negattivi fuq is-saħħa u l-benesseri u tista’ saħansitra żżid l-intensità tax-xogħol meta tiġi kkombinata ma’ ammont ta’ xogħol eċċessiv u ma’ kulturi tal-impriżi orjentati lejn il-kompetizzjoni, li jimponu prestazzjonijiet għoljin li jwasslu għal ammont eċċessiv ta’ xogħol (mhux imħallas) u perjodi ta’ mistrieħ insuffiċjenti (13).

3.3.

Il-KESE jenfasizza li t-telexogħol huwa fattur pożittiv għall-iżvilupp sostenibbli u d-dekarbonizzazzjoni tal-ekonomija, kif ukoll biex tiġi ffaċilitata l-mobbiltà urbana.

3.4.

Il-KESE jinnota li bis-saħħa tat-telexogħol, l-impatt negattiv tal-pandemija tal-COVID-19 tnaqqas b’mod konsiderevoli. Iż-żieda sinifikanti tiegħu ppermettiet li bosta setturi tal-ekonomija jibqgħu jiffunzjonaw.

3.5.

Il-KESE jinnota li l-isfukar tal-limiti bejn il-ħinijiet tax-xogħol u l-mistrieħ jista’ jwassal għal żieda fin-numru ta’ sigħat attwalment maħduma, għal intensità akbar ta’ xogħol u għal diffikultajiet ta’ skonnessjoni mix-xogħol, u jista’ jaffettwa l-ħajja tal-familja. Il-kejl u l-monitoraġġ tal-ħin tax-xogħol huma sfida ewlenija għall-amministrazzjonijiet tal-ispettorati tax-xogħol tal-Istati Membri, u dan jeħtieġ li jiġi indirizzat b’mod adegwat.

3.6.

Ir-riċerka tenfasizza ċerti riskji għall-ħaddiema: dawn mhumiex biss ir-riskji assoċjati ma’ forom differenti ta’ iżolament, bħall-istress, id-depressjoni u l-ansjetà, iżda wkoll mard muskuloskeletali, uġigħ ta’ ras, eżawriment, problemi bl-irqad u fenomeni diġitali ġodda bħall-“preżenteiżmu virtwali”. L-effett tal-preżenteiżmu fuq il-ħajja tax-xogħol ivarja. Skont il-Eurofound, l-esperjenza hija negattiva għal xi ħaddiema, filwaqt li oħrajn huma kuntenti li jistgħu jaħdmu mid-dar aktar milli jmorru fil-bini ta’ min iħaddimhom meta jħossuhom ma jifilħux. Madankollu, dan m’għandux jinterferixxi mad-dritt għal-liv tal-mard. It-telexogħol joħloq ukoll diffikultajiet kbar bħall-organizzazzjoni u l-parteċipazzjoni f’attivitajiet trejdjunjonistiċi, l-inviżibilità, l-invażjoni tal-privatezza u t-tixrid tat-teleħaddiema.

3.7.

Il-KESE jinnota li hemm riskji oħra għat-telexogħol, bħal dawk relatati maċ-ċibersigurtà, li għandhom jiġu indirizzati b’mod adegwat sabiex jiġu difiżi n-negozji u tiġi protetta l-ħajja privata tat-teleħaddiema. Riskju ieħor relatat mat-telexogħol huwa l-impatt potenzjalment negattiv fuq kulturi organizzattivi eżistenti, f’unitajiet li jipproduċu oġġetti jew servizzi jew fi strutturi assoċjattivi u/jew volontarji.

3.8.

It-telexogħol jirrikjedi ħiliet tal-ICT u aċċess għal tagħmir u servizzi, kif ukoll kundizzjonijiet ta’ akkomodazzjoni u kondizzjonijiet oħra li jiffavorixxu t-telexogħol, li tqajjem il-kwistjoni tal-inugwaljanzi ekonomiċi u soċjali.

3.9.

Il-KESE jirrikonoxxi li t-telexogħol jista’ jiffaċilita l-integrazzjoni fis-suq tax-xogħol ta’ ċerti gruppi diskriminati, b’mod partikolari l-persuni b’diżabilità, in-nisa tqal u l-ġenituri waħedhom, li spiss jiffaċċjaw ostakli strutturali għall-aċċess għall-impjieg.

3.10.

Il-KESE huwa tal-fehma li fir-rigward tar-regolamentazzjoni, l-isfidi ewlenin huma li jiġi żgurat li t-telexogħol ikun volontarju u riversibbli — ħlief f’każijiet eċċezzjonali, bħall-pandemija, fejn dan ikun impost mill-awtoritajiet pubbliċi — u li t-teleħaddiema jkollhom l-istess drittijiet individwali u kollettivi bħall-ħaddiema paragunabbli fl-impriża li jaħdmu fiha; li l-arranġamenti tat-telexogħol ikunu stabbiliti bil-miktub; u li jittieħdu miżuri speċifiċi, fejn meħtieġ, biex tiġi żgurata l-effettività tad-drittijiet tat-teleħaddiema u t-trattament ugwali fil-konfront tal-ħaddiema l-oħra.

3.11.

Il-KESE jemmen li r-regolamentazzjoni tat-telexogħol tista’ tiżgura kundizzjonijiet tax-xogħol deċenti u tgħin biex jitnaqqsu l-inugwaljanzi u l-faqar fuq il-post tax-xogħol (14).

3.12.

Il-KESE jqis li min iħaddem huwa responsabbli għat-taħriġ u għall-forniment, l-installazjoni u l-manutenzjoni tat-tagħmir meħtieġ għat-telexogħol. Min iħaddem għandu jkopri direttament l-ispejjeż imġarrba fit-telexogħol, b’mod partikolari dawk relatati mal-komunikazzjoni (oġġetti tal-konsum, telefon ċellulari, internet).

3.13.

Jeħtieġ li jittieħdu l-miżuri kollha meħtieġa biex tiġi protetta d-data relatata mat-telexogħol, b’mod partikolari d-data personali tat-teleħaddiema.

3.14.

Il-KESE jinnota li, fil-maġġoranza l-kbira tan-negozji, kien hemm tkabbir qawwi fis-sistemi ta’ monitoraġġ, kontroll u segwitu tal-attività tat-teleħaddiema. Huwa jirrakkomanda li l-użu ta’ dawn l-għodod ta’ monitoraġġ għandu jqis il-prinċipji tal-protezzjoni tad-data u, jekk meħtieġ, jiġi inkwadrat minn leġiżlazzjoni Ewropea futura u/jew negozjar kollettiv fil-livell nazzjonali, reġjonali, settorjali u tan-negozji bejn l-imsieħba soċjali fl-Istati Membri.

4.   L-isfidi tat-telexogħol

4.1.   Organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol

4.1.1.

Il-KESE jinnota li r-riċerka dwar l-effetti tat-telexogħol fuq il-ħin tax-xogħol hija unanima — billi jindika l-ħinijiet twal ta’ xogħol bħala l-iżvantaġġ ewlieni ta’ din il-forma ta’ xogħol (15). It-telexogħol jippermetti lill-ħaddiem iqassam il-ġurnata tax-xogħol tiegħu u jevita li joqgħod jivvjaġġa lejn l-impriża tiegħu u lura lejn daru, iżda dan iġib miegħu ħinijiet itwal ta’ xogħol filgħaxija u fi tmiem il-ġimgħa.

4.1.2.

Il-KESE jinnota b’sodisfazzjon li l-imsieħba soċjali Ewropej reċentement qablu li skambji regolari bejn il-maniġers u l-ħaddiema u/jew ir-rappreżentanti tagħhom dwar l-ammont ta’ xogħol u l-proċessi tax-xogħol (16) huma wħud mill-miżuri li għandhom jiġu kkunsidrati bħala parti mill-proċess ta’ sħubija konġunta li huwa l-bażi tal-ftehim.

4.1.3.

Fil-fatt, studju tal-Eurofound (17) jindika li:

4.1.3.1.

Fil-kuntest tat-telexogħol “regolari”, madwar 30 % tal-ħaddiema jaħdmu kuljum jew diversi drabi fil-ġimgħa waqt il-ħin liberu tagħhom; madwar 50 % tal-ħaddiema jiġu interrotti biex iwettqu kompiti mhux previsti u xi 20 % jaħdmu aktar minn 48 siegħa fil-ġimgħa (dan il-perċentwal huwa madwar 30 % għat-teleħaddiema “mobbli” u 10 % għat-teleħaddiema “okkażjonali”).

4.1.3.2.

Fil-kuntest tat-telexogħol “regolari”, madwar 40 % tat-teleħaddiema għandhom perjodu ta' mistrieħ ta’ inqas minn 11-il siegħa (dan jikkonċerna madwar 25 % tat-teleħaddiema “okkażjonali” u madwar 60 % tat-teleħaddiema “mobbli”).

4.1.4.

L-istħarriġ tal-Eurofound juri li l-intensità tax-xogħol hija problema komuni fil-pajjiżi Ewropej (pereżempju, 37 % tal-ħaddiema jirrapportaw li huma soġġetti għal skadenzi stretti) u li din hija aktar komuni fost it-teleħaddiema, b’mod partikolari t-teleħaddiema mobbli (18).

4.1.5.

Għandhom jiġu vvalutati l-implikazzjonijiet fuq is-saħħa u l-benesseri mill-użu intensiv tal-ICT, bħal xogħol quddiem l-iskrin jew bl-ismartphones. L-effetti negattivi, li jistgħu jiġu amplifikati bit-telexogħol, huma l-pressjoni psikoloġika (l-istress), l-għeja tal-għajnejn, l-ansjetà, l-uġigħ ta’ ras, l-eżawriment, id-disturbi fl-irqad u l-mard muskuloskeletali (19).

4.1.6.

Għalkemm hemm standards Ewropej li jistgħu jkopru t-applikabbli għat-telexogħol, jeħtieġ li jiġi vvalutat jekk id-Direttiva dwar il-ħin tax-xogħol, kif ukoll id-Direttivi l-oħra msemmija fil-paragrafu 2.4, jew il-ftehim dwar it-telexogħol (tal-2002) u l-ftehim dwar id-diġitalizzazzjoni (tal-2020) humiex biżżejjed biex jipproteġu lil dawn il-ħaddiema (20). F’dan ir-rigward, il-KESE jinnota l-importanza tal-ġurisprudenza Ewropea, li skontha “(…) l-Istati Membri għandhom jimponu fuq il-persuni li jimpjegaw l-obbligu li jistabbilixxu sistema oġġettiva, affidabbli u aċċessibbli li tippermetti l-kejl tat-tul tal-ħin tax-xogħol ta’ kuljum maħdum minn kull ħaddiem” (21). Il-KESE jinnota li huma l-Istati Membri li għandhom jiddeterminaw l-arranġamenti speċifiċi għall-implimentazzjoni ta’ sistema bħal din, filwaqt li jqisu, fost l-oħrajn, id-differenzi bejn is-setturi u l-attivitajiet (22).

4.1.7.

Fid-dawl ta’ dan, il-KESE jipproponi li, fil-kuntest tat-telexogħol, u konformità mal-leġiżlazzjoni Ewropea u nazzjonali dwar it-telexogħol u l-ftehimiet dwar negozjar kollettiv fil-livell reġjonali, settorjali jew tan-negozji, l-impriżi jkunu obbligati jużaw mekkaniżmi xierqa biex ikejlu s-sigħat ta’ xogħol regolari u ta' sahra.

4.1.8.

Il-KESE jqis li t-trattament ugwali fil-konfront ta’ ħaddiema paragunabbli fl-istess impriża japplika wkoll għas-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol, għall-organizzazzjoni tax-xogħol b’tali mod li jiggarantixxu ammonti ta’ xogħol paragunabbli u d-dritt tat-trade unions/tar-rappreżentanti tal-ħaddiema li jkollhom aċċess għall-post tat-telexogħol, fil-limiti tal-leġiżlazzjonijiet u l-ftehimiet kollettivi nazzjonali.

4.1.9.

It-teleħaddiema ma għandhomx ikunu żvantaġġati fil-ħajja tax-xogħol tagħhom, b’mod partikolari fir-rigward tal-iżvilupp tal-karriera professjonali tagħhom, it-taħriġ kontinwu, l-aċċess għall-informazzjoni interna tal-impriża, il-parteċipazzjoni u r-rappreżentazzjoni tat-trade unions, id-drittijiet speċifiċi tax-xogħol (il-mediċina okkupazzjonali, l-assigurazzjoni, eċċ.) u l-aċċess għal drittijiet speċifiċi oħra previsti fl-impriża.

4.2.   Il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata

4.2.1.

Wieħed mill-ixpruni tal-iżvilupp tat-telexogħol huwa l-konvinzjoni li din il-forma ta’ xogħol tidher li tippermetti bilanċ aħjar bejn ix-xogħol u l-ħajja privata, żieda fil-produttività u l-lealtà tal-persunal, u tnaqqis fir-rotazzjoni tal-impjegati. Madankollu, peress li huwa diffiċli li jsiru konklużjonijiet definittivi dwar l-effetti tat-telexogħol fuq id-dinja tax-xogħol abbażi tar-riċerka attwali dwar is-suġġett, jista’ jkun li r-realtà hija ħafna aktar kumplessa u ambigwa, u saħansitra anke kontradittorja, fir-rigward ta’ din ir-reċiproċità potenzjali li tibbenefika lill-ħaddiema u għal min iħaddem (23)..

4.2.2.

Il-KESE jinnota li hemm kontradizzjoni bejn iż-żieda fil-flessibbiltà tas-sigħat tax-xogħol u l-objettiv ta’ xogħol deċenti rakkomandat mill-ILO.

4.2.3.

Fir-rigward tal-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata, il-KESE jemmen li l-effetti negattivi huma amplifikati għat-teleħaddiema Huma jvarjaw ukoll skont il-karatteristiċi individwali tal-ħaddiem, il-kultura u l-organizzazzjoni tax-xogħol (24). Il-KESE jqis li t-traspożizzjoni effettiva tad-direttiva li tirregola din il-kwistjoni bla dubju ser twassal għal titjib tal-kundizzjonijiet tax-xogħol tat-teleħaddiema (25). Il-KESE jistieden lill-Istati Membri jittrasponu u jimplimentaw b’mod korrett din id-Direttiva.

4.2.4.

Il-KESE jinnota li l-effetti tat-telexogħol fuq il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata huma ferm ambigwi, saħansitra kontradittorji, u jeħtieġu riċerka aktar fil-fond dwar il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata (26).

4.2.5.

Il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-ħtieġa ta’ taħriġ adegwat tal-ħaddiema u l-maniġers bażiċi dwar il-prattiki tajba fil-ġestjoni tat-telexogħol u dwar il-konformità mar-regoli ġuridiċi u kuntrattwali, b’mod partikolari fir-rigward tal-promozzjoni tal-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata.

4.2.6.

Il-KESE jistieden lill-Istati Membri jagħmlu investimenti adegwati fil-ħolqien u/jew l-iżvilupp ta’ servizzi soċjali ta’ kwalità għolja u aċċessibbli b’mod universali għall-anzjani u t-tfal u li jistgħu jikkontribwixxu għall-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata.

4.3.   Id-dritt għall-iskonnessjoni

4.3.1.

Il-KESE huwa konxju li kultura “dejjem mixgħula”, li tkun konnessa kontinwament u nuqqas ta’ mistrieħ toħloq riskji fiżiċi u psikosoċjali sinifikanti għat-teleħaddiema (27). Il-konnessjoni tfisser li jsir diffiċli li jiġu rrispettati l-limiti bejn ix-xogħol imħallas u l-ħajja privata.

4.3.2.

Fir-rigward tad-dritt għall-iskonnessjoni, reċentement tnedew politiki tal-Istati Membri — anke jekk isegwu approċċi differenti — u/jew azzjonijiet tal-imsieħba soċjali u l-impriżi biex jiġu limitati dawn l-effetti negattivi u biex il-ħaddiema jiġu protetti matul il-ħin liberu tagħhom.

4.3.3.

Il-konnessjoni kontinwa għandha konsegwenzi negattivi. Huma n-nisa li jbatu l-aktar, peress li normalment jieħdu ħsieb xogħol domestiku bla ħlas u jieħdu ħsieb it-tfal, l-anzjani u l-morda (28).

4.3.4.

Il-leġiżlazzjoni tkopri l-biċċa l-kbira tas-suġġetti relatati mat-telexogħol, u għalhekk l-implimentazzjoni effettiva tagħha għadha rilevanti ħafna. Il-ftehim qafas dwar id-diġitalizzazzjoni ffirmat fil-livell Ewropew f’Ġunju 2020 jirrigwarda b’mod partikolari r-regoli dwar id-dritt għall-iskonnessjoni, il-konformità mad-dispożizzjonijiet relatati mal-ħin tax-xogħol fil-leġiżlazzjoni u l-ftehimiet kollettivi, kif ukoll dispożizzjonijiet kuntrattwali oħra, u l-ħaddiem m’għandux jiġi kkuntattjat minn min iħaddmu barra l-ħinijiet tax-xogħol. Il-KESE jinnota li dan il-ftehim huwa fil-fażi ta’ implimentazzjoni mill-imsieħba soċjali fil-livell tal-Istati Membri. Madankollu, tibqa’ possibbli inizjattiva leġiżlattiva taħt it-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (Artikolu 151 et seq TFUE) sabiex jiġi protett u implimentat id-dritt tal-ħaddiema li jiskonnettjaw, u b’hekk jitnaqqas id-deterjorament fil-kundizzjonijiet ta’ xogħol tagħhom.

4.3.5.

Hemm fehmiet differenti dwar l-istabbiliment ta’ dritt ta’ skonnessjoni fl-Istati Membri (29). Erba’ pajjiżi (il-Belġju, Spanja, Franza u l-Italja) adottaw leġiżlazzjoni speċifika. Żewġ pajjiżi oħra jew iddiskutew abbozz ta’ leġiżlazzjoni (il-Portugall) jew kellhom proċess ta’ konsultazzjoni (in-Netherlands) iżda ma ġiet adottata l-ebda leġiżlazzjoni speċifika. Fi Stati Membri oħra, il-fehmiet huma diverġenti: f’xi każijiet, it-trejdjunjins jitolbu leġiżlazzjoni speċifika minħabba li l-liġijiet eżistenti mhumiex meqjusa suffiċjenti; f’oħrajn in-negozjar kollettiv huwa meqjus bħala l-aħjar forma ta’ regolamentazzjoni u f’oħrajn huwa argumentat li l-leġiżlazzjoni li tirregola l-ħin tax-xogħol hija biżżejjed.

4.3.6.

Fid-dawl ta’ din is-sitwazzjoni, il-KESE jilqa’ r-riżoluzzjoni adottata mill-Parlament Ewropew fil-21 ta’ Jannar 2021 kif ikkunsidrata mill-Kummissjoni Ewropea fil-Pjan ta’ Azzjoni dwar il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali tal-4 ta’ Marzu taħt il-kapitolu dwar it-telexogħol u d-dritt ta’ skonnessjoni (30). F’dan il-qafas, il-KESE jqis li d-dritt ta’ skonnessjoni għandu jiġi indirizzat kif xieraq fil-Pjan ta’ Azzjoni tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali.

4.3.7.

Il-KESE jenfasizza li, fir-rigward tad-dritt għall-iskonnessjoni, is-sahra mhijiex fiha nnifisha problema, sakemm tikkonforma mar-regoli stabbiliti, b’mod partikolari fir-rigward tan-numru massimu ta’ sigħat permessi, u li jiġi żgurat li x-xogħol kollu mwettaq jiġi remunerat skont il-qafas legali ta’ kull pajjiż.

5.   Azzjonijiet mill-Kummissjoni Ewropea, l-Istati Membri u l-imsieħba soċjali

5.1.

Il-KESE jisħaq fuq il-ħtieġa ta’ aktar informazzjoni statistika u ta’ kwalità aħjar, kif ukoll ta’ aktar riċerka dwar it-telexogħol, sabiex jiġu identifikati l-aħjar prattiki u jiġi analizzat l-impatt tagħhom fuq il-ħajja tal-ħaddiema, l-impriżi u s-soċjetà. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni ttejjeb ir-riċerka fil-qasam tat-telexogħol u l-effetti tiegħu, tippromovi l-iskambju ta’ prattiki tajba bejn l-Istati Membri dwar l-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol, il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata u d-dritt għall-iskonnessjoni u, fl-aħħar, tappoġġja l-iżvilupp tat-tranżizzjoni meħtieġa f’termini ta’ ħiliet, filwaqt li tirrispetta d-djalogu soċjali u n-negozjar kollettiv bejn l-imsieħba soċjali f’livelli differenti.

5.2.

Il-KESE jenfasizza li l-ftehimiet tal-2002 u l-2020 jinkludu l-prinċipji ewlenin li jippermettu li jiġu sfruttati l-effetti pożittivi tat-telexogħol u jiġu mminimizzati l-effetti negattivi tiegħu.

5.3.

Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni Ewropea u lill-Istati Membri jimmonitorjaw l-implimentazzjoni tal-ftehimiet tal-2002 u tal-2020, jekk meħtieġ jadattaw ir-regoli eżistenti abbażi tal-esperjenza tal-pandemija, u jiżviluppaw oħrajn ġodda, sabiex jippromovu l-elementi pożittivi tat-telexogħol u jipproteġu d-drittijiet fundamentali tal-ħaddiema. L-evoluzzjoni tat-teknoloġija u l-metodi ta’ ħidma qed jaċċelleraw u jeħtieġu li jiġi żgurat li r-regoli u l-prattiki jiġu adattati għall-kundizzjonijiet il-ġodda li se jipprevalu fil-ġejjieni.

5.4.

Il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-ħtieġa li l-Istati Membri, bil-parteċipazzjoni tal-imsieħba soċjali, jiżguraw li jkun hemm qafas nazzjonali adatt għat-telexogħol, li jiddefinixxi l-kundizzjonijiet għall-impriżi u l-ħaddiema interessati fl-adozzjoni tiegħu, fid-dawl tal-ftehimiet imsemmija qabel.

5.5.

B’mod partikolari, l-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol, ir-riskji għas-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol, il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata, id-dritt għall-iskonnessjoni u l-effettività tad-drittijiet tax-xogħol fil-kuntest tat-telexogħol għandhom jingħataw attenzjoni partikolari.

5.6.

Il-KESE huwa konvint li l-problemi relatati mat-telexogħol għandhom jiġu indirizzati fil-qafas tal-prinċipji tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali u l-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli tan-Nazzjonijiet Uniti.

5.7.

Il-KESE jemmen li l-parteċipazzjoni u l-assoċjazzjoni tal-imsieħba soċjali fil-livelli kollha, inkluż permezz tan-negozjar kollettiv, huma essenzjali biex jinstabu soluzzjonijiet ibbilanċjati, dinjitużi u ġusti.

5.8.

Il-KESE jqis li għandu jitnieda proċess konġunt bejn il-Kummissjoni Ewropea, l-ILO u l-OECD fuq il-bażi ta’ studji dwar il-konsegwenzi tat-telexogħol, bħala tħejjija għall-abbozzar ta’ konvenzjoni tal-ILO dwar it-telexogħol. Il-KESE jqis ukoll li l-kundizzjonijiet deċenti ta’ telexogħol għandhom ikunu parti mill-Aġenda tax-Xogħol Deċenti tal-ILO u l-programmi nazzjonali korrispondenti.

---

(1)  Alex Soojung-Kim Pang (2017) Rest — Why you get more done when you work less (Penguin Life, 2018).

(2)  ĠU L 299, 18.11.2003, p. 9.

(3)  ĠU L 183, 29.6.1989, p. 1.

(4)  ĠU L 186, 11.7.2019, p. 105.

(5)  ĠU L 188, 12.7.2019, p. 79.

(6)  Eurofound u ILO, Working anytime, anywhere: The effects on the world of work (2017), (Naħdmu kull ħin u kullimkien: L-effetti fuq id-dinja tax-xogħol), 2017, p. 51-54. (Dan id-dokument huwa msemmi hawn taħt bħala “Eurofound u ILO (2017)”.)

(7)  Il-Kummissjoni Ewropea, Telework in the EU before and after the COVID-19: were we were, where we head to (It-telexogħol fl-UE qabel u wara l-COVID-19: fejn ninsabu, fejn sejrin), Science for Policy Briefs, 2020.

(8)  Idem.

(9)  ILO, Telework in the 21st century, 2019, p. 294 (It-telexogħol fis-seklu 21).

(10)  ĠU C 129, 11.4.2018, p. 44, ĠU C 197, 8.6.2018, p. 45, ĠU C 237, 6.7.2018, p. 8, ĠU C 367, 10.10.2018, p. 15, ĠU C 440, 6.12.2018, p. 37, ĠU C 232, 14.7.2020, p. 18.

(11)  Eurofound u ILO 2017, p. 51.

(12)  Eurofound, Telework and ICT-based mobile work: flexible working in the digital age (It-telexogħol u x-xogħol mobbli abbażi tal-ICT: xogħol flessibbli fl-era diġitali), 2020, p. 53 (Dan id-dokument huwa msemmi hawn taħt bħala “Eurofound (2020)”.)

(13)  Eurofound u ILO 2017, p. 40.

(14)  Ara r-riżoluzzjoni reċenti adottata mill-Parlament Ewropew.

(15)  It-telexogħol fis-seklu 21, ILO, 2019, p. 298.

(16)  Ftehim Qafas tal-imsieħba soċjali Ewropej dwar id-diġitalizzazzjoni, Ġunju 2020, p. 10 (mhux disponbbli bil-Malti).

(17)  Further exploring the working conditions of ICT-based mobile workers and home-based teleworkers, Dokument ta’ ħidma, 2020, pp. 23-33.

(18)  Eurofound 6th European Working Conditions Survey, Overview report (Is-Sitt Stħarriġ Ewropew dwar il-Kundizzjonijiet tax-Xogħol, rapport b’ħarsa ġenerali), 2016, p. 47-51. Ara wkoll in-nota preċedenti f’qiegħ il-paġna.

(19)  Dwar il-konsegwenzi tat-telexogħol għas-saħħa u l-benesseri, ara: Eurofound 2020, pp. 27-35.

(20)  Eurofound 2020, p. 54.

(21)  Sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea, il-Kawża C-55/18, ECLI: EU:C:2019:402, punt 60. Rigward it-telexogħol, ara wkoll il-bqija tal-ġurisprudenza: C-518/15; C-344/19; C-580/19; C-214/20; C-84/94.

(22)  Idem kawża C-55/18, ECLI: EU 2019: paragrafu 63.

(23)  It-telexogħol fis-seklu 21, ILO, 2019, p. 302.

(24)  Sors prinċipali: Eurofound 2020, pp. 13-26.

(25)  Eurofound 2020, p. 54.

(26)  Eurofound u ILO 2017, p. 33 u p. 40.

(27)  Eurofound u ILO 2017, p. 37.

(28)  Ara l-Opinjoni tal-KESE SOC/662 (ara l-paġna 13 ta’ dan il-Ġurnal Uffiċjali).

(29)  Sors prinċipali: Eurofound 2020, pp. 13-26.

(30)  Ara r-riżoluzzjoni reċenti adottata mill-Parlament Ewropew.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “It-telexogħol u l-ugwaljanza bejn il-ġeneri — kundizzjonijiet sabiex it-telexogħol ma jaggravax id-distribuzzjoni inugwali bejn in-nisa u l-irġiel fir-rigward tal-kura domestika u tax-xogħol domestiku mhux imħallsin u sabiex jixpruna l-promozzjoni tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri”

(Opinjoni esploratorja mitluba mill-Presidenza Portugiża)

(2021/C 220/02)

Relatur:	Milena ANGELOVA
Korelatur:	Erika KOLLER

Talba mill-Presidenza Portugiża tal-Kunsill tal-Ewropa	Ittra tas-26.10.2020
Bażi legali	Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adottata fis-sezzjoni	11.3.2021
Adottata fil-plenarja	24.3.2021
Sessjoni plenarja Nru	559
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	219/10/18

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Għalkemm it-telexogħol huwa forma ta’ xogħol magħruf sew, l-użu tiegħu ngħata spinta sostanzjali b’konsegwenza tal-pandemija tal-COVID-19, li wassal biex aktar minn terz tal-ħaddiema jaħdmu mid-dar, b’perċentwal akbar ta’ nisa milli rġiel (1). Peress li n-nisa ġeneralment jieħdu ħsieb ix-xogħol ta’ kura u dak domestiku, huma kienu jqisu t-telexogħol bħala l-uniku possibbiltà biex jikkombinaw dan ix-xogħol mhux imħallas mal-impjieg imħallas. Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jixtieq jiġbed l-attenzjoni għar-riskju li t-telexogħol jintuża bħala possibbiltà biex jittieħed il-piż doppju ta’ xogħol imħallas u mhux imħallas. Għalhekk, il-KESE jilqa’ l-kampanja tal-Kummissjoni Ewropea (KE) dwar il-ġlieda kontra l-isterjotipi marbuta mal-ġeneru (2), itenni l-ħtieġa għal bidla kulturali u għat-tneħħija ta’ kwalunkwe ostaklu strutturali sabiex tinkiseb distribuzzjoni aktar ugwali tax-xogħol domestiku mhux imħallas, u jħeġġeġ lill-Istati Membri jimplimentaw minnufih u b’mod effiċjenti d-Direttiva dwar il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata.

1.2.

Peress li l-kundizzjonijiet tal-pandemija huma eċċezzjonali, jeħtieġ li jiġu evalwati r-rabtiet bejn it-telexogħol u l-ugwaljanza bejn il-ġeneri permezz ta’ perspettiva aktar ġenerali u fit-tul. Matul il-pandemija, fejn possibbli, it-telexogħol kien obbligatorju bħala miżura ta’ protezzjoni tas-saħħa, u akkumpanjat minn ħafna karatteristiċi eċċezzjonali u restrittivi. F’kundizzjonijiet normali, it-telexogħol normalment isir b’mod volontarju, bil-ħsieb li x-xogħol ikun jista’ jiġi organizzat b’mod li jissodisfa bl-aħjar mod l-objettivi u l-ħtiġijiet ġenerali tal-kumpaniji u l-organizzazzjonijiet, filwaqt li jkopri kemm il-ħtiġijiet ta’ min iħaddem kif ukoll tal-ħaddiema u jirrispetta l-qafas legali u normattiv tal-UE u dak nazzjonali (3), kif ukoll il-kisbiet tad-djalogu soċjali, bl-arranġamenti prattiċi kollha stabbiliti bħala parti mill-ftehimiet tax-xogħol u kollettivi.

1.3.

It-telexogħol jipprovdi bosta opportunitajiet biex jikkontribwixxi għall-ugwaljanza bejn il-ġeneri, pereżempju: parteċipazzjoni mtejba fis-suq tax-xogħol, żieda fil-flessibbiltà fl-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol u fil-kombinazzjoni ta’ responsabbiltajiet ta’ kura mhux imħallsa ma’ impjieg bi ħlas, li tista’ ttejjeb il-parteċipazzjoni fis-suq tax-xogħol; gwadanji fil-produttività permezz ta’ prestazzjoni ogħla; tqabbil spazjali aħjar bejn id-domanda u l-provvista ta’ ħaddiema mingħajr il-ħtieġa ta’ ċaqliq lejn post ieħor; iffrankar ta’ ħin u spejjeż minħabba l-eliminazzjoni jew it-tnaqqis tal-ivvjaġġar lejn ix-xogħol u lura, eċċ. Fl-istess ħin, it-telexogħol jippreżenta xi riskji, bħal sfidi possibbli relatati: mal-possibbiltà li l-ħaddiem isir inviżibbli fil-komunità tax-xogħol; mal-esklużjoni mill-istrutturi ta’ appoġġ formali u informali, il-kuntatt personali mal-kollegi u l-aċċess għall-informazzjoni, il-promozzjoni u l-opportunitajiet ta’ taħriġ; mad-deterjorament possibbli tal-inugwaljanzi bejn il-ġeneri u ż-żieda fir-riskju ta’ vjolenza u fastidju. Għan-nisa, dan jista’ jaggrava l-inugwaljanzi eżistenti bejn il-ġeneri. Il-mitigazzjoni ta’ tali riskji b’suċċess tirrikjedi analiżi tal-ġeneru adegwata — peress li anke politiki li jistgħu jidhru newtrali għall-ġeneru jistgħu, fir-realtà, ma jkunux sensittivi għall-perspettivi tal-ġeneru u jaffettwaw lin-nisa b’mod negattiv — għaldaqstant, irid isir kull sforz biex ikun hemm impatt pożittiv.

1.4.

Il-KESE jieħu nota tal-qafas legali u addizzjonali eżistenti rilevanti għat-telexogħol. Dan jinkludi d-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol, id-Direttiva dwar is-Saħħa u s-Sigurtà fuq il-post tax-xogħol, id-Direttiva dwar il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata, u l-Ftehimiet Qafas Awtonomi tal-imsieħba soċjali Ewropej dwar it-Telexogħol 2002 u dwar id-Diġitalizzazzjoni 2020. Huwa jinnota wkoll li m’hemm l-ebda qafas Ewropew konsolidat dwar it-telexogħol. Il-Parlament Ewropew indika li “qafas leġiżlattiv bil-ħsieb li jiġu regolati l-kundizzjonijiet tat-telexogħol madwar l-UE huwa meħtieġ biex jiġu żgurati kundizzjonijiet ta’ xogħol u ta’ impjieg deċenti fl-ekonomija diġitali, u b’hekk jikkontribwixxi għat-tnaqqis tal-inugwaljanzi u biex tiġi indirizzata l-kwistjoni tal-faqar fost dawk li jaħdmu”. Għalhekk, il-KESE jirrakkomanda valutazzjoni tar-regoli eżistenti biex tiġi ddeterminata l-effettività tagħhom fid-dawl tal-espansjoni rapida tat-telexogħol, l-għarfien dwar riskji ġodda, u t-tagħlimiet meħuda. B’mod partikolari, huwa jħeġġeġ lill-imsieħba soċjali biex jirrevedu l-Ftehim Qafas tal-2002 dwar it-Telexogħol u jagħtuh impetu ġdid.

1.5.

L-imsieħba soċjali jista’ jkollhom rwol sinifikanti fl-avvanz tat-telexogħol b’mod li jikkontribwixxi għall-ugwaljanza bejn il-ġeneri, jippromovi l-benessri fuq il-post tax-xogħol u l-produttività, pereżempju permezz tan-negozjar kollettiv. Meta titqies il-varjetà wiesgħa tal-postijiet tax-xogħol, l-aħjar riżultati jistgħu jinkisbu permezz ta’ miżuri mfassla apposta fil-livell tal-intrapriża u tal-post tax-xogħol. Għalkemm huwa f’idejn l-impjegaturi li jiddeċiedu dwar l-organizzazzjoni tax-xogħol, id-djalogu soċjali huwa mezz essenzjali fil-postijiet tax-xogħol sabiex jiġu indirizzati kwistjonijiet bħall-pagi, il-ħin tax-xogħol, il-modalitajiet tal-konnettività, is-saħħa u s-sikurezza, u t-taħriġ u l-iżvilupp tal-ħiliet fil-kuntest tat-telexogħol.

1.6.

Il-prerekwiżiti bażiċi ta’ telexogħol newtrali għall-ġeneru jinkludu l-aċċessibbiltà tat-teknoloġiji, tal-faċilitajiet u tal-ħiliet meħtieġa. Il-KESE jtenni l-appell tiegħu għall-investiment fl-infrastruttura u l-konnessjonijiet diġitali għal kulħadd, inklużi l-ispazji lokali kondiviżi li jiffaċilitaw it-telexogħol barra mid-dar, kif ukoll it-tisħiħ tal-ħiliet diġitali, filwaqt li tingħata attenzjoni speċjali għan-nisa, sabiex dawn ikunu jistgħu jipparteċipaw bis-sħiħ fis-swieq tax-xogħol u tiġi indirizzata kwalunkwe forma ta’ distakk diġitali (4).

1.7.

Id-disponibbiltà, l-aċċessibbiltà u l-affordabbiltà tal-infrastruttura u s-servizzi ta’ kura għat-tfal, għall-persuni bi bżonnijiet speċjali u għall-anzjani huma prerekwiżit kruċjali ieħor għall-ugwaljanza bejn il-ġeneri fil-qasam tat-telexogħol u x-xogħol b’mod ġenerali. Il-KESE jappella għal “Ftehim ta’ Kura għall-Ewropa”, li jiżgura l-provvista ta’ servizzi ta’ kwalità ogħla għal kulħadd matul iċ-ċiklu tal-ħajja. Iħeġġeġ lill-Istati Membri jiżguraw u jinvestu fid-disponibbiltà ta’ servizzi ta’ kura ta’ kwalità għolja, affordabbli, aċċessibbli u varjati sabiex jirrispondu għal diversi domandi u sitwazzjonijiet.

1.8.

It-telexogħol iġib miegħu r-riskju li l-ħaddiem isir inviżibbli fil-komunità tax-xogħol, filwaqt li jitlef l-istrutturi ta’ appoġġ formali u informali, il-kuntatti personali mal-kollegi u l-aċċess għall-informazzjoni. Dan jista’ jwassal biex ma jitqiesux għall-promozzjoni u għat-taħriġ u għal nuqqas ta’ informazzjoni importanti dwar il-pagi u d-drittijiet eżistenti tal-ħaddiema. Għan-nisa, dan jista’ jirriskja li jaggrava l-inugwaljanzi eżistenti bejn il-ġeneri bħad-differenza bejn il-ġeneri fil-pagi. Id-Direttiva proposta dwar it-trasparenza fil-pagi, ippubblikata mill-Kummissjoni Ewropea fl-4 ta’ Marzu 2021, tista’ tkun mezz importanti biex jiġi indirizzat in-nuqqas ta’ informazzjoni minħabba l-inviżibbiltà.

1.9.

Sabiex is-settur privat jiġi mħeġġeġ u jkun jista’ jaġġorna u jinvesti f’metodi ġodda u joħloq impjiegi ġodda għal impjieg inklużiv, huwa essenzjali li l-UE tipprovdi kundizzjonijiet favorevoli għall-intraprenditorija u għan-negozju, u tippromovi d-diġitalizzazzjoni — speċjalment għall-mikrointrapriżi u l-SMEs. Bl-istess mod, is-settur pubbliku huwa impjegatur sinifikanti, u huwa meħtieġ investiment adegwat biex jiġu żgurati kundizzjonijiet tax-xogħol deċenti u modernizzazzjoni tal-infrastruttura sabiex jintlaħqu l-objettivi tat-trasformazzjoni diġitali. Kooperazzjoni mill-qrib u bla xkiel bejn is-settur pubbliku u privat hija wkoll meħtieġa fil-livell prattiku, fl-oqsma tal-infrastruttura diġitali, tal-edukazzjoni u t-taħriġ, tas-servizzi tas-saħħa u dawk soċjali, u tar-riċerka u l-innovazzjoni.

1.10.

Il-KESE jappella għal riċerka dwar l-implikazzjonijiet fuq il-ġeneru u l-prerekwiżiti tat-telexogħol taħt kundizzjonijiet li mhumiex iddominati mill-pandemija, u li tqis l-iżviluppi fit-tul f’setturi differenti tal-ekonomija u tas-soċjetà kif ukoll il-ġbir u t-tixrid ta’ prattiki tajba eżistenti madwar l-UE. Dan jippermetti approċċ li jqis il-perspettiva tal-ġeneru fil-kisba tal-innovazzjoni teknoloġika u soċjali meħtieġa biex jiġi żgurat li t-telexogħol jikkontribwixxi għall-promozzjoni tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri (5).

1.11.

Peress li t-tradizzjonijiet tas-soċjetà u l-attitudnijiet tal-individwi jiddeterminaw l-implikazzjonijiet tat-telexogħol fuq l-ugwaljanza bejn il-ġeneri, il-KESE jappella għal azzjonijiet u kampanji immirati biex jitnaqqas u jitneħħa l-ħsieb sterjotipat. Il-KESE jħeġġeġ lill-imsieħba soċjali u lill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili fil-livell tal-UE u dak nazzjonali biex ikollhom rwol attiv fil-promozzjoni ta’ rwoli tal-familja mhux sterjotipati u għażliet mhux sterjotipati ta’ nisa u rġiel fir-rigward tal-istudji, tal-professjonijiet u tal-impjiegi.

1.12.

Il-KESE jistieden lil dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet fil-livell tal-UE u dak nazzjonali, fi djalogu u kooperazzjoni mal-imsieħba soċjali, sabiex jagħmlu kull sforz biex jiġġieldu kull forma ta’ vjolenza kontra n-nisa — inkluż fuq il-post tax-xogħol, id-dar u online; u jistieden lill-Istati Membri jirratifikaw malajr il-Konvenzjoni dwar il-Vjolenza u l-Fastidju, 2019 (Nru 190) tal-Organizzazzjoni Internazzjonali tax-Xogħol (ILO) u l-Konvenzjoni ta’ Istanbul.

2.   Kummenti ġenerali

2.1.

Il-KESE jilqa’ l-inizjattiva tal-Presidenza Portugiża li titlob żewġ Opinjonijiet esploratorji, li se jikkomplementaw lil xulxin, bil-għan li ssir analiżi aktar fil-fond tat-telexogħol billi jittieħed kont tat-tagħlimiet meħuda matul il-pandemija. Dan jista’ wkoll jiggwida aħjar l-implimentazzjoni tad-Direttiva dwar il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata u jinkoraġġixxi kundizzjonijiet tal-aħjar prattika għall-adozzjoni tat-telexogħol. Dawn l-Opinjonijiet se jikkontribwixxu għall-abbozz futur ta’ Konklużjonijiet tal-Kunsill matul l-ewwel nofs tal-2021.

2.2.

Id-diġitalizzazzjoni rapida tal-ekonomija u tas-soċjetà, li ġiet aċċellerata b’mod sostanzjali mill-pandemija tal-COVID-19, tat spinta lill-użu tat-telexogħol, li wasslet sabiex f’Lulju 2020, 34 % tal-impjegati jaħdmu kompletament mid-dar, u 14 % jaħdmu parzjalment mid-dar (6). Filwaqt li l-pandemija tippermetti għarfien dwar il-firxa kbira tat-telexogħol, jeħtieġ li tingħata attenzjoni għall-kundizzjonijiet normali tax-xogħol tat-telexogħol mhux affettwati mill-pandemija.

2.3.

Għalkemm l-ugwaljanza bejn il-ġeneri tiddependi minn ħafna fatturi, u t-telexogħol għandu diversi impatti ekonomiċi u soċjali oħra minbarra dawk li jirrigwardaw l-ugwaljanza bejn il-ġeneri; din l-Opinjoni esploratorja tqis b’mod speċifiku r-rabtiet bejn it-telexogħol u l-ugwaljanza bejn il-ġeneri, kif mitlub mill-Presidenza Portugiża. L-objettiv huwa li jinstabu modi kif it-telexogħol isir wieħed mill-muturi għall-promozzjoni tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri u jiġi evitat li tiġi aggravata d-distribuzzjoni inugwali tal-kura u x-xogħol domestiku mhux imħallsin bejn in-nisa u l-irġiel, peress li t-telexogħol jista’ jkollu kemm benefiċċji kif ukoll riskji fir-rigward tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri. Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa għall-integrazzjoni tal-perspettiva tal-ġeneri fit-tfassil tal-politika bil-għan li tgħin biex jittaffew ir-riskji u jinħatfu l-opportunitajiet.

2.4.

L-użu tal-potenzjal tat-telexogħol filwaqt li jittaffew ir-riskji relatati jikkontribwixxi għall-preservazzjoni tal-kisbiet globali fil-qasam tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri (7). Anke jekk l-irġiel għandhom probabbiltà ogħla li jaħdmu xogħol mobbli barra mill-bini tal-impjegatur meta mqabblin man-nisa, in-nisa jwettqu aktar telexogħol mid-dar fuq bażi regolari mill-irġiel. Dan jista’ jiġi spjegat sa ċertu punt mir-rwoli tal-ġeneri speċifiċi għall-pajjiż u għall-kultura u l-mudelli tal-ħajja tax-xogħol u tal-familja (8). In-nisa ġeneralment jagħmlu l-biċċa l-kbira tax-xogħol ta’ kura mhux imħallas fid-dar (9), u minkejja l-fatt li dan huwa parti vitali mill-ħajja soċjoekonomika, dan mhuwiex rikonoxxut bħala tali. Għalkemm it-telexogħol jista’ jikkontribwixxi għal bilanċ aħjar bejn ix-xogħol u l-ħajja privata, dan jippreżenta wkoll riskji li jiżdied il-piż fuq in-nisa biex jagħmlu parti saħansitra akbar tax-xogħol domestiku mhux imħallas, filwaqt li jiġu esposti għal riskji oħra bħal vjolenza domestika u online jew riskju li jitilfu opportunitajiet relatati mal-karriera tagħhom.

2.5.

Kemm is-soċjetà inġenerali kif ukoll in-negozji jeħtiġilhom jagħmlu dak kollu possibbli biex iġibu fix-xejn dawn l-isterjotipi marbuta mal-ġeneru u jirrikonoxxu lin-nisa bħala ħaddiema fihom infushom lil hinn mill-ħafna rwoli u kwalitajiet oħra tagħhom. Il-kost ekonomiku u dak soċjali ta’ dawn il-preġudizzji għas-soċjetà huwa kbir ħafna. L-imsieħba soċjali u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili fis-setturi kollha għandhom ikunu jistgħu jaġixxu bħala mexxejja dwar din il-kwistjoni, li hija essenzjali għad-drittijiet tal-bniedem u għad-drittijiet tan-nisa, iżda wkoll għall-ekonomija Ewropea (10).

2.6.

Fl-evalwazzjoni tal-impatti tat-telexogħol, huwa importanti li jiġi osservat li l-implikazzjonijiet fi żmien il-pandemija jistgħu jvarjaw b’mod konsiderevoli minn dawk f’kundizzjonijiet normali. X’aktarx li kemm il-benefiċċji kif ukoll l-iżvantaġġi tat-telexogħol huma aktar evidenti matul il-pandemija meta t-telexogħol sar obbligatorju u l-ħajja tan-nies kienet ristretta b’ħafna modi, inkluż l-użu tad-dar bħala spazju komuni għax-xogħol/għall-istudju/għall-għajxien tal-membri tal-familja kollha. Għalhekk huwa neċessarju li ma titteħidx biss il-perspettiva fuq perjodu ta’ żmien qasir, iżda fuq kollox, il-perspettiva fit-tul fil-valutazzjoni tal-implikazzjonijiet tat-telexogħol għall-ugwaljanza bejn il-ġeneri u d-dinja tax-xogħol, anke b’attenzjoni xierqa biex jiġu pprovduti kondizzjonijiet normali tax-xogħol waqt it-telexogħol. Fi żminijiet normali, it-telexogħol għandu jsir abbażi ta’ ftehim reċiproku u volontarju, bl-arranġamenti prattiċi kollha tiegħu stabbiliti bħala parti minn ftehim kuntrattwali u/jew permezz ta’ ftehimiet kollettivi.

2.7.

Il-KESE jieħu wkoll l-opportunità biex jorbot xi elementi tal-Opinjoni biex jgħin fit-twettiq tal-Aġenda 2030 għall-Iżvilupp Sostenibbli tan-Nazzjonijiet Uniti, b’mod partikolari l-SDG 5 (ugwaljanza bejn il-ġeneri) u l-SDG 8 (xogħol deċenti u tkabbir ekonomiku). L-għanijiet tal-SDG 5 jinkludu l-eliminazzjoni ta’ kull forma ta’ diskriminazzjoni u l-eliminazzjoni tal-forom kollha ta’ vjolenza kontra n-nisa u l-bniet; ir-rikonoxximent u l-għoti ta’ valur lix-xogħol ta’ kura u dak domestiku mhux imħallsin permezz tal-forniment ta’ servizzi pubbliċi, infrastruttura u politiki tal-protezzjoni soċjali, u l-promozzjoni tar-responsabbiltà kondiviża fl-unità domestika u l-familja. Mira oħra hija t-tisħiħ tal-użu ta’ teknoloġiji abilitanti, b’mod partikolari l-ICT, biex jiġi promoss it-tisħiħ tal-pożizzjoni tan-nisa. L-SDG 8 għandu l-għan ta’ tkabbir ekonomiku sostnut, inklużiv u sostenibbli, impjieg sħiħ u produttiv u xogħol deċenti għal kulħadd, u jinkludi mira li tinkiseb aktar produttività, eż. permezz ta’ titjib teknoloġiku u l-innovazzjoni.

3.   Tagħlimiet meħuda matul il-Perjodu tal-Pandemija: Il-Perspettiva tal-Ġeneru

3.1.

Meta titqies id-dimensjoni tal-ġeneru fil-qasam tat-telexogħol, nistgħu nisiltu lezzjonijiet mill-perjodu tal-pandemija. Il-pandemija tenfasizza l-importanza tar-rwol tan-nisa fl-ekonomija — bħala ħaddiema tal-kura essenzjali, u fil-biċċa l-kbira huma ħaddiema tal-ewwel linja (11). L-istudji juru (12) li bosta inugwaljanzi strutturali eżistenti bejn il-ġeneri fis-suq tax-xogħol u fis-soċjetà ġew aggravati mill-pandemija u li n-nisa ntlaqtu b’mod sproporzjonat. Dan il-kapitolu jiffoka fuq xi sejbiet kruċjali dwar it-telexogħol (prinċipalment mid-dar) matul il-pandemija peress li l-kunsiderazzjoni tal-perspettiva tal-ġeneru tista’ tintuża biex tiġi avvanzata l-integrazzjoni tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri.

3.2.

Għalkemm it-telexogħol sar obbligatorju, fejn possibbli, bħala tentattiv biex tiġi indirizzata l-pandemija, mhux il-ħaddiema kollha setgħu jaħdmu mid-dar. It-telexogħol kien aktar komuni fil-bliet milli fiż-żoni rurali, u fost dawk b’edukazzjoni terzjarja. It-telexogħol ivarja wkoll skont is-settur, b’inċidenza ogħla ta’ telexogħol fl-edukazzjoni, is-servizzi finanzjarji u l-amministrazzjoni pubblika, u b’inċidenza aktar baxxa fis-saħħa, it-trasport, l-agrikoltura, il-kummerċ u l-ospitalità (13). Riċerka reċenti tipprovdi data dwar liema professjonijiet jistgħu jsiru permezz tat-telexogħol, madankollu hija meħtieġa analiżi ulterjuri (14). Huwa evidenti wkoll li ċerti xogħlijiet ma jistgħux isiru mill-bogħod, u oħrajn jistgħu jsiru mill-bogħod b’mod limitat ħafna (15).

3.3.

Aktar nisa milli rġiel qegħdin jagħmlu telexogħol matul il-pandemija. Għalkemm matul il-perjodu tal-pandemija s-sigħat tax-xogħol fil-ġimgħa tnaqqsu aktar għall-irġiel milli għan-nisa, in-nisa kellhom probabbiltà akbar li jieqfu jaħdmu b’mod temporanju (assenza bil-permess). Spjegazzjoni plawżibbli hija li n-nisa u l-ommijiet li jaħdmu ġarrbu l-piż taż-żieda fir-responsabbiltajiet tal-kura domestika matul il-COVID-19 minħabba l-għeluq tal-postijiet tax-xogħol, tal-iskola u taċ-ċentri għall-indukrar tat-tfal. F’unitajiet domestiċi b’żewġ ħaddiema, fejn kien hemm għażla, kien hemm probabbiltà akbar li n-nisa jieħdu opportunitajiet ta’ assenza bil-permess milli s-sieħeb maskili tagħhom (16). F’ħafna pajjiżi, il-firxa limitata ta’ servizzi disponibbli għall-indukrar tat-tfal u t-tipi kollha ta’ servizzi ta’ kura u n-nuqqas ta’ flessibbiltà fl-istituzzjonijiet għall-indukrar tat-tfal komplew jiddeterjoraw is-sitwazzjoni tal-ġenituri, u affettwaw b’mod sever l-aktar lin-nisa u lill-ommijiet.

3.4.

Kwart ta’ dawk kollha li jaħdmu mill-bogħod huma ġenituri ta’ tfal taħt it-12-il sena, li 22 % minnhom sabuha diffiċli ħafna aktar minn gruppi oħra biex jikkonċentraw fuq ix-xogħol u jiksbu bilanċ adegwat bejn ix-xogħol u l-ħajja privata (17). B’mod partikolari n-nisa li għandhom responsabbiltajiet ta’ kura, ix-xogħol mid-dar ġie mminat minn diversi fatturi, eż. in-nuqqas ta’ spazju kwiet fejn jistgħu jaħdmu mingħajr interruzzjonijiet, kif ukoll in-nuqqas ta’ ħin disponibbli biex jiddedikawh għax-xogħol, minn naħa waħda, flimkien mat-tendenzi li jaħdmu aktar fit-tul u li ma jiġux rispettati l-modalitajiet ta’ konnessjoni u skonnessjoni, min-naħa l-oħra. Dan għalhekk jirrikjedi infurzar aħjar tal-leġiżlazzjoni eżistenti rilevanti u monitoraġġ aktar mill-qrib mill-ispezzjonijiet tax-xogħol kif ukoll valutazzjoni ta’ jekk il-qafas eżistenti huwiex adegwat. Il-ġenituri waħedhom, li fl-UE 85 % minnhom huma nisa, huma partikolarment vulnerabbli peress li l-pandemija aggravat il-bilanċ diġà fraġli bejn ix-xogħol u l-ħajja privata (18).

3.5.

Hemm ukoll indikazzjonijiet li n-nisa li ħadmu f’setturi eżiġenti u kompetittivi ta’ ħiliet avvanzati, bħall-akkademiċi, intlaqtu agħar mill-kontropartijiet irġiel tagħhom (19) minħabba li l-kura u x-xogħol domestiku mhux imħallsin naqqsu l-kapaċità tagħhom li jkunu produttivi u mminaw aktar il-prospetti professjonali tagħhom. Bl-istess mod, l-intraprendituri nisa li jmexxu l-SMEs esperjenzaw restrizzjonijiet serji ta’ ħin minbarra problemi finanzjarji serji fl-isforzi tagħhom biex isostnu n-negozji tagħhom matul il-lockdowns (20).

3.6.

Il-perjodu tal-pandemija wassal ukoll għal żieda allarmanti ta’ vjolenza kontra n-nisa, kemm fiżika kif ukoll online, fejn il-vittmi tal-vjolenza online huma ferm aktar iżolati mir-riżorsi potenzjali u mill-opportunitajiet għall-għajnuna (21). Il-vjolenza domestika żdiedet b’terz matul il-pandemija, fejn kien obbligatorju li n-nies jibqgħu ġewwa u jaħdmu mid-dar, fejn possibbli, sabiex jitnaqqas it-tixrid tal-pandemija (22). L-evidenza turi li x-xogħol mill-bogħod fisser li l-fastidju sesswali relatat max-xogħol sar aktar prevalenti online.

4.   Opportunitajiet, Riskji u Prerekwiżiti tat-Telexogħol

4.1.

Sabiex isir l-aħjar użu mit-telexogħol ħalli tiġi promossa l-ugwaljanza bejn il-ġeneri, u jiġi ffaċilitat il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata, jeħtieġ isir eżami komprensiv bejn il-benefiċċji u r-riskji potenzjali tiegħu għan-nisa u l-irġiel. Mingħajr analiżi xierqa tal-ġeneru, il-, il-politiki li jidhru li huma “newtrali” fir-rigward tal-ġeneru jistgħu fil-fatt ikunu “għomja” fir-rigward tal-ġeneru u jaffettwaw b’mod negattiv lin-nisa.

4.2.

L-opportunitajiet ta’ telexogħol jinkludu: — żieda fil-flessibbiltà fl-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol b’mod ġenerali, u sa ċertu punt jagħti lill-individwi aktar possibbiltajiet biex jorganizzaw ħinhom biex jinkiseb ir-riżultat mistenni; — aktar flessibbiltà fil-kombinazzjoni ta’ responsabbiltajiet ta’ kura mhux imħallsa ma’ impjieg bi ħlas, li jista’ jtejjeb il-parteċipazzjoni fis-suq tax-xogħol; — opportunità li l-kura tat-tfal jew tal-membri tal-familja dipendenti tinqasam b’mod aktar ugwali meta ż-żewġ ġenituri jkunu qed jaħdmu mid-dar; — inklużjoni aħjar fis-suq tax-xogħol ta’ dawk limitati minn ostakli fis-soċjetà jew fuq il-post tax-xogħol, eż. persuni li jesperjenzaw limitazzjonijiet minħabba diżabbiltà; — gwadanji fil-produttività permezz ta’ prestazzjoni ogħla; — tqabbil ġeografiku aħjar bejn id-domanda u l-provvista ta’ ħaddiema mingħajr il-ħtieġa ta’ ċaqliq lejn post ieħor; din jista’ jwassal għal inverżjoni fix-xejra tad-distribuzzjoni reġjonali tal-impjiegi bejn il-bliet u ż-żoni rurali (23); — iffrankar ta’ ħin u spejjeż minħabba l-eliminazzjoni jew it-tnaqqis tal-ivvjaġġar lejn ix-xogħol u lura.

4.3.

B’mod korrispondenti, ir-riskji li ġejjin jistgħu jiġu assoċjati mat-telexogħol, li prinċipalment huma sfidi relatati ma’: — l-organizzazzjoni ta’ spazju ta’ xogħol mill-bogħod u l-konċentrazzjoni fuq il-post tax-xogħol, speċjalment meta membri oħra tal-familja jaħdmu jew jistudjaw mid-dar, u meta l-ispazju tad-dar ikun żgħir wisq biex jippermetti spazju tax-xogħol separat; — l-aċċess għal faċilitajiet tal-uffiċċju adatti, inkluża għamara ergonomika u għal tagħmir u programmi speċjalizzati jew adattati, kif ukoll għat-taħriġ; — in-nuqqas ta’ kuntatt personali u spirtu ta’ kollaborazzjoni bejn il-kollegi, u r-riskju li wieħed isir “inviżibbli” fil-komunità tax-xogħol; — it-tisħiħ tal-proporzjon żbilanċjat ta’ xogħol ta’ kura u dak domestiku ibbażat fuq xogħol u r-rwoli tal-familja sterjotipati; — żieda fil-vjolenza u l-fastidju abbażi tal-ġeneru, inkluż il-fastidju online, nuqqas ta’ appoġġ soċjali meta persuna tkun iżolata; — in-nuqqas ta’ moviment u l-interruzzjoni tar-rutina u d-drawwiet ta’ kuljum, kif ukoll il-pressjoni li x-xogħol jiġi kkombinat mad-dmirijiet fid-dar u li jiġi evitat li l-limiti bejn il-ħajja professjonali u dik privata jiċċajpru, li jista’ jwassal għal kwistjonijiet ta’ saħħa mentali u fiżika, inklużi aktar każijiet ta’ eżawriment; — l-użu ħażin tal-possibbiltajiet il-ġodda ta’ monitoraġġ u abbuż tad-data personali; — l-isfidi marbuta mal-monitoraġġ tal-kundizzjonijiet tax-xogħol waqt li l-ħaddiema qed jaħdmu mid-dar — kemm għall-impjegaturi kif ukoll għat-trade unions; — iċ-ċibersigurtà u kwistjonijiet tal-GDPR; — żieda fil-kontroll soċjali; — ir-riskju li persuna taħdem, u li jkollha perjodi ta’ mistrieħ qosra b’riżultat tan-nuqqas ta’ rispett tal-modalitajiet ta’ konnessjoni u skonnessjoni; — l-inabbiltà jew id-diffikultajiet għat-trade unions biex jipproteġu d-drittijiet tal-ħaddiema; — inċertezza dwar ir-responsabbiltà tal-impjegatur biex jiżgura s-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol, il-kundizzjonijiet tax-xogħol u l-implimentazzjoni ta’ ftehimiet kollettivi.

4.4.

L-aktar prerekwiżiti konkreti ta’ telexogħol huma relatati mal-aċċessibbiltà tal-infrastruttura u t-teknoloġiji meħtieġa. Il-konnettività li qed tikber ma tilħaqx lil kulħadd — ċerti gruppi ta’ nisa (eż. nisa anzjani, nisa li ġejjin minn gruppi soċjoekonomiċi żvantaġġati, nisa b’livell ta’ edukazzjoni aktar baxx) m’għandhom aċċess ugwali għall-konnettività u t-teknoloġiji diġitali, li jikkontribwixxi għad-distakk diġitali (24). Għalhekk, huma meħtieġa politiki pubbliċi b’saħħithom biex jippermettu l-aċċess għal networks u spazji lokali kondiviżi li jiffaċilitaw it-telexogħol barra mid-dar. Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa li jiġu evitati sitwazzjonijiet fejn il-ħaddiema li jaħdmu mill-bogħod iġorru l-piż tal-ispejjeż għat-tagħmir, kif previst fil-Ftehim Qafas tal-Imsieħba Soċjali dwar it-Telexogħol u l-leġiżlazzjoni nazzjonali rilevanti, li huwa meħtieġ biex jitwettaq ix-xogħol mill-bogħod, jiġifieri t-tagħmir tal-ICT, l-għamara ergonomika, il-miżuri tas-saħħa u s-sigurtà u ż-żieda fl-ispejjeż relatati mal-ispazju li fih jitwettaq ix-xogħol.

4.5.

Il-ħiliet u t-taħriġ diġitali huma perekwiżit importanti ieħor għat-telexogħol, f’dan il-qasam ħafna drabi l-irġiel huma f’pożizzjoni aħjar min-nisa — huwa biss f’sitt Stati Membri li n-nisa għandhom kompetenzi diġitali aktar mill-irġiel (il-Finlandja, is-Slovenja, il-Litwanja, il-Latvja, Ċipru u l-Bulgarija) (25). Id-distakk diġitali bejn il-ġeneri jikber bl-età. Dawn id-differenzi jeħtieġ li jiġu kkunsidrati meta jiġu evalwati d-dimensjonijiet tal-ġeneru fit-telexogħol.

4.6.

Minbarra l-ħiliet diġitali, it-telexogħol jirrikjedi ħiliet biex tiġi adottata orjentazzjoni li qed tevolvi fl-oqsma tal-maniġment u tax-xogħol u għaldaqstant tfisser sfidi kemm għall-ħaddiema kif ukoll għall-impjegaturi, iżda wkoll għall-SMEs. Il-ġestjoni mill-bogħod tan-negozju u tal-persunal teħtieġ ħiliet ta’ ġestjoni speċifiċi, flessibbiltà, reżiljenza u modi innovattivi ta’ kif jiġi organizzat ix-xogħol peress li t-telexogħol jirrikjedi maniġment ibbażat fuq ir-riżultati aktar milli fuq il-proċess. Għandu jiġi pprovdut taħriġ speċifiku biex jgħin lill-maniġers/superviżuri jiġġestixxu b’mod effettiv t-teleħaddiema.

4.7.

Fir-rigward tal-ħaddiema, aktar flessibbiltà u libertà biex jorganizzaw xogħolhom titlob ukoll responsabbiltà u impenn qawwi kif ukoll ħiliet ta’ awtoġestjoni u relazzjoni ta’ fiduċja bejnhom u l-maniġers tagħhom. Diversi studji wrew li f’ċerti setturi it-telexogħol jista’ jkun sors ta’ kisbiet fil-produttività, li tista’ tinħataf aħjar billi jingħata taħriġ speċjali lill-maniġers. It-telexogħol jista’ jżid id-domandi li l-impjegati jfasslu għal xogħolhom stess u jiġġeneraw aktar prestazzjoni.

4.8.

Il-ħaddiema involuti fit-telexogħol għandu jkollhom aċċess ugwali għat-taħriġ u l-iżvilupp professjonali kontinwu u l-istess opportunitajiet għall-promozzjoni u l-avvanz professjonali. Dan huwa partikolarment importanti għan-nisa li huma teleħaddiema li jista’ jkollhom inqas ħin u opportunità biex jinvolvu ruħhom f’attivitajiet ta’ progress fil-karriera ’l hinn mill-iskedi tax-xogħol.

4.9.

Jekk il-faċilitajiet u l-ħiliet meħtieġa jkunu disponibbli għal kulħadd, it-telexogħol ikun forma ta’ xogħol li jkun disponibbli u aċċessibbli kemm għall-irġiel kif ukoll għan-nisa. Għalhekk, is-servizzi tal-kura pubblika disponibbli, ta’ kwalità għolja, affordabbli, aċċessibbli u diversi huma kruċjali biex isir l-aħjar użu mit-telexogħol. F’ċerti Stati Membri, jeżistu għajnuna finanzjarja u inċentivi fiskali speċifiċi għall-promozzjoni tal-indukrar tat-tfal, inkluż mid-dar, minn professjonisti kwalifikati — li jistħoqqilhom valutazzjoni komparattiva.

4.10.

Għalkemm it-telexogħol jista’ jżid id-domanda għal xi servizzi, dan jista’ jikkawża deterjorament tas-sitwazzjoni għal xi SMEs fejn l-intraprenditorija femminili hija predominanti u li l-biċċa l-kbira tal-klijenti tagħhom huma n-nisa fi triqithom lejn ix-xogħol jew lura d-dar mix-xogħol. Dan japplika pereżempju għal ħwienet żgħar tal-ikel u oġġetti oħra, swieq u ċentri tas-servizzi. Il-mitigazzjoni ta’ riskju bħal dan tkun teħtieġ li jitkissru l-għażliet sterjotipati tal-professjonijiet. L-istess japplika għall-mitigazzjoni tad-differenzi fil-possibbiltajiet ta’ telexogħol għan-nisa u l-irġiel ikkawżati mis-segregazzjoni settorjali u l-kapaċità differenti ta’ telexogħol skont is-settur.

5.   Modi kif Nintegraw l-Ugwaljanza bejn il-Ġeneri

5.1.

Filwaqt li huwa f’idejn l-impjegaturi li jiddeċiedu dwar l-organizzazzjoni tax-xogħol, l-imsieħba soċjali, pereżempju, permezz ta’ negozjar kollettiv, jista’ jkollhom rwol sinifikanti fl-avvanz tat-telexogħol b’mod li jikkontribwixxi għall-ugwaljanza bejn l-ġeneri flimkien ma’ żieda fil-produttività u l-benesseri fuq il-post tax-xogħol. Il-Ftehim Qafas dwar it-Telexogħol konkluż mill-Imsieħba Soċjali tal-UE fl-2002, u implimentat sal-2008 mill-Istati Membri kollha (26), jistabbilixxi l-qafas ġenerali tal-acquis għall-użu tat-telexogħol b’tali mod li jissodisfa l-ħtiġijiet tal-impjegaturi u tal-ħaddiema b’mod ibbilanċjat. Id-djalogu soċjali huwa mezz essenjzali sabiex jiġu indirizzati kwistjonijiet bħall-pagi, il-ħinijiet tax-xogħol, il-modalitajiet tal-konnettività, is-saħħa u s-sikurezza, u l-iżvilupp tal-ħiliet fil-kuntest tat-telexogħol. Il-KESE jappella wkoll għat-tixrid tal-aħjar prattiki biex in-nisa u l-irġiel ikunu jistgħu jikkombinaw ix-xogħol u l-familja b’mod ugwali, u li jiġu promossi u ffinanzjati azzjonijiet konġunti tal-imsieħba soċjali.

5.2.

Peress li t-telexogħol jiddependi fuq l-infrastruttura u l-konnessjonijiet teknoloġiċi, il-KESE jenfasizza l-importanza kbira li jsir investiment f’infrastruttura diġitali adegwata, li jiġi pprovdut aċċess għal konnessjonijiet diġitali stabbli u hardware u software adatti biex ikun jista’ jsir telexogħol effiċjenti għall-gruppi kollha tas-soċjetà, u jiġu evitati problemi fi kwalunkwe qasam ieħor tad-diġitalizzazzjoni tal-ekonomija u tas-soċjetà.

5.3.

Il-KESE jtenni l-appell tiegħu għat-tisħiħ tal-ħiliet diġitali għal kulħadd sabiex in-nies ikunu jistgħu jirreaġixxu għall-iżvilupp diġitali u jsawruh, filwaqt li jaħtfu bis-sħiħ l-opportunitajiet tat-tagħlim online. Din hija kwistjoni ta’ edukazzjoni formali, informali u mhux formali u l-validazzjoni tagħha, li tkopri l-edukazzjoni bażika, it-titjib tal-ħiliet u t-taħriġ mill-ġdid, f’konformità mal-approċċ ta’ tagħlim kontinwu u tul il-ħajja. Jeħtieġ li tingħata attenzjoni speċjali lill-ħiliet tan-nisa sabiex dawn ikunu jistgħu jipparteċipaw b’mod ugwali u bis-sħiħ fis-swieq tax-xogħol, kif ukoll biex jimmaniġġjaw affarijiet diġitali prattiċi ta’ kuljum.

5.4.

Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa għal “Patt dwar il-Kura għall-Ewropa”, peress li l-investiment fis-settur tal-kura jiżgura l-provvista ta’ servizzi ta’ kwalità akbar għal kulħadd matul iċ-ċiklu tal-ħajja u jirrikonoxxi n-nisa u l-irġiel kemm bħala persuni ugwali li jaqilgħu paga u li jindukraw il-familja. Huwa jħeġġeġ lill-Istati Membri jinvestu f’infrastrutturi tal-kura ta’ kull tip. Il-pjani nazzjonali għall-Irkupru u Reżiljenza fl-ambitu ta’ Next Generation EU jipprovdu opportunità biex l-investimenti jiġu diretti lejn is-settur tal-kura. Il-KESE jappella wkoll għat-tixrid tal-aħjar prattiki biex in-nisa u l-irġiel ikunu jistgħu jikkombinaw ix-xogħol u l-familja b’mod ugwali, u li jiġu promossi u ffinanzjati azzjonijiet konġunti tal-imsieħba soċjali. Il-KESE jistieden lill-KE u lill-Istati Membri jirrevedu l-objettivi ta’ Barċellona (27) biex jiżguraw id-disponibbiltà ta’ indukrar tat-tfal ta’ kwalità għolja, flessibbli, diversifikata u affordabbli (28). Huwa jenfasizza wkoll l-importanza tat-tranżizzjoni mill-kura istituzzjonali għal servizzi bbażati fil-komunità u ffukati fuq il-persuna għal tfal u adulti vulnerabbli bi ħtiġijiet speċifiċi, kif indikat fil-Linji Gwida Komuni Ewropej ippubblikati mill-KE (29).

5.5.

Il-KESE jħeġġeġ lill-Istati Membri jimplimentaw id-Direttiva dwar il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata b’mod effiċjenti u f’waqtu biex jipprovdu lill-familji b’għażliet adatti għal prattiki aktar ugwali, filwaqt li jqisu wkoll il-ħtiġijiet tan-negozji, b’mod partikolari tal-SMEs. Kumpaniji iżgħar, li l-attività tagħhom tiddependi, skont id-definizzjoni, fuq il-ħidma ta’ tim żgħir, jeħtieġu, saħansitra aktar għajnuna minn oħrajn, sabiex jibbenefikaw mill-kontinwità u l-istabbiltà fl-organizzazzjoni tal-produzzjoni tagħhom. Abbażi tat-tagħlimiet meħuda s’issa, jistgħu jiġu kkunsidrati skemi flessibbli ta’ taħlita ta’ xogħol bi preżenza fiżika u għażliet ta’ telexogħol.

5.6.

Għandha tingħata attenzjoni speċjali għall-kundizzjonijiet tal-gruppi vulnerabbli ta’ nisa bħal dawk b’diżabbiltà, il-ġenituri waħedhom, l-anzjani, il-migranti u n-nisa Rom. L-organizzazzjonijiet tan-nisa u dawk li jirrappreżentaw lill-familji jridu jiġu appoġġjati, inkluż permezz ta’ miżuri mmirati, iffinanzjati mill-fondi tal-UE u dawk nazzjonali.

5.7.

L-ispettru sħiħ ta’ servizzi ta’ appoġġ għandu jiġi introdott fil-każ ta’ sitwazzjonijiet vjolenti (hekk kif il-vjolenza domestika żdiedet b’mod konsiderevoli minħabba miżuri ta’ lockdown matul il-pandemija (30)) flimkien mal-infurzar tal-konformità tal-leġiżlazzjoni kontra l-vjolenza. Il-KESE jħeġġeġ lill-Istati Membri jiżviluppaw u jimplimentaw miżuri għall-prevenzjoni ta’ kwalunkwe tip ta’ vjolenza kontra n-nisa, kemm fiżika kif ukoll online. Hija meħtieġa azzjoni aktar b’saħħitha biex jiġu indirizzati l-vjolenza u l-fastidju sesswali fuq il-post tax-xogħol, inkluż fil-kuntest tat-telexogħol. Jekk post tax-xogħol “sikur” ma jkunx disponibbli (minħabba, pereżempju, it-telexogħol), is-superstiti tal-vjolenza domestika ma jkollhom l-ebda kontroll soċjali u aċċess limitat jew l-ebda aċċess għal informazzjoni u għajnuna rilevanti (31). L-imsieħba soċjali għandhom jiġu mħeġġa u appoġġjati sabiex jiżviluppaw politiki dwar il-prevenzjoni tal-vjolenza domestika, inkluż permezz ta’ azzjonijiet konġunti speċjali u billi joffru sistemi adegwati ta’ monitoraġġ u rappurtar, kif ukoll, u speċjalment, meta x-xogħol isir mill-bogħod (32). Il-KESE jilqa’ l-proposta tal-KE għal Deċiżjoni tal-Kunsill li tawtorizza lill-Istati Membri biex jirratifikaw, fl-interess tal-UE, il-Konvenzjoni dwar il-Vjolenza u l-Fastidju, 2019 (Nru 190) tal-ILO. Huwa jħeġġeġ lill-Istati Membri jirratifikaw il-Konvenzjoni (33) malajr, u jistieden lill-UE tħeġġeġ pajjiżi barra mill-UE biex jagħmlu l-istess. Il-KESE jinnota li l-Kunsill stieden lil dawk l-Istati Membri li għadhom ma rratifikax il-Konvenzjoni ta’ Istanbul sabiex jagħmlu dan, u jilqa’ l-intenzjoni tal-Kummissjoni, kif stabbilit fil-Pjan ta’ Azzjoni tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali, li tipproponi leġiżlazzjoni sabiex tiġi miġġielda l-vjolenza abbażi tal-ġeneru kontra n-nisa, inkluż il-fastidju fuq il-post tax-xogħol għal raġunijiet ta’ sess.

5.8.

Għalkemm it-telexogħol mhuwiex forma ġdida ta’ xogħol, għad hemm ħafna implikazzjonijiet mhux magħrufa li jeħtieġu aktar riċerka. Pereżempju, ikun utli li jiġu esplorati l-impatti u l-prerekwiżiti tat-telexogħol taħt kundizzjonijiet mhux iddominati mill-pandemija u jitqiesu l-iżviluppi fit-tul f’setturi differenti tal-ekonomija u tas-soċjetà. Peress li l-innovazzjonijiet teknoloġiċi u soċjali mfassla għal kulħadd huma essenzjali biex isir l-aħjar użu mit-telexogħol u fl-istess ħin jiġu solvuti l-problemi relatati mal-ugwaljanza bejn il-ġeneri, il-KESE jappella għall-integrazzjoni ta’ dawn is-suġġetti fil-politiki dwar ir-riċerka, l-iżvilupp u l-innovazzjoni kemm fil-livell nazzjonali kif ukoll f’dak tal-UE. Eżempji tajbin ta’ prattiki eżistenti madwar l-UE għandhom jinġabru u jiġu kondiviżi wkoll biex jagħtu spinta lil soluzzjonijiet avvanzati.

5.9.

Peress li l-investiment fl-infrastruttura teknika, soċjali u tal-innovazzjoni mfassla għal kulħadd huma partijiet ċentrali tal-baġits tal-istat, l-allokazzjoni t-tajba tal-finanzi jista’ jkollha rwol deċiżiv fl-avvanz tat-telexogħol ugwali bejn il-ġeneri. Il-fondi tal-UE, inklużi l-fondi strutturali u l-Faċilità għall-Irkupru u r-Reżiljenza, għandhom jintużaw ukoll biex jappoġġjaw dan l-objettiv.

5.10.

Il-konnettività hija fenomenu soċjetali. Jeħtieġ li jiġu żviluppati prattiki fil-livell tal-post tax-xogħol, pereżempju, l-implimentazzjoni ta’ għodod bħall-ftehim tal-imsieħba soċjali dwar id-diġitalizzazzjoni, filwaqt li jitqies ukoll li bħalissa l-Aġenzija Ewropea għas-Sigurtà u s-Saħħa fuq il-Post tax-Xogħol qed tħejji Kampanja Ewropea dwar Postijiet tax-Xogħol Ħielsa mill-Periklu dwar id-Diġitalizzazzjoni li tibda fl-2023.

5.11.

Il-KESE jirreferi wkoll għall-Ftehim Qafas Awtonomu tal-Imsieħba Soċjali Ewropej dwar id-Diġitalizzazzjoni (AFAD) (34) u jistieden lill-Kummissjoni Ewropea tiddedika appoġġ finanzjarju speċjali għal azzjonijiet konġunti mmirati tal-imsieħba soċjali, kif ukoll appoġġ lill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili li qed jikkontribwixxu għall-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata. L-AFAD jelabora dwar modi kif jiġu ttrattati kwistjonijiet relatati mal-modalitajiet tal-konnessjoni u l-iskonnessjoni f’ambjenti tax-xogħol diġitalizzati, inklużi l-kawżi sottostanti ta’ ħin eċċessiv li matulu persuna tibqa’ konnessa u sigħat twal ta’ xogħol, u x’aktarx li jkun hemm spettru wiesa’ ta’ eżempji nazzjonali dwar kif għandu jiġi implimentat l-AFAD, inkluż permezz ta’ ftehimiet settorjali jew tal-kumpaniji u dokumenti ta’ gwida.

5.12.

Fir-rigward tal-approċċi nazzjonali għall-konnessjoni u l-iskonnessjoni, Franza, il-Belġju, l-Italja u Spanja adottaw leġiżlazzjoni dwar id-dritt għall-iskonnessjoni biex jiġu ċċarati l-intitolamenti, titqajjem kuxjenza dwar il-ħtieġa li jinbidlu x-xejriet tal-ħin tax-xogħol jew anke li titrawwem bidla kulturali lejn organizzazzjoni tax-xogħol aktar b’saħħitha. Fin-Netherlands u l-Portugall saru proposti leġiżlattivi. Fil-Ġermanja, il-Finlandja, l-Irlanda, il-Lussemburgu, il-Litwanja, Malta, l-Iżvezja u s-Slovenja d-dibattitu għadu għaddej, filwaqt li fit-13-il Stat Membru li jifdal għadhom ma bdewx id-diskussjonijiet dwar dan is-suġġett. Reċentement il-Parlament Ewropew ivvota fuq Riżoluzzjoni dwar id-dritt għall-iskonnessjoni, fejn stieden lill-Kummissjoni tipproponi liġi li tippermetti lil dawk li jaħdmu b’mod diġitali jiskonnettjaw barra mill-ħinijiet tax-xogħol tagħhom, u li tistabbilixxi rekwiżiti minimi għal xogħol mill-bogħod u tiċċara l-kundizzjonijiet tax-xogħol, il-ħinijiet tax-xogħol u l-perjodi ta’ mistrieħ (35). Hemm fehmiet differenti dwar jekk il-leġiżlazzjoni hijiex meħtieġa, jew jekk id-dispożizzjonijiet eżistenti humiex biżżejjed u għandu jiġi adottat approċċ ibbażat biss fuq in-negozjar kollettiv. Minkejja l-fehmiet differenti, hemm kunsens relattivament wiesa’ fost l-imsieħba soċjali li l-“modalitajiet ta’ konnessjoni u skonnessjoni” għandhom jiġu determinati u maqbula permezz ta’ djalogu soċjali fil-livell tal-kumpanija (u/jew settorjali) biex jiġi żgurat li dawn huma adattati għall-ħtiġijiet speċifiċi tas-setturi, tal-kumpaniji u ta’ organizzazzjonijiet oħra, filwaqt li jitqiesu wkoll il-ħtiġijiet tal-ħaddiema, b’mod partikolari s-saħħa u s-sigurtà tagħhom.

5.13.

Barra minn hekk, l-imsieħba soċjali jeħtieġ li jiġu kkonsultati minn dawk li jfasslu l-politika meta jkunu qed jitfasslu politiki relatati max-xogħol u mal-impjieg, inklużi dawk li jinfluwenzaw it-telexogħol u l-implikazzjonijiet tiegħu fuq il-ġeneri. Il-KESE jenfasizza li l-kwistjonijiet tal-ġeneru għandhom jiġu integrati fl-oqsma kollha tal-politika. Peress li t-telexogħol huwa relatat ukoll mal-ħajja ta’ kuljum taċ-ċittadini, kif ukoll mal-politiki ambjentali u klimatiċi, l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili rilevanti f’oqsma bħan-nisa, il-familja, il-konsumaturi u l-affarijiet ambjentali għandhom isemmgħu leħinhom fit-tħejjija tal-politiki.

5.14.

Sabiex is-settur privat ikun jista’ jinnova u jinvesti f’metodi ġodda, u joħloq impjiegi ġodda, b’mod li jippromovi l-prerekwiżiti ta’ telexogħol ugwali bejn il-ġeneri, huwa essenzjali li l-UE tipprovdi kundizzjonijiet favorevoli għall-intraprenditorija u għan-negozju. Il-ġestjoni b’suċċess tat-telexogħol teħtieġ ukoll kooperazzjoni mill-qrib u bla xkiel bejn is-settur pubbliku u dak privat fil-livell prattiku. Dan huwa rilevanti, pereżempju, fl-oqsma tal-infrastruttura diġitali, tal-edukazzjoni u tat-taħriġ, tas-servizzi tas-saħħa u soċjali, u tar-riċerka u l-innovazzjoni.

5.15.

Barra minn hekk, hemm bżonn ta’ mentalità ġdida fil-livell tal-individwi u tal-familji. It-tnaqqis u t-tkissir tal-ħsieb sterjotipat jeħtieġu għarfien u impenn akbar. Il-kultura organizzattiva li tiżgura s-sensibilizzazzjoni dwar il-ġeneri, bħal prinċipji ta’ paga ugwali, li kulħadd jinżamm “viżibbli” eċċ. għandha wkoll tiġi promossa b’mod attiv, flimkien ma’ appoġġ għall-ġestjoni fl-elaborazzjoni u fl-implimentazzjoni ta’ prattiki li jiffavorixxu t-telexogħol. Dan għandu jittejjeb, pereżempju, fil-kuntest tal-implimentazzjoni tad-Direttiva dwar il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata, permezz ta’ kampanji ta’ sensibilizzazzjoni. Il-KESE jħeġġeġ lill-imsieħba soċjali u lill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili biex jieħdu rwol ċentrali f’dan il-qasam billi jippromovu kemm ir-rwoli mhux sterjotipati tal-familja kif ukoll l-għażliet mhux sterjotipati fir-rigward tal-istudji, il-professjonijiet u l-impjiegi. L-ugwaljanza bejn il-ġeneri teħtieġ ukoll li tiġi integrata fl-edukazzjoni, mill-kindergarten u l-iskola primarja sat-taħriġ vokazzjonali u l-università.

---

(1)  Rapport ta’ Eurofound “Living, Working and COVID-19 data” (Data dwar l-għajxien, ix-xogħol u l-COVID-19 — mhux disponibbli bil-Malti). Meta mqabbel mal-2018, meta inqas minn 5 % tal-ħaddiema ħadmu mill-bogħod b’mod regolari u inqas minn 10 % ħadmu mill-bogħod b’mod okkażjonali, kif irrappurtat mill-KE fl-2020.

(2)  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/mt/qanda_20_357

(3)  Ftehimiet Oqsfa tal-Imsieħba Soċjali tal-UE dwar id-Diġitalizzazzjoni tal-2020, u dwar it-Telexogħol tal-2002, u r-Rapport tal-KE dwar l-implimentazzjoni tal-Ftehim Qafas tal-Imsieħba Soċjali tal-UE dwar it-Telework, COM(2008) 412 final — http://erc-online.eu/european-social-dialogue/database-european-social-dialogue-texts/

(4)  ĠU C 237, 6.7.2018, p. 8.

(5)  http://erc-online.eu/european-social-dialogue/database-european-social-dialogue-texts/ and http://resourcecentre.etuc.org/

(6)  Rapport ta’ Eurofound “Living, Working and COVID-19 data” (Data dwar l-għajxien, ix-xogħol u l-COVID-19 — mhux disponibbli bil-Malti).

(7)  EPRS: Gender equality: a review in progress (Ugwaljanza bejn il-ġeneri: analiżi kontinwa) — in-Nazzjonijiet Uniti (NU) issa qiegħda twissi li l-pandemija tal-COVID-19 tista’ treġġa’ lura l-kisbiet globali fil-qasam tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri, proprju meta l-komunità internazzjonali kellha tipprovdi impetu ġdid f’dan il-qasam.

(8)  EIGE, Indiċi tal-Ugwaljanza bejn il-Ġeneri 2020: Digitalisation and the future of work (Id-diġitalizzazzjoni u l-futur tax-xogħol — mhux disponibbli bil-Malti).

(9)  EIGE, Indiċi tal-Ugwaljanza bejn il-Ġeneri 2020: Digitalisation and the future of work (Id-diġitalizzazzjoni u l-futur tax-xogħol — mhux disponibbli bil-Malti).

(10)  Dokumenti UNAPL, FEPIME Catalunya u AFAEMME.

(11)  https://data.unwomen.org/features/covid-19-and-gender-what-do-we-know-what-do-we-need-know

(12)  Is-Servizz ta’ Riċerka tal-Parlament Ewropew, “Achieving gender equality in the face of the pandemic and existing challenges” (Niksbu l-ugwaljanza bejn il-ġeneri fid-dawl tal-pandemija u l-isfidi eżistenti): https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ATAG/2021/659440/EPRS_ATA(2021)659440_EN.pdf; https://eige.europa.eu/topics/health/covid-19-and-gender-equality

(13)  Eurofound “Living, Working and COVID-19” (L-għajxien, ix-xogħol u l-COVID-19), 2020 (mhux disponibbli bil-Malti).

(14)  Starriġ elettroniku, Grupp dwar il-COVID, Structure of Earnings Survey (Stħarriġ dwar l-Istruttura tal-Paga — mhux disponibbli bil-Malti). Eurofound, Teleworkability and the COVID-19 crisis: a new digital divide? (Fattibbiltà tat-telexogħol u l-kriżi tal-COVID-19: distakk diġitali ġdid?), 2020 (mhux disponibbli bil-Malti).

(15)  B’mod ġenerali, madwar 37 % tal-impjiegi fl-UE huma stmati li jistgħu jsiru permezz tat-telexogħol (Ara d-data tal-Eurofound).

(16)  Eurofound, COVID-19: Some implications for employment and working life (Il-COVID-19: Xi implikazzjonijiet għall-impjiegi u l-ħajja tax-xogħol), 2021, L-Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet tal-UE, il-Lussemburgu — daqt se jiġi ppubblikat.

(17)  Eurofound, “Living, Working and COVID-19” (L-għajxien, ix-xogħol u l-COVID-19), 2020 (mhux disponibbli bil-Malti).

(18)  EIGE, Indiċi tal-Ugwaljanza bejn il-Ġeneri 2020: Digitalisation and the future of work (Id-diġitalizzazzjoni u l-futur tax-xogħol — mhux disponibbli bil-Malti).

(19)  https://www.nature.com/articles/d41586-020-01294-9

(20)  Dokumenti UNAPL, FEPIME Catalunya u AFAEMME.

(21)  https://www.opendemocracy.net/en/5050/covid19-sexual-harassment-work-online/

(22)  https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200406IPR76610/covid-19-stopping-the-rise-in-domestic-violence-during-lockdown

(23)  https://ec.europa.eu/commission/commissioners/2019-2024/suica/announcements/speech-vice-president-suica-demographic-change-eu-epc_en, https://horizon-magazine.eu/article/teleworking-here-stay-here-s-what-it-means-future-work.html

(24)  https://www.oecd.org/going-digital/bridging-the-digital-gender-divide-key-messages.pdf.

(25)  EIGE, Indiċi tal-Ugwaljanza bejn il-Ġeneri 2020: Digitalisation and the future of work (Id-diġitalizzazzjoni u l-futur tax-xogħol — mhux disponibbli bil-Malti).

(26)  http://erc-online.eu/european-social-dialogue/database-european-social-dialogue-texts/

(27)  F’konformità mal-“Istrateġija tal-UE dwar l-Ugwaljanza bejn il-Ġeneri 2020-2025” il-ġdida.

(28)  European Social Partners joint statement on childcare provisions in the EU (Stqarrija konġunta tal-Imsieħba Soċjali Ewropej dwar id-dispożizzjonijiet relatati mal-indukrar tat-tfal fl-UE), 24 ta’ Novembru 2020 (mhux disponibbli bil-Malti).

(29)  https://deinstitutionalisationdotcom.files.wordpress.com/2017/07/guidelines-final-english.pdf/

(30)  https://unric.org/en/who-warns-of-surge-of-domestic-violence-as-covid-19-cases-decrease-in-europe/; https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200406IPR76610/covid-19-stopping-the-rise-in-domestic-violence-during-lockdown

(31)  Fil-pubblikazzjoni “Brief no 3 — Domestic violence and its impact on the world of work” (Tgħarrif Nru 3 — Il-vjolenza domestika u l-impatt tagħha fuq id-dinja tax-xogħol — mhux disponibbli bil-Malti), f’Marzu 2020, l-ILO ppreżentat il-kostijiet għoljin tal-vjolenza domestika għall-ekonomiji nazzjonali. https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---gender/documents/briefingnote/wcms_738117.pdf).

(32)  Għal eżempju tal-aħjar prattiki ara: Vodafone Toolkit on domestic violence and abuse at work: Recognise, respond and refer (Set ta’ għodod tal-Vodafone dwar il-vjolenza domestika u l-abbuż fuq il-post tax-xogħol: Għaraf, irreaġixxi u rreferi) https://www.vodafone.com/content/dam/vodcom/files/vodafone_domestic_violence_toolkit_2020.pdf

(33)  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/MT/ALL/?uri=CELEX:52020PC0024

(34)  https://www.ceep.eu/wp-content/uploads/2020/06/Final-22-06-20_Agreement-on-Digitalisation-2020.pdf

(35)  https://www.europarl.europa.eu/news/mt/press-room/20210114IPR95618/id-dritt-ta-skonnessjoni-ghandu-jkun-dritt-fundamentali-fl-ue-skont-il-mpe, 472 vot favur, 126 vot kontra u 83 astensjoni.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Iż-żona ferrovjarja unika Ewropea”

[Opinjoni esploratorja mitluba mill-Presidenza Portugiża]

(2021/C 220/03)

Relatur:

Stefan BACK

Konsultazzjoni	Il-Presidenza Portugiża tal-Kunsill tal-UE, 26.10.2020
Bażi legali	Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għat-Trasport, l-Enerġija, l-Infrastruttura u s-Soċjetà tal-Informazzjoni
Adottata fis-sezzjoni	9.3.2021
Adottata fil-plenarja	24.3.2021
Sessjoni tal-plenarja Nru	559
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	149/68/10

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

Rigward il-mistoqsijiet imqajma mill-Presidenza Portugiża

1.1.

Il-KESE jqis li filwaqt li sar ħafna fir-rigward tal-ftuħ tas-swieq u l-armonizzazzjoni teknika matul tletin sena ta’ liberalizzazzjoni, għad fadal ħafna xi jsir kemm fil-livell politiku, regolatorju u kulturali. Il-miżuri għandhom jinkludu aktar attenzjoni għall-iżvilupp, l-adattament u l-implimentazzjoni effiċjenti tal-leġiżlazzjoni soċjali. Huma għandhom ifittxu li jiksbu s-sehem mis-suq miżjud previst fl-Istrateġija għal Mobbiltà Sostenibbli u Intelliġenti tal-Kummissjoni u jtejbu s-sostenibbiltà ambjentali u soċjali.

1.2.

Hemm bżonn ta’ miżuri biex jiġu ffaċilitati l-operazzjonijiet ranskonfinali billi titnaqqas il-ħtieġa għal verifiki fil-fruntieri u jiġu eliminati l-problemi amministrattivi u d-dewmien fil-qsim tal-fruntieri.

1.3.

Hemm bżonn li jittejbu l-prijoritajiet tal-ippjanar tat-traffiku, l-ippjanar tal-kapaċità u l-informazzjoni biex jippermettu kemm flessibbiltà akbar kif ukoll pjanar ottimizat tal-kapaċità kemm fir-rigward tal-infrastruttura ferrovjarja kif ukoll fir-rigward, pereżempju, tat-terminals biex jiġu ottimizzati l-flussi multimodali.

1.4.

Huma meħtieġa investimenti fl-infrastruttura iżda wkoll fid-diġitalizzazzjoni u l-aġġornament tal-vetturi ferrovjarji, pereżempju d-diġitalizzazzjoni permezz tal-użu tas-Sistema Ewropea tal-Ġestjoni tat-Traffiku Ferrovjarju u l-akkoppjar awtomatizzat, inkluż l-investiment fit-tranżizzjoni ġusta u l-iżvilupp tal-ħiliet biex jitjiebu l-flussi tat-traffiku bla xkiel u jiġi ottimizzat l-użu tar-riżorsi u jiġi ggarantit l-impjieg.

1.5.

Sabiex jittejjeb it-traffiku tal-merkanzija bil-ferrovija, il-KESE jirrakkomanda miżuri addizzjonali, pereżempju l-kooperazzjoni fost il-kumpaniji u l-modi tat-trasport sabiex, b’mod aħjar, jinkisbu s-sostenibbiltà u l-effiċjenza ambjentali u soċjali, it-tnedija mill-ġdid ta’ sistema Ewropea ta’ tagħbija ta’ vaguni singoli, ir-rabta tal-infrastruttura strateġika (eż. il-portijiet) mas-soluzzjonijiet ferrovjarji, l-investimenti fis-sidings industrijali, l-involviment ta’ kumpaniji kbar tal-loġistika f’riorjentazzjoni modali tal-flussi tagħhom, l-iżgurar ta’ prestazzjoni soċjalment u ambjentalment eżemplari tal-modi kollha tat-trasport.

1.6.

Fir-rigward tad-dejn pubbliku il-KESE jirrakkomanda eċċezzjoni mill-kriterji ta’ Maastricht għall-investimenti pubbliċi fl-infrastruttura tat-trasport, anke wara l-kriżi tal-COVID-19. Għandhom jissaħħu l-isforzi biex jitħeġġu l-investimenti fis-settur ferrovjarju, sabiex jiġi promoss trasport soċjalment u ambjentalment sostenibbli.

1.7.

L-iżvilupp tal-infrastruttura inkluża l-implimentazzjoni f’waqtha tal-Kurituri tan-Network Ewlieni tat-TEN-T u l-kurituri tan-network tat-trasport tal-merkanzija huma kruċjali u jistħoqqilhom prijorità għolja fir-rigward tal-finanzjament u l-ippjanar. Fid-dawl tal-iżvilupp ta’ wara l-2030 tan-network ferrovjarju tal-UE, huwa ta’ importanza partikolari li wieħed jipproċedi lejn l-iżvilupp ta’ network b’veloċità għolja li jgħaqqad il-bliet kapitali u l-bliet il-kbar kollha tal-UE.

1.8.

Il-KESE jenfasizza li ħaddiema tas-sengħa u motivati u kundizzjonijiet tax-xogħol tajbin huma ta’ importanza essenzjali għall-evoluzzjoni b’suċċess tat-trasport ferrovjarju. Għalhekk huwa importanti li jkun hemm fis-seħħ leġiżlazzjoni soċjali adegwata, inkluż fir-rigward tal-istazzjonar tal-persunal ferrovjarju. Il-KESE jenfasizza l-importanza f’dan ir-rigward ta’ djalogu soċjali li jiffunzjona tajjeb.

1.9.

L-esperjenzi mill-kriżi tal-COVID-19 iridu jintużaw biex tiġi żviluppata sistema ferrovjarja aktar reżiljenti u effettiva. L-ippjanar għar-reżiljenza jeħtieġ li jiġi adottat f’konsultazzjoni mill-qrib mal-imsieħba soċjali.

1.10.

L-istatus tal-maniġer tal-infrastruttura inizjalment previst bla dubju kkontribwixxa, bħala tali, biex jiżgura li l-kapaċità tal-infrastruttura tkun ġiet allokata b’mod indipendenti, ġust u mhux diskriminatorju u tejjeb il-fiduċja tal-operaturi fi trattament ġust. Madankollu, bidliet sussegwenti fil-qafas regolatorju fid-Direttiva 2012/34/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (1) jipprevedu għażla usa’ fir-rigward tal-mudell organizzattiv, b’enfasi fuq l-indipendenza tal-maniġer tal-infrastruttura fl-hekk imsejħa funzjonijiet essenzjali (allokazzjoni ta’ slottijiet, tariffi u ġbir ta’ tariffi) u t-trasparenza mogħtija minn kontijiet separati. Id-dispożizzjonijiet attwali huma perfettament adegwati biex jiżguraw l-indipendenza u t-trasparenza meħtieġa għall-funzjonament tajjeb tas-suq intern.

1.11.

Il-KESE jenfasizza li s-sistemi ferrovjarji integrati jistgħu jiggarantixxu allokazzjoni ġusta daqs sistemi mhux integrati. Il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-fatt li ħafna mill-pajjiżi Ewropej il-kbar u ta' suċċess b’sistema ferrovjarja għażlu kumpaniji ferrovjarji integrati biex jiżguraw sinerġiji, koordinazzjoni aħjar, flessibbiltà u suq tax-xogħol intern biex jissalvagwarjaw l-impjiegi.

1.12.

Il-mekkaniżmu ta’ koordinazzjoni bejn l-maniġers tal-infrastruttura u l-operaturi kif ukoll in-Network Ewropew ta’ Maniġers tal-Infrastruttura huma elementi essenzjali biex jgħinu tinkiseb l-effiċjenza ottimizzata.

Konklużjonijiet oħrajn

1.13.

Il-maniġers tal-infrastruttura jeħtieġ li jiffokaw aktar fuq il-punti ta’ konġestjoni, iż-żoni urbani, il-konnessjonijiet transfruntieri u l-flussi tat-traffiku transfruntier kif ukoll fuq il-kooperazzjoni.

1.14.

Il-possibbiltà ta’ ġestjoni koordinata tat-traffiku u tar-riżorsi fil-livell tal-kurituri jew tal-UE hija interessanti u jeħtieġ li tiġi esplorata bħala element, pereżempju, tal-implimentazzjoni tal-kurituri ferrovjarji tal-merkanzija, jew bħala parti mill-kurituri tan-network ewlieni tat-TEN-T.

1.15.

Il-KESE jistaqsi jekk it-trasport ferrovjarju jeħtiġx bidla fil-kultura u approċċ li jiffoka ħafna aktar fuq il-ħtiġijiet tal-klijenti, kemm fir-rigward tat-trasport tal-passiġġieri kif ukoll tat-trasport tal-merkanzija. Is-Sena Ewropea tal-Ferroviji 2021 għandha tintuża bħala opportunità biex tiġi promossa din il-bidla fl-imġiba u tiġi żviluppata kooperazzjoni aktar faċli bejn l-operaturi u l-konsumaturi u biex jiġi ottimizzat l-użu tal-possibbiltajiet offruti mid-diġitalizzazzjoni.

1.16.

Il-KESE jinnota li l-COVID-19 dewmet jew imblokkat il-proġetti. Issa huwa importanti li l-ħin mitluf jiġi rkuprat.

1.17.

Jidher ċar li hemm bżonn jitqiesu l-eżiġenzi attwali f’dak li jirrigwarda l-miżuri strateġiċi u ta’ titjib tas-sistema ferrovjarja, sabiex din tilħaq l-objettivi ta’ distribuzzjoni modali tat-traffiku u taqdi r-rwol sħiħ tagħha fil-qafas ta’ sistema Ewropea tat-trasport multimodali sostenibbli. L-għajnuna mill-Istat u l-intervent mill-Istat jibqgħu kruċjali biex jiġu żgurati servizzi essenzjali anke wara l-kriżi tal-COVID-19.

1.18.

L-impatt tal-COVID-19 huwa ta’ detriment għat-tipi kollha ta’ traffiku ferrovjarju tal-passiġġieri, u speċjalment għar-rotot internazzjonali. B’kont meħud tal-ispeċifiċitajiet tas-settur ferrovjarju, it-telf fid-dħul tiegħu fl-2020, li ammonta għal EUR 26 biljun, it-telf tal-2021 kif ukoll il-pass kajman mistenni tal-irkupru, huwa meħtieġ appoġġ finanzjarju adegwat u flessibbli għall-impriżi ferrovjarji u l-amministraturi tal-infrastruttura u għandu jiġi skjerat b’mod effettiv, biex jappoġġja l-iżvilupp tas-suq tat-trasport ferrovjarju u l-kompetittività tas-settur vis-à-vis modi oħra ta’ trasport.

1.19.

Il-kuntratti pubbliċi għal servizzi huma essenzjali biex jiġu żgurati servizzi għall-passiġġieri li jkunu aċċessibbli, affordabbli u inklużivi għal kulħadd. Il-KESE jqis l-għoti dirett ta’ kuntratti pubbliċi għal servizzi bħala waħda mill-miżuri l-aktar effettivi u effiċjenti għall-promozzjoni tat-trasport ferrovjarju tal-passiġġieri.

1.20.

Is-Sena Ewropea tal-Ferroviji 2021 tipprovdi opportunità eċċellenti biex jittieħed rendikont tal-iżviluppi s’issa u jiġu stabbiliti objettivi għall-futur. Għalhekk, il-KESE jappella għal analiżi imparzjali tal-politika ferrovjarja tal-UE u l-kisbiet tagħha f’konformità mal-mandat deskritt fil-punt 7.2 u f’konformità mal-objettivi tal-politika tat-trasport stabbiliti fl-Artikoli 90 u 91 tat-TFUE, b’kunsiderazzjoni xierqa għad-dritt għal servizz pubbliku adegwat f’każ ta’ falliment tas-suq kif previst fir-Regolament (KE) Nru 1370/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (2) u l-Artikolu 14, il-Protokoll 26 tat-TFUE u l-Artikolu 36 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-UE.

2.   Kummenti ġenerali/Il-mistoqsijiet tal-Presidenza Portugiża

2.1.

Il-Presidenza talbet li l-Opinjoni tiffoka fuq it-tliet mistoqsijiet li ġejjin:

2.2.

X’tagħlimiet jistgħu jinsiltu minn tliet deċennji ta’ tentattivi biex jiġi liberalizzat is-settur ferrovjarju fil-pajjiżi tal-UE (u r-Renju Unit)?

2.3.

Is-separazzjoni tas-sistema ferrovjarja tejbet jew għamlet ħsara lill-prestazzjoni tagħha inġenerali?

2.4.

Is-separazzjoni tal-maniġers tal-infrastruttura mill-operaturi ferrovjarji għandha ssegwi “mudell wieħed tajjeb għal kulħadd” jew għandha tiġi promossa pluralità ta’ mudelli?

3.   Iż-żona ferrovjarja unika Ewropea

3.1.

Iż-żona Ferrovjarja Unika Ewropea ġiet deskritta fil-White Paper tal-1996 dwar “Strateġija għar-rivitalizzazzjoni tas-sistema ferrovjarja Komunitarja” (“A Strategy for revitalising the Community's railways” – mhux disponibbli bil-Malti). Din ġiet implimentata permezz ta’ erba’ pakketti leġiżlattivi deċiżi fl-2001, l-2004, l-2007 u l-2016. Fl-2001, is-sehem modali tat-trasport ferrovjarju tal-merkanzija (modi ta’ trasport fuq l-art) kien ta’ 17,5 %, 17,0 % fl-2006 u 17,9 % fl-2018. Is-sehem modali tat-trasport ferrovjarju tal-passiġġieri żviluppa kif ġej: 6,6 % fl-2007, 6,6 % fl-2010 u 6,9 % fl-2018 (kollha modi tat-trasport tal-passiġġieri). It-trasport fuq l-art biss: 6,9 % fl-2007, 7,0 % fl-2011 u 7,9 % fl-2018 (3). Minkejja l-istess qafas leġiżlattiv, l-iżviluppi kienu differenti fl-Istati Membri.

3.2.

Fil-qosor, il-pakketti fetħu s-swieq nazzjonali u internazzjonali tat-trasport tal-passiġġieri u tal-merkanzija, bl-armonizzazzjoni teknika inklużi r-rekwiżiti fir-rigward tal-infrastruttura u l-vetturi ferrovjarji, inkluż dwar is-Sistema Ewropea tal-Ġestjoni tat-Traffiku Ferrovjarju, li għandha tintuża primarjament fin-network TEN-T.

3.3.

Il-qafas jiżgura l-indipendenza tal-maniġers tal-infrastruttura fir-rigward ta’ funzjonijiet essenzjali bħall-allokazzjoni ta’ slottijiet u dispożizzjonijiet dwar kontijiet separati għall-maniġer tal-infrastruttura.

3.4.

Il-qafas leġiżlattiv jinkludi wkoll id-Direttiva 2007/59/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (4) dwar iċ-ċertifikazzjoni tal-kompetenzi u l-aptitudnijiet mediċi tas-sewwieqa tal-ferroviji inklużi l-kwalifiki lingwistiċi fit-trasport internazzjonali kif ukoll id-Direttiva tal-Kunsill 2005/47/KE (5) dwar il-kondizzjonijiet tax-xogħol ta’ persunal mobbli f’operazzjonijiet interoperabbli transkonfinali, it-tnejn ibbażati fuq ftehimiet tal-imsieħba soċjali Ewropej f’konformità mal-Artikolu 155 TFUE.

3.5.

Il-qafas jipprevedi wkoll mekkaniżmu nazzjonali ta’ koordinazzjoni bejn il-maniġers tal-infrastruttura u l-operaturi dwar il-manutenzjoni tal-infrastruttura u l-miri tal-kapaċità, l-intermodalità u l-interoperabbiltà, l-aċċess u l-użu tal-infrastruttura, kif ukoll in-intramodalità u l-kwalità tas-servizz. Network Ewropew ta’ Maniġers tal-Infrastruttura jiżgura l-kooperazzjoni u l-iskambju ta’ fehmiet.

3.6.

Ir-regoli dwar it-trasport tal-passiġġieri jinkludu dispożizzjonijiet dwar il-kuntratti pubbliċi għal servizzi u l-akkwist pubbliku kif ukoll il-possibbiltà li jitħabbru regoli ġenerali dwar l-ipprezzar u l-livelli ta’ servizz. It-trasport pubbliku tal-passiġġieri huwa lleġiżlat mir-Regolament tal-OSP (KE) Nru 1370/2007 (emendat bir-Regolament (UE) 2016/2338), li jirrikjedi l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi għal servizzi mill-awtoritajiet kompetenti skont ir-regoli stabbiliti fir-Regolament. Dawn jinkludu l-kompetenzi tal-awtoritajiet kompetenti u tal-Istati Membri li jimponu kriterji soċjali, standards soċjali u t-trasferiment tal-persunal f’każ ta’ bidla fl-operatur.

4.   L-istat attwali tal-implimentazzjoni – problemi li għad hemm wara 30 snin

4.1.

Kważi tletin sena ta’ sforzi biex jinfetħu s-swieq internazzjonali u nazzjonali tat-trasport ferrovjarju tal-merkanzija u tal-passiġġieri tal-UE, u l-armonizzazzjoni ta’ diversi regoli tekniċi u ta’ sigurtà, biex b’hekk tinħoloq żona ferrovjarja unika Ewropea, ma tawx ir-riżultati ġenerali mfittxija/mixtieqa.

4.2.

Għandu jiġi mfakkar ukoll li fir-rigward tar-rotot ferrovjarji internazzjonali tal-passiġġieri u l-iżvilupp tal-kapaċità ta’ dan is-segment tas-suq, l-Istrateġija tal-UE dwar il-Mobbiltà Sostenibbli u Intelliġenti għandha l-għan li sal-2050 tikseb Network Trans-Ewropew tat-Trasport (TEN-T) multimodali u kompletament operattiv għal trasport sostenibbli u intelliġenti b’konnettività b’veloċità għolja. Din it-tip ta’ konnettività għandha tkun kapaċi tgħaqqad bliet kbar tal-UE ma’ servizzi sostenibbli bbażati fuq il-ferroviji, li jkunu kapaċi jissostitwixxu, gradwalment u tal-inqas parzjalment, il-konnessjonijiet tal-ajru intrakontinentali.

4.3.

Minkejja l-ftuħ sħiħ tas-suq, il-miżuri li jiżguraw aċċess liberu u nondiskriminatorju għall-infrastruttura, regoli tekniċi armonizzati u s-semplifikazzjoni amministrattiva, it-trasport ferrovjarju għadu juri nuqqasijiet konsiderevoli fir-rigward tal-kapaċità tiegħu li jżid is-sehem modali kemm fit-trasport tal-passiġieri kif ukoll it-trasport tal-merkanzija. Numru ta’ kwistjonijiet huma deskritti fid-Dokument ta’ Ħidma tal-Persunal tal-2020 li jakkumpanja l-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni dwar Strateġija għal Mobilità Sostenibbli u Intelliġenti (id-“Dokument ta’ Ħidma”), b’għadd ta’ suġġerimenti (6). Fir-rigward tal-merkanzija, hemm fehmiet simili fir-Rapport Speċjali tal-2016 tal-Qorti Ewropea tal-Awdituri dwar “Rail freight transport in the EU still not on the right” (It-trasport tal-merkanzija bil-ferrovija fl-UE: għadna m’aħniex fit-triq it-tajba).

4.4.

Il-KESE huwa tal-fehma li analiżi limitata għall-implimentazzjoni tal-qafas legali tal-UE u kejl tal-grad tal-ftuħ tas-suq mhijiex biżżejjed għal analiżi sħiħa u fehim tan-nuqqasijiet tas-SERA. Għalhekk, il-KESE jitlob li ssir analiżi wiesgħa u komprensiva tal-fatturi ta’ suċċess u tal-problemi, b’valutazzjoni tal-qafas attwali, inkluż l-impatt tiegħu fuq il-kundizzjoni tax-xogħol, filwaqt li jitqies l-obbligu skont l-Artikoli 90 u 91 tat-TFUE li jiġi stabbilit suq intern b’regoli armonizzati għat-trasport internazzjonali u li jiġu definiti l-kundizzjonijiet għall-kabotaġġ kif ukoll skont l-Artikolu 14 tat-TFUE dwar is-Servizzi ta’ Interess Ekonomiku Ġenerali b’kunsiderazzjoni xierqa għall-prinċipji tas-suq uniku u l-liġi tal-kompetizzjoni kif previst fit-trasport ferrovjarju bir-Regolament (KE) Nru 1370/2007 filwaqt li jitqies ukoll ir-rwol tal-Istati Membri f’dan ir-rigward fundamentali, kif indirizzat fil-Protokoll 26 tat-TFUE u l-Artikolu 36 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-UE.

4.5.

Il-ftuħ tas-suq kiseb suċċess mhux uniformi. Iżda xorta waħda hemm għadd ta’ stejjer ta’ suċċess. Pereżempju, l-Awstrija, il-Ġermanja u l-Iżvezja kisbu riżultati aħjar f’ishma modali u volumi ta’ merkanzija ttrasportati bil-ferrovija, minkejja t-tnaqqis globali fl-UE kollha (7).

4.6.

Il-kumpanija ferrovjarja Awstrijaka ÖBB, proprjetà tal-istat, żviluppat b’suċċess network ta’ konnessjonijiet internazzjonali tal-ferroviji għat-trasport billejl tal-passiġġieri, filwaqt li s-sehem mis-suq domestiku tagħha fl-2018 naqas minn 88,4 % għal 86,5 %. Mill-fatturat totali tal-2019 ta’ EUR 2,2 biljun relatat mat-trasport tal-passiġġieri, madwar EUR 1,4 biljun jidhru li huma relatati mal-obbligi ta’ servizz pubbliku (8).

4.7.

L-OSP huma essenzjali biex jiġu żgurati servizzi għall-passiġġieri li jkunu aċċessibbli, affordabbli u inklużivi għaċ-ċittadini. L-aċċess għas-suq huwa miftuħ għal servizzi kummerċjali għall-passiġġieri, ħafna drabi servizzi fuq distanzi twal. Madankollu, it-traffiku fuq distanzi twal u t-traffiku reġjonali ma jistgħux jiġu separati. Kull ferrovija fuq distanza twila twettaq kompiti reġjonali għall-passiġġieri, speċjalment meta jieqfu f’żoni suburbani. Il-linji reġjonali jiżguraw l-għadd meħtieġ ta’ passiġġieri u jalimentaw il-linji ewlenin. Dawn itaffu wkoll l-infrastruttura tal-“grandes lignes” u jiżguraw id-distribuzzjoni fiż-żona. Qed jittieħdu aktar inizjattivi mill-Istati Membri, immexxija minn operaturi ferrovjarji stabbiliti, biex jinħolqu konnessjonijiet ewlenin ma’ servizzi ferrovjarji ġodda, inklużi ferroviji ta’ billejl. Pjani bħal dawn fil-fatt diġà tħabbru minn, pereżempju, il-Ġermanja (TEE 2.0), in-Netherlands u l-Iżvezja. Il-KESE huwa tal-fehma li dawn l-inizjattivi juru l-kumplessità tas-sistema ferrovjarja u li l-aċċess għas-suq ħieles – li ilu fis-seħħ mill-2010 għat-trasport internazzjonali tal-passiġġieri – mhuwiex l-istrument ġust biex jiġi stimulat l-iżvilupp tat-trasport (internazzjonali) tal-passiġġieri fuq distanzi twal. Hemm il-ħtieġa ta’ rieda politika, deċiżjonijiet politiċi dwar il-prijoritizzazzjoni ta’ soluzzjonijiet favur l-ambjent u inklużivi akkumpanjati mill-investiment meħtieġ u governanza tajba.

4.8.

Il-KESE jqis l-għoti dirett ta’ kuntratti pubbliċi għal servizzi bħala waħda mill-miżuri l-aktar effettivi u effiċjenti għall-promozzjoni tat-trasport ferrovjarju tal-passiġġieri. Din hija s-sinsla tas-sistemi ferrovjarji, pereżempju fl-Awstrija u fl-Iżvizzera, li huma l-promoturi f’termini ta’ sehem mis-suq. Barra minn hekk, il-KESE jinnota li ma hemm l-ebda korrelazzjoni bejn il-grad tal-ftuħ tas-suq u s-sodisfazzjon tal-klijenti, jew mal-prezzijiet tal-biljetti.

4.9.

Iżda, skont id-Dokument ta’ Ħidma tal-Kummissjoni msemmi hawn fuq, għad fadal għadd ta’ problemi fir-rigward tal-ftuħ tal-aċċess għas-suq u l-ħolqien ta’ konnessjonijiet ferrovjarji attraenti. L-elementi essenzjali msemmija huma:

4.9.1.

Id-disponibbiltà ta’ informazzjoni adegwata li tippermetti lill-operaturi jippreżentaw offerti adegwati fil-proċeduri tal-offerti, minkejja l-emendi li saru fir-raba’ pakkett ferrovjarju tal-2016 biex tiġi żgurata d-disponibbiltà ta’ informazzjoni adegwata għall-offerenti.

4.9.2.

L-aċċess għall-vetturi ferrovjarji jibqa’ problema kbira għall-atturi ġodda fis-suq. Id-disponibbiltà bħala tali tal-vetturi ferrovjarji b’ċertifikazzjoni valida fl-UE kollha għadha relattivament skarsa fir-rigward tal-vetturi ferrovjarji kemm għat-trasport tal-passiġġieri kif ukoll għat-trasport tal-merkanzija.

4.9.3.

Fir-rigward tad-disponibbiltà tal-vetturi ferrovjarji għall-obbligu ta’ servizz pubbliku tat-trasport tal-passiġġieri, id-dispożizzjonijiet fir-Regolament (KE) Nru 1370/2007 dwar servizzi pubbliċi tat-trasport tal-passiġġieri bil-ferrovija u bit-triq jagħtu lill-awtoritajiet kompetenti l-għażla li jieħdu miżuri biex jiffaċilitaw aċċess bħal dan jekk jitqies meħtieġ.

4.9.4.

Il-ħruġ ta’ biljetti għat-trasport ferrovjarju kombinat jibqa’ problematiku, b’mod partikolari fir-rigward ta’ informazzjoni aġġornata dwar in-nollijiet, ir-riżervazzjonijiet u t-traffiku.

4.10.

Minkejja d-dispożizzjonijiet fir-raba’ pakkett ferrovjarju li jippermettu lill-operaturi jirċievu ċertifikat uniku tas-sikurezza mill-Aġenzija Ferrovjarja Ewropea għall-operazzjonijiet madwar l-UE kollha, għad hemm għadd ta’ regoli li mhumiex armonizzati, li jfisser żieda fil-kumplessità u fl-ispiża tal-operazzjonijiet transfruntiera u b’mod partikolari li jikkawża dewmien fil-punt tal-qsim tal-fruntieri. L-armonizzazzjoni ta’ dawn ir-regoli tista’ għalhekk tkun kompitu ewlieni għall-futur u prerekwiżit għal soluzzjonijiet diġitali u ta’ awtomatizzazzjoni komuni futuri.

4.11.

Il-KESE jenfasizza li l-armonizzazzjoni teknika u l-modernizzazzjoni tal-infrastruttura huma fattur ewlieni għall-kisba ta’ żona ferrovjarja unika Ewropea li tiffunzjona tajjeb. L-investiment fil-modernizzazzjoni tal-infrastruttura u l-vetturi ferrovjarji jiswa ħafna flus. Fil-fatt, l-innovazzjonijiet fil-ferroviji bħall-ferroviji ta’ veloċità għolja ġew żviluppati minn operaturi statali b’appoġġ pubbliku. Jeżistu regoli dedikati dwar l-għajnuna mill-Istat fir-rigward tar-riċerka u l-innovazzjoni.

4.12.

Il-KESE jinnota li l-Kummissjoni qed taħdem mas-settur ferrovjarju u l-Istati Membri, apparentement biex tiffaċilita l-qsim tal-fruntieri tul il-Kurituri Ferrovjarji tal-Merkanzija. Il-KESE jqis li huwa importanti li l-Kummissjoni tagħmel inventarju wiesa’ tal-ostakli eżistenti inklużi diversi problemi ta’ attitudni, u jissuġġerixxi soluzzjonijiet. F’dan il-kuntest, il-KESE jappella li għall-involviment tal-imsieħba soċjali fil-ħidma preparatorja tal-Kummissjoni.

4.13.

Jitfaċċaw għadd ta’ kwistjonijiet speċifiċi rigward it-trasport ferrovjarju tal-merkanzija, li wasslu għall-osservazzjonijiet u s-suġġerimenti li ġejjin fid-Dokument ta’ Ħidma.

4.13.1.

In-natura tas-suq tal-merkanzija nbidlet. Proporzjon ogħla ta’ prodotti li jeħtieġu kemm flessibbiltà kif ukoll livell ogħla ta’ affidabbiltà f’katini tal-provvista kumplessi u ta’ valur għoli spiss ipoġġu lill-ferroviji fi żvantaġġ kompetittiv minħabba n-nuqqas ta’ puntwalità, affidabbiltà, prevedibbiltà u flessibbiltà. Pereżempju, fl-ewwel kwart tal-2018 aktar minn 50 % tal-ferroviji fil-kuritur tal-merkanzija Alpin iddewmu għal aktar minn 3 sigħat.

4.13.2.

L-informazzjoni dwar it-traffiku hija skarsa, pereżempju, fir-rigward ta’ dwar fejn ikunu jinsabu l-ferroviji u l-ħin mistenni li jaslu. Barra minn hekk, il-ġestjoni tal-kapaċità u tat-traffiku ġeneralment ma tkunx ikkoordinata bejn l-infrastruttura ferrovjarja u l-faċilitajiet bħal terminals. Dan ifixkel l-ottimizzazzjoni tal-ġestjoni tar-riżorsi.

4.13.3.

In-nuqqas ta’ sistemi moderni ta’ akkoppjament awtomatizzat fl-UE, li jintużaw ħafna fil-bqija tad-dinja, ixekkel il-prestazzjoni ta’ vaguni uniċi.

4.13.4.

Il-merkanzija tingħata prijorità baxxa fl-ippjanar tal-kapaċità, fil-livell kemm transfruntier kif ukoll dak nazzjonali.

4.13.5.

Il-kapaċità fit-tul u l-ippjanar tal-iskeda tal-ħin ixekklu l-mudelli tan-negozju xprunati mis-suq u jagħmluha impossibbli għall-ferroviji li jwieġbu għal talbiet fuq perjodu qasir mill-klijenti. Il-prevalenza mogħtija lit-traffiku nazzjonali u n-nuqqas ta’ koordinazzjoni transfruntiera tal-ippjanar jikkawżaw aktar problemi għall-merkanzija transfruntiera.

4.13.6.

Il-profittabbiltà baxxa tnaqqas l-investimenti, u l-investimenti fl-infrastruttura mhumiex ikkoordinati b’mod adegwat bejn il-fruntieri, jew saħansitra tul il-kurituri ewlenin.

4.13.7.

Wieħed jista’ jittama li mill-inqas parti mill-problemi ta’ koordinazzjoni u ppjanar fir-rigward tal-merkanzija transfruntiera jistgħu jiġu indirizzati matul l-evalwazzjoni li għaddejja tar-Regolament li jistabbilixxi l-Kurituri Ewropej tat-Trasport Ferrovjarju tal-Merkanzija (9).

4.14.

B’mod ġenerali, jidher li hemm bżonn li jitfassal mill-ġdid il-proċess ta’ governanza għall-kapaċità ferrovjarja sabiex l-operaturi jkunu jistgħu jipprovdu servizz skont il-ħtiġijiet tal-klijenti tagħhom, b’affidabbiltà, puntwalità u flessibbiltà adegwati. Dan jeħtieġ, fost l-oħrajn, ħarsa komprensiva lejn il-ġestjoni tal-kapaċità, li tinkludi kemm il-passiġġieri kif ukoll il-merkanzija, li tiffaċilita l-użu ottimizzat tal-kapaċità.

4.15.

Fir-rigward tat-trasport ferrovjarju tal-merkanzija, fir-Rapport Speċjali dwar it-trasport ferrovjarju tal-merkanzija diġà msemmi, il-Qorti tal-Awdituri tagħmel osservazzjonijiet simili għal dawk magħmula mill-Kummissjoni fid-Dokument ta’ Ħidma. Ir-Rapport Speċjali jagħmel għadd ta’ rakkomandazzjonijiet fir-rigward tat-titjib tal-funzjonament tas-suq tat-trasport ferrovjarju tal-merkanzija, inkluża superviżjoni aħjar biex tiġi miġġielda l-imġiba antikompetittiva minn operaturi stabbiliti u maniġers tal-infrastruttura, ġestjoni mtejba tat-traffiku fil-kurituri tat-trasport tal-merkanzija bil-ferrovija, monitoraġġ tal-prestazzjoni u immirar aħjar fuq il-ħtiġijiet tal-infrastruttura.

4.16.

Ir-Rapport Speċjali tal-Qorti tal-Awdituri jqajjem ukoll il-kwistjoni tas-sewwieqa tal-ferroviji, inkluż fir-rigward tar-reġim lingwistiku skont id-Direttiva 2007/59 dwar iċ-ċertifikazzjoni ta’ sewwieqa tal-ferroviji, li jissuġġerixxi li r-rekwiżiti lingwistiċi stabbiliti fl-Anness VI punt 8 għandhom jiġu sostitwiti b’rekwiżiti ta’ għarfien ta’ lingwa waħda li għandha tintuża għal skopijiet ta’ trasport ferrovjarju internazzjonali.

4.17.

Ir-Rapport Speċjali jikkonkludi li l-kwistjonijiet strateġiċi u regolatorji identifikati huma tali li, jekk ma jiġux indirizzati, il-finanzjament addizzjonali mhux ser isolvi l-problemi.

4.18.

Għandha tinġibed l-attenzjoni wkoll dwar id-Dikjarazzjoni Ministerjali dwar il-Kurituri Ferrovjarji tal-Merkanzija tal-21 ta’ Settembru 2020, li tenfasizza l-importanza tad-diġitalizzazzjoni u l-implimentazzjoni f’waqtha tal-Kurituri tan-Network Ewlieni tat-TEN-T u l-użu tas-Sistema Ewropea tal-Ġestjoni tat-Traffiku Ferrovjarju.

4.19.

Jidher li hemm qbil ġenerali dwar l-importanza ta’ persunal ferrovjarju kwalifikat b’kundizzjonijiet tax-xogħol tajbin. Dan jeħtieġ azzjoni biex jiġi evitat id-dumping soċjali fis-settur ferrovjarju li qed jiżviluppa bil-ftuħ kontinwu tas-suq bħal fis-setturi l-oħrajn tat-trasport fl-UE. Ir-regolamenti eżistenti – bħad-Direttiva dwar l-istazzjonar tal-ħaddiema – mhux dejjem jindirizzaw b’mod adegwat is-sitwazzjoni tal-ħaddiema ferrovjarji minħabba li ma jqisux ir-rekwiżiti speċifiċi tal-ħaddiema mobbli ħafna, bħal dawk fuq il-ferroviji. Dan ukoll jagħmel il-monitoraġġ diffiċli. Għalhekk, il-KESE huwa tal-fehma li, bħal fil-każ tat-trasport bit-triq, jistgħu jkunu meħtieġa regoli dedikati li jindirizzaw il-ħaddiema tat-trasport ferrovjarju.

4.20.

F’dan il-kuntest, il-KESE jieħu nota wkoll tan-nuqqasijiet rigward id-dispożizzjonijiet soċjali u l-leġiżlazzjoni fis-settur ferrovjarju u l-implimentazzjoni u l-infurzar tagħhom kif irrappurtat mill-imsieħba soċjali ferrovjarji bħall-implimentazzjoni tal-klawżoli soċjali tar-Regolament dwar l-OSP u dwar l-implimentazzjoni, il-monitoraġġ u l-infurzar tad-Direttiva 2005/47/KE dwar il-kondizzjonijiet tax-xogħol tal-persunal mobbli f’operazzjonijiet transkonfinali.

4.21.

Il-KESE jappoġġja bis-sħiħ il-fehim komuni dwar l-importanza ta’ persunal ferrovjarju kwalifikat b’kundizzjonijiet tax-xogħol tajbin, u jieħu nota tal-ftehim tal-2004 dwar il-ħinijiet tas-sewqan u tal-mistrieħ tal-ħaddiema mobbli involuti f’servizzi transfruntiera interoperabbli konkluż bejn l-imsieħba soċjali f’Jannar 2004 fil-qafas tad-Djalogu Soċjali u implimentat permezz tad-Direttiva 2005/47/KE.

4.22.

Il-KESE jinnota li l-imsieħba soċjali qablu li jkomplu jaħdmu fi ħdan id-djalogu soċjali biex itejbu l-monitoraġġ tal-implimentazzjoni tal-ftehim. Permezz ta’ dikjarazzjoni komuni, huma impenjaw ruħhom li jippromovu l-operazzjonijiet transfruntiera, jevitaw il-kompetizzjoni bbażata biss fuq id-differenzi fil-kundizzjonijiet tax-xogħol, u jżommu kundizzjonijiet ekwi fost il-kumpaniji li jwettqu operazzjonijiet transfruntiera (10), Fir-rigward tad-Direttiva 2005/47/KE, l-imsieħba soċjali enfasizzaw li “waħda mis-sejbiet tal-proġett hija li l-monitoraġġ u l-infurzar xierqa tal-Ftehim fil-livell tal-Istati Membri huma mxekkla minn nuqqas ta’ ċarezza dwar l-awtoritajiet nazzjonali kompetenti. Anke fis-sitwazzjonijiet fejn l-awtorità hija definita b’mod ċar – normalment l-ispettorat nazzjonali tax-xogħol – jidher li din ma għandhiex ir-riżorsi, il-kapaċità u/jew l-għarfien meħtieġa dwar il-Ftehim, u d-Direttiva li timplimentah, biex twettaq dmirijietha b’mod effettiv”. Il-KESE jassumi li l-UE għandha taġixxi.

4.23.

Il-KESE jieħu nota ta’ dikjarazzjoni mill-imsieħba soċjali fir-rigward tar-Regolament (KE) Nru 1370/2007 dwar l-obbligi ta’ servizz pubbliku li l-konsegwenzi tal-kompetizzjoni m’għandhomx jaffettwaw il-kundizzjonijiet tax-xogħol tal-persunal li jipprovdi servizzi, billi jirrikjedu standards soċjali vinkolanti fil-livell nazzjonali, reġjonali jew lokali u/jew it-trasferiment obbligatorju tal-persunal f’każ ta’ bidla fl-operatur (11). Dan mhuwiex implimentat u żgurat biżżejjed fil-prattika u jeħtieġ azzjoni min-naħa tal-UE. Il-KESE jitlob lill-Kummissjoni tissorvelja mill-qrib l-implimentazzjoni ta’ dawn id-dispożizzjonijiet u tieħu azzjoni kif meħtieġ.

4.24.

Jidher li hemm qbil ġenerali fost l-operaturi li s-settur issa jeħtieġ iż-żmien biex jassimila u jadatta għar-raba’ pakkett ferrovjarju.

5.   Il-kriżi pandemika tal-COVID 19 – test tar-reżiljenza

5.1.

Il-kriżi tal-COVID-19 kienet ta' prova u sfida għat-trasport ferrovjarju bħas-setturi l-oħra kollha tat-trasport kif ukoll għall-ħaddiema kollha tat-trasport. L-affidabbiltà, is-sigurtà u r-rwol ċentrali tal-ferroviji għat-trasport tal-persuni u tal-merkanzija huma riżultat pożittiv mill-pandemija tal-COVID-19, anke minħabba l-isforzi li saru mill-persunal ferrovjarju f’ċirkostanzi diffiċli ħafna. L-għajnuna mill-Istat għenet ħafna kumpaniji ferrovjarji matul perjodu diffiċli b’volumi dejjem jonqsu.

5.2.

Skont id-data miġbura mill-Komunità Ewropea tal-Kumpaniji u tal-Maniġers Ferrovjarji, l-impatt tal-COVID-19 huwa ta’ detriment għat-tipi kollha ta’ traffiku ferrovjarju tal-passiġġieri, u speċjalment għar-rotot internazzjonali. It-telf fid-dħul ammonta għal EUR 26 biljun fl-2020 u dan qed ikompli għaddej fl-ewwel xhur tal-2021. Barra minn hekk, l-irkupru huwa mistenni li jipproċedi bil-mod.

5.3.

Madankollu, il-kriżi tal-COVID-19 żiedet ukoll il-fehim dwar il-ħtieġa li jiġu żviluppati miżuri ta’ reżiljenza u li jittejbu l-koerenza u l-koordinazzjoni fuq in-network u tingħata prijorità ogħla lill-iżvilupp ta’ infrastruttura transfruntiera (12). Madankollu, il-pandemija wriet ukoll li l-bliet għandhom l-aktar rwol importanti biex isolvu l-problemi tat-traffiku, u m’għandhomx jitħallew waħedhom. L-UE għandha tagħti l-akbar attenzjoni lill-bliet.

5.4.

Matul il-pandemija, l-operaturi tal-istat kienu obbligati jissoktaw bis-servizzi tal-passiġġieri u tal-merkanzija filwaqt li jiżguraw operazzjonijiet sikuri. L-għajnuna u l-intervent mill-Istat ħafna drabi żguraw li s-sistema ferrovjarja ma tisfaxxax, ħtieġa biex jiġu żgurati servizzi essenzjali.

6.   Il-kwistjonijiet ta’ separazzjoni mqajma mill-Presidenza

6.1.

Iż-żewġ mistoqsijiet imqajma mill-Presidenza jidhru li huma mwieġba tajjeb mid-dispożizzjonijiet fil-Kapitolu II, it-Taqsimiet I u II tad-Direttiva 2012/34/UE, kif emendata, li għandhom l-għan li jiżguraw l-indipendenza tal-ġestjoni tal-impriżi ferrovjarji u l-maniġers tal-infrastruttura (Taqsima I) u s-separazzjoni tal-ġestjoni tal-infrastruttura u l-operazzjonijiet tat-trasport u tipi differenti ta’ operazzjonijiet tat-trasport (Taqsima II).

6.2.

Id-dispożizzjonijiet inkwistjoni jipprevedu għażla wiesgħa ta’ opzjonijiet fir-rigward tal-forma organizzattiva, sakemm l-indipendenza tal-entità li tiżgura l-ġestjoni tal-infrastruttura tkun żgurata fir-rigward tal-allokazzjoni tal-mogħdijiet tal-ferrovija u l-impożizzjoni ta’ tariffi. L-istess jidher li huwa l-każ fir-rigward tal-obbligu li jinżammu kontijiet separati bejn il-ġestjoni tal-infrastruttura u l-attivitajiet operattivi u bejn l-attivitajiet tal-passiġġieri u tal-merkanzija, u t-trasparenza dwar il-fondi pubbliċi li jitħallsu għall-missjoni ta’ servizz pubbliku.

6.3.

Il-garanzija b'rabta man-newtralità fir-rigward tal-allokazzjoni u t-tariffi tal-mogħdijiet tal-ferrovija kif ukoll it-trasparenza pprovduta mid-dispożizzjonijiet dwar il-kontabbiltà għandhom jitqiesu bħala ta’ benefiċċju peress li jiżguraw kundizzjonijiet ekwi u trasparenza.

6.4.

Jista’ jiġi nnutat li pajjiżi ferrovjarji kbar bħall-Ġermanja, il-Polonja, l-Italja u l-Awstrija żammew kumpanija ferrovjarja integrata filwaqt li l-indipendenza tal-maniġer tal-infrastruttura hija żgurata fir-rigward tal-funzjonijiet essenzjali tal-allokazzjoni tas-slottijiet, l-ipprezzar u l-ġbir tat-tariffi. Franza pereżempju integrat mill-ġdid il-ġestjoni tal-infrastruttura u l-operat. Huma jqisu li huwa ta’ benefiċċju għas-sistema ferrovjarja li jiġu sfruttati s-sinerġiji, tiġi garantita kooperazzjoni aktar mill-qrib, flessibbiltà ogħla eċċ. Għandu jitqies ukoll il-benefiċċju għall-persunal ferrovjarju li jkollu suq tax-xogħol intern kbir u b’mod partikolari għal dawk il-professjonijiet rilevanti għas-sikurezza b’rekwiżiti mediċi u psikoloġiċi.

6.5.

Madankollu, il-libertà tal-għażla tal-forma organizzattiva għandha titqies bħala ta’ benefiċċju u għalhekk ma għandha tiġi imposta l-ebda separazzjoni fuq l-Istati Membri.

7.   Kummenti tal-għeluq

7.1.

Minn dak li ntqal hawn fuq jirriżulta li ż-Żona Ferrovjarja Ewropea bl-ebda mod ma hija perfetta. Hemm il-ħtieġa ta’ analiżi aktar fil-fond tal-fatturi ta’ suċċess kif ukoll dwar l-impatt fuq il-kundizzjonijiet tax-xogħol. L-analiżijiet disponibbli vvalutaw il-problemi rigward l-implimentazzjoni tal-leġiżlazzjoni eżistenti inkluż l-aċċess għas-suq, l-interoperabbiltà u l-armonizzazzjoni teknika, inkluża l-armonizzazzjoni mhux kompluta tar-regoli operattivi u tekniċi. Huma ddefinixxew ukoll problemi ta’ spejjeż, in-nuqqas ta’ puntwalità, in-nuqqas ta’ vetturi ferrovjarji li kapaċi joperaw madwar l-UE u problemi ġenerali għall-adattament għal kuntest ta’ suq miftuħ. Jidher li ma saret l-ebda analiżi tal-effetti possibbli tal-ftuħ tas-suq fuq il-kundizzjonijiet tax-xogħol. Ħafna affarijiet jistgħu u għandhom jittejbu biex is-sistema taħdem aħjar, issir aktar kompetittiva u ttejjeb is-sehem tas-suq tagħha fl-UE kollha, u b’hekk issir attur sħiħ f’sistema tat-trasport u l-mobilità multimodali effiċjenti u ambjentalment u soċjalment sostenibbli, li taqdi lin-nies u tħares l-ambjent.

7.2.

Il-KESE huwa tal-fehma li wasal iż-żmien għal rendikont ġenerali tas-sistema ferrovjarja tal-UE. Il-KESE għalhekk jitlob analiżi wiesgħa u komprensiva tal-fatturi ta’ suċċess u l-problemi, b’valutazzjoni tal-qafas attwali, inkluż l-impatt tiegħu fuq il-kundizzjonijiet tax-xogħol. Il-KESE jitlob li ssir valutazzjoni imparzjali filwaqt li jitqies l-obbligu skont l-Artikoli 90 u 91 tat-TFUE li jiġi stabbilit suq intern b’regoli armonizzati għat-trasport internazzjonali u jiġu definiti l-kundizzjonijiet għall-kabotaġġ, b’kunsiderazzjoni xierqa għad-dispożizzjonijiet dwar is-Servizz ta’ Interess Ekonomiku Ġenerali kif previst fl-Artikolu 14 tat-TFUE flimkien mal-Protokoll 26 tat-TFUE u l-Artikolu 36 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-UE. L-analiżi jenħtieġ li tqis l-aspetti ambjentali u l-objettivi stabbiliti fil-Patt Ekoloġiku Ewropew, ir-rwol tal-ferroviji bħala Servizz ta’ Interess Ġenerali u għall-koeżjoni soċjali u ekonomika, il-kompetittività tal-ferroviji u l-funzjonament tagħhom f’sistema tat-trasport multimodali transfruntier, abbażi tal-kooperazzjoni, l-effiċjenza fir-riżorsi, il-livelli ta’ servizz u s-sodisfazzjon tal-klijenti/konsumaturi, kollha b’attenzjoni partikolari għall-effetti fuq il-kundizzjonijiet tax-xogħol tal-impjegati. Is-Sena Ewropea tal-Ferroviji 2021 tipprovdi opportunità eċċellenti biex jittieħed rendikont tal-iżviluppi s’issa u jiġu stabbiliti objettivi għall-futur.

---

(1)  ĠU L 343, 14.12.2012, p. 32.

(2)  ĠU L 315, 3.12.2007, p. 1.

(3)  Minn diversi Pocketbooks Statistiċi tal-UE.

(4)  ĠU L 315, 3.12.2007, p. 51.

(5)  ĠU L 195, 27.7.2005, p. 15.

(6)  SWD(2020) 331 final [mhux disponibbli bil-Malti].

(7)  Ir-Rapport Speċjali tal-2016 tal-Awdituri Ewropej, “Rail freight transport in the EU still not on the right” (It-trasport tal-merkanzija bil-ferrovija fl-UE: għadna m’aħniex fit-triq it-tajba [Mhux disponibbli bil-Malti]), punti 23-27.

(8)  OBB Holding Geschäftsbericht 2019, pp 61 u 65-66.

(9)  ĠU L 276, 20.10.2010, p. 22.

(10)  Valutazzjoni tal-implimentazzjoni u l-applikazzjoni tal-Ftehim dwar ċerti aspetti tal-kundizzjonijiet tax-xogħol ta’ ħaddiema mobbli involuti f’servizzi transfruntieri interoperabbli fis-settur ferrovjarju; Il-proġett “Ħaddiema mobbli tal-ferroviji” – Konklużjonijiet konġunti mill-Imsieħba Soċjali tas-Settur Ferrovjarju Ewropew CER u ETF.

(11)  https://www.etf-europe.org/resource/joint-cer-etf-opinion-protection-of-staff-september-2013

(12)  Ara pereżempju “Folgerungen für die zukünkftige Verkehrspolitik nach den Erfahrungen und dem Umgang mit der COVID-19 Pandemie” (Konklużjonijiet għall-politika futura tat-trasport abbażi tal-esperjenza u l-indirizzar tal-pandemija tal-COVID-19) tal-Ministeru Federali għat-Trasport u l-Infrastruttura Diġitali; Kumitat Xjentifiku tal-Ministru Federali għat-Trasport u l-Infrastruttura Diġitali, Nru 2/Sena 2020.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Rapport tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni — Rapport tal-2020 dwar l-Istat tal-Unjoni tal-Enerġija skont ir-Regolament (UE) 2018/1999 dwar il-Governanza tal-Unjoni tal-Enerġija u tal-Azzjoni Klimatika”

[COM(2020) 950 final]

u dwar “Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni — Valutazzjoni madwar l-UE kollha tal-Pjani Nazzjonali għall-Enerġija u l-Klima Immexxu ’l quddiem it-tranżizzjoni ekoloġika u nippromwovu l-irkpru ekonomiku permezz ta’ ppjanar integrat tal-enerġija u tal-klima”

[COM(2020) 564 final]

(2021/C 220/04)

Relatur:TBL

Lutz RIBBE

Konsultazzjonijiet	Kummissjoni Ewropea, 11.11.2020 u 27.11.2020
Bażi legali	L-Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għat-Trasport, l-Enerġija, l-Infrastruttura u s-Soċjetà tal-Informazzjoni
Adottata fis-sezzjoni	9.3.2021
Adottata fil-plenarja	24.3.2021
Sessjoni plenarja Nru	559
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	236/4/6

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) huwa impressjonat bil-metikolużità u l-eżattezza li bihom il-Kummissjoni tiddokumenta u tevalwa l-iżvilupp tal-Unjoni tal-Enerġija. Il-mod li bih tfasslu u ġew evalwati l-Pjani Nazzjonali għall-Enerġija u l-Klima (NECP) juri li l-governanza tal-Unjoni tal-Enerġija tiffunzjona.

1.2.

Il-KESE jinnota b’sodisfazzjon li, għalkemm xi Stati Membri qegħdin lura b’mod ċar biex jilħqu l-miri, b’mod ġenerali l-miri tal-enerġija u l-klima għas-sena 2020 intlaħqu. Iżda dan ma għandux iwassal għal kompjaċenza. Il-miri għat-30 sena li ġejjin, li jibdew mid-deċennju tal-2020, huma ħafna aktar ambizzjużi. Il-pass tat-trasformazzjoni jrid jiżdied b’mod sinifikanti; madankollu, is-sitwazzjoni soċjali u ekonomika fl-Istati Membri individwali m’għandhiex tiġi injorata. Jekk ma jsirx hekk, l-aċċettazzjoni soċjali tal-investimenti u r-riformi mmirati biex jaċċelleraw it-tranżizzjoni tal-enerġija tkun f’riskju. It-trasformazzjoni tal-enerġija tkun ukoll f’riskju jekk il-politika twiegħed il-parteċipazzjoni ta’ parti wiesgħa tas-soċjetà, iżda fir-realtà ma tiħux din il-wegħda bis-serjetà u ma timplimentahiex!

1.3.

Għalhekk, huwa ferm aktar importanti li ma jitqisux biss il-miri globali (dwar il-klima), iżda wkoll il-miri speċifiċi li l-Kummissjoni stabbiliet għaliha nnifisha bil-Qafas Strateġiku għal Unjoni tal-Enerġija Reżiljenti u l-pakkett “Enerġija Nadifa għall-Ewropej Kollha”. U f’dan ir-rigward, ir-riżultat huwa ferm aktar negattiv.

1.4.

Fil-qafas strateġiku, il-Kummissjoni sostniet li l-aktar għan importanti għandu jkun li ċ-ċittadini jkunu fiċ-ċentru tal-Unjoni tal-Enerġija. Fil-Komunikazzjoni tagħha dwar l-istat tal-Unjoni tal-Enerġija, il-Kummissjoni ma ssemmi xejn dwar kif għandha tintlaħaq din il-mira u liema strateġiji għandhom jiġu segwiti biex tintlaħaq din il-mira fil-futur. Għall-KESE dan huwa kompletament inaċċettabbli.

1.5.

Fil-valutazzjoni tagħha tal-NECP, il-Kummissjoni hija tal-fehma li fl-NECPs tal-Istati Membri ftit li xejn qed tingħata attenzjoni lill-iżvilupp tal-enerġija komunitarja. Dan huwa inkwetanti. Huwa diżappuntanti li l-unika tweġiba tal-Kummissjoni għal dan hija appell ġenerali ħafna lill-Istati Membri. Jekk il-miri ambizzjużi, bħal dawk ifformulati fil-pakkett “Enerġija Nadifa għall-Ewropej Kollha” u fil-Qafas Strateġiku għall-Unjoni tal-Enerġija, ma jiġux segwiti b’mod serju, dan mhuwiex ta’ detriment biss għall-Unjoni tal-Enerġija. Iżda huwa ta’ detriment ukoll għall-kredibilità tal-politika Ewropea kollha kemm hi.

1.6.

Din hija r-raġuni għaliex il-KESE jemmen li l-Kummissjoni teħtieġ teżamina aktar mill-qrib il-livell u l-kwalità tal-implimentazzjoni, il-konformità u l-infurzar tat-Tielet Pakkett dwar l-Enerġija fl-Istati Membri f’rapporti futuri, b’mod partikolari fir-rigward ta’ kif dawn iridu jpoġġu liċ-“ċittadini fiċ-ċentru”. Fil-passat, l-implimentazzjoni tar-regolamenti dwar l-enerġija ttardjat u ħafna drabi ma twettqitx għall-benefiċċju taċ-ċittadini.

1.7.

Huwa rrakkomandat ukoll li t-tliet miri l-oħra tal-Unjoni tal-Enerġija jiġu eżaminati b’mod kritiku: it-tnaqqis tad-dipendenza mill-enerġija billi jitnaqqsu l-importazzjonijiet tal-enerġija, l-eliminazzjoni ta’ sussidji għal sorsi ta’ enerġija li jagħmlu ħsara lill-klima u lill-ambjent u t-teħid ta’ rwol ta’ tmexxija fir-rigward ta’ sorsi ta’ enerġija rinnovabbli, l-effiċjenza enerġetika u l-elettromobbiltà. Dawn it-tliet miri ma ntlaħqux, kif jidher mill-Komunikazzjonijiet tal-Kummissjoni. Iżda r-raġunijiet għal dawn ma ġewx diskussi. Bl-istess mod huwa inutli li wieħed ifittex dikjarazzjonijiet dwar liema tagħlimiet jistgħu jinkisbu mill-fallimenti u x’jista’ jinkiseb minn dawn għal kull azzjoni sussegwenti, pereżempju fir-rigward tal-Fond ta’ Rkupru.

1.8.

Il-KESE jemmen li l-NECPs tal-Istati Membri juru nuqqas ta’ koerenza fil-politika Ewropea tal-enerġija. Il-KESE jqis ukoll li l-parti l-kbira tal-NECPs huma impreċiżi wisq, speċjalment fir-rigward tal-kwistjonijiet importanti tas-sigurtà tal-enerġija u t-tranżizzjoni ġusta.

1.9.

Għalhekk, il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex waqt l-evalwazzjoni tal-NECPs tagħti aktar attenzjoni lill-adegwatezza tal-Istrateġiji ta’ Tranżizzjoni Ġusta u, f’dan il-kuntest, b’mod partikolari biex jintlaħqu l-objettivi li ġejjin: — l-iffaċilitar tat-tranżizzjonijiet tal-impjiegi; — l-appoġġ lill-ħaddiema li jitilfu l-impjieg tagħhom minħabba d-dekarbonizzazzjoni (xogħol mitluf għandu tal-anqas jiġi ssostitwit b’impjieg ieħor tal-istess valur); — il-ġlieda kontra l-faqar enerġetiku u l-kumpens għall-effetti distributtivi digressivi; u — l-iżvilupp tal-potenzjal ekonomiku reġjonali li jirriżulta minn sorsi ta’ enerġija rinnovabbli u forom ġodda ta’ involviment u parteċipazzjoni fil-produzzjoni tal-elettriku.

2.   Kummenti ġenerali dwar id-dokument tal-Kummissjoni

2.1.

Fil-25 ta’ Frar 2015, il-Kummissjoni ppreżentat il-Komunikazzjoni tagħha dwar “Qafas Strateġiku għal Unjoni tal-Enerġija Reżiljenti b’Politika dwar il-Bidla fil-Klima li tħares ’il quddiem” (1). L-istrateġija indirizzat il-miri li ġejjin: — is-sigurtà tal-provvista tal-enerġija, inkluż billi titnaqqas id-dipendenza mill-importazzjonijiet tal-enerġija; — suq Ewropew tal-enerġija integrat b’mod sħiħ; — ekonomija sostenibbli, b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju u li ma tagħmilx ħsara lill-klima; — riċerka, innovazzjoni u kompetittività biex l-Ewropa ssir mexxejja globali fil-qasam tas-sorsi ta’ enerġija rinnovabbli; — il-kwalifiki tal-ħaddiema Ewropej għas-settur tal-enerġija ta’ għada; — il-fiduċja tal-investituri bbażata fuq sinjali tal-prezzijiet li jirriflettu l-ħtiġijiet fit-tul u l-miri politiċi.

2.2.

L-aktar importanti, madankollu, il-viżjoni tal-Kummissjoni kienet waħda ta’ Unjoni tal-Enerġija “biċ-ċittadini fil-qofol tagħha, fejn iċ-ċittadini jieħdu s-sjieda tat-tranżizzjoni enerġetika, jibbenefikaw minn teknoloġiji ġodda biex jitnaqqsu l-kontijiet tagħhom, jipparteċipaw b’mod attiv fis-suq, u fejn il-konsumaturi vulnerabbli jkunu protetti”. Hija semmiet ukoll il-parteċipazzjoni tal-partijiet ikkonċernati fit-tfassil tal-Unjoni tal-Enerġija bħala prijorità u tranżizzjoni soċjalment ġusta bħala prinċipju fundamentali għall-ġestjoni tat-tranżizzjoni enerġetika.

2.3.

Il-Kummissjoni enfasizzat ukoll il-ħtieġa għal governanza u monitoraġġ integrati tal-Unjoni tal-Enerġija. Bir-Regolament ta’ Governanza (UE) 2018/1999 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (2), l-UE impenjat ruħha għal bażi ġuridika korrispondenti għal dan. Abbażi ta’ dan ir-regolament, l-Istati Membri huma obbligati jissottomettu Pjani Nazzjonali għall-Enerġija u l-Klima (NECP) fuq bażi regolari, li fihom għandhom jiddeskrivu wkoll il-kontributi tagħhom biex jintlaħqu l-miri tal-Unjoni tal-Enerġija.

2.4.

Fir-rapport tagħha dwar l-Istat tal-Unjoni tal-Enerġija fl-2020, il-Kummissjoni ppreżentat il-progress li sar taħt ħames intestaturi: — id-dekarbonizzazzjoni (inkluża l-espansjoni tas-sorsi ta’ enerġija rinnovabbli) — l-effiċjenza enerġetika b’kunsiderazzjoni speċjali tal-prinċipju “l-effiċjenza enerġetika tiġi l-ewwel” — is-sigurtà tal-enerġija (inkluż it-tnaqqis tal-importazzjonijiet tal-enerġija fl-UE, flessibilità akbar u reżiljenza akbar tas-sistemi tal-enerġija nazzjonali) — is-swieq interni tal-enerġija — ir-riċerka, l-innovazzjoni u l-kompetittività hija indirizzat ukoll is-suġġett “L-Unjoni tal-Enerġija f’perspettiva usa’ tal-Patt Ekoloġiku”.

2.5.

Abbażi ta’ dan, il-Kummissjoni żviluppat ideat dwar “il-ksib ta’ rkupru ekoloġiku u ta’ ekonomija sostenibbli”. F’dan ir-rigward, hija l-ewwel tindirizza l-istrateġiji eżistenti għall-integrazzjoni tas-sistema tal-enerġija u l-iżvilupp tal-idroġenu fl-Ewropa.

2.6.

Il-Kummissjoni tiġġustifika wkoll il-ħtieġa li tiżdied il-mira għat-tnaqqis tal-emissjonijiet tas-CO2 għal mill-anqas 55 % meta mqabbla mal-1990 u tħabbar strateġija biex jitnaqqsu l-emissjonijiet tal-metanu kif ukoll “il-viżjoni strateġika [tagħna] għall-enerġija lil hinn mill-kosta”. F’dan il-kuntest, hija tikkritika l-istrateġiji ppreżentati mill-Istati Membri fl-NECPs tagħhom li ħafna drabi ma jkunux ċari u dettaljati.

2.7.

B’mod ġenerali, il-Kummissjoni tqis li s-sitwazzjoni għadha mhix sodisfaċenti, filwaqt li tinnota li l-miri stabbiliti fil-livell tal-UE għall-2020 għall-użu tal-enerġija rinnovabbli se jintlaħqu fil-parti l-kbira tagħhom. Xi Stati Membri jeħtieġ jagħmlu aktar progress.

2.8.

F’xi każijiet, hija titlob li jsiru sforzi akbar fil-qasam tal-effiċjenza enerġetika; b’mod partikolari fir-rinnovazzjoni tal-bini fejn jeżistu żbilanċi kbar.

2.9.

Ir-rapport huwa akkumpanjat għall-ewwel darba minn analiżi fil-fond tas-sussidji tal-enerġija (3), li fiha huwa stabbilit b’mod ċar li a) għad hemm bżonn ta’ data aħjar dwar is-sussidji tal-enerġija (4) u b) “hemm ħtieġa ċara li jiżdiedu l-isforzi biex jitnaqqsu s-sussidji” fuq il-fjuwils fossili. L-istrumenti legali li jeżistu bħalissa fil-livell tal-UE huma deskritti bħala insuffiċjenti.

2.10.

Tqiesu wkoll bħala “mhumiex inkoraġġanti” il-fatt li f’dawn l-aħħar snin ġew investiti anqas u anqas fondi għar-R&Ż f’dan is-settur, kif ukoll il-fatt li l-Ewropa baqgħet lura meta mqabbla ma’ reġjuni ekonomiċi oħra. Il-Kummissjoni tħabbar li se tagħmel sforzi, pereżempju fl-oqsma tal-ħażna tal-batteriji u l-idroġenu, biex terġa’ tagħti l-ħajja lir-riċerka u l-innovazzjoni u biex tindirizza t-tnaqqis fl-investiment osservat fil-livell nazzjonali.

2.11.

Ġie stabbilit li l-ispejjeż tal-importazzjonijiet tal-enerġija reġgħu żdiedu f’dawn l-aħħar snin (għal aktar minn EUR 330 biljun fis-sena), u dan reġġa’ lura x-xejra preċedenti ta’ tnaqqis.

2.12.

Il-Kummissjoni tagħlaq ir-rapport tagħha billi tafferma li l-kriżi tal-coronavirus tippreżenta lill-Ewropa b’opportunità unika biex tagħmel investimenti li jistgħu jappoġġjaw l-irkupru tal-ekonomija tal-UE filwaqt li taċċellera t-tranżizzjoni ekoloġika u diġitali.

2.13.

Fil-Komunikazzjoni tagħha dwar il-valutazzjoni mal-Unjoni kollha tal-pjani nazzjonali għall-enerġija u l-klima, il-Kummissjoni tilqa’ l-fatt li l-progress fit-tnaqqis tal-gassijiet serra u l-progress fl-enerġija rinnovabbli fl-2021 diġà wasslu għal żieda sinifikanti fl-ambizzjonijiet korrispondenti għall-2030. Min-naħa l-oħra, il-Kummissjoni tirrikonoxxi li hemm ħtiġijiet kbar f’termini ta’ effiċjenza enerġetika, investimenti fir-riċerka u innovazzjonijiet. Sabiex jiġu indirizzati n-nuqqasijiet ikkonċernati, jeħtieġ li l-Istati Membri jqisu l-opportunitajiet il-ġodda ta’ finanzjament fl-ambitu tal-Qafas Finanzjarju Pluriennali u l-Faċilità għall-Irkupru u r-Reżiljenza.

3.   Kummenti ġenerali tal-KESE

3.1.

Qabelxejn, il-Kummissjoni jistħoqqilha tifħir speċjali: il-metikolużità li biha topera l-governanza tal-Unjoni tal-Enerġija u li hija espressa fid-dokumenti estensivi (inklużi l-annessi) turi li hija taħdem b’serjetà kbira. Dan huwa wkoll assolutament meħtieġ, minħabba li l-miri għall-protezzjoni tal-klima li ġew stabbiliti sa issa u li għandhom jissaħħu, jekk jintlaħqu, se jintlaħqu biss marġinalment. Il-mira li l-Unjoni Ewropea tikseb newtralità klimatika sa mhux aktar tard mill-2050 hija importanti ħafna u teħtieġ ippjanar strateġiku u koordinazzjoni ta’ approċċi ta’ politika differenti ħafna li jistgħu jkunu storikament uniċi u li għandhom imorru lil hinn minn dak li ġie deċiż sa issa.

3.2.

F’dan l-isfond, il-KESE jaqbel bis-sħiħ mal-Kummissjoni meta din tenfasizza l-ħtieġa li l-Istati Membri jiżviluppaw strateġiji aktar ċari u jimplimentawhom mingħajr dewmien. Għal dan il-għan, għandha tingħata kunsiderazzjoni aktar adegwata lill-implikazzjonijiet għas-soċjetà, l-impjiegi u l-ħiliet, kif ukoll effetti distributtivi oħrajn tat-tranżizzjoni tal-enerġija, u biex jiġi spjegat kif għandhom jiġu indirizzati dawn l-isfidi.

3.3.

Il-konklużjonijiet tal-Kummissjoni huma komprensibbli u jistħoqqilhom appoġġ. Dan japplika b’mod partikolari għad-determinazzjoni li l-progress li sar fl-ilħuq tal-mira li jitnaqqsu l-emissjonijiet tal-gassijiet serra, li tiżdied l-effiċjenza enerġetika u li jiġu estiżi s-sorsi ta’ enerġija rinnovabbli jirrappreżenta l-bażi għal miri ogħla.

3.4.

Il-KESE jaqbel ukoll mal-Kummissjoni li hemm bżonn impetu ġdid. Madankollu, kienet tkun ħaġa tajba li kieku l-Kummissjoni speċifikat fiex għandhom jikkonsistu l-impeti l-ġodda.

3.5.

Jidher loġiku wkoll li l-Kummissjoni torbot l-iżvilupp tal-Unjoni tal-Enerġija mal-Patt Ekoloġiku Ewropew u l-politika ta’ rikostruzzjoni fid-dawl tal-pandemija – it-tnejn huma approċċi li kienu għadhom ma ġewx rikonoxxuti fiż-żmien meta l-Qafas Strateġiku għall-Unjoni tal-Enerġija u r-Regolament dwar il-Governanza kienu qed jiġu żviluppati. Il-KESE jenfasizza li l-Unjoni tal-Enerġija Ewropea tipprovdi bażi ideali biex tittieħed azzjoni fir-rigward tal-Patt Ekoloġiku. Kien ikun aktar importanti li kieku n-nuqqasijiet li rriżultaw fir-reviżjoni attwali ġew identifikati b’mod aktar preċiż u ġew żviluppati kontrostrateġiji. Dan ma seħħx f’mill-anqas tliet każijiet, li se jiġu diskussi hawn taħt.

In-nuqqas li tiġi implimentata l-mira “Unjoni tal-Enerġija biċ-ċittadini fil-qofol tagħha”

3.6.

Kif ikkwotat fil-punt 2.2,, il-Kummissjoni identifikat l-importanza ta’ politiki mmexxija miċ-ċittadini u ffukati fuq iċ-ċittadini bħala l-aktar mira importanti(!) fil-qafas strateġiku tal-Unjoni tal-Enerġija. Għalhekk, din il-mira għandha tiġi rikonoxxuta b’mod speċjali fir-rapport dwar l-Istat tal-Unjoni tal-Enerġija, b’mod partikolari permezz ta’ proposti speċifiċi bħall-parteċipazzjoni u l-involviment trasparenti u attiv taċ-ċittadini, l-imsieħba soċjali u l-partijiet ikkonċernati fil-proċessi tat-teħid tad-deċiżjonijiet, pereżempju l-NECP, kif ukoll parteċipazzjoni attiva u parteċipazzjoni fil-proċessi tas-suq. Fil-fatt, madankollu, l-aspett tal-parteċipazzjoni lanqas biss jissemma fir-rapport, u ma hemm l-ebda kunsiderazzjoni dwar jekk il-miżuri proposti għall-futur iservux espliċitament dan il-għan.

3.7.

Il-problema bħalissa hija evidenti wkoll, fost affarijiet oħra, fl-istrateġija ppreżentata mill-Kummissjoni għall-integrazzjoni tas-sistema tal-enerġija, li fiha ċ-ċittadini jidhru biss bħala konsumaturi u mhux bħala parteċipanti attivi fis-suq. Anke fir-rigward tal-prijoritajiet deskritti mill-Kummissjoni Ewropea (5), jiġifieri l-istrateġija tal-idroġenu u t-tħabbira ta’ “il-viżjoni strateġika [tagħna] għall-enerġija lil hinn mill-kosta”, huwa diffiċli li wieħed jimmaġina li l-involviment taċ-ċittadini huwa saħansitra possibbli jew previst. Għalhekk huwa ta’ dispjaċir kbir li l-Kummissjoni, fil-Komunikazzjoni tagħha dwar l-evalwazzjoni tal-NECPs, tiddikjara li beħsiebha tuża l-mekkaniżmi ġodda ta’ finanzjament tal-UE għall-enerġija rinnovabbli b’mod partikolari biex tippromovi teknoloġiji lil hinn mill-kosta.

3.8.

Meta tagħmel dan, il-Kummissjoni qed tinjora l-liġi Ewropea applikabbli: dan minħabba li fil-Premessa 43 tad-Direttiva dwar is-Suq Intern tal-Elettriku (UE) 2019/944 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (6) huwa ddikjarat li: “l-enerġija komunitarja [ssir] mezz effikaċi u kosteffiċjenti biex jintlaħqu l-ħtiġijiet u l-aspettattivi taċ-ċittadini”. […] Permezz tal-involviment dirett tal-konsumaturi, l-inizjattivi tal-enerġija komunitarja juru l-potenzjal tagħhom biex jiffaċilitaw l-adozzjoni ta’ teknoloġiji ġodda u xejriet ta’ konsum ġodda, inklużi grilji tad-distribuzzjoni intelliġenti u rispons tad-domanda, b’mod integrat. L-enerġija komunitarja tista’ wkoll tavvanza l-effiċjenza fl-użu tal-enerġija fuq il-livell tal-konsumaturi domestiċi u tgħin fil-ġlieda kontra l-faqar enerġetiku permezz ta’ tnaqqis tal-konsum u tariffi ta’ forniment aktar baxxi. […] Fejn tħaddmu b’suċċess, tali inizjattivi taw benefiċċji ekonomiċi, soċjali u ambjentali fil-komunità.” Fl-opinjoni tal-leġiżlaturi Ewropej, l-enerġija komunitarja tista’ b’hekk tirrimedja għadd ta’ nuqqasijiet li d-dokumenti tal-Kummissjoni lmentaw dwarhom. Huwa aktar inkomprensibbli l-fatt li l-Kummissjoni ma tirrikonoxxix dan fid-dokumenti tagħha stess. Hemm diskrepanzi kbar ħafna bejn l-aspirazzjoni u r-realtà, u l-KESE għadu ma jistax jirrikonoxxi strateġija reali mill-Kummissjoni biex iċ-ċittadini jsiru msieħba attivi.

3.9.

Madankollu, din il-kritika għandha tkun indirizzata wkoll fil-konfront tal-maġġoranza tal-Istati Membri, li, abbażi tal-Artikolu 20 tar-Regolament ta’ Governanza (UE) 2018/1999, għandhom jindirizzaw l-enerġija komunitarja fl-NECP nazzjonali tagħhom. Fl-evalwazzjoni tagħha, il-Kummissjoni tenfasizza li l-Istati Membri ma għamlux dan jew għamlu dan b’mod insuffiċjenti biss. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea tipproponi linji gwida aktar speċifiċi għall-promozzjoni tal-enerġija komunitarja fir-reviżjoni li jmiss tad-Direttiva dwar is-Sorsi tal-Enerġija Rinnovabbli.

Implimentazzjoni insuffiċjenti tal-miri ta’ “sigurtà tal-provvista/tnaqqis tal-importazzjonijiet tal-enerġija”

3.10.

Mira strateġika tal-Unjoni tal-Enerġija hija li tiżdied is-sigurtà tal-provvista tal-enerġija, fost l-oħrajn billi jitnaqqsu l-importazzjonijiet tal-enerġija. Il-Kummissjoni tinnota, b’mod xi ftit jew wisq każwali, li ma jista’ jiġi rikonoxxut l-ebda progress – iżda għall-kuntrarju ta’ dan, in-nefqa fuq l-importazzjonijiet tal-enerġija reġgħet żdiedet. L-importanza dejjem tikber tal-idroġenu tista’ saħansitra tikkontribwixxi għall-fatt li l-importazzjonijiet se jkomplu jiżdiedu fil-ġejjieni, peress li fl-istrateġija tagħha dwar l-idroġenu, il-Kummissjoni tiffoka deliberatament fuq l-importazzjonijiet! Il-KESE jistenna li l-Kummissjoni tipprovdi spjegazzjoni ċara f’dan ir-rigward.

3.11.

Il-KESE jappella wkoll li jiġi applikat il-prinċipju ta’ solidarjetà Ewropea fl-iżgurar ta’ importazzjonijiet inevitabbli tal-enerġija. Azzjonijiet nazzjonali unilaterali bħall-proġett tal-pipeline Nord Stream 2 mhux talli jistgħu jipperikolaw il-protezzjoni tal-klima, iżda wkoll is-sigurtà tal-provvista. Azzjonijiet bħal dawn, li jimminaw is-solidarjetà Ewropea, iqiegħdu f’riskju l-fiduċja taċ-ċittadini fl-UE u l-immaġni tal-UE f’pajjiżi terzi.

Nuqqas li tiġi implimentata l-mira ta’ “innovazzjoni, tmexxija globali”

3.12.

Anke fil-qasam tal-innovazzjoni, l-istampa hija pjuttost negattiva. L-aspirazzjoni kbira tal-Unjoni tal-Enerġija li tkun mexxejja globali hija mxekkla fid-dawl tar-rapport tal-Istat tal-Unjoni tal-Enerġija meta tiġi biex tinvesti fir-riċerka u l-innovazzjoni u applikazzjonijiet għal privattivi. Fid-dawl ta’ din is-sejba inkwetanti, jeħtieġ li ssir analiżi bir-reqqa u fil-fond tal-iżbalji, sabiex il-kawża tagħhom tkun tista’ tiġi identifikata u ddeterminata b’mod preċiż. Abbażi ta’ dan, għandhom jiġu żviluppati kontromiżuri konkreti.

3.13.

Fid-dawl tal-isfond deskritt fil-punti 3.6 sa 3.11 għandu jiġi ċċarat li: mhuwiex biżżejjed li dejjem jintużaw l-istess slogans jekk ma jiġux segwiti minn azzjonijiet konkreti. Inkella se tiġi ddubitata l-kredibilità tal-politika Ewropea. Tabilħaqq, l-ebda dokument eżistenti tal-Kummissjoni, inkluża l-istrateġija għall-integrazzjoni tas-sistema tal-enerġija u l-idroġenu, ma jidentifika xi miżuri konkreti li jistgħu jgħinu biex jintlaħqu l-għanijiet ta’ hawn fuq.

Rilevanza politika soċjali u reġjonali tal-Unjoni tal-Enerġija

3.14.

Il-Kummissjoni tagħmel ukoll xi kunsiderazzjonijiet ta’ politika soċjali fil-Kapitoli 2.6 u 3.3 tar-rapport tagħha dwar l-Istat tal-Unjoni tal-Enerġija. Dawn huma korretti; il-KESE jappoġġja b’mod partikolari l-fatt li l-għajnuna għall-irkupru fid-dawl tal-coronavirus għandha tintrabat mal-miri tal-politika dwar il-klima u l-enerġija. Il-miżuri ppjanati għal tranżizzjoni ġusta huma wkoll korretti u jservu ta’ bażi biex il-persuni jiġu mħeġġa jappoġġjaw l-ilħuq tal-miri tal-politika dwar il-klima u l-enerġija. Jekk dan jistax effettivament jgħin fir-rigward tal-prinċipju li “ħadd ma jitħalla jibqa’ lura” se jiddependi b’mod speċifiku mill-operazzjonalizzazzjoni u l-finanzjament tal-istrumenti individwali kif ukoll l-implimentazzjoni konkreta tagħhom fil-livell nazzjonali.

3.15.

Il-KESE jfakkar fil-konvinzjoni li esprima f’Opinjonijiet (7) preċedenti: mhuwiex biżżejjed li l-fondi għall-koeżjoni soċjali u reġjonali u ta’ rikostruzzjoni jintużaw b’tali mod li jappoġġjaw il-protezzjoni tal-klima u t-tranżizzjoni enerġetika. Pjuttost, il-politika dwar il-klima u l-enerġija għandha (u tista’) tkun imfassla b’tali mod li tippromovi l-koeżjoni soċjali u reġjonali. Approċċi bħal dawn diġà jeżistu, uħud minnhom huma saħansitra elenkati fil-Komunikazzjoni dwar il-valutazzjoni tal-NECP, pereżempju proġetti biex jinbnew sistemi solari f’żoni li qabel kienu jintużaw għall-estrazzjoni tal-linjite fil-Portugall u l-Greċja jew il-promozzjoni tal-prosumaturi orjentata b’mod strateġiku ħafna fil-Litwanja. Iżda dawn l-eżempji mhuma xejn aktar ħlief prattika jew tendenza ġenerali.

3.16.

U għalhekk hemm ir-riskju li t-tranżizzjoni enerġetika żżid id-differenzi soċjali u reġjonali, pereżempju, jekk il-Kummissjoni timplimenta kif ippjanat l-integrazzjoni tas-sistema tal-enerġija, l-iżvilupp tal-infrastruttura tal-idroġenu u l-promozzjoni tal-enerġiji lil hinn mill-kosta, għaliex b’hekk tkun qed tipprijoritizza kunċetti ċentralizzati għad-detriment tal-kunċetti deċentralizzati.

3.17.

Fi kwalunkwe każ, l-iżvilupp parallel ta’ infrastrutturi ċentralizzati u deċentralizzati huwa problematiku u hemm riskju li jkun il-kawża ta’ investiment żbaljat. Pereżempju, hemm kompetizzjoni fl-użu bejn network nazzjonali tal-pipelines tal-idroġenu u l-espansjoni ta’ networks ta’ tisħin distrettwali, kif mitlub fil-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni dwar il-valutazzjoni tal-NECP. Għal din ir-raġuni, il-KESE talab li jittieħdu deċiżjonijiet fundamentali adegwati – fl-interessi tas-sigurtà tal-investiment (8). Dawn huma wkoll ta’ importanza strateġika għas-suċċess tal-Unjoni tal-Enerġija, iżda mhumiex indirizzati fid-dokumenti diskussi hawnhekk.

3.18.

Bħal fi kważi d-dokumenti kollha tal-Kummissjoni dwar il-politika tal-enerġija mfassla reċentement, id-diġitalizzazzjoni ma għandhiex rwol fir-rapport tal-Istat tal-Unjoni tal-Enerġija. Iżda d-diġitalizzazzjoni tiftaħ kunċetti interessanti bħall-grilji żgħar intelliġenti u s-swieq intelliġenti, il-mikrokummerċ, l-impjanti virtwali tal-enerġija, eċċ. Dawn kollha jistgħu jikkontribwixxu għal effiċjenza u prestazzjoni ogħla tas-suq intern tal-enerġija, inkluż billi jissaħħaħ ir-rwol tal-konsumaturi attivi. Il-Kummissjoni indirizzat dan fil-Qafas Strateġiku għall-Unjoni tal-Enerġija, għalkemm f’forma kemxejn imqassra (9). Huwa inkomprensibbli li dan l-aspett jiġi injorat fir-rapport dwar l-Istat tal-Unjoni tal-Enerġija, speċjalment peress li l-użu tat-teknoloġiji diġitali għandu jiġi eżaminat bir-reqqa fir-rigward tal-utilità tagħhom u l-problemi etiċi possibbli, speċjalment fir-rigward tas-sovranità tad-data.

3.19.

Fi kwalunkwe każ, għandu jiġi nnutat li d-diġitalizzazzjoni titfassal fl-interess tal-utent aħħari. Iċ-ċittadini għadhom qed jistennew servizzi mtejba minħabba ż-żieda fid-diġitalizzazzjoni, bħal pereżempju t-tibdil ta’ kuljum minn fornitur għal ieħor, il-feedback immedjat dwar miters difettużi jew mudelli ta’ użu suspettużi u proċeduri bla xkiel għall-konnessjoni tal-produzzjoni tagħhom man-network.

4.   Kummenti speċifiċi

Dwar il-kapitolu “Dekarbonizzazzjoni” fir-rapport dwar l-Istat tal-Unjoni tal-Enerġija

4.1.

Il-Kummissjoni ġustament tindika li hemm ħafna benefiċċji fl-użu tas-sorsi ta’ enerġija rinnovabbli. Il-kwistjoni ta’ min se jibbenefika minn dawn il-vantaġġi, madankollu, tiddependi b’mod kruċjali minn jekk it-tranżizzjoni enerġetika hijiex se titfassal b’mod deċentralizzat jew ċentralizzat (10). Il-Kummissjoni ma ssemmix dan il-punt fir-rapport tagħha.

Dwar il-kapitolu “Is-sigurtà tal-enerġija” fir-rapport dwar l-Istat tal-Unjoni tal-Enerġija

4.2.

Il-Kummissjoni ġustament tagħti attenzjoni kbira lill-kwistjoni tas-sigurtà tal-provvista u, f’dan il-kuntest, lis-sigurtà tal-enerġija. Dan huwa dovut għall-fatt li l-importanza tagħha għall-ekonomija hija kbira ħafna. Minbarra l-kwistjoni klassika tad-dipendenza mill-importazzjonijiet, għandha tkun ikkunsidrata wkoll ir-reżiljenza għal attakki esterni, bħaċ-ċiberkriminalità. L-aħħar riżultati tar-riċerka (11) f’dan ir-rigward jiddikjaraw li: l-aħjar strateġija għal reżiljenza għolja hija li jissaħħu l-istrutturi deċentralizzati li għandhom kapaċità awtonoma. Il-Kummissjoni għandha tqis aktar dawn ir-riżultati.

4.3.

Huwa inkontestabbli li fil-futur l-idroġenu ekoloġiku se jagħti kontribut għal sistema ta’ enerġija Ewropea sigura. Il-KESE jirreferi għall-Opinjonijiet tiegħu dwar l-istrateġija għall-idroġenu (12) u l-istrateġija dwar l-integrazzjoni tas-sistema tal-enerġija (13).

4.4.

Hawnhekk ukoll, m’għandniex naħsbu biss fuq skala kbira (inkluż l-iżvilupp ta’ infrastrutturi għall-importazzjoni tal-idroġenu). Hemm diversi soluzzjonijiet innovattivi, ekoloġiċi u fuq kollox reġjonali/lokali li jistgħu jiġu implimentati direttament fuq il-post (inkluża l-produzzjoni tal-idroġenu reġjonali jew e-fjuwils sintetiċi). Dan se jżid is-sigurtà tal-provvista, inaqqas id-dipendenza fuq l-importazzjoni u jippromovi l-impjiegi lokali fil-forma ta’ impjiegi ekoloġiċi u valur miżjud fir-reġjuni. Anke l-intrapriżi mikro, żgħar u ta’ daqs medju għandhom jingħataw l-opportunità biex jipparteċipaw fil-Patt Ekoloġiku u jibbenefikaw minnu. Dan iżid ukoll l-aċċettazzjoni tal-Patt Ekoloġiku u t-trasformazzjoni tal-enerġija.

Dwar il-kapitolu dwar “Is-swieq interni tal-enerġija” fir-rapport dwar l-Istat tal-Unjoni tal-Enerġija u dwar ir-“Rapport ta’ progress dwar is-suq intern tal-enerġija”

4.5.

Il-Kummissjoni tiddikjara li l-pakkett “Enerġija Nadifa” ħoloq kundizzjonijiet aħjar biex jinkoraġġixxi l-parteċipazzjoni tal-konsumatur fis-swieq tal-enerġija u biex joħloq kundizzjonijiet ekwi għall-parteċipanti ġodda fis-suq. Fil-fatt, id-dispożizzjonijiet tad-Direttiva dwar is-Suq Intern għall-Elettriku biss huma rilevanti f’dan ir-rigward. Għadu mhux possibbli li jiġi ddeterminat kemm kienet effettiva l-implimentazzjoni ta’ dawn id-dispożizzjonijiet mill-Istati Membri. Għalhekk, il-konklużjoni meħuda mill-Kummissjoni hija prematura. Il-KESE jappella b’mod urġenti għal valutazzjoni serja tal-mira importanti tal-parteċipazzjoni tal-konsumaturi – anke fir-rigward tal-effetti tal-politika ta’ distribuzzjoni f’termini tal-parteċipazzjoni ta’ unitajiet domestiċi bi dħul baxx ukoll.

4.6.

Il-Kummissjoni tenfasizza l-importanza tas-sinjali tal-prezzijiet tas-suq, inkluż għall-investituri. Dan huwa bla dubju aspett importanti. Madankollu, f’dan ir-rigward hija meħtieġa perspettiva aktar differenzjata. Il-maġġoranza tas-swieq tal-elettriku bl-ingrossa juru prezzijiet għal żmien qasir. Jekk dawn jagħtux sinjali lill-investituri f’suq liberalizzat hija kwistjoni kontroversjali fl-ekonomija tal-enerġija. Il-KESE diġà rrikonoxxa dan f’Opinjonijiet preċedenti (14). Fid-dawl ta’ dan, mhuwiex xieraq li l-Kummissjoni tuża t-terminu “suq intern tal-enerġija” b’mod mhux differenzjat f’dan il-kuntest. Sabiex l-Unjoni tal-Enerġija tkun ta’ suċċess, jeħtieġ li din titfassal mill-ġdid, tal-anqas fis-settur tal-elettriku. L-ibbilanċjar sħiħ tar-responsabbiltà għall-enerġija rinnovabbli biss mhux se jkun biżżejjed. Il-KESE jistieden għalhekk lill-Kummissjoni tippreżenta l-ideat tagħha għal tfassil ġdid tas-suq malajr kemm jista’ jkun. Huwa importanti li jiġi żgurat li l-parteċipanti kollha fis-suq isibu l-istess kundizzjonijiet fis-swieq tal-ibbilanċjar u tal-kontroll tal-enerġija. Dan huwa wkoll essenzjali għas-suċċess tal-integrazzjoni tas-sistema tal-enerġija (15).

4.7.

Fl-istess ħin, għandu jiġi mfakkar li l-għanijiet tas-sigurtà tal-provvista u l-kisba tan-newtralità klimatika ma jistgħux jintlaħqu permezz tas-sinjali tal-prezzijiet biss.

4.8.

Fir-rapport tal-progress dwar is-suq intern tal-enerġija, il-Kummissjoni ġustament tenfasizza li l-possibbiltà tal-kompetizzjoni fil-livell ta’ ġenerazzjoni u provvista għandha tibqa’ prijorità tal-politiki tal-enerġija nazzjonali u tal-UE. Iżda ma tispjegax b’mod konkret x’jinvolvi dan. Li jingħad li l-akkoppjament tas-suq biss jista’ jixpruna l-kompetizzjoni huwa żbaljat u ma jirriflettix il-liġi Ewropea kif stabbilita fil-pakkett dwar l-“Enerġija Nadifa”. Meta jiġu applikati l-prinċipji għall-allokazzjoni tal-kapaċità u l-ġestjoni tal-konġestjoni skont l-Artikolu 16 tar-Regolament dwar is-Suq tal-Elettriku, għandha titqies il-pożizzjoni ġeografika tal-Istati Membri, li tista’ tiġġustifika wkoll estensjoni tal-iskadenza għall-istabbiliment tal-kapaċità. Fi kwalunkwe każ, l-aċċess għas-suq huwa partikolarment importanti għal kompetizzjoni attiva, speċjalment għal atturi iżgħar. F’dan ir-rigward, id-diġitalizzazzjoni, fost l-oħrajn, qed tagħmel biċċa xogħol tajba.

4.9.

Fir-rapport ta’ progress dwar is-suq intern tal-enerġija, il-Kummissjoni tiddikjara wkoll li sistemi termali bħal impjanti tal-enerġija b’ġenerazzjoni kkombinata tas-sħana u tal-elettriku jistgħu jagħtu lis-sistema flessibilità importanti, iżda mekkaniżmi ta’ kapaċità mfassla ħażin jistgħu joħolqu distorsjonijiet kbar fis-suq intern. Il-KESE jirreferi għall-pożizzjoni li esprima fl-Opinjoni tiegħu TEN/625 f’dan ir-rigward. Huwa jappella lill-Kummissjoni tevalwa b’mod kritiku l-mekkaniżmi tal-kapaċità li qegħdin fis-seħħ fl-Istati Membri, inkluż fir-rigward tal-konformità mar-rekwiżiti tal-Artikolu 22 tar-Regolament dwar is-Suq Intern tal-Elettriku, li fost l-oħrajn jinkludu l-limitu ta’ 550 g CO2/kWh.

4.10.

Fir-rapport ta’ progress dwar is-suq intern tal-enerġija, il-Kummissjoni tfakkar li l-operaturi tas-sistema ta’ trażmissjoni jew ta’ distribuzzjoni kienu esklużi b’mod ġenerali milli jkunu proprjetarji u milli joperaw sistemi ta’ ħżin tal-elettriku. Il-KESE laqa’ din id-deċiżjoni fil-prinċipju (16), li għandha tippermetti li l-operaturi tas-sistemi ta’ distribuzzjoni ikunu proprjetarji u joperaw sistemi ta’ ħżin tal-elettriku fl-interess tal-grilja. Jemmen ukoll li dan għandu jimxi id f’id mat-tisħiħ tas-swieq intelliġenti, sabiex l-operaturi tal-ħżin jkollhom inċentiv biex isegwu sinjali mill-operaturi tan-network u jiddisinjaw is-sistemi tal-ħżin tagħhom biex iservu s-sistema. L-operaturi tan-network jeħtieġu inċentivi adatti biex jibagħtu s-sinjali.

4.11.

In-networks ta’ distribuzzjoni għandhom rwol fundamentali fl-użu ta’ swieq intelliġenti u b’mod ġenerali fis-suċċess tat-tranżizzjoni tal-enerġija. Għalhekk, fil-futur il-politika tal-enerġija tal-UE trid tkun aktar iffukata fuq l-immodernizzar tagħhom.

4.12.

Il-KESE jaqbel mal-fehma tal-Kummissjoni li l-għan ewlieni tad-Direttiva tal-Kunsill dwar it-Tassazzjoni tal-Enerġija 2003/96/KE (17) mhux se jibqa’ jintlaħaq. Għalhekk jappoġġja t-talba tal-Kummissjoni u jitlob reviżjoni ambizzjuża ta’ din id-Direttiva u mekkaniżmi oħra biex jitnaqqsu s-sussidji għall-fjuwils fossili u biex jiġu internalizzati l-ispejjeż esterni.

4.13.

Il-KESE jenfasizza l-kwistjoni tal-faqar enerġetiku u jistieden lill-Kummissjoni tieħu miżuri speċifiċi li jmorru lil hinn mil-linji gwida astratti dwar id-definizzjoni u l-osservatorju. Il-KESE enfasizza f’diversi okkażjonijiet li parteċipazzjoni wiesgħa miċ-ċittadini fis-settur tal-enerġija hija waħda mid-diversi approċċi li jistgħu jgħinu f’dan ir-rigward.

4.14.

F’dan il-kuntest, il-KESE jfakkar il-pożizzjoni tiegħu li soċjetà tal-enerġija fuq żewġ livelli għandha tiġi evitata akkost ta’ kollox. Mhuwiex aċċettabbli li familji mgħammra tajjeb finanzjarjament u teknikament biss jibbenefikaw mit-tranżizzjoni enerġetika u li l-familji l-oħra kollha jkollhom iġarrbu l-ispejjeż. Iċ-ċittadini affettwati mill-faqar enerġetiku ġeneralment ma jkunux l-aktar b’saħħithom mil-lat politiku. Għalhekk, jeħtieġ li l-Kummissjoni tagħmel aktar biex tiżgura li l-Istati Membri jistinkaw b’mod attiv sabiex jiġġieldu b’mod effettiv il-faqar enerġetiku: kemm il-mewġa intenzjonata tar-rinnovazzjoni tal-enerġija fil-bini kif ukoll l-involviment attiv taċ-ċittadini fil-produzzjoni tal-elettriku rinnovabbli jistgħu jgħinu biex jitnaqqas il-faqar enerġetiku. Għandu jiġi nnutat ukoll li l-estensjoni possibbli tal-iskambju tal-kwoti tal-emissjonijiet għas-setturi tat-tisħin u tat-trasport jista’ jkollha impatt fuq l-ekwità tad-distribuzzjoni.

Dwar il-kapitolu “Ir-riċerka u l-innovazzjoni u l-kompetittività” fir-rapport dwar l-Istat tal-Unjoni tal-Enerġija

4.15.

Il-KESE jibża’ li raġuni waħda għaliex l-UE għadha lura f’ċerti oqsma bħal batteriji solari u l-batteriji tal-joni tal-litju hija d-domanda insuffiċjenti. Il-KESE jitlob għalhekk lill-Kummissjoni tadotta strateġija usa’: l-UE teħtieġ inizjattivi ta’ politika industrijali attiva sabiex tkisser id-dominanza tas-suq taċ-Ċina. Il-proposta tal-Kummissjoni għal regolament dwar il-batteriji hija eżempju ta’ pass fid-direzzjoni t-tajba. Barra minn hekk, l-istrutturi deċentralizzati fis-sistema tal-enerġija futura għandhom jissaħħu. Dan jippermetti, pereżempju, żieda fid-domanda għall-batteriji, jiġġenera ekonomiji ta’ skala u l-prezz tal-batteriji jsir attraenti ħafna.

Dwar il-kapitolu “L-Unjoni tal-Enerġija f’perspettiva usa’ tal-Patt Ekoloġiku” fir-rapport dwar l-Istat tal-Unjoni tal-Enerġija

4.16.

Il-KESE jappoġġja lill-Kummissjoni fl-isforzi tagħha biex tippromovi ftehimiet ambizzjużi dwar it-tibdil fil-klima madwar id-dinja. Dan jirrikjedi li tiġi introdotta tariffa ta’ aġġustament fil-fruntiera marbuta ma’ kunsiderazzjoni aktar ambizzjuża u konkreta tal-protezzjoni tal-klima (u għanijiet oħra ta’ sostenibbiltà) fi ftehimiet kummerċjali internazzjonali (18).

Dwar il-Komunikazzjoni dwar il-valutazzjoni tal-NECP

4.17.

Il-KESE ma jistax jifhem għaliex il-Kummissjoni qed tnaqqas il-kritika tagħha dwar il-valutazzjoni inadegwata tal-potenzjal tal-enerġija rinnovabbli għas-settur lil hinn mill-kosta. Jistieden lill-Kummissjoni biex tabbanduna l-preferenza tagħha stess għal teknoloġiji lil hinn mill-kosta għad-detriment tas-sistemi fotovoltajċi u l-enerġija mir-riħ fuq l-art u biex tistabbilixxi l-istrateġiji ta’ żvilupp proprji għal dawn it-tnejn tal-aħħar.

4.18.

Il-KESE jinnota u jaqbel li l-Kummissjoni tirrikonoxxi l-potenzjal tas-sorsi ta’ enerġija rinnovabbli għall-ħolqien tal-impjiegi. Madankollu, huwa saħaq li l-isfruttament sħiħ ta’ dan il-potenzjal mhux se jkun awtomatiku, iżda se jirrikjedi politiki attivi, b’mod partikolari fir-rigward tal-kwalità tal-impjiegi. F’dan il-kuntest huwa kompletament inkomprensibbli li l-Kummissjoni ftit li xejn tagħti attenzjoni lis-sistemi fotovoltajċi, speċjalment meta, kif tistabbilixxi l-Komunikazzjoni, huwa s-settur li jirrikjedi l-aktar impjiegi.

4.19.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni, fir-reviżjoni li jmiss tad-Direttiva dwar is-Sorsi ta’ Enerġija Rinnovabbli, biex tabbozza r-regoli għall-offerti b’tali mod li tiġi ffaċilitata l-parteċipazzjoni tal-komunitajiet tal-enerġija rinnovabbli u l-SMEs.

4.20.

Il-KESE jaqbel mal-Kummissjoni li investimenti f’sistemi ta’ tisħin distrettwali b’temperatura baxxa huma meħtieġa b’mod urġenti. Għandha titnieda inizjattiva korrispondenti.

4.21.

Il-bjar tas-CO2 huma strument importanti għall-protezzjoni tal-klima. Madankollu, it-tħassib dwar iż-żieda fid-disturbi naturali espress fl-NECPs tal-Istati Membri għandu jitqies b’mod serju. Għalhekk, il-krediti tal-LULUCF għandhom dejjem jitqiesu biss bħala komplementari għal għażliet oħra għall-protezzjoni tal-klima.

---

(1)  COM(2015) 80 final.

(2)  ĠU L 328, 21.12.2018, p. 1.

(3)  COM(2020) 950 final – Anness 2.

(4)  Dak li huwa sorprendenti huwa l-fatt li l-ħtieġa li jiġu eliminati s-sussidji li jagħmlu ħsara lill-ambjent fl-UE ilha tiġi diskussa għal aktar minn 30 sena.

(5)  U l-Presidenza Ġermaniża tal-Kunsill.

(6)  ĠU L 158, 14.6.2019, p. 125.

(7)  ĠU C 47, 11.2.2020, p. 30, ĠU C 62, 15.2.2019, p. 269.

(8)  ĠU C 429, 11.12.2020, p. 85.

(9)  COM(2015) 80 final, p. 13.

(10)  ĠU C 429, 11.12.2020, p. 85.

(11)  Ara Hirschl, B., Aretz, A., Bost, M., Tapia, M., u Gößling-Reisemann, S. (2018): Vulnerabilität und Resilienz des digitalen Stromsystems. Schlussbericht. (Il-vulnerabbiltà u r-reżiljenza tas-sistema tal-enerġija diġitali. Rapport finali. – mhux disponibbli bil-Malti) Berlin, Bremen, disponibbli hawnhekk: www.strom-resilienz.de

(12)  ĠU C 123, 9.4.2021, p. 30.

(13)  ĠU C 123, 9.4.2021, p. 22.

(14)  ĠU C 82, 3.3.2016, p. 13.

(15)  ĠU C 364, 28.10.2020, p. 158.

(16)  ĠU C 288, 31.8.2017, p. 91.

(17)  ĠU L 283, 31.10.2003, p. 51.

(18)  ĠU C 81, 2.3.2018, p. 44.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni dwar strateġija tal-UE biex jitnaqqsu l-emissjonijiet tal-metan”

[COM(2020) 663 final]

(2021/C 220/05)

Relatur:

Udo HEMMERLING

Konsultazzjoni	Kummissjoni Ewropea, 27.11.2020
Bażi legali	Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għat-Trasport, l-Enerġija, l-Infrastruttura u s-Soċjetà tal-Informazzjoni
Adottata fis-sezzjoni	9.3.2021
Adottata fil-plenarja	24.3.2021
Sessjoni plenarja Nru	559
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	252/5/4

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jappoġġja l-għan u l-fokus bażiku tal-Istrateġija tal-UE għall-Metan, li hija mmirata lejn aktar tnaqqis sinifikanti fl-emissjonijiet tal-metan għall-azzjoni klimatika.

1.2.

Il-fokus fuq dawk is-setturi li jipproduċu l-emissjonijiet ewlenin tal-metan, jiġifieri l-agrikoltura, l-enerġija u l-ġestjoni tal-iskart, huwa komprensibbli.

1.3.

L-Istrateġija għall-Metan għandha tkun marbuta mal-istrateġiji tal-bijoekonomija u tal-ekonomija ċirkolari.

1.4.

Huwa jappoġġja bil-qawwa l-enfasi fuq kejl aħjar tal-emissjonijiet tal-metan u fuq inizjattivi ta’ mitigazzjoni fil-livell internazzjonali. L-emissjonijiet tal-metan spiss jiġu minn sorsi deċentralizzati u diffużi tul il-ktajjen internazzjonali tal-produzzjoni u tal-provvista. Il-KESE jipproponi li fl-Istrateġija tal-UE għall-Metan jiġu inkorporati dawn li ġejjin:

1.5.

Is-sorsi fil-biċċa l-kbira diffużi tal-metan u l-proċess kumpless tal-kejl ta’ emissjonijiet tal-metan spiss jagħmluha diffiċli biex l-emissjonijiet jiġu mmonitorjati. Għandu jiġi żviluppat monitoraġġ imtejjeb, b’mod konsistenti u komparabbli, għas-setturi rilevanti bħall-agrikoltura, l-enerġija, l-iskart u l-industrija tal-kimika. L-inklużjoni diretta tal-emissjonijiet tal-metan f’sistema għall-iskambju ta’ kwoti tal-gassijiet b’effett ta’ serra, pereżempju l-ipprezzar dirett tagħhom, huwa proċess diffiċli ħafna u ħafna drabi impossibbli. Madankollu, dan il-proċess għandu jiġi segwit kull fejn huwa possibbli li jitkejlu l-emissjonijiet minn sorsi speċifiċi, billi jiġi adottat l-istess approċċ għas-setturi emittenti kollha.

1.6.

Fil-pjani tagħhom dwar l-azzjoni klimatika, l-Istati Membri għandhom jistabbilixxu l-progress u l-potenzjal fl-użu tal-bijogass mid-demel likwidu, id-demel, il-bijoskart, l-ilma mormi, il-miżbliet u l-gass mill-minjieri, u jiddefinixxu miżuri biex jiżdied dan l-użu.

1.7.

Għad hemm potenzjal konsiderevoli fl-agrikoltura biex jitnaqqsu l-emissjonijiet tal-metan, b’mod partikolari permezz tad-diġestjoni tad-demel likwidu u tad-demel fl-impjanti tal-bijogass, kif ukoll permezz tal-progress fit-tagħlif u t-trobbija tal-annimali fl-irziezet u l-applikazzjoni ta’ fertilizzanti b’emissjonijiet baxxi. Dan il-potenzjal għandu jiġi speċifikat aktar bħala parti mill-implimentazzjoni tal-Istrateġija tal-UE għall-Metan.

1.8.

Fl-immaniġġjar tal-iskart, il-ġbir separat u l-irkupru tal-bijoskart għandhom gradwalment isiru n-norma madwar l-UE. Dan joħloq il-kundizzjonijiet adatti biex jiġu evitati aktar l-emissjonijiet tal-metan f’dan is-settur.

2.   Ħarsa ġenerali lejn l-Istrateġija għall-Metan tal-Kummissjoni Ewropea

2.1.

Il-metan jirrappreżenta 10,5 % tal-emissjonijiet totali tal-gassijiet b’effett ta’ serra tal-UE li jlaħħqu 3,76 biljun tunnellata ta’ ekwivalenti ta’ CO2 (2018). L-emissjonijiet tal-metan tnaqqsu bi kważi 34 % mill-1990 ’il hawn.

2.2.

L-Istrateġija għall-Metan tindirizza s-setturi antropoġeniċi ewlenin li jipproduċu l-emissjonijiet – l-agrikoltura, l-iskart u l-enerġija (li jirrappreżentaw 53 %, 26 % u 19 % tal-emissjonijiet tal-metan rispettivament fl-UE), u tipproponi miżuri ta’ mitigazzjoni. Għalhekk, l-emissjonijiet naturali tal-metan, pereżempju mir-ruminanti selvaġġi jew mill-bwar, mhumiex parti mill-istrateġija.

2.3.

Fuq livell dinji, it-tnaqqis tal-emissjonijiet tal-metan jista’ jagħti kontribut importanti għall-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima. Kieku l-emissjonijiet globali tal-metan tal-lum jitnaqqsu bin-nofs dan ikollu effett ta’ tkessiħ globali ta’ 0,18 gradi Celsius sal-2050.

2.4.

L-UE hija responsabbli għal 5 % tal-emissjonijiet globali tal-metan. Peress li timporta il-gass fossili, iż-żejt u l-faħam, l-UE tiġġenera kwantità sostanzjali ta’ emissjonijiet addizzjonali tal-metan f’pajjiżi terzi. Għalhekk, il-Kummissjoni Ewropea tipproponi li twettaq attivitajiet biex tnaqqas dawn l-emissjonijiet tul il-ktajjen tal-provvista internazzjonali.

2.5.

Il-Kummissjoni Ewropea tipproponi li ttejjeb b’mod sinifikanti l-kejl u r-rappurtar tal-emissjonijiet tal-metan.

2.6.

L-Istrateġija għall-Metan ma tindirizzax speċifikament l-għarfien xjentifiku attwali dwar l-effetti partikolari tal-metan bħala gass b’effett ta’ serra b’ħajja qasira (ara l-punt 3).

3.   Għarfien dwar l-impatt tal-metan fuq il-klima u l-implikazzjonijiet għal politika dwar in-newtralità klimatika

3.1.

Waħda mill-karatteristiċi bażiċi tal-metan (CH4) bħala gass b’effett ta’ serra hija li għandu ħajja relattivament qasira u jiddekomponi fl-atmosfera f’ilma (H2O) u CO2 fuq medda ta’ madwar 12-il sena. Dan għandu konsegwenzi deċiżivi għall-impatt klimatiku tiegħu u l-paragun tiegħu mas-CO2, li jintuża bħala parametru ta’ referenza fl-impronti klimatiċi.

3.2.

Is-CO2 huwa stabbli fl-atmosfera u ma jiddekomponix bħall-metan, u għalhekk is-CO2 jissejjaħ ukoll gass b’effett ta’ serra b’ħajja twila (“stock gas”). B’riżultat ta’ dan, l-emissjonijiet tas-CO2 jibqgħu jakkumulaw fl-atmosfera, pereżempju minħabba l-ħruq tal-fjuwils fossili (ceteris paribus), u b’hekk iżidu kontinwament il-konċentrazzjoni ta’ CO2.

3.3.

B’kuntrast ma’ dan, l-emissjonijiet ta’ gassijiet b’effett ta’ serra b’ħajja qasira (“flow gas”), bħall-metan, jiġu kkumpensati bil-proċess naturali ta’ dekompożizzjoni tagħhom. It-tul ta’ ħajja qasir għalhekk iwassal biex l-emissjonijiet jiġu kkumpensati mill-assorbimenti, li jwassal għal konċentrazzjoni atmosferika stabbli jekk l-emissjonijiet ikunu stabbli.

3.4.

Minbarra t-tul ta’ ħajja qasir tal-metan, l-oriġini tiegħu hija deċiżiva wkoll għall-effett klimatiku, peress li d-dekompożizzjoni tiegħu tipproduċi is-CO2, li huwa gass b’effett ta’ serra. Is-CO2 li jirriżulta mid-dekompożizzjoni tal-metan bijoġeniku (eż. mid-diġestjoni tar-ruminanti jew mill-kultivazzjoni tar-ross fl-artijiet mistagħdra) preċedentement kien jitneħħa mill-atmosfera permezz tal-fotosinteżi li sseħħ fit-tkabbir tal-pjanti u għalhekk bażikament jinsab f’ċirkwit, li ma jbiddilx il-konċentrazzjoni ta’ CO2 fl-atmosfera.

3.5.

B’kuntrast ma’ dan, id-dekompożizzjoni tal-metan fossili (eż. mill-gass naturali, iż-żejt jew il-faħam) f’CO2 u ilma tikkostitwixxi sors addizzjonali ta’ CO2 għall-atmosfera u b’hekk iżżid il-konċentrazzjoni ta’ CO2 fl-atmosfera.

3.6.

Dawn il-karatteristiċi tal-metan għandhom għadd ta’ konsegwenzi għall-impatt tal-klima u l-formulazzjoni tal-politika dwar il-klima. Dan huwa partikolarment minnu għall-objettiv tan-newtralità klimatika. L-emissjonijiet kostanti tal-metan (bijoġeniku) bħala gass b’effett ta’ serra b’ħajja qasira, fuq perjodu medju ta’ żmien iwasslu għal konċentrazzjoni kostanti ta’ metan fl-atmosfera, b’effett radjattiv kostanti fuq is-sistema tal-klima u konsegwentement effett kostanti fuq it-temperatura. Jekk l-emissjonijiet tal-metan jonqsu, il-konċentrazzjoni fl-atmosfera tonqos, u dan iwassal għal tnaqqis fl-effett radjattiv u b’hekk għal tnaqqis fit-temperatura (effett ta’ tkessiħ).

3.7.

Min-naħa l-oħra, emissjoni kostanti ta’ CO2 twassal għal żieda fil-konċentrazzjoni ta’ CO2 fl-atmosfera sakemm is-CO2 jibqa’ jiġi rilaxxat. Anki wara tmiem l-emissjoni ta’ CO2, il-konċentrazzjoni ta’ CO2 li tkun ġiet rilaxxata tibqa’ fl-atmosfera, u tirriżulta f’effett radjattiv li jibqa’ għaddej u effett ta’ tisħin permanenti.

3.8.

Għalhekk, sabiex jinkiseb eżitu ta’ newtralità klimatika, huma meħtieġa approċċi differenti għal gassijiet b’effett ta’ serra b’ħajja qasira jew twila. Sabiex il-livelli tat-temperatura jerġgħu lura lejn dawk eżistenti fiż-żmien ta’ qabel l-emissjonijiet tas-CO2, u tiġi kkumpensata ż-żieda permanenti fit-temperatura kkawżata mill-effett radjattiv kontinwu tas-CO2, il-konċentrazzjoni ta’ CO2 fl-atmosfera jenħtieġ li titnaqqas b’mod attiv permezz tal-bjar ta’ CO2. Barra dan, biex il-livelli tat-temperatura jitnaqqsu f’sitwazzjoni fejn jissoktaw l-emissjonijiet tas-CO2 (peress li dan huwa inevitabbli), jeħtieġ li mill-atmosfera jitneħħa kontinwament l-istess ammont ta’ CO2 daqs kemm jiġi miżjud (emissjonijiet netti żero). Dan huwa rifless fl-objettiv ta’ emissjonijiet netti żero tal-gassijiet b’effett ta’ serra. Madankollu, diġà jinkisbu effetti newtrali għall-klima permezz ta’ emissjonijiet stabbli minn-sorsi (bijoġeniċi) tal-metan, filwaqt li l-emissjonijiet tal-metan ikkonvertiti f’ekwivalenti ta’ CO2 jiġu kkumpensati permezz tat-tneħħija ta’ gassijiet b’effett ta’ serra mill-atmosfera li twassal għal effett ta’ tkessiħ.

3.9.

Għalhekk, il-valur “nett żero” espress f’ekwivalenti ta’ CO2 mhuwiex approċċ ta’ politika adatt għall-metan bħala gass b’effett ta’ serra b’ħajja qasira. Pereżempju, l-Att dwar il-Karbonju Żero tan-New Zealand fih evalwazzjoni speċjali rigward l-emissjonijiet tal-metan. L-impatt fuq il-klima tal-gassijiet b’effett ta’ serra b’ħajja qasira għandu jkun rifless fil-karti tal-bilanċ tal-gassijiet b’effett ta’ serra b’metrika aktar adatta. (Ara x-xogħolijiet tal-Università ta’ Oxford dwar din il-kwistjoni fuq: https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/ab6d7e (mhux disponibbli bil-Malti).

4.   Tnaqqis tal-emissjonijiet tal-metan – Kummenti addizzjonali

4.1.

It-tibdil fl-imġiba tal-konsumaturi żgur li għandu l-potenzjal li jnaqqas l-emissjonijiet tal-gassijiet b’effett ta’ serra. Dan japplika wkoll għan-nutrizzjoni – speċifikament ir-rakkomandazzjoni biex jitnaqqas il-konsum ta’ prodotti tal-annimali. Fil-każ tal-politika dwar il-klima, madankollu, wieħed għandu jżomm f’moħħu li f’soċjetà miftuħa dan jirrikjedi bidliet volontarji fl-istil ta’ ħajja tan-nies.

4.2.

Fl-agrikoltura, minbarra l-metodi kif jitnaqqsu l-emissjonijiet tal-metan mit-trobbija tal-bhejjem, għandhom jitqiesu wkoll ir-relazzjonijiet bejn din il-kwistjoni u l-użu tal-art. B’mod aktar speċifiku, ir-ruminanti huma r-raġuni ewlenija tal-użu u l-preservazzjoni tal-bwar. Il-preservazzjoni tagħhom hija importanti ħafna mil-lat tal-politika dwar il-klima minħabba s-sekwestru tas-CO2 fil-materja organika tal-ħamrija.

4.3.

Fil-każ ta’ gassijiet tal-metan minn miżbliet, mill-impjanti tat-trattament tal-ilma mormi, jew minn minjieri tal-faħam magħluqa, ċerti pajjiżi tal-UE għad m’għandhomx sistemi komprensivi għall-ġbir u l-użu ta’ dawn il-gassijiet għal finijiet enerġetiċi.

4.4.

Fir-rigward tal-ġbir tal-iskart, ħafna Stati Membri għad m’għandhomx sistemi komprensivi għall-ġbir separat u l-irkupru tal-iskart bijoġeniku. Dan ma jippermettix li jiġi evitat l-ammont massimu ta’ emissjonijiet tal-metan mill-ikkompostjar jew id-diġestjoni (bijogass) fit-trattament tal-bijoskart.

4.5.

Fir-rigward tal-importazzjonijiet tal-fjuwils fossili bħall-gass naturali, iż-żejt u l-faħam, l-UE għadha ma timponi l-ebda rekwiżit speċifiku dwar il-konservazzjoni naturali, ambjentali u tal-klima. L-iżvilupp imħabbar ta’ rekwiżiti għat-tnaqqis tal-emissjonijiet tal-metan għandu jkun parti minn inizjattiva usa’ tal-Patt Ekoloġiku biex titnaqqas l-impronta ambjentali ta’ dawn l-importazzjonijiet tal-enerġija.

4.6.

L-emissjonijiet naturali tal-metan għandhom jiġu identifikati wkoll fuq bażi indikattiva bħala parti mill-monitoraġġ, li għandu jiġu żviluppat, tal-emissjonijiet antropoġeniċi tal-metan biex tingħata stampa globali komprensiva.

4.7.

Ir-riċerka, l-iżvilupp u aktar penetrazzjoni fis-suq tat-teknoloġiji għat-tnaqqis tal-metan għandhom jiġu promossi fin-networks Ewropej, bl-involviment tal-imsieħba ekonomiċi u soċjali.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar linji gwida għall-infrastruttura tal-enerġija trans-Ewropea u li jirrevoka r-Regolament (UE) Nru 347/2013”

(COM(2020) 824 final — 2020/0360 (COD))

(2021/C 220/06)

Relatur:

Philippe CHARRY

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 18.1.2021 Kunsill tal-Unjoni Ewropea, 19.1.2021
Bażi legali	Artikoli 172 u 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għat-Trasport, l-Enerġija, l-Infrastruttura u s-Soċjetà tal-Informazzjoni
Adottata fis-sezzjoni	9.3.2021
Adottata fil-plenarja	24.3.2021
Sessjoni plenarja Nru	559
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	252/3/5

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE huwa favur li r-regoli Ewropej dwar in-Network Trans-Ewropew tal-Enerġija (TEN-E) jiġu adattati għall-objettivi tal-Patt Ekoloġiku, għal “provvista ta’ enerġija nadifa, affordabbli u sigura” li tgħaqqad b’mod partikolari d-dekarbonizzazzjoni tas-sistema enerġetika, it-tranżizzjoni lejn in-newtralità klimatika, l-iżvilupp ta’ sorsi ta’ enerġija rinnovabbli, l-effiċjenza enerġetika, u l-prevenzjoni tar-riskju ta’ prekarjetà enerġetika. Għal dan l-għan, jittieħed kont tal-fatt li l-Ewropa teħtieġ sistema enerġetika li tiżgura s-sigurtà tal-provvista tal-enerġija għall-pajjiżi kollha tal-UE, l-aċċess għal enerġija affordabbli għal kulħadd, ibbażata fuq elettrifikazzjoni rapida flimkien ma’ rdoppjar tas-sehem tal-produzzjoni tal-elettriku minn sorsi rinnovabbli. Il-KESE jitlob li l-bażijiet ġuridiċi proposti għar-Regolament jiġu ssupplimentati b’referenza espliċita għall-Artikolu 194 tat-TFUE.

1.2.

Il-KESE jtenni l-ħtieġa li jinkisbu l-objettivi kollha tal-politika dwar l-enerġija implimentata permezz tar-Regolament TEN-E. Billi n-networks tal-enerġija jaqdu rwol essenzjali fl-iżgurar tal-bilanċ, ir-reżiljenza u l-iżvilupp tas-sistema enerġetika, u għalhekk il-Kumitat jitlob li r-Regolament jitpoġġa b’mod aktar ċar f’dinamika ta’ integrazzjoni tas-sistema enerġetika, sabiex jippromovi l-forom kollha tal-enerġija dekarbonizzata, u biex kull forma ta’ diżintegrazzjoni ssir impossibbli.

1.3.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni, lill-Kunsill u lill-Parlament jippromovu s-sorsi tal-enerġija mingħajr emissjonijiet tal-karbonju, f’konformità man-newtralità teknoloġika. Jitlob ukoll li jiġu appoġġjati l-isforzi magħmula fil-qafas tal-proġett tar-Reattur Termonukleari Esperimentali Internazzjonali biex ikun hemm, lil hinn mill-2050, enerġija nadifa u affordabbli għal kulħadd. Il-Kumitat jixtieq li jkun hemm proġetti ddedikati għall-ħolqien tal-prekundizzjonijiet għal era ta’ idroġenu u fużjoni.

1.4.

Il-KESE jitlob li tingħata prijorità għall-innovazzjoni u d-disinn ta’ networks tal-enerġija biex jitnaqqas it-telf tal-enerġija relatat mat-trasport.

1.5.

Fil-każ tal-parks eoliċi lil hinn mill-kosta, il-KESE jitlob li tingħata prijorità lill-proġetti ta’ konnessjoni radjali u li ssir valutazzjoni ambjentali globali ta’ din it-teknoloġija.

1.6.

Il-KESE jitlob li l-proġetti li jikkonċernaw l-infrastruttura tat-trasport tal-gass naturali ma jiġux esklużi bħala proġetti ta’ interess komuni jew proġetti ta’ interess reċiproku mill-kriterji ta’ eliġibbiltà tar-Regolament.

1.7.

Il-Kumitat jixtieq li l-proposta għal Regolament tuża l-kliem “rinnovabbli u/jew dekarbonizzat” minflok “rinnovabbli” fil-kriterji ta’ eliġibbiltà għal proġetti ta’ interess komuni u proġetti ta’ interess reċiproku.

1.8.

Il-KESE jitlob li r-Regolament jagħmel referenza espliċita għall-objettivi tal-Komunità li tiġi pprovduta l-enerġija lill-popolazzjonijiet kollha bi prezz affordabbli u li jiġi assigurat livell għoli ta’ kwalità u ta’ sigurtà, kif ukoll it-trattament indaqs u l-promozzjoni tal-aċċess universali u tad-drittijiet tal-utenti.

1.9.

Fir-rigward tal-governanza, il-KESE jitlob li jitnaqqas għal minimu strett l-użu mill-Kummissjoni ta’ atti delegati u li tiġi implimentata governanza b’diversi atturi bbażata fuq ir-rappreżentanti tas-soċjetà ċivili: il-fergħat professjonali, it-trade unions tal-ħaddiema, l-assoċjazzjonijiet tal-utenti, eċċ.

1.10.

Il-KESE jissuġġerixxi li r-Regolament għandu jimplimenta responsabbiltà Komunitarja għall-finanzjament ta’ proġetti ta’ interess komuni, billi jgħaqqad il-modi ta’ finanzjament mingħajr il-prijoritizzazzjoni tagħhom.

1.11.

Sabiex jiġu żgurati l-kontroll tal-bilanċ ġenerali tas-sistema u l-kontinwità tal-provvista ta’ networks ta’ trażmissjoni b’vultaġġ għoli ħafna fil-livell tal-UE, il-KESE jitlob lill-Kummissjoni tistudja l-ipoteżi ta’ operatur trans-Ewropew tan-networks tat-trażmissjoni tal-elettriku b’vultaġġ għoli ħafna, li jkun kemm integrat kif ukoll deċentralizzat.

2.   Kummenti ġenerali

2.1.

Il-Kummissjoni qed tipproponi reviżjoni tar-regolamentazzjoni dwar in-Network Trans-Ewropew tal-Enerġija (TEN-E).

2.2.

Ir-Regolament (UE) Nru 347/2013 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (1), adottat fl-2013, stabbilixxa r-regoli għall-iżvilupp u l-interoperabbiltà tan-Network Trans-Ewropew tal-Enerġija. Fil-proposta tagħha, il-Kummissjoni tissottolinja li tat kontribut għall-ilħuq tal-objettivi tal-politika dwar l-enerġija tal-UE li jiżdiedu l-interkonnessjonijiet enerġetiċi fl-Unjoni kollha.

2.3.

Fl-istess ħin, l-evalwazzjoni mwettqa mill-Kummissjoni kkonkludiet li l-“qafas kurrenti ma kienx kapaċi juri biżżejjed flessibbiltà sabiex jadatta għall-objettivi tal-politika tal-Unjoni li jinbidlu maż-żmien”, u dan wassalha biex tipproponi reviżjoni tal-imsemmi Regolament.

2.4.

Dan l-aġġornament jemenda b’mod partikolari l-kundizzjonijiet tal-għażla ta’ proġetti ta’ interess komuni fir-rigward tal-finanzjament tagħhom mill-UE, b’mod partikolari l-obbligu li jiġi sodisfatt il-kriterju tas-sostenibbiltà u jiġi rrispettat il-prinċipju “tagħmel l-ebda ħsara”, kif stabbilit fil-Patt Ekoloġiku.

2.5.

Il-proposta timmodifika l-kategoriji ta’ infrastrutturi eliġibbli għal għajnuna finanzjarja fil-kuntest tal-politika tat-TEN-E bit-tneħħija tal-appoġġ għall-infrastrutturi taż-żejt u tal-gass.

2.6.

Il-proposta tpoġġi enfasi partikolari fuq in-networks tal-elettriku fil-baħar u l-integrazzjoni tagħhom mal-infrastrutturi fuq l-art, permezz tal-istabbiliment ta’ punt uniku ta’ servizz.

2.7.

Hija għandha l-għan li tqis aħjar l-infrastruttura li tuża l-idroġenu, inklużi t-trasport u ċerti tipi ta’ elettrolizzaturi.

2.8.

L-abbozz tar-Regolament jippromovi l-iżvilupp ta’ networks tal-elettriku intelliġenti sabiex tiġi ffaċilitata l-elettrifikazzjoni rapida u tiżdied il-produzzjoni tal-elettriku minn sorsi rinnovabbli.

2.9.

Dispożizzjonijiet ġodda maħsubin biex jinċentivaw l-investiment fin-networks intelliġenti sabiex jiġu integrati l-gassijiet nodfa (bħall-bijogass u l-idroġenu rinnovabbli) fin-networks eżistenti. Tingħata attenzjoni lill-modernizzazzjoni tan-networks tal-elettriku kif ukoll tan-networks tal-ħżin u t-trasport tal-karbonju.

2.10.

Dispożizzjonijiet ġodda huma proposti, bl-għan li jiġu appoġġjati aħjar il-proġetti ta’ interkonnessjoni ma’ pajjiżi terzi, pereżempju mal-Balkani tal-Punent, il-proġetti ta’ interess reċiproku, li juru l-kontribut tagħhom għall-objettivi enerġetiċi u klimatiċi ġenerali tal-Unjoni fir-rigward tas-sigurtà tal-provvista u d-dekarbonizzazzjoni.

2.11.

Il-proposta tirrivedi l-qafas ta’ governanza bl-għan iddikjarat li jittejjeb l-ippjanar tal-infrastrutturi u jiġi żgurat l-allinjament tiegħu mal-objettivi klimatiċi u l-prinċipji tal-integrazzjoni tas-sistema enerġetika tal-UE. Hija tipprevedi l-iżgurar ta’ parteċipazzjoni akbar tal-partijiet ikkonċernati matul il-proċess kollu, it-tisħiħ tar-rwol tal-Aġenzija għall-Kooperazzjoni tar-Regolaturi tal-Enerġija kif ukoll monitoraġġ imtejjeb mill-Kummissjoni.

2.12.

Huma proposti wkoll diversi miżuri li għandhom l-għan li jissemplifikaw il-proċeduri amministrattivi, b’tali mod li jaċċelleraw l-implimentazzjoni tal-proġetti.

3.   Kummenti speċifiċi

3.1.

Il-proposta taħt kunsiderazzjoni tifforma parti mill-politika Ewropea dwar l-enerġija kif definita mit-Trattati (2), ir-Regolament dwar il-governanza tal-Unjoni tal-Enerġija (3), l-iżvilupp tan-network trans-Ewropew (4), kif ukoll “pakkett” vast li jiddefinixxi l-istrateġija l-ġdida tal-Unjoni Ewropea: “li tittrasforma l-UE f’soċjetà ġusta u prospera, b’ekonomija moderna, effiċjenti fl-użu tar-riżorsi u kompetittiva” (5). L-UE għalhekk għandha l-għan li tgħaqqad l-objettivi tal-Komunità – il-funzjonament tas-suq tal-enerġija, is-sigurtà tal-provvista, l-effiċjenza enerġetika, l-iffrankar tal-enerġija, l-iżvilupp ta’ enerġija rinnovabbli, il-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima, l-interkonnessjoni tan-networks – filwaqt li “m’għandhomx jolqtu d-dritt ta’ Stat Membru li jiddetermina l-kondizzjonijiet għall-isfruttament tar-riżorsi ta’ enerġija tiegħu, l-għażla tiegħu bejn riżorsi differenti ta’ enerġija u l-istruttura ġenerali tal-provvista ta’ enerġija tiegħu”. Il-KESE għalhekk jitlob li l-bażijiet ġuridiċi proposti għar-Regolament jiġu ssupplimentati b’referenza espliċita għall-Artikolu 194 tat-TFUE.

3.2.

Il-KESE huwa favur li r-regoli Ewropej jiġu adattati għall-objettivi tal-Patt Ekoloġiku, għal “provvista ta’ enerġija nadifa, affordabbli u sigura” li tgħaqqad b’mod partikolari d-dekarbonizzazzjoni tas-sistema enerġetika, it-tranżizzjoni lejn in-newtralità klimatika, l-iżvilupp ta’ sorsi ta’ enerġija rinnovabbli, l-effiċjenza enerġetika, u l-prevenzjoni tar-riskju ta’ prekarjetà enerġetika.

3.3.

Il-KESE jappoġġja l-objettivi tal-ilħiq tan-newtralità klimatika sal-2050 u livelli ogħla ta’ emissjonijiet ta’ gassijiet serra sal-2030. Għal dan l-għan, jittieħed kont tal-fatt li l-Ewropa teħtieġ sistema enerġetika li tiżgura s-sigurtà tal-provvista tal-enerġija għall-pajjiżi kollha tal-UE, l-aċċess għal enerġija affordabbli għal kulħadd, ibbażata fuq elettrifikazzjoni rapida flimkien ma’ rdoppjar tas-sehem tal-produzzjoni tal-elettriku minn sorsi rinnovabbli, u li tiżgura wkoll id-dekarbonizzazzjoni tas-settur tal-gass u tagħmel aktar użu minn soluzzjonijiet innovattivi.

3.4.

Fil-Komunikazzjoni tagħha Nixprunaw Ekonomija Newtrali għall-Klima: Strateġija tal-UE dwar l-Integrazzjoni tas-Sistema tal-Enerġija (6), il-Kumissjoni tissottolinja li “l-ippjanar u t-tħaddim ikkoordinati tas-sistema ‘sħiħa’ tal-enerġija, fost id-diversi vetturi tal-enerġija, infrastrutturi u setturi tal-konsum — hi t-triq għal dekarbonizzazzjoni effettiva, affordabbli u profonda tal-ekonomija Ewropea”. Barra minn hekk, il-Kummissjoni tqajjem dubju dwar il-fatt li “is-sistema tal-enerġija tal-lum għadha mibnija fuq diversi katini tal-valur tal-enerġija vertikali u paralleli, li jorbtu b’mod riġidu ċerti riżorsi speċifiċi tal-enerġija ma’ setturi speċifiċi tal-użu finali” u li “b’dan il-mudell tant kompartimentalizzat ma tistax tinkiseb ekonomija newtrali għall-klima”.

3.5.

Mill-ħamsinijiet sas-sebgħinijiet, kienu jeżistu sistemi enerġetiċi integrati (produzzjoni-trasport-distribuzzjoni) fil-livelli nazzjonali jew reġjonali, settorjali jew aktar ġenerali fil-pajjiżi kollha tal-Ewropa. Mit-tmeninijiet ’il quddiem, il-kostruzzjoni ta’ swieq interni Ewropej, ibbażati fuq l-erba’ libertajiet tal-moviment, wasslet għal serje ta’ “diżintegrazzjonijiet” u ftuħ għall-kompetizzjoni, bl-għan li jiġu promossi l-kwalità u l-effiċjenza għall-benefiċċju tal-konsumaturi.

3.6.

Il-KESE jappoġġja l-istrateġija ta’ integrazzjoni, li fuqha għandhom jiġu msejsa d-dimensjonijiet kollha tal-politika Ewropea dwar l-enerġija. Dan jimplika l-bini mill-ġdid b’mod progressiv tal-integrazzjonijiet, u s-suspensjoni ta’ kull inizjattiva ġdida ta’ diżintegrazzjoni, li twassal għal enfasizzar tal-kostituzzjoni tal-kompartimenti, meta l-objettiv huwa li jiġu żgurati l-ippjanar u l-funzjonament koordinati tas-sistema tal-enerġija. Il-Kumitat jitlob li r-Regolament ikun parti minn dinamika ta’ integrazzjoni tas-sistema tal-enerġija, u li titwaqqaf kull forma ta’ diżintegrazzjoni.

3.7.

Il-KESE jtenni l-ħtieġa li jinkisbu l-objettivi kollha tal-politika dwar l-enerġija implimentata permezz tar-Regolament TEN-E. In-networks tal-enerġija jiżguraw konnessjonijiet bejn il-produtturi u l-utenti. Sa ċertu punt, huma jiffurmaw speċi ta’ “qalba tar-reattur” tas-sistema enerġetika. Il-proposta għal Regolament taħt kunsiderazzjoni għandha tibbenefika minn riflessjoni aktar mill-qrib ta’ dan l-approċċ ibbażat fuq l-integrazzjoni, inkluż l-iżvilupp ta’ “prosumaturi” u ta’ kooperattivi, u mill-fatt li ma tillimitax lilha nnifisha għal referenza timida għall-Premessa 13 (għalkemm tirreferi għall-“integrazzjoni tas-sistemi tal-enerġija”), il-proġett jonqos milli jagħti l-infrastruttura tal-enerġija trans-Ewropew il-post xieraq tagħha f’din id-dinamika strateġika ta’ ppjanar u funzjonament koordinat), sabiex tikseb l-għan essenzjali tagħha, li huwa l-bilanċ, ir-reżiljenza u l-iżvilupp tas-sistema tal-enerġija. Fid-dawl ta’ dan l-għan, jenħtieġ li tiġi ċċarata l-firxa tal-iżvilupp tal-kapaċitajiet ta’ interkonnessjoni bejn kull Stat Membru, li għandha tiffoka aktar fuq it-tneħħija tal-punti ta’ konġestjoni milli fuq il-medji ġenerali (10 % fl-2020, 15 % fl-2030). Il-KESE jemmen li l-proposta mressqa quddiemu hija nieqsa b’mod singulari mill-ambizzjoni u l-mezzi.

3.8.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni, lill-Kunsill u lill-Parlament jippromovu s-sorsi tal-enerġija mingħajr emissjonijiet tal-karbonju, f’konformità man-newtralità teknoloġika. Huwa jappoġġja wkoll l-isforzi magħmula fil-qafas tal-proġett tar-Reattur Termonukleari Esperimentali Internazzjonali (ITER) bl-għan li lil hinn mill-2050 tinkiseb enerġija nadifa u affordabbli għal kulħadd. Id-disinn ta’ networks tal-enerġija għandu jagħti prijorità lill-innovazzjoni u l-effikaċja tal-infrastruttura u lit-tnaqqis tal-ispejjeż għoljin ta’ telf ta’ enerġija relatat mat-trasport.

3.9.

Il-KESE jifhem l-importanza mogħtija lill-parks eoliċi lil hinn mill-kosta fl-abbozz tar-Regolament. Huwa jixtieq li tingħata prijorità lill-proġetti ta’ konnessjoni radjali. Il-KESE jixtieq li ssir valutazzjoni ambjentali komprensiva tal-parks eoliċi kollha lil hinn mill-kosta, filwaqt li jitqiesu ż-żarmar u r-riċiklaġġ tat-turbini tar-riħ. Il-ħolqien ta’ punt uniku ta’ servizz għall-parks eoliċi lil hinn mill-kosta x’aktarx li jkun ta’ piż kbir mil-lat amministrattiv, mingħajr prova tal-benefiċċji, peress li l-għadd ta’ proġetti li jirrikjedu applikazzjonijiet għal awtorizzazzjoni f’diversi Stati Membri huwa limitat ħafna. Barra minn hekk, ir-rieda tajba tal-ippjanar ta’ parks eoliċi fil-baħar tissarraf fi skema restrittiva b’mod inutli għall-istabbiliment tal-miri tal-kapaċità, li jikkontradixxu lil dawk stabbiliti fil-pjani nazzjonali dwar l-enerġija u l-klima, kif ukoll il-libertà tal-għażla fit-taħlita enerġetika stabbilita fit-Trattat.

3.10.

Il-KESE jiddubita wkoll ir-rieda tal-Kummissjoni li teskludi totalment l-appoġġ għall-infrastrutturi tal-gass meta llum huma indispensabbli għas-sigurtà tal-provvista f’ċerti territorji tal-UE, u meta l-gass naturali jidher li huwa sors ta’ enerġija tranżitorja (7), li jagħmel inqas ħsara mill-faħam jew miż-żejt. Il-KESE diġà sostna, f’Opinjonijiet preċedenti, li l-infrastruttura tal-gass naturali potenzjalment se tkun tista’ terġa’ tintuża għal gassijiet rinnovabbli, u li għalhekk huwa xieraq li jibqa’ jsir investiment fiha (8). Għal dawn ir-raġunijiet, il-Kumitat jixtieq li din ma tiġix eskluża sakemm ma tiġix sostitwita b’mod effettiv minn sorsi oħra ta’ enerġija bi prezzijiet komparabbli. Il-Kumitat jitlob li l-proġetti li jikkonċernaw l-infrastrutturi tat-trażmissjoni tal-gass naturali jkunu eliġibbli, skont il-kriterji tar-Regolament, li jintgħażlu bħala proġetti ta’ interess komuni jew proġetti ta’ interess reċiproku.

3.11.

Il-KESE jinnota li r-referenza rikorrenti għan-natura “rinnovabbli” tal-kriterji tal-għażla (9) tal-proġetti jqajmu dubju dwar il-kunsiderazzjoni ta’ proġetti tat-trażmissjoni tal-enerġija dekarbonizzata, li l-UE għandha ħtieġa kritika għalihom biex tilħaq id-dimensjoni klimatika tal-objettivi tagħha. Għalhekk il-Kumitat jixtieq li l-abbozz ta’ Regolament jippreferi l-formulazzjoni “rinnovabbli u/jew dekarbonizzata”.

3.12.

Il-KESE ma jaqbilx mal-“loġika fi tliet stadji” li tirregola l-finanzjament tal-investimenti tal-proġetti ta’ interess komuni, kif imsemmija fil-Premessa 46, li tikkonsisti f’li jiġu “offruti bi prijorità fis-suq”, minkejja li huma infrastrutturi essenzjali għall-implimentazzjoni tal-objettivi tal-UE, u għalhekk għandhom ikunu bbażati fuq il-modi Komunitarji tal-solidarjetà jew l-ugwalizzazzjoni billi jgħaqqdu l-modi tal-finanzjament mingħajr il-prijoritizzazzjoni tagħhom. Il-Kumitat jissuġġerixxi li r-Regolament għandu jimplimenta responsabbiltà Komunitarja għall-finanzjament tal-proġetti ta’ interess komuni, billi jgħaqqad il-modi ta’ finanzjament mingħajr il-prijoritizzazzjoni tagħhom.

3.13.

Bħala r-rappreżentant tas-soċjetà ċivili organizzata, il-KESE għandu rabta partikolari mad-drittijiet tal-utenti, b’mod partikolari l-popolazzjonijiet, u mal-governanza demokratika.

3.14.

Ħerqan li ma jippermettix l-iżvilupp ta’ Unjoni tal-Enerġija li ma tkunx ugwali, u li jtejjeb is-sitwazzjoni ta’ popolazzjonijiet bi prekarjetà enerġetika u dħul baxx, il-KESE jikkonferma l-ħafna Opinjonijiet preċedenti (10) tiegħu dwar il-ħtieġa li tiġi pprovduta enerġija lill-popolazzjonijiet kollha bi prezz affordabbli, f’konformità mal-objettivi Komunitarji ta’ “livell għoli f’termini ta’ kwalità, sigurtà u affordabbiltà, it-trattament indaqs u l-promozzjoni ta’ aċċess universali u tad-drittijiet tal-utenti” (11), kriterju ta’ prijorità fl-għażla tal-proġetti ta’ interess komuni. Għalhekk, il-KESE jitlob li r-Regolament jagħmel referenza espliċita għall-objettivi tal-Komunità li tiġi pprovduta l-enerġija lill-popolazzjonijiet kollha bi prezz affordabbli u li jiġi assigurat livell għoli ta’ kwalità u ta’ sigurtà, kif ukoll in-natura affordabbli, it-trattament indaqs u l-promozzjoni tal-aċċess universali u tad-drittijiet tal-utenti.

3.15.

Fir-rigward tal-governanza, il-proposta taħt kunsiderazzjoni tagħti ponderazzjoni eċċessiva lir-rwol tal-Kummissjoni — għandu jitnaqqas għal minimu strett l-użu ta’ atti delegati previst fl-Artikolu 3 — u l-Aġenzija għall-Kooperazzjoni tar-Regolaturi tal-Enerġija, iżda mingħajr ma teżamina l-modi kif jistgħu jitnaqqsu l-asimetriji eżistenti fir-rigward tal-informazzjoni u l-kompetenzi sabiex tistabbilixxi governanza b’diversi atturi li tkun ibbażata fuq ir-rappreżentanti tas-soċjetà ċivili: il-fergħat professjonali, it-trade unions tal-ħaddiema, l-assoċjazzjonijiet tal-utenti, eċċ., inklużi fi gruppi reġjonali. Il-KESE jitlob li l-użu ta’ atti delegati mill-Kummissjoni jitnaqqas għal minimu strett u li tiġi implimentata governanza ġenwina b’diversi atturi.

3.16.

B’kunsiderazzjoni tal-ispeċifiċitajiet tan-networks tal-elettriku, il-KESE jissuġġerixxi li l-Kummissjoni tistudja, flimkien mal-partijiet ikkonċernati kollha, u tiftħu għal konsultazzjoni wiesgħa, proġett għall-ħolqien ta’ operatur trans-Ewropew li jkun kemm integrat kif ukoll deċentralizzat, ibbażat fuq il-governanza f’diversi livelli: — integrat, biex jiġu żgurati l-kontroll tal-bilanċ ġenerali tas-sistema u l-kontinwità tal-provvista ta’ networks ta’ trażmissjoni b’vultaġġ għoli ħafna fil-livell tal-UE; inkarigat bil-missjonijiet u l-obbligi tas-servizz pubbliku/servizzi ta’ interess ġenerali Ewropej, peress li operatur pubbliku bħal dan ikollu jiddependi fuq l-operaturi nazzjonali u subnazzjonali, jiġifieri ikun — deċentralizzat, fil-livell tal-grilja territorjali l-aktar rilevanti, b’kunsiderazzjoni tal-karatteristiċi ta’ kull wieħed mill-Istati Membri. Il-KESE jitlob lill-Kummissjoni tistudja l-ipoteżi ta’ operatur trans-Ewropew ta’ networks ta’ trażmissjoni tal-elettriku b’vultaġġ għoli ħafna.

---

(1)  ĠU L 115, 25.4.2013, p. 39.

(2)  ĠU C 326, 26.10.2012, p. 134.

(3)  ĠU L 328, 21.12.2018, p. 1.

(4)  ĠU C 115, 9.5.2008, p. 124, ĠU C 202, 7.6.2016, p. 125, ĠU C 202, 7.6.2016, p. 125.

(5)  COM(2019) 640 final.

(6)  COM(2020) 299 final.

(7)  Konklużjonijiet tal-Kunsill Ewropew, 10-11 ta' Diċembru 2020.

(8)  COM(2020) 301 final (ĠU C 123, 9.4.2021, p. 30).

(9)  Pereżempju, fl-Artikolu 4.3 jew l-Anness IV ta’ COM/2020/824 final.

(10)  ĠU C 429, 11.12.2020, p. 77, ĠU C 47, 11.2.2020, p. 98, ĠU C 14, 15.1.2020, p. 105, ĠU C 353, 18.10.2019, p. 96, ĠU C 353, 18.10.2019, p. 79, ĠU C 282, 20.8.2019, p. 51, ĠU C 262, 25.7.2018, p. 86, Rapport ta’ informazzjoni tal-KESE dwar L-evalwazzjoni tal-Unjoni tal-Enerġija Ewropea – Id-dimensjoni soċjali u soċjetali tat-tranżizzjoni tal-enerġija.

(11)  ĠU C 115, 9.5.2008, p. 308.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill u lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew L-Unjoni Doganali tittieħed għall-Livell li Jmiss: Pjan ta’ Azzjoni”

[COM(2020) 581 final]

(2021/C 220/07)

Relatur:

Anastasis YIAPANIS

Konsultazzjoni	Kummissjoni Ewropea, 11.11.2020
Bażi legali	L-Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	2.3.2021
Adottata fil-plenarja	24.3.2021
Sessjoni plenarja Nru	559
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	259/0/6

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jilqa’ l-Pjan ta’ Azzjoni konkret ħafna għall-ħames snin li ġejjin biex jappoġġja lill-awtoritajiet doganali nazzjonali. Ladarba jiġi implimentat, b’valutazzjonijiet tal-impatt regolari, dan se jwassal għal modernizzazzjoni reali tad-dwana fl-UE.

1.2.

Għalkemm il-modernizzazzjoni bdiet fl-2016 bl-introduzzjoni tal-Kodiċi Doganali tal-Unjoni (KDU) (1), żviluppi riċenti bħal flussi kummerċjali li qed jiżdiedu, settur tal-kummerċ elettroniku li qed jirnexxi, dazji doganali u evitar tal-VAT, kummerċ illegali u sottovalutazzjoni tal-merkanzija kollha jeħtieġu rispons immedjat u kkoordinat. Il-ħruġ tar-Renju Unit mill-Unjoni Doganali diġà qed joħloq volum akbar ta’ xogħol u sfidi partikolari għall-awtoritajiet doganali.

1.3.

Pjan ambizzjuż bħal dan jeħtieġ finanzjament kondiviż adegwat. Il-KESE mhuwiex ċert jekk l-Istati Membri kollha humiex lesti li jħaddnu l-iskeda ta’ żmien proposta u jpoġġu s-sehem ta’ flus tagħhom fuq il-mejda.

1.4.

Kooperazzjoni u interoperabbiltà mtejba bejn id-dwana u l-awtoritajiet u l-amministrazzjonijiet l-oħra tal-infurzar tal-liġi huma meħtieġa minnufih. Il-kondiviżjoni tal-aħjar prattika tista’ ttejjeb ukoll il-produttività tas-servizzi doganali, filwaqt li ġestjoni xierqa tal-ammont kbir ta’ data disponibbli tista’ tippermetti li tiġi stabbilita superviżjoni intelliġenti tal-ktajjen tal-provvista u ssaħħaħ il-kapaċitajiet ta’ previżjoni.

1.5.

L-awtoritajiet doganali għandhom jiġu pprovduti b’riżorsi adegwati għar-responsabbiltajiet mhux finanzjarji kollha, filwaqt li għandhom jiġu introdotti standards minimi għall-kontroll u għall-għadd ta’ persunal meħtieġ. Il-KESE jqis li huwa estremament importanti li jiġu adottati atti ta’ implimentazzjoni għar-regolamentazzjoni tas-sorveljanza tas-suq (2) mill-aktar fis possibbli.

1.6.

Il-proċess ta’ approvazzjoni estremament twil għall-QFP li jmiss u d-diffikultajiet għall-mexxejja tal-UE-27 biex jaqblu dwar azzjonijiet importanti ħafna qed jipperikolaw kemm l-irkupru xieraq tal-ekonomija tal-UE kif ukoll l-appoġġ immedjat meħtieġ kemm miċ-ċittadini kif ukoll min-negozji.

1.7.

Il-KESE jirrakkomanda li tiġi esplorata minnufih l-introduzzjoni ta’ teknoloġija blockchain fil-pjan ta’ azzjoni propost. Barra minn hekk, il-progress teknoloġiku u s-soluzzjonijiet innovattivi eżistenti li għandhom ir-robotika u l-intelliġenza artifiċjali jistgħu jiġu implimentati faċilment b’riżultati immedjati u rilevanti.

1.8.

Il-KESE jissuġġerixxi li tingħata attenzjoni speċjali lill-aktar punti ta’ dħul u ħruġ vulnerabbli u japprezza li s-saħħa tal-Unjoni Doganali hija ddeterminata mill-aktar punt dgħajjef tagħha. Sistema ta’ ġestjoni tar-riskju konformi, aktar ikkoordinata u integrata tnaqqas id-diskrepanzi bejn l-awtoritajiet u ssaħħaħ l-aktar punti dgħajfa fil-katina. Għalhekk, l-istrateġija l-ġdida għall-ġestjoni tar-riskju mħabbra għat-tieni trimestru tal-2021 għandha tiġi milqugħa.

1.9.

Għandhom jiġu pprovduti riżorsi finanzjarji speċifiċi għall-interkonnessjoni tal-ICS2 ma’ sistemi elettroniċi oħra. Il-KESE jenfasizza l-importanza ta’ ġestjoni adatta ta’ network daqstant kumpless.

1.10.

Il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-ħtieġa li jiġu żgurati biżżejjed riżorsi umani, kif ukoll taħriġ xieraq għal dan il-persunal fl-implimentazzjoni tal-analitika tad-data qabel ma titniżżel u tasal. Diġà talab li jiġu żviluppati oqfsa komuni ta’ taħriġ ibbażati fuq il-Qafas ta’ Kompetenza Doganali tal-Unjoni Ewropea (3).

1.11.

Il-ħolqien ta’ ċentru tal-UE għal informazzjoni dwar it-taxxa fi ħdan is-servizzi tal-Eurofisc ta’ kontra l-frodi tat-taxxa huwa titjib sinifikanti, u l-KESE qed jistenna bil-ħerqa l-valutazzjoni tal-Kummissjoni f’dan ir-rigward.

1.12.

Il-kummerċ elettroniku huwa settur importanti ħafna għall-SMEs. Il-KESE jinsab imħasseb li l-komunikazzjoni ma ssemmi xejn dwar il-ħolqien ta’ qafas favorevoli għall-SMEs permezz ta’ dan il-pjan ta’ azzjoni ambizzjuż.

1.13.

Il-KESE jqis li l-pjattaformi għandhom data importanti li d-dwana tista’ tuża, iżda jkollha bżonn tagħmel investiment speċifiku f’software tal-IT bħal sistemi robotiċi awtomatizzati. Dawn għandhom jiġu pprovduti b’finanzjament għall-ġbir ta’ data li kieku ma kinux ikunu jeħtieġu. Madankollu, il-KESE jilqa’ r-reviżjoni attwali tal-Kummissjoni tar-rwol u l-obbligi tal-postijiet tas-suq online.

1.14.

Hija meħtieġa malajr analiżi komprensiva tas-sistemi internazzjonali ta’ kooperazzjoni u assistenza amministrattiva reċiproka tal-Unjoni fi kwistjonijiet doganali. Dan iwassal għal infurzar aħjar.

1.15.

Il-KESE jilqa’ l-proposta li jiġi implimentat l-ambjent ta’ Tieqa Unika tal-UE u jesprimi l-appoġġ sħiħ tiegħu għal dan.

1.16.

Il-KESE jinsab imħasseb li, fil-każ li l-proposta kontroversjali għal proġett ta’ Aġenzija Doganali tal-UE ma tiġix approvata mill-Istati Membri, il-ġestjoni ta’ sistema daqstant kumplessa u interkonnessa bħal din se tpoġġi piż ulterjuri fuq id-dipartimenti tal-Kummissjoni.

1.17.

Il-KESE jemmen bis-sħiħ li l-involviment tal-imsieħba soċjali u tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili se jgħin fl-implimentazzjoni ta’ Pjan ta’ Azzjoni ambizzjuż bħal dan, u fl-istess ħin jiżgura distribuzzjoni wiesgħa tal-benefiċċji li jġib miegħu kemm għall-pubbliku kif ukoll għan-negozji.

2.   Introduzzjoni

2.1.

L-Unjoni Doganali tal-EU ilha teżisti mill-1968 u tieħu ħsieb il-kummerċ kollu ta’ merkanzija fis-27 Stat Membru. Kull sena, l-Unjoni Doganali tiffaċilita l-kummerċ f’aktar minn EUR 3,5 triljun ta’ merkanzija, filwaqt li kull sekonda, l-awtoritajiet doganali tal-UE jittrattaw 27 oġġett iddikjarat.

2.2.

Fit-28 ta’ Settembru 2020, wara l-linji gwida politiċi mħabbra mill-President tal-Kummissjoni von der Leyen fil-bidu tal-mandat tagħha, il-Kummissjoni Ewropea (KE) ppubblikat pjan ta’ azzjoni ambizzjuż biex taġġorna l-Unjoni Doganali billi tagħmilha aktar intelliġenti, aktar sempliċi u aktar diġitalment effettiva sal-2025. Dan ikollu impatt pożittiv kemm fuq id-dħul tal-UE kif ukoll fuq is-sigurtà u s-sikurezza taċ-ċittadini Ewropej. Barra minn hekk, in-negozji jibbenefikaw minn obbligi ta’ rapportar aktar sempliċi u rapidi.

2.3.

Il-KESE diġà ssottolinja li “unjoni doganali effiċjenti hija ‘conditio sine qua non’ tal-proċess ta’ integrazzjoni Ewropea, biex tiżgura moviment liberu effiċjenti, sigur u trasparenti tal-merkanzija; bl-ogħla livell ta’ ħarsien tal-konsumaturi u tal-ambjent, bl-aħjar impjiegi, u bi ġlieda effettiva kontra l-frodi u l-falsifikazzjoni” (4).

2.4.

Għalhekk, il-KESE jilqa’ dan il-pjan ta’ azzjoni konkret ħafna għall-5 snin li ġejjin, bi 30 azzjoni ppjanata u skedata taħt erba’ intestaturi ta’ politika strateġiċi biex jappoġġjaw lill-awtoritajiet doganali nazzjonali: il-ġestjoni tar-riskju, il-ġestjoni tal-kummerċ elettroniku, promozzjoni tal-konformità u l-awtoritajiet doganali li jaġixxu f’daqqa.

2.5.

Is-sistema doganali attwali wriet nuqqasijiet u punti dgħajfa, filwaqt li l-ammont kbir ta’ data kondiviża minn dwana għal oħra bejn l-Istati Membri kollha ma jintużax b’mod effiċjenti. Il-Parlament Ewropew u l-Qorti Ewropea tal-Awdituri diġà esprimew it-tħassib tagħhom dwar it-telf ta’ dħul minħabba kontrolli doganali ineffettivi fuq oġġetti importati.

2.6.

Id-dazji doganali jirrappreżentaw parti importanti mill-baġit tal-UE, li jammonta għal madwar 14 % tad-dħul totali. L-Uffiċċju Ewropew ta’ Kontra l-Frodi (OLAF) irrapporta li l-frodi doganali huwa mifrux u rrakkomanda l-irkupru ta’ aktar minn EUR 2,7 biljun f’dazji doganali għall-perjodu 2017-2019. Prodotti importati ffalsifikati minn pajjiżi terzi huma stmati għal EUR 121 biljun fis-sena, filwaqt li l-ksur ta’ proprjetà intellettwali jiġġenera aktar minn EUR 83 biljun f’bejgħ u jikkawża telf ta’ EUR 15-il biljun fi dħul mit-taxxa.

2.7.

Mil-lat pożittiv, kważi 100 % tad-dikjarazzjonijiet doganali jintbagħtu elettronikament.

3.   Kummenti ġenerali

3.1.

L-Unjoni Doganali teħtieġ investiment rapidu għal aġġornament ikkoordinat kemm tas-software kif ukoll tal-kapaċitajiet umani. Għalkemm il-modernizzazzjoni bdiet fl-2016 bl-introduzzjoni tal-Kodiċi Doganali tal-Unjoni (5), il-flussi kummerċjali li qed jiżdiedu, settur tal-kummerċ elettroniku li qed jirnexxi, id-dazju doganali u l-evitar tal-VAT, il-kummerċ illegali u s-sottovalutazzjoni tal-merkanzija kollha jeħtieġu rispons immedjat u kkoordinat. Barra minn hekk, id-dwana hija responsabbli għall-verifika ta’ merkanzija għal ħafna skopijiet mhux finanzjarji. Il-KESE japprezza li s-saħħa tal-Unjoni Doganali hija ddeterminata mill-aktar punt dgħajjef tagħha u għalhekk jissuġġerixxi li tingħata attenzjoni speċjali lill-aktar punti ta’ dħul u ħruġ vulnerabbli. L-Istati Membri għandhom jagħmlu użu sħiħ mill-Istrument il-ġdid għat-Tagħmir ta’ Kontroll Doganali, li huwa mfassal speċifikament biex jgħin fix-xiri, fil-manutenzjoni u fis-sostituzzjoni ta’ tagħmir doganali mill-aktar avvanzat.

3.2.

Il-ħruġ tar-Renju Unit mill-Unjoni Doganali diġà qed joħloq volum akbar ta’ xogħol u sfidi partikolari għall-awtoritajiet doganali. L-għadd ta’ dikjarazzjonijiet doganali huwa mistenni li jikber b’mod sinifikanti, flimkien mal-introduzzjoni mill-ġdid tal-kontrolli doganali.

3.3.

Kooperazzjoni u interoperabbiltà mtejba bejn id-dwana u l-awtoritajiet u l-amministrazzjonijiet l-oħra tal-infurzar tal-liġi huma meħtieġa minnufih. Il-KESE diġà wissa li “l-kooperazzjoni bejn id-diversi awtoritajiet u istituzzjonijiet fl-Istati Membri il-pulizija, l-intelliġenza, u l-awtoritajiet ġudizzjarji, doganali u tat-taxxa hija ’l bogħod milli tkun waħda ottima” (6).

3.4.

Id-dwana hija involuta ħafna fil-ġlieda kontra t-terroriżmu u l-kriminalità organizzata. Fl-2019 biss, id-dwana ssekwestrat 400 tunnellata ta’ drogi, 3 699 arma tan-nar u 3,5 biljun oġġett ta’ tabakk u sigaretti. 11,5 % tad-dikjarazzjonijiet kollha tal-flus kienu żbaljati, li jammontaw għal madwar EUR 331 miljun (7).

3.5.

Il-ġestjoni tad-data hija estremament importanti għal settur li jgawdi minn kwantitajiet kbar ta’ dikjarazzjonijiet, informazzjoni dwar il-prodott, taxxi eċċ. Il-kontroll tal-ammont kbir ta’ data disponibbli jirrappreżenta titjib immedjat u kbir fuq is-sistema doganali attwali u jiffaċilita wkoll rispons aħjar u konklużiv għall-isfidi dejjem akbar. Dan iwassal ukoll għal superviżjoni intelliġenti tal-ktajjen tal-provvista u kapaċitajiet ta’ previżjoni aqwa.

3.6.

Il-KESE huwa pjuttost diżappuntat li, fl-aħħar sentenza tal-Komunikazzjoni, il-Kummissjoni stiednet BISS lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill biex jappoġġjaw dan il-pjan ta’ azzjoni, u ma inkludiet imkien lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew. Hija l-fehma soda tagħna li l-involviment tal-imsieħba soċjali u tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili ser jgħin fl-implimentazzjoni ta’ pjan ta’ azzjoni ambizzjuż bħal dan, u fl-istess ħin jiżgura tixrid wiesa’ ta’ benefiċċji li jġib miegħu kemm lill-pubbliku kif ukoll lin-negozji.

4.   Kummenti speċifiċi

4.1.

Mill-bidu nett, il-KESE japprezza l-pjan direzzjonali ambizzjuż u l-iskadenzi konkreti għall-implimentazzjoni tal-azzjonijiet. Dan huwa pass ċar ’il quddiem u ladarba jiġi implimentat u flimkien ma’ valutazzjonijiet tal-impatt regolari, se jwassal għall-modernizzazzjoni reali tad-dwana madwar l-UE.

4.2.

Pjan ambizzjuż bħal dan jeħtieġ finanzjament adegwat. Filwaqt li xi wħud mill-azzjonijiet proposti jeħtieġu finanzjament kondiviż, u l-fatt li l-UE lesta tagħmel il-parti tagħha, il-KESE jistaqsi jekk l-Istati Membri kollha humiex lesti li jħaddnu l-iskeda ta’ żmien proposta u jpoġġu s-sehem ta’ flus tagħhom fuq il-mejda. Finanzjament u implimentazzjoni kkoordinati bir-reqqa biss jistgħu jiżguraw is-suċċess tal-proposta.

4.3.

Madankollu, l-UE wriet li għandha strutturi fraġli u tat prova ta’ risposti mdewma u mhux ikkoordinati f’sitwazzjonijiet kritiċi, inkluża l-pandemija tal-COVID-19. Is-sejħa mill-President Franċiż Emmanuel Macron għar-riorganizzazzjoni taż-Żona Schengen u t-talba tiegħu biex jiġi analizzat mill-ġdid il-moviment liberu tal-persuni fl-Unjoni huma serji daqs kemm huma ta’ tħassib.

4.4.

Barra minn hekk, il-proċess ta’ approvazzjoni twil iżżejjed għall-QFP li jmiss qed jipperikola l-irkupru kif imiss tal-ekonomija tal-UE u l-appoġġ immedjat meħtieġ kemm mill-pubbliku kif ukoll min-negozji. Jidher dejjem aktar ikkumplikat għall-mexxejja tal-EU-27 li jaqblu dwar azzjonijiet importanti ħafna, filwaqt li t-tul u n-natura indeċiżiva tas-soluzzjonijiet juru li s-sistema ta’ governanza tal-UE għadda żmienha u hija ineffiċjenti.

4.5.

Għalkemm diġà ġiet diskussa u analizzata fl-2018, il-proposta attwali ma tinkludi l-ebda użu ta’ teknoloġija blockchain. Il-KESE jqis li s-sistema doganali għandha l-istruttura ideali biex tħaddan dawn l-iżviluppi u jirrakkomanda li tiġi esplorata minnufih l-introduzzjoni ta’ teknoloġija blockchain fil-pjan ta’ azzjoni propost.

4.6.

Il-KESE jinnota wkoll li ma hemm l-ebda tip ta’ analiżi fl-użu possibbli tar-robotika u l-intelliġenza artifiċjali għall-aġġornament tal-operazzjonijiet doganali. Huwa jemmen li l-progress teknoloġiku u s-soluzzjonijiet innovattivi eżistenti li għandhom ir-robotika u l-intelliġenza artifiċjali jistgħu jiġu implimentati faċilment fi pjan ta’ azzjoni daqstant kumpless, b’riżultati immedjati u rilevanti.

4.7.   Ġestjoni tar-riskju

4.7.1.

Minn mindu ġew introdotti l-emendi tas-sigurtà għall-Kodiċi Doganali Komunitarju fl-2005, l-UE qed twettaq attivitajiet ta’ ġestjoni tar-riskju bbażati fuq żewġ linji ta’ difiża: billi tevalwa bil-quddiem u tikkontrolla qabel u wara li l-merkanzija tidħol fit-territorju doganali. Il-KESE jqis li l-akbar sfida tqum mill-applikazzjoni mhux ikkoordinata tal-proċeduri fl-Istati Membri u n-nuqqas ta’ informazzjoni li qed tiġi kondiviża bejn il-pajjiżi. L-iżgurar ta’ sistema ta’ ġestjoni tar-riskju konformi, aktar ikkoordinata u integrata se tnaqqas id-diskrepanzi bejn l-awtoritajiet u ssaħħaħ l-iżjed punti dgħajfa tal-katina. Għalhekk, l-Istrateġija l-ġdida għall-Ġestjoni tar-Riskju mħabbra għat-tieni trimestru tal-2021 hija promettenti ħafna.

4.7.2.

Id-diġitalizzazzjoni u ż-żieda fil-kummerċ elettroniku jagħmluha aktar faċli għall-konsumaturi biex jixtru online minn madwar id-dinja kollha. Madankollu, mhux il-prodotti kollha jikkonformaw mal-istandards għoljin Ewropej għas-sikurezza tal-prodotti u/jew għall-protezzjoni tal-konsumatur. Dan spiss ikun ta’ sorpriża għall-konsumaturi. Il-KESE jilqa’ l-għan li jissaħħaħ il-proċess tal-ġestjoni tar-riskju sabiex jiġi protett aħjar is-suq uniku u speċjalment iċ-ċittadini tiegħu minn prodotti mhux konformi u mhux sikuri.

4.7.3.

Il-proposta għat-tnedija ta’ Inizjattiva tal-Kapaċitajiet Analitiċi Konġunti hija bla dubju pass ’il quddiem. Il-kondiviżjoni tad-data mal-awtoritajiet tal-infurzar kontra l-frodi għandha tintlaqa’ wkoll. Madankollu, il-KESE jistaqsi jekk il-finanzjament meħtieġ huwiex se jkun disponibbli għall-interkonnessjoni tal-ICS2 ma’ sistemi elettroniċi oħra. It-tħassib immedjat li jmiss huwa relatat mal-ġestjoni ta’ network daqstant kumpless u r-riżorsi umani meħtieġa speċjalizzati u mħarrġa kif xieraq.

4.7.4.

Barra minn hekk, il-KESE jinsab imħasseb li, fil-każ li l-proġett ta’ Aġenzija Doganali tal-UE ġdida ma jiġix approvat mill-Istati Membri, il-ġestjoni ta’ sistema daqstant kumplessa u interkonnessa tpoġġi piż ulterjuri fuq id-dipartimenti eżistenti tal-Kummissjoni.

4.7.5.

Il-KE pproponiet l-implimentazzjoni tal-analitika tad-data qabel ma titniżżel u tasal għall-prodotti kollha u l-mezzi kollha ta’ trasport sal-2024. Madankollu mhuwiex ċar liema tip ta’ riżorsi umani se jkunu meħtieġa f’kull Stat Membru jew il-livell u t-tul tat-taħriġ meħtieġ għat-tali persunal. L-istess jgħodd għall-proċess ta’ ġestjoni tar-riskju addizzjonali li huwa ppjanat għall-proċeduri ta’ “wara l-wasla”. Il-KESE diġà talab oqfsa ta’ taħriġ komuni bbażati fuq il-“Qafas tal-kompetenzi tad-dwani tal-UE”, li għandu l-għan li jarmonizza u jgħolli l-istandards tal-prestazzjoni doganali madwar l-UE (8).

4.8.   Ġestjoni tal-kummerċ elettroniku

4.8.1.

Il-kummerċ elettroniku ġab benefiċċji u opportunitajiet importanti kemm għall-pubbliku kif ukoll għan-negozji. Madankollu, dan iżid sfidi sinifikanti f’termini ta’ konformità fiskali u doganali għal oġġetti negozjati u wkoll fir-rigward tan-numru kbir ta’ talbiet ta’ awtorizzazzjoni għal firxa wiesgħa ta’ kontrolli għal skopijiet mhux finanzjarji, inklużi s-sikurezza, is-sigurtà u l-proprjetà intellettwali. Il-KESE jagħraf ir-rwol sinifikanti tal-awtoritajiet doganali fil-prevenzjoni ta’ prodotti mhux konformi u/jew mhux sikuri milli jidħlu fis-suq uniku, u jikkonkludi li dawn l-awtoritajiet jeħtieġ li jiġu pprovduti b’riżorsi adegwati anke għar-responsabbiltajiet mhux finanzjarji kollha.

4.8.2.

L-implimentazzjoni tal-pakkett tal-VAT dwar il-kummerċ elettroniku (9) fl-2021 hija mistennija li ġġib dħul sinifikanti għall-baġit tal-Istati Membri u tiġġenera kundizzjonijiet ekwi għall-ambjent tan-negozju. Il-ħolqien ta’ ċentru tal-UE għal informazzjoni dwar it-taxxa fi ħdan is-servizzi tal-Eurofisc ta’ kontra l-frodi tat-taxxa huwa meqjus bħala titjib sinifikanti biex jiġi pprovdut aċċess għall-informazzjoni għall-awtoritajiet doganali. Il-KESE qed jistenna bil-ħerqa l-valutazzjoni tal-Kummissjoni f’dan ir-rigward.

4.8.3.

Il-KESE jqis li l-aħjar mod kif jiġi rregolat u ġestit il-kummerċ elettroniku huwa permezz ta’ kooperazzjoni msaħħa ma’ pajjiżi oħra fi ħdan l-OECD u l-G20. Huwa diġà ġibed l-attenzjoni li l-politiki fiskali li għandhom jiġu applikati għad-diġitalizzazzjoni tal-ekonomija u għall-iżvilupp ta’ għodod u soluzzjonijiet operattivi għandhom jiġu kkoordinati fil-livell internazzjonali (10).

4.8.4.

Il-kummerċ elettroniku huwa settur importanti ħafna għall-SMEs. Madankollu, il-kummerċ transfruntier diġà huwa frammentat minħabba diversi ostakli eżistenti u l-KESE jinsab imħasseb li l-Komunikazzjoni ma tagħmel l-ebda referenza għall-ħolqien ta’ qafas favorevoli għall-SMEs permezz ta’ dan il-pjan ta’ azzjoni ambizzjuż. Skont l-Ewrobarometru ta’ Settembru, 4 % biss tal-SMEs ibigħu l-prodotti tagħhom lill-konsumaturi fi Stati Membri oħra (11).

4.8.5.

Il-proposta li jiġu imposti obbligi ta’ rapportar doganali fuq il-pjattaformi potenzjalment tista’ tkun ta’ piż għal negozji leġittimi. Il-pjattaformi għandhom data importanti li d-dwana tista’ tuża, iżda jeħtieġ li jagħmlu investiment speċifiku fis-software tal-IT li jista’ jiġbor u jipprovdi din id-data. L-użu ta’ sistemi robotiċi awtomatizzati għandu jiġi esplorat minnufih, peress li dawn jistgħu jkunu imprezzabbli fit-tħaffif tal-proċess tal-obbligu ta’ rapportar. Barra minn hekk, il-KESE jqis li dawn il-kumpaniji għandhom jiġu pprovduti b’finanzjament meħtieġ jekk jintalbu jiġbru data li kieku ma jkollhomx bżonn. Il-ġestjoni ta’ din id-data hija estremament importanti biex jiġu indirizzati frodi doganali u tal-VAT, sottovalutazzjoni, dikjarazzjonijiet tal-oriġini foloz eċċ. Il-KESE diġà talab l-iżvilupp ta’ standard Ewropew għall-ġbir tad-data u l-informazzjoni dwar l-utenti tal-pjattaformi diġitali, li għandhom jiġu kkomunikati (12).

4.8.6.

Madankollu, il-KESE jilqa’ r-reviżjoni attwali tal-Kummissjoni tar-rwol u l-obbligi tal-postijiet tas-suq online, li għandu jkollhom aktar obbligazzjonijiet u responsabbiltajiet meta jiġu biex jivverifikaw li l-oġġetti mibjugħa fuq il-pjattaformi tagħhom huma konformi u sikuri.

4.9.   Promozzjoni tal-konformità

4.9.1.

In-negozjanti fdati diġà jiġu kkumpensati bi skema ta’ benefiċċju għall-konformità tagħhom mal-leġiżlazzjoni doganali tal-UE. Il-KESE jappoġġja l-monitoraġġ propost tal-ftehimiet preferenzjali eżistenti ma’ pajjiżi terzi; analiżi komprensiva tas-sistemi internazzjonali ta’ kooperazzjoni u assistenza amministrattiva reċiproka tal-UE fi kwistjonijiet doganali twassal għal infurzar aħjar.

4.9.2.

Il-proposta biex tiġi implimentata s-sistema tat-Tieqa Unika tal-UE hija proġett fejn jirbaħ kulħadd u l-KESE jesprimi l-appoġġ sħiħ tiegħu. Is-settur privat għandu jgawdi minn possibbiltà ta’ rapportar ta’ azzjoni waħda, filwaqt li awtoritajiet differenti għandhom ikunu jistgħu jagħżlu d-data meħtieġa. Dan huwa pass ċar ’il quddiem għall-partijiet kollha involuti u huwa mistenni li jiġu ffrankati sa EUR 690 miljun f’amministrazzjoni doganali għan-negozji matul l-ewwel seba’ snin ta’ implimentazzjoni.

4.9.3.

Madankollu, huwa pjuttost diffiċli li wieħed jifhem kif l-analiżi proposta tal-Kodiċi Doganali tal-Unjoni tista’ tissuġġerixxi li s-sistemi elettroniċi għadda żmienhom, inqas minn erba’ snin wara l-adozzjoni tal-proposta.

4.9.4.

Is-sanzjonijiet frammentati ta’ nuqqas ta’ konformità applikati fl-Istati Membri joħolqu distorsjonijiet kompetittivi tas-Suq Uniku, filwaqt li jikxfu punti aktar dgħajfa fi ħdan is-sistema. Il-ħolqien ta’ qafas sod u uniformi kieku jsaħħaħ l-Unjoni Doganali kollha kemm hi. Għalkemm eċċellenti fit-teorija, il-KESE jistaqsi kif il-KE qed tippjana li tintegra dan, peress li l-proposta tal-2013 dwar l-istess suġġett ġiet miċħuda.

4.9.5.

Barra minn hekk, huwa diffiċli li jkun hemm l-istess livell ta’ kontroll jekk in-numru ta’ uffiċjali doganali jvarja bejn 7 u 70 għal kull 100 000 abitant, skont l-Istat Membru kkonċernat (13). Il-KESE jirrakkomanda ż-żieda ta’ standards minimi għall-kontroll u għan-numru ta’ persunal meħtieġ.

4.9.6.

Il-kriżi tal-COVID-19 żvelat in-nuqqasijiet tas-sistema doganali, b’diversi każijiet ta’ prodotti mhux konformi u mhux sikuri li jsibu ruħhom fl-UE. Il-KESE jqis li huwa importanti ħafna li jiġu adottati atti ta’ implimentazzjoni għar-regolamentazzjoni tas-sorveljanza tas-suq (14) mill-aktar fis possibbli.

4.9.7.

Barra minn hekk, il-KESE jappoġġja l-proposta li tingħata attenzjoni speċjali għall-applikazzjoni tar-regoli u l-proċeduri tal-oriġini preferenzjali għall-41 Ftehim ta’ Kummerċ Ħieles tal-UE. Fir-rigward ta’ msieħba kummerċjali oħra, speċjalment iċ-Ċina, it-tkabbir esponenzjali tal-kummerċ elettroniku żied mal-isfidi eżistenti għad-dwana. Għalhekk, it-tħassib perfettament normali li jiġu vvalutati u leġislati fejn meħtieġ.

4.10.   L-awtoritajiet doganali li jaġixxu bħala entità waħda

4.10.1.

L-analiżi turi li l-kooperazzjoni transfruntiera tista’ tittejjeb b’mod sinifikanti. Il-KESE japprezza li l-unika triq ’il quddiem hija li tiġi żgurata kooperazzjoni akbar u aqwa bejn l-awtoritajiet doganali minn Stati Membri differenti u bejn l-awtoritajiet doganali u awtoritajiet nazzjonali oħra. Il-kondiviżjoni tal-aħjar prattika tista’ ttejjeb ukoll il-produttività tas-servizzi doganali.

4.10.2.

Hemm bżonn ta’ investiment sinifikanti biex jinxtara t-tagħmir meħtieġ għall-kontroll doganali biex din il-kooperazzjoni tissarraf fil-prattika. Il-KESE jinnota li, fil-proposta oriġinali (15), il-Kummissjoni qablet li tkopri biss 80 % tal-investiment meħtieġ. L-20 % li jifdal għandhom jitħallsu mill-Istati Membri; minħabba s-sitwazzjoni finanzjarja li jinsabu fiha dawn il-pajjiżi minħabba l-pandemija tal-COVID-19, il-KESE mhu qed jistenna li s-27 Stat Membru kollha se jkunu jistgħu jinvestu dawn l-ammonti fl-2021.

4.10.3.

Fl-aħħar nett, il-Kummissjoni qiegħda tressaq b’mod kuraġġuż il-proposta kontroversjali li sal-2023 tħejji valutazzjoni tal-impatt dwar il-ħolqien ta’ Aġenzija Doganali tal-UE. Il-KESE jiddubita li l-Istati Membri se jaqblu dwar dan.

---

(1)  ĠU L 269, 10.10.2013, p. 1.

(2)  ĠU L 169, 25.6.2019, p. 1.

(3)  Opinjoni tal-KESE dwar l-istabbiliiment tal-istrument ta’ appoġġ finanzjarju għat-tagħmir ta’ kontroll doganali bħala parti mill-Fond għall-Ġestjoni Integrata tal-Fruntieri (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 67).

(4)  ĠU C 367, 10.10.2018, p. 39.

(5)  ĠU L 269, 10.10.2013, p. 1.

(6)  ĠU C 246, 28.7.2017, p. 22.

(7)  It-tieni Rapport Biennali dwar il-Progress fl-Iżvilupp tal-Unjoni Doganali tal-UE u l-Governanza tagħha.

(8)  ĠU C 62, 15.2.2019, p. 67.

(9)  Il-modernizzazzjoni tal-VAT għall-kummerċ elettroniku transfruntier.

(10)  ĠU C 364, 28.10.2020, p. 62.

(11)  Flash Eurobarometer 486.

(12)  ĠU C 364, 28.10.2020, p. 62.

(13)  Stħarriġ mill-Unjoni tal-Persunal tal-Finanzi fl-Ewropa.

(14)  ĠU L 169, 25.6.2019, p. 1.

(15)  COM(2018) 321 final.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistabbilixxi l-Ambjent ta’ Tieqa Unika tal-Unjoni Ewropea għad-Dwana u li jemenda r-Regolament (UE) Nru 952/2013”

[COM(2020) 673 final — 2020/306 (COD)]

(2021/C 220/08)

Relatur:

Athanasios IOANNIDIS

Konsultazzjonijiet	Parlament Ewropew, 11.11.2020 Kunsill, 13.11.2020
Bażi legali	Artikoli 3, 114, u 207 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	2.3.2021
Adottata fil-plenarja	24.3.2021
Sessjoni plenarja Nru	559
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	268/0/3

1.

Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jilqa’ l-Proposta tal-Kummissjoni Ewropea dwar l-istabbiliment ta’ Ambjent ta’ Tieqa Unika tal-Unjoni Ewropea għad-Dwana u li temenda r-Regolament (UE) Nru 952/2013. L-għan tal-Proposta huwa li tindirizza l-interoperabbiltà frammentata bejn id-dwana u l-awtoritajiet kompetenti msieħba fil-ġestjoni tal-proċeduri tal-iżdoganar tal-merkanzija.

1.2.

Il-KESE jemmen li l-Proposta hija konformi mal-viżjoni u l-objettivi strateġiċi tal-Unjoni, kemm fir-rigward tal-Pjan ta’ Azzjoni biex l-Unjoni Doganali tittieħed għal-Livell li Jmiss – Aġenda għal Azzjoni għal Unjoni Doganali b’saħħitha u moderna kif ukoll tal-Komunikazzjoni tagħha dwar L-Iżvilupp tal-Unjoni Doganali tal-UE u l-Governanza tagħha.

1.3.

Fil-fehma tal-KESE, il-Proposta tappoġġja l-pjan strateġiku tad-Direttorat Ġenerali għat-Tassazzjoni u l-Unjoni Doganali (DĠ TAXUD) għall-2016-2020, u l-Pjan ta’ Azzjoni Ewropew dwar il-Gvern elettroniku għall-2016-2020 previst fil-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni tad-19 ta’ April 2016 (1), li għandu l-għan li jsaħħaħ l-effiċjenza tas-servizzi pubbliċi billi jneħħi l-ostakli diġitali eżistenti, inaqqas il-burokrazija żejda u jtejjeb il-kwalità tal-interazzjoni bejn l-awtoritajiet nazzjonali.

1.4.

Il-KESE jirrimarka li l-implimentazzjoni tal-ambjent ta’ tieqa unika għad-dwana ser iwassal il-kummerċ tal-merkanzija fl-era diġitali l-ġdida permezz tas-semplifikazzjoni u l-awtomazzjoni. Il-kummerċ b’mod ġenerali fl-UE ser jikber u l-Unjoni ser issir aktar kompetittiva, id-dwana ser tiġi modernizzata, u ser ikun hemm diversi riżultati għall-partijiet interessati involuti – l-awtoritajiet doganali tal-Istati Membri, l-awtoritajiet kompetenti msieħba, l-operaturi ekonomiċi u ċ-ċittadini.

1.5.

Il-KESE jemmen li t-Tieqa Unika Ewropea, flimkien mat-twieqi nazzjonali, m’għandhomx ikunu biss portal diġitali għall-ġbir tad-data u għall-proċessi ta’ skambju ta’ informazzjoni. Peress li s-sistemi u l-proċessi tal-informazzjoni qed jevolvu, fil-futur irid ikun hemm ukoll għażla – kif qablu dwarha l-Istati Membri u l-Kunsill – li jsir progress lejn proċessi komputazzjonali awtomatizzati aktar kumplessi, kif ser jintużaw għall-kwantitajiet ta’ prodotti. Dan ser jagħmilha possibbli għall-kummerċjant li jkollu stampa ġenerali tat-tranżazzjoni, li għalhekk għandha tiġi deskritta bħala “intelliġenti”.

1.6.

Il-KESE jemmen li l-inkorporazzjoni tal-formalitajiet mhux doganali tal-Unjoni fis-Sistema ta’ Tieqa Unika Doganali tal-UE għall-iskambju taċ-ċertifikati (CSW-CERTEX) ser teħtieġ infrastruttura tal-IT ġdida biex jinħolqu rabtiet bejn l-ambjenti nazzjonali ta’ tieqa unika għad-dwana u s-sistemi mhux doganali tal-Unjoni. Id-data li għandha tiġi skambjata għandha tiġi ddeterminata b’mod preċiż.

1.7.

Il-KESE jirrakkomanda li l-Kummissjoni tagħti attenzjoni partikolari liċ-ċibersigurtà tas-sistemi u t-twieqi billi tistabbilixxi sistemi ta’ sigurtà bi standards għoljin li ser jipproteġu kontra attakki li jistgħu jkissru l-kummerċ ta’ prodotti fl-UE u jkollhom effetti ekonomiċi devastanti.

1.8.

Il-KESE jaqbel li l-implimentazzjoni effettiva tal-programm ta’ tieqa unika għad-dwama u l-evitar tad-dewmien ser jirrikjedu enfasi partikolari fuq l-Istati Membri li ma ħadux sehem fil-proġett pilota tal-2015, it-Tieqa Unika tal-UE għad-Dwana – Dokument Veterinarju Komuni għad-Dħul (EU CSW-CVED) u li għalhekk ma żviluppawx ambjenti ta’ tieqa unika nazzjonali għad-dwana li huma allinjati mat-tieqa unika tal-UE.

1.9.

Hemm kwistjoni simili ma’ għadd ta’ Stati Membri li żviluppaw l-inizjattivi tagħhom stess ta’ tieqa unika fil-livell nazzjonali, li għadhom iżolati u huma kkaratterizzati minn modalitajiet differenti bbażati fuq il-livell tal-arkitetturat doganali eżistenti tal-IT, il-prijoritajiet u l-istrutturi tal-ispejjeż.

1.10.

Għar-raġunijiet imsemmija hawn fuq, il-KESE jirrakkomanda skeda aktar dettaljata, b’miri u miżuri għall-Istati Membri, sabiex l-ambjenti ta’ tieqa unika għad-dwana jiġu konformi mat-tieqa unika Ewropea.

1.11.

Il-KESE jirrikonoxxi l-kumplessità tas-sistema u l-fatt li l-koordinazzjoni hija meħtieġa kemm fl-Istati Membri kif ukoll bejniethom biex tiġi implimentata. Huwa jipproponi li titfassal skeda aktar dettaljata għall-monitoraġġ u t-tressiq tar-rapporti dwar il-funzjonament u l-iżvilupp tat-tieqa unika, b’miri u miżuri li għandhom jittieħdu mill-Istati Membri u l-atturi nazzjonali biex jimplimentaw is-sistema.

1.12.

Il-KESE jirrakkomanda li l-programm jgħin isaħħaħ ir-rispett tad-drittijiet fundamentali u tal-protezzjoni tad-data fil-qasam tal-applikazzjoni tiegħu.

1.13.

Il-KESE jqis li huwa ta’ importanza kruċjali li l-persunal li ser ikun involut fit-tħaddim tas-sistemi tal-IT, l-ambjenti tat-tieqa unika nazzjonali u t-tieqa unika Ewropea għad-dwana jitħejja u jitħarreġ. Għalhekk, il-proġett attwali għandu jipprevedi programmi ta’ taħriġ u ta’ titjib tal-ħiliet tal-ħaddiema, li għandhom jirċievu finanzjament nazzjonali u/jew tal-UE.

2.   Sfond/Introduzzjoni

2.1.

Fl-2008, l-Istati Membri u l-Kummissjoni impenjaw ruħhom li jippromovu ambjent doganali elettroniku fl-UE billi jagħmlu ħilithom biex jistabbilixxu qafas ta’ servizzi ta’ tieqa unika. Id-Dikjarazzjoni ta’ Venezja tal-2014 ipproponiet pjan ta’ azzjoni progressiv biex jiġi implimentat ambjent ta’ tieqa unika tal-UE għad-dwana u biex jiġi żviluppat il-qafas legali tagħha. Dan kien imtenni fil-Komunikazzjoni tal-2016 mill-Kummissjoni dwar L-Iżvilupp tal-Unjoni Doganali tal-UE u l-Governanza tagħha, li ħabbret il-pjani tal-Kummissjoni biex tesplora soluzzjoni fattibbli għall-iżvilupp u l-ħolqien ta’ ambjent ta’ tieqa unika tal-UE għad-dwana. L-approċċ kien appoġġjat mill-Konklużjonijiet tal-Kunsill ECOFIN tat-23 ta’ Mejju 2017.

2.2.

Il-Kummissjoni nediet proġett pilota fl-2015, it-Tieqa Unika tal-UE għad-Dwana – Dokument Veterinarju Komuni għad-Dħul (CSW-CVED tal-UE). Il-proġett kien ġestit b’mod konġunt mid-DĠ TAXUD u d-DĠ SANTE biex jippermetti l-verifika awtomatizzata mid-dwana ta’ tliet formalitajiet regolatorji mhux doganali ppreżentati bid-dikjarazzjoni doganali bħala evidenza ta’ konformità. Inizjalment ħames amministrazzjonijiet doganali tal-Istati Membri pparteċipaw f’dan il-proġett pilota fuq bażi volontarja. Is-suċċessur tiegħu, is-Sistema ta’ Tieqa Unika Doganali għall-iskambju taċ-ċertifikati (CSW-CERTEX tal-UE), espanda l-kamp ta’ applikazzjoni tar-rekwiżiti regolatorji u introduċa funzjonalitajiet ġodda, bħalma huma l-ġestjoni tal-kwantità. L-għadd ta’ Stati Membri parteċipanti żdied minn ħamsa għal disgħa, u qed jiġu koperti aktar oqsma ta’ politika.

2.3.

Il-pandemija tal-COVID-19 enfasizzat aktar minn qatt qabel l-importanza li jiġi stabbilit qafas aktar b’saħħtu għall-Unjoni Doganali u li t-twettiq tal-formalitajiet doganali u mhux doganali tal-Unjoni jiġu ffaċilitati aktar biex jiġi appoġġjat l-irkupru ekonomiku. Għal dan il-għan, iż-żieda fid-diġitalizzazzjoni tal-formalitajiet regolatorji doganali u mhux doganali tal-Unjoni applikabbli għall-kummerċ internazzjonali tiftaħ opportunitajiet ġodda għall-Istati Membri biex itejbu l-kooperazzjoni diġitali.

3.   Sommarju tal-proposta tal-Kummissjoni

3.1.

Il-kummerċ internazzjonali tal-Unjoni huwa soġġett kemm għal-leġiżlazzjoni doganali kif ukoll għal-leġiżlazzjoni mhux doganali tal-Unjoni. L-awtoritajiet responsabbli għall-formalitajiet regolatorji mhux doganali tal-Unjoni (“awtoritajiet kompetenti sħab”) u l-awtoritajiet doganali spiss jaħdmu f’sajlos, u joħolqu obbligi onerużi u kumplessi ta’ rapportar għan-negozjanti u proċessi ineffiċjenti ta’ żdoganar tal-merkanzija li jwasslu għal żball u frodi. Sabiex tiġi indirizzata l-interoperabbiltà frammentata bejn id-dwana u l-awtoritajiet kompetenti msieħba fil-ġestjoni tal-proċessi tal-iżdoganar tal-merkanzija u sabiex tiġi kkoordinata l-azzjoni f’dan il-qasam, matul is-snin il-Kummissjoni u l-Istati Membri ħadu għadd ta’ impenji biex jiżviluppaw inizjattivi ta’ tieqa unika għall-iżdoganar tal-merkanzija.

3.2.

Il-proposta tal-Kummissjoni tipprevedi l-istabbiliment ta’ ambjent ta’ tieqa unika għall-Unjoni Ewropea għad-dwana li jipprovdi sett integrat ta’ servizzi elettroniċi interoperabbli fil-livell tal-Unjoni u nazzjonali permezz tas-Sistema ta’ Tieqa Unika Doganali tal-Unjoni għall-iskambju taċ-ċertifikati. Dan ser jappoġġja l-interazzjoni u l-iskambju ta’ informazzjoni bejn l-ambjenti nazzjonali ta’ tieqa unika għad-dwana u s-sistemi mhux doganali tal-Unjoni msemmija fl-Anness għall-proposta.

4.   Kummenti ġenerali

4.1.

Il-Proposta għal Regolament hija l-ewwel pass essenzjali sabiex titjieb il-kooperazzjoni bejn l-awtoritajiet doganali permezz ta’ applikazzjoni elettronika unika. Din hija proposta komprensiva li tipprovdi analiżi wiesgħa tar-riżultati, l-azzjonijiet u l-miżuri implikati fil-funzjonament tat-tieqa unika Ewropea għad-dwana.

4.2.

L-implimentazzjoni tat-tieqa unika ser tippermetti lin-negozji u lin-negozjanti jissottomettu d-data b’mod elettroniku, kemm jekk huma dokumenti ta’ sostenn kif ukoll jekk huma formalitajiet mhux doganali tal-Unjoni, lil tieqa elettronika (tieqa nazzjonali) f’kull Stat Membru, u b’hekk jitnaqqas ir-riskju ta’ duplikazzjoni u jiġu ffrankati l-ispejjeż tal-ħin u tat-tranżazzjoni. It-tieqa unika ser tippermetti lid-dwana u lil awtoritajiet oħra jiġbru data sottomessa abbażi ta’ sistema armonizzata għall-proċeduri ta’ żdoganar tal-merkanzija. Fl-istess ħin, l-UE tikseb ħarsa ġenerali lejn il-prodotti li jidħlu u joħorġu mill-fruntieri tagħha, kif ukoll tkun tista’ tivverifika l-kwantitajiet ta’ oġġetti fil-kuntest tal-kwoti u l-prevenzjoni tal-frodi.

4.3.

Kif speċifikat fil-Proposta tal-Kummissjoni, l-implimentazzjoni tal-programm ser tkun iffinanzjata minn sorsi tal-UE u nazzjonali. L-ispejjeż relatati mal-iżvilupp, l-integrazzjoni u l-operat tas-Sistema ta’ Skambju ta’ Ċertifikati tat-Tieqa Unika tal-UE għad-Dwana (CSW-CERTEX tal-UE) ser jiġġarbu mill-Unjoni, filwaqt li l-Istati Membri ser ikopru l-ispejjeż li jirriżultaw mill-iżvilupp, l-integrazzjoni u l-operat tal-ambjenti ta’ tieqa unika nazzjonali tagħhom u l-konnessjoni tagħhom mas-CSW-CERTEX tal-UE. Peress li l-pandemija tal-COVID-19 wasslet għal kriżi finanzjarja fl-Istati Membri kollha tal-UE, il-KESE jixtieq ikun jaf kif il-Kummissjoni tista’ tiżgura li l-Istati Membri jikkonformaw ma’ dan ir-rekwiżit u jipprovdu l-finanzjament allokat għall-implimentazzjoni tal-programm mill-baġits nazzjonali tagħhom.

4.4.

Biex l-inizjattiva tat-tieqa unika tiġi armonizzata u stabbilita, jeħtieġ li l-implimentazzjoni mill-Istati Membri tkun obbligatorja. Tabilħaqq, is-suċċess tat-tieqa unika doganali jiddependi mill-konformità, l-armonizzazzjoni u l-implimentazzjoni simultanja mill-pajjiżi kollha. Il-KESE jindika r-riskju li xi Stati Membri jistgħu ma jimplimentawx it-tieqa unika fil-perjodu ta’ żmien stmat minħabba restrizzjonijiet baġitarji (li jirriżultaw mill-kriżi finanzjarja tal-COVID-19) u prijoritajiet ta’ politika oħrajn. Dan ser iwassal għal bosta problemi għall-politika doganali u kummerċjali tal-Unjoni, u mhux inqas għall-Istati Membri. Il-KESE jistaqsi lill-Kummissjoni jekk humiex previsti penali f’każ li xi Stat Membru jonqos milli jimplimenta t-tieqa unika jew jaqbeż il-perjodu ta’ żmien stabbilit.

4.5.

Il-miżuri tat-tieqa unika jridu jimxu id f’id mal-modernizzazzjoni tad-dwana u tal-awtoritajiet doganali. Ikun utli ħafna li l-ewwel isir studju, li jiddeskrivi s-sitwazzjoni eżistenti fil-punti tad-dħul tal-Istati Membri, u li jkun hemm valutazzjoni tal-ħtieġa għal investiment f’servizzi ta’ titjib, sabiex ikunu jistgħu jappoġġjaw it-tieqa unika. Fl-istess ħin tista’ tiġi stabbilita data indikattiva biex titlesta l-parti nazzjonali tat-tieqa unika.

4.6.

Fil-Proposta tagħha għal Regolament, il-Kummissjoni tiddikjara li kull Stat Membru għandu jaħtar awtorità biex taġixxi bħala koordinatur nazzjonali għall-implimentazzjoni u l-koordinazzjoni tal-miżuri tat-tieqa unika. Il-KESE jixtieq ikun jaf jekk il-ħatra tal-koordinatur nazzjonali hijiex ir-responsabbiltà esklussiva ta’ kull Stat Membru jew jekk il-Kummissjoni hijiex ser tagħmel rakkomandazzjonijiet.

4.7.

Fir-rigward tal-iżgurar tal-protezzjoni tad-data, il-KESE jemmen li l-attività komplementari tal-protezzjoni tad-data miġbura, flimkien mad-dikjarazzjonijiet doganali kollha, għandha tqis dan li ġej: — liema awtorità pubblika ser tkun responsabbli biex tiżgura l-kunfidenzjalità u kif ser jiġi stabbilit il-livell ta’ tolleranza f’kull livell; — l-assigurazzjoni li ser tingħata lin-negozjanti bit-tieqa unika u d-dettalji tal-garanziji mogħtija.

5.   Kummenti speċifiċi

5.1.

Il-KESE huwa tal-fehma li din il-Proposta għal Regolament u l-punt fejn issir referenza għas-sussidjarjetà jistgħu jitqiesu bħala l-kontribut ta’ din il-miżura, jiġifieri l-ħolqien ta’ tieqa unika, għall-PDG Ewropew u kompetittività akbar.

5.2.

Barra minn hekk, il-KESE jqis li huwa essenzjali li ssir valutazzjoni tal-impatt għal kull Stat Membru, li tenfasizza l-benefiċċji tal-implimentazzjoni ta’ din il-politika, bħala mod kif tikkonvinċihom jagħmlu dan minnufih. Fl-istess ħin, il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tirrapporta dwar l-impatt tal-pilotaġġ tat-tieqa unika doganali f’kull wieħed mill-Istati Membri li qed jieħdu sehem fil-proġett pilota.

5.3.

Wara r-rapport tal-valutazzjoni tal-impatt, li huwa analizzat fil-Proposta għal Regolament, il-KESE jaħseb li l-pakkett tal-għażliet 1 + 6+ 8(ii) (2) huwa dak it-tajjeb.

5.4.

Il-KESE jenfasizza li l-Kummissjoni Ewropea għandha tadotta speċifikazzjonijiet tekniċi uniformi għall-funzjonament tal-ambjent tat-tieqa unika nazzjonali, kif stabbilit fl-Artikolu 2 tal-Proposta għal Regolament.

5.5.

Il-KESE jinnota li l-Kummissjoni Ewropea għandha tadotta speċifikazzjonijiet tekniċi uniformi għall-funzjonament tal-ambjent tat-tieqa unika nazzjonali kif stabbilit fid-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 8, sabiex jiġu evitati nuqqasijiet fid-dikjarazzjonijiet doganali. Il-KESE jemmen li jkun utli li jinħoloq standard uniku.

5.6.

Il-KESE jqis li biex it-tieqa unika doganali tiffunzjona tajjeb, l-ambjenti nazzjonali jeħtieġ li joperaw mingħajr xkiel, b’persunal imħarreġ sew. Peress li n-numru ta’ uffiċjali tad-dwana (3) għal kull 100 000 abitant ivarja minn 7 għal 70, skont l-Istat Membru, il-KESE jirrakkomanda li jiġu miżjuda standards minimi dwar l-operat tas-sistema u dwar l-għadd ta’ persunal meħtieġ.

5.7.

Il-KESE jirrakkomanda li fl-Artikolu 1 tal-Proposta għal Regolament tiżdied il-frażi “mingħajr preġudizzju għad-dispożizzjonijiet tar-Regolament Ġenerali dwar il-Protezzjoni tad-Data (GDPR) u d-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 6 ta’ dan ir-Regolament”.

5.8.

Il-KESE jinnota li kemm mil-lat legali kif ukoll mil-lat sostantiv, l-Artikolu 3 jista’ jirreferi għall-kontradizzjoni li tirriżulta minħabba r-referenza tiegħu għall-ambjent Ewropew ta’ tieqa unika għad-dwana filwaqt li jinkludi wkoll is-sistemi mhux doganali tal-Unjoni. Jista’ jiġi introdott sottoparagrafu separat biex ikoprihom (kif ukoll biex isiru l-aġġustamenti meħtieġa għar-referenzi).

5.9.

Il-KESE jitlob kjarifika dwar jekk il-programm ta’ ħidma tal-Kummissjoni Ewropea hux ser jippreċedi r-Regolament jew jekk hux ser isegwi wara li r-Regolament ikun daħal fis-seħħ. Jekk id-dħul fis-seħħ jiġi l-ewwel, allura x’ser ikun il-perjodu ta’ żmien għall-adozzjoni tal-pjan ta’ azzjoni?

5.10.

Il-KESE jaħseb li r-referenza għall-possibbiltà li tiġi revokata s-setgħa ta’ adozzjoni ta’ atti delegati msemmija fl-ewwel sentenza tal-Artikolu 21(3) hija vaga wisq, u jitlob kjarifika dwar jekk ir-revoka tikkonċernax waħda mill-kategoriji jew il-kategoriji kollha elenkati fl-Artikolu 5(4), l-Artikolu 10(3) u l-Artikolu 13(4). Mhuwiex ċar ukoll jekk dan jikkonċernax att wieħed fil-kategoriji ta’ hawn fuq jew il-possibbiltà ġenerali li jiġu adottati atti għal waħda minn dawn il-kategoriji. Il-KESE jirrimarka li għandu jkun hemm konsultazzjoni bejn il-koleġiżlaturi dwar il-proċess biex jiġu infurmati.

---

(1)  Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni, Il-Pjan ta’ Azzjoni tal-UE dwar il-Gvern elettroniku għall-2016-2020 – Inħaffu t-trasformazzjoni diġitali tal-amministrazzjoni pubblika, COM(2016) 179 final, 19 ta’ April 2016.

(2)  Għażla 1 tagħmel is-CSW-CERTEX tal-UE obbligatorju u tkopri r-rekwiżiti regolatorji tal-UE li għalihom l-informazzjoni rilevanti relatata mad-dwana hija disponibbli fil-livell tal-UE għall-Istati Membri kollha, u tipprovdi funzjonalità awtomatizzata tal-ġestjoni tal-kwantità. Għażla 6 tistabbilixxi twieqi uniċi fil-livell nazzjonali biex jipprovdu lill-operaturi ekonomiċi b’punti ta’ dħul uniku armonizzati biex iwettqu l-formalitajiet doganali u mhux doganali. L-għażla 8(ii) hija bbażata fuq l-użu estiż tas-sistema eżistenti tar-Reġistrazzjoni u tal-Identifikazzjoni tal-Operaturi Ekonomiċi (EORI) għall-validazzjoni biss. COM(2020) 673 final.

(3)  https://ufe-online.eu/wp-content/uploads/2020/04/2020-04-04.pdf.