Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “L-ispejjeż tan-nuqqas ta’ immigrazzjoni u tan-nuqqas ta’ integrazzjoni”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2019/C 110/01)

Relatur:	Pavel TRANTINA
Korelatur:	José Antonio MORENO DÍAZ

Data tal-Assemblea Plenarja	15.2.2018
Bażi legali	Artikolu 29(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adottat fis-sezzjoni	7.11.2018
Adottata fil-plenarja	12.12.2018
Sessjoni plenarja Nru	539
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	149/09/13

1.   Sommarju eżekuttiv tal-konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1

Il-KESE jikkunsidra li l-immigrazzjoni għandha influwenza pożittiva fuq it-tkabbir tal-popolazzjoni u tal-forza tax-xogħol. Jekk it-tkabbir naturali tal-popolazzjoni jsir negattiv, l-immigrazzjoni tista’ tgħin biex il-popolazzjoni totali u l-forza tax-xogħol jibqgħu kostanti. Ċertament, l-immigrazzjoni mhix is-soluzzjoni aħħarija biex jiġu indirizzati l-konsegwenzi tat-tixjiħ demografiku fl-Ewropa. Madankollu, tista’ tkun ukoll rimedju għal nuqqas ta’ ħaddiema u ħiliet li mhumiex relatati mal-proċessi demografiċi.

1.2

Xenarju ta’ nuqqas ta’ immigrazzjoni fl-Ewropa jkun tfisser li: — L-ekonomiji tal-Istati Membri jsofru b’mod sostanzjali; is-swieq tax-xogħol jiġu taħt pressjoni possibilment irrikonċiljabbli, industriji sħaħ ifallu, il-produzzjoni agrikola tonqos, il-bini ma jkunx kapaċi jlaħħaq mad-domanda. — L-isfidi demografiċi jaggravaw; is-sistemi ta’ pensjoni jistgħu jsiru mhux sostenibbli, is-settur tas-saħħa u l-kura jista’ jikkrolla, id-depopolazzjoni ta’ ċerti oqsma jipproċedu b’pass mgħaġġel; effettivament il-koeżjoni soċjali tiddgħajjef. — Projbizzjoni totali fuq il-migrazzjoni legali twassal għal żieda fit-tentattivi ta’ migrazzjoni irregolari; din min-naħa tagħha twassal għal titolizzazzjoni eċċessiva, ripressjoni eċċessiva u żamma tal-ordni pubblika eċċessiva, u iġġarrab spejjeż enormi; tinkoraġġixxi xogħol illegali, sfruttament u skjavitù modern, u tentattivi ddisprati ta’ riunifikazzjoni tal-familji. — Ir-razziżmu u l-ksenofobija jinxterdu aktar mill-preżent; persuni li kienu stabbilixxew ruħhom qabel bi sfond ta’ migrazzjoni, inklużi t-tieni u t-tielet ġenerazzjonijiet, jsiru miri ta’ nuqqas ta’ fiduċja u rabja popolari.

1.3

B’kuntrast ma’ dan, il-potenzjal li ġej tal-migrazzjoni jista’ jiġi identifikat f’pajjiżi ospitanti: jistgħu jimtlew postijiet tax-xogħol battala u nuqqasijiet ta’ ħiliet, it-tkabbir ekonomiku jkun jista’ jiġi sostnut u s-servizzi għal popolazzjoni li qed tixjieħ jistgħu jinżammu meta ma jkunx hemm żgħażagħ biżżejjed lokalment. Id-distakk fil-pensjonijiet jista’ jingħalaq mill-kontribuzzjonijiet ta’ ħaddiema żgħażagħ ġodda. L-immigranti jġibu l-enerġija u l-innovazzjoni. Il-pajjiżi ospitanti huma arrikkiti mid-diversità kulturali u etnika. Iż-żoni li qed tonqsilhom il-popolazzjoni jistgħu jerġgħu jiġu mġedda, inklużi skejjel li jistgħu jiġu ttrasformati. Pajjiżi ta’ oriġini jibbenefikaw minn rimessi (pagamenti mibgħuta lura mill-migranti), li issa ħafna drabi jiskorru l-għajnuna barranija. Il-migranti li jirritornaw lejn pajjiżhom iġibu tfaddil, ħiliet u kuntatti internazzjonali.

1.4

It-twettiq tal-potenzjal sħiħ tal-migrazzjoni jirrikjedi approċċ li, fost affarijiet oħra, jagħmel użu aħjar mill-ħiliet tal-popolazzjoni tal-migranti. Il-KESE huwa konvint li dan għandu jkun appoġġjat minn politiki u mekkaniżmi adegwati ta’ validazzjoni ta’ ħiliet u jistieden lill-UE u lill-Istati Membri jappoġġjaw l-iżvilupp rapidu tagħhom. Barra minn hekk, l-implimentazzjoni xierqa ta’ sħubijiet ta’ ħiliet ma’ pajjiżi mhux tal-UE tkun ta’ benefiċċju reċiproku kemm għall-UE kif ukoll għall-pajjiżi ta’ oriġini tal-migranti.

1.5

L-UE għandha tadotta politiki u miżuri li japprovaw migrazzjoni sikura, ordnata u regolari u jsaħħu wkoll l-inklużjoni u l-koeżjoni soċjali.

1.6

In-nuqqas ta’ integrazzjoni ġġib magħħa riskji u spejjeż ekonomiċi, soċjokulturali, u politiċi. Għalhekk, l-investiment fl-integrazzjoni tal-migranti huwa l-aħjar politika tal-assigurazzjoni kontra spejjeż, problemi u tensjonijiet futuri potenzjali. Il-politiki pubbliċi għandhom jindirizzaw il-biżgħat, it-tħassib u l-inkwiet ta’ diversi sezzjonijiet tal-popolazzjoni fis-soċjetajiet tal-UE sabiex jiġu evitati diskorsi ksenofobiċi u kontra l-UE. Il-politiki rilevanti għandhom jinkludu sett ċar, konsistenti u raġunat ta’ obbligi fuq il-migranti nfushom, iżda ugwalment denunzja konsistenti ta’ retorika u mġiba kontra l-migranti.

1.7

Il-KESE jenfasizza l-fatt li l-promozzjoni tal-integrazzjoni hija essenzjali biex jissaħħu l-valuri u l-prinċipji fundamentali tal-UE, li minnhom id-diversità, l-ugwaljanza u n-nondiskriminazzjoni huma kruċjali. L-integrazzjoni tappartjeni lis-soċjetà kollha, inklużi l-migranti li joqogħdu f’pajjiż ospitanti, irrispettivament mill-istatus jew l-oriġini tagħhom. Madankollu, politiki speċjali huma meħtieġa għal persuni b’vulnerabbiltajiet partikolari (bħar-refuġjati) u approċċ ibbażat fil-komunità u appoġġ immirat mfassal apposta aktar milli ta’ universalità jista’ jagħti l-aħjar riżultati. Huwa imperattiv, għalhekk, li l-Istati Membri tal-UE jitgħallmu minn xulxin u jistinkaw b’mod onest biex joħolqu ambjent li fih l-integrazzjoni tal-migranti tkun tista’ tinkiseb u r-riskji jiġu evitati.

2.   Sfond u objettivi tal-Opinjoni

2.1

L-akbar flussi migratorji fl-Ewropa mit-Tieni Gwerra Dinjija ’l hawn, qajmu t-tħassib taċ-ċittadini dwar aktar flussi migratorji mhux kontrollati u enfasizzaw l-importanza ta’ approċċ konġunt fil-ġlieda kontra l-migrazzjoni irregolari u biex tiġi żgurata l-kapaċità tal-UE li taġixxi. L-Istati Membri tal-UE qed jiffaċċjaw sfidi fir-rigward tal-ġestjoni, il-finanzjament u l-komunikazzjoni ta’ migrazzjoni, kif ukoll il-biżgħat taċ-ċittadini dwar dan. Filwaqt li s-sitwazzjoni ġiet abbużata minn xi politiċi, il-KESE huwa konvint li hemm ħtieġa urġenti biex tinbidel in-narrattiva dwar il-migrazzjoni u r-ritorn għal dibattitu razzjonali, abbażi tal-fatti. Ir-refuġjati u l-migranti m’għandhomx jitqiesu bħala theddida iżda bħala opportunità għall-mudell ekonomiku u soċjali tal-Ewropa.

2.2

Il-politiki attwali li jqiegħdu l-kontroll tal-migrazzjoni fil-quċċata tal-aġenda tal-affarijiet barranin jimminaw il-pożizzjoni tal-UE fir-relazzjonijiet barranin, li jagħmluha suxxettibbli għal rikatt u telf ta’ kredibbiltà dwar kwistjonijiet tad-drittijiet tal-bniedem. Il-KESE huwa konvint li l-UE u l-Istati Membri għandhom imorru lil hinn mill-mudell attwali u jiżguraw li jiġu promossi modi regolari ta’ dħul li jiffaċilitaw il-migrazzjoni ordnata u l-inklużjoni b’suċċess. Ir-rotot sikuri u legali jistgħu jtaffu l-pressjoni fuq is-sistema tal-ażil tal-UE.

2.3

Fl-istess ħin, sakemm is-swieq tal-UE jippromovu d-domanda għax-xogħol, se jkun hemm il-migrazzjoni: regolari jew mod ieħor. F’ċerti professjonijiet, mill-inqas, id-domanda se tikber (fis-settur tal-kura, ix-xogħol domestiku, is-servizzi soċjali, il-bini, eċċ.) (1).

2.4

Fil-Ġranet tas-Soċjetà Ċivili tal-2017 f’Ġunju, Federica Mogherini, Rappreżentant Għoli tal-Unjoni Ewropea għall-Affarijiet Barranin u l-Politika ta’ Sigurtà, għamlet diskors ewlieni dwar “L-Ewropa Globali u r-rwol tagħha fil-paċi u l-istabbiltà” (2). Fih, hija qalet li l-Ewropa kellha bżonn il-migrazzjoni minħabba raġunijiet ekonomiċi u kulturali. Hija ssuġġeriet li l-KESE jfassal studju jew rapport dwar l-ispejjeż tan-nuqqas ta’ migrazzjoni, minħabba li l-impressjoni tagħha kienet li jkun hemm kollass f’setturi tal-ekonomiji Ewropej jekk il-migranti kollha kellhom jisparixxu minn jum għall-ieħor. Ir-rapport iwassal il-fehmiet tal-atturi ekonomiċi u soċjali dwar kif tkun tidher l-Ewropa mingħajr il-migranti. Din l-opinjoni fuq inizjattiva proprja hija segwitu tal-idea tagħha.

2.5

Il-migrazzjoni għandha ħafna aspetti – tista’ tkun regolari, irregolari jew, kif kien il-każ f’dawn l-aħħar tliet snin, umanitarja, wara l-gwerra fis-Sirja u f’partijiet oħra tad-dinja. Il-flussi migratorji huma wkoll imħallta u l-migrazzjoni tal-ħaddiema tista’ tkun staġjonali, manwali jew b’ħiliet għolja. Dan id-dokument jiffoka l-aktar fuq migrazzjoni tal-ħaddiema sikura, ordnata u appoġġjata mill-UE (u r-riunifikazzjoni tal-familji relatata); madankollu, tinnota wkoll forom oħrajn ta’ immigrazzjoni fl-UE u l-kontribuzzjonijiet potenzjali tal-migranti li ġejjin għal migrazzjoni (temporanja) umanitarja (dawk li jfittxu ażil) u tal-migrazzjoni irregolari.

3.   Kummenti ġenerali

3.1   Id-demografija — il-popolazzjoni li qed tixjieħ u n-numri dejjem jonqsu tagħha fl-UE

3.1.1

Fil-bidu tas-seklu 21, l-Ewropa qed tiffaċċja popolazzjoni li qed tixjieħ, popolazzjonijiet lokali li qed jistaġnaw jew saħansitra jiċkienu, qgħad għoli u – f’xi wħud mill-membri ewlenin tagħha – anke bi tkabbir ekonomiku baxx. Fl-istess ħin, l-Ewropa tibqa’ waħda mid-destinazzjonijiet ewlenin għall-migrazzjoni (3).

3.1.2

Il-bidliet fid-daqs tal-forza tax-xogħol jippreżentaw waħda mill-isfidi ewlenin għall-Unjoni Ewropea. Filwaqt li l-provvista ta’ ħaddiema (id-daqs tal-forza tax-xogħol) ma tiżviluppax indipendentement mid-domanda għall-ħaddiema, it-trajettorji futuri tagħha jistgħu jiġu stmati billi jiġu kkombinati diversi xenarji ta’ parteċipazzjoni tal-forza tax-xogħol bi projezzjonijiet tal-popolazzjoni, kif identifikati mill-awturi tal-Iskeda Ewropea tad-Data Demografika 2018 (4). Il-forza tax-xogħol attwali fl-Unjoni Ewropea tinkludi madwar 245 miljun ħaddiem. Sabiex tiġi stmata firxa ta’ provvista futura ta’ ħaddiema sal-2060, l-awturi fissru tliet xenarji għall-parteċipazzjoni fil-forza tax-xogħol, li jvarjaw bejn 214, 227 jew 245 miljun ħaddiem.

3.1.3

Tbassir ieħor, bħal dak ippreżentat mill-iskeda informattiva tal-Kummissjoni Ewropea għas-Samit Soċjali ta’ Gothenburg fl-2017, jargumenta li fl-2060, għal kull persuna anzjana se jkun hemm żewġ persuni li jaħdmu. Illum, hemm erbgħa. Dan joħloq riskji kritiċi għaż-żamma tal-Mudell Soċjali Ewropew kif nafuh illum.

3.1.4

Min-naħa l-oħra, l-immigrazzjoni għandha influwenza pożittiva fuq it-tkabbir tal-popolazzjoni u tal-forza tax-xogħol. Jekk it-tkabbir tal-popolazzjoni naturali jsir negattiv, l-immigrazzjoni tista’ tgħin biex il-popolazzjoni totali u l-forza tax-xogħol jibqgħu kostanti. L-immigrazzjoni tista’ tkun ukoll rimedju għal nuqqas ta’ ħaddiema u ħiliet li mhumiex relatati mal-proċessi demografiċi. Madankollu, kif jargumenta l-Istitut tal-Ekonomija Internazzjonali ta’ Hamburg (HWWI) fir-rapport tiegħu “The Costs and Benefits of European Immigration” (L-Ispejjeż u l-Benefiċċji tal-Immigrazzjoni Ewropea) (5), l-immigrazzjoni mhix is-soluzzjoni aħħarija biex jiġu indirizzati l-konsegwenzi tat-tixjiħ demografiku fl-Ewropa(peress li l-migranti jixjieħu wkoll).

3.2   Il-potenzjal tal-migrazzjoni tal-ħaddiema minn pajjiżi terzi

L-impatti li ġejjin jistgħu jiġu identifikati (6):

3.2.1

Fuq il-pajjiżi ospitanti: — Jistgħu jimtlew il-postijiet tax-xogħol battala u n-nuqqasijiet ta’ ħiliet. — It-tkabbir ekonomiku jkun jista’ jiġi sostnut. — Is-servizzi għal popolazzjoni li qed tixjieħ jistgħu jinżammu meta ma jkunx hemm żgħażagħ biżżejjed lokalment. — Id-distakk fil-pensjonijiet jista’ jimtela mill-kontribuzzjonijiet ta’ ħaddiema migranti żgħażagħ ġodda, li jħallsu t-taxxi wkoll. — L-immigranti jġibu l-enerġija u l-innovazzjoni. — Il-pajjiżi ospitanti huma arrikkiti mid-diversità kulturali u etnika. — Iż-żoni li qed jonqsulhom il-popolazzjoni jistgħu jerġgħu jiġu mġedda, inklużi skejjel b’numri li qed jonqsu.

3.2.2

Fuq il-pajjiżi ta’ oriġini: — Il-pajjiżi li qegħdin jiżviluppaw jibbenefikaw minn rimessi (pagamenti mibgħuta lura mill-migranti), li issa ħafna drabi jiskorru l-għajnuna barranija (7), imma wkoll mill-iskambju kulturali. — Il-qgħad jitnaqqas u l-migranti żgħażagħ isaħħu l-prospetti tal-ħajja tagħhom. — Il-migranti li jirritornaw lejn pajjiżhom iġibu tfaddil, ħiliet u kuntatti internazzjonali.

4.   L-ispejjeż tan-nuqqas ta’ immigrazzjoni

4.1   L-appoġġ għat-tkabbir ekonomiku u s-sodisfar tal-ħtiġijiet tas-suq tax-xogħol

4.1.1

L-immigrazzjoni minn barra l-UE għandha kemm impatt dirett u indirett fuq it-tkabbir ekonomiku: jidher li hemm korrelazzjoni ċara bejn it-tkabbir tal-forza tax-xogħol permezz tal-immigrazzjoni u t-tkabbir aggregat tal-PDG. Pereżempju, fis-snin reċenti, l-Iżvezja tat eluf ta’ permessi tax-xogħol lil żviluppaturi tat-teknoloġija tal-informazzjoni, dawk li jiġbru l-frott artab, u koki. L-immigrazzjoni għax-xogħol tikkontribwixxi b’valuri sinifikanti għall-ekonomija Żvediża: kumpaniji li jirreklutaw immigranti għax-xogħol jikbru b’mod aktar mgħaġġel minn kumpaniji komparabbli. Kull sena, immigranti minn barra mill-UE/EEA jikkontribwixxu aktar minn EUR 1 000 miljun għall-PDG Żvediża u aktar minn EUR 400 miljun fi dħul mit-taxxa (8).

4.1.2

Il-popolazzjoni tal-migranti ġġenerat żieda ta’ 70 % fil-forza tax-xogħol tal-Ewropa bejn l-2004 u l-2014 (9). Huwa diffiċli li jiġi speċifikat l-impatt ta’ nuqqas ta’ ħaddiema ta’ dan id-daqs fl-ekonomija Ewropea u fl-Istati Membri individwali. Barra minn hekk, il-popolazzjoni barranija ġeneralment tintegra f’niċeċ tas-suq (segmentalizzazzjoni) li qed jikbru malajr jew li qed jonqsu, u jipprovdu aktar flessibbiltà biex jirrispondu għad-domandi tas-suq tax-xogħol tal-UE.

4.1.3

Bl-istess mod, il-popolazzjoni tal-migranti tipparteċipa fis-sitwazzjoni tal-impjiegi ta’ kull pajjiż billi tikkontribwixxi għall-konsum u l-ħolqien ta’ impjiegi ġodda Intraprendituri migranti jikkontribwixxu għal tkabbir ekonomiku u impjieg, ta’ spiss billi jerġgħu jagħtu l-ħajja lil snajja’ u l-artiġjanat minsija u jipparteċipaw dejjem iktar fil-forniment ta’ prodotti u servizzi b’valur miżjud (10). Il-Kumitat għaldaqstant jissuġġerixxi li jekk “il-kapaċità kreattiva u ta’innovazzjoni” tal-intraprendituri migranti se tissaħħaħ għandhom jittieħdu miżuri speċifiċi fil-livell tal-UE, tal-Istat Membru u dak lokali. Dan sabiex tiġi eradikata d-diskriminazzjoni u jinħolqu kundizzjonijiet indaqs għal kulħadd sabiex ikunu jistgħu jikkontribwixxu għal tkabbir inklużiv u impjiegi ta’ kwalità (11).

4.1.4

Il-KESE jemmen li, minħabba t-tendenza partikolari tagħhom li jaħdmu fl-oqsma tax-xogħol tal-kura u fl-attivitajiet tal-ekonomija kollaborattiva u tal-ekonomija ċirkolari, l-intrapriżi tal-ekonomija soċjali jistgħu jrawmu u jsostnu, mhux biss il-ħolqien ta’ impjiegi ġodda iżda wkoll l-intraprenditorija u aċċess għall-attivitajiet ekonomiċi tal-migranti u r-refuġjati (12).

4.1.5

Il-kejl tal-impatt fiskali tal-immigrazzjoni huwa kwistjoni kumplessa. Madankollu, l-OECD (13) tiddikjara li, fil-qosor, il-migranti kellhom impatt fiskali newtrali matul l-aħħar ħamsin sena, jiġifieri kull spiża li setgħu ġġeneraw kienet koperta mill-profitti prodotti mit-taxxi u l-imposti miġbura.

4.1.6

L-istudju ta’ riċerka ta’ Oxford Economics (14) ikkonkluda li l-ħaddiema migranti kienu għenu biex tinżamm provvista ta’ ħaddiema adegwata biex issostni l-espansjoni ekonomika tal-2004-2008. Id-disponibbiltà ta’ ħaddiema migranti tidher li għamlet id-differenza bejn xi negozji li baqgħu jeżistu jew, li ma kellhomx għalfejn jirrilokaw il-produzzjoni barra l-pajjiż (l-awturi jikkwotaw stħarriġ ta’ 600 negozju fejn 31 % qalu li l-migranti kienu importanti għas-sopravivenza tal-organizzazzjoni tagħhom, ċifra li żdiedet għal 50 % fil-kura tas-saħħa u soċjali u fl-agrikoltura).

4.1.7

Huwa ċar li l-immigrazzjoni tista’ tkun ekonomikament ta’ benefiċċju kemm għall-pajjiżi ta’ oriġini kif ukoll għall-pajjiżi ospitanti. Madankollu, bl-istrutturi ekonomiċi u kummerċjali preżenti huma l-pajjiżi sinjuri u qawwija li jibbenefikaw l-aktar. Il-migrazzjoni għandha wkoll il-potenzjal li kulturalment tgħaqqad lin-nies flimkien u tippromovi ftehim, iżda jkun hemm kunflitti jekk ma jsirux sforzi biex jitneħħew in-nuqqas ta’ fehim, preġudizzji u l-ideat foloz li jkollhom in-nies lokali, iżda wkoll il-komunitajiet ta’migranti..

4.2   It-tnaqqis tad-diskrepanzi fil-ħiliet

4.2.1

B’mod ġenerali, l-ekonomija Ewropea titlef aktar minn 5 % tal-produttività kull sena minħabba spariġġ bejn il-ħiliet tal-ħaddiema u l-ħtiġijiet tas-suq tax-xogħol, skond studju mill-Istitut għall-Ekonomija tas-Suq (IME) (15) ikkummissjonat mill-KESE u ppubblikat fl-24 ta’ Lulju, 2018. L-istudju jgħid li dan jammonta għal telf ta’ 80 ċenteżmu tal-euro għal kull siegħa maħduma. Il-professjonijiet l-aktar milquta huma l-IT u l-komunikazzjonijiet, it-tobba mediċi u, b’mod aktar ġenerali, l-oqsma tax-xjenza, it-teknoloġija u l-inġinerija. Il-fenomenu jaffettwa wkoll lill-għalliema, l-infermiera u l-qwiebel. L-awturi jgħidlu li t-tendenza qiegħda tiggrava minħabba t-tnaqqis demografiku u l-iżviluppi fit-teknoloġija. Din il-lakuna fil-ħiliet tista’ tiġi indirizzati parzjalment permezz tal-migrazzjoni tal-ħaddiema.

4.2.2

Madankollu, it-twettiq tal-potenzjal sħiħ tal-migrazzjoni f’dan il-qasam jirrikjedi approċċ li, fost affarijiet oħra, jagħmel użu aħjar mill-ħiliet u l-kwalifiki tal-popolazzjoni tal-migranti. L-immigranti s-soltu huma kkwalifikati żżejjed għall-pożizzjonijiet li jkunu qed jiġu offruti (16).

4.2.3

Id-diskrepanza fil-ħiliet tista’ tkun parzjalment imnaqqsa biss jekk l-immigranti jkollhom il-ħiliet u l-kwalifiki tagħhom ivvalidati. Madankollu, il-mekkaniżmi ta’ validazzjoni tal-UE għadhom qed jiżviluppaw u jiddependu mill-Istati Membri. L-għodda tal-UE għall-Profili tal-Ħiliet mhux użat biżżejjed mill-Istati Membri u l-atturi fuq il-post. Madankollu, hemm inizjattivi mhux governattivi, bħal Kards bil-Kompetenzi ta’ Bertelsmann Stiftung jew awtovalutazzjoni vokazzjonali online. (17)

4.2.4

L-implimentazzjoni xierqa ta’ sħubijiet ta’ ħiliet ma’ pajjiżi mhux tal-UE tkun ta’ benefiċċju reċiproku kemm għall-UE kif ukoll għall-pajjiżi ta’ oriġini tal-migranti.

4.3   Is-sostenn għas-settur tal-kura

4.3.1

In-nuqqasijiet tas-suq tax-xogħol fis-settur tal-kura tas-saħħa huma bħal bomba lesti biex tisplodi. Hemm kriżi li għaddejja (18), u n-nuqqasijiet ta’ ħaddiema se jiżdiedu sakemm ma jiġux segwiti reazzjonijiet politiċi xierqa. Sa mill-1994, il-kura kienet definita bħala settur strateġiku mill-Kummissjoni Ewropea. Fl-2010, wissiet li nuqqas ta’ provvista ta’ żewġ miljun ħaddiem fil-kura tas-saħħa se jitfaċċaw sal-2020 jekk ma titteħidx azzjoni urġenti biex jiġu rimedjati n-nuqqasijiet ta’ provvista sa miljun ħaddiem fil-kura fit-tul (LTC) (19).

4.3.2

In-nuqqas ta’ ħaddiema huwa prevalenti f’okkupazzjonijiet tal-kura f’ħafna Stati Membri. Ir-reklutaġġ ta’ ħaddiema tal-kura tas-saħħa kemm regolari kif ukoll bla dokumenti jtaffi n-nuqqasijiet fis-settur tal-kura. Is-sistemi tal-kura tan-Nofsinhar tal-Ewropa, b’mod partikolari, jiddependu ħafna fuq il-ħaddiema tal-kura tas-saħħa li jgħixu fl-unità domestika fejn jaħdmu. Fl-Italja, pereżempju, il-ħaddiema migranti tal-kura tas-saħħa li jgħixu fl-unità domestika fejn jaħdmu jirrappreżentaw madwar tliet kwarti tal-forza tax-xogħol fil-qasam tal-kura fid-djar (20).

4.3.3

Il-pajjiżi tal-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant (CEE) huma affettwati wkoll min-nuqqasijiet ta’ ħaddiema fis-settur tal-kura kif ukoll mid-domanda dejjem tiżdied għall-kura fl-Ewropa tal-Punent. Pereżempju, il-Polonja tipprovdi ħafna ħaddiema tal-kura tas-saħħa lil pajjiżi oħra, minkejja forza tax-xogħol domestika eżawrita fil-qasam tal-kura. Dawn in-nuqqasijiet jittaffew bil-wasla fil-Polonja ta’ ħaddiema mill-Ukrajna u minn pajjiżi oħra barra mill-UE (21).

4.3.4

Huwa wkoll importanti li jiġi nnutat il-kontribut ekonomiku sinifikanti ta’ migranti nisa, lill-familji u komunitajiet permezz ta’ xogħol bi ħlas, u l-ħtieġa li jiġu indirizzati l-inugwaljanzi bejn in-nisa u l-irġiel fis-swieq tax-xogħol (22). Ir-riċerka turi li l-maġġoranza tan-nisa migranti li jaħdmu huma impjegati f’impjiegi fis-settur tas-servizzi (eż.forniment tal-ikel u x-xorb, impjiegi domestiċi u fil-kura tas-saħħa). Xogħol irregolari, in-nuqqas ta’ impjieg u impjieg fuq kuntratt temporanju jistgħu jiġġeneraw l-iżvantaġġ li jħabbtu wiċċhom magħhom in-nisa migranti fis-swieq tax-xogħol tal-UE, u miżuri li jiggarantixxu trattament ugwali u biex jipprovdu protezzjoni ta’ persuni vulnerabbli għandhom jiġu żviluppati aktar.

4.4   L-indirizzar tad-depopolazzjoni ta’ żoni rurali u remoti

4.4.1

Iż-żoni rurali, muntanjużi u tal-gżejjer qed jonqsulhom il-popolazzjoni, u dan joħloq spiral ekonomiku u soċjali ’l isfel li jżid fil-momentum hekk kif aktar nies jemigraw lejn il-bliet. It-telf tal-popolazzjoni jnaqqas l-ammont ta’ flus li jiċċirkola fil-komunità, li mbagħad jaffettwa l-vijabbiltà tan-negozji lokali, ħwienet u links tat-trasport, kif ukoll id-disponibbiltà ta’ faċilitajiet u servizzi essenzjali.

4.4.2

F’xi oqsma tal-UE, pereżempju fl-Irlanda jew f’Brandenburg, id-depopolazzjoni qed tingħeleb billi jiġu stabbiliti l-migranti. Fil-każ tal-agrikoltura, pereżempju, il-kontribut tal-ħaddiema migranti fl-Irlanda ta’ Fuq kien essenzjali għas-sopravivenza ta’ settur bi problemi serji f’termini ta’ provvista ta’ ħaddiema u forza tax-xogħol li qed tixjieħ. Il-popolazzjoni tal-migranti hija lesta li taċċetta impjiegi b’salarji u kundizzjonijiet li ġew miċħuda mill-popolazzjoni lokali, u li tgħix f’villaġġi f’riskju għoli ta’ depopolazzjoni, minkejja l-fatt li jista’ jkun settur ferm mhux regolat bir-riskju ta’ sfruttament tax-xogħol (23).

4.4.3

L-opportunitajiet huma disponibbli taħt il-politika għall-iżvilupp rurali tal-Unjoni Ewropea biex jgħinu lil komunitajiet lokali rurali bil-wasla tal-migranti. Għadd ta’ organizzazzjonijiet ta’ żvilupp rurali indikaw l-assistenza potenzjali li żoni rurali jistgħu joffru lill-migranti, li l-wasla tagħhom tista’ taqdi rwol ħalli terġa’ tingħata l-ħajja liż-żoni li jbatu minn nuqqas ta’ popolazzjoni u/jew tnaqqis ekonomiku. Il-Parlament Ewropew enfasizza l-importanza li jingħata appoġġ għall-inklużjoni soċjali u li-integrazzjoni tal-migranti fis-suq tax-xogħol fl-istudju tiegħu tal-2017 (24).

4.5   L-indirizzar tad-diversità kulturali

4.5.1

In-nuqqas ta’ popolazzjoni ta’ migranti jkun għad-detriment tad-diversità fil-pajjiżi tal-UE, li jwassal għal diskors ksenofobiku u kompjaċenti, li jmur kontra l-prinċipji gwida tal-UE. Barra minn hekk, nitilfu kontribut għall-espansjoni tal-valuri, bħal trattament ugwali u nondiskriminazzjoni, fejn il-viżibbiltà tal-popolazzjoni bi sfond ta’ migrazzjoni għenet biex jinkiseb il-progress fis-snin reċenti.

4.6

Għal dan kollu ta’ hawn fuq, in-nuqqas ta’ immigrazzjoni lejn l-UE irid jiġi skartat bħala xenarju mhux realistiku li ma jistax jiġi implimentat u ta’ ħsara immensa.

5.   L-ispejjeż tan-nuqqas ta’ integrazzjoni (u kif jiġu evitati)

5.1

Sabiex tirrealizza l-potenzjal sħiħ tal-migrazzjoni għall-Ewropa, kif indikat hawn fuq, u fl-istess ħin timminimizza r-riskji relatati u fit-tul u l-ispejjeż soċjoekonomiċi evitabbli, huwa ta’ importanza kbira li jkun hemm kundizzjonijiet għall-integrazzjoni b’suċċess tal-migranti.

5.2

Il-punti prinċipali pertinenti għall-fehim tal-UE tal-kunċett huma elenkati fil-Prinċipji Bażiċi Komuni għall-Politika ta’ Integrazzjoni tal-Immigranti fl-UE adottata mill-Kunsill fl-2004 (25). Hawnhekk, l-integrazzjoni tinftiehem bħala “proċess dinamiku bidirezzjonali ta’ akkomodazzjoni reċiproka mill-immigranti u r-residenti kollha tal-Istati Membri”. Dan imur kontra l-kunċett żbaljat mifrux ħafna ta’ integrazzjoni bħala assimilazzjoni – proċess b’direzzjoni waħda li fih l-individwi jabbandunaw l-attributi nazzjonali u kulturali tagħhom bi skambju għal dawk tal-pajjiż ta’ residenza l-ġdid tagħhom (26). Madankollu, kif jisħaq il-Pjan ta’ Azzjoni tal-UE tal-2016 dwar l-integrazzjoni ta’ ċittadini ta’ pajjiżi terzi, element essenzjali għall-ħajja u l-parteċipazzjoni fl-UE huwa l-fehim ta’ u t-tħaddin tal-valuri fundamentali tagħha (27).

5.3

Għandu jiġi enfasizzat li l-integrazzjoni tappartjeni għall-migranti kollha li jistabilixxu ruħhom f’pajjiż ospitanti, irrispettivament mill-istatus jew l-oriġini tagħhom. Madankollu, politiki speċjali huma meħtieġa għal persuni b’vulnerabbiltajiet partikolari (bħar-refuġjati), u approċċ ibbażat fil-komunità aktar milli ta’ universalità jista’ jagħti l-aħjar riżultati.

5.4

L-impjieg huwa parti ewlenija mill-proċess ta’ integrazzjoni. L-Istati Membri u l-imsieħba ekonomiċi u soċjali b’hekk jipperċepixxu l-inklużjoni tal-migranti fis-suq tax-xogħol bħala prijorità. Tabilħaqq, id-domanda għall-ħaddiema tibqa’ waħda mill-muturi kruċjali tal-migrazzjoni fl-ewwel lok.

5.5

Fost il-varjabbli essenzjali l-oħra li jiddeterminaw l-integrazzjoni tal-migranti min-naħa tal-istat riċeventi huma: ċertezza u prevedibbiltà tal-istatus tal-migrazzjoni, possibbiltajiet għal u ostakoli biex tinkiseb iċ-ċittadinanza, opportunitajiet għal riunifikazzjoni tal-familja, disponibbiltà ta’ korsijiet tal-lingwa, rekwiżiti tal-għarfien tal-lingwa u tal-kultura, drittijiet politiċi, u l-ftuħ ġenerali ta’ kwalunkwe soċjetà partikolari u r-rieda tagħha li tħaddan, tassisti u tinteraġixxi ma’ dawk li għadhom kif waslu, kif ukoll viċi versa.

5.6

Barra minn hekk, l-integrazzjoni tal-migranti hija marbuta mill-qrib ma’ pletora ta’ politiki relatati mal-protezzjoni fuq il-post tax-xogħol, l-akkomodazzjoni, il-kura tas-saħħa, l-edukazzjoni, id-drittijiet tan-nisa, l-ugwaljanza u n-nondiskriminazzjoni biex insemmu biss ftit.

5.7

Fi sforz biex jiġu kkwantifikati l-politiki fis-seħħ, ġie stabbilit l-Indiċi tal-Politika tal-Integrazzjoni ta’ Migranti (MIPEX), u pprovda data komparabbli dwar l-Istati Membri tal-UE u bosta pajjiżi oħra (28). Ir-riżultati tiegħu jenfasizzaw id-diskrepanzi eżistenti bejn l-Istati Membri, inkluża d-diskrepanza bejn il-Lvant u l-Punent li għadha għaddejja.

5.8

Jekk insegwu l-loġika tax-xenarju ta’ “nuqqas ta’ integrazzjoni tal-migranti”, ir-riskji u/jew l-ispejjeż li ġejjin jistgħu jiġu identifikati:

5.8.1   Ekonomiċi

—	l-esklużjoni tal-migranti minn xogħol formali (u żieda fix-xogħol mhux iddikjarat);

—	iż-żieda fl-ispejjeż biex jiġu ttrattati l-kwistjonijiet soċjali wara li jitfaċċaw, aktar milli biex jiġu evitati;

—	l-inabbiltà tal-migranti li jirrealizzaw bis-sħiħ il-potenzjal tagħhom (ħafna drabi tiġi ttrasferita lil ġenerazzjonijiet ta’ wara).

5.8.2   Soċjokulturali

—	in-nuqqas ta’ identifikazzjoni mal-valuri u n-normi tal-pajjiż ospitanti u tal-aċċettazzjoni tagħhom;

—	l-aggravament tad-differenzi soċjokulturali bejn il-komunitajiet tal-migranti u ospitanti;

—	id-diskriminazzjoni strutturali tal-migranti, inkluż in-nuqqas ta’ aċċess adegwat għas-servizzi;

—	iż-żieda fil-ksenofobija u fin-nuqqas ta’ fiduċja reċiproka;

—	ir-replika tal-ostakoli lingwistiċi;

—	is-segregazzjoni spazjali li twassal it-triq kollha lejn il-ħolqien ta’ gettos;

—	it-tifrik tal-koeżjoni soċjali ġenerali.

5.8.3   Sigurtà

—	Żieda f’diskors ta’ mibegħda u reati ta’ mibegħda;

—	it-tnaqqis fl-infurzar tal-liġi u żieda possibbli tar-rati ta’ kriminalità, partikolarment f’żoni soċjalment esklużi;

—	ir-radikalizzazzjoni potenzjali u appoġġ akbar għal ideoloġiji estremi (kemm mill-komunitajiet migranti kif ukoll mis-soċjetà ospitanti).

5.9

Fid-dawl ta’ dan ta’ hawn fuq, l-investiment fl-integrazzjoni tal-migranti huwa l-aħjar politika tal-assigurazzjoni kontra spejjeż, problemi u tensjonijiet futuri potenzjali.

5.10

Il-politiki rilevanti għandhom jinkludu sett ċar, konsistenti u raġunat ta’ obbligi fuq il-migranti nfushom, iżda ugwalment denunzja konsistenti ta’ retorika u mġiba kontra l-migranti.

5.11

Huwa imperattiv, għalhekk, li l-Istati Membri tal-UE jitgħallmu minn xulxin u jistinkaw b’mod onest biex joħolqu ambjent li fih l-integrazzjoni tal-migranti tkun tista’ tinkiseb u r-riskji stabbiliti hawn fuq jiġu evitati.

5.12

Għandu jiġi ddikjarat b’mod pjuttost miftuħ li sforzi mmexxija mill-gvern biex jikkriminalizzaw jew b’xi mod ieħor jimmarġinalizzaw il-migranti, l-aggravar tan-nazzjonaliżmu etniku u t-tnaqqis fil-finanzjament ta’ miżuri ta’ integrazzjoni (inkluż in-nuqqas ta’ distribuzzjoni ta’ fondi disponibbli mill-UE) – kif rajna reċentement f’ċerti Stati Membri – huma f’kontradizzjoni diretta ma’ dawn l-għanijiet u jistgħu jagħmlu ħsara irreparabbli fit-tul.

5.13

L-aħħar iżda mhux l-inqas, il-promozzjoni tal-integrazzjoni hija essenzjali biex jissaħħu l-valuri u l-prinċipji fundamentali tal-UE, li fosthom id-diversità, l-ugwaljanza u n-nondiskriminazzjoni huma kruċjali.

---

(1)  Pereżempju, fost l-4,3 miljun immigrant fl-UE fl-2016, kien hemm madwar 2,0 miljun ċittadin ta’ pajjiżi li mhumiex fl-UE, 1,3 miljun persuna b’ċittadinanza ta’ Stat Membru differenti tal-UE minn dak li jkunu emigraw fih, madwar 929 000 persuna li emigraw lejn Stat Membru tal-UE li tiegħu kellhom ċ-ċittadinanza (pereżempju, għar-ritorn ta’ ċittadini jew ċittadini mwielda barra mill-pajjiż), u xi 16 000 persuna apolida.

(2)  Federica Mogherini’s keynote speech at the Civil Society Days 2017 (Id-diskors ewlieni ta’ Federica Mogherini fil-Ġranet tas-Soċjetà Ċivili tal-2017).

(3)  Migration data portal

(4)  European Demographic Data Sheet 2018 (Skeda Ewropea tad-Data Demografika 2018).

(5)  The costs and benefits of European immigration (L-ispejjeż u l-benefiċċji tal-immigrazzjoni Ewropea), Econstor.

(6)  Ispirati minn u bl-użu tal-konklużjonijiet ta’ “The pros and cons of Migration” (Il-vantaġġi u l-iżvantaġġi tal-Migrazzjoni), Embrace.

(7)  Perspettivi dwar l-Iżvilupp Globali 2017, OECD

(8)  DAMVAD Analytics (2016): L-immigrazzjoni għax-xogħol tikkontribwixxi għall-iżvilupp ekonomiku Żvediż.

(9)  OECD (2014): “Is migration good for the economy?” (Il-migrazzjoni hija ta’ ġid għall-ekonomija?) Dibattiti dwar il-Politika dwar il-Migrazzjoni.

(10)  Rath, J., Eurofound (2011), “Promoting ethnic entrepreneurship in European cities”, Publications Office of the European Union, Luxembourg.

(11)  ĠU C 351, 15.11.2012, p. 16.

(12)  ĠU C 283, 10.8.2018, p. 1.

(13)  International Migration Outlook (Il-Prospetti dwar il-Migrazzjoni) 2013, OECD.

(14)  Dipartiment għax-Xogħol u t-Tagħlim, ir-Renju Unit: The Economic, Labour Market and Skills Impacts of Migrant Workers in Northern Ireland (Is-Suq Ekonomiku, tax-Xogħol u l-Impatti tal-Ħiliet tal-Ħaddiema Migranti fl-Irlanda ta’ Fuq).

(15)  KESE (2018): Skills Mismatches – An Impediment to the Competitiveness of EU Businesses (Spariġġi fil-Ħiliet – Impediment għall-Kompetittività tan-Negozji tal-UE), (ISBN: 978-92-830-4159-7).

(16)  LABOUR-INT: “Integration of migrants and refugees in the labour market through a multi-stakeholder approach”.

(17)  Meine Berufserfahrung zählt.

(18)  UNI Europa UNICARE (2016).

(19)  Il-Kummissjoni Ewropea (2013).

(20)  Servizz ta’ Riċerka tal-Parlament Ewropew (2016).

(21)  ĠU C 487, 28.12.2016, p. 7.

(22)  Rapport dwar migranti nisa fil-forza tax-xogħol tal-UE.Sommarju tas-sejbiet”,KE

(23)  Nori, M. (2017). “The shades of green: migrants’ contribution to EU agriculture: context, trends, opportunities, challenges” (L-isfumaturi tal-aħdar: il-kontribut tal-migranti għall-agrikoltura tal-UE: kuntest, xejriet, opportunitajiet, sfidi).

(24)  “EU rural development policy and the integration of migrants”, EP.

(25)  Common Basic Principles for Immigrant Integration Policy in the EU (Prinċipji Bażiċi Komuni għall-Politika ta’ Integrazzjoni tal-Immigranti fl-UE).

(26)  Għal aktar dwar id-differenza kunċettwali, ara eż. Assimilation vs integration (Assimilazzjoni vs integrazzjoni), Ċentru għall-Istudju tal-Iżlam fir-Renju Unit, RE teachers Resource Area.

(27)  Pjan ta’ Azzjoni dwar l-integrazzjoni ta’ ċittadini ta’ pajjiżi terzi

(28)  Migrant Integration Policy Index 2015: How countries are promoting integration of immigrants (Indiċi tal-Politika tal-Integrazzjoni ta’ Migranti 2015: Kif il-pajjiżi qed jippromovu l-integrazzjoni tal-immigranti).

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Bijoekonomija sostenibbli u inklużiva – opportunitajiet ġodda għall-ekonomija Ewropea”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2019/C 110/02)

Relatur:

Mindaugas MACIULEVIČIUS

Korelatur:

Estelle BRENTNALL

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	15.2.2018
Bażi legali	Artikolu 29(2) tar-Regoli ta’ Proċedura Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Korp kompetenti	Kummissjoni Konsultattiva dwar il-Bidliet Industrijali (CCMI)
Adottata fis-CCMI	25.9.2018
Adottata fil-plenarja	12.12.2018
Sessjoni plenarja Nru	539
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	205/3/3

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

L-introduzzjoni ta’ qafas politiku u ta’ miżuri ta’ inċentivi li jkun fit-tul, koerenti u trasparenti biex tiġi promossa l-bijoekonomija. Jinħtieġ impenn fl-ogħla livell politiku biex jiġu indirizzati l-ħafna sfidi trasversali tas-soċjetà u l-ambjent politiku tal-UE jista’ jkun iżjed favur il-bijoprodotti innovattivi u materja prima prodotta fl-UE b’mod sostenibbli. L-inċentivi finanzjarji jew marbuta mat-tnaqqis fit-taxxa jistgħu jgħinu biex jixprunaw l-investimenti meħtieġa, peress li l-Istati Membri u r-reġjuni għandhom kompetenza f’dawn l-oqsma pjuttost milli l-UE. L-organizzazzjonijiet raggruppanti, li jlaqqgħu flmkien l-SMEs, kif ukoll il-produtturi primarji ta’ bijomassa sostenibbli, jaqdu rwol essenzjali fl-iżvilupp ta’ relazzjonijiet bejn l-atturi fil-katina tal-provvista. Eżerċizzju kontinwu u aġġornat ta’ mmappjar (1), flimkien mal-kejl tal-effetti tal-bijoekonomija, jista’ jidentifika l-gruppi eżistenti attivi fl-oqsma li huma bbażati fuq il-bijoloġija, u għandhom jittieħdu azzjonijiet biex jiġi ffaċilitat l-iżvilupp ta’ oqsma ġodda fil-livell Ewropew, reġjonali u nazzjonali, fejn jeżistu l-lakuni.

1.2.

Ir-rwol tal-bdiewa, is-sidien tal-foresti u l-kooperattivi tagħhom huwa kruċjali biex jiġi żgurat l-użu effiċjenti tar-riżorsi naturali u biex isir kontribut għal bijoekonomija ċirkolari. Jinħtieġu Qafas Finanzjarju Pluriennali, Politika Agrikola Komuni u strateġija Ewropea tal-foresti b’saħħithom biex jappoġġjaw is-servizzi ta’ konsulenza, it-taħriġ u l-iskambju tal-għarfien, biex jiġu indirizzati aħjar il-ħtiġijiet tal-bdiewa u tal-kooperattivi agrikoli. Jeħtieġ li jiġu promossi eżempji konkreti biex ikun hemm sensibilizzazzjoni u joħorġu fid-dieher il-benefiċċji tal-bijoekonomija għall-katina tal-valur kollha Dan jattira l-bdiewa żgħażagħ u l-parteċipanti ġodda jibdew negozji ġodda f’dan il-qasam. L-organizzazzjonijiet u l-kooperattivi tal-produtturi għandhom ukoll jiġu promossi bħala għodod importanti biex tiżdied il-mobilizzazzjoni u l-valur miżjud tal-bijomassa eżistenti fl-UE. Għalhekk, l-appoġġ lis-setturi tal-agrikoltura u tal-forestrija fl-UE huwa kruċjali biex ikompli jsiru investiment u innovazzjoni fil-produzzjoni sostenibbli tal-bijomassa.

1.3.

Appoġġ lill-ħolqien ta’ suq u għajnuna lill-konsumaturi u lill-pubbliku biex jagħmlu għażliet informattivi dwar il-prodotti u l-industriji li huma jappoġġjaw permezz tax-xiri ta’ kuljum tagħhom. Sabiex timla n-nuqqas ta’ għarfien tal-konsumaturi u xxandar messaġġi koerenti u korretti dwar il-bijoprodotti, l-Unjoni Ewropea għandha bżonn tfassal strateġija ta’ komunikazzjoni li tinvolvi l-imsieħba kollha fil-katina tal-valur u l-partijiet ikkonċernati l-oħra kollha. Wieħed mill-ewwel passi importanti kien l-istabbiliment ta’ standards ċari fil-livell tal-UE għall-bijoprodotti, li jistgħu jwittu t-triq biex jiġu introdotti miżuri għall-ħolqien tas-suq biex jagħtu spinta akbar lill-użu ta’ bijoprodotti li huma magħmula fl-UE min-naħa tal-konsumaturi u x-xerrejja pubbliċi.

1.4.

Il-provvediment ta’ redditu finanzjarju sostenibbli fuq l-investimenti permezz tal-fond ta’ punt uniku ta’ kuntatt. Regolamentazzjoni intelliġenti u implimentazzjoni konsistenti fuq diversi livelli madwar l-UE għandhom ikunu prijorità sabiex jitneħħew l-ostakli u jitnaqqas il-piż amministrattiv filwaqt li fl-istess ħin tiġi żgurata s-sostenibbiltà. Pereżempju, għodda bbażata fuq il-web tkun tista’ tgħin biex jiġu identifikati l-fondi disponibbli u jekk l-applikant jissodisfax il-kriterji tal-eliġibbiltà għal dan il-mekkaniżmu. Is-sistema tipprovdi wkoll ir-rabtiet u r-riżorsi meħtieġa biex tapplika direttament għall-mekkaniżmu tal-finanzjament. Din tista’ jservi bħala post tas-suq, billi tagħmel informazzjoni dwar il-fondi disponibbli u tagħmel possibbli li dawk li qed ifittxu l-fondi jagħmlu kuntatt ma’ finanzjaturi potenzjali (eż. sit tal-crowdfunding). Barra minn hekk, il-kontinwazzjoni tal-Impriża Konġunta dwar l-Industriji b’bażi Bijoloġika (BBI JU 2.0) lil hinn mill-Qafas Finanzjarju Pluriennali attwali hija kruċjali għall-promozzjoni ta’ katini ta’ valur ta’ bijoprodotti ġodda jew eżistenti u ssaħħaħ il-kompetittività tal-faċilitajiet eżistenti ta’ produzzjoni, u bħala kontribut għall-iżvilupp rurali, il-ħolqien tal-impjiegi u l-promozzjoni tan-negozju.

1.5.

Il-politika tal-UE dwar l-iżvilupp reġjonali wara l-2020 għandha tipprovdi biżżejjed finanzjament biex ikomplu jiġu żviluppati ż-żoni rurali. L-enfasi għandha tkun prinċipalment fuq l-appoġġ għal investimenti fl-infrastruttura u s-servizzi meħtieġa għal negozju effiċjenti u sostenibbli fil-bijoekonomija rurali.

1.6.

L-isfruttar tal-opportunitajiet xjentifiċi u appoġġ għall-innovazzjoni permezz ta’ qafas legali flessibbli, proporzjonat u robust. Ir-riċerka hija essenzjali biex tippermetti, tistabbilixxi u tevalwa l-innovazzjoni fil-bijoekonomija. L-isfruttament kummerċjali jiddependi mhux biss mir-riċerka eċċellenti iżda wkoll mill-qafas adatt strateġiku, legali u soċjetali biex jiżgura t-trasferiment rapidu tal-għarfien lejn l-industrija. L-atturi ewlenin għandhom jingħataw l-ispazju u l-appoġġ meħtieġ għal innovazzjoni u aċċellerazzjoni fil-limiti regolatorji. Għandu jintlaħaq qbil dwar ftehimiet ta’ innovazzjoni u ftehimiet favur l-ambjent mal-partijiet ikkonċernati f’sitwazzjonijiet i fihom ir-regolamentazzjoni tista’ tappoġġja aħjar l-iżvilupp tal-bijoekonomija globali u fejn jinħtieġu soluzzjonijet kreattivi. Barra minn hekk, l-innovazzjoni taqdi wkoll rwol kruċjali fit-tisħiħ tas-sostenibilità tal-produzzjoni tal-bijomassa fl-UE.

1.7.

It-tisħiħ tal-edukazzjoni, it-taħriġ u l-programmi ta’ ħiliet għal talent ġdid u l-impjegati eżistenti. Il-ftuħ tal-potenzjal tal-bijoekonomija jista’ jwassal għall-ħolqien ta’ impjiegi ġodda. Iżda, l-introduzzjoni ta’ teknoloġiji ġodda tippreżenta sfidi importanti għall-organizzazzjoni tax-xogħol u l-ħiliet li għandhom bżonn il-ħaddiema. Għalhekk, l-iżgurar tal-iżvilupp kontinwu u l-adattament tal-ħiliet tal-individwi matul il-ħajja tagħhom huwa ta’ importanza kbira. L-impenn mill-partijiet ikkonċernati rilevanti kollha – il-produtturi tal-bijomassa, il-fornituri tal-edukazzjoni, il-kumpaniji, it-trejdjunjins, is-servizzi pubbliċi tal-impjieg u l-gvernijiet – biex jittejbu l-kwalità u r-rispons tal-edukazzjoni u l-provvista tat-taħriġ vokazzjonali huwa essenzjali biex titnaqqas id-diskrepanza fil-ħiliet billi jissaħħu r-rabtiet bejn is-sistemi edukattivi u s-swieq tax-xogħol. Madankollu, l-iżvilupp tal-ħiliet ġenerali u l-adegwatezza tal-politiki għandhom ikunu parti integrali ta’ sett usa ta’ azzjonijiet li jinkludu politiki tax-xogħol, industrijali, ta’ investiment, ta’ innovazzjoni u ambjentali.

1.8.

Jiġi eżaminat l-użu tal-bijomassa. L-użu aktar effiċjenti tal-provvista tal-bijomassa eżistenti għandu jkun prijorità biex tiġi ssodisfata d-domanda dejjem tikber għal materja prima. Imbagħad, jeħtieġ li l-kwalità u l-kwantità tal-ħamrija produttiva tittejjeb ukoll għall-agrikoltura u jiġi inċentivizzat l-użu tal-art abbandunata, marġinali jew sottoutilizzata. Il-produtturi tal-materja prima, l-aktar il-bdiewa u s-sidien tal-foresti, jaqdu rwol kruċjali fl-iżvilupp tal-bijoekonomija. Jinħtieġu żieda fl-għarfien dwar l-opportunitajiet potenzjali (bl-użu ta’ għelejjel differenti) u l-iżvilupp ta’ infrastruttura għall-ġbir, il-ħżin u t-trasport tal-bijomassa. Skemi ta’ rappurtar dwar is-sostenibbilità inqas kumplessi u t-tisħiħ tal-produzzjoni u l-kapaċità tal-ipproċessar versatili tal-bijomassa jistgħu wkoll jaqdu rwol importanti. L-iskart u r-residwi bħala sorsi alternattivi tal-bijomassa u l-ġestjoni sostenibbli tal-foresti Ewropej joffru opportunitajiet għall-bijoekonomija u għall-bijoenerġija. Jinħtieġa wkoll valutazzjoni tal-flussi tal-iskart sostenibbli, kif ukoll aktar investimenti fil-mobilizzazzjoni tal-injam u r-residwi. Barra minn hekk, jeħtieġ li jiġu żviluppati teknoloġiji biex jittrattaw il-varjabbiltà inerenti ta’ dawn il-prodotti. F’ċerti każijiet, il-politiki nazzjonali jaf ikollhom bżonn jiġu adattati sabiex jiġi akkomodat l-użu tal-iskart fil-bijoprodotti.

2.   Kummenti ġenerali

2.1.

Il-bijoekonomija tħaddan il-produzzjoni ta’ riżorsi bijoloġiċi rinnovabbli u l-konverżjoni tagħhom f’ikel, għalf, bijoprodotti u bijoenerġija. Din tinkludi l-agrikoltura, il-forestrija, is-sajd, l-ikel, il-produzzjoni tal-polpa u l-karta, kif ukoll partijiet tal-industriji kimiċi, bijoteknoloġiċi u tal-enerġija. Għall-finijiet ta’ din l-Opinjoni, ir-riċerka dwar il-ġenomi, il-proċessi taċ-ċelloli u l-bijoinformatika ma tiġix ikkunsidrata b’mod speċifiku. L-Istrateġija tal-UE tal-2012 dwar il-Bijoekonomija kellha l-għan “(…) li [twitti] t-triq għal soċjetà aktar innovattiva, effiċjenti fl-użu tar-riżorsi u kompetittiva li tirrikonċilja s-sigurtà tal-ikel mal-użu sostenibbli ta’ riżorsi rinnovabbli għal skopijiet industrijali, filwaqt li jkun żgurat il-ħarsien ambjentali”. Fl-2017, il-Kummissjoni wettqet reviżjoni tal-Istrateġija tal-UE tal-2012 tagħha dwar il-Bijoekonomija, li kkonkludiet li l-Istrateġija wriet ir-rilevanza tal-għanijiet tagħha u li l-importanza tal-opportunitajiet offruti mill-bijoekonomija qed tiġi dejjem aktar rikonoxxuta fl-Ewropa u lil hinn minnha.

2.2.

Madankollu, filwaqt li l-għanijiet tal-Istrateġija tal-UE tal-2012 dwar il-Bijoekonomija jibqgħu rilevanti biex jilqgħu għall-isfidi fis-sigurtà alimentari u tan-nutrizzjoni, u l-Pjan ta’ Azzjoni li jakkumpanjaha ta r-riżultati tiegħu laħaq l-objettivi proposti, uma kkunsidrati meħtieġa l-iffukar mill-ġdid tal-azzjonijiet u l-valutazzjoni tal-iskop tal-Istrateġija id-dawl tal-iżviluppi riċenti ta’ politika, inklużi l-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs) tan-Nazzjonijiet Uniti u l-Konvenzjoni dwar it-Tibdil fil-Klima (impenji tas-COP21). Il-popolazzjoni globali hija mistennija li tikber għal kważi 10 biljun persuna sal-2050 u r-riżorsi bijoloġiċi għandhom jintużaw b’mod aktar effiċjenti, biex b’hekk ikun hemm ikel san, nutrittiv, ta’ kwalità għolja u affordabbli għal aktar nies b’inqas impatt ambjentali u klimatiku għal kull unità prodotta, u materjal bijoloġiku rinnovabbli suffiċjenti biex tjiġi prodotta parti sostanzjali minn dak li bħalissa qed jiġi utilizzat miż-żejt fossili mhux maħdum, flimkien ma’ enerġija mir-riħ u x-xemx enerġiji u enerġiji rinnovabbli oħra.

2.3.

F’dan l-isfond, il-bijoekonomija sostenibbli hija settur tal-ekonomija trasversali u hija fil-qalba ta’ strateġiji ekonomiċi sostenibbli dinjija. Il-bijoekonomija jista’ jkollha rwol importanti fil-kompetittività Ewropea u issa huwa importanti li jkunu identifikati u li jintużaw l-opportunitajiet tagħha, kemm fil-livell Ewropew kif ukoll tal-Istati Membri/reġjonali. Pereżempju, pajjiżi terzi oħra bħall-Istati Uniti esperjenzaw tmexxija minn fuq għal isfel fl-iżvilupp ta’ bijoekonomija li ġġenerat kważi USD 400 biljun u appoġġjat ’il fuq minn 4 miljun impjieg minn kontribuzzjonijiet diretti, indiretti u indotti (2).

2.4.

Il-bijoekonomija tipprovdi għażliet li jistgħu kemm jgħinu biex jitnaqqsu kemm l-emissjonijiet tas-CO2 kif ukoll id-dipendenza minn riżorsi fossili importati. Pereżempju, il-foresti tal-UE jissekwestraw ammont ta’ karbonju li jikkorrispondi għal 10 % tal-emissjonijiet annwali tal-UE, filwaqt li jipprovdu provvista kostanti u sostenibbli ta’ bijomassa għall-enerġija rinnovabbli. Barra minn hekk, l-istimi juru li 100 000 sustanza kimika li qed jiġu prodotti bħalissa jistgħu, fit-teorija, jiġu minn materja prima rinnovabbli. Dan ma jfissirx li dan għandu jsir għal kollha kemm huma, iżda huwa teoretikament possibbli. Dan ma joffrix biss il-possibbiltà li jiġu pprovduti oġġetti tad-dar ta’ kuljum fuq livell lokali u b’mod rinnovabbli, iżda se jgħin ukoll biex joħloq impjiegi u tkabbir fl-Ewropa, fejn il-vantaġġ teknoloġiku għadu b’saħħtu.

2.5.

Madankollu, għad hemm ostakli ewlenin fit-triq lejn innovazzjoni akbar fil-bijoekonomija tal-UE. Ostaklu importanti huwa relatat mal-kostkompetittività tal-prodotti, li t-tnejn huma mqabbla mal-alternattivi fossili u ma’ prodotti ekwivalenti minn inħawi oħra fid-dinja. Il-kostkompetittività tintlaqat minn ħafna fatturi, inklużi l-livell ta’ tħejjija teknoloġika u l-kost lavorattiv, is-sussidji fuq il-karburanti fossili u l-amortizzament, kif ukoll il-livell baxx ta’ appoġġ tas-suq għall-bijoprodotti. Din il-kwistjoni tal-kompetittività taggrava meta wieħed iqis id-diffikultajiet fl-aċċessar ta’ finanzi għal proġetti innovattivi u l-faċilitajiet ta’ produzzjoni u, ħafna drabi, il-livell kontinwament baxx tal-għarfien min-naħa tal-utenti finali dwar il-bijoprodotti, kif ukoll in-nuqqas ta’ ħiliet u relazzjonijiet operazzjonali biex dan is-settur jimxi ’l quddiem. Barra minn hekk, il-proċeduri ta’ permessi għal proġetti ġodda b’bażi bijoloġika qed isiru twal u diffiċli li jwasslu għal inċertezzi legali u riskji finanzjarji sinifikanti għall-atturi ekonomiċi.

3.   Kummenti speċifiċi

3.1.

Huwa stmat li s-setturi tal-bijoekonomija fl-UE għandhom fatturat annwali ta’ kważi EUR 2 triljun u jimpjegaw madwar 19,5 miljun persuna (3), u ħafna minnhom jinsabu f’żoni rurali u kostali, u jirrappreżentaw madwar 8,5 % tal-ħaddiema tal-UE-28. Il-komunitajiet agrikoli, dawk ibbażati fis-settur tal-forestrija u dawk rurali huma mistennija li jibbenefikaw mis-settur ibbażat fuq il-prodotti bijoloġiċi li qed jiżviluppa madwar l-UE fil-forma tal-ġenerazzjoni ta’ impjieg u introjtu. L-ipproċessar tal-bijomassa u l-manifattura ta’ prodotti bijoloġiċi jipprovdu opportunitajiet ġodda ta’ negozju fil-forma tat-tkabbir u l-kummerċjalizzazzjoni ta’ għelejjel differenti. Flimkien ma’ għelejjel konvenzjonali bħalċ-ereali, iż-żrieragħ żejtnija, il-patata u l-pitravi taz-zokkor, għelejjel ġodda bħall-ħaxix, l-għelejjel ibbażati fil-foresti, l-alga u l-mikroalga huma kkunsidrati bħala ġeneraturi potenzjali ta’ introjtu futur fiż-żoni rurali u kostali.

3.2.

Il-bijoraffeneriji eżistenti diġà jipprovdu l-għajxien ta’ kuljum u huma sors ta’ awtonomizzazzjoni ekonomika għall-familji u l-komunitajiet rurali. Il-bijoraffineriji – fabbriki li jużaw materja prima rinnovabbli (eż. il-bijomassa, prodotti sekondarji u prodotti dderivati kif ukoll skart) minflok riżorsi fossili huma fil-qalba tal-bijoekonomija: dawn jinsabu fiż-żoni rurali u kostali, qrib il-materja prima rinnovabbli li jipproċessaw, fil-qalba tal-produzzjoni tal-ikel, l-għalf, u l-produzzjoni industrijali, tal-injam u dik tal-enerġija.

3.3.

Il-bijoraffineriji jsaħħu kull komponent tal-pjanta li jipproċessaw, billi jipproduċu ftit skart. Permezz ta’ teknoloġiji effiċjenti u/jew innovattivi, il-bijoraffineriji bbażati fl-UE jimmanifatturaw varjetà wiesgħa ta’ prodotti bħall-ikel, l-għalf, is-sustanzi kimiċi, fil-ibri u l-fjuwils li jgħaqqdu karatteristiċi differenti: huma rinnovabbli, jistgħu jerġgħu jintużaw, u huma riċiklabbli, kompostabbli jew bijodegradabbli. Il-versatilità tal-bijoprodotti u l-ingredjenti hija tali li dawn ikunu jistgħu jintużaw f’varjetà wiesgħa ta’ applikazzjonijiet, bħal għalf tal-ħut, il-kostruzzjoni, il-kosmetiċi, il-kartun, id-deterġenti, il-fjuwils, il-lubrikanti, iż-żebgħa, il-karta, il-prodotti farmaċewtiċi, il-plastiks u prodotti industrijali oħra, u b’hekk jissostitwixxu l-ingredjenti abbażi tal-fossili b’dawk rinnovabbli.

3.4.

It-twaqqif ta’ bijoraffineriji ġodda u l-iżvilupp u l-espansjoni tal-bijoraffineriji eżistenti huma investiment f’impjant innovattiv. Il-bijoraffineriji huma kkaratterizzati minn intensità għolja ta’ kapital, perjodi ta’ żmien itwal għall-ħlas lura u esponiment għal riskji fir-rigward tat-teknoloġija u tas-suq. Għalhekk, qafas regolatorju u finanzjarju ċar, stabbli u li joffri appoġġ huwa importanti biex jippromovi dawn l-investimenti fl-Ewropa. Illum hemm aċċess għal varjetà ta’ instrumenti differenti inklużi l-Orizzont 2020 (il-leġislazzjoni l-ġdida proposta b’rabta mal-Orizzont Ewropa hija programm ambizzjuż u li jintlaqa’ b’sodisfazzjon fil-qasam tal-innovazzjoni u r-riċerka) u l-Impriża Konġunta dwar l-Industriji b’bażi Bijoloġika; il-Fondi Strutturali u ta’ Investiment Ewropej (FSIE); il-Fond Agrikolu Ewropew għall-Iżvilupp Rurali (EAFRD); l-InnovFin u l-Fond Ewropew għall-Investimenti Strateġiċi (FEIS); u fl-aħħar, iżda mhux l-anqas, il-Bank Ewropew tal-Investiment (BEI) għal self u garanziji. Iżda l-aċċess għalihom jista’ jkun diffiċli. Punt uniku ta’ kuntatt għall-kumpaniji sabiex jaċċessaw informazzjoni fil-fond apposta għalihom li huwa adatt għall-bżonnijiet tagħhom jindirizza dawn l-ostakli.

3.5.

F’dan il-kuntest, jinħtieġ b’mod kritiku l-kontribut tas-soċjetà ċivili, flimkien mal-bdiewa, is-sidien tal-foresti u l-industrija, sabiex jitħeġġeġ id-dibattitu dwar it-tiswir ta’ bijoekonomija aktar kompetittiva għall-Ewropa li tkun ta’ benefiċċju għal kulħadd. Li wieħed jgħin biex jiġu kkomunikati l-benefiċċji tal-bijoekonomika huwa kruċjali sabiex tintlaħaq din il-bidla tal-mudell lejn ekonomija bbażata fuq enerġija rinnovabbli u b’livell aktar baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju. F’dan ir-rigward, l-iskemi kredibbli ta’ ċertifikazzjoni u ta’ tikketti jistgħu jkunu għodod importanti biex iwasslu għal industrija tal-bijoekonomija sostenibbli u affidabbli, u jagħtu fiduċja lill-klijenti industrijali, il-prokuraturi pubbliċi u l-konsumaturi.

3.6.

L-UE, l-Istati Membri u l-awtoritajiet reġjonali jistgħu jagħmlu kontributi kruċjali biex jgħinu l-bijoekonomija tikber, billi jistimulaw id-domanda tas-suq għal prodotti u servizzi rinnovabbli, intelliġenti u effiċjenti fir-riżorsi. L-Istati Membri għandhom jinkludu fil-pjani strateġiċi futuri tal-PAK miżuri konkreti biex jiġu żviluppati u/jew jiġu appoġġjati aktar l-investimenti u jiġu promossi soluzzjonijiet sostenibbli għall-bdiewa, is-sidien tal-foresti u l-kooperattivi tagħhom fil-livell tal-UE biex jiżdiedu l-kompetittività u l-effiċjenza tagħhom. Fejn hemm potenzjal biex il-bijoprodotti jissostitwixxu l-alternattivi abbażi ta’ karbonju fossili b’mod sostenibbli, dan jista’ jsir kemm permezz tal-iżvilupp ta’ leġislazzjoni ġdida, bħall-pakkett tal-ekonomija ċirkolari, kif ukoll permezz tar-reviżjoni potenzjali ta’ leġislazzjoni rilevanti eżistenti oħra biex titħeġġeġ is-sostituzzjoni ta’ alternattivi ta’ bijoprodotti prodotti lokalment għal prodotti tal-karbonju fossili tradizzjonali. Barra minn hekk, jistgu jintużaw attivitajiet eżistenti ta’ standardizzazzjoni bħat-TC411 u l-iskemi eżistenti ta’ ċertifikazzjoni u/jew skemi voluntarji ta’ tikkettar ġodda bħall-biobased%.

3.7.

Il-prokuraturi pubbliċi fil-livell nazzjonali u reġjonali għandhom iżidu r-referenzi għal tali ċertifikazzjoni u tikketti kredibbli ta’ kontenut b’bażi bijoloġika. Pereżempju, fl-2016, il-Korp ta’ Standardizzazzjoni Olandiż NEN nieda skema ta’ ċertifikazzjoni ġdida bbażata fuq il-prodotti bijoloġiċi, Biobased% (http://www.biobasedcontent.eu/). Din tistabbilixxi l-ammont ta’ bijomassa li jkun fih prodott, u tgħin lill-kumpaniji biex jipprovdu informazzjoni trasparenti u kredibbli dwar il-kontenut b’bażi bijoloġika ta’ prodott partikolari, kemm f’komunikazzjonijiet minn negozju għal negozju u anke mis-suq għall-konsumatur. Din hija bbażata fuq l-Istandard Ewropew EN 16785-1:2015 (billi jiġi pprovdut metodu għad-determinazzjoni tal-kontenut b’bażi bijoloġika ta’ prodotti solidi, likwidi u gassużi billi jintużaw analiżijiet tal-karbonju tar-radju u analiżijiet elementali). Il-korpi ta’ ċertifikazzjoni li daħlu fi ftehim ma’ NEN iwettqu valutazzjonijiet ta’ konformità. Issa li din iċ-ċertifikazzjoni qiegħda fis-seħħ, huwa importanti li jiżdied l-għarfien u jiġi inċentivat l-użu tal-materja prima rinnovabbli fil-leġislazzjoni attwali u futura tal-UE.

3.8.

Fil-forestrija, l-iskemi ta’ ċertifikazzjoni jaqdu rwol importanti biex jiggarantixxu mobilizzazzjoni sostenibbli tal-bijomassa. Pereżempju, 60 % tal-foresti tal-UE huma ċċertifikati taħt il-Programm għall-Approvazzjoni taċ-Ċertifikazzjoni Forestali (PEFC – Programme for the Endorsement of Forest Certification) jew il-Kunsill tal-Amministrazzjoni Forestali (FSC– Forest Stewardship Council). Barra minn hekk, il-forestrija tal-UE tipproduċi billi tirrispetta l-ogħla standards ambjentali dinjija, li joriġinaw minn leġislazzjoni bħar-Regolament tal-UE dwar l-Injam, ir-regoli dwar l-użu tal-art, it-tibdil fl-użu tal-art u l-forestrija (LULUCF), id-Direttivi dwar l-Għasafar u l-Ħabitats u l-pakkett dwar l-ekonomija ċirkolari.

3.9.

Għalhekk, jinħtieġ titjib fil-komunikazzjoni minn negozju għal negozju u minn-negozju għall-konsumatur. Iż-żieda fis-sensibilizzazzjoni tal-pubbliku abbażi ta’ informazzjoni korretta, rilevanti u aċċessibbli hija essenzjali biex tiżgura l-iżvilupp ta’ bijoekonomija intelliġenti, sostenibbli u inklużiva, biex jinħoloq suq għal bijoprodotti sostenibbli u biex jiġu promossi konsum u produzzjoni aktar sostenibbli. Jinħtieġu azzjonijiet ta’ sensibilizzazzjoni tal-pubbliku, b’mod partikolari fil-livell reġjonali u lokali, li jinkludu premjijiet kif ukoll esibizzjonijiet fuq ir-rwol tat-teknoloġija u x-xjenza fil-bijoekonomija.

3.10.

Għalhekk huwa ta’ importanza kbira li jinħolqu messaġġi ċari u preċiżi għall-pubbliku. Peress li l-bijoekonomija toffri għadd ta’ opportunitajiet biex jiġu indirizzati l-isfidi tas-soċjetà, jinħtieġ li titkejjel permezz ta’ valutazzjoni ekonomika komprensiva. Dan ser jipprovdi informazzjoni dwar id-daqs tal-bijoekonomija li tkopri s-setturi kollha, kif ukoll il-kontribut tagħha għat-tkabbir ekonomiku u l-effetti relatati fuq is-suq tax-xogħol. F’dan ir-rigward, il-komunità xjentifika taqdi rwol kruċjali. Dan huwa wkoll għaliex huwa tant importanti li jiġi sostnut l-investiment fir-riċerka interdixxiplinari u bażika sabiex l-UE tkun tista’ tisfrutta l-potenzjal tagħha biex tikkontribwixxi għal riċerka u innovazzjoni globali għas-sigurtà tal-ikel u tan-nutrizzjoni, għall-kompetittività u għall-bijoekonomija bbażata fuq l-għarfien. Huwa kruċjali li l-pożizzjoni leġislattiva tal-UE tkun infurmata b’mod sħiħ mill-iżjed evidenza xjentifika avvanzata u mill-esperjenza dinjija u li l-proċessi għat-teħid ta’ deċiżjoni dwar is-sorveljanza regolatorja jkunu trasparenti.

3.11.

L-edukazzjoni tat-tfal tal-iskola u dawk tas-sekondarja hija kruċjali sabiex ikollna ġenerazzjoni li tifhem l-isfidi u li tħaddan l-opportunitajiet offruti mill-bijoekonomija. Pereżempju, tagħlim dwar il-prinċipji taċ-ċirkolarità, azzjoni fuq livell globali u lokali fl-istess ħin (glokali), u żieda fl-interess għall-esplorazzjoni ser jikkontribwixxu biex iħejju lill-ġenerazzjoni l-ġdida ssib it-triq tagħha. Pereżempju, diġà tfasslu kurrikuli ġodda fl-universitajiet, li jikkombinaw ix-xjenzi tal-ħajja, l-inġinerija u l-kummerċjalizzazzjoni. Tali kollegamenti bejn id-dixxiplini u ambjent li jiffaċilita ambjent għal negozji ġodda jistgħu jappoġġjaw l-istudenti biex isiru imprendituri tal-bijoekonomija. It-taħriġ vokazzjonali jrid jevolvi sabiex jirrifletti r-rekwiżiti għall-ħiliet fil-produzzjoni primarja, il-manifattura, it-trasport u setturi rilevanti oħra. Barra minn hekk, aktar tard fil-ħajja, jeħtieġ li l-ħaddiema jaġġornaw il-ħiliet u l-kompetenzi tagħhom. Programmi ta’ tagħlim tul il-ħajja li jlaqqgħu flimkien il-fornituri tal-edukazzjoni u l-produtturi, min iħaddem u l-ħaddiema, ir-riċerkaturi, u l-innovaturi jistgħu jgħinu f’dan.

---

(1)  https://biconsortium.eu/news/mapping-european-biorefineries

(2)  Ara d-dokument tal-USDA “Fact Sheet: An Economic Impact Analysis of the U.S. Biobased Products Industry: 2016 Update” hawnhekk: https://www.biopreferred.gov/BPResources/files/BiobasedProductsEconomicAnalysis2016FS.pdf

(3)  Iċ-ċifri kollha kkwotati ġejjin minn “JRC science for policy report: 2016 Bioeconomy Report”, disponibbli hawnhekk: http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC103138/kjna28468enn.pdf

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “L-iffaċilitar tal-aċċess għall-finanzjament għall-klima għal atturi mhux statali”

(Opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2019/C 110/03)

Relatur:

Cillian LOHAN (IE-III)

Bażi legali	Artikolu 29(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
	Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	15.2.2018
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Agrikoltura, l-Iżvilupp Rurali u l-Ambjent
Adottata fis-sezzjoni	27.11.2018
Adottata fil-plenarja	12.12.2018
Sessjoni plenarja Nru	539
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	114/6/7

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1

Għalkemm ġew imwiegħda fondi kbar fil-patti ta’ Finanzjament għall-Klima, Il-KESE jrid jenfasizza problema bl-atturi klimatiċi mhux statali fuq skala żgħira li jaċċessaw il-finanzjament biex jiġi żgurat li inizjattivi potenzjalment trasformattivi jistgħu jiġu appoġġjati u jistgħu jseħħu.

1.2

Il-flussi tal-finanzjament għall-klima fl-Unjoni Ewropea jeħtieġ li jiġu mmonitorjati u kklassifikati b'mod urġenti. Dan se jiffaċilita l-kejl tal-impatt tal-klima għal atturi klimatiċi mhux statali, u jiżgura li l-progress ta’ trasformazzjoni usa’ tal-ekonomija lejn mudell b’emissjonijiet baxxi ta’ karbonju jista’ jiġi evalwat.

1.3

Is-sorsi ta’ finanzjament huma differenti, kif inhuma l-inizjattivi minn isfel għal fuq li jirrikjedu aċċess. Ma hemmx fis-seħħ mekkaniżmi biex jiġi indirizzat dan in-nuqqas ta’ konnessjoni. Dan għandu jiġi indirizzat bl-istabbiliment ta’ Forum dwar il-Finanzjament għall-Klima inklużiv fil-livell tal-UE.

1.4

Il-KESE qed jipproponi Forum dwar il-Finanzjament għall-Klima li jindirizza l-kwistjonijiet ewlenin, billi jlaqqa’ flimkien il-partijiet ikkonċernati ewlenin biex jidentifikaw l-ostakoli, ifasslu soluzzjonijiet, u jidentifikaw l-aktar mekkaniżmi effiċjenti għal distribuzzjoni mtejba tal-finanzjament, inkluż tip ta’ servizz ta’ tqabbil li jgħaqqad proġetti u sorsi xierqa ta’ finanzjament għall-klima ma’ xulxin.

1.5

Jeħtieġ li jinħoloq (imbagħad jiġi kkomunikat b’mod effettiv) mekkaniżmu sabiex jintlaħqu l-inizjattivi li jirrikjedu somom iżgħar, li jinkludi: — proċess simplifikat ta’ applikazzjoni — rekwiżiti simplifikati ta’ rapportar — finanzjament simetriku — għajnuniet għall-proġetti fl-istadju tat-tfassil, preapplikazzjoni għall-finanzjament — għajnuniet għall-bini tal-kapaċità, netwerking, l-iskambju u l-iżvilupp ta’ pjattaforma fil-livell lokali, reġjonali, nazzjonali u Ewropew.

1.6

Fokus fuq il-finanzjament għall-klima ma għandux iwassal għall-esklużjoni ta’ finanzjament responsabbli f’oqsma oħra. Il-finanzjament kollu għandu jkun reżistenti għat-tibdil fil-klima biex jiggarantixxi li kwalunkwe fond u finanzjament lil hinn minn finanzjament għall-klima speċifikat ma jkunx qed jaħdem kontra l-impenji u l-miri fir-rigward tal-klima. Dan jeħtieġ li jiġi rrispettat fil-kuntest tal-Artikolu 2.1c tal-Ftehim ta’ Pariġi, sabiex il-flussi ta’ finanzjament eżistenti jkunu konsistenti ma’ perkors lejn emissjonijiet baxxi ta’ gass serra u żvilupp reżiljenti għat-tibdil fil-klima.

1.7

Jeħtieġ li jiġi żviluppat sett ta’ miżuri, bi strateġija ta’ komunikazzjoni ċara, li jagħti s-setgħa lil atturi mhux statali fil-livelli kollha biex jifhmu u jkunu kapaċi jaċċessaw il-finanzjament għall-klima. Is-sett ta’ miżuri għandu jagħmilha faċli għall-iżviluppaturi tal-proġetti biex ifasslu proġetti li se jikkontribwixxu għal ekonomija b’livell baxx ta’ karbonju u reżiljenti għat-tibdil fil-klima.

2.   Introduzzjoni

2.1

Din l-Opinjoni tibni fuq l-Opinjonijiet preċedenti tal-KESE dwar “Koalizzjoni biex jiġu ssodisfati l-impenji tal-Ftehim ta’ Pariġi” (1) u dwar “Il-promozzjoni ta’ azzjonijiet klimatiċi minn atturi mhux statali” (2) kif ukoll fuq l-istudju riċenti tal-KESE (3) li enfasizzaw l-ostakoli li jxekklu l-involviment aktar b’saħħtu ta’ atturi mhux statali fl-azzjoni klimatika.

2.2

Fl-2018, il-KESE appella għal “Djalogu Ewropew dwar Azzjoni Klimatika Mhux Statali” (ED-NSCA) sabiex isaħħaħ u jżid il-kamp ta’ applikazzjoni u l-iskala tal-azzjoni klimatika mhux statali bbażata fl-Ewropa. Huwa sostna li l-għan tad-djalogu ma għandux ikun biss li jixħet dawl fuq u juri l-azzjonijiet, iżda wkoll li jirrispondi għall-ħtiġijiet tal-atturi mhux statali billi jispira sħubijiet ġodda fost atturi statali u mhux statali; jiffaċilita t-tagħlim bejn il-pari, it-taħriġ u l-kondiviżjoni tal-pariri fost l-atturi mhux statali; iżid il-finanzjament disponibbli u jiffaċilita l-aċċess għalih.

2.2.1

It-terminu “atturi mhux statali” jirreferi għal atturi li mhumiex Parti għall-Konvenzjoni Qafas tan-Nazzjonijiet Uniti dwar it-Tibdil fil-Klima (UNFCCC). Dan il-fehim wiesa’ jinkludi diversi tipi ta’ negozji, inklużi l-intrapriżi ż-żgħar, ta’ daqs medju u mikro; l-investituri; il-kooperattivi; il-bliet u r-reġjuni, it-trejdjunjins; il-komunitajiet u l-gruppi taċ-ċittadini; l-organizzazjonijiet ibbażati fuq it-twemmin reliġjuż, gruppi ta’ żgħażagħ, u organizzazzjonijiet oħra mhux governattivi.

2.2.2

Il-proċess propost tad-Djalogu Ewropew dwar Azzjoni Klimatika Mhux Statali għandu jappoġġja l-aċċess għall-finanzjament għal azzjonijiet mhux statali. Dan għandu jinvolvi: — l-immappjar ta’ opportunitajiet ta’ finanzjament; — pariri dwar pjani li jistgħu jiġu ffinanzjati; — ħarsa lejn kif il-katina tal-valur finanzjarju eżistenti (kemm pubblika kif ukoll privata) qed tipprovdi finanzjament għall-investimenti klimatiċi li l-atturi mhux statali għandhom l-għan li jagħmlu; — l-analiżi tal-possibbiltajiet għal distribuzzjoni effettiva tal-fondi/finanzjament lil proġetti fuq skala iżgħar li jkollhom il-potenzjal li jkunu trasformattivi; — l-analiżi tad-djalogu attwali u tal-proċeduri ta’ konsultazzjoni ma’ atturi mhux statali, bil-ħsieb tal-istabbiliment ta’ tekniki ġodda u tal-aħjar prattika sabiex jissaħħaħ l-użu ta’ fondi Ewropej u internazzjonali eżistenti; — talba li l-Qafas Finanzjarju Pluriennali tal-UE li ġej jaqdi l-ambizzjonijiet ogħla tal-atturi mhux statali b’rabta mal-klima, u biex azzjonijiethom jiġu inċentivizzati; — l-esplorazzjoni ta’ finanzjament innovattiv (bejn il-pari, kollettiv, mikro, bonds ekoloġiċi, eċċ.).

2.3

Il-Finanzjament għall-Klima jista’ jiġi interpretat b’ħafna modi iżda l-Konvenzjoni Qafas tan-Nazzjonijiet Uniti dwar it-Tibdil fil-Klima, (il-UNFCCC), il-kumitat permanenti dwar il-finanzjament jiddefinih bħala “finanzjament li għandu l-għan li jnaqqas l-emissjonijiet, u jtejjeb il-bjar ta’ gassijiet serra u għandu l-għan li jnaqqas il-vulnerabbiltà ta’, u jżomm u jżid ir-reżiljenza tas-sistemi umani u ekoloġiċi għall-impatti negattivi tat-tibdil fil-klima”.

2.4

Din l-Opinjoni teżamina l-Finanzjament għall-Klima fir-rigward tal-Istati Membri tal-UE u dawk li mhumiex partijiet għall-UNFCCC fi ħdan dawk il-pajjiżi, li jippermetti lill-OSĊ, il-muniċipalitajiet u l-gvern lokali aċċess għall-istrumenti finanzjarji meħtieġa sabiex jassistu fit-tfassil u l-implimentazzjoni ta’ proġetti, inizjattivi u attivitajiet li jikkontribwixxu għat-tnaqqis tal-emissjonijiet, u jagħmlu l-komunitajiet reżistenti għat-tibdil fil-klima.

2.5

Huwa importanti li din l-Opinjoni titqies fil-kuntest tal-Ġustizzja Klimatika (4) bħala mezz sabiex jiġi żgurat li l-ispejjeż tal-azzjoni klimatika ma jitpoġġewx b’mod sproporzjonat fuq l-ifqar u l-aktar vulnerabbli fis-soċjetà.

2.6

Il-finanzjament tal-ewwel passi fi tranżizzjoni għal ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju u kemm għall-adattament kif ukoll għall-mitigazzjoni huwa kritiku sabiex tiġi żgurata tranżizzjoni ġusta, u biex jiġu aċċellerati l-azzjonijiet fil-livell lokali.

2.7

Għal mikroproġetti u proġetti żgħar, l-aċċess għal ammonti minn EUR 2 000 sa EUR 250 000 jista’ jkun diffiċli. Huma meħtieġa mekkaniżmi effiċjenti sabiex jiġi żgurat li azzjonijiet fuq skala iżgħar mmexxija mill-komunità ma jiġux esklużi mill-potenzjal trasformattiv tal-finanzjament għall-klima.

2.8

L-UE, matul l-aħħar deċennju, żviluppat b’suċċess firxa ta’ mekkaniżmi ta’ finanzjament adattati għal dawn il-ħtiġijiet – ll-programm EIDHR għad-Demokrazija u d-Drittijiet tal-Bniedem, il-programm tal-Alleanza Globali Kontra t-Tibdil fil-Klima (GCCA), l-istrumenti finanzjarji ta’ Kofinanzjament tal-NGOs u Kooperazzjoni Deċentralizzata – li jistgħu jispiraw l-iżvilupp ta’ strumenti xierqa għat-tibdil fil-klima.

3.   Problemi identifikati

Kuntest

3.1

Il-KESE huwa impenjat bis-sħiħ fil-qafas tal-programm tal-Iżvilupp Sostenibbli 2030 stabbilit min-Nazzjonijiet Uniti u mill-Ftehim ta’ Pariġi. Madankollu, it-trajettorja li ninsabu fuqha tippermetti li nillimitaw bl-aħjar mod iż-żieda fit-temperatura sa 3 oC jew aktar, ferm lil hinn minn dik prevista fil-Ftehim ta’ Pariġi. Iċ-ċaqliqa lejn is-sostenibbiltà ser teħtieġ sforzi kbar u investiment sinifikanti. L-investiment totali medju annwali ta’ mitigazzjoni relatat mal-enerġija għall-perjodu 2015–2050 f’perkorsi li jillimitaw it-tisħin għal 1,5 oC huwa stmat għal madwar USD 900 biljun skont ir-rapport speċjali tal-IPCC dwar l-impatti tat-tisħin globali ta’ 1,5 oC ’il fuq mil-livelli preindustrijali.

3.2

Għalkemm l-investiment meħtieġ biex jiġi indirizzat it-tibdil fil-klima huwa kbir, mhuwiex kbir daqs l-investiment meħtieġ biex jiġi salvat minn kollass is-settur finanzjarju f’dawn l-aħħar snin. F’dik l-okkażjoni kienu mobilizzati investimenti ta’ EUR 2,5 triljun. Il-kollass potenzjali tal-ekosistemi li jsostnuna għandu, tal-anqas, jiġġustifika rispons ugwali.

3.3

Spiss wisq, id-diskussjoni dwar il-finanzjament għall-klima tikkonċentra fuq il-ħolqien ta’ linji ta’ finanzjament espliċiti ġodda filwaqt li l-Ftehim ta’ Pariġi jitlob li l-flussi finanzjarji kollha jkunu konsistenti ma’ perkors lejn emissjonijiet baxxi ta’ gass serra u l-iżvilupp reżiljenti għat-tibdil fil-klima.

3.4

Is-Sħubija ta’ Marrakech u l-Aġenda għal Azzjoni Klimatika Globali huma opportunitajiet għall-involviment ta’ atturi mhux statali fil-proċess formali tal-UNFCCC. Il-qbid tal-azzjonijiet fi ħdan l-UE, u l-finanzjament tal-azzjonijiet sabiex jiġu mmassimizzati l-impatti potenzjali tagħhom mhuwiex fokus fit-tfassil tal-pakketti ta’ finanzjament.

3.5

Minkejja li nkiseb progress fil-finanzjament tal-ġlieda kontra t-tisħin globali u l-effetti tiegħu, dan mhuwiex biżżejjed. L-aħħar rapport tal-Grupp Intergovernattiv ta' Esperti dwar it-Tibdil fil-Klima jiddikjara (5) b’mod ċar li ninsabu f’perjodu kritiku, b’azzjonijiet radikali meħtieġa fl-għaxar snin li ġejjin sabiex l-impatti jiġu limitati għal livelli maniġġabbli. Trid tingħata prijorità politika lil finanzjament u lil ekonomija sostenibbli, b’mod partikolari permezz ta’ leġislazzjoni ċara, stabbli u bbażata fuq l-inċentivi.

3.6

Mhuwiex suffiċjenti li jiġi allokat perċentwal stabbilit ta’ baġit għall-finanzjament għall-klima jekk parti oħra tal-baġit tintefaq fuq attivitajiet ta’ ħsara għall-klima. L-infiq kollu jeħtieġ li jiġi kkunsidrat f’termini tal-impatt tiegħu fuq il-klima. Dokument ta' ħidma tal-Fond Monetarju Internazzjonali jqis li s-sussidji diretti u indiretti li jingħataw globalment għall-karburanti fossili jammontaw għal USD 53 triljun fis-sena li jfisser iktar minn USD 15-il biljun kuljum. Anki bl-ammont ta' USD 100 biljun fis-sena, previst taħt il-Fond Ekoloġiku għall-Klima, l-impatt negattiv ta' dawn is-sussidji ma jkunx ikkumpensat.

3.7

It-tranżizzjoni tal-enerġija mhix se tiġi implimentata b’suċċess fil-ħin u f’konformità mal-impenji Ewropej skont il-Ftehim ta’ Pariġi, jekk il-kwistjoni tal-faqar enerġetiku tkun politikament traskurata. Tqassim ġust tal-ispejjeż u l-benefiċċji kemm finanzjarji kif ukoll soċjali assoċjati mat-tranżizzjoni tal-enerġija sostenibbli tal-Ewropa fost il-livelli kollha tal-gvern u l-atturi tas-suq, inklużi ċ-ċittadini, huwa meħtieġ. L-istudju xjentifiku Heat Roadmap Europe (6) juri li l-Ewropa hija kapaċi tnaqqas l-emissjonijiet tal-gassijiet serra tagħha b’86 % fl-2050 b'paragun mal-1990 b’teknoloġiji eżistenti b’mod affordabbli u kosteffikaċi.

3.8

Ir-riċerka għal din l-opinjoni ssottolinjat in-nuqqas ta’ informazzjoni dwar l-immappjar tal-flussi ta’ finanzjament iddedikat għall-klima fi ħdan l-Istati Membri. Huwa diffiċli tivvaluta jekk il-fondi humiex qegħdin jinqasmu f’somom ta’ flus iżgħar aċċessibbli jew x’inhu l-effett trasformattiv tal-finanzjament. Dan in-nuqqas ta’ monitoraġġ u rappurtar iżid l-ambigwità madwar il-problema perċepita, u jxekkel l-iżvilupp tal-aktar soluzzjonijiet effettivi.

Aċċess għal negozju u l-SMEs

3.9

L-aċċess għall-fondi jibqa’ sfida ewlenija għat-tipi kollha ta’ atturi mhux statali, inklużi d-diversi sfidi li jiffaċċjaw l-SMEs u negozji akbar. Din l-isfida ma tinvolvix biss id-disponibbiltà ta’ aktar fondi u ta’ fondi addizzjonali, iżda wkoll iċ-ċarezza tal-mekkaniżmi eżistenti ta’ finanzjament.

3.10

Barra minn hekk, hemm ukoll diffikultà fid-definizzjoni dwar x’jikkostitwixxi “investiment ekoloġiku”. L-investituri huma primarjament iffukati fuq ir-riskju u r-ritorn, u huwa diffiċli għalihom li jivvalutaw l-impatt potenzjali fuq il-klima ta’ proġett propost, u jkejlu l-possibilitajiet ta’ suċċess tiegħu. Selliefa privati se jsibuha bi tqila biex jiffinanzjaw proġett mingħajr fehim ċar tar-riskji tal-investiment kif ukoll il-mekkaniżmi li jtaffu r-riskju – fi kliem ieħor mingħajr garanziji.

Aċċess għall-gvernijiet lokali u reġjonali

3.11

Għall-gvernijiet sottonazzjonali, fatturi li jillimitaw l-aċċess tagħhom għall-finanzjament jinkludu: klassifikazzjonijiet tal-kreditu baxxi; kapaċità limitata biex jiġi mobilizzat il-finanzjament privat minħabba d-daqs insuffiċjenti tas-suq ta’ investiment f’infrastruttura b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju u profili mhux attraenti tar-riskji u tal-gwadanji; u limiti sovrani stabbiliti mill-gvernijiet nazzjonali dwar kemm jew jekk gvern sottonazzjonali jista’ jissellef mis-settur privat.

Aċċess għal inizjattivi komunitarji

3.12

Bħalissa fl-Ewropa hemm bosta eluf ta’ inizjattivi fil-livell lokali dwar it-tibdil fil-klima u s-sostenibbiltà. Dawn l-inizjattivi għandhom kontribut sinifikanti x’jagħtu għall-għanijiet tal-UE dwar il-klima, l-enerġija u s-sostenibbiltà iżda jiddependu prinċipalment mill-voluntiera u ostakolu ewlieni għall-iżvilupp u l-espansjoni tagħhom huwa n-nuqqas ta’ finanzjament u appoġġ professjonali. Ħafna drabi, huma meħtieġa riżorsi modesti ħafna, li mingħajrhom l-inizjattivi jitħabtu biex jimxu ’l quddiem u jniedu proġetti. Il-potenzjal trasformattiv ta’ dawn l-inizjattivi mhux qed jiġi sfruttat.

3.13

F’ħafna każijiet, l-inizjattivi fil-livell lokali jsibuha diffiċli biex jaċċessaw is-sorsi ta’ finanzjament konvenzjonali. Ta’ spiss, l-ammont minimu ta’ finanzjament meħtieġ biex issir applikazzjoni għalih huwa għoli wisq, u ħafna aktar mill-ħtiġijiet jew il-kapaċità ta’ ġestjoni ta’ inizjattivi lokali fuq skala żgħira. Ir-rekwiżiti ta’ kofinanzjament joħolqu ostakoli addizzjonali.

3.14

Ir-rekwiżiti ta’ finanzjament simmetriku, il-burokrazija eċċessiva u l-proċessi kkumplikati huma parti mill-problemi identifikati mill-gruppi iżgħar sabiex jaċċessaw il-finanzjament. Għalkemm dawn it-tipi ta’ proġetti/inizjattivi huma individwalment żgħar, l-effett kumulattiv tagħhom jista’ jkun kbir. Hemm ukoll bosta benefiċċji u vantaġġi indiretti lokali addizzjonali meta programmi żgħar ibbażati fil-komunità jiġu appoġġjati b’finanzjament adegwat.

3.15

Il-biċċa l-kbira tal-finanzjament, jekk mhux kollu, huwa orjentat lejn il-proġetti u ma jindirizzax il-ħtieġa li r-riżorsi jappoġġjaw il-proċessi f’livelli differenti, mill-organizzazzjoni tal-komunità u l-bini tal-kapaċità fil-livell lokali, san-netwerking, l-iskambju u l-iżvilupp tal-pjattaformi fil-livell reġjonali, nazzjonali u Ewropew. Appoġġ ta’ finanzjament f’dan il-qasam jista’ jgħin ħafna biex iħaffef il-livell ta’ involviment taċ-ċittadini u tal-komunità dwar l-azzjoni klimatika u jgħin ukoll biex jiġi żgurat li jkun hemm biżżejjed organizzazzjoni u kollaborazzjoni biex ikunu appoġġjati negozji li qed jespandu u jikkontribwixxu għall-iżvilupp tal-politika.

Aċċess għall-Finanzjament għall-Innovazzjoni

3.16

L-intraprendituri fi stadju bikri wkoll jiffaċċjaw bosta sfidi fl-aċċess għall-finanzi, in-nuqqas ta’ għarfien u esperjenza, l-aċċess għas-swieq u l-iskalar lil hinn mill-fażi tal-bidu. Il-finanzjament tal-innovazzjoni huwa parti kritika tas-soluzzjoni għall-kriżi klimatika, iżda huwa daqstant ieħor importanti li wieħed ikun innovattiv fil-mekkaniżmi ta’ finanzjament u t-twettiq tagħhom. Inizjattivi bħal Climate-KKI tal-EIT għandhom l-għan li jindirizzaw dawn l-isfidi permezz tal-integrazzjoni tal-klima fis-swieq finanzjarji, id-demokratizzazzjoni ta’ informazzjoni dwar ir-riskju klimatiku u l-appoġġ ta’ investimenti f’negozji ġodda innovattivi.

4.   Is-soluzzjonijiet proposti

4.1

Il-KESE jipproponi li jiġi stabbilit tip ta’ Forum dwar il-Finanzjament għall-Klima fil-livell tal-UE b’netwerk deċentralizzat. Dan iġib flimkien il-partijiet kollha rilevanti u jiffaċilita reazzjoni kkoordinata għall-problemi identifikati hawnhekk. Ikun intermedjarju għall-iżvilupp tal-mekkaniżmi meħtieġa, kif identifikati f’din l-Opinjoni.

4.2

Funzjoni tal-Forum dwar il-Finanzjament għall-Klima jeħtieġ li tkun pjattaforma ta’ djalogu li tgħin biex tikkollega soluzzjonijiet partikolarment promettenti u effettivi mhux statali għal investituri privati u istituzzjonali. Barra minn hekk, enfasi qawwija fuq il-potenzjal għaż-żieda u għar-replikazzjoni hija meħtieġa fl-Istati Membri kollha tal-UE u lil hinn, sabiex jiġi mmassimizzat l-impatt. Il-KESE, bin-netwerk tiegħu ta’ gruppi tas-soċjetà ċivili organizzata madwar l-Ewropa, qiegħed f’pożizzjoni b’saħħitha biex ikun parti minn Forum dwar il-Finanzjament għall-Klima, bħala vuċi li tista’ tirrappreżenta l-kwistjonijiet fil-livell lokali biex jiġi aċċessat il-finanzjament.

4.3

Il-komunikazzjoni effettiva se tkun parti essenzjali ta’ kull strateġija ta’ suċċess biex jiġu indirizzati l-problemi fil-finanzjament għall-klima. Il-komunikazzjoni jeħtieġ li tivvjaġġa fid-direzzjonijiet kollha, li tidentifika b’mod ċar l-udjenza u tikkomunika, f’lingwaġġ effettiv, preċiż u xieraq, l-opportunitajiet u l-aċċessibbiltà ta’ għażliet finanzjarji.

4.4

Il-Kummissjoni Ewropea u istituzzjonijiet oħra tal-UE jeħtieġ li jiżviluppaw dokumenti ta’ gwida għall-atturi mhux statali biex jagħmlu użu mill-mekkaniżmi ta’ finanzjament eżistenti. Hemm bżonn ta’ sistema li tidentifika, tanalizza, tissintetizza u xxerred informazzjoni dwar il-varjetà tas-sorsi ta’ finanzjament disponibbli għall-azzjoni klimatika minn atturi mhux statali. Din tista’ tibni fuq il-ħidma li qed issir mill-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni, li qed jidentifika l-passi biex jiżviluppa sett ta’ għodod li jinkludi informazzjoni li tinftiehem faċilment għall-awtoritajiet lokali u reġjonali dwar il-fondi u l-finanzjament disponibbli għal azzjoni klimatika.

4.5

Huwa meħtieġ mekkaniżmu ta' monitoraġġ biex joħloq immappjar ċar dwar il-flussi ta’ finanzjament għall-klima, li jgħin biex jiġu identifikati l-ostakoli u jiffoka fuq is-soluzzjonijiet prattiċi sabiex jitneħħew dawk l-ostakoli. Dan huwa l-ewwel pass urġenti. Proċess ta’ mmappjar ikun ukoll pass kritiku sabiex jiġu mifhuma l-ostakoli għall-aċċess għal atturi mhux statali fuq skala żgħira. L-immappjar tal-finanzjament jgħin ukoll sabiex jiġu identifikati l-lakuni fil-qbid tal-azzjonijiet klimatiċi pożittivi li għandhom ikunu parti mill-proċess tal-Aġenda għal Azzjoni Klimatika Globali.

4.6

Il-KESE jitlob lill-UE biex tkun minn ta’ quddiem biex tipprovdi mudell dwar kif għandu jinqabad il-kontribut tal-atturi mhux statali sabiex jintlaħqu l-għanijiet klimatiċi. L-atturi klimatiċi mhux statali Ewropej – speċjalment dawk iżgħar – jistennew għajnuna mill-istituzzjonijiet Ewropej sabiex jimmobilizzaw il-fondi ddedikati għall-klima, u biex jiksbu aċċess aħjar għall-finanzjament permezz ta’ rappurtar u proċeduri aktar sempliċi. Dan jiffaċilita l-qbid ta’ bosta azzjonijiet li ma jiġux rikonoxxuti fil-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima. Pereżempju, proġetti taħt ċertu limitu finanzjarju, bħal EUR 50 000, jista’ jkollhom applikazzjoni ta’ paġna waħda semplifikata u formola ta’ rappurtar ta’ paġna waħda.

4.7

Hemm bżonn ta’ finanzjament addizzjonali fil-forma ta’ għotjiet fuq skala żgħira, bi proċeduri semplifikati ta’ applikazzjoni u rappurtar, immirati speċifikament għall-azzjoni bażika fil-livell lokali dwar it-tibdil fil-klima u s-sostenibbiltà, u mingħajr rati ta’ kofinanzjament projbittivi. Jistgħu jitfasslu mekkaniżmi li jippermettu l-proġetti jingħaqdu flimkien sabiex jittejjeb l-impatt tal-finanzjament, u biex jiffaċilitaw l-aċċess. Dawn l-għodod jeħtieġ jiġu żviluppati b’mod urġenti.

4.8

Għandu jiġi żviluppat mekkaniżmu ta’ appoġġ li jippermetti l-proġetti jużaw l-għarfien espert fil-preapplikazzjoni għall-istadju ta' finanzjament, sabiex il-proġetti jiġu mfassla b’mod effettiv u ppreżentati b’mod xieraq.

4.9

Fil-livell tal-UE hemm bżonn li tiġi żviluppata riflessjoni ġenerali dwar il-mekkaniżmi ta’ finanzjament innovattivi. L-atturi mhux statali għandhom ikunu involuti f’din id-diskussjoni mill-bidu sabiex ikunu żgurati s-sempliċità u ċ-ċarezza tal-kriterji tal-allokazzjoni.

4.10

B’mod ġenerali, għandha tiġi stabbilita kooperazzjoni aktar mill-qrib bejn il-fondi u l-programmi finanzjarji stabbiliti għall-klima u s-sostenibbiltà u n-netwerks tal-atturi mhux statali. Din hija kwistjoni ta’ kondiviżjoni tal-għarfien, komunikazzjoni u djalogu. Forum dwar il-Finanzjament għall-Klima jista’ jiffaċilita dan.

4.11

Il-miżuri finanzjarji jistgħu jinċentivaw ukoll azzjoni mhux statali, jew imġiba favur l-ambjent minn atturi mhux statali. Pereżempju, it-tnaqqis tat-taxxa fil-livell nazzjonali jista’ jgħin il-produzzjoni b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju u jistimula l-parteċipazzjoni minn atturi mhux statali fl-azzjoni klimatika.

4.12

Fit-tfassil tal-Qafas Finanzjarju Pluriennali l-ġdid tal-UE, jista’ jkun hemm opportunitajiet sabiex l-azzjoni klimatika mhux statali minn isfel għal fuq tkun tista’ twettaq b’mod effiċjenti l-impenji klimatiċi tal-UE skont il-Ftehim ta’ Pariġi. F’dan ir-rigward, il-KESE jitlob għal żieda ta’ mill-anqas 40 % fl-infiq tal-UE li jikkontribwixxi għall-għanijiet klimatiċi (7). It-tieni nett, il-KESE jitlob għat-tneħħija rapida tas-sussidji għall-fjuwils fossili u l-ebda (ko-) finanzjament dirett jew indirett ta’ kwalunkwe enerġija bbażata fuq fossili permezz tal-fondi Ewropej.

4.13

Trid tiġi żviluppata għodda li tqis l-effetti fuq il-klima sabiex ikun żgurat li kwalunkwe nefqa pubblika ma tkunx qiegħda taħdem sabiex tappoġġja attivitajiet li jaggravaw il-kriżi klimatika. Dan għandu japplika wkoll għall-programmi ta’ finanzjament privati. L-allokazzjoni ta’ fondi speċifiċi għall-finanzjament għall-klima ma għandux ifisser li l-partijiet l-oħra ta’ baġit jew ta’ finanzjament jiġu allokati għal attivitajiet li jkunu qed jaħdmu kontra l-għanijiet klimatiċi. L-għan stabbilit fl-Artikolu 2.1c tal-Ftehim ta’ Pariġi għandu jiġi ssodisfat.

4.14

L-istrument finanzjarju prinċipali tal-UE sabiex jappoġġja l-iżvilupp lokali minn isfel għal fuq huwa l-approċċ ta’ Żvilupp Lokali Mmexxi mill-Komunità (CLLD). Dan qiegħed f’pożizzjoni ideali sabiex jappoġġja dawn l-inizjattivi minn isfel għal fuq, billi joffri l-potenzjal li jiġu pprovduti għotjiet u għajnuniet li jkunu mfassla skont iċ-ċirkustanzi lokali. F’Diċembru 2017, il-KESE adotta Opinjoni dwar “Il-vantaġġi ta’ approċċ ta’ Żvilupp Lokali Mmexxi mill-Komunità (CLLD) għal żvilupp integrat lokali u rurali” (8) li ħeġġeġ lill-Kummissjoni Ewropea biex tesplora u tanalizza bir-reqqa l-opportunitajiet biex jinħoloq fond ta’ riżerva għas-CLLD fil-livell tal-UE. Irrispettivament minn dan, huwa rrakkomanda lill-Kummissjoni Ewropea tiżgura li l-Istati Membri kollha jkollhom fond nazzjonali għas-CLLD b’kontribuzzjonijiet mill-erba’ Fondi SIE kollha (il-FAEŻR, il-FEŻR, il-FSE u l-FEMS). Din l-istruttura tas-CLLD tista’ tkun waħda mill-intermedjarji użati biex jappoġġjaw proġetti mikro u żgħar imsemmija f’2.7.

4.15

Biex il-katina tal-valur finanzjarju ssir aktar sostenibbli b’mod ġenerali, il-KESE jappoġġja l-pjan direzzjonali tal-Kummissjoni dwar il-finanzjament tat-tkabbir sostenibbli (9) li kien adottat f’Marzu 2018. Il-KESE għamel rakkomandazzjonijiet konkreti għal dan il-Pjan ta’ Azzjoni fl-Opinjonijiet rispettivi tiegħu (10).

---

(1)  Opinjoni tal-KESE dwar il-Koalizzjoni sabiex jiġu ssodisfati l-impenji tal-Ftehim ta' Pariġi (ĠU C 389, 21.10.2016, p. 20).

(2)  Opinjoni tal-KESE dwar Il-promozzjoni ta’ azzjonijiet klimatiċi minn atturi mhux statali (ĠU C 227, 28.6.2018, p. 35).

(3)  Studju tal-KESE dwar Sett ta’ għodod għal sħubijiet bejn bosta partijiet interessati dwar kwistjonijiet relatati mal-klima – Qafas ta’ politika biex jiġu stimulati azzjonijiet klimatiċi minn isfel għal fuq.

(4)  Opinjoni tal-KESE dwar Il-ġustizzja klimatika (ĠU C 81, 2.3.2018, p. 22).

(5)  Rapport speċjali tal-IPCC dwar l-impatti tat-tisħin globali ta’ 1,5 oC ’il fuq mil-livelli preindustrijali (Ottubru 2018)

(6)  Il-programm‘Orizzont 2020’ għar-riċerka u l-innovazzjoni taħt il-ftehim ta’ għotja Nru 695989 – Heat Roadmap Europe.

(7)  Opinjoni tal-KESE dwar Il-Patt Ewropew dwar il-Finanzjament għall-Klima (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 8).

(8)  Opinjoni tal-KESE dwar Il-vantaġġi ta’ approċċ ta’ Żvilupp Lokali Mmexxi mill-Komunità (CLLD) għal żvilupp integrat lokali u rurali (ĠU C 129, 11.4.2018, p. 36).

(9)  Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill Ewropew, lill-Kunsill, lill-Bank Ċentrali Ewropew, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni — Pjan ta' Azzjoni: Il-Finanzjament tat-Tkabbir Sostenibbli.

(10)  Opinjonijiet tal-KESE dwar Pjan ta’ Azzjoni dwar il-Finanzi Sostenibbli (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 73), Finanzjament sostenibbli: tassonomija u parametri referenzjarji (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 103) u L-obbligi tal-investituri istituzzjonali u tal-maniġers tal-assi rigward is-sostenibbiltà (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 97).

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Is-sitwazzjoni ta’ nisa Rom”

(Opinjoni esploratorja mitluba mill-Parlament Ewropew)

(2019/C 110/04)

Relatur:

Ákos TOPOLÁNSZKY

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 30/05/2018
Bażi legali	Artikolu 304(1) tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adottata fis-sezzjoni	7.11.2018
Adottata fil-plenarja	12.12.2018
Sessjoni plenarja Nru	539
Riżultat (favur/kontra/astensjonijiet)	196/2/5

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1

Ħafna nisa (u bniet) Rom jiffaċċjaw diskriminazzjoni multipla f’setturi differenti, li żżommhom f’sitwazzjoni fejn ma tantx jistgħu jeżerċitaw drittijiethom. In-nisa Rom jiffurmaw l-aktar grupp ta’ minoranza vulnerabbli fl-UE. Huwa dmir u obbligu importanti ħafna għad-demokraziji Ewropej li din is-sitwazzjoni tintemm.

1.2

Il-KESE jirringrazzja l-ammont kbir ta’ nisa Rom għad-determinazzjoni tagħhom, f’dan il-mument jew fl-imgħoddi, biex jiġġieldu b’kuraġġ kontra l-istrutturi diskriminatorji u l-vjolenza istituzzjonali fl-interess tal-koeżistenza bil-libertà kollha f’Ewropa mingħajr diskriminazzjoni.

1.3

Jeħtieġ li tintemm mingħajr dewmien l-edukazzjoni segregata, li l-livell baxx huwa preċiżament marbut mad-diskriminazzjoni li tikkaratterizzah, filwaqt li jiġi żgurat li l-bniet Rom ikollhom ukoll aċċess għall-elementi kollha ta’ edukazzjoni pubblika ta’ kwalità. Id-dispożizzjonijiet relatati mal-iskejjel speċjalizzati u mal-proċeduri ta’ orjentazzjoni għandhom ikunu soġġetti għal reviżjoni stretta mill-aktar fis possibbli.

1.4

Il-KESE jistenna li l-Istati Membri jagħtu prijorità biex jitneħħew il-prattiki tas-saħħa li jiksru l-istandards tas-servizzi li jissodisfaw rekwiżiti etiċi raġonevoli u leġislazzjoni relatata, u li jikkriminalizzaw l-prattiki illegali bħall-isterilizzazzjoni furzata, ir-rifjut ta’ kura tas-saħħa minħabba l-etniċità jew il-provvista ta’ servizzi ta’ kwalità aktar baxxa.

1.5

Jeħtieġ li l-Istati Membri jneħħu minnufih l-forom u l-metodi tax-xogħol diskriminatorji u fl-istess ħin jimplimentaw politiki li huma mfassla biex iżidu l-opportunitajiet tan-nisa Rom li jsibu impjieg.

1.6

Huwa importanti li jiġi defeinit, adottat u rispettat bħala dritt fundamentali, jekk ikun il-każ billi dan jitnaqqax fil-kostituzzjoni tal-Istati Membri, standard minimu aċċettabbli għall-akkomodazzjoni u s-servizzi pubbliċi.

1.7

Jeħtieġ li naġixxu b’determinazzjoni u mingħajr diskriminazzjoni kontra l-forom kollha ta’ traffikar tal-bniedem u ta’ delitti ta’ mibegħda li tagħhom huma vittmi r-Rom, u b’mod aktar speċifiku, in-nisa ta’ din il-komunità.

1.8

In-nisa Rom għandhom ftit opportunitajiet li jiżviluppaw u jevalwaw il-politiki li jistgħu jinfluwenzaw id-destin tagħhom stess. Il-parteċipazzjoni tagħhom fi programmi bħal dawn għandha tkun żgurata b’mod adegwat.

1.9

Kuntrarjament għal dak li jsir attwalment fil-biċċa l-kbira tal-Istati Membri, għandha tingħata attenzjoni speċjali għat-tħassib u l-interessi tan-nisa Rom fl-istrateġiji Ewropej u nazzjonali ta’ rkupru ta’ wara l-2020.

2.   Is-sitwazzjoni tan-nisa Rom fl-Unjoni Ewropea

2.1

Ħafna nisa (u bniet) Rom jiffaċċjaw diskriminazzjoni multipla f’setturi differenti, li żżommhom f’sitwazzjoni fejn ma tantx jistgħu jeżerċitaw drittijiethom. In-nisa Rom jiffurmaw l-aktar grupp ta’ minoranza vulnerabbli fl-UE. Din is-sitwazzjoni għandha titqies bħala ksur sistemiku għad-demokrazija, għall-istat tad-dritt u għad-drittijiet fundamentali, u ddgħajjef serjament l-idea Ewropea bbażata fuq il-valuri stabbiliti fl-Artikolu 2 tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea (1) kif ukoll fil-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (2). Ftit li xejn sar progress f’dan il-qasam f’dawn l-aħħar snin.

2.2

Minkejja n-nuqqas ta’ data diżaggregata skont l-etniċità u l-ġeneru fil-biċċa l-kbira tal-Istati Membri, l-Aġenzija tal-Unjoni Ewropea għad-Drittijiet Fundamentali tagħti stampa preċiża tas-sitwazzjoni żvantaġġata li jinsabu fiha n-nisa Rom (prinċipalment fil-kuntest tal-istħarriġ EU-MIDIS II (3)). Jidher li, fis-setturi kollha tas-soċjetà, in-nisa Rom huma żvantaġġati mhux biss meta mqabbla mal-popolazzjoni ġenerali, iżda wkoll meta mqabbla mal-irġiel tal-komunitajiet tagħhom stess.

2.3

Il-KESE jemmen li s-saħħa tal-ideal Ewropew imsemmi qabel tirrifletti sa fejn l-aktar dgħajfa fost iċ-ċittadini tal-UE jistgħu jibbenefikaw minnu. Huwa għalhekk li l-adozzjoni tal-miżuri meħtieġa biex titjieb is-sitwazzjoni tan-nisa u tal-bniet Rom u tiġi promossa l-awtonomizzazzjoni mhijiex biss obbligu għall-istituzzjonijiet u l-Istati Membri tal-UE, iżda tikkostitwixxi wkoll test għall-kwalità tal-organizzazzjoni demokratika tagħhom u l-maturità tal-istat ta’ dritt tagħhom.

3.   Kummenti ġenerali

3.1

L-Artikolu 2 tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea jsemmi l-ugwaljanza u r-rispett tad-drittijiet tal-bniedem, inklużi d-drittijiet ta’ persuni li jagħmlu parti minn minoranzi fost il-valuri ewlenin li jsostnu l-idea Ewropea. Dawn id-drittijiet jistgħu biss jiġu implimentati b’mod effettiv meta jkunu garantiti bidliet konkreti anke għall-benefiċċju tal-gruppi soċjali li huma l-aktar marġinalizzati u diskriminati. Id-diskriminazzjoni, is-segregazzjoni u l-anti-Żingariżmu jinnegaw b’mod ċar dawn il-valuri.

3.2

Id-drittijiet indaqs bejn in-nisa u l-irġiel Rom huma prerekwiżit għall-awtonomizzazzjoni ekonomika tan-nisa Rom, kif ukoll għall-applikazzjoni tad-drittijiet tal-bniedem u tal-libertajiet fundamentali li għandhom igawdu minnhom fl-ambitu politiku, ekonomiku, soċjali, kulturali u ċivili u li għandhom jiġu garantiti b’mod kostituzzjonali.

3.3

F’dan il-kuntest, il-KESE, f’konformità mal-Opinjonijiet (4) preċedenti tiegħu, jilqa’ l-għanijiet tal-istrateġija qafas tal-UE, filwaqt li jiġbed partikolarment l-attenzjoni dwar il-bżonn li jkun hemm implimentazzjoni konsistenti, kif ukoll dwar in-nuqqas ta’ progress miksub.

3.4

Huwa jinnota wkoll li l-anti-Żingariżmu jista’ jiġi osservat kważi fil-livelli kollha ta’ attività tal-Istati Membri, fl-amministrazzjonijiet kif ukoll fl-istituzzjonijiet, b’tali mod li r-Rom jiġu mċaħħda minn aċċess ugwali għas-servizzi pubbliċi, kif ukoll milli jgawdu mid-drittijiet indaqs u t-trattament ugwali obbligatorju, milli jieħdu sehem fit-teħid ta’ deċiżjonijiet politiċi dwar kwistjonijiet li jikkonċernawhom f’konformità mal-proporzjon tagħhom fil-popolazzjoni globali, u milli jipproteġu lilhom infushom kontra l-konsegwenzi ta’ diskriminazzjoni. Dan huwa partikolarment minnu għan-nisa Rom.

3.5

Sabiex jiġi identifikat il-ksur sistematiku tad-drittijiet tan-nisa Rom, il-Kumitat jitlob li jitħejjew “white papers”, bl-involviment ta’ organizzazzjonijiet indipendenti u kredibbli tal-komunità Rom, billi jiġu kkonsultati u jiġu rikonoxxuti uffiċjalment, b’tali mod li jintefgħu l-ankri għal rikonċiljazzjoni storika.

3.6

Il-KESE jirringrazzja l-ammont kbir ta’ nisa Rom għad-determinazzjoni tagħhom, f’dan il-mument jew fl-imgħoddi, biex jiġġieldu b’kuraġġ kontra l-istrutturi diskriminatorji u l-vjolenza istituzzjonali fl-interess tal-koeżistenza bil-libertà kollha f’Ewropa mingħajr diskriminazzjoni.

4.   Oqsma speċifiċi ta’ politika pubblika (5)

4.1   Edukazzjoni

4.1.1

It-tagħlim segregat dejjem huwa illegali, u dan inevitabbilment iwassal għal riżultat sfavorevoli. Il-konsegwenzi negattivi tas-segregazzjoni skolastika huma ta’ piż partikolarment tqil fuq il-bniet Rom u tagħlqilhom l-opportunitajiet ta’ mobilità soċjali. Għalhekk jeħtieġ li jintużaw il-mezzi legali kollha u l-appoġġ immirat ta’ politika pubblika, u li jiġu żgurati l-ispejjeż addizzjonali meħtieġa biex jiġu indirizzati, skont l-istennijiet tal-UE il-livell baxx tal-edukazzjoni segregata minħabba d-diskriminazzjoni, filwaqt li jiġi żgurat li l-bniet Rom ikollhom ukoll aċċess għall-elementi kollha ta’ edukazzjoni pubblika ta’ kwalità. Il-gvernijiet għandhom jiżguraw li jkun hemm disponibbli r-riżorsi umani, it-taħriġ u l-programmi edukattivi xierqa.

4.1.2

Dijanjożi infondata ta’ diżabilità mentali u s-segregazzjoni skolastika, li tagħhom jistgħu jkunu vittmi t-tfal Rom, għandhom jitqiesu bħala wieħed mill-aktar ksur serji ta’ drittijiethom, li jeqirdilhom il-futur tagħhom. Dawn il-valutazzjonijiet għandhom jiġu ċċekkjati regolarment minn istituti speċjalizzati indipendenti. Irid jiġu żgurat li l-proċedura ta’ verifika tkun tista’ tinbeda mingħajr xkiel fuq talba ta’ kwalunkwe parti kkonċernata, l-ewwel nett minn ġenitur jew tutur, jew ukoll mill-iskola.

4.1.3

F’każ ta’ suspett ta’ żbalji ta’ ġudizzju rikorrenti, u b’mod partikolari sistematiċi, li għandhom l-għan jew l-effett ta’ segregazzjoni, jeħtieġ li jiġi żgurat li l-Istati Membri jwettqu mill-aktar fis possibbli inkjesta dettaljata dwar il-kawżi, jippubblikaw ir-riżultat, jevalwawhom fil-kuntest tal-mekkaniżmi nazzjonali tal-ġlieda kontra s-segregazzjoni u jieħdu l-miżuri leġislattivi u ta’ infurzar tal-liġi adegwati li hemm bżonn.

4.1.4

Sadanittant, jeħtieġ li jiġi żgurat li l-livell edukattiv tal-klassijiet speċjalizzati jkun joqrob lejn dak tat-tagħlim ġenerali, b’mod li ma jibqgħux sempliċiment jitqiesu bħala li ma jwasslu għal imkien.

4.1.5

Il-KESE jirrakkomanda limitazzjoni, friżar, jew, fil-każ ta’ problemi sistematiċi, sempliċiment jiġu rtirati il-fondi Ewropej għall-pajjiżi fejn is-segregazzjoni skolastika mhix qed tonqos, u saħansitra qiegħda tiżdied. Il-Kumitat jittama li f’sitwazzjonijiet bħal dawn, il-mekkaniżmi ta’ protezzjoni legali tal-Unjoni Ewropea (Artikolu 7 u l-mekkaniżmu ta’ salvagwardja tal-istat tad-dritt) għandhom jiġu implimentati malajr u b’mod effiċjenti.

4.1.6

Huwa xieraq li jiġu implimentati programmi ta’ taħriġ u ta’ taħriġ kontinwu “tat-tieni opportunità” għan-nisa Rom, sabiex jiżdidilhom l-opportunitajiet edukattivi u jitnaqqas ir-riskju ta’ tluq bikri mill-iskola, sabiex ikun jista’ jkollhom aċċess għal affarijiet oħra apparti impjiegi sussidjati mill-Gvern jew impjiegi inferjuri, parzjalment dikjarati jew atipiċi, li jċaħħduhom milli jkollhom possibbiltà għal mobilità soċjali.

4.2   Saħħa

4.2.1

In-nisa Rom, li ta’ spiss jgħixu f’żoni gettoizzati jew b’aċċess diffiċli, spiss jiffaċċjaw sitwazzjonijiet ta’ ċaħda, ta’ malafama, jew saħansitra ta’ vjolenza fiżika u psikoloġika meta jiġu biex jirċievu l-kura tas-saħħa. Rigward is-saħħa riproduttiva, ġeneralment għandhom aċċess limitat ħafna għad-drittijiet tagħhom. Il-KESE jħeġġeġ bis-saħħa lill-Istati Membri sabiex jistabbilixxu u joperaw unitajiet mobbli b’tagħmir u kapaċitajiet adegwati għall-popolazzjonijiet li jgħixu f’sitwazzjoni ta’ segregazzjoni. Huwa jappella wkoll li jiġi rivedut kif jaħdmu s-servizzi marbutà mal-maternità u t-tqala, segwit bit-titjib meħtieġ.

4.2.2

Il-KESE jistenna li l-Istati Membri jagħtu prijorità biex jitneħħew il-prattiki tas-saħħa li jiksru l-istandards etiċi raġonevoli u l-leġislazzjoni relatata, u jekk ikun il-każ, jieħdu azzjoni legali. Proċeduri tal-appell faċilment aċċessibbli għandhom jiġu pprovduti b’xejn sabiex jeżerċitaw id-drittijiet relatati mas-saħħa, kif ukoll kura speċjali li tirrifletti l-bżonnijiet reali tal-persuna kkonċernata. Dan jinkludi l-ħolqien ta’ punti ta’ tagħrif dwar is-saħħa, it-taħriġ u l-użu ta’ medjaturi tas-saħħa jew l-implimentazzjoni ta’ inizjattivi tas-saħħa pubblika li jilħqu lill-popolazzjonijiet gettoizzati.

4.2.3

Huwa urġenti li l-gvernijiet jimpenjaw ruħhom b’mod ċar u pubbliku favur il-prinċipju ta’ aċċess ugwali għall-kura tas-saħħa u l-implimentazzjoni prattika tiegħu, kif ukoll fil-ġlieda kontra l-prattiki li jmorru kontra tiegħu, u biex jistabbilixxu programmi ta’ sensibilizzazzjoni għal dawk kollha involuti. Huwa importanti li jintużaw il-mezzi legali meħtieġa biex jiġi żgurat li n-nisa u t-tfal Rom li ma għandhomx assigurazzjoni tas-saħħa bażika jkunu koperti.

4.3   Sterilizzazzjoni furzata

4.3.1

F’bosta pajjiżi fejn fil-passat twettaq ksur sistematiku tad-drittijiet riproduttivi tan-nisa u fejn l-isterilizzazzjoni furzata u obbligata twettqet u intużat b’mod ġenerali bħala strument ta’ politika tal-Istat, l-awtoritajiet politiċi lanqas biss offrew l-apoloġiji tagħhom jew assumew responsabbiltà. Fejn dan sar, ma kienx hemm rimedju legali jew finanzjarju. Il-Kumitat jipproponi li l-leġislatur Ewropew jagħmel kull sforz sabiex, fil-kuntest tal-armonizzazzjoni tal-liġi kriminali Ewropea, l-Istati Membri jestendu b’mod sinifikanti, jekk mhux jeliminaw kompletament, il-perjodu ta’ preskrizzjoni għal din it-tip ta’ reat kriminali – li s-sostanza tiegħu hija simili għal dak ta’ delitti kontra l-umanità – u jadottaw leġislazzjoni speċifika sabiex il-vittmi jkunu jistgħu jiksbu rimedju effettiv u kumpens finanzjarju.

4.3.2

Hemm lok li jinxteħet kull dawl fuq din is-sitwazzjoni u tiġi żgurata trasparenza totali, bil-għan li tiġi promossa r-rikonċiljazzjoni u jsir impossibbli kwalunkwe ksur futur min-naħa tal-awtoritajiet pubbliċi. Għalhekk, il-KESE jirrakkomanda li fl-Istati Membri kkonċernati, reati mwettqa fil-passat f’dan ir-rigward jiġu investigati minn kumitati esperti indipendenti, flimkien mal-vittmi u r-rappreżentanti tagħhom, u jiġu ppubblikati r-riżultati fi proċess ta’ rikonċiljazzjoni soċjetali, bħal dak li sar mill-Iżvezja bil-“White Paper”.

4.4   Impjiegi

4.4.1

Fis-suq tax-xogħol, in-nisa Rom jinsabu f’sitwazzjoni agħar minn dik tal-irġiel tal-komunità tagħhom; l-indikaturi kollha marbutin mal-impjieg li jikkonċernawhom jinsabu f’livell drastikament baxx.

4.4.2

Il-KESE jistieden lill-Istati Membri jieħdu l-miżuri mmirati u komprensivi meħtieġa biex titrawwem l-awtonomizzazzjoni ekonomika tan-nisa Rom u jingħataw il-ħiliet meħtieġa għal dan il-għan. Il-promozzjoni tal-intrapriżi tal-ekonomija soċjali, l-implimentazzjoni ta’ programmi ta’ mikrokreditu u l-aċċess ħieles u mingħajr diskriminazzjoni għall-benefiċċji marbuta mas-suq tax-xogħol huma ta’ importanza partikolari fil-ġlieda kontra l-faqar u l-esklużjoni soċjali.

4.4.3

L-intraprendituri saru importanti bħala fornituri ta’ impjieg u atturi ewlenin tal-benesseri tal-komunitajiet lokali u reġjonali. Dan huwa ta’ rilevanza b’mod partikolari għall-komunitajiet Rom. Fil-kuntest tal-politika dwar il-bżonnijiet tan-nisa Rom imprendituri u tal-SMEs, jeħtieġ li jittieħdu miżuri speċifiċi mhux biss favur l-emanċipazzjoni tan-nisa Rom, iżda wkoll biex jiġu appoġġjati l-inizjattivi tagħhom dwar proġetti komunitarji u l-ħolqien ta’ negozji. Din il-politika speċifika, imfassla speċifikament biex jiġu appoġġjati n-nisa Rom, hija kompletament nieqsa f’bosta Stati Membri u l-KESE jitlob li jkun hemm impenn biex jiġu sfruttati l-opportunitajiet li tista’ toffri.

4.4.4

Il-Kumitat jistieden lill-awtoritajiet pubbliċi fil-livelli kollha tas-soċjetà biex jorganizzaw taħriġ għas-suq tax-xogħol, joħolqu l-impjiegi u forom ta’ impjieg issussidjat fi kwantità suffiċjenti. Huwa importanti li jiġu pprovduti indennizzi għall-ispostament u għajnuna għat-taħriġ kontinwu u għat-taħriġ vokazzjonali, kif ukoll li permezz ta’ għodod ta’ politiki pubbliċi mmirati tiġi appoġġjata l-possibbiltà għan-nisa Rom f’sitwazzjonijiet vulnerabbli li jikkonċiljaw il-ħajja professjonali ma’ dik tal-familja.

4.4.5

L-Istati Membri għandhom jagħmlu kull sforz biex in-nisa Rom joħorġu mill-pożizzjoni vulnerabbli tagħhom fis-suq tax-xogħol u jitneħħew il-forom ta’ impjieg (kważi) furzat, semi-legali jew illegali tagħhom li tagħhom huma vittma.

4.4.6

Għal dan il-għan u minħabba l-importanza tal-integrazzjoni ta’ dawn in-nisa fis-suq tax-xogħol, huwa importanti li jiġu stabbiliti programmi tat-tieni opportunità relatati mal-impjieg u li jkollhom l-għajnuna ta’ medjaturi kif ukoll indennizzi tal-ivvjaġġar u għajnuna għat-taħriġ. Barra minn hekk, għandu jsir kull sforz biex titneħħa d-diskriminazzjoni fuq il-post tax-xogħol u jiġu sensibilizzati l-impjegaturi.

4.5   Akkomodazzjoni, servizzi pubbliċi

4.5.1

Fis-sitwazzjonijiet ta’ segregazzjoni, huma n-nisa u t-tfal li jbatu l-iżjed mill-konsegwenzi diżastrużi tas-segregazzjoni fuq il-ħajja ta’ kuljum. Għalhekk il-KESE jinsisti fuq il-ħtieġa li f'dawn iż-żoni jinħoloq standard minimu aċċettabbli għall-akkomodazzjoni, is-servizzi pubbliċi u l-infrastruttura, li għandu jiġi applikat bħala dritt fundamentali, u preferibbilment minqux fil-kostituzzjonijiet tal-Istati Membri.

4.5.2

Il-KESE jipproponi li l-ksib ta’ dawn il-ħtiġijiet (permezz, pereżempju, tal-provvista tal-ilma tax-xorb, l-elettriku, it-tindif u t-trattament tal-ilma mormi, il-kisi tat-toroq bl-asfalt, il-ġbir tal-iskart, l-aċċessibbiltà tas-servizzi pubbliċi, eċċ.) huwa prerekwiżit għal aktar investiment fl-iżvilupp urban kif ukoll il-ksib u l-użu tas-sussidji.

4.5.3

Jeħtieġ li jintemmu l-proċeduri mhux ġustifikati u illegali ta’ tkeċċija, u li jiġi żgurat li n-nisa Rom li huma vittmi jkunu jistgħu jibbenefikaw minn protezzjoni ġudizzjarja speċifika, disponibbli u aċċessibbli. In-nisa trawmatizzati minn dawn it-tkeċċijiet furzati għandhom ikunu kkumpensati.

4.6   Tneħħija ta’ strutturi tal-vjolenza

4.6.1

In-nisa u l-bniet Rom huma partikolarment vulnerabbli fis-sitwazzjonijiet ta’ diskriminazzjoni u ta’ segregazzjoni, u faċilment jispiċċaw il-vittmi ta’ reati u ta’ atti ta’ vjolenza. Dawn huma affettwati b’mod sproporzjonat mill-forom kollha magħrufa ta’ sfruttament u traffikar tal-bnedmin.

4.6.2

Il-Kumitat jaqbel li kwalunkwe forma ta’ traffikar tal-bniedem u l-vjolenza kontra n-nisa Rom jikkostitwixxu ksur gravi tad-drittijiet fundamentali tal-bniedem li huma espressament projbiti mill-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, u li l-Istati Membri għandhom jaġixxu fuq din il-bażi (6). Dawn huma reati kriminali serji, li huma r-riżultat tad-domanda u li huma, taħt diversi forom, eċċessivament profittabbli għall-kriminalità internazzjonali organizzata, u li għalihom in-nisa u t-tfal Rom huma esposti b’mod sproporzjonat.

4.6.3

Il-KESE jittama li l-Istati Membri jinkorporaw mingħajr dewmien fil-liġi kriminali nazzjonali tagħhom il-penali għal dawn il-forom ġodda li qegħdin dejjem jinbidlu ta’ reati, u li jieħdu miżuri ġudizzjarji kkoordinati u mmirati biex ifixklu u jneħħu kemm jistgħu l-flussi ta’ profitti miksubin bil-forza. Jeħtieġ li jiġi analizzat il-kuntest soċjoekonomiku usa’ li fih jitwettqu dawn ir-reati, li jiġu identifikati s-sitwazzjonijiet ta’ faqar, diskriminazzjoni u vulnerabbiltà, u jiġu implimentati b’mod koerenti l-istrumenti (strateġiċi, leġislattivi, finanzjarji, edukattivi, ta’ riċerka u oħrajn) tal-politika soċjali li bihom ser jiġu indirizzati.

4.6.4

Il-vjolenza kontra n-nisa Rom tista’ toriġina kemm mis-soċjetà ġenerali kif ukoll mill-komunitajiet tagħhom stess. Fi kwalunkwe każ, huwa importanti li nieħdu azzjoni determinata kontra l-forom iżolati u organizzati kollha ta’ vjolenza fil-qafas ta’ approċċ iffukat fuq il-vittma, speċifikament in-nisa, li jqis il-vulnerabbiltà partikolari tan-nisa u tat-tfal u l-protezzjoni speċjali li għandhom jibbenefikaw minnha, u jkun ibbażat fuq id-drittijiet tal-bniedem.

4.6.5

Il-Kumitat jilqa’ l-fatt li permezz tal-firma tal-Kummissjoni Ewropea, l-UE saret parti għall-Konvenzjoni tal-Kunsill tal-Ewropa dwar il-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-vjolenza fuq in-nisa u l-vjolenza domestika, normalment magħrufa bħala l-Konvenzjoni ta’ Istanbul. Huwa jħeġġeġ lill-Istati Membri kollha tal-UE biex jirratifikawha u jimplimentawha, bis-sħiħ u b’determinazzjoni, filwaqt li jqisu l-espożizzjoni partikolari tan-nisa Rom f’dan il-qasam.

4.6.6

Barra minn hekk, in-nisa u l-bniet Rom huma b’mod daqstant sproporzjonat, il-miri u l-vittmi ta’ reati ta’ mibegħda u b'mod partikolari, ta’ diskors ta’ mibegħda. Jeħtieġ li jiġu adottati miżuri biex jiġi ffaċilitat l-aċċess għall-ġustizzja tal-persuni kkonċernati u jiġu implimentati, bl-appoġġ tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, l-istrumenti li jippermettu li jissensibilizzaw dwar kif jiġi identifikat dan it-tip ta’ reat kriminali.

4.6.7

Il-KESE jappoġġja l-estensjoni ġeografika u l-implementazzjoni ta’ JUSTROM, il-programm konġunt tal-Kunsill tal-Ewropa u tal-Kummissjoni Ewropea, sabiex in-nisa Rom jiġu żgurati aċċess għall-ġustizzja.

4.6.8

Il-Kumitat jiġbed l-attenzjoni għall-fatt li l-forom istituzzjonali kollha kontra ż-żingari u ta’ segregazzjoni jistgħu jitqiesu wkoll bħala forma ta’ reat vjolenti. Jenfasizza l-importanza li tiġi pprovduta protezzjoni kontra dan it-tip ta’ reat fis-servizzi istituzzjonali ffinanzjati mill-Istat (istituti għall-protezzjoni tat-tfal, is-servizzi soċjali u l-kura tas-saħħa) kif ukoll fl-istrutturi statali taż-żamma tal-ordni u dawk assoċjati (is-servizzi tal-pulizija, il-ġustizzja kriminali u l-ħabs), li kollha huma kuntesti fejn in-nisa Rom huma partikolarment vulnerabbli. Il-Kumitat jiġbed l-attenzjoni lejn l-importanza li jiġi żgurat aċċess faċli u b’xejn għall-protezzjoni legali f’każijiet bħal dawn.

4.6.9

Il-liġi nazzjonali u internazzjonali jridu jpoġġu l-kunċett ta’ żwieġ bikri furzat fuq l-istess livell ta’ forma ta’ traffikar tal-bnedmin u tittieħed azzjoni kif xieraq. L-istrumenti u l-programmi kollha ta’ prevenzjoni u protezzjoni previsti fil-kuntest tal-ġlieda kontra t-traffikar tal-bnedmin għandhom ikunu disponibbli għall-vittmi ta’ żwiġijiet furzati tat-tfal.

4.7   Inklużjoni u parteċipazzjoni

4.7.1

In-nisa Rom għandhom ftit opportunitajiet li jiżviluppaw u jevalwaw il-politiki li jistgħu jinfluwenzaw id-destin tagħhom stess. Għaldaqstant, il-KESE jenfasizza li, abbażi tal-prinċipju ta’ “xejn dwarna mingħajrna”, huwa assolutament indispensabbli li, fuq skala adegwata, in-nisa Rom jiġu involuti fit-tfassil, l-ippjanar, l-implimentazzjoni u l-evalwazzjoni ta’ kwalunkwe programm li jikkonċerna lilhom jew lill-komunitajiet tagħhom. Il-KESE jipproponi li l-parteċipazzjoni tan-nisa Rom attivi tkun tikkorrespondi għall-inqas għal maġġoranza għall-programmi mmirati speċifikament lejn in-nisa Rom, u għall-inqas 30 % għall-programmi maħsuba għall-komunitajiet Rom. Għandha tiġi stabbilita sistema ta’ valutazzjoni li tippermetti li dawn il-proporzjonijiet jitkejlu b’mod affidabbli.

4.7.2

Il-KESE jipproponi li dawn ir-rati ta’ parteċipazzjoni jiġu implimentati b’mod verifikabbli fil-korpi responsabbli għall-politiki ta’ inklużjoni nazzjonali u reġjonali (kunsilli ta’ koordinazzjoni nazzjonali, reġjonali u dipartimentali, kumitati kontra s-segregazzjoni, eċċ.).

4.7.3

Jistieden lill-gvernijiet u lill-awtoritajiet biex jibdew djalogu politiku ġenwin u sostantiv mar-rappreżentanti tan-nisa Rom fil-livelli kollha ta’ organizzazzjoni soċjetali u biex jistabbilixxu l-istrutturi istituzzjonali għal djalogu bħal dan. Għal dan il-għan, il-Kumitat jirrakkomanda li jinħolqu istituzzjonijiet legali speċifiċi, pereżempju kumitati nisa fil-kuntest tal-Pjattaformi Nazzjonali għar-Rom, fejn in-nisa Rom jistgħu jiżguraw li jiġu rappreżentati b’mod dirett, jew il-ħolqien ta’ ombudsman indipendenti għan-nisa Rom.

4.7.4

Il-Kumitat jinnota li l-pożizzjoni tan-nisa Rom spiss tkun neqsin, jew ftit rappreżentata, kemm fl-istrateġiji qafas Ewropej attwali, kif ukoll fl-istrateġiji nazzjonali għall-integrazzjoni tar-Rom. Għandha tingħata iktar attenzjoni lill-fehma tar-rappreżentanti tan-nisa Rom, mhux biss fil-kuntest ta’ proċess għal wara l-2020, iżda wkoll fit-tfassil ta’ strateġiji futuri ta’ inklużjoni soċjali.

---

(1)  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/MT/TXT/?uri=CELEX%3A12012M%2FTXT.

(2)  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/MT/TXT/HTML/?uri=CELEX:12012P/TXT&from=mt

(3)  Bl-Ingliż biss: http://fra.europa.eu/en/project/2015/eu-midis-ii-european-union-minorities-and-discrimination-survey/publications.

(4)  ĠU C 248, 25.8.2011, p. 16; ĠU C 67, 6.3.2014, p. 110; ĠU C 11, 15.1.2013, p. 21.

(5)  Fost il-ħafna proposti mressqa s’issa mill-komunità Rom, mill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili li jaħdmu favur id-drittijiet tar-Rom, mill-komunità xjentifika, mill-korpi internazzjonali u mill-KESE, din l-Opinjoni ser tirreferi biss għal dawk li huma ta’ rilevanza partikolari għall-implimentazzjoni tad-drittijiet tan-nisa Rom.

(6)  L-Artikolu 5(3) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea:

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “L-ugwaljanza bejn il-ġeneri fis-swieq tax-xogħol Ewropej”

(Opinjoni esploratorja mitluba mill-Parlament Ewropew)

(2019/C 110/05)

Relatur:

Helena DE FELIPE LEHTONEN

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 3.5.2018
Bażi legali	Artikolu 29(1) tar-Regoli ta’ Proċedura
Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	DD/MM/YYYY
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza
Adottata fis-sezzjoni	7.11.2018
Adottata fil-plenarja	12.12.2018
Sessjoni plenarja Nru	539
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	151/2/4

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Sabiex tittejjeb l-ugwaljanza bejn il-ġeneri fis-swieq tax-xogħol, il-KESE jqis li huwa meħtieġ li titfassal strateġija Ewropea integrata u ambizzjuża li tindirizza l-ostakli sistemiċi u strutturali u twassal għal politiki, miżuri u programmi ta’ finanzjament tal-UE adegwati sabiex tittejjeb l-ugwaljanza bejn in-nisa u l-irġiel, u b’hekk titrawwem “aktar indipendenza ekonomika ugwali bejn in-nisa u l-irġiel”. Din tikkontribwixxi wkoll għall-implimentazzjoni tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali.

1.2.

Din l-opinjoni ttenni l-ħtieġa li jiġu indirizzati aktar xi sfidi identifikati sew, bħad-differenza fid-dħul tal-irġiel u tan-nisa u l-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata, u li dwarhom il-KESE diġà ħareġ opinjonijiet (1).

1.3.

Il-KESE jemmen li huma meħtieġa aktar sforzi sabiex tiġi indirizzata d-differenza persistenti bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa. Jappoġġja bis-sħiħ l-għanijiet tal-Koalizzjoni Internazzjonali għall-Paga Ndaqs fil-ħidma biex titnaqqas id-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa sal-2030. Jiddispjaċih dwar ir-rata baxxa ta’ implimentazzjoni tar-Rakkomandazzjoni tal-Kummissjoni Ewropea dwar it-Trasparenza fil-Pagi tal-2014, u jħeġġeġ lill-Istati Membri u lill-UE biex jieħdu l-miżuri xierqa sabiex titħaffef l-implimentazzjoni.

1.4.

Il-KESE jfakkar li t-trasparenza fil-pagi għandha r-rwol importanti x’taqdi fil-ġlieda kontra d-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa (2). Huwa jirrakkomanda sistemi ta’ pagi newtrali fir-rigward tal-ġeneru bħala mezz sabiex jitrawwem approċċ imparzjali għar-remunerazzjoni u r-reklutaġġ.

1.5.

Il-KESE jaqbel mal-ħtieġa li jissaħħu l-miżuri sabiex titnaqqas is-segregazzjoni orizzontali tas-sessi fl-edukazzjoni, fit-taħriġ u s-suq tax-xogħol. Il-kampanji ta’ sensibilizzazzjoni u miżuri oħra għandhom jitwettqu sabiex jindirizzaw l-istereotipi u s-segregazzjoni tas-sessi fl-edukazzjoni, fit-taħriġ u fl-għażliet għall-karriera, filwaqt li jagħmlu użu sħiħ mit-teknoloġiji ġodda. Paga u kundizzjonijiet ta’ xogħol aħjar fis-setturi ddominati min-nisa jistgħu jħeġġu aktar irġiel jidħlu għal dawn l-okkupazzjonijiet.

1.6.

Għandhom jiġu ddedikati aktar sforzi għall-integrazzjoni tan-nisa fis-suq tax-xogħol u għat-tisħiħ tal-pożizzjoni tan-nisa li jappartjenu għal gruppi vulnerabbli, filwaqt li jitqies l-approċċ intersettorjali (3).

1.7.

Il-KESE japprezza l-isforzi li twettqu mill-Kummissjoni għal monitoraġġ aktar mill-qrib tal-indukrar tat-tfal u tal-kura fit-tul bħala parti mis-Semestru Ewropew. Dan għandu jibqa’ prijorità fuq perjodu ta’ żmien medju u fit-tul. Il-KESE huwa favur il-bidu ta’ riflessjoni mġedda mal-Istati Membri dwar il-miri ta’ Barċellona tal-2002 dwar l-indukrar tat-tfal, bil-għan li l-miri jsiru aktar ambizzjużi u li l-approċċ jiġi estiż għall-kura ta’ dipendenti oħra.

1.8.

Il-KESE jistieden lill-Parlament u lill-Kunsill biex jintroduċu indikaturi ġodda u adegwati fil-Fondi Strutturali Ewropej futuri, sabiex jimmonitorjaw aħjar il-kontribuzzjoni finanzjarja tal-UE għad-diversi servizzi tal-kura u l-ugwaljanza bejn il-ġeneri.

1.9.

Il-KESE jilqa’ l-proposta FSE+ fi ħdan il-Qafas Finanzjarju Pluriennali għall-2021-2027, li għandu l-għan li jappoġġja l-ugwaljanza bejn l-irġiel u n-nisa, kif ukoll li jippromovi l-parteċipazzjoni tan-nisa fis-suq tax-xogħol permezz ta’ miżuri sabiex jittejjeb il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata u l-aċċess għall-indukrar tat-tfal u servizzi oħra ta’ indukrar. Madankollu, huwa wkoll tal-fehma li l-finanzjament tal-UE għandu jiġi allokat b’mod aktar sensittiv għall-ġeneru u li l-ugwaljanza bejn il-ġeneri għandha tkun stabbilita bħala għan awtonomu, pjuttost milli tingħaqad mal-għanijiet kontra d-diskriminazzjoni u kontra r-razziżmu.

1.10.

Il-KESE jilqa’ wkoll il-programm InvestEU għall-2021-2027, li jappoġġja l-investimenti fl-infrastruttura soċjali. Il-KESE jistieden lill-Parlament u lill-Kunsill biex jappoġġjaw bil-qawwa din l-opportunità l-ġdida sabiex jiskattaw l-investimenti meħtieġa fl-indukrar tat-tfal (kif ukoll fl-indukrar wara l-iskola).

1.11.

L-intraprenditorija fost in-nisa għadha lura u jeħtieġ li titrawwem biex jiġi sfruttat il-potenzjal enormi tal-ekonomija diġitali u l-innovazzjoni teknoloġika. Għandu jittejjeb l-aċċess għall-finanzi u t-tranżizzjoni bejn l-istatus tal-impjiegi għandha tiġi ffaċilitata.

2.   Sfond u sfidi

2.1.

L-opinjoni tal-KESE ġiet abbozzata b’risposta għal talba mill-Parlament Ewropew għal Opinjoni esploratorja dwar “L-ugwaljanza bejn il-ġeneri fis-swieq tax-xogħol Ewropej”. Fuq talba tal-Parlament, din l-Opinjoni tikkunsidra l-impatt tal-miżuri deskritti fir-Rakkomandazzjoni tal-Kummissjoni dwar it-tisħiħ tal-prinċipju tal-pagi ugwali għall-irġiel u n-nisa permezz tat-trasparenza u l-ħtieġa għal aktar azzjoni biex tiġi indirizzata d-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa.

2.2.

L-Artikoli 2 u 3(3) tat-TUE, kif ukoll il-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, jirrikonoxxu li d-dritt għall-ugwaljanza bejn in-nisa u l-irġiel huwa wieħed mill-valuri fundamentali tal-Unjoni, u bħala tali jirrappreżenta kompitu importanti. Il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali jistabbilixxi l-ugwaljanza bejn il-ġeneri, u d-dritt għal paga indaqs għal xogħol tal-istess valur, bħala wieħed mill-20 prinċipju essenzjali għal swieq tax-xogħol u sistemi ta’ protezzjoni soċjali ġusti u li jiffunzjonaw tajjeb.

2.3.

L-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri kienu qed jippromovu l-ugwaljanza bejn il-ġeneri fis-suq tax-xogħol permezz ta’ taħlita ta’ strumenti leġislattivi u mhux leġislattivi, rakkomandazzjonijiet, gwida ta’ politika u appoġġ finanzjarju. Fl-Impenn Strateġiku għall-Ugwaljanza bejn il-Ġeneri 2016-2019 tagħha, il-Kummissjoni Ewropea kkonfermat il-prijoritajiet li għandhom jiġu indirizzati: indipendenza ekonomika ugwali għan-nisa u l-irġiel, paga ugwali għal xogħol ta’ valur ugwali u ugwaljanza fit-teħid tad-deċiżjonijiet, dinjità, integrità u t-tmiem tal-vjolenza bbażata fuq il-ġeneru; u l-promozzjoni tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri lil hinn mill-UE.

2.4.

Fl-2017, ir-rata ta’ impjiegi fost in-nisa baqgħet tiżdied b’pass kajman iżda konsistenti, bħal dik tal-irġiel, u laħqet ir-rekord ta’ 66,5 %, meta mqabbla ma’ dik tal-irġiel ta’ 78,1 %. Madankollu, id-disparità fl-impjieg bejn il-ġeneri, dik ta’ 11,5 pps, baqgħet l-istess sa mill-2013. Barra minn hekk, il-mira tal-UE 2020 ta’ 75 % okkupazzjoni għan-nisa u l-irġiel x’aktarx li mhux se tintlaħaq. Il-punteġġ tal-Indiċi tal-Ugwaljanza bejn is-Sessi żdied minn 62 punt fl-2005 għal 65 punt fl-2012 iżda għal 66,2 punti biss fl-2015, parzjalment minħabba l-kriżi. F’għadd ta’ Stati Membri, il-miżuri li ttieħdu biex jindirizzaw il-kriżi ma qisux l-impatt negattiv fuq l-ugwaljanza bejn il-ġeneri b’mod xieraq.

2.5.

Minkejja l-progress ġenerali fl-ugwaljanza bejn il-ġeneri fis-swieq tax-xogħol Ewropej, l-inugwaljanzi bejn in-nisa u l-irġiel għadhom jeżistu. Is-segregazzjoni orizzontali u vertikali huma fatturi importanti li jikkontribwixxu għad-disparità bejn is-sessi mhux aġġustata fi qligħ gross fis-siegħa, li attwalment hija ta’ madwar 16 %. Id-disparità hija aggravata mill-predominanza tan-nisa f’impjiegi part-time u f’setturi mħallsin anqas, kif ukoll bis-sehem ogħla tal-adozzjoni min-nisa ta’ skemi tal-liv, li jwasslu għal pawżi fil-karriera, inqas avvanz fil-karriera u l-akkumulazzjoni aktar baxxa tal-intitolamenti tal-pensjoni.

2.6.

Id-distakk attwali fl-impjiegi bejn il-ġeneri jirrappreżenta telf ekonomiku u soċjali importanti għall-UE, li huwa stmat għal EUR 370 biljun fis-sena. Bl-isfida demografika u t-tnaqqis fil-popolazzjoni fl-età tax-xogħol, jeħtieġ li l-Ewropa tisfrutta bis-sħiħ il-potenzjal tas-suq tax-xogħol tan-nisa kollha, filwaqt li tiġi meqjusa l-intersezzjoni tar-razza, l-oriġini etnika, il-klassi soċjali, l-età, l-orjentazzjoni sesswali, in-nazzjonalità, ir-reliġjon, il-ġeneru, id-diżabbiltà, l-istatus ta’ refuġjat jew ta’ migrant, li jistgħu jikkawżaw ostakoli partikulari għall-parteċipazzjoni tagħhom fis-suq tax-xogħol.

2.7.

Filwaqt li n-nisa għandhom it-tendenza li jkunu impjegati b’mod predominanti f’impjiegi b’pagi inqas u b’inqas ħiliet u f’setturi bħall-kura tas-saħħa, is-servizzi soċjali, l-edukazzjoni, l-amministrazzjoni pubblika u l-bejgħ bl-imnut, l-irġiel huma aktar rappreżentati fl-inġinerija, fil-kostruzzjoni u fit-trasport. In-nuqqas ta’ rġiel fl-EHW (okkupazzjonijiet fl-edukazzjoni, fil-kura tas-saħħa u fis-servizzi soċjali) qed jiżdied u huwa msaħħaħ min-nuqqas ta’ mudelli pożittivi u ħafna drabi mill-kundizzjonijiet tax-xogħol u l-pagi inqas attraenti. L-istess jgħodd għan-nisa li huma sottorappreżentati fl-okkupazzjonijiet STEM (xjenza, teknoloġija, inġinerija u matematika). Fl-2016, 17 % biss tal-ispeċjalisti tal-ICT fl-UE kienu nisa.

2.8.

Filwaqt li qed tiġi diskussa leġislazzjoni ġdida tal-UE fil-livell tal-Kunsill tal-UE (id-Direttiva dwar il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata), in-nisa qed ikomplu jbatu mill-“penali tal-maternità” fuq il-post tax-xogħol., inkluż waqt it-tqala u wara l-ħlas, u din għadha problema f’ħafna Stati Membri. Id-disparità bejn l-impjiegi hija partikolarment għolja għall-ommijiet u għan-nisa b’responsabbiltajiet ta’ indukrar. Fl-2016, aktar minn 19 % tan-nisa inattivi kienu inattivi minħabba li kellhom jieħdu ħsieb it-tfal jew l-adulti. Bħala medja, ir-rata ta’ impjieg tan-nisa b’wild taħt is-6 snin hija ta’ 9 % inqas minn dik tan-nisa li ma għandhomx tfal, differenza li f’xi pajjiżi titla’ sa 30 %.

2.9.

Il-KESE jinsab imħasseb serjament dwar il-livell ta’ fastidju sesswali li jiffaċċjaw in-nisa fuq il-post tax-xogħol u dwar il-fastidju ċibernetiku kontra n-nisa li qed jinfirex. Ifakkar il-ħtieġa għal infurzar aħjar tad-Direttiva 2006/54/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (4) li tipprojbixxi l-fastidju u d-diskriminazzjoni fuq il-post tax-xogħol (5).

2.10.

Il-KESE jappella wkoll li jittieħdu miżuri ssemplifikati u speċifiċi mmirati lejn in-nisa li jappartjenu għal gruppi vulnerabbli, għaliex ħafna drabi dawn jiltaqgħu ma’ diffikultajiet akbar meta jidħlu fis-suq tax-xogħol. Jenfasizza l-ħtieġa għal approċċ intersezzjonali, sabiex jiżdiedu l-opportunitajiet fis-suq tax-xogħol għan-nisa li qed jiffaċċjaw diversi forom ta’ diskriminazzjoni.

2.11.

L-intraprenditorja fost in-nisa għadha mhijiex żviluppata biżżejjed. In-nisa jikkostitwixxu 52 % tal-popolazzjoni totali Ewropea iżda 34,4 % biss ta’ dawk li jaħdmu għal rashom fl-UE u 30 % tal-intraprendituri ta’ negozji ġodda. In-nisa li jaħdmu għal rashom huma finanzjarjament inqas komdi mill-irġiel li jaħdmu għal rashom. 76,3 % tan-nisa li jaħdmu għal rashom fl-UE28 huma ħaddiema awtonomi mingħajr impjegati, meta mqabbla ma’ 69 % tal-irġiel. Għalhekk, l-irġiel spiss ikunu sidien ta’ negozji b’impjegati, filwaqt li n-nisa jaħdmu aktar għal rashom mingħajr impjegati, b’riskju ogħla ta’ introjtu baxx. Il-kreattività u l-potenzjal intraprenditorjali tan-nisa huma sors ta’ tkabbir ekonomiku u ta’ impjiegi mhux sfruttat biżżejjed, li jeħtieġ jiġi żviluppat aktar sabiex jinħolqu negozji ta’ suċċess.

2.12.

Ix-xogħol part-time jista’ jkun għodda siewja biex jittejjeb il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata tal-irġiel u n-nisa. Madankollu, ta’ spiss, in-nisa jaħdmu part-time aktar mill-irġiel (jirrappreżentaw ’il fuq minn 70 % tal-ħaddiema part-time) u ġiet iddokumentata żieda fl-impjiegi b’inqas pagi (bejgħ bl-imnut, tindif u għajnuna). Il-livelli ta’ xogħol part-time involontarju għall-irġiel u għan-nisa jibqgħu jqajmu tħassib. Il-mira tal-UE 2020 tar-rata ta’ okkupazzjoni ta’ 75 % tista’ tintlaħaq biss permezz ta’ strateġija integrata magħmula minn taħlita koerenti ta’ politiki u miżuri li jippromovu l-parteċipazzjoni fis-suq tax-xogħol, impjiegi ta’ kwalità, u li jiżguraw trattament ugwali fl-impjieg u jħeġġu responsabbiltajiet ta’ indukrar aktar ibbilanċjati bejn il-ġenituri u l-persuni li jindukraw qraba dipendenti oħra.

3.   Oqsma għal azzjoni ulterjuri sabiex tinkiseb ugwaljanza bejn il-ġeneri fis-swieq tax-xogħol Ewropej

3.1.   L-indirizzar tat-trasparenza fil-pagi biex titnaqqas id-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa

3.1.1.

Id-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa hija waħda mill-aktar ostakli persistenti għall-ugwaljanza bejn il-ġeneri fis-swieq tax-xogħol u fis-soċjetà u għat-tkabbir ekonomiku. Il-KESE jappoġġja bis-sħiħ il-Koalizzjoni Internazzjonali għall-Paga Ndaqs (EPIC), inizjattiva globali mmexxija mill-ILO, UN Women, l-OECD, u inklużi l-gvernijiet, min iħaddem, it-trejdjunjins u s-soċjetà ċivili, bil-għan li titnaqqas id-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa sal-2030. Il-KESE jappella lill-UE sabiex issaħħaħ l-azzjoni tagħha ħalli tiżgura li d-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa tingħalaq sal-2030.

3.1.2.

Il-KESE jtenni r-rakkomandazzjonijiet tiegħu dwar il-Pjan ta’ Azzjoni Ewropew għall-indirizzar tad-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa (6). Il-KESE jirrikonoxxi wkoll li d-Direttiva 2006/54/KE mfassla mill-ġdid dwar trattament ugwali tal-irġiel u n-nisa u r-Rakkomandazzjoni tal-Kummissjoni 2014/124/UE lill-Istati Membri dwar it-tisħiħ tal-prinċipju ta’ pagi ugwali għall-irġiel u n-nisa kienu strumentali fl-indirizzar tad-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa u għadhom validi. Madankollu hemm il-ħtieġa għal iktar sforzi. Ir-rapport tal-Kummissjoni tal-2013 dwar l-applikazzjoni tad-Direttiva 2006/54/KE kkonkluda li l-applikazzjoni prattika tad-dispożizzjonijiet dwar il-paga ugwali fl-Istati Membri hija waħda mill-aktar oqsma problematiċi tad-Direttiva.

3.1.3.

EPIC iddikjarat li n-nuqqas ta’ trasparenza fil-pagi taqdi rwol importanti fid-differenzi bejn il-pagi tal-irġiel u tan-nisa u li aktar trasparenza fil-pagi tista’ tgħin biex jitnaqqsu d-differenzi fil-pagi. It-trasparenza fil-pagi għandha rwol importanti x’taqdi fil-ġlieda kontra d-diskriminazzjonijiet possibbli fil-pagi. Il-KESE jinsab imħasseb bir-rata baxxa ta’ implimentazzjoni tar-Rakkomandazzjoni tal-2014 dwar it-Trasparenza fil-Pagi. Għalkemm il-maġġoranza tal-Istati Membri qegħdin iħaddmu xi miżuri mmirati lejn iż-żieda tat-trasparenza fil-pagi, f’terz tal-Istati Membri miżuri bħal dawn huma kompletament nieqsa. Il-KESE jistieden lill-Istati Membri biex jintensifikaw l-implimentazzjoni tar-Rakkomandazzjoni, pereżempju billi jipprevedu l-possibilità li individwu jitlob informazzjoni dwar il-livelli tal-pagi, jew il-possibilità għal impjegaturi, f’kumpaniji ta’ ċertu daqs li għad irid jiġi ddefinit, li jirrappurtaw dwar pagi jew iwettqu awditi tal-pagi, peress li dan irawwem approċċ ġust għar-reklutaġġ u r-remunerazzjoni. Il-ħtieġa għal rispett sħiħ tal-privatezza (data) tal-impjegati u ta’ relazzjonijiet industrijali ġenerali għandha tiġi kkunsidrata wkoll.

3.1.4.

Sabiex jiġi implimentat il-prinċipju ta’ pagi ugwali u biex tiġi indirizzata d-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa, huma meħtieġa sinerġiji aħjar bejn il-miżuri differenti disponibbli. Fost il-miżuri, hemm is-sistemi ta’ pagi newtrali fir-rigward tal-ġeneru li huma mħeġġa bil-qawwa, peress li jrawmu approċċ newtrali għar-reklutaġġ u ta’ remunerazzjoni.

3.1.5.

L-imsieħba soċjali jinsabu fl-aħjar pożizzjoni biex jivvalutaw mill-ġdid il-valur tal-ħiliet u tal-okkupazzjonijiet. Id-djalogu soċjali u n-negozjar kollettiv huma strumentali biex jintlaħaq dan l-għan u biex tiġi indirizzata d-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa.

3.1.6.

Fil-livell Ewropew, id-differenza fil-pagi hija indirizzata wkoll permezz tas-Semestru Ewropew. Fl-2017, id-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa kienet enfasizzata fir-rapporti tal-pajjiżi ta’ 9 Stati Membri. Ir-rakkomandazzjonijiet speċifiċi għall-pajjiż li jiffokaw fuq l-investiment fil-faċilitajiet għall-indukrar tat-tfal u d-diżinċentivi fiskali, kif ukoll fuq miżuri oħra relatati mad-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa, ġew indirizzati lil 12-il Stat Membru.

3.1.7.

Għandha tingħata attenzjoni partikolari lis-sensibilizzazzjoni ta’ stereotipi li jsiru b’mod awtomatiku u mhux intenzjonat jew lit-tisħiħ tad-differenzi bejn il-pagi fir-reklutaġġ jew il-promozzjoni. L-appoġġ mill-organizzazzjonijiet tan-negozju, flimkien ma’ kooperazzjoni bejn l-imsieħba soċjali, l-awtoritajiet u l-korpi tal-ugwaljanza biex jinstabu soluzzjonijiet adegwati, huma rilevanti wkoll biex titnaqqas id-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa.

3.2.   L-edukazzjoni, is-segregazzjoni u l-istereotipi

3.2.1.

Is-segregazzjoni orizzontali persistenti fl-edukazzjoni, it-taħriġ u s-suq tax-xogħol, immexxija minn stereotipi u l-ostakli fis-suq tax-xogħol, jeħtieġ li jiġu indirizzati mit-tfulija bikrija ’l quddiem. Hemm rabta qawwija bejn tali segregazzjoni u d-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa. It-tendenza li ċerti professjonijiet jiġu sottovalutati, inkluż f’pożizzjonijiet ta’ tmexxija, għandha tiġi enfasizzata b’mod aktar ċar. Paga aħjar u kundizzjonijiet ta’ xogħol aħjar fis-setturi ddominati min-nisa jistgħu jaġixxu bħala inċentiv sabiex aktar irġiel jidħlu għal dawn l-okkupazzjonijiet, u għaldaqstant jgħinu biex tkun indirizzata l-kwistjoni tas-segregazzjoni okkupazzjonali bejn il-ġeneri.

3.2.2.

Minkejja l-livelli ogħla ta’ kisbiet tan-nisa fl-edukazzjoni, in-nisa qed jiffaċċjaw diversi ostakli biex isegwu l-karrieri f’ċerti setturi ddominati mill-irġiel, bħall-ICT. Anke jekk xi tfajliet jagħżlu edukazzjoni fi STEM, huma biss10 % tan-nisa li wara jsegwu karriera f’dawn l-oqsma. Dan jirrikjedi enfasi aktar b’saħħitha fuq l-indirizzar tas-segregazzjoni u tal-istereotipi fl-edukazzjoni u promozzjoni aħjar tas-settur fost in-nisa.

3.2.3.

In-nuqqas ta’ rġiel fis-settur tal-edukazzjoni, il-kura tas-saħħa u s-servizzi soċjali (EHW) qed jassumi proporzjonijiet inkwetanti. Il-KESE jappella li jsiru kampanji ta’ sensibilizzazzjoni u li jiġu promossi mudelli pożittivi fil-livell tal-UE u dak nazzjonali sabiex jiġu mħeġġa professjonijiet fl-ICT u STEM fost in-nisa u dawk fl-EHW fost l-irġiel.

3.3.   Servizzi ta’ kura biex jissaħħaħ il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata

3.3.1.

L-ikkombinar tal-ħajja tax-xogħol, dik privata u dik tal-familja huwa waħda mill-isfidi ewlenin għall-ġenituri u dawk b’responsabbiltajiet ta’ indukrar. In-nisa huma affettwati b’mod sproporzjonat peress li dawn ġeneralment jerfgħu r-responsabilità li jieħdu ħsieb qraba dipendenti. Il-kisba ta’ bilanċ aħjar bejn ix-xogħol u l-ħajja privata hija sfida speċjalment għal djar b’ġenitur wieħed u għal nies li jappartjenu għal gruppi vulnerabbli. Il-KESE laqa’ l-inizjattiva tal-Kummissjoni li żżid il-parteċipazzjoni fis-suq tax-xogħol tal-ġenituri bit-tfal u tgħinhom jiksbu bilanċ aħjar bejn ix-xogħol u l-ħajja privata.

3.3.2.

Il-kondiviżjoni tar-responsabbiltajiet bejn il-ġenituri u persuni oħrajn li jindukraw hija għan importanti għal parteċipazzjoni ugwali fis-suq tax-xogħol (7). It-teħid tal-liv tal-paternità u tal-ġenituri mill-missirijiet huwa ġeneralment baxx u normalment huma jieħdu liv biss meta jitħallsu għalih. Huwa essenzjali li jittieħdu miżuri li jħeġġu lill-irġiel jinvolvu ruħhom aktar fil-ħajja tal-familja, filwaqt li jiġu indirizzati l-ispejjeż possibbli u l-isforzi organizzazzjonali għall-intrapriżi, b’mod speċjali l-intrapriżi żgħar u l-mikrointrapriżi.

3.3.3.

Peress li r-responsabbiltajiet ta’ indukrar huma waħda mir-raġunijiet ewlenin għall-parteċipazzjoni baxxa tan-nisa fis-suq tax-xogħol, l-objettivi ta’ Barċellona huma ta’ importanza kruċjali, iżda dawn ma ntlaħqux biżżejjed. L-evidenza turi korrelazzjoni pożittiva bejn il-faċilitajiet għall-indukrar tat-tfal u r-rata ta’ impjiegi fost in-nisa. Il-KESE jiddispjaċih li waraaktar minn 15-il sena mill-adozzjoni tagħhom, l-objettivi ta’ Barċellona intlaħqu biss minn għadd żgħir ta’ pajjiżi. Il-KESE jappella li possibbilment issir reviżjoni sabiex jiġu stabbiliti miri aktar ambizzjużi bħala inċentiv sabiex titrawwem l-ugwaljanza bejn il-ġeneri.

L-affordabbiltà u l-aċċessibbiltà tal-indukrar tat-tfal u servizzi oħra ta’ kura jibqgħu ta’ sfida, b’mod speċjali għall-familji b’inqas dħul. Għalhekk, huwa importanti li jkun hemm taħlita tajba ta’ faċilitajiet pubbliċi u privati ta’ indukrar ta’ kwalità. Barra minn hekk, is-sigħat ta’ ftuħ tal-faċilitajiet għall-indukrar tat-tfal jibqgħu ostaklu reali għal ġenituri li jaħdmu.

3.3.4.

Il-KESE jiġbed l-attenzjoni wkoll għall-ħtieġa ta’ faċilitajiet tal-indukrar barra mill-iskola għat-tfal tal-ġenituri li jaħdmu. Dawn għandhom ikunu disponibbli f’pajjiżi fejn il-ġurnata tal-iskola tispiċċa kmieni u l-ġenituri jkollhom it-tendenza li jagħżlu xogħol part-time biex jimlew il-vojt. Għandha tkun disponibbli aktar data sabiex wieħed jifhem l-estent u l-konsegwenzi ta’ din il-problema strutturali dwar l-ugwaljanza bejn il-ġeneri fis-suq tax-xogħol.

3.3.5.

It-tkabbir tas-settur tal-kura, b’potenzjal tal-impjieg importanti mhux sfruttat, jirrikjedi attenzjoni speċjali, minħabba s-segregazzjoni tas-sessi persistenti u, f’ħafna każijiet, kundizzjonijiet tax-xogħol ħżiena u pagi baxxi. Kif diġà talab il-KESE, hemm ħtieġa li tinġabar data adegwata dwar l-aspetti differenti ta’ sistemi ta’ kura mħallsa u l-preferenzi fl-Ewropa. Dan għandu jinkludi servizzi tal-kura fid-dar li qed jespandu b’ritmu mgħaġġel u l-każ speċifiku ta’ ħaddiema tal-kura tas-saħħa li jgħixu fl-unità domestika fejn jaħdmu (8), li ħafna minnhom jesperjenzaw mobilità intra-UE jew huma migranti minn pajjiżi terzi u jirrappurtaw kundizzjonijiet tax-xogħol u pagi ħżiena. Il-KESE jappella lill-Kummissjoni biex tadotta strateġija integrata għas-settur tal-kura.

3.3.6.

Il-KESE japprezza l-isforzi tal-Kummissjoni għal monitoraġġ aktar mill-qrib tal-indukrar tat-tfal u tal-kura fit-tul, bħala parti mis-Semestru Ewropew u r-rakkomandazzjonijiet speċifiċi għall-pajjiż indirizzati lill-Istati Membri.

3.4.   L-iffinanzjar tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri: il-Qafas Finanzjarju Pluriennali

3.4.1.

Il-KESE jilqa’ l-proposta FSE+ fi ħdan il-Qafas Finanzjarju Pluriennali għall-2021-2027, li għandha l-għan li tappoġġja l-ugwaljanza bejn l-irġiel u n-nisa, l-opportunitajiet ugwali u n-nondiskriminazzjoni, u li tippromovi l-parteċipazzjoni tan-nisa fis-suq tax-xogħol permezz ta’ miżuri sabiex jittejjeb il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata u l-aċċess għall-indukrar tat-tfal. Il-KESE jħeġġeġ lill-istituzzjonijiet tal-UE u l-Istati Membri biex jimplimentaw ir-rakkomandazzjoni tiegħu dwar l-FSE+ biex tkun appoġġjata l-ugwaljanza bejn il-ġeneri (9).

3.4.2.

Il-KESE huwa tal-fehma li l-finanzjament tal-UE għandu jkun allokat b’mod li jkun aktar sensittiv għall-ġeneru. Il-KESE jinsab imħasseb li l-fużjoni tal-għanijiet tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri, dawk kontra d-diskriminazzjoni u dawk kontra r-razziżmu f’għan wieħed, timmina l-viżibbiltà tagħhom u ċ-ċarezza tal-ammonti allokati lil kull wieħed minnhom. Jeħtieġ jiġi kkunsidrat kif ikun l-aħjar mod biex dan jiġi indirizzat.

3.4.3.

Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa għal investiment f’servizzi ta’ kura u faċilitajiet ta’ kwalità għolja, affordabbli u aċċessibbli għal kulħadd. Il-proposta tal-Kummissjoni għall-FSE+ hija pass fid-direzzjoni t-tajba lejn aktar investiment fl-indukrar tat-tfal. Dan l-iffinanzjar għandu jiġi promoss aktar, filwaqt li jibni fuq prattiki tajbin li għandhom jinġabru mill-Kummissjoni.

3.4.4.

Il-KESE jilqa’ wkoll il-programm InvestEU bħala parti mill-Qafas Finanzjarju Pluriennali 2021–2027 u l-prijorità tiegħu li tingħata spinta lill-investimenti fl-infrastruttura soċjali, li jista’ jkollhom impatt pożittiv fuq l-ugwaljanza bejn il-ġeneri.

3.4.5.

Il-KESE huwa mħasseb li bħalissa m’hemm l-ebda valutazzjoni ta’ kif il-fondi tal-UE ntużaw mill-Istati Membri biex jappoġġjaw il-forniment ta’ servizzi ta’ indukrar. Dan jeħtieġ li jiġi indirizzat fil-programmi ta’ finanzjament li jmiss, billi jiġu introdotti indikaturi adegwati għall-Istati Membri fil-Fondi Strutturali Ewropej futuri, inkluż l-FSE+, sabiex tiġi mmonitorjata aħjar il-kontribuzzjoni finanzjarja tal-UE għad-diversi servizzi ta’ kura u l-ugwaljanza bejn il-ġeneri.

3.5.   Sistemi ta’ taxxa u benefiċċji

3.5.1.

L-evidenza disponibbli tindika li n-nisa spiss jiffaċċjaw diżinċentivi ekonomiċi b’saħħithom meta jidħlu fis-suq tax-xogħol jew meta jkunu jridu jaħdmu aktar: il-mod li bih huma stabbiliti s-sistemi ta’ taxxa u benefiċċji jista’ jservi ta’ deterrent għat-tieni sors ta’ dħul, li spiss huma n-nisa. Il-konsegwenzi diretti ta’ dan huma l-ħlas ta’ kontribuzzjonijiet aktar baxxi jew tal-ebda kontribuzzjoni fis-sistemi tal-pensjonijiet, li sussegwentement jirriżulta f’introjtu mill-pensjoni aktar baxx u saħansitra faqar.

3.5.2.

Is-Semestru Ewropew diġà enfasizza l-ħtieġa li jiġu adattati sistemi ta’ taxxa u benefiċċji sabiex jiġu evitati diżinċentivi b’saħħithom għal dawk li jipprovdu t-tieni sors ta’ dħul li jixtiequ jsibu impjieg jew jaħdmu aktar. Se jkun meħtieġ monitoraġġ mill-qrib tal-iżviluppi fl-Istati Membri.

3.6.   L-intraprenditorija fost in-nisa

3.6.1.

L-intraprenditorija tista’ tkun opportunità għall-indipendenza ekonomika tan-nisa b’impjiegi ta’ kwalità, karrieri ta’ suċċess, il-ħruġ tan-nisa mill-faqar u l-esklużjoni soċjali, u li jingħata kontribut għal rappreżentanza aktar bilanċjata bejn il-ġeneri fit-teħid tad-deċiżjonijiet. L-intraprenditorija femminili jenħtieġ li tiġi appoġġjata billi jittejbu l-aċċess u l-kwalità ta’ miżuri ta’ protezzjoni soċjali (10) u billi tiġi integrata l-edukazzjoni intraprenditorjali fl-edukazzjoni u t-taħriġ.

3.6.2.

Fir-rigward ta’ impjieg indipendenti, in-nisa spiss ikunu ħaddiema awtonomi li jkunu qed jiffaċċjaw riskju ogħla ta’ faqar fost dawk li jaħdmu, filwaqt li aktar irġiel huma fost is-sidien ta’ kumpaniji b’impjegati. In-nisa jiffaċċjaw ukoll ostakli aktar strutturali fir-rigward tal-aċċess għall-finanzi, l-istereotipi u nuqqas ta’ fiduċja. Tali ostakli jeħtieġ li jitneħħew. Investitur informali ta’ mentoraġġ u forom ġodda ta’ finanzjament jistgħu jkunu utli biex jingħelbu l-ostakli. In-netwerks eżistenti fl-organizzazzjonijiet tan-negozju għandhom jiġu promossi u mxerrda b’mod aktar attiv.

3.7.   Ekonomija diġitali

3.7.1.

Il-bidliet fis-suq tax-xogħol, li jirriżultaw mill-globalizzazzjoni, l-iżviluppi teknoloġiċi u l-bidla demografika jipprovdu perspettivi ġodda kemm għall-impjegati kif ukoll għall-intraprendituri. Is-setturi emerġenti u dawk li qed jikbru (pereżempju l-ICT, l-ekonomija ekoloġika, l-industrija 4.0, il-kummerċ elettroniku) jistgħu joffru ħafna opportunitajiet lin-nisa f’impjiegi li jħallsu tajjeb. Il-KESE enfasizza wkoll il-problema tad-disparità diġitali bejn is-sessi li toħloq firxa ta’ sfidi li jeħtieġ jiġu indirizzati. Ipprovda wkoll rakkomandazzjonijiet biex jingħelbu l-iżbilanċi b’rabta mas-sistemi edukattivi u s-suq tax-xogħol (11).

3.7.2.

Sabiex jiġi żgurat li n-nisa u l-irġiel ikunu jistgħu jaħdmu b’fiduċja fl-ekonomija diġitali, hemm il-ħtieġa ta’ aktar ċarezza tal-istatus fil-livell nazzjonali dwar id-drittijiet, l-intitolamenti tas-sigurtà soċjali u l-obbligi kemm fix-xogħol kif ukoll fil-kuntratti B2B. L-edukazzjoni u t-taħriġ għandhom ikunu fiċ-ċentru tal-istrateġiji għall-promozzjoni tal-ICT, STEM u karrieri ekoloġiċi għan-nisa u l-perspettiva tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri għandha tkun integrata fl-Istrateġija għal Suq Uniku Diġitali.

3.8.   Kooperazzjoni msaħħa bejn l-atturi kollha

3.8.1.

Ir-rwol tal-imsieħba soċjali fin-negozjar ta’ ftehimiet kollettivi huwa mezz importanti biex jiġu indirizzati d-diversi dimensjonijiet tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri u ta’ paga ugwali fis-swieq tax-xogħol Ewropej. Fil-livell tal-UE, fl-2005, is-sħab soċjali adottaw Qafas ta’ Azzjonijiet dwar l-Ugwaljanza bejn il-Ġeneri segwit minn azzjonijiet konġunti fil-livell nazzjonali sabiex jindirizzaw ir-rwoli tal-ġeneri, jippromovu lin-nisa fit-teħid tad-deċiżjonijiet, jappoġġjaw il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata u jindirizzaw id-differenza bejn il-pagi tal-irġiel u n-nisa. Fl-2008 huma rrevedew il-ftehim tal-1996 dwar il-liv tal-ġenituri (Direttiva tal-Kunsill 2010/18/UE (12)) u fl-2012, żviluppaw sett ta’ għodod għat-tisħiħ tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri fil-prattika.

3.8.2.

L-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili jistgħu jikkontribwixxu wkoll b’mod utli għall-promozzjoni tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri fis-suq tax-xogħol, b’mod partikolari għal gruppi vulnerabbli.

3.8.3.

Il-KESE jappella għal strateġija mġedda u ambizzjuża fil-livell tal-UE biex tinkiseb l-ugwaljanza bejn il-ġeneri fis-swieq tax-xogħol Ewropej, li għandhom jiġu inkwadrati b’mod koerenti fi ħdan kwalunkwe strateġija Ewropea għall-impjiegi fil-futur, il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali u d-dimensjoni Ewropea tal-Aġenda 2030 tan-NU għall-Iżvilupp Sostenibbli.

---

(1)  ĠU C 129, 11.4.2018, p. 44, ĠU C 262, 25.7.2018, p. 101.

(2)  ĠU C 129, 11.4.2018, p. 44.

(3)  ĠU C 367, 10.10.2018, p. 20.

(4)  ĠU L 204, 26.7.2006, p. 23.

(5)  ĠU C 351, 15.11.2012, p. 12, ĠU C 242, 23.7.2015, p. 9, ĠU C 367, 10.10.2018, p. 20.

(6)  ĠU C 262, 25.7.2018, p. 101.

(7)  ĠU C 129, 11.4.2018, p. 44.

(8)  ĠU C 487, 28.12.2016, p. 7.

(9)  Ara l-Opinjoni tal-KESE dwar il-“Fond Soċjali Ewropew+” (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 165).

(10)  ĠU C 173, 31.5.2017, p. 45.

(11)  ĠU C 440, 6.12.2018, p. 37.

(12)  ĠU L 68, 18.3.2010, p. 13.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Implimentazzjoni tal-liġi ambjentali tal-UE: kwalità tal-arja, l-ilma u l-iskart”

(opinjoni esploratorja)

(2019/C 110/06)

Rapporteur:

Arnaud SCHWARTZ

Konsultazzjoni	Il-Parlament Ewropew, 3.5.2018
Bażi legali:	Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
	Opinjoni esploratorja
Deċiżjoni tal-Bureau	17.4.2018 (bi stennija tal-konsultazzjoni)
Sezzjoni responsabbli	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Agrikoltura, l-Iżvilupp Rurali u l-Ambjent
Adottata fis-sezzjoni	27.11.2018
Adottata fil-plenarja	12.12.2018
Sessjoni plenarja Nru	539
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	117/2/6

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jilqa’ l-għan tar-Rieżami tal-Implimentazzjoni Ambjentali (Environmental Implementation Review – EIR), li tipprovdi ħarsa ġenerali infurmata lejn is-sitwazzjoni ta’ kull Stat Membru billi tenfasizza n-nuqqasijiet ewlenin tagħhom fl-implimentazzjoni tal-liġi tal-Unjoni fil-qasam tal-ambjent, kif ukoll li tirrakkomanda miżuri korrettivi u tagħti appoġġ lill-Istati Membri li għadhom lura fl-applikazzjoni ta’ din il-liġi, inkluż permezz ta’ għodda ġdida ta’ assistenza teknika bejn il-pari.

1.2.

Madankollu, fl-opinjoni (1) tiegħu dwar dan is-suġġett, skont il-KESE, l-EIR tiżvela li l-implimentazzjoni fqira, frammentata u mhux ekwa tal-leġislazzjoni ambjentali Ewropea hija problema serja f’bosta Stati Membri. Illum bħal fl-imgħoddi, wara l-kawżi profondi ta’ din l-implimentazzjoni fqira identifikati fl-EIR, jidher li hemm nuqqas ta’ rieda politika min-naħa ta’ ħafna gvernijiet tal-Istati Membri biex it-titjib sinifikanti f’din l-implimentazzjoni jsir prijorità u biex jipprovdu biżżejjed riżorsi għal dan il-għan (pereżempju permezz tal-qafas finanzjarju pluriennali – QFP). Il-KESE għalhekk ifakkar li l-implimentazzjoni xierqa tal-acquis ambjentali tal-UE hija fl-interess taċ-ċittadini Ewropej u li din iġġib benefiċċji ekonomiċi u soċjali reali.

1.3.

Bl-istess mod, il-KESE, kif stipulat fl-opinjoni msemmija hawn fuq (2), jafferma mill-ġdid li l-implimentazzjoni effettiva ta’ miżuri ta’ protezzjoni ambjentali tiddependi parzjalment mill-għoti ta’ rwol attiv lis-soċjetà ċivili – l-impjegaturi, l-impjegati u rappreżentanti oħra tas-soċjetà. Il-KESE jtenni wkoll it-talba tiegħu għal parteċipazzjoni akbar u strutturata mis-soċjetà ċivili li għandha ssaħħaħ l-EIRs. Għall-KESE, l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili fuq il-livell nazzjonali għandhom jingħataw l-opportunità li jikkontribwixxu bl-għarfien espert u bl-informazzjoni speċjalizzata tagħhom għar-rapporti tal-pajjiżi, kif ukoll għad-djalogi strutturati mal-pajjiżi u għas-segwitu tagħhom. Għal din ir-raġuni, il-KESE huwa lest li jiffaċilita d-djalogu tas-soċjetà ċivili fil-livell tal-UE fil-qafas ta’ ekonomija tabilħaqq sostenibbli u ċirkolari.

1.4.

Fl-opinjoni tiegħu dwar il-pjan ta’ azzjoni tal-UE għat-titjib tal-governanza u l-konformità ambjentali (3), il-KESE jerġa’ jisħaq fuq il-fatt li n-nuqqasijiet attwali qed jimminaw il-fiduċja taċ-ċittadini fir-rigward tal-effikaċja tal-leġislazzjoni tal-UE, u għalhekk jerġa’ jtenni s-sejħa tiegħu lill-Istati Membri u lill-Kummissjoni biex jimmobilizzaw finanzjament sinifikanti għar-reklutaġġ ta’ persunal addizzjonali, sabiex tiġi mmonitorjata l-implimentazzjoni tal-governanza u tal-leġislazzjoni ambjentali.

1.5.

Il-KESE jenfasizza li f’xi każijiet, huma meħtieġa wkoll investimenti ambjentali, is-sensibilizzazzjoni tal-pubbliku jew ktajjen ta’ infurzar b’saħħithom, u li anke jekk l-ispetturi ambjentali diġà jeżistu, l-Ewropa u l-Istati Membri tagħha jeħtieġu wkoll ġurati u prosekuturi speċjalizzati.

1.6.

Il-KESE jfakkar ukoll, kif indika fl-opinjoni (4), li flimkien mal-azzjonijiet meħuda mill-Istati Membri u mill-pubbliku kkonċernat biex jikkomunikaw u jqajmu sensibilizzazzjoni dwar ir-regoli li għandhom jiġu rrispettati, għandhom jittieħdu wkoll miżuri li jagħmlu parti mill-monitoraġġ jew mill-kontroll tal-applikazzjoni fuq il-livell tal-Unjoni mill-Kummissjoni Ewropea bħala “l-għassiesa tat-Trattati”. Il-pjan ta’ azzjoni (5) jinjora fatturi ta’ nuqqas ta’ konformità mar-regoli, bħal pereżempju dawk relatati mal-opportuniżmu jew man-nuqqas ta’ rieda politika. Filwaqt li l-appoġġ tal-Istati Membri huwa meħtieġ, il-KESE qed jagħmilha ċara għal darb’oħra li l-miżuri mhux vinkolanti ta’ dan il-pjan ta’ azzjoni ma jistgħux ikunu l-unika strateġija biex titjieb il-konformità mal-leġislazzjoni ambjentali.

1.7.

Kemm l-EIR u l-pjan ta’ azzjoni jsegwu ċiklu ta’ sentejn. Il-KESE jenfasizza li għandu jkollu rwol attiv fil-monitoraġġ u l-iżvilupp tal-kontenut tagħhom, sabiex il-leħen tas-soċjetà ċivili jinstema’ fil-proċess kontinwu ta’ titjib tal-politiki ambjentali tal-UE.

1.8.

Barra minn hekk, kif jidher f’diversi ħidmiet tal-Kummissjoni Ewropea, hemm għadd kbir ta’ nuqqasijiet ġejjin minn nuqqas ta’ kooperazzjoni bejn id-diversi livelli ta’ governanza (nazzjonali, reġjonali u lokali) responsabbli mill-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni ambjentali, u għaldaqstant il-KESE jistieden ukoll lill-UE biex tintegra lis-soċjetà ċivili fil-monitoraġġ u fl-evalwazzjoni li għaddejja ta’ din l-implimentazzjoni.

1.9.

Iċ-ċittadini tal-UE jemmnu li l-ħarsien tal-ambjent huwa ta’ importanza kbira. Il-maġġoranza tal-Ewropej jemmnu li l-UE u l-gvernijiet nazzjonali mhumiex qed jagħmlu biżżejjed biex iħarsu l-ambjent. Il-Kunsill, il-Parlament u l-Kummissjoni għandhom għalhekk jaħdmu flimkien aktar mill-qrib mal-KESE biex jilħqu l-aspettattivi taċ-ċittadini. B’mod partikolari, din l-ambizzjoni tista’ tissarraf f’talba lill-KESE għal opinjoni esploratorja dwar il-mod kif is-soċjetà ċivili tista’ tikkontribwixxi aktar għall-iżvilupp u għall-applikazzjoni tal-leġislazzjoni ambjentali tal-UE.

1.10.

F’termini immedjati, il-KESE jistieden lill-Kummissjoni taqsam il-lista tal-EIR tan-nuqqasijiet kollha identifikati għal kull Stat Membru fl-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni ambjentali tal-UE fir-rigward tal-kwalità tal-arja, l-ilma u l-iskart. Il-lista għandha tkun ibbażata parzjalment fuq indikazzjonijiet magħmula lill-Kummissjoni, u fuq konsultazzjoni mas-soċjetà ċivili organizzata. Jappella wkoll lill-Kummissjoni biex tiddefinixxi u sussegwentement tapplika r-rimedji biex jiġu koreġuti dawn in-nuqqasijiet. Safejn jista’ fil-limiti tal-mezzi u l-għarfien espert tiegħu, il-KESE huwa lest li jikkontribwixxi għal din id-definizzjoni u li jieħu sehem fl-evalwazzjoni tal-implimentazzjoni futura ta’ dawn ir-rimedji.

1.11.

Il-KESE jemmen li l-Kummissjoni għandha mhux biss tipproponi leġislazzjoni, iżda wkoll tiffaċilita u tappoġġja l-implimentazzjoni tal-liġijiet u tagħmel it-testi eżistenti aktar konsistenti ma’ xulxin kif ukoll aktar konformi mal-progress xjentifiku u mal-impenji internazzjonali li jipproteġu s-saħħa pubblika u jirrestawraw il-funzjonament tajjeb tal-ekosistemi. Mingħajr dawn l-ekosistemi, la l-iżvilupp ekonomiku u lanqas il-ġustizzja soċjali m’huma possibbli. B’mod partikolari, l-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni ambjentali hija essenzjali għall-kisba tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli tan-NU (SDGs) u tpoġġi l-ftehimiet dwar il-klima fil-prattika. Għalhekk, il-KESE qiegħed jiġbed l-attenzjoni tal-awtoritajiet kompetenti dwar diversi eżempji ta’ titjib fil-leġislazzjoni ambjentali marbuta mal-kwalità tal-arja, l-ilma u l-iskart f’din l-opinjoni.

1.12.

Fl-aħħar nett, bħall-proposta reċenti għal direttiva dwar il-prodotti tal-plastik li jintużaw darba biss, jidher ċar li l-livell għoli ta’ aċċettazzjoni tal-miżuri proposti rriżulta minn attivitajiet ta’ informazzjoni u minn kampanji fil-midja dwar it-tniġġis tal-oċeani mill-plastik, li ppermettew li titqajjem sensibilizzazzjoni rigward din il-problema fost iċ-ċittadini. Il-KESE jemmen li l-istess jgħodd għal bosta miżuri oħrajn li jistgħu joffru lir-residenti tal-Unjoni ambjent ta’ ħajja tajjeb għas-saħħa, adattament għad-disturbi fil-klima u t-tmiem tal-kollass tal-bijodiversità. Il-KESE jerġa’ jafferma f’dan ir-rigward il-ħtieġa tal-parteċipazzjoni impenjata tas-soċjetà ċivili favur l-edukazzjoni tal-popolazzjoni u l-irduppjar mistenni tal-isforzi fis-sensibilizzazzjoni taċ-ċittadini min-naħa tal-awtoritajiet Ewropej, nazzjonali u lokali, flimkien ma’ dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet fil-qasam pubbliku u privat (b’mod partikolari SMEs-SMIs), fir-rigward ta’ dawn l-isfidi ewlenin tas-seklu 21.

2.   Kummenti ġenerali

2.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jilqa’ r-rieda ta’ kooperazzjoni li esprima l-Parlament Ewropew (PE) fit-talba tiegħu għal din l-opinjoni esploratorja dwar l-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni ambjentali tal-Unjoni Ewropea fl-oqsma tal-kwalità tal-arja, l-ilma u l-iskart.

2.2.

L-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni ambjentali Ewropea fl-oqsma tal-kwalità tal-arja, l-ilma u l-iskart tolqot oqsma ta’ interess partikolari għall-protezzjoni tal-ekosistemi; din twitti t-triq għal opportunitajiet ekonomiċi ġodda u għal żviluppi pożittivi għas-saħħa tal-Ewropej. Din l-implimentazzjoni ma tqajjimx biss il-kwistjoni tat-traspożizzjoni tad-direttivi fil-liġi nazzjonali – li hija biss l-ewwel pass – iżda tinvolvi wkoll l-istabbiliment tal-awtoritajiet pubbliċi meħtieġa jew id-disponibbiltà tal-mezzi eżistenti f’termini ta’ riżorsi umani, ħiliet u responsabbiltajiet, għarfien espert u mezzi finanzjarji. F’ħafna każi, investimenti ambjentali (pubbliċi u/jew privati) huma meħtieġa (pereżempju, għat-trattament tal-ilma u tal-iskart) u, f’każi oħra, attivitajiet b’impatt ambjentali negattiv jenħtieġ li jiġu rregolati (pereżempju, biex tiġi ppreżervata l-kwalità tal-arja).

2.3.

It-titjib fl-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni ambjentali tal-UE għandha ssir prijorità fl-Istati Membri kollha, u l-awtoritajiet pubbliċi responsabbli għal dawn il-materji għandhom jissaħħu. Bosta opinjonijiet preċedenti tal-KESE diġà setgħu, fl-imgħoddi, jagħmlu rakkomandazzjonijiet f’dan ir-rigward, u b’mod aktar wiesa’, fir-rigward tal-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni ambjentali eżistenti tal-Unjoni fl-oqsma tal-kwalità tal-arja, l-ilma u l-iskart. Għalhekk il-KESE jitlob li ssir referenza għal dawn l-opinjonijiet fir-rigward tal-arja (6), l-ilma (7) jew l-iskart (8).

2.4.

Minbarra dawn l-opinjonijiet dwar suġġetti speċifiċi, xi opinjonijiet tal-KESE b’bażi usa’ għandhom ukoll rakkomandazzjonijiet li jistgħu jkunu rilevanti għal din it-talba. Dawn jinkludu opinjonijiet dwar l-aċċess għall-ġustizzja (9) jew l-implimentazzjoni attwali tal-leġislazzjoni u l-governanza (10) u l-protezzjoni tal-interessi kollettivi tal-konsumaturi (11), opinjonijiet ta’ natura strateġika (12), u dawk li jimmiraw lil hinn mill-fruntieri tal-Unjoni Ewropea u li jittrattaw, pereżempju, l-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs) (13), il-ftehimiet ta’ kummerċ ħieles (14) u l-klima (15).

2.5.

Jidher ċar li hemm bżonn li tiġi implimentata l-liġi eżistenti li tiffaċilita l-istabbiliment ta’ suq uniku li jwassal għal kompetizzjoni ħielsa u mingħajr tagħwiġ u li ħaqqu l-fiduċja taċ-ċittadini, kemm jekk huma produtturi jew konsumaturi – liġi li tista’ twassal għal standards għoljin ta’ kwalità u sigurtà fir-rigward tal-protezzjoni tal-popolazzjonijiet u l-ambjent tagħhom. Minbarra dan, madankollu, jidher essenzjali li jkun hemm sforz biex jittaffu n-nuqqasijiet tal-leġislazzjoni eżistenti billi jiġi żgurat ukoll li l-UE sistematikament tikseb, f’negozjati kummerċjali bilaterali jew multilaterali, l-ekwivalenza tal-leġislazzjoni soċjali u ambjentali tagħha għall-prodotti importati.

2.6.

F’dan il-kuntest, jenħtieġ li nanalizzaw l-osservazzjonijiet, ir-rakkomandazzjonijiet u l-konklużjonijiet kollha elenkati f’din l-opinjoni esploratorja, mhux bħala riskju iżda bħala opportunità li tiggwida l-attivitajiet tagħna b’mod li jinħolqu benefiċċji kompetittivi jew kooperattivi li jagħtu tifsira u ġejjieni fuq il-livelli ekonomiċi, soċjali u ambjentali.

2.7.

Fl-aħħar nett, jekk dan jikkonċernax l-arja, l-ilma jew l-iskart, id-disparitajiet bejn l-Istati Membri fl-applikazzjoni tal-liġi tal-UE għandhom jiġu evitati. Jekk le, dan se jwasal għal distorsjonijiet tal-kompetizzjoni, inugwaljanzi ambjentali u soċjali jew fruntieri artifiċjali li jxekklu l-ġestjoni tar-riżorsi li huma komuni u, essenzjalment, transkonfinali. Barra minn hekk, sabiex insaħħu l-miżuri kollha eżistenti u futuri, jenħtieġ ukoll li jkollna mezzi ta’ armonizzazzjoni fiskali fir-rigward tat-taxxi fuq l-inkwinanti u r-riżorsi u li nindirizzaw il-ħtieġa li nikkalibraw aħjar l-għodod eżistenti fid-dawl tal-esternalitajiet li jenħtieġ inkopru. Il-politiki ambjentali m’għandhomx jibqgħu jservu bħala element varjabbli ta’ aġġustament iżda jsiru lieva ewlenija ta’ riorjentazzjoni strateġika għall-attivitajiet tal-bniedem, tas-snajja’, tal-agrikoltura u tal-industrija fl-Unjoni u, b’effett ta’ kontaġju pożittiv, jistabbilixxu ruħhom ukoll fir-reġjuni l-oħra fejn jinsabu l-imsieħba tagħha.

3.   Kummenti speċifiċi

3.1.   L-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni ambjentali tal-Unjoni fil-qasam tal-kwalità tal-arja

Flimkien mal-ilma, in-natura u l-iskart, il-kwalità tal-arja hija wieħed mis-setturi bl-ogħla għadd ta’ każijiet ta’ ksur. F’Mejju 2018, il-Kummissjoni intensifikat l-infurzar kontra sitt Stati Membri li kissru r-regoli tal-UE dwar il-kwalità tal-arja, u rreferiethom lill-Qorti tal-Ġustizzja (16). Il-KESE jirrikonoxxi li l-Kummissjoni attwalment qed twettaq Kontroll tal-Idoneità dwar id-direttiva għall-kwalità tal-arja, fejn qed tevalwa r-rendiment tad-Direttivi dwar il-Kwalità tal-Arja fl-Ambjent (AAQ) fil-perjodu 2008-2018. B’mod partikolari, l-isforzi biex titjieb l-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni dwar il-kwalità tal-arja ta’ barra ser jikkontribwixxu għall-SDG 11 dwar il-bliet sostenibbli.

Sa fejn hija kkonċernata l-kwalità tal-arja, għandna niftakru wkoll li t-tniġġis atmosferiku gġandu effett fuq tliet fergħat:

1.

fuq is-saħħa, sa tali punt li t-tniġġis tal-arja ġewwa u barra għadu fattur ta’ riskju ewlieni fi ħdan l-Unjoni Ewropea (17) u mkejjen oħra. Dan huwa saħansitra riskju prinċipali għas-saħħa u għall-ambjent fuq livell dinji (18) b’6,5 miljun każ ta’ mewt qabel il-waqt fis-sena u bi spiża għolja għas-soċjetà, għas-sistemi tas-saħħa, għall-ekonomija u għal dawk kollha li tintlaqtilhom saħħithom. Fl-Ewropa, l-għadd ta’ mwiet qabel il-waqt huwa stmat li jlaħħaq madwar 400 000 fis-sena skont rapport reċenti mill-Qorti Ewropea tal-Awdituri rigward it-tniġġis tal-arja, li jinnota li s-saħħa taċ-ċittadini Ewropej għadha mhix protetta biżżejjed u li l-azzjoni tal-UE ma kellhiex l-effetti mistennija.

2.	fuq il-bijodiversità (effetti fuq l-uċuħ tar-raba’, il-foresti, eċċ.);

3.	fuq bini kontemporanju u, naturalment, storiku, li huma konnessi mat-turiżmu.

3.1.1.   L-arja ta’ ġewwa

(a)

Biex tittejjeb il-kwalità tal-arja ta’ ġewwa jenħtieġ li, permezz tat-tikkettjar, ninformaw lill-konsumaturi dwar l-emissjonijiet tal-prodotti mixtrija, bħal pereżempju l-materjali tal-bini u l-prodotti tad-dekorazzjoni, tal-għamara jew il-prodotti tad-dar. Biex isir dan, wara paragun bejn il-liġijiet tal-Istati Membri, jenħtieġ li l-UE tistabbilixxi qafas koerenti bbażat fuq l-aħjar prattiki attwali.

(b)	Wara l-fażi tal-kostruzzjoni u tal-kunsinna ta’ bini, jenħtieġ li jiddaħħal obbligu ta’ manutenzjoni u ta’ monitoraġġ regolari fuq il-kwalità tal-ventilazzjoni. Dan il-monitoraġġ tal-bini fit-tul se jkollu, naturalment, impatt pożittiv fuq is-saħħa kif ukoll fuq l-enerġija.

(c)	Sabiex jiġu protetti l-popolazzjonijiet fraġli b’sistema respiratorja dgħajfa jew f’fażi ta’ żvilupp, jenħtieġ kwalità ta’ arja aħjar u jenħtieġ ukoll li jiġu implimentati pjani ta’ azzjoni għal dan il-għan fl-istabbilimenti miftuħa għall-pubbliku, speċjalment għat-tfal żgħar.

(d)

Fl-aħħar nett, ikun utli li jiġu armonizzati l-prattiki tal-purifikzzjoni tal-arja. L-Unjoni għandha tagħti definizzjoni tal-kriterji tal-kejl tal-effikaċja u tas-sigurtà tagħha, notevolment sabiex tevita kull deriva kummerċjali jew saħansitra sanitarja, ikkaġunata minn nuqqas relattiv ta’ regoli fil-preżent.

3.1.2.   L-arja ta’ barra

(a)

Għal kwalità aħjar tal-arja u għal aktar fiduċja bejn iċ-ċittadini u l-istituzzjonijiet Ewropej, jenħtieġ mhux biss li r-regoli attwali jiġu implimentati b’mod aktar serju u li n-nuqqas ta’ konformità magħhom ikun sanzjonat b’mod aktar strett, iżda jenħtieġ ukoll li l-istandards stabbiliti fid-Direttivi tal-UE fl-aħħar jinkludu r-rakkomandazzjonijiet neqsin tal-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa (WHO) meta dawn ikunu aktar protettivi għas-saħħa taċ-ċittadini.

(b)

Illum, il-partiċelli PM10 u PM2.5 biss huma mmonitorjati (skala mikrometrika). Madankollu, f’termini ta’ saħħa, xi partiċelli ultrafini (PUF) għandhom effetti ħafna akbar fuq is-saħħa (skala nanometrika), minħabba li dawn jippenetraw ħafna aktar fil-fond fil-ġisem tal-bniedem u jistgħu jakkumulaw fl-organi vitali. Il-leġislazzjoni Ewropea għandha għalhekk tqis din ir-realtà u tipprovdi li dawn il-partiċelli jiġu ssorveljati sabiex il-preżenza tagħhom fl-arja titnaqqas ukoll b’mod gradwali.

(c)

Għandu jsir l-istess fir-rigward tal-idrokarburi aromatiċi poliċikliċi (PAHs) u ta’ diversi inkwinanti oħra li mhumiex diġà monitorjati, b’mod partikolari dawk relatati mal-inċineraturi, mat-trasport bid-dgħajjes, mal-vetturi tal-art, mat-tagħmir tal-kostruzzjoni eċċ., speċjalment ladarba issa l-avvanz kontinwu tal-għarfien xjentifiku u tal-kapaċità teknika jagħmluha possibbli li tinkiseb protezzjoni aħjar għas-saħħa u għall-ekosistemi.

(d)

Għal dan il-għan, id-Direttiva dwar il-limiti nazzjonali tal-emissjonijiet (NEC) (19) hija essenzjali għall-Istati Membri biex inaqqsu l-emissjonijiet tagħhom ta’ inkwinanti atmosferiċi. Madankollu, hija tipproponi biss miżuri indikattivi skont il-prinċipju tas-sussidjarjetà sabiex l-Istati Membri jkunu konformi mal-impenji għat-tnaqqis ta’ emissjonijiet. Il-flessibbiltà tal-implimentazzjoni li toffri tagħmel dan ir-regolament dgħajjef ħafna.

(e)	Hemm ukoll lok għal titjib fejn id-Direttiva ma tipproponi l-ebda mira ta’ tnaqqis tal-emissjonijiet tal-metan, li huwa sors ta’ tniġġis tal-arja li huwa essenzjali, peress li huwa prekursur tal-ożonu, kif ukoll gass b’effett ta’ serra qawwi ħafna.

(f)

Sabiex tiġi żgurata l-armonizzazzjoni bejn id-diversi regolamenti Ewropej, il-Politika Agrikola Komuni (PAK) jenħtieġ tintroduċi miri dwar it-tniġġis tal-arja mis-settur agrikolu. Pereżempju, dan tal-aħħar huwa responsabbli minn aktar minn 95 % tal-emissjonijiet tal-ammonju, li huwa inkwinant kopert mid-Direttiva NEC. Sabiex l-Istati Membri jilħqu l-miri ta’ tnaqqis tagħhom, il-PAK għandha tipprovdi għodod adegwati.

(g)

Fl-aħħar nett, jenħtieġ li nfakkru li l-kwantifikazzjoni tal-inkwinanti bħalissa hija bbażata fuq il-piż tagħhom (μg/m3), anke jekk, tul ħafna snin, it-tossikologi enfasizzaw f’laqgħat xjentifiċi li jkun aħjar li jiġi kkwantifikat l-għadd ta’ partiċelli. Dan l-approċċ huwa iktar sinifikanti għaliex jiffoka fuq l-elementi ultrafini li nieħdu man-nifs (20).

3.2.   L-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni ambjentali tal-Unjoni Ewropa fil-qasam tal-ilma

Fir-rigward tal-ilma, jenħtieġ li nenfasizzaw li filwaqt li d-Direttiva Qafas hija b’mod ġenerali sodisfaċenti, l-implimentazzjoni tagħha għadha dgħajfa u ħafna mill-Istati Membri naqsu milli jistabbilixxu l-istatus ambjentali tajjeb mistenni fl-2015. L-istess jista’ jingħad fir-rigward ta’ Natura 2000, minħabba falliment ġenerali tal-istrument kuntrattwali. Jistgħu jsiru diversi ammeljoramenti u innovazzjonijiet, speċjalment relatati mal-progress xjentifiku fir-rigward tal-funzjonament tal-ħamrija min-naħa u tad-dispersjoni u l-interazzjoni ta’ ċerti inkwinanti min-naħa l-oħra. Dan se jkun analizzat hawn taħt. Il-progress fl-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni tal-UE dwar l-ilma jista’ jgħin biex jintlaħqu bosta miri relatati mal-SDG 6 dwar l-ilma nadif u s-sanitazzjoni.

Wieħed mill-oqsma l-aktar kritiċi relatati mal-ilma huwa l-implimentazzjoni tad-Direttiva dwar it-Trattament tal-Ilma Mormi Urban, fejn hemm differenzi kbar fil-konformità fost l-Istati Membri, minħabba taħlita ta’ kwistjonijiet relatati mal-governanza u ta’ finanzjament. Għalkemm il-Kummissjoni għamlet sforzi kbar fil-mandat attwali, għadhom jeżistu ħtiġijiet ta’ finanzjament konsiderevoli f’dan il-qasam, kif ukoll problemi relatati mal-governanza li jridu jiġu solvuti. Abbażi tal-esperjenza ppruvata ta’ ġestjoni tal-iskart solidu, għandhom jiġu żviluppati modi ġodda ta’ kif il-produtturi jkunu responsabbli għall-finanzjament tat-trattament supplimentari tal-ilma mormi li jimmira li jaqbad l-inkwinanti emerġenti, bħal farmaċewtiċi u mikroplastiċi.

3.2.1.   Ilma tal-wiċċ

(a)

Biex titjieb is-sitwazzjoni tal-ilma tal-wiċċ, u sabiex jiġu evitati rigressjonijiet fil-liġi u fil-governanza ambjentali, ikun aħjar li jiġu ddefiniti ċerti kunċetti bħal, pereżempju, il-“kontinwità ekoloġika”, il-“korsiji tal-ilma” u l-“art mistagħdra”. Huwa, pereżempju, essenzjali li r-regoli tal-karatterizzazzjoni tal-art mistagħdra jiġu speċifikati fil-livell Ewropew, ladarba nafu li l-uniku approċċ ibbażat fuq l-objettiv tal-protezzjoni huwa kumpless wisq biex jiġi traspost b’mod validu fil-liġi nazzjonali, għall-inqas f’xi Stati Membri.

(b)	Bl-istess mod, ikun utli li jkun hemm qafas unifikat li jippermetti t-twettiq ta’ evalwazzjonijiet li jkunu ċari u kondiviżi mill-partijiet interessati kollha involuti fl-implimentazzjoni tal-liġi f’dan il-qasam.

(c)

Kemm jekk fir-rigward tan-nanopartiċelli, pereżempju dawk mill-industriji tat-tessuti u minn dawk agroalimentari, u kemm jekk fir-rigward ta’ dawk li jfixklu s-sistema endokrinali, bħal dawk mill-industrija farmaċewtika u mill-agrikoltura, jenħtieġ li jitnaqqas mis-sors it-tixrid tagħhom fl-ambjent u li jiġu stabbiliti limiti li m’għandhomx jinqabżu fl-ilmijiet tal-wiċċ u fl-ilmijiet ta’ taħt l-art fid-dawl tal-impatt tagħhom fuq l-ekosistemi, u speċjalment fuq il-katini alimentari inklużi l-bnedmin. Għal dan il-għan jenħtieġ li jiġu provduti l-mezzi biex jiġu determinati l-limiti b’effett cocktail bejn dawn is-sustanzi, id-diversi sustanzi diġà mmonitorjati u l-prodotti sekondarji tagħhom ta’ degradazzjoni.

3.2.2.   Ilma ta’ taħt l-art

(a)

Fir-rigward tal-leġislazzjoni dwar l-ilma, id-dispożizzjonijiet relatati mal-irkuprar tal-ispejjeż imġarrba mill-kategoriji differenti ta’ utenti, l-internalizzazzjoni tal-esternalitajiet u t-tariffi konformi mal-ispejjeż – kif definiti bid-Direttiva li tistabbilixxi qafas għall-politika tal-Komunità fil-qasam tal-ilma (21) – la huma vinkolanti u lanqas speċifiċi biżżejjed biex jipproduċu effett suffiċjenti.

(b)

Mat-tibdil fil-klima, il-formazzjoni tal-ilma ta’ taħt l-art tista’ ssir aktar problematika. Dan għaliex f’xi postijiet il-prattiki urbani jew agrikoli jwasslu għal forma mhux mixtieqa ta’ interruzzjoni fiċ-ċiklu tal-ilma, minħabba ħamrija ssiġillata jew attività bijoloġika dgħajfa wisq li tippromovi l-ilma tax-xeba’, l-erożjoni u t-tajn, aktar milli l-infiltrazzjoni, il-purifikazzjoni u l-ħażna naturali. Sabiex dawn il-fenomeni ma jmorrux għall-agħar, l-Unjoni għandha tadotta regolazzjoni biex tippromwovu l-ħamrija ħajja. Dan ikollu wkoll il-vantaġġ li jindirizza problemi ta’ kwalità u kwantità ta’ ilma disponibbli kemm għall-ekosistemi kif ukoll għall-konsum mill-bniedem, u għal attivitajiet agrikoli u industrijali.

(c)

Minħabba r-rwol tagħhom biex jistimulaw ix-xita mill-evapotraspirazzjoni, kif ukoll għall-iffiltrar, il-purifikazzjoni u l-ħżin tal-ilma fil-ħamrija u fl-ilma tal-pjan, għandha tingħata aktar attenzjoni lill-foresti u l-hedges, kif ukoll, sa ċertu punt, li bwar permanenti u raba’ li jinħarat jitħallew mhux maħruta fuq medda twila ta’ żmien. Dawn għandhom ukoll, fejn fattibbli, ikunu preżenti u jinfirxu madwar l-Ewropa – speċjalment peress li huma wkoll ta’ għajnuna konsiderevoli għal kreaturi ħajjin oħra, inklużi bosta li jipproteġu l-uċuħ tar-raba’, sabiex jieħdu ħsieb lilhom infushom maż-żidiet fit-temperatura u avvenimenti oħrajn ta’ temp estrem li qed isiru dejjem aktar komuni.

3.2.3.   Direttiva li tistabbilixxi qafas għal politika tal-Komunità fil-qasam tal-ilma.

Fil-perspettiva ta’ implimentazzjoni aħjar tad-Direttiva Qafas dwar l-Ilma, jenħtieġ li jiġi emendat it-test tad-Direttiva dwar ċerti aspetti msemmija hawn fuq parzjalment, fir-rigward tal-punti li ġejjin:

(a)	L-istatus tal-ilma fil-preambolu “l-ilma mhuwiex prodott kummerċjali bħal kull prodott ieħor,” għandu jiġu mibdul b’“l-ilma mhuwiex prodott kummerċjali.”

(b)	L-applikazzjoni tal-prinċipji ta’ prevenzjoni u ta’ prekawzjoni meħtieġa, minħabba l-istat tal-ilma fl-Ewropa, biex jitħassru l-eżenzjonijiet kollha, bħal dawk tal-Artikolu 4(5) jew tal-Artikolu 7(4).

(c)	Minħabba l-kundizzjoni tal-ilmijiet, għandha tkun meħtieġa valutazzjoni ambjentali għall-proġetti kollha li jistgħu jaffettwaw l-ilma u l-ambjenti akkwatiċi. Il-“proċedura simplifikata ta’ evalwazzjoni” għandha għalhekk titħassar (Artikolu 16).

(d)

Il-prinċipju ta’ “min iniġġes iħallas” għandu jiġi rivedut, b’mod partikolari fir-rigward tal-proċeduri għall-implimentazzjoni tiegħu ma’: — formulazzjoni ġdida tal-Artikolu 9: minflok “L-Istati Membri jridu jikkunsidraw il-prinċipju ta’ rkuprar tal-ispejjeż tas-servizzi tal-ilma, inklużi l-ispejjeż tal-ambjent u tar-riżorsi, wara li jiġu kkunsidrati l-analiżi ekonomiċi mwettqa skont l-Anness III, u bi qbil partikolarment mal-prinċipju ta’ minn iniġġes iħallas”, għandu jinkteb: “l-Istati Membri jridu japplikaw l-irkuprar tal-ispejjeż diretti u indiretti relatati mal-impatt tal-attivitajiet tal-bniedem fuq l-ilma skont il-prinċipju ta’ min iniġġes iħallas”; — tħassir tal-eċċezzjonijiet imsemmija fl-Artikolu 9(4); — żieda tas-setturi kollha, li tispeċifika tliet oqsma (l-agrikoltura, l-industrija, id-djar), li għalihom l-Istati Membri jistabbilixxu regoli biex jeliminaw l-esternalizzazzjoni tal-ispejjeż. Rapport annwali li jispeċifika, skont is-settur, il-proċeduri tal-implimentazzjoni ta’ dan il-proċess.

(e)	Il-formulazzjonijiet kollha tat-tip “jiżguraw li” għandhom jiġu sostitwiti wkoll b’obbligu reali (pereżempju l-Artikolu 11, punt 5 jew l-Artikolu 14, l-ewwel subparagrafu).

(f)

Bl-istess mod, jidher li huwa meħtieġ li jitbaxxew il-limiti tal-inkwinanti, inkluż f’kombinazzjoni ma’ direttivi oħra (bħal dawk dwar in-nitrati, il-prodotti kimiċi, eċċ.), u li jiġi aġġornati s-sustanzi prijoritarji (billi jiġu integrati, pereżempju, il-komposti perfluworinati, in-nanoteknoloġiji, eċċ.).

(g)	Jenħtieġ li titjieb il-parteċipazzjoni tal-pubbliku (Artikolu 14), prinċipalment fir-rigward tal-ippjanar. Dan għandu jiġi estiż għal programmi ta’ kejl bażiċi u supplimentari, kif ukoll għall-kontrolli amministrattivi preċedenti kollha.

(h)	Fir-rigward tal-litigazzjoni (Artikolu 23), għandu jingħad ukoll li, skont il-Konvenzjoni ta’ Aarhus, l-Istati għandhom jintroduċu regoli u proċeduri li jippromovu l-aċċess pubbliku għal-litigazzjoni dwar l-ilma.

3.3.   L-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni ambjentali tal-UE fil-qasam tal-iskart

Il-Valutazzjoni tal-Impatt li fuqha hija bbażata l-leġislazzjoni dwar l-iskart li ġiet adottata reċentement identifikat bosta problemi bl-implimentazzjoni: legali/regolatorji, kif ukoll kwistjonijiet relatati mal-governanza u s-sensibilizzazzjoni. In-nuqqasijiet fl-implimentazzjoni tad-Direttiva Qafas dwar l-Iskart spiss ikunu dovuti għan-nuqqas ta’ strumenti ekonomiċi, eż. dawk li jagħmlu r-riċiklaġġ aktar attraenti mir-rimi f’landfills. Madankollu, l-istabbiliment ta’ dawn l-istrumenti ekonomiċi jista’ jkun problematiku għall-muniċipalitajiet. L-awtoritajiet lokali spiss ma jkollhomx il-kapaċità li jittrasponu l-miżuri u l-istrumenti tal-UE fil-livell lokali, li jindika problema fil-governanza. L-infurzar huwa problema kbira wkoll f’bosta Stati Membri. Il-KESE jirrikonoxxi li fi snin reċenti l-Kummissjoni ħadmet mal-Istati Membri biex tindirizza dawn in-nuqqasijiet fl-implimentazzjoni, pereżempju billi pprovdiet appoġġ tekniku u linji gwida speċifiċi dwar x’jeħtieġ jinbidel permezz taż-żewġ eżerċizzji ta’ promozzjoni tal-konformità li twettqu fl-2012 u fl-2015.

Il-proposti leġislattivi dwar l-iskart li ġew adottati reċentement għandhom isolvu xi wħud mill-problemi bl-implimentazzjoni u jgħinu jikkontribwixxu għall-SDG 12 dwar il-konsum u l-produzzjoni sostenibbli, iżda xorta waħda jridu jiġu indirizzati, fil-livell nazzjonali, xi kwistjonijiet relatati mal-governanza u l-infurzar. Flimkien mal-Kummissjoni, il-KESE waqqaf il-Pjattaforma Ewropea tal-Partijiet Interessati tal-Ekonomija Ċirkolari li diġà kisbet riżultati sinifikanti, tiffaċilita l-ġbir, l-iskambju u d-disseminazzjoni ta’ għarfien espert u prattiki tajba eżistenti fost id-diversi partijiet interessati. Din il-pjattaforma hija għodda ewlenija li jixirqilha li tintuża b’mod aktar mifrux biex tinkoraġġixxi l-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni tal-UE f’dan il-qasam.

3.3.1.   Il-prevenzjoni tal-iskart

(a)

Ir-reviżjoni riċenti tal-politika dwar l-iskart (22) hija opportunità biex jingħata appoġġ qawwi lil miżuri li jnaqqsu l-ħtiġijiet tagħna f’ras il-għajn (inkluż it-talba tagħna għal materja prima u materja prima sekondarja), kif ukoll il-ħolqien ta’ skart fil-futur, b’mod partikolari dak perikoluż għall-ekosistemi u għas-saħħa tal-bniedem. Dan ifisser li rridu nħarsu b’mod kritiku lejn il-bżonnijiet tagħna u l-affarijiet li nipproduċu u kif infassluhom, sabiex iservu għal iktar żmien u mbagħad nittrasformawhom bl-inqas telf possibbli f’materjal, u dan ikollu impatt ġenerali fuq l-ambjent, is-sovranità tal-enerġija u s-sostenibbiltà ekonomika.

(b)	Sabiex inkunu nistgħu nitkellmu dwar “materjali sostenibbli” minflok “skart” u dwar ekonomija ċirkolari, jenħtieġ li, sa mit-tfassil tal-produzzjonijiet tagħna, neliminaw il-komponenti li għandhom tossiċità jew perikolożità ta’ natura li tikkomplika fażi futura ta’ riċiklaġġ.

(c)

F’dak li jirrigwarda l-ippakkjar, il-moderazzjoni għandha tipprevali u l-progress ulterjuri għandu jkun kbir kemm jista jkun, gradwali u obbligatorju sabiex tiġi evitata kwalunkwe distorsjoni tal-kompetizzjoni lejn skemi differenti ta’ użu mill-ġdid u ta’ teħid lura, kemm li jeżistu kif ukoll li għad iridu jiġu żviluppati.

(d)	Il-prevenzjoni tal-iskart tiddependi wkoll mill-kapaċità tal-kumpaniji tagħna li jerġgħu jużaw u jirrimedjaw il-prodotti tagħna. Biex isir dan, hija meħtieġa leġislazzjoni Ewropea ambizzjuża b’miri vinkolanti aktar milli sempliċement miżuri volontarji.

(e)	Sabiex l-iżvilupp ekonomiku jinfired mill-konsum tar-riżorsi naturali u mill-impatti ambjentali li jirriżultaw minnu, jenħtieġ li l-UE tistabbilixxi miri aktar ambizzjużi għaliha nnifisha sabiex iżżid l-effiċjenza fl-użu tar-riżorsi fis-sistemi ta’ produzzjoni tagħna.

3.3.2.   Immaniġġjar tal-iskart

(a)

Sabiex tirbaħ u żżomm il-kunfidenza tal-popolazzjoni, tal-produtturi kif ukoll tal-konsumaturi, jenħtieġ li l-ekonomija ċirkolari – filwaqt li tqis b’mod regolari l-aktar għarfien xjentifiku aġġornat – tħares ruħha kontra kull skandlu futur, b’mod partikolari fil-qasam tas-saħħa, li jista’ jkun relatat mal-konċentrazzjoni jew mat-tixrid ta’ inkwinanti fil-materjali riċiklati (bromu jew dawk li jfixklu s-sistema endokrinali, pereżempju) jew fl-ambjent (in-nanomaterjali jew il-mikroplastiċi).

(b)

Approċċ bħal dan ikun iktar kredibbli u effettiv jekk, sabiex tittejjeb ir-rata tar-riċiklaġġ tat-tipi kollha ta’ materjali, it-traċċabbiltà tal-komponenti tagħhom tkun ġiet stabbilita sa mill-istadju tal-produzzjoni tagħhom, u jekk tkun iggarantita kemm jista’ jkun it-trasparenza sal-punt li fih dawn jaslu għand il-konsumatur.

(c)

Għalhekk, l-istess livell ta’ protezzjoni tas-saħħa tal-bniedem u tal-ambjent għandu japplika għal materjali riċiklati jew materjali verġni fi ħdan l-Unjoni Ewropea. Il-materjali riċiklabbli m’għandhomx ikomplu jippermettu l-użu ta’ prodotti kimiċi perikolużi f’konċentrazzjonijiet ogħla. Għalhekk, meta tirrestrinġi u tistabbilixxi limiti għal kimiċi taħt ir-Regolament REACH (23), l-Aġenzija Ewropea għas-Sustanzi Kimiċi għandha tistabbilixxi l-istess limiti għal materjali riċiklati. Il-materjali li ma jissodisfawx dawn il-limiti għandhom jiġu ttrattati b’tali mod li s-sustanza titneħħa jew issir ineliġibbli għall-użu mill-ġdid jew għar-riċiklaġġ.

(d)	Lil hinn mill-ekodisinn li għalih l-ismartphones u prodotti elettriċi u elettroniċi oħra għandhom ikunu soġġetti, jenħtieġ li l-Unjoni tiżviluppa u tħaddan ukoll politika serja rigward l-immaniġġjar tal-iskart tagħha fit-territorju tagħha aktar milli tħalli li din tmur lil hinn minnu.

(e)

Huwa ċar mill-analiżi taċ-ċiklu tal-ħajja (LCA) li l-għażliet ta’ riċiklaġġ kollha huma aħjar mill-inċinerazzjoni (b’mod partikolari minħabba l-enerġija inkorporata, fil-plastik pereżempju) ħlief għal injam f’ċerti każijiet speċjali, u anke għal ċerti prodotti/materjali ta’ skart perikoluż. Din tal-aħħar, bħall-irdim fil-landfills, għandu tispiċċa gradwalment u għandhom jiġu stabbiliti miri ambizzjużi f’din id-direzzjoni.

---

(1)  Opinjoni dwar “L-Analiżi tal-Implimentazzjoni Ambjentali tal-UE” (ĠU C 345, 13.10.2017, p. 114).

(2)  Ara nota Nru 1 f’qiegħ il-paġna.

(3)  Opinjoni dwar l-azzjonijiet tal-UE għat-titjib tal-governanza u l-konformità ambjentali (ĠU C 283, 10.8.2018, p. 83).

(4)  Ara nota Nru 3 f’qiegħ il-paġna.

(5)  COM(2018) 10 final.

(6)  Opinjoni dwar Programm għall-Arja Nadifa għall-Ewropa (ĠU C 451, 16.12.2014, p. 134) u dwar It-tneħħija għalkollox tal-asbestos mill-UE (ĠU C 251, 31.7.2015, p. 13).

(7)  Opinjoni dwar Pjan ta’ Azzjoni għan-natura, għaċ-ċittadini u għall-ekonomija (ĠU C 129, 11.4.2018, p. 90); dwar Il-governanza internazzjonali tal-oċeani: aġenda għall-futur tal-oċeani tagħna (ĠU C 209, 30.6.2017, p. 60) u opinjoni dwar Il-kwalità tal-ilma maħsub għall-konsum mill-bniedem (ĠU C 367, 10.10.2018, p. 107).

(8)  Opinjoni dwar ir-restrizzjoni tal-użu ta’ ċerti sustanzi perikolużi (LdSD) (ĠU C 345, 13.10.2017, p. 110); dwar Alterattivi li jindirizzaw l-interfaċċa bejn il-leġislazzjoni dwar is-sustanzi kimiċi, dwar il-prodotti u dwar l-iskart (ĠU C 283, 10.08.2018, p. 56); dwar Strateġija Ewropea għall-Plastik f’Ekonomija Ċirkolari (inkluż it-trattament tal-iskart minn vapuri) (ĠU C 283, 10.08.2018, p. 61); dwar Ir-rwol tal-enerġija mill-iskart fl-ekonomija ċirkolari (ĠU C 345, 13.10.2017, p. 102); dwar il-pakkett tal-Ekonomija Ċirkolari (ĠU C 264, 20.7.2016, p. 98).

(9)  Opinjoni dwar L-Aċċess għall-Ġustizzja fi Kwistjonijiet Ambjentali (ĠU C 129, 11.4.2018, p. 65).

(10)  Ara n-nota 1 u n-nota 3 f’qiegħ il-paġna.

(11)  Opinjoni dwar Aġenda għall-Ħiliet Ġodda (ĠU C 440, 6.12.2018, p. 66).

(12)  Opinjoni dwar It-tranżizzjoni lejn ġejjieni Ewropew aktar sostenibbli (ĠU C 81, 2.3.2018, p. 44) u dwar Mudelli ekonomiċi sostenibbli ġodda (ĠU C 81, 2.3.2018, p. 57).

(13)  Opinjoni dwar L-Aġenda 2030 – Unjoni Ewropea impenjata għall-iżvilupp sostenibbli globalment, adottata fl-20 ta’ Ottubru 2016 (ĠU C 34, 2.2.2017, p. 58) u dwar Ir-rwol ewlieni tal-kummerċ u l-investiment għat-tilħiq u l-implimentazzjoni tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs), (ĠU C 129, 11.4.2018, p. 27).

(14)  Opinjoni dwar Kapitoli dwar il-kummerċ u l-iżvilupp sostenibbli (TSD) fi Ftehimiet ta’ Kummerċ Ħieles tal-UE (FTA) (ĠU C 227, 28.6.2018, p. 27).

(15)  Opinjoni dwar Il-Protokoll ta’ Pariġi – Pjan ta’ azzjoni għall-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima globali wara l-2020 (ĠU C 383, 17.11.2015, p. 74) u dwar Il-Ġustizzja fil-Klima (ĠU C 81, 2.3.2018, p. 22).

(16)  http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-3450_mt.htm.

(17)  Skont l-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent.

(18)  Skont il-WHO.

(19)  Direttiva NEC.

(20)  https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0048969711005730?via%3Dihub

(21)  Direttiva Qafas dwar l-Ilma.

(22)  http://ec.europa.eu/environment/waste/target_review.htm.

(23)  Regolament REACH — Ir-Regolament (KE) Nru 1907/2006 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (ĠU L 396, 30.12.2006, p. 1 kif emendat fil-ĠU L 136, 29.5.2007, p. 3).

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni — Settur Ewropew tal-bejgħ bl-imnut adattat għas-seklu 21”

[COM(2018) 219 final]

(2019/C 110/07)

Relatur:	Ronny LANNOO
Korelatur:	Gerardo LARGHI

Konsultazzjoni	Il-Kummissjoni Ewropea, 18.6.2018
Bażi legali	Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	21.11.2018
Adottata fil-plenarja	12.12.2018
Sessjoni plenarja Nru	539
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	171/3/2

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jilqa’ l-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni dwar l-immodernizzar tas-settur tal-bejgħ bl-imnut. Għal darba oħra, il-Kumitat jenfasizza l-importanza ekonomika u soċjali tas-settur tal-bejgħ bl-imnut għall-partijiet interessati kollha u għas-soċjetà kollha inġenerali (1). Il-KESE jindika li, f’opinjonijiet preċedenti, dan diġà rrakkomanda l-ħolqien ta’ ambjent ekonomiku miftuħ, immirat biex jiżgura kompetizzjoni ġusta, biex jiġġenera l-kondizzjonijiet għall-koeżistenza pożittiva ta’ u kooperazzjoni fost bejjiegħa bl-imnut kbar, medji, żgħar u mikro.

1.2.

Id-difiża u l-promozzjoni tad-diversità fis-settur tal-bejgħ bl-imnut hija kruċjali sabiex jiġu ssodisfati l-ħtiġijiet tal-konsumaturi u sabiex tiġi difiża u promossa s-sistema ta’ produzzjoni Ewropea. Għalhekk, il-KESE jaħseb li jeħtieġ li jinstab bilanċ bejn il-miżuri favur bejjiegħa bl-imnut kbar, li huma stabbiliti b’mod ċar ħafna fil-komunikazzjoni, u dawk korrispondenti li jissodisfaw il-ħtiġijiet ta’ intrapriżi mikro u żgħar.

1.3.

Il-KESE jinnota li l-proposta tal-Kummissjoni tiffoka wisq fuq il-“prezz” bħala l-aktar element interessanti għall-konsumaturi, għad-detriment ta’ aspetti ewlenin oħra bħall-informazzjoni, il-kwalità u l-personalizzazzjoni tal-prodotti, il-prossimità, il-mobbiltà, l-ekonomija ċirkolari u d-durabbiltà, il-valur għall-flus u s-servizz li wieħed jirċievi qabel jew wara xirja. Id-diversifikazzjoni tal-prodotti għandha tiġi protetta kif xieraq mill-Kummissjoni fl-interessi tal-partijiet kollha.

1.4.

Il-Kumitat jemmen li d-dritt ta’ stabbiliment għandu jiġi indirizzat skont il-prinċipju ta’ sussidjarjetà u li l-aħjar mod ta’ kif jiġu indirizzati l-ħtiġijiet tal-partijiet ikkonċernati kollha involuti huwa billi jintlaħaq ftehim fil-livell nazzjonali, reġjonali u lokali.

1.5.

B’mod partikolari, il-KESE jemmen li xi ostakoli għal-libertà tal-istabbiliment u xi restrizzjonijiet operattivi, kif huma preżenti attwalment f’xi Stati Membri, jaġixxu bħala ostakolu għall-istabbiliment ’ intrapriżi ġodda, iżda li l-liberalizzazzjoni sħiħa ma tiżgurax il-bilanċ meħtieġ bejn kumpaniji kbar, negozji żgħar u negozji tal-familja.

1.6.

Il-KESE jqis li regolamenti nazzjonali dwar il-ħinijiet tal-ftuħ tal-ħwienet u l-ħinijiet tax-xogħol huma kruċjali, biex jiżguraw kondizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni fost negozji ta’ daqs differenti u fuq kollox biex jiggarantixxu protezzjoni soċjali adegwata kemm għal nies impjegati kif ukoll ħaddiema għal rashom, filwaqt li jitqies ukoll it-tibdil fid-drawwiet tal-konsumatur.

1.7.

Il-KESE jtenni li l-ilħuq ta’ ftehim fil-livell nazzjonali jew subnazzjonali huwa l-aħjar mod ta’ kif għandhom jiġu stabbiliti l-ħinijiet u l-ġranet tal-ftuħ, sabiex jiġu rrikonċiljati l-ħtiġijiet tal-konsumaturi li jkollhom aċċess għal prodotti u servizzi partikolari u x-xewqa ta’ xi negozji li jiftħu l-Ħdud u fil-festi, filwaqt li jiġi żgurat ukoll bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja tal-familja għall-intraprendituri u l-impjegati, u billi jiġi pprovdut ħin barrani għat-taħriġ.

1.8.

Il-KESE jindika wkoll, f’konformità mal-Pilastru Soċjali, il-ħtieġa li jiġu ggarantiti rimunerazzjoni ġusta u kwalità tax-xogħol għall-ħaddiema kollha fis-settur, sew online kif ukoll offline. Dan jiġbed attenzjoni, b’mod partikolari, għall-każ tal-kuntratti tax-xogħol ta’ eluf ta’ dawk li jaħdmu għal negozji online li għadhom mhumiex koperti minn negozjar kollettiv, kif ukoll għall-kuntratti fil-bejjiegħa bl-imnut kbar li huma maħsuba biss biex jaqdu numru akbar ta’ konsumaturi li jżuru l-ħanut fi tmiem il-ġimgħa (li jirriżulta f’żieda fil-kuntratti każwali) jew li ma jgħoddux tmiem il-ġimgħa jew l-iljieli bħala sahra. Finalment, fil-fehma tal-KESE, il-ħolqien ta’ mekkaniżmu ta’ djalogu soċjali effettiv li jinvolvi wkoll intrapriżi żgħar u mikro jagħti lin-negozji opportunitajiet ta’ żvilupp aħjar u lill-ħaddiema sistema aħjar ta’ salvagwardji.

1.9.

Il-Kumitat jaqbel mal-Kummissjoni dwar il-ħtieġa li tiġi mħeġġa u appoġġjata l-innovazzjoni fis-settur tal-bejgħ bl-imnut, fit-tagħlim tul il-ħajja għall-impjegaturi u l-ħaddiema u fil-promozzjoni tal-prodotti fit-tul. Madankollu, dan jaħseb li, flimkien mal-proposta tal-Kummissjoni, għandu jkun hemm pjan direzzjonali biex jakkumpanja dan il-proċess fil-kuntest tat-tranżizzjoni diġitali, b’finanzjament xieraq u attenzjoni partikolari lil intrapriżi żgħar u mikro f’kollaborazzjoni ma’ organizzazzjonijiet li jirrappreżentaw lill-SMEs.

1.10.

Il-KESE jistieden lill-awtoritajiet fil-livelli kollha biex jinvolvu ruħhom f’kooperazzjoni mill-qrib mal-partijiet interessati kollha bil-ħsieb li jitfassal pjan ta’ azzjoni speċifiku dwar il-futur tas-settur tal-bejgħ bl-imnut Ewropej fis-seklu 21 (jiġifieri informazzjoni, taħriġ, finanzjament u prattiki tajba, eċċ.)

2.   Kontenut essenzjali tad-dokument tal-Kummissjoni

2.1.

Il-Komunikazzjoni għandha l-għan li tikkontribwixxi biex toħroġ il-potenzjal tas-settur tal-bejgħ bl-imnut għall-ekonomija tal-UE billi tidentifika l-aħjar prattiki. Għalhekk huma meħtieġa sforzi min-naħa tal-istituzzjonijiet tal-UE u mill-Istati Membri biex tiġi appoġġjata l-kompetittività tas-settur fi żmien meta dan qiegħed jinbidel mit-tkabbir mgħaġġel tal-kummerċ elettroniku u mit-trasformazzjoni tad-drawwiet tal-konsumatur.

2.2.

Sabiex is-Suq Uniku jwassal riżultati, għandha tittieħed azzjoni xierqa fil-livelli kollha. Il-produttività tas-settur tal-bejgħ bl-imnut tal-UE ma kinitx daqshekk tajba daqs ta’ setturi oħra. Dan minħabba l-akkumulazzjoni ta’ regolamenti tat-taxxa fil-livelli kollha u minħabba dewmien fit-tranżizzjoni għas-suq diġitali.

2.3.

Il-bejjiegħa bl-imnut jaffaċċjaw bosta restrizzjonijiet fir-rigward tal-istabbiliment tal-ħwienet u l-operazzjonijiet. Ħafna minn dawn ir-restrizzjonijiet jiġu ġġustifikati minn raġunijiet ta’ politika pubblika leġittima. Dawn jistgħu joħolqu wkoll ostakoli għal negozji ġodda u għall-produttività.

2.4.

Il-ftuħ ta’ ħwienet kummerċjali ġodda huwa element kruċjali għall-vijabilità tas-settur. Huwa importanti li jkunu jistgħu jiġu segwiti strateġiji fir-rigward tal-aċċess għas-suq li jikkombinaw preżenza online u offline. Proċeduri ta’ stabbiliment sempliċi, trasparenti u effiċjenti joffru opportunitajiet għas-settur tal-bejgħ bl-imnut sabiex titjieb il-produttività tiegħu.

2.5.

Il-Kummissjoni tirrakkomanda li l-Istati Membri jivvalutaw u jimmodernizzaw, jekk meħtieġ, l-oqfsa regolatorji tagħhom, billi jispiraw ruħhom, fejn ikun rilevanti, mill-aħjar prattiki li diġà ġew żviluppati fi Stati Membri oħra.

2.6.

Ir-restrizzjonijiet operattivi normalment jaffettwaw l-aktar bejjiegħa bl-imnut tradizzjonali. L-awtoritajiet pubbliċi għandhom jivvalutaw il-bilanċ, il-proporzjonalità u l-effiċjenza ta’ restrizzjonijiet bħal dawn sabiex jiżguraw kondizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni bil-kummerċ elettroniku.

2.7.

L-ispiża tal-konformità hija bejn 0,4 % u 6 % tal-fatturat annwali tal-bejjiegħa bl-imnut. Għal kumpaniji mikro, dan huwa partikolarment piż tqil. It-trawwim tal-iżvilupp tas-settur tal-bejgħ bl-imnut għall-benefiċċju aħħari tal-konsumaturi jeħtieġ approċċ wiesa’: is-simplifikazzjoni ta’ oqfsa regolatorji, l-iżgurar li dawn huma xierqa għal ambjent b’ħafna kanali kif ukoll it-tnaqqis tal-miżuri u proċeduri ta’ piż eċċessiv u li jiswew il-flus imposti fuq bejjiegħa bl-imnut sabiex tiġi żgurata l-konformità ma’ dawn ir-regoli.

3.   Kummenti ġenerali

3.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jilqa’ l-isforz li għamlet il-Kummissjoni biex jiġi mmodernizzat is-settur tal-bejgħ bl-imnut sabiex jiġu indirizzati l-isfidi ġodda relatati mad-diġitalizzazzjoni u l-kummerċ elettroniku.

3.2.

Fl-opinjonijiet preċedenti tiegħu, partikolarment INT/682 dwar Pjan ta’ Azzjoni Ewropew għas-Settur tal-bejgħ bl-imnut (2), il-Kumitat kien diġà rrakkomanda l-ħolqien ta’ ambjent ekonomiku miftuħ immirat lejn il-garanzija ta’ kompetizzjoni ġusta bejn entitajiet tal-istess daqs. B’mod partikolari, l-UE għandha toħloq il-kondizzjonijiet għad-diversità, għall-koeżistenza pożittiva u għall-kooperazzjoni fost bejjiegħa bl-imnut kbar, medji, żgħar u mikro f’ambjent online jew offline. Il-promozzjoni tad-diversità fil-bejgħ bl-imnut tal-UE hija mod tajjeb ħafna ta’ kif twieġeb għall-bosta ħtiġijiet tal-konsumaturi, iżda wkoll kif tiddefendi u tippromovi s-sistema ta’ produzzjoni Ewropea.

3.3.

Il-KESE jinnota li l-Kummissjoni tiffoka wisq fuq il-“prezz” bħala l-aktar element interessanti għall-konsumaturi filwaqt li l-għan ewlieni għandu jkun li tiġi pprovduta informazzjoni eżatta għall-konsumaturi (għarfien tal-konsumatur). Il-konsumaturi għandhom iħossuhom liberi li jqisu elementi oħrajn meta jixtru prodott, bħal pereżempju l-kwalità tiegħu, il-personalizzazzjoni, id-durabbiltà, il-mobilità tal-konsumaturi, il-prossimità, il-valur għall-flus, is-servizz ipprovdut matul jew wara x-xiri, l-impatt fuq l-ekonomija ċirkolari, u kriterji ambjentali. Id-diversifikazzjoni tal-prodotti tirrappreżenta valur miżjud għas-setturi produttivi u tal-bejgħ bl-imnut tal-UE u għandha tiġi protetta kif xieraq mill-Kummissjoni (3).

3.4.

Il-KESE jqis l-approċċ tal-Kummissjoni bi preġudizzju favur bejjiegħa bl-imnut kbar u jaħseb li huwa importanti li dan jiġi bbilanċjat mal-ħtiġijiet ta’ intrapriżi żgħar u mikro. B’mod partikolari, il-Kumitat jemmen li jeħtieġ li tiġi ggarantita koeżistenza ta’ kumpaniji kbar u negozji mikro u mmexxijin mill-familji.

3.5.

Il-KESE jaqbel li xi restrizzjonijiet fuq id-dritt ta’ stabbiliment u restrizzjonijiet operattivi implimentati f’xi Stati Membri jistgħu jaġixxu bħala ostakolu għall-istabbiliment ta’ intrapriżi ġodda u t-tkabbir tagħhom. Madankollu, dan jaħseb li liberalizzazzjoni sħiħa tad-dritt ta’ stabbiliment mhijiex rimedju. Barra minn hekk, b’rabta ma’ dan, il-prinċipju ta’ sussidjarjetà għandu jiġi rrispettat u għandu jintlaħaq ftehim fil-livell nazzjonali, reġjonali u lokali sabiex jinstab rispons xieraq għall-ħtiġijiet lokali u għal dawk tal-partijiet ikkonċernati kollha.

3.6.

Il-KESE ma jaqbilx mal-qari negattiv mill-Kummissjoni tas-sentenza Visser. Għall-KESE, dan il-każ jikkonferma l-iskop tal-leġislatur fir-rigward tad-Direttiva dwar is-Servizzi: dan jikkodifika l-każistika tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea fir-rigward tal-libertà tal-istabbiliment u jipprojbixxi biss ċerti rekwiżiti, bħal ittestjar tal-ħtiġijiet ekonomiċi, filwaqt li jirrikonoxxi li “[l-]għan ta’ protezzjoni tal-ambjent urban jista’ jikkostitwixxi raġuni imperattiva ta’ interess ġenerali ta’ natura li jiġġustifika limitu territorjali”. Huwa importanti li jinstab bilanċ bejn dawn il-bżonnijiet skont il-prinċipji tal-proporzjonalità u tas-sussidjarjetà.

3.7.

B’rabta ma’ dan, jista’ jsir ħafna fil-proċess biex toħloq suq Ewropew uniku, biex tissemplifika l-proċeduri għall-ftuħ tan-negozji u biex tagħmel dawn il-proċeduri trasparenti u uniformi, filwaqt li tirrispetta l-limiti eżistenti leġittimi fuq skala territorjali stabbiliti f’konformità mal-prinċipju tas-sussidjarjetà.

3.8.

Il-KESE jqis li huwa importanti ħafna li xi ambjenti ekonomiċi speċifiċi jinżammu u jiġu protetti, b’mod partikolari meta dawn ikunu marbutin mal-konservazzjoni ta’ wirt storiku u artistiku nazzjonali, mal-objettivi tal-politika soċjali u mal-objettivi tal-politika kulturali; approċċ differenti jista’ jħalli impatt ta’ tfixkil għall-komunitajiet lokali u l-konsumaturi (4).

3.9.

B’mod globali, il-KESE jemmen li l-espansjoni transkonfinali, l-iskalar u l-kummerċ elettroniku għandhom jidhru bħala għażla serja, u l-intrapriżi f’koordinazzjoni mal-organizzazzjonijiet tagħhom għandhom jiġu appoġġjati f’dan il-proċess, iżda dan ma jistax jitqies bħala obbligu jew l-uniku mod kif l-intrapriżi kollha jistgħu jikbru, f’konformità mal-interess primarju tal-konsumaturi (distribuzzjoni u servizz b’ħafna kanali). Din hija r-raġuni għaliex huwa essenzjali li jitħeġġu u jinżammu l-proċessi ta’ innovazzjoni, it-taħriġ u l-promozzjoni tal-prodotti fit-tul, inkluż appoġġ tal-intrapriżi żgħar u mikro u l-organizzazzjonijiet tagħhom li jirrappreżentawhom b’finanzjament xieraq.

3.10.

Politika effiċjenti dwar il-bejgħ bl-imnut jeħtieġ li ssib bilanċ bejn il-qligħ u l-effiċjenza fir-rigward tal-pożizzjoni ġeografika. Għandhom jiġu kkunsidrati kunsiderazzjonijiet ta’ perjodu twil (medju) speċjalment fir-rigward ta’ stabbilimenti tradizzjonali u r-relazzjoni tagħhom ma’ żviluppi eżistenti u futuri possibbli (abitazzjoni, servizzi disponibbli, eċċ. u għalhekk ma’ ċentri tal-bliet u viċinati eżistenti). Il-KESE jqis li l-Kummissjoni għandha tlesti l-proposta tagħha, f’kollaborazzjoni mal-organizzazzjonijiet nazzjonali u reġjonali rilevanti, billi tintroduċi miżuri strutturali bl-għan li tinkorpora fatturi ta’ żvilupp territorjali għal komunitajiet lokali u ċentri tal-bliet (żoni turistiċi, ippjanar spazjali lokali, regolamenti tal-bini, kondizzjonijiet, eċċ.).

3.11.

Il-KESE jqis li regolamenti nazzjonali dwar il-ħinijiet tal-ftuħ tal-ħwienet u l-ħinijiet tax-xogħol, skont soluzzjonijiet teknoloġiċi ġodda, għandhom rwol kruċjali biex jiżguraw kondizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni fost negozji ta’ daqs differenti u biex jiggarantixxu protezzjoni soċjali adegwata kemm għal nies impjegati kif ukoll ħaddiema għal rashom u fuq kollox, huma għodda kruċjali għall-protezzjoni soċjali ta’ persuni li jaħdmu għal rashom u impjegati.

3.12.

Il-KESE jtenni li l-aħjar mod ta’ kif jiġu stabbiliti l-ħinijiet u l-jiem tal-ftuħ huwa billi jintlaħaq ftehim fil-livell nazzjonali jew subnazzjonali. Fil-fatt, huwa importanti ħafna, li jiġu rrikonċiljati l-ħtiġijiet tal-konsumaturi biex ikollhom aċċess għal prodotti u servizzi partikolari u x-xewqa ta’ xi kumpaniji li jiftħu fil-festi u filgħaxijiet, u biex jiġu protetti l-ħtiġijiet ta’ serħan ta’ sidien ta’ mikrointrapriżi u l-impjegati tagħhom, filwaqt li jiġi żgurat ukoll bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja tal-familja, u billi jiġi pprovdut ħin barrani għat-taħriġ.

3.13.

Il-KESE jindika wkoll, f’konformità mal-Pilastru Soċjali, il-ħtieġa li jiġu ggarantiti rimunerazzjoni ġusta u kwalità tax-xogħol għall-ħaddiema kollha fis-settur, sew online kif ukoll offline. Dan jiġbed attenzjoni, b’mod partikolari, għall-każ tal-kuntratti tax-xogħol ta’ eluf ta’ dawk li jaħdmu għal negozji online li għadhom mhumiex koperti minn negozjar kollettiv, kif ukoll għall-kuntratti fil-bejjiegħa bl-imnut kbar li huma maħsuba biss biex jaqdu numru akbar ta’ konsumaturi li jżuru l-ħanut fi tmiem il-ġimgħa (li jirriżulta f’żieda fil-kuntratti każwali) jew li ma jgħoddux tmiem il-ġimgħa jew l-iljieli bħala sahra. Finalment, fil-fehma tal-KESE, il-ħolqien ta’ mekkaniżmu ta’ djalogu soċjali effettiv li jinvolvi wkoll intrapriżi żgħar u mikro jagħti lin-negozji opportunitajiet ta’ żvilupp aħjar u lill-ħaddiema sistema aħjar ta’ salvagwardji.

3.14.

Il-KESE jilqa’ r-rakkomandazzjoni li l-awtoritajiet pubbliċi għandhom jiffaċilitaw l-adozzjoni ta’ teknoloġiji diġitali min-naħa tal-intrapriżi żgħar. Madankollu, din ma tistax tkun l-unika għażla. Il-ħwienet tradizzjonali għadhom element kruċjali mhux biss tat-tkabbir fl-UE iżda wkoll fir-rigward tal-koeżjoni soċjali b’mod partikolari fil-komunitajiet lokali u għal konsumaturi diġitali mhux nattivi. Għal din ir-raġuni, il-kummerċ online u offline għandu jkun f’koeżistenza. B’rabta ma’ dan, il-KESE huwa tal-opinjoni li l-Kummissjoni ma tivvalutax biżżejjed id-diffikultajiet li jaffaċċjaw l-intrapriżi żgħar u mikro meta jiġu biex jieħdu sehem fi u jipprofittaw mill-kummerċ elettroniku.

3.15.

Il-KESE jaqbel mal-Kummissjoni dwar il-ħtieġa għal taħriġ ta’ kwalità għall-impjegaturi li jridu jinvolvu ruħhom fil-kummerċ elettroniku. Madankollu, il-Kumitat iqis li s-sitwazzjoni hija aktar kumplessa u l-SMEs, b’mod speċjali l-intrapriżi żgħar u mikro, jaffaċċjaw bosta sfidi, bħal: a) il-bidla u l-adattament tal-organizzazzjoni interna tagħhom; b) l-għarfien ta’ lingwi barranin; c) il-kisba u l-fehim ta’ informazzjoni legali u amministrattiva; d) l-istabbiliment ta’ sistema ta’ għoti ta’ riżultati effiċjenti u kompetittiva; e) li jingħeleb id-dumping fiskali u soċjali fil-livell tal-UE (frodi tal-VAT, falsifikazzjoni, eċċ.). Għal din ir-raġuni, il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni u lill-Istati Membri biex jappoġġjaw lill-SMEs u ‘l-organizzazzjonijiet tagħhom fit-tranżizzjoni tagħhom lejn il-kummerċ elettroniku, b’approċċ wiesgħa li jqis il-kundizzjonijiet kollha meħtieġa għall-ħolqien ta’ intrapriżi online li jirnexxu.

3.16.

Il-KESE jqis li l-kummerċ elettroniku jista’ jkun għażla sinifikanti għal bosta SMEs. Barra minn hekk, il-Kumitat jindika li riċentement il-Kummissjoni għadha kemm ippubblikat l-ewwel proposta mmirata lejn ir-regolamentazzjoni ta’ relazzjonijiet ta’ pjattaforma-għal-negozju fis-suq diġitali. Din il-miżura hija ffukata fuq it-trasparenza iżda ma tindirizzax xi prattiki abużivi frekwenti li jimpedixxu l-kompetizjoni ġusta (eż. klawżoli ta’ parità fil-prezzijiet, dumping fiskali, varjazzjoni fit-tassazzjoni, eċċ.) bejn utenti kummerċjali u pjattaformi online kbar (5). Għal din ir-raġuni, il-Kumitat jirrakkomanda li l-Kummissjoni toħloq kondizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni fir-rigward tal-kompetizzjoni ġusta fis-suq diġitali.

3.17.

Fl-fehma tal-KESE, huma meħtieġa diversi miżuri biex jiġu pprovduti l-kondizzjonijiet meħtieġa għas-settur tal-bejgħ bl-imnut, u b’mod partikolari, l-SMEs u l-mikrointrapriżi bħala l-kreaturi tal-ogħla nett ta’ impjiegi, biex jiġi indirizzat in-nuqqas ta’ qbil fil-ħiliet: tissaħħaħ l-identifikazzjoni u l-antiċipazzjoni tal-ħtiġijiet tal-ħiliet, inkluż gwida; jitijiebu r-riżultati tal-edukazzjoni u tat-taħriġ skont il-ħtiġijiet tas-suq tax-xogħol, inkluż promozzjoni tal-ETV; jitjiebu l-kondizzjonijiet qafas sabiex jaqblu aktar mal-provvista u mad-domanda; jiġi pprovdut appoġġ aħjar għall-ħtiġijiet tat-taħriġ tal-SMEs u tal-mikrointrapriżi.

3.18.

Il-KESE jilqa’ l-attenzjoni tal-Kummissjoni għall-ispiża tal-konformità speċjalment għal intrapriżi żgħar, kif ukoll il-fatt li tenfasizza n-nuqqas ta’ għarfien tal-ispeċifiċitajiet tas-settur.

4.   Kummenti speċifiċi

4.1.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tindirizza l-problema li qiegħda tikber tad-deżertifikazzjoni taċ-ċentri tal-bliet u l-konsegwenzi soċjali u ambjentali ta’ dan. Kemm ikunu abitabbli l-bliet kbar u żgħar jiddependi b’mod partikolari fuq is-sopravivenza ta’ bosta intrapriżi żgħar u mikro (ħwienet lokali) li jissodisfaw il-ħtiġijiet ta’ bosta konsumaturi iżda jirriskjaw li jiġu eliminati minħabba l-konċentrazzjoni dejjem tikber ta’ gruppi kbar ta’ bejgħ bl-imnut.

4.2.

Il-KESE jiddispjaċih min-nuqqas ta’ referenza għal settur ta’ bejgħ bl-imnut sostenibbli u r-rwol li jista’ jkollhom il-bejjiegħa bl-imnut żgħar u mikro f’dan il-proċess. Madankollu, huwa meħtieġ qafas aktar favorevoli biex jagħmilhom konxji tar-rabta bejn għażliet sostenibbli u kompetittività u biex jipprovdilhom informazzjoni mfassla apposta u assistenza teknika, kif ukoll l-iskemi ta’ kreditu meħtieġa biex jiġi implimentat x’jista’ jitjieb. Minħabba l-pożizzjoni dgħajfa li għandhom f’termini ta’ influwenza tal-konsumaturi u produtturi, bejjiegħa bl-imnut żgħar u mikro m’għandux ikollhom għażliet imposti fuqhom.

4.3.

Fil-Komunikazzjoni, ma tingħata l-ebda attenzjoni għall-frizzjonijiet li jeżistu fir-relazzjonijiet kuntrattwali bejn l-intrapriżi, eż. kuntratti ta’ frankiġja żbilanċjati, dewmien fil-pagamenti u prattiki kummerċjali inġusti. B’mod partikolari, il-konċentrazzjoni ta’ setgħa li qiegħda tikber fost il-bejjiegħa bl-imnut kbar fl-Ewropa toħloq sfidi serji (6). Sabiex tiġi indirizzata l-kompetizzjoni distorsiva u sabiex jibqgħu kompetittivi, dawn iż-żewġ kwistjonijiet kellhom jiġu indirizzati fil-Komunikazzjoni.

4.4.

Il-KESE jirrakkomanda lill-Kummissjoni, kif diġà ġie enfasizza fl-Opinjoni dwar “Patt Ġdid għall-konsumaturi”, id-definizzjoni u l-implimentazzjoni ta’ sistema efffikaċi ta’ soluzzjoni tat-tilwim, li tkun tippermetti li jiġu indirizzati sitwazzjonijiet li jirriżultaw minn abbuż ta’ poter ekonomiku u minn prattiki li jfixklu l-kompetizzjoni.

---

(1)  Il-fatturat fl-2016: EUR 9 864 468,4 miljuni; numru ta’ intrapriżi (fl-2015): 6 205 080; valur tal-produzzjoni (fl-2015): EUR 2 687 115 miljuni. Fl-2016, 33 399 447 persuna kellhom impjieg f’dan is-settur li minnhom 27 892 082 kienu impjegati.

(2)  ĠU C 327, 12.11.2013, p. 20.

(3)  ĠU C 440, 6.12.2018, p. 165.

(4)  Ara n-nota 2 ta’ qiegħ il-paġna.

(5)  ĠU C 440, 6.126.2018, p. 177.

(6)  Ara n-nota 5 ta’ qiegħ il-paġna.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Rapport tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni — Rapport tal-2017 dwar il-Politika tal-Kompetizzjoni”

[COM(2018) 482 final]

(2019/C 110/08)

Relatur:

Baiba MILTOVIČA

Konsultazzjoni	Kummissjoni Ewropea, 5.9.2018
Bażi legali	Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	21.11.2018
Adottata fil-plenarja	12.12.2018
Sessjoni plenarja Nru	539
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	188/1/9

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jilqa’ l-istil konċiż u l-enfasi tar-Rapport tal-2017 li huwa appoġġjat minn Dokument ta’ Ħidma tal-Persunal estensiv. Politika tal-kompetizzjoni effettiva u infurzata hija l-bażi ta’ ekonomija tas-suq sostenibbli. Hija tista’ tiżgura kundizzjonijiet ekwi għall-produtturi ta’ beni u servizzi, tassigura lill-konsumaturi, tistimula l-kompetizzjoni u twassal objettivi soċjali fundamentali, bħal-libertà tal-għażla tal-konsumaturi, kif ukoll objettivi politiċi, bħall-benesseri taċ-ċittadini Ewropej u l-promozzjoni tal-integrazzjoni tas-suq Ewropew. Din taqdi rwol importanti wkoll fir-rigward ta’ pajjiżi terzi filwaqt li tappoġġja dinamika kummerċjali, ambjentali u soċjali pożittiva fil-kummerċ internazzjonali.

1.2.

Ir-rapport tal-2017 jenfasizza bil-qawwa l-konformità u l-infurzar, u jipprovdi eżempji ta’ miżuri qawwija li ttieħdu mill-Kummissjoni. Il-konsumaturi u l-intrapriżi ż-żgħar u ta’ daqs medju spiss jitqiegħdu fi żvantaġġ fil-konfront ta’ kumpaniji kbar li possibbilment jabbużaw mill-pożizzjoni dominanti tagħhom fis-suq, u għalhekk il-miżuri li jindirizzaw prattiki antikompetittivi jintlaqgħu partikolarment tajjeb.

1.3.

It-tkabbir tal-attività antikompetittiva fis-swieq tal-UE wassal għall-iżvilupp kostanti tal-Awtoritajiet Nazzjonali tal-Kompetizzjoni (NCAs) bħala infurzaturi importanti tad-dritt tal-kompetizzjoni. Id-Direttiva NEK+, li ssaħħaħ il-pożizzjoni tal-NCAs sabiex ikunu aktar effettivi, issaħħaħ il-kapaċità nazzjonali f’dan il-qasam.

1.4.

It-tisħiħ tal-awtonomija tal-NCAs u l-forniment ta’ riżorsi adegwati huma vitali. Indipendenza ġenwina, għarfien espert u taħriġ huma kollha meħtieġa għal ħidma effettiva, u d-Direttiva NEK+ għandha tiġi mmonitorjata mill-qrib biex jiġi żgurat li dan jinkiseb. Għandha titħeġġeġ azzjoni preventiva biex tiġi evitata mġiba antikompetittiva, u għandhom jiżdiedu l-penali sabiex dawn ikunu deterrent effettiv.

1.5.

Il-KESE jappoġġja lill-Kummissjoni fil-qasam tal-infurzar legali privat tar-regoli tal-kompetizzjoni u jargumenta li l-azzjonijiet kollettivi għandhom ikunu ffaċilitati mis-sistemi legali tal-Istati Membri kollha. Il-Kummissjoni għandha tkompli timmonitorja l-effettività tal-mekkaniżmi ta’ rimedju kollettiv għall-ksur tad-dritt tal-kompetizzjoni fid-diversi Stati Membri u tieħu azzjoni addizzjonali jekk meħtieġ. F’dan ir-rigward, il-proposta tal-Kummissjoni dwar l-azzjonijiet rappreżentattivi, inkluża fil-proposta għal Patt Ġdid għall-Konsumaturi, hija diżappuntanti.

1.6.

Għandhom jiġu kkunsidrati proposti oħra dwar il-frankiġja, sabiex jiġu inklużi fir-Regolament ta’ Eżenzjoni ta’ Kategorija (1) ħalli jerġa’ jiġi stabbilit il-bilanċ kummerċjali u kuntrattwali bejn il-konċessjonarji u l-franchisor.

1.7.

Fejn hemm attivitajiet parakummerċjali sinifikanti mwettqa mill-awtoritajiet lokali, li jistgħu jibbenefikaw minn sussidju pubbliku li jippermetti kompetizzjoni inġusta, għandhom jiġu studjati biex jiġi ddeterminat jekk huwiex meħtieġ adattament tar-regoli dwar l-għajnuna mill-Istat jew ta’ strumenti oħra.

1.8.

Rigward id-Direttiva dwar l-Informaturi, huwa rrakkomandat li fit-traspożizzjoni u l-applikazzjoni tagħha, il-liġi nazzjonali għandha tafferma li l-informaturi jkollhom aċċess għar-rappreżentanti tat-trejdjunjins f’kull ħin, u li l-informaturi jingħataw protezzjoni sħiħa fi kwalunkwe ċirkustanza.

1.9.

Fejn applikabbli għall-infurzar tal-liġi tal-kompetizzjoni, qed ikun issuġġerit li analiżi ddettaljata mill-Kummissjoni tal-prattiki tar-regolaturi tal-enerġija fl-Istati Membri, flimkien ma’ CEER u ma’ ACER, tista’ tidentifika azzjonijiet li jistgħu jeliminaw prattiki restrittivi li jkomplu jkunu ta’ detriment għall-konsumaturi.

1.10.

Reviżjoni ġdida tal-funzjonament tal-katina ta’ distribuzzjoni tal-ikel f’rapporti dwar il-politika tal-kompetizzjoni fil-futur tista’ tidentifika u tipproponi rimedji għall-eżerċitar kontinwu tas-saħħa fis-suq minn bejjiegħa bl-imnut dominanti, li jista’ ma jkunx xieraq.

1.11.

Hemm firxa ta’ prattiki antikompetittivi eżistenti u li qegħdin jinħolqu kontinwament fi ħdan l-ekonomija diġitali. Il-Kumitat jinsab imħasseb li ma jiġux applikati riżorsi adegwati għall-monitoraġġ ta’ dan is-settur li qed jiżviluppa malajr u li huwa finanzjarjament vibranti u jappella għal dispożizzjoni speċifika li tagħmel dan fi ħdan il-Qafas Finanzjarju Pluriennali.

1.12.

Hemm għadd ta’ fatturi li jaqgħu barra l-kamp ta’ applikazzjoni immedjat tal-politika tal-kompetizzjoni, li iżda jqajmu tħassib dwar id-distorsjonijiet tas-suq: varjazzjonijiet kbar fil-politika tat-tassazzjoni korporattiva bejn l-Istati Membri, prattiki tal-impjiegi kollettivament magħrufa bħala dumping soċjali, prattiki li jirriżultaw fl-ekonomija tal-gigs u kwistjonijiet relatati mal-ekonomija ċirkolari u s-sostenibbiltà ekonomika globali. Il-Kumitat iħeġġeġ lill-Kummissjoni sabiex tapplika s-setgħat u l-kapaċità kollha tagħha sabiex tiżgura li dawk iż-żoni griżi fejn teżisti l-imġiba antikompetittiva, fejn possibbli, ikunu mmonitorjati, ċċarati u rrimedjati.

1.13.

Id-dritt tal-kompetizzjoni huwa wieħed mill-eqdem partijiet tal-acquis iżda mhux dejjem huwa proporzjonat mal-isfidi ta’ dan is-seklu. B’mod partikolari, is-separazzjoni artifiċjali tal-isferi tas-suq u dawk soċjoambjentali jibbenefikaw minn reviżjoni komprensiva u sistematika tad-dritt tal-kompetizzjoni tal-UE, filwaqt li jiġu kkunsidrati l-objettivi ekonomiċi, ambjentali u soċjali.

2.   Kontenut tar-Rapport tal-2017 dwar il-Politika tal-Kompetizzjoni

2.1.

Il-politika tal-kompetizzjoni hija l-bażi tas-Suq Uniku, u ilha stabbilita sa mit-Trattat ta’ Ruma u hija l-pedament tal-Unjoni Ewropea tal-lum. Hija ġiet stabbilita fi ħdan qafas minqux f’dispożizzjonijiet bħall-Artikoli 101 u 102 tat-TFUE, li jiċċaraw is-sustanza u l-kamp ta’ applikazzjoni tagħha.

2.2.

Fl-2017, ittieħdu azzjonijiet speċifiċi f’oqsma ewlenin għall-benefiċċju tal-konsumaturi u tal-industrija Ewropea: l-ekonomija diġitali, l-enerġija, is-setturi tal-farmaċewtika u dak agrokimiku, l-industriji li jużaw netwerk u s-swieq finanzjarji. Dan is-sommarju jenfasizza l-punti prinċipali tar-Rapport, li huwa nnifsu huwa sommarju tax-xogħol estensiv li sar f’bosta setturi ekonomiċi.

2.3.

Il-politika trid tiġi trasposta f’regoli, u r-regoli jridu jiġu infurzati. Il-Kummissjoni Ewropea hija membru fundatur tan-Netwerk Internazzjonali dwar il-Kompetizzjoni u hija attiva wkoll fil-forums internazzjonali kollha ddedikati għall-kompetizzjoni, inklużi l-OECD, l-UNCTAD, id-WTO u l-Bank Dinji. B’mod partikolari, il-Kummissjoni taħdem mill-qrib mal-awtoritajiet nazzjonali tal-kompetizzjoni, u pproponiet regoli ġodda fil-forma ta’ Direttiva (2) biex tippermetti li l-awtoritajiet tal-kompetizzjoni tal-Istati Membri jkunu aktar effettivi fl-infurzar tar-regoli tal-UE dwar l-antitrust.

2.4.

Huwa importanti li individwi li jkollhom xi għarfien dwar l-eżistenza jew il-funzjonament ta’ kartell jew ta’ tipi oħra ta’ ksur antitrust ikollhom il-mezzi biex jixħtu d-dawl fuq dawn il-prattiki. Tnediet għodda ġdida u anonima għall-informaturi li tiffaċilita dan, u din qed tiġi użata b’mod attiv.

2.5.

Ir-rekwiżiti rigward in-notifika ta’ miżuri ta’ għajnuna mill-Istat li huma iżgħar u inqas problematiċi ġew issemplifikati, u ġew introdotti eżenzjonijiet; 24 Stat Membru ngħaqdu mat-Transparency Award Module, li jipprovdi informazzjoni dwar l-għajnuna mill-Istat.

2.6.

Twettaq infurzar rigoruż tal-kompetizzjoni fi swieq ikkonċentrati. Is-settur tal-farmaċewtika kien suġġett għall-ewwel investigazzjoni tal-Kummissjoni dwar prattiki ta’ pprezzar eċċessivi fl-industrija tal-farmaċewtika; għadd ta’ fużjonijiet fis-settur agrokimiku ġew skrutinizzati u ġiet projbita fużjoni fl-industrija tas-siment li kienet se tnaqqas il-kompetizzjoni.

2.7.

Fis-settur tal-enerġija, twettqu azzjonijiet ta’ infurzar relatati mal-għajnuna mill-Istat u mal-mekkaniżmi ta’ kapaċità, u l-investigazzjoni tal-prattiki kummerċjali ta’ Gazprom fl-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant komplew b’sejba preliminari li kienu qed isir ksur tar-regoli tal-UE dwar l-antitrust.

2.8.

Fit-trasport, ġew eżaminati l-akkwiżizzjonijiet fis-settur tal-avjazzjoni u ġew identifikati azzjonijiet antikompetittivi fit-trasport bil-ferrovija fil-Litwanja, li rriżultaw f’multi u f’azzjoni ta’ rimedju, u ġie approvat il-forniment ta’ għajnuna mill-Istat lis-settur fil-Greċja u fil-Bulgarija. Fir-rigward tat-trasport tal-merkanzija bit-triq, ittieħdet azzjoni ta’ kontra l-kartelli fil-konfront ta’ Scania, u għadd ta’ ditti fis-settur tal-parts tal-karozzi kienu suġġetti għal multi kbar.

2.9.

L-estensjoni tar-Regolament ta’ Eżenzjoni ta’ Kategorija għall-portijiet u l-ajruporti ffaċilitat l-għoti ta’ għajnuna adatta mill-Istat.

2.10.

L-investigazzjoni tal-Kummissjoni rigward il-fużjoni proposta bejn Deutsche Börse u l-London Stock Exchange Group ikkonkludiet li dan kien ikun monopolistiku, u b’riżultat ta’ dan il-fużjoni ġiet ipprojbita.

2.11.

Ta’ min josserva li l-politika tal-kompetizzjoni tal-UE se jkollha tirreaġixxi b’mod kostruttiv u kreattiv għall-isfida tal-ħruġ tar-Renju Unit mill-UE. Kif stipulat mill-Kunsill Ewropew, kwalunkwe ftehim kummerċjali fil-futur għandu jiżgura kundizzjonijiet ekwi, notevolment mil-lat tal-kompetizzjoni u tal-għajnuna mill-Istat.

3.   Kummenti ġenerali

3.1.

Il-KESE jilqa’ r-Rapport tal-2017, li jinkludi bosta eżempji tal-fokus tal-Kummissjoni fuq il-promozzjoni tal-benesseri tal-konsumatur u l-prevenzjoni ta’ ħsara lill-konsumatur. Wieħed mill-effetti konsegwenti ta’ dan l-approċċ huwa li mhux biss tissaħħaħ l-integrazzjoni tas-Suq Uniku, iżda wkoll li jissaħħu l-iżvilupp ekonomiku u l-għanijiet tal-politika soċjali relatati.

3.2.

F’din l-aħħar sena, l-Opinjonijiet tal-KESE spiss identifikaw l-importanza ta’ politika tal-kompetizzjoni effettiva u applikata. Il-benesseri tal-konsumatur u l-punti ta’ riferiment għall-benesseri, flimkien maż-żamma ta’ struttura kompetittiva effettiva, jipprovdu r-raġuni għall-indirizzar tal-isfruttament, tal-prattiki ta’ esklużjoni u tal-ftehimiet restrittivi. Billi tħeġġeġ l-aħjar prattika ekonomika, politika tal-kompetizzjoni soda tħeġġeġ it-tisħiħ tan-negozju Ewropew fi swieq internazzjonali kompetittivi u l-promozzjoni ta’ dawk l-għanijiet soċjali li tissejjes fuqhom.

3.3.   L-emissjonijiet tal-karozzi

3.3.1.

Fl-Opinjoni tal-KESE dwar l-azzjonijiet tal-UE għat-titjib tal-konformità u l-governanza ambjentali (3), kien osservat li n-nuqqas ta’ rispett għall-mekkaniżmi li jiggarantixxu l-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni u l-governanza ambjentali huwa fattur spjaċevoli li jikkontribwixxi għal kompetizzjoni inġusta u għal dannu ekonomiku. Il-Kumitat josserva li l-konformità u l-aderenza għall-istat tad-dritt huma fundamentali għal politika tal-kompetizzjoni b’saħħitha.

3.3.2.

F’dan il-kuntest, il-Kumitat japprezza l-fatt li l-investigazzjoni preliminari tal-Kummissjoni rigward kartell possibbli li jinvolvi BMW, Daimler, Volkswagen, Audi u Porsche, dwar jekk il-kumpaniji llimitawx l-iżvilupp ta’ sistemi ta’ riduzzjoni katalitika selettiva u ta’ filtri tal-partikuli tad-diżil, li potenzjalment jillimita t-tnedija u l-użu ta’ teknoloġiji aktar ekoloġiċi, wassal lit-tim tal-antikompetizzjoni sabiex jiftaħ investigazzjoni formali.

3.4.   Mekkaniżmi ta’ rimedju kollettiv

3.4.1.

Il-Kumitat josserva li saret it-traspożizzjoni finali tad-Direttiva dwar id-Danni (4) li parzjalment tindirizza l-kwistjoni tal-forniment ta’ mekkaniżmu legali għal azzjonijiet kollettivi. Madankollu, l-irtirar tal-proposta għal direttiva mħejjija mid-DĠ COMP fl-2009, meta meħud flimkien mal-proposta inkluża riċentement fil-Patt Ġdid għall-Konsumaturi, jagħti sinjal ta’ nuqqas ta’ rieda politika biex jittieħdu passi sinifikanti għall-istabbiliment ta’ qafas li jkun ġenwinament effiċjenti għal azzjonijiet rappreżentattivi fil-livell Ewropew. Il-KESE għalhekk iħeġġeġ lill-Kummissjoni biex tkompli timmonitorja l-effettività tal-mekkaniżmi ta’ rimedju kollettiv għall-ksur tad-dritt tal-kompetizzjoni fid-diversi Stati Membri, u biex tieħu azzjoni ulterjuri jekk meħtieġ.

3.5.   Frankiġja tal-bejgħ bl-imnut

3.5.1.

Il-KESE josserva li hemm problema dejjem tikber relatata ma’ kuntratti ta’ frankiġja fis-settur tal-bejgħ bl-imnut, li jista’ jkollha implikazzjonijiet serji għall-kompetizzjoni. Pereżempju, tilwim kbir fin-Netherlands bejn il-franchisor HEMA u għadd ta’ konċessjonarji rigward kuntratti eżistenti u l-porzjon tal-qligħ mill-bejgħ fuq l-Internet irriżulta fil-kanċellazzjoni tal-kuntratti tal-konċessjonarji. Il-Kumitat jappella lill-Kummissjoni biex tanalizza din is-sitwazzjoni u biex tressaq proposti addizzjonali dwar il-frankiġja li jistgħu jiġu inklużi fir-Regolament ta’ Eżenzjoni ta’ Kategorija, sabiex jintradd lura l-bilanċ kummerċjali u kuntrattwali bejn il-konċessjonarji u l-franchisor.

3.6.   Sussidji fil-livell tal-awtorità lokali

3.6.1.

F’ħafna Stati Membri, l-awtoritajiet lokali qed jirrikorru għall-iżvilupp ta’ attivitajiet kummerċjali bl-użu ta’ riżorsi jew faċilitajiet li jappartjenu għas-settur pubbliku. Dan jista’ jwassal għal kompetizzjoni inġusta jekk ikun preżenti element ta’ sussidju. Pereżempju, l-SMEs fl-industrija tas-servizzi alimentari u t-turiżmu jiffaċċjaw attivitajiet issussidjati fil-kantins ta’ klabbijiet sportivi, ċentri ta’ rikreazzjoni eċċ. L-awtoritajiet lokali jixtru jew joffru fondi pubbliċi lil dawn il-klabbijiet u assoċjazzjonijiet, li spiss ikunu eżenti milli jħallsu l-VAT u jibbenefikaw minn primjums soċjali, bħal xogħol volontarju. Dawn l-attivitajiet parakummerċjali spiss jiġu organizzati (mil-lat ta’ fatturat u ta’ profitti) bħala intrapriża kummerċjali normali. Il-Kumitat jappella lill-Kummissjoni biex timmonitorja dan il-fenomenu u tara jekk jistax jiġi żviluppat adattament tar-regoli dwar l-għajnuna mill-Istat jew ta’ strumenti oħra fil-livell tal-UE biex dawn l-attivitajiet lokali jiġu rregolati, li f’xi każijiet huma saħansitra ssussidjati mill-fondi tal-UE!

3.7.   Informazzjoni dwar l-għajnuna mill-Istat

3.7.1.

Id-disponibbiltà u l-użu tat-Transparency Award Module (TAM) jintlaqgħu partikolarment tajjeb billi jippermettu li l-partijiet interessati (il-Kummissjoni, il-kompetituri u l-pubbliku inġenerali) jivverifikaw il-konformità tal-għajnuna mill-Istat mar-regoli. S’issa, ġew ippubblikati madwar 30 000 TAM.

4.   Kummenti speċifiċi

4.1.   Id-Direttiva NEK+

4.1.1.

Il-KESE huwa mħeġġeġ mill-enfasi fuq l-infurzar f’dan ir-rapport u ħa din l-opportunità biex jerġa’ jiddikjara l-fehmiet tiegħu (5) dwar id-Direttiva NEK+ (6), li ssaħħaħ il-pożizzjoni tal-NCAs biex ikunu aktar effettivi.

4.1.2.

Il-Kumitat iddikjara preċedentement il-fehma tiegħu li Regolament jista’ jkun strument leġislattiv aktar effettiv f’dan il-qasam iżda jirrikonoxxi l-ħtieġa għall-proporzjonalità. Barra minn hekk, il-politika tal-kompetizzjoni għandha tiggarantixxi opportunitajiet indaqs, bl-NCAs ikollhom għad-dispożizzjoni tagħhom il-miżuri u l-istrumenti legali meħtieġa biex jindirizzaw kartelli sigrieti.

4.1.3.

Għalkemm id-Direttiva NEK+ għandha tiggarantixxi l-indipendenza, ir-riżorsi u sett ta’ għodod effettivi biex jitwettaq l-infurzar, għad fadal xi mistoqsijiet dwar l-awtonomija u l-kapaċitajiet tal-NCAs. Indipendenza ġenwina, għarfien espert u taħriġ huma kollha meħtieġa għal xogħol effettiv. Għandha titħeġġeġ azzjoni preventiva biex tiġi evitata mġiba antikompetittiva, u għandhom jiżdiedu l-penali sabiex dawn ikunu deterrent effettiv. L-NCAs għandhom ikollhom ukoll is-setgħa li jibdew proċedimenti legali fuq inizjattiva tagħhom stess.

4.2.   Protezzjoni tal-informaturi

4.2.1.

Irid jitwettaq aktar xogħol fir-rigward tal-għoti ta’ informazzoni lill-pubbliku dwar ir-regoli tal-kompetizzjoni. Dan isaħħaħ l-effettività tal-għodod ġodda li huma disponibbli għar-rappurtar tal-ksur, bħall-għodda għall-informaturi. Għalkemm il-KESE huwa mħeġġeġ li jara li din l-għodda qed tintuża regolarment, huwa għandu għadd ta’ riżervi dwar id-Direttiva proposta, li għandha l-għan li ssaħħaħ il-protezzjoni għall-informaturi (7).

4.2.2.

Il-KESE jirreferi lill-Kummissjoni għall-Opinjoni tiegħu dwar din id-Direttiva (8) fejn huwa jirrakkomanda li l-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva ma għandux ikun limitat għall-konformità mad-dritt tal-UE, iżda minflok jiġi estiż biex jinkludi konformità mal-liġi nazzjonali.

4.2.3.

Huwa importanti wkoll li ssir referenza għall-inklużjoni tad-drittijiet tal-ħaddiema u li r-rappreżentanti tat-trejdjunjins u tal-NGOs jissemmew bħala eżempji ta’ persuni ġuridiċi. L-informaturi għandhom ikollhom aċċess għar-rappreżentanti tat-trejdjunjins f’kull stadju tal-proċess.

4.3.   L-ekonomija diġitali

4.3.1.

Il-KESE josserva li r-Regolament il-ġdid dwar Kooperazzjoni b’rabta mal-Protezzjoni tal-Konsumaturi (9) ġie adottat fi tmiem l-2017 u għandu jiżgura koordinazzjoni aħjar fost in-netwerks tal-konsumaturi biex jinforza miżuri kontra prattiki antikompetittivi transkonfinali. Pereżempju, ir-Regolament jidentifika prattiki ta’ imblukkar ġeografiku fis-settur tal-kummerċ elettroniku li, min-natura tagħha stess, hija kwistjoni transkonfinali. Iċ-Ċentri Ewropej tal-Konsumaturi ħadmu fuq din il-kwistjoni għal ħafna snin, fejn ġabru eżempji u prattiki transkonfinali. Flimkien man-Netwerk Ewropew għall-Kompetizzjoni u n-Netwerk ta’ Kooperazzjoni b’rabta mal-Protezzjoni tal-Konsumaturi, issa hija antiċipata azzjoni ta’ infurzar ikkoordinata aħjar.

4.3.2.

Fil-qasam li qed jikber malajr tal-ekonomija diġitali, qed jinħolqu kontinwament il-prattiki antikompetittivi ta’ ħafna tipi oħrajn. Pereżempju, l-użu ta’ algoritmi sofistikati jistgħu jaġġustaw il-prezzijiet abbażi tad-data miġbura minn sorsi diversi onlajn, u dan jgħin ukoll lill-kumpaniji jimpenjaw ruħhom f’kollużjoni onlajn. Jeħtieġ li jkunu għad-dispożizzjoni tal-Kummissjoni riżorsi baġitarji adegwati sabiex timmonitorja u tiġġieled dawn il-prattiki.

4.4.

Il-KESE jemmen li kooperazzjoni aħjar bejn l-NCAs u l-organizzazzjonijiet tal-konsumaturi tkun ta’ benefiċċju għaż-żewġ naħat, speċjalment billi l-organizzazzjonijiet nazzjonali tal-konsumaturi jinsabu f’pożizzjoni tajba biex jinfurmaw lill-NCAs dwar ksur suspettat. Fil-fatt, huma jistgħu jipprovdu data siewja lill-awtoritajiet mit-trattament tagħhom stess tal-ilmenti.

4.5.

L-Unjoni tal-Enerġija tista’ tistimula l-proċess kontinwu biex tinkiseb kompetizzjoni ġusta fis-settur tal-enerġija tal-UE, li għadu qasam fejn hemm firxa wiesgħa ta’ pprezzar għall-konsumatur u għall-industrija u fejn tista’ tiġi limitata l-għażla fis-suq. Il-KESE jemmen li analiżi dettaljata tal-prattiki regolatorji – li jvarjaw konsiderevolment fost l-Istati Membri – tkun tipprovdi l-bażi għal djalogu kostruttiv biex jiġu solvuti d-diskrepanzi, u dan għandu jitwettaq b’mod konġunt mill-NCAs, mir-regolaturi nazzjonali tal-enerġija u mill-Kummissjoni. Dan jista’ jixħet dawl fuq in-nuqqas ta’ għażla u l-prattiki restrittivi, pereżempju, fl-iskema ta’ tisħin distrettwali.

4.6.

L-eżerċitar mhux xieraq tas-saħħa fis-suq fis-settur tal-bejgħ tal-ikel huwa problema li għadha għaddejja. Il-Kummissjoni tqajjem il-mistoqsija ta’ jekk ktajjen kbar tal-bejgħ kisbux wisq saħħa ta’ negozjar (fin-negozjati bilaterali mal-fornituri tagħhom) u saħħa tax-xerrej (fis-suq inġenerali) bis-saħħa tar-rwol doppju tagħhom ta’ klijenti u kompetituri (permezz ta’ marki privati) tal-fornituri tagħhom (10). Il-Kumitat iħeġġeġ li tittieħed azzjoni f’konformità mal-Opinjoni reċenti tiegħu dwar is-suġġett (11) u jirrepeti r-rakkomandazzjoni tiegħu li l-Kummissjoni tinkludi l-monitoraġġ tal-katina ta’ distribuzzjoni tal-ikel f’rapporti futuri dwar il-politika tal-kompetizzjoni.

4.7.   Id-dritt tal-kompetizzjoni u l-interess pubbliku usa’

4.7.1.

Id-distorsjonijiet tas-suq jistgħu jkunu kkawżati minn numru ta’ fatturi li jaqgħu barra mill-kamp ta’ applikazzjoni strett tal-politika tal-kompetizzjoni. Fost dawn insibu varjazzjonijiet kbar fil-politika tat-tassazzjoni korporattiva bejn l-Istati Membri, prattiki tal-impjiegi kollettivament magħrufa bħala dumping soċjali, prattiki li jirriżultaw fl-ekonomija tal-gigs u kwistjonijiet relatati mal-ekonomija ċirkolari u s-sostenibbiltà ekonomika globali.

4.7.2.

Id-dritt tal-kompetizzjoni, li għandu l-għeruq tiegħu fil-perspettivi ekonomiċi ta’ nofs is-seklu 20, issa jeħtieġ jiffaċċja l-isfidi tas-seklu 21. Sabiex tingħeleb is-separazzjoni artifiċjali tal-isferi tas-suq u dawk soċjoambjentali, għandha tinbeda reviżjoni sistematika u komprensiva tad-dritt tal-kompetizzjoni tal-UE, filwaqt li jitqiesu l-objettivi ekonomiċi, ambjentali u soċjali.

4.7.3.

Il-KESE jemmen li l-impenji li ħadet l-UE fir-rigward tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs) u l-Ftehim ta’ Pariġi dwar it-tibdil fil-klima, flimkien mal-impenji eżistenti fit-trattati, għandhom jitqiesu bħala għanijiet ta’ interess pubbliku fl-applikazzjoni tad-dritt tal-kompetizzjoni flimkien ma’ dawk tal-interessi tal-konsumatur.

4.7.4.

Għandhom jiġu rikonoxxuti l-effetti tal-konċentrazzjonijiet tas-suq fuq il-ġenerazzjonijiet futuri tal-konsumaturi u l-produtturi. Għandhom jiġu vvalutati mudelli ta’ kalkolu differenti għal effetti dannużi fit-tul, eż. kif diġà sar fl-akkwist pubbliku permezz tal-kost taċ-ċiklu tal-ħajja.

4.8.

F’għadd ta’ Opinjonijiet reċenti (12), il-KESE appella biex jissaħħu l-miżuri relatati ma’ tassazzjoni ġusta li ttieħdu mill-Kummissjoni Ewropea (rigward kumpaniji multinazzjonali u individwi), billi ħafna kwistjonijiet pendenti għadhom ma ssolvewx. Dawn jinkludu l-ġlieda kontra l-frodi tat-taxxa, ir-rifuġji tat-taxxa, l-ippjanar aggressiv tat-taxxa, u kompetizzjoni inġusta fil-qasam tat-taxxa fost l-Istati Membri.

4.9.

B’mod partikolari, hemm distorsjonijiet kontinwi u sostanzjali kkawżati mis-sistemi nazzjonali tat-taxxa korporattiva li jvarjaw ħafna minn Stat Membru għal ieħor, fejn it-taxxa korporattiva tvarja minn 9 %-35 %, u rati saħansitra aktar baxxi huma disponibbli f’xi pajjiżi f’kategoriji bħad-drittijiet ta’ proprjetà intellettwali. Minħabba li l-politika dwar it-taxxa hija kompetenza nazzjonali, il-politika tal-kompetizzjoni tal-UE dejjem se jkollha sfida biex timmodera d-distorsjonijiet ikkawżati.

4.10.

Id-Direttiva Kontra l-Evitar tat-Taxxa (ATAD), li għandha tiġi applikata permezz tal-liġijiet tal-Istati Membri sal-1 ta’ Jannar 2019, tistabbilixxi regoli kontra prattiki ta’ evitar tat-taxxa li jaffettwaw direttament il-funzjonament tas-suq intern, u tinkludi elementi li għandhom jgħinu biex jiġu evitati ċerti approċċi nazzjonali diverġenti, u dan għandu jintlaqa’ tajjeb.

---

(1)  Ir-Regolament tal-Kummissjoni (UE) Nru 330/2010 (ĠU L 102, 23.4.2010, p. 1). https://eur-lex.europa.eu/legal-content/MT/ALL/?uri=CELEX:32010R0330

(2)  http://ec.europa.eu/competition/antitrust/proposed_directive_mt.pdf

(3)  ĠU C 283, 10.8.2018, p. 69.

(4)  Id-Direttiva 2014/104/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar l-Azzjonijiet kontra d-Danni kkawżati mill-Antitrust (ĠU L 349, 512.2014, p. 1).

(5)  ĠU C 345, 13.10.2017, p. 70.

(6)  Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill sabiex l-awtoritajiet tal-kompetizzjoni tal-Istati Membri jingħataw is-setgħa biex ikunu inforzaturi aktar effettivi, u biex jiġi żgurat il-funzjonament tajjeb tas-suq intern (COM/2017/142 final).

(7)  Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar il-protezzjoni ta’ persuni li jirrappurtaw dwar ksur tad-dritt tal-Unjoni (COM(2018) 218 final).

(8)  Opinjoni tal-KESE dwar It-tisħiħ tal-protezzjoni tal-informaturi fil-livell tal-UE. Relatur: Franca Salis-Madinier (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 155).

(9)  Ir-Regolament (UE) 2017/2394 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (ĠU L 345, 27.12.2017, p. 1).

(10)  Commission Staff Working Document SWD(2018) 349 final (mhux disponibbli bil-Malti).

(11)  ĠU C 283, 10.8.2018, p. 69.

(12)  ĠU C 262, 25.7.2018, p. 1; ĠU C 197, 8.6.2018, p. 29; ĠU C 81, 2.3.2018, p. 29.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Kunsill li jemenda r-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 2015/1588 tat-13 ta’ Lulju 2015 dwar l-applikazzjoni tal-Artikoli 107 u 108 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea għal ċerti kategoriji ta’ għajnuna mill-Istat orizzontali”

[COM(2018) 398 final — 2018/0222 (NLE)]

(2019/C 110/09)

Relatur:

Jorge PEGADO LIZ

Konsultazzjoni	Kummissjoni Ewropea, 12.7.2018
Bażi legali	L-Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	21.11.2018
Adottata fil-plenarja	12.12.2018
Sessjoni plenarja Nru	539
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	205/3/4

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jieħu nota tal-Proposta għal Regolament li jemenda r-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 2015/1588 tat-13 ta’ Lulju 2015 dwar l-applikazzjoni tal-Artikoli 107 u 108 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea għal ċerti kategoriji ta’ għajnuna mill-Istat orizzontali (COM(2018) 398 final), bil-għan li jiżdiedu żewġ kategoriji ġodda fir-regolament ta’ abilitazzjoni li jagħmilha possibbli li l-Kummissjoni tadotta eżenzjonijiet ta’ kategorija (Regolament tal-Kunsill (UE) 2015/1588 (1) tat-13 ta’ Lulju 2015).

1.2.

Il-KESE huwa tal-fehma li din il-proposta hija neċessarja u f’waqtha bħala parti minn firxa sħiħa ta’ proposti ġodda li jittratttaw il-qafas finanzjarju pluriennali li jmiss, peress li hija strument essenzjali għall-funzjonament effettiv ta’ diversi mill-miżuri previsti fil-qafas ta’ dawn l-inizjattivi ġodda. Hija tikkontribwixxi b’mod deċiżiv biex tiżgura li l-Kummissjoni taqdi rwol ewlieni fl-għażla ta’ proġetti li jibbenefikaw minn appoġġ finanzjarju b’konformità mal-interess komuni tal-UE u li l-appoġġ pubbliku jikkomplementa l-investiment privat b’mod għalkollox trasparenti.

1.3.

Għalhekk, il-KESE jaqbel ma’ din il-proposta l-ġdida tal-Kummissjoni, u jagħti l-approvazzjoni tiegħu. Il-Kumitat huwa tal-fehma wkoll li jkun tajjeb li l-partijiet interessati kkonċernati jitħeġġu jsegwu l-linji gwida fil-kodiċi ta’ prattika tajba.

2.   Il-proposta tal-Kummissjoni

2.1.

Fis-6 ta’ Ġunju 2018, il-Kummissjoni ressqet il-Proposta għal Regolament li jemenda r-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 2015/1588 tat-13 ta’ Lulju 2015 dwar l-applikazzjoni tal-Artikoli 107 u 108 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea għal ċerti kategoriji ta’ għajnuna mill-Istat orizzontali (2) bħala parti minn firxa sħiħa ta’ proposti ġodda li jittratttaw il-Qafas Finanzjarju Pluriennali (QFP) (3) li jmiss.

2.2.

Peress li l-proposta għandha l-għan li ttejjeb l-interazzjoni bejn ċerti programmi ta’ finanzjament tal-UE – b’mod partikolari fil-programmi COSME u Orizzont Ewropa, il-Programm Ewropa Diġitali, il-fond il-ġdid InvestEU u l-promozzjoni tal-kooperazzjoni territorjali Ewropea u r-regoli dwar l-għajnuna mill-Istat – għandha tagħmel possibbli tibdil immirat tar-regoli attwali dwar l-għajnuna mill-Istat sabiex il-finanzjament pubbliku tal-Istati Membri – inkluż dak mill-Fondi Strutturali u ta’ Investiment Ewropej ġestiti fil-livell nazzjonali – u l-fondi tal-UE ġestiti f’livell ċentrali mill-Kummissjoni jistgħu jingħaqdu flimkien bl-iżjed mod fluwidu possibbli, mingħajr distorsjoni fil-kompetizzjoni fis-suq tal-UE.

2.3.

L-għan tal-proposta għalhekk huwa li jiġu inklużi żewġ kategoriji ġodda fir-regolament ta’ abilitazzjoni li jippermetti li l-Kummissjoni tadotta eżenzjonijiet ta’ kategorija (Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 2015/1588 tat-13 ta’ Lulju 2015), abbażi ta’ definizzjoni ta’ kriterji ċari ta’ kompatibilità, biex b’hekk ikun żgurat li l-effett fuq il-kompetizzjoni u l-kummerċ bejn l-Istati Membri jkun limitat. Jekk jiġu adottati dawn l-eżenzjonijiet ġenerali ikun possibbli li jiġu ssemplifikati b’mod sinifikanti l-proċeduri amministrattivi għall-Istati Membri u għall-Kummissjoni abbażi ta’ kundizzjonijiet ta’ kompatibilità ex ante ddefiniti b’mod ċar.

2.4.

Fil-qosor, il-Kummissjoni tipproponi li żżid iż-żewġ punti li ġejjin mal-punt (a) tal-Artikolu l(1) tar-Regolament (UE) 2015/1588: “(xv) finanzjament li jgħaddi jew jirċievi sostenn minn strumenti finanzjarji jew garanziji baġitarji tal-UE, fejn l-għajnuna tkun tikkonsisti f’forma ta’ fondi addizzjonali pprovduti permezz ta’ riżorsi tal-Istat; (xvi) proġetti appoġġati minn programmi tal-Kooperazzjoni Territorjali Ewropea tal-UE”.

3.   Kummenti ġenerali

3.1.

Il-KESE appoġġja l-inizjattivi tal-programm il-ġdid tal-Kummissjoni fl-Opinjonijiet adottati dan l-aħħar, u l-iżjed dawk dwar: (a) InvestEU (4); (b) Orizzont Ewropa (5); (c) L-Intelliġenza artifiċjali (6); (d) Aġenda Ewropea għar-Riċerka u l-Innovazzjoni mġedda (7); (e) Il-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali u l-Fond ta’ Koeżjoni (8); (f) Regolament dwar il-Kooperazzjoni Territorjali Ewropea 2021-2027 (9); (g) Il-Faċilità Nikkollegaw l-Ewropa (10); (h) L-implimentazzjoni tal-proġetti TEN-T (11); (i) Mobilità konnessa u awtomatizzata (12); (j) Programm Ewropa Diġitali (13).

3.2.

Il-proposta inkwistjoni tal-Kummissjoni hija meħtieġa għall-funzjonament effettiv ta’ diversi mill-miżuri previsti f’dawn l-inizjattivi ġodda, li jissemmew b’mod indikattiv, minħabba li d-diskussjonijiet bejn il-koleġislaturi għadhom għaddejjin. Hija tikkontribwixxi wkoll b’mod deċiżiv biex tiżgura li l-Kummissjoni taqdi rwol ewlieni fl-għażla ta’ proġetti u skemi li jibbenefikaw minn appoġġ finanzjarju b’konformità ma’ interess komuni tal-UE u li l-appoġġ pubbliku jikkomplementa l-investiment privat b’mod għalkollox trasparenti.

3.3.

Ta’ min jgħid li l-Artikoli 107, 108 u 109, fil-kapitolu “Regoli dwar il-Kompetizzjoni”, huma d-dispożizzjonijiet fundamentali li jirregolaw l-għajnuna mill-Istat fil-liġi bażika tal-UE (TFUE)

3.4.

Mil-lat tal-implimentazzjoni tiegħu, ir-Regolament (UE) 2015/1588 tat-13 ta’ Lulju 2015 ippreveda li l-Artikoli 107 u 108 tat-TFUE jiġu applikati għal ċerti kategoriji ta’ għajnuna mill-Istat orizzontali, ikunux investiment jew garanzija tal-gvern.

3.5.

Dan ir-regolament għandu jiġi adattat biex ikunu jistgħu jiġu implimentati l-għanijiet stipulati fil-proposta tal-Kummissjoni, li l-KESE tappoġġja bis-sħiħ.

3.6.

Il-KESE jagħti għalhekk l-approvazzjoni tiegħu għall-emendi li għandhom jiġu introdotti fir-Regolament (UE) 2015/1588 kif stipulati fil-proposta tal-Kummissjoni sa fejn din tqishom bħala essenzjali biex jintlaħqu l-għanijiet imsemmija.

3.7.

Barra minn hekk, il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon il-fatt li l-Kummissjoni ppubblikat ukoll ftit jiem wara l-pubblikazzjoni tal-proposta li qed tiġi kkunsidrata hawnhekk, “Kodiċi tal-Aħjar Prattika għat-tmexxija tal-proċeduri ta’ kontroll għall-għajnuna mill-Istat” (14), li jħassar kodiċi ppubblikat fl-2009 u jinkludi l-Avviż ta’ Proċedura Simplifikata (15).

3.8.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon din l-inizjattiva li għandha l-għan li jinkiseb l-aqwa vantaġġ mir-regoli modernizzati dwar l-għajnuna mill-Istat, bħal dawk li jinsabu f’din il-proposta, sabiex l-Istati Membri, il-benefiċjarji tal-għajnuna u l-partijiet interessati jingħataw linji gwida dwar it-tħaddim prattiku tal-proċeduri dwar l-għajnuna mill-Istat, u li tagħmel “dawn il-proċeduri ta’ għajnuna mill-Istat kemm jista’ jkun trasparenti, sempliċi, ċari, prevedibbli u f’waqthom.”.

3.9.

Dan il-kodiċi ta’ prattika tajba tal-2018 mhux maħsub li jkun eżawrjenti u ma joħloq l-ebda dritt ġdid. Huwa jiddeskrivi l-proċedura u jipprovdi linji gwida dwarha. Skont it-test, dan il-kodiċi għandu jinqara flimkien mat-testi l-oħra kollha adottati fi stadju iżjed bikri.

3.10.

L-għan fundamentali tiegħu huwa li jippromovi l-kooperazzjoni bejn il-partijiet interessati u l-Kummissjoni fil-kontrolli li jsiru u biex jagħmel il-proċedura iżjed intelliġibbli għall-intrapriżi u l-Istati.

3.11.

Huwa jtejjeb ukoll il-proċedura għall-indirizzar tal-ilmenti dwar l-għajnuna mill-Istat billi jitlob lil dawk li jressqu l-ilmenti biex juru interess sa mill-mument li jressqu l-formola tal-ilmenti billi jiġu stabbiliti skadenzi indikattivi għall-investigazzjoni tal-ilmenti.

---

(1)  ĠU L 248, 24.9.2015, p. 1.

(2)  COM(2018) 398 final.

(3)  COM(2018) 321 final tat-2 ta’ April 2018.

(4)  ECO/474 (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 131).

(5)  INT/858 (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 33).

(6)  ĠU C 440, 6.12.2018, p. 51

(7)  ĠU C 440, 6.12.2018, p. 73

(8)  ECO/462 (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 90).

(9)  ĠU C 440, 6.12.2018, p. 116

(10)  ĠU C 440, 6.12.2018, p. 191

(11)  TEN/669 (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 269).

(12)  TEN/673 (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 274).

(13)  TEN/677 (ĠU C 62, 15.2.2019, p. 292).

(14)  Komunikazzjoni tal-Kummissjoni C(2018) 4412 final tas-16.7.2018 (mhux disponibbli bil-Malti).

(15)  ĠU C 136, 16.6.2009, p. 13.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar l-azzjoni tal-Unjoni wara l-adeżjoni tagħha mal-Att ta’ Ġinevra tal-Ftehim ta’ Lisbona dwar id-Denominazzjonijiet ta’ Oriġini u l-Indikazzjonijiet Ġeografiċi”

[COM(2018) 365 final — 2018/0189 (COD)]

(2019/C 110/10)

Relatur:

Arnold PUECH d’ALISSAC

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 10.9.2018 Kunsill, 17.10.2018
Bażi legali	Artikolu 114 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	21.11.2018
Adottata fil-plenarja	12.12.2018
Sessjoni plenarja Nru	539
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	208/1/3

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

L-indikazzjonijiet ġeografiċi (IĠ) huma riżorsa unika u prezzjuża għall-produtturi tal-Unjoni Ewropea f’suq dinji dejjem aktar liberalizzat u kompetittiv.

1.2.

Il-Kummissjoni Ewropea għandha taġixxi dejjem fl-interess tal-protezzjoni tal-mudelli ta’ produzzjoni u s-sistemi ta’ kwalità rikonoxxuti fil-livell globali għas-sostenibbiltà tagħhom ta’ benefiċċju għall-konsumaturi u l-produtturi.

1.3.

Għaldaqstant, l-indikazzjonijiet għandhom din il-partikolarità li jenfasizzaw id-dimensjoni lokali ta’ prodott u b’hekk jippromovu l-aspetti kulturali u l-għarfien lokali, it-territorju u l-partikolaritajiet agroekoloġiċi tiegħu. Dawn il-karatteristiċi għandhom jinżammu.

1.4.

Fil-livell dinji huwa nnotat li hemm moviment sinifikanti ta’ żvilupp ta’ marki uffiċjali ta’ identifikazzjoni tal-kwalità u tal-oriġini (MIKO).

1.5.

Il-KESE jissottolinja dan l-aspett pożittiv u jilqa’ l-proposta tal-Kummissjoni Ewropea biex id-denominazzjonijiet ta’ oriġini u l-indikazzjonijiet ġeografiċi reġistrati jiġu protetti fil-livell internazzjonali, skont il-Ftehim ta’ Ġinevra u skont il-prattiki legali tagħha, u jqis bħala essenzjali li jipprova jinħoloq qafas armonizzat ta’ protezzjoni tal-marki ta’ kwalità fil-livell internazzjonali. Madankollu, huwa jqis li huwa essenzjali li tittieħed azzjoni għal approċċ globali li jipproteġi u jippromovi s-sistema kollha tal-marki ta’ kwalità.

1.6.

Jeħtieġ li tiġi proposta sistema li tiggarantixxi trattament ugwali għall-produtturi Ewropej kollha li jixtiequ li l-indikazzjoni ġeografika tagħhom tiġi rikonoxxuta wkoll fil-livell internazzjonali.

1.7.

Il-KESE jqis li d-drittijiet miksuba minn dawn l-indikazzjonijiet ġeografiċi diġà rreġistrati u protetti fil-livell Ewropew għandhom jinżammu biex jiġu evitati multi u trattament żbilanċjat.

2.   Il-proposta għal Regolament

2.1.

L-għan tal-proposta tal-Kummissjoni huwa li jiġi żgurat il-qafas legali għall-parteċipazzjoni effettiva tal-Unjoni Ewropea fl-Unjoni ta’ Lisbona dwar id-denominazzjonijiet ta’ oriġini u l-indikazzjonijiet ġeografiċi tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Proprjetà Intellettwali (WIPO) ladarba l-Unjoni Ewropea tkun saret Parti Kontraenti għall-Att ta’ Ġinevra.

2.2.

L-Att ta’ Ġinevra jistabbilixxi l-impenn ta’ kull Parti Kontraenti li tipproteġi d-denominazzjonijiet ta’ oriġini u l-indikazzjonijiet ġeografiċi reġistrati fit-territorju tagħha, fi ħdan is-sistema u l-prattiki legali tagħha. Għalhekk, denominazzjoni ta’ oriġini jew indikazzjoni ġeografika rreġistrata hija protetta minn kull Parti Kontraenti jekk ma tiġix irrifjutata b’mod speċifiku.

2.3.

Ladarba l-Unjoni Ewropea saret Parti Kontraenti għall-Att ta’ Ġinevra, il-Kummissjoni Ewropea tipproponi li tipprovdi lista tal-indikazzjonijiet ġeografiċi tagħha (miftiehma mal-Istati Membri) li għandhom jitqiegħdu taħt il-protezzjoni tas-sistema ta’ Lisbona. Wara l-adeżjoni tal-Unjoni Ewropea mal-Unjoni ta’ Lisbona, għandu jkun possibbli li jsiru applikazzjonijiet għar-reġistrazzjoni internazzjonali ta’ indikazzjonijiet ġeografiċi addizzjonali protetti u reġistrati fl-Unjoni Ewropea fuq l-inizjattiva tal-Kummissjoni jew fuq talba ta’ Stat Membru jew ta’ grupp ta’ produtturi interessati.

2.4.

Jenħtieġ li jiddaħħlu fis-seħħ proċeduri xierqa biex il-Kummissjoni tkun tista’ tivvaluta d-denominazzjonijiet ta’ oriġini u l-indikazzjonijiet ġeografiċi li joriġinaw minn Partijiet Kontraenti terzi u reġistrati fir-Reġistru Internazzjonali. L-Unjoni Ewropea ser tkun obbligata tirrispetta d-denominazzjonijiet ta’ oriġini u l-indikazzjonijiet ġeografiċi li joriġinaw minn Partijiet Kontraenti terzi u reġistrati fir-Reġistru Internazzjonali skont il-Kapitolu III tal-Att ta’ Ġinevra.

2.5.

Dan l-Att jimponi b’mod partikolari li kull Parti Kontraenti għandha tipprovdi rimedji legali effettivi għall-protezzjoni tad-denominazzjonijiet ta’ oriġini reġistrati u tal-indikazzjonijiet ġeografiċi reġistrati (ara l-Artikolu 14 tal-Att ta’ Ġinevra tal-Ftehim ta’ Lisbona) (1).

2.6.

Seba’ Stati Membri tal-Unjoni Ewropea huma membri tal-Unjoni ta’ Lisbona u fuq din il-bażi aċċettaw il-protezzjoni tad-denominazzjonijiet ta’ pajjiżi terzi. Sabiex ikunu jistgħu jissodisfaw l-obbligi internazzjonali tagħhom li assumew qabel l-adeżjoni tal-Unjoni Ewropea mal-Unjoni ta’ Lisbona, jenħtieġ li tiġi stabbilita sistema ta’ protezzjoni tranżitorja li għandha tipproduċi effetti biss fil-livell nazzjonali, u li m’għandu jkollha l-ebda effett fuq il-kummerċ fi ħdan l-Unjoni Ewropew jew fuq il-kummerċ internazzjonali.

2.7.

It-tariffi li għandhom jitħallsu skont l-Att ta’ Ġinevra u r-Regolamenti Komuni għall-preżentazzjoni ta’ applikazzjoni għar-reġistrazzjoni internazzjonali ta’ denominazzjoni ta’ oriġini jew indikazzjoni ġeografika jenħtieġ li jitħallsu mill-Istat Membru minn fejn tkun toriġina d-denominazzjoni ta’ oriġini jew l-indikazzjoni ġeografika (ara l-Artikolu 11 tal-Att ta’ Ġinevra tal-Ftehim ta’ Lisbona) (2).

2.8.

L-UE stabbilxxiet sistemi ta’ protezzjoni uniformi u eżawrjenti tal-indikazzjonijiet ġeografiċi tal-prodotti agrikoli. Permezz ta’ dawn is-sistemi ta’ protezzjoni, id-denominazzjonijiet protetti għall-prodotti koperti jgawdu minn protezzjoni estensiva fl-Unjoni Ewropea kollha, abbażi ta’ proċess ta’ applikazzjoni unika. Il-proposta hija konsistenti mal-politika ġenerali tal-Unjoni Ewropea biex tippromovi u ssaħħaħ il-protezzjoni tal-indikazzjonijiet ġeografiċi permezz ta’ ftehimiet bilaterali, reġjonali u multilaterali.

3.   Kummenti ġenerali

3.1.

Il-KESE jilqa’ l-proposta tal-Kummissjoni Ewropea biex id-denominazzjonijiet ta’ oriġini u l-indikazzjonijiet ġeografiċi reġistrati jiġu protetti fil-livell internazzjonali, skont l-Att ta’ Ġinevra u skont il-prattiki legali tagħha. F’kuntest ikkaratterizzat minn globalizzazzjoni dejjem tikber speċjalment fir-rigward tal-kummerċ tal-oġġetti agroalimentari, huwa essenzjali li wieħed jipprova joħloq qafas armonizzat ta’ protezzjoni tal-marki ta’ kwalità fil-livell internazzjonali.

3.2.

Il-Kummissjoni Ewropea għandha taġixxi dejjem fl-interess tal-protezzjoni tal-mudelli ta’ produzzjoni u s-sistemi ta’ kontroll tal-kwalità rikonoxxuti fil-livell globali għall-impatt ta’ benefiċċju fuq is-saħħa tal-konsumaturi u fuq is-sostenibbiltà ekonomika u ambjentali.

3.3.

L-indikazzjonijiet ġeografiċi jirrappreżentaw riżorsa unika (5,7 % tal-bejgħ tal-industrija agroalimentari, jew aktar minn EUR 54 biljun fl-2010) (3) u prezzjuża għall-produtturi tal-Unjoni Ewropea f’suq globali dejjem aktar liberalizzat. Madankollu, l-isforzi biex nikkompetu fil-qasam tal-kwalità huma inutli jekk il-vettur prinċipali li jintuża mill-prodotti ta’ kwalità tagħna, jiġifieri l-IĠ, mhuwiex protett biżżejjed kontra s-swieq internazzjonali.

3.4.

Il-KESE jenfasizza li l-indikazzjonijiet ġeografiċi huma marki distinti li jippermettu li ssir distinzjoni bejnhom u prodotti kompetituri u jinformaw lill-konsumatur dwar l-oriġini tal-prodott. B’differenza mit-trademarks, indikazzjoni ġeografika għandha l-għan li tenfasizza r-rabta bejn prodott u t-territorju ta’ oriġini tiegħu, u għalhekk l-indikazzjonijiet għandhom din il-partikolarità li jenfasizzaw id-dimensjoni lokali ta’ prodott u b’hekk jippromovu l-aspetti kulturali u l-għarfien lokali, it-territorju u l-partikolaritajiet agroekoloġiċi tiegħu. Dawn il-karatteristiċi għandhom jinżammu.

3.5.

Fl-2008, fl-Opinjoni tiegħu dwar “Indikazzjonijiet u denominazzjonijiet ġeografiċi” (4), il-KESE kien diġà enfasizza li “Fis-soċjetà ċivili Ewropea, l-għarfien tal-konsumaturi dwar il-karatteristiċi tal-prodotti tal-ikel agrikoli ilu għal xi żmien, jiżdied regolarment, u dan wassal għal domanda għall-prodotti ta’ kwalità”. Din id-dikjarazzjoni tibqa’ valida llum aktar minn qatt qabel, filwaqt li l-konsumatur Ewropew ifittex dejjem aktar prodotti ta’ kwalità minn territorju, reġjun jew pajjiż partikolari u li l-kwalità u r-reputazzjoni, fost il-karatteristiċi l-oħra, huma fundamentalment marbuta ma’ dik l-oriġini ġeografika (5).

3.6.

Skont opinjoni reċenti tal-Kunsill Ekonomiku, Soċjali u Ambjentali Franċiż dwar il-marki uffiċjali ta’ kwalità u ta’ oriġini tal-prodott alimentari, wieħed jinnota li fil-livell dinji hemm moviment sinifikanti ta’ żvilupp ta’ marki uffiċjali ta’ identifikazzjoni tal-kwalità u tal-oriġini (MIKO). L-indikazzjonijiet ġeografiċi qed jimxu ’l quddiem peress li jissodisfaw domanda dejjem akbar tal-konsumaturi u jippromovu wkoll storja, wirt u għarfien tal-antenati marbuta ma’ territorju partikolari.

3.7.

Il-KESE jixtieq jirrimarka li skont il-FAO (6), l-indikazzjonijiet ġeografiċi għandhom effett pożittiv ħafna fuq il-prezzijiet, irrispettivament mit-tip ta’ prodott, mir-reġjun ta’ oriġini jew mit-tul ta’ żmien tar-reġistrazzjoni.

3.8.

Fil-ftehimiet bilaterali kollha konklużi jew li qegħdin jiġu nnegozjati, l-aspetti relatati mal-protezzjoni tal-indikazzjonijiet ġeografiċi qed isiru dejjem aktar ċentrali. Il-KESE jenfasizza dan l-aspett pożittiv. Madankollu, huwa jqis li huwa essenzjali li tittieħed azzjoni għal approċċ globali li jipproteġi u jippromovi s-sistema kollha tal-marki ta’ kwalità.

3.9.

Biex isir dan, il-KESE jqis li jenħtieġ li tiġi kkunsidrata mill-ġdid il-proposta biex tiġi stabbilita lista pożittiva fil-livell tal-UE li mhijiex konformi mar-rekwiżit ta’ protezzjoni globali tas-sistema tal-indikazzjonijiet ġeografiċi. Fil-fatt jeħtieġ li tiġi proposta sistema li tiggarantixxi trattament ugwali għall-produtturi Ewropej kollha li jixtiequ li l-indikazzjoni ġeografika tagħhom tiġi rikonoxxuta wkoll fil-livell internazzjonali. Dan huwa aktar rilevanti peress li l-kriterji magħżula ma jqisux kriterji soċjoekonomiċi oħrajn li huma essenzjali għall-iżvilupp tal-ekonomija ta’ ċerti territorji tal-Unjoni Ewropea. Madwar l-indikazzjonijiet ġeografiċi spiss ikun hemm ekonomija lokali li tiġġenera l-impjiegi, li għandha impatt importanti ħafna fuq setturi oħrajn tal-ekonomija bħat-turiżmu u li hija ta’ benefiċċju għall-ġestjoni u l-operat tat-territorju.

3.10.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex tqis il-konsegwenzi tar-relazzjonijiet ġodda futuri bejn l-Unjoni Ewropea u r-Renju Unit u l-impatt li d-determinazzjoni ta’ lista pożittiva jista’ jkollha fuq in-negozjati li jinsabu għaddejjin, li għandhom isiru fuq il-bażi tal-protezzjoni tas-sistema ta’ kwalità tal-Unjoni Ewropea kollha kemm hi. Wara l-ħruġ tiegħu, ir-Renju Unit għandu jkompli jirrispetta l-indikazzjonijiet ġeografiċi ggarantiti minn sistema li s’issa kien jibbenefika minnha.

3.11.

Il-KESE jenfasizza li s-settur agroalimentari Ewropew huwa mhedded ħafna mill-iffalsifikar tal-prodotti. Rapport (7) li ġie ppubblikat dan l-aħħar mill-Kummissjoni Ewropea jikkonferma li l-prodotti li huma l-aktar iffalsifikati huma l-prodotti agroalimentari.

3.12.

Il-KESE jfakkar li sa llum seba’ pajjiżi tal-UE huma diġà membri effettivi tal-Ftehim ta’ Lisbona (il-Bulgarija, Franza, l-Ungerija, l-Italja, il-Portugall, ir-Repubblika Ċeka u s-Slovakkja) u li dan il-Ftehim illum jinkludi 1,000 indikazzjoni ġeografika rreġistrata, li l-protezzjoni internazzjonali tagħhom tad-denominazzjonijiet ta’ oriġini protetti (DOP) u tal-indikazzjonijiet ġeografiċi protetti (IĠP) hija żgurata permezz ta’ proċedura ta’ reġistrazzjoni unika.

3.13.

Il-KESE jqis li d-drittijiet miksuba minn dawn l-indikazzjonijiet ġeografiċi diġà rreġistrati u protetti fil-livell Ewropew għandhom jinżammu biex jiġu evitati multi u trattament żbilanċjat.

3.14.

Fl-aħħar nett, il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-istudju tal-2012, l-uniku studju disponibbli attwalment, dwar il-valur kummerċjali tal-IĠ fl-Unjoni (8). Madankollu jidher li r-rata tal-primjum għall-IĠ (“value premium rate”) baqgħet fundamentalment l-istess minn dak iż-żmien.

---

(1)  http://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/wipo_pub_239.pdf.

(2)  Ibid.

(3)  Ara s-sejħa għall-offerti Nru AGRI-2011-EVAL-04 (mhux disponibbli bil-Malti).

(4)  ĠU C 204, 9.8.2008, p. 57

(5)  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/MT/TXT/?qid=1540542863415&uri=CELEX:32012R1151.

(6)  Organizzazzjoni tal-Ikel u l-Agrikoltura tan-Nazzjonijiet Uniti.

(7)  https://ec.europa.eu/taxation_customs/sites/taxation/files/report_on_eu_customs_enforcement_of_ipr_2017_en.pdf (għalissa disponibbli biss bl-Ingliż).

(8)  https://ec.europa.eu/agriculture/external-studies/value-gi_en (għalissa disponibbli biss bl-Ingliż).

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta emendata għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jemenda r-Regolament emendatorju (UE) Nru 1093/2010 li jistabbilixxi Awtorità Superviżorja Ewropea (Awtorità Bankarja Ewropea); ir-Regolament (UE) Nru 1094/2010 li jistabbilixxi Awtorità Superviżorja Ewropea (Awtorità Ewropea tal-Assigurazzjoni u l-Pensjonijiet tax-Xogħol); ir-Regolament (UE) Nru 1095/2010 li jistabbilixxi Awtorità Superviżorja Ewropea (Awtorità Ewropea tat-Titoli u s-Swieq); ir-Regolament (UE) Nru 345/2013 dwar fondi Ewropej ta’ kapital ta’ riskju; ir-Regolament (UE) Nru 346/2013 dwar fondi ta’ intraprenditorija soċjali Ewropej; ir-Regolament (UE) Nru 600/2014 dwar is-swieq tal-istrumenti finanzjarji; ir-Regolament (UE) 2015/760 dwar il-Fondi ta’ Investiment Ewropej fuq Terminu Twil; ir-Regolament (UE) 2016/1011 dwar l-indiċi użati bħala parametri referenzjarji fi strumenti finanzjarji u kuntratti finanzjarji jew dwar il-kejl tal-prestazzjoni ta’ fondi ta’ investiment; ir-Regolament (UE) 2017/1129 dwar il-prospett li għandu jiġi ppubblikat meta titoli jiġu offruti lill-pubbliku jew jiġu ammessi għall-kummerċ f’suq regolat; u d-Direttiva (UE) 2015/849 dwar il-prevenzjoni tal-użu tas-sistema finanzjarja għall-finijiet tal-ħasil tal-flus jew il-finanzjament tat-terroriżmu”

(COM(2018) 646 final — 2017/0230 (COD))

(2019/C 110/11)

Relatur ġenerali:

Petr ZAHRADNÍK

Konsultazzjoni	Il-Parlament Ewropew, 4.10.2018 il-Kunsill tal-Unjoni Ewropea, 12.11.2018
Bażi ġuridika	Artikolu 114 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropa
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Unjoni Ekonomika u Monetarja u l-Koeżjoni Ekonomika u Soċjali
Adottata fil-plenarja	12.12.2018
Sessjoni tal-plenarja Nru	539
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	121/0/4

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon il-flessibilità li biha l-Kummissjoni Ewropea tirreaġixxi għal problemi attwali f’istituzzjonijiet bankarji u finanzjarji u tieħu miżuri addizzjonali biex teqred il-prattika tal-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu.

1.2.

Fl-istess ħin, il-KESE jaħseb li, minbarra t-tisħiħ tal-koordinazzjoni bejn l-awtoritajiet superviżorji u s-semplifikazzjoni tal-proċeduri, l-operazzjonijiet għandhom ukoll jiġu kkoordinati ma’ partijiet rilevanti oħra biex jindirizzaw din il-problema perikoluża ħafna b’mod effettiv.

1.3.

Il-KESE jwissi li t-teknoloġija u komunikazzjonijiet mhux biss iservu għall-iżvilupp ta’ prodotti finanzjarji innovattivi għall-benefiċċju tad-depożituri u l-investituri, iżda huma wkoll inċentiv qawwi għall-kriminali attivi fil-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu. Din hija raġuni waħda għaliex jappella li s-soluzzjonijiet adottati jiffokaw kemm jista’ jkun possibbli fuq il-prevenzjoni ta’riskji futuri.

1.4.

Il-KESE jenfasizza l-importanza li dejjem qed tikber ta’ din il-problema f’relazzjoni ma’ pajjiżi terzi fir-rigward tar-riskji ġeopolitiċi, politiċi u ta’ sigurtà li dejjem qed imorru għall-agħar u jenfasizza l-ħtieġa biex l-UE tkun preparata bl-aħjar mod biex telimina l-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu u biex telimina l-abbuż tas-suq finanzjarju u l-istituzzjonijiet finanzjarji fl-UE.

1.5.

Il-KESE jirrikonoxxi u jirrispetta l-fatt li l-miżuri proposti fil-proposta leġislattiva, filwaqt li huma importanti, huma biss parti mill-passi ta’ koordinazzjoni, organizzattivi u ġurisdizzjonali li jridu jiġu segwiti minn sett addizzjonali ta’ miżuri biex il-problema tiġi indirizzata b’suċċess. Fl-istess ħin, huwa jaqbel mal-Kummissjoni Ewropea li, sabiexjiġi żgurat li r-rotta magħżula hija fattibbli u sostenibbli, huwa preferibbli li jkun hemm ċaqliq fi stadji sabiex jiġi evitat tfixkil għall-istabbiltà u l-funzjonament tas-sistema eżistenti.

1.6.

Il-KESE jemmen li taħt bilanċ ġdid tas-setgħat bejn il-korpi superviżorji, relazzjoni bilanċjata għandha tinstab bejn l-Awtorità Bankarja Ewropea (EBA), bis-setgħat ġodda u mifruxa tagħha, u l-awtoritajiet superviżorji nazzjonali, sabiex il-partijiet kollha involuti jagħmlu l-aħjar użu tal-kapaċitajiet tagħhom sabiex jilħqu s-soluzzjoni mixtieqa għall-problema.

1.7.

Il-KESE jenfasizza l-importanza ta’ komunikazzjoni interna u esterna dwar il-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu għal ksib tal-għanijiet tal-miżuri. L-element prinċipali f’komunikazzjonijiet interni huwa t-titjib u l-ħarsien ta’ flussi ta’ informazzjoni bejn il-korpi ta’ sorveljanza kkonċernati; fil-każ ta’ komunikazzjoni esterna, il-pubbliku inkwistjoni għandu jingħata informazzjoni u sensibilizzazzjoni dwar il-modi diversi kif dan it-tip ta’ delitt jista’ jseħħ, bħala mezz ta’ prevenzjoni u tħejjija għalih.

1.8.

Il-KESE jinteressa ruħu fuq liema bażi s-settur bankarju ġie identifikat bħala l-aktar vulnerabbli għall-abbuż tal-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu, li wassal għal-aktar tisħiħ u setgħat għall-EBA miż-żewġ awtoritajiet superviżorji l-oħra tal-UE.

1.9.

Il-KESE jixtieq jara spjegazzjoni aktar dettaljata tar-relazzjonijiet ġodda bejn l-EBA u l-awtoritajiet superviżorji l-oħra tal-UE, kif ukoll l-awtoritajiet superviżorji nazzjonali u b’mod partikolari l-awtoritajiet superviżorji ta’ pajjiżi terzi fil-qasam ta’ koordinazzjoni u sinerġiji fil-ġlieda kontra flus maħmuġa u ffinanzjar tat-terroriżmu.

2.   Kuntest ġenerali tal-proposta u fatti ewlenin

2.1.

Sa mill-2011, l-UE għandha sistema ġdida superviżjoni tas-suq finanzjarju, li kkontribwixxiet b’mod sostanzjali għall-istabbiltà tiegħu u għal-limitazzjoni tar-riskju. Wasslet għal armonizzazzjoni tar-regoli tas-swieq finanzjarji fl-UE, kif ukoll għall-konverġenza tal-attivitajiet ta’ superviżjoni tagħhom. Madankollu, l-espansjoni sussegwenti ta’ innovazzjoni teknoloġika u finanzjarja kompliet tibdel il-firxa ta’ attività kriminali li tisfrutta s-settur finanzjarju biex dan jinkoraġġixxi atti kriminali u biex jaħsel ir-rikavat tagħhom. Huwa ċar li dawn i-żewġ tipi ta’ attivitajiet mhux biss mhumiex soċjalment mixtieqa ħafna iżda fl-istess ħin joħolqu distorsjoni fil-mod kif joperaw is-swieq finanzjarji u fl-effettività tagħhom, peress li l-għan primarju tagħhom mhuwiex li jimmassimizzaw il-profitti bbażati fuq il-potenzjal oġġettiv tal-assi u l-valur tagħhom li jevolvi, iżda s-segretezza, il-ħabi u nuqqas ta’ divulgazzjoni; imġieba li tfisser li r-riżorsi finanzjarji mhumiex qegħdin jiġu allokati neċessarjament bl-aħjar mod.

2.2.

L-għan tal-miżuri proposti għalhekk huwa mhux biss li jiġu evitati jew limitati l-mezzi disponibbli għat-twettiq ta’ reati jew il-legalizzazzjoni tal-konsegwenzi tagħhom iżda wkoll li jkunu ppreservati sew l-istituzzjonijiet finanzjarji li qed jiġu sfruttati permezz ta’dan ir-reat u jiżguraw l-istabbiltà u s-sigurtà tagħhom għal klijenti u investituri. Dan ukoll x’aktarx se jillimita r-riskji kemm politiċi kif ukoll dawk ta’ reputazzjoni għall-Istati Membri individwali u fl-UE kollha kemm hi.

2.3.

Billi s-swieq finanzjarji huma attwalment multinazzjonali u interkonnessi bħal qatt qabel, għall-finijiet ta’ din il-proposta huwa kruċjali ħafna li tiġi stabbilita sistema li tissodisfa l-funzjoni tagħha f’kuntest transkonfinali, peress li l-analiżi empirika turi li dan ir-reat kriminali dejjem aktar jitwettaq fuq bażi transkonfinali, u fost affarijiet oħrajn, jinvolvi operaturi minn pajjiżi terzi. Għalhekk, sabiex dawn l-isforzi jkollhom suċċess mhuwiex biżżejjed li l-prosekuzzjoni ta’ dan ir-reat isseħħ f’pajjiż wieħed biss – anke jekk tkun effettiva. Għalhekk, huwa importanti ħafna li jkun hemm sinerġiji effettivi bejn l-awtoritajiet superviżorji nazzjonali fil-qasam tal-ħasil tal-flus jew dawk li qed jissuperviżżaw is-suq finanzjarju u mal-istituzzjonijiet tal-UE li jispeċjalizzaw f’dawn l-oqsma kif ukoll ma’ awtoritajiet superviżorji ta’ pajjiżi terzi.

2.4.

Il-miżura proposta eżaminata f’din l-Opinjoni hija biss waħda minn pakkett ta’ miżuri f’dawn l-isforzi msemmija. Sabiex dawn l-isforzi jkollhom suċċess, huwa essenzjali li jkun hemm koordinazzjoni ma’ elementi oħra li flimkien jiffurmaw approċċ sistematiku u konsistenti, li jagħmluha diffiċli kemm jista’ jkun biex l-awturi jwettqu dawn ir-reati.

2.5.

B’mod partikolari, il-proposta għandha l-għan li: — tottimizza l-użu tal-għarfien espert u r-riżorsi disponibbli permezz ta’ ċentralizzazzjoni tal-kompiti tal-Awtorità Bankarja Ewropea (EBA) relatati mal-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu għas-suq finanzjarju kollu kemm hu; — tikkjarifika l-kamp ta’ applikazzjoni u l-kontenut tal-kompiti relatati mal-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus, fdati lill-EBA; — it-tisħiħ tal-għodod għat-twettiq tal-kompiti marbuta mal-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus; — it-tisħiħ tar-rwol ta’ koordinazzjoni tal-Awtorità Bankarja Ewropea fi kwistjonijiet internazzjonali marbuta mal-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus.

3.   Kummenti Ġenerali

3.1.

Il-KESE jemmen li t-tema tal-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu hija importanti mhux biss minħabba bidliet teknoloġiċi dinamiċi u innovazzjonijiet finanzjarji, iżda wkoll minħabba għadd kbir ta’ każijiet reċentement identifikati fejn is-sistemi bankarja u finanzjarja f’bosta Stati Membri tal-UE ġew sfruttati għal skopijiet ta’ kriminalità. F’dan il-kuntest huwa importanti wkoll li jiġu identifikati r-riskji ġeopolitiċi qawwija, inklużi attivitajiet terroristiċi.

3.2.

Il-KESE huwa mħasseb li l-problema hija kkumplikata aktar minħabba l-fatt li dan ir-reat u t-tentattivi biex ir-rikavat tiegħu jinħasel permezz tas-settur finanzjarju mhux qed isseħħ biss fuq bażi transkonfinali fi ħdan l-UE, iżda jinvolvi wkoll attivitajiet kriminali li jestendu lejn pajjiżi terzi. Il-KESE jirrikonoxxi li l-proposta tal-Kummissjoni Ewropea qed tfittex attivament biex din tindirizzaha.

3.3.

F’dan ir-rigward, il-KESE jinnota li għalkemm ir-rieżami tas-Sistema Ewropea ta’ Superviżjoni Finanzjarja ġiet indirizzata fl-2017 (1) u l-KESE ħareġ Opinjoni (2) dwarħa, adottata fil-plenarja fit-15 ta’ Frar 2018, ċirkostanzi u ideat ġodda waslu qanqlu l-ħtieġa li l-proposta tiġi emendata billi żdidulha elementi biex titjieb l-effiċjenza tagħha. Il-kontenut tal-Opinjoni tal-KESE għadu validu u applikabbli fl-intier tagħha. Fl-istess ħin, il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon rispons flessibbli mill-Kummissjoni għal serje ta’ skandli bankarji f’diversi pajjiżi tal-UE, li kkonfermat li l-kriminali huma kapaċi jisfruttaw it-teknoloġija u mezzi ta’ komunikazzjoni kif ukoll il-leġislazzjoni attwali, fil-proċess jiżvelaw in-nuqqasijiet tar-reġim tal-ħasil tal-flus tal-UE.

3.4.

Il-KESE jinnota li l-elementi ġodda fil-proposta huma prinċipalment ta’ natura teknika u organizzattiva, għalkemm jenħtieġu soluzzjonijiet usa’ u aktar komprensivi biex titranġa s-sitwazzjoni attwali. Il-KESE jżid li l-proposta tikkonċerna firxa dejqa ta’ kwistjonijiet relatati maż-żieda ta’ setgħat lill-EBA u biex iżżid il-koordinazzjoni tagħha ma’ awtoritajiet superviżorji nazzjonali fil-ġlieda kontra flus maħmuġa (superviżuri tal-AML) u f’ċerti każijiet xi kontroll fuqhom. Min-naħa l-oħra, il-proposta ma tindirizzax il-ħidma tal-Unitajiet tal-Intelligence Finanzjarja (UIF) Il-proposta tikkonċerna l-koordinazzjoni ta’attivitajiet u proċeduri b’mod aktar ġenerali, pjuttost milli l-kontenut speċifiku tal-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus.

3.5.

Il-KESE jwissi b’mod enfatiku li l-ħasil tal-flus mhux biss mod kif jiġu llegalizzati ir-rikavati minn attivitajiet meqjusa bħala inkompatibbli mal-liġi u kriminali, iżda jwassal ukoll għal allokazzjoni irrazzjonali ta’ riżorsi fejn l-għan ewlieni ta’ dawn l-operazzjonijiet huma “li ma jinkixfux” u “li jiġu legalizzati” r-riżorsi investiti jew it-trasferiment tagħhom għal post fejn se jitwettqu aktar reati, aktar milli biex jagħmlu qligħ. Fl-istess ħin Il-KESE jirrispetta u jenfasizza l-fatt li l-emenda ma tindirizzax analiżi tat-tendenzi ġodda, u ċ-ċirkostanzi li taħthom l-ħasil tal-flus iseħħ fiċ-ċirkostanzi attwali. Il-proposta tiffoka fuq oqsma partikolari tal-eliminazzjoni ta’ dawn il-prattiki inġusti, prinċipalment it-tisħiħ tar-rwol tal-EBA fil-qafas tal-Awtoritajiet Superviżorji Ewropej fl-indirizzar tal-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu u t-tisħiħ tal-koordinazzjoni u l-komunikazzjoni tagħha mal-awtoritajiet superviżorji nazzjonali għall-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus, li huma parti mill-awtoritajiet superviżorji tas-suq bankarji jew finanzjarji.

3.6.

Il-KESE jemmen li f’dan il-kuntest id-diviżjoni korretta tal-kompetenzi bejn l-EBA u l-awtoritajiet nazzjonali għandha importanza fundamentali filwaqt li tirrispetta l-prinċipju ta’ sussidjarjetà. It-tisħiħ tas-setgħat tal-EBA fl-indirizzar ta’ tranżazzjonijiet transkonfinali huwa assolutament essenzjali, leġittimu u ġustifikat. Il-KESE jżid, madankollu, li f’każijiet esklussivament nazzjonali fejn l-EBA ma għandhiex rilevanza b’mod ċar, is-setgħat għandhom jitħallew f’idejn l-awtoritajiet nazzjonali.

3.7.

Peress li l-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu hija kruċjali biex jiġi żgurat ambjent ekonomiku u finanzjarju b’saħħtu fl-UE kollha, il-KESE jistaqsi jekk tkunx idea tajba li titwaqqaf organizzazzjoni dedikata fi ħdan il-fergħa eżekuttiva tal-UE, bħal direttorat ġenerali ġdid għal dan il-qasam. Ir-rilevanza ta’ din il-kwistjoni qed tikber fid-dawl tat-twaqqif ta’ Kummissjoni Ewropea ġdida fil-ħarifa tal-2019.

3.8.

Il-KESE jistaqsi ukoll fuq liema bażi huwa propost li l-EBA għandha taqdi rwol ta’ koordinatur ewlieni fl-indirizzar ta’ din il-problema. Dan ifisser li l-Kummissjoni Ewropea tqis li s-settur bankarju jipprovdi l-akbar ambitu fir-rigward tal-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu fi ħdan l-UE?

3.9.

Il-KESE jaqbel li, fil-kuntest tal-proposta trid tiġi żgurata komunikazzjoni effettiva dwar kif din il-problema qed tiġi indirizzata. Din il-komunikazzjoni għandha tiffoka mhux fuq il-komunikazzjoni effettiva bejn l-awtoritajiet kollha involuti (komunikazzjoni interna), iżda wkoll biex jiġi żgurat li l-arena pubbliku hija infurmata b’mod xieraq (klijenti tas-settur finanzjarju u l-pubbliku ġenerali).

4.   Kummenti speċifiċi

4.1.

Il-KESE jappella sabiex il-proposta tfassal b’mod konkret ħafna l-oqsma u r-relazzjonijiet fejn l-EBA għandha tieħu pożizzjoni dominanti vis-à-vis l-awtoritajiet superviżorji oħra tal-UE fil-qasam tal-ġlieda kontra flus maħmuġa u l-finanzjament tat-terroriżmu, f’forma ta’ mandat komprensiv għas-suq finanzjarju kollu.

4.2.

Bl-istess mod, il-KESE jitlob għal aktar kjarifika dwar il-kundizzjonijiet li taħthom l-EBA tista’ twettaq superviżjoni tal-proċeduri tal-awtoritajiet superviżorji nazzjonali jew toħroġ deċiżjonijiet direttament lil operaturi individwali fis-settur finanzjarju.

4.3.

Il-KESE tinteressah ħafna wkoll in-natura tal-kollaborazzjoni mal-awtoritajiet superviżorji ta’ pajjiżi terzi.

4.4.

Il-KESE jitlob ukoll kjarifika dwar kif l-informazzjoni rilevanti kollha dwar il-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu pprovduta mill-awtoritajiet nazzjonali għandha tiġi ċentralizzata fil-każ ta’ sorsi sigrieti jew sigrieti ħafna u kif dawn se jiġu protetti.

---

(1)  Proposta leġiżlattiva oriġinali COM (2017) 536 final, 20.9.2017. L-għan tagħha kien li ssaħħaħ il-ħila tal-Awtoritajiet Superviżorji Ewropej biex jiżguraw konverġenza u sorveljanza effettiva tas-suq finanzjarju, iżda ma indirizzatx speċifikament it-tisħiħ tal-mandat tagħhom fil-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu.

(2)  ĠU C 227, 28.6.2018, p. 63.