Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Sfidi u Bidliet Industrijali fis-Settur Ajruspazjali tal-UE”

(2019/C 62/01)

Relatur:	Thomas KROPP
Korelatur:	Enrico GIBELLIERI

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	15.2.2018
Bażi legali	Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Korp kompetenti	Kummissjoni Konsultattiva dwar il-Bidliet Industrijali (CCMI)
Adottata fis-CCMI	25.9.2018
Adottata fil-plenarja	17.10.2018
Sessjoni plenarja Nru	538
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	184/1/3

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-ħtieġa li tiġi żviluppata politika industrijali tal-UE għas-settur tal-ajrunawtika li tippermetti lill-industrija ajrunawtika tal-UE tikkompeti b’kundizzjonijiet ekwi fil-kuntest ta’ kompetizzjoni b’saħħitha minn atturi stabbiliti (b’mod partikolari l-Istati Uniti) kif ukoll il-kompetizzjoni li qed tikber minn atturi emerġenti (b’mod partikolari ċ-Ċina). F’dan il-kuntest, il-ħtieġa li jiġi stabbilit torri tal-għassa tal-ajrunawtika fil-livell tal-UE u li l-ajrunawtika ssir element ewlieni tad-diplomazija ekonomika u tal-politika kummerċjali tal-UE.

1.2.

L-isfidi fir-rigward tal-ħiliet, inkluż li jkun żgurat li l-forza tax-xogħol li qed tixjieħ ferm speċjalizzata jkollha l-opportunità li taqsam l-għarfien espert u l-ħiliet tagħha ma’ impjegati iżgħar, il-ħtieġa li jiġu attirati aktar impjegati żgħażagħ lejn is-settur b’ħiliet dejjem aktar imfittxija kemm fl-inġinerija kif ukoll fl-ICT, u l-ħtieġa urġenti li l-ħaddiema eżistenti jtejbu l-ħiliet tagħhom fil-qasam tad-diġitalizzazzjoni.

1.3.

Il-ħtieġa li r-riċerka dwar l-avjazzjoni ċivili tibqa’ prijorità ewlenija fl-Orizzont Ewropa b’żieda fil-baġit meta mqabbel mal-Orizzont 2020. F’dan il-kuntest, sabiex tiġi żgurata l-kontinwazzjoni tal-inizjattivi teknoloġiċi ta’ suċċess biex jitnaqqas l-impatt ambjentali tal-emissjonijiet permezz tat-tnedija ta’ Clean Sky 3 u SESAR 3.

1.4.

Il-ħtieġa urġenti biex jitwettqu s-soluzzjonijiet tas-SESAR u jiġi stabbilit l-Ajru Uniku Ewropew (SES) wara deċennji ta’ diskussjonijiet. Il-ħtieġa li ninvestu f’kapaċità effiċjenti fl-ajru u fuq l-art sabiex jiġi ffaċilitat it-tkabbir tal-avjazzjoni filwaqt li jitnaqqas l-impatt ambjentali tiegħu u jiżdiedu l-livelli ta’ sikurezza.

1.5.

Il-ħtieġa li jissaħħaħ ir-rwol internazzjonali tal-Aġenzija Ewropea tas-Sikurezza tal-Avjazzjoni (EASA) u l-ħtieġa għal aktar regoli tal-EASA bbażati fuq il-prestazzjoni sabiex jippermettu t-tnedija aktar effiċjenti ta’ teknoloġija ġdida b’mod sikur u kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni għall-esportaturi tal-UE.

1.6.

Il-ħtieġa biex jinstabu soluzzjonijiet għal ftehim effiċjenti post-Brexit li jkopru: proċeduri doganali, oqfsa regolatorji, kooperazzjoni fir-riċerka, l-iskjerament u l-mobbiltà tax-xogħol. Diskussjonijiet tekniċi li jkopru r-regolamenti jeħtieġ li jibdew bħala kwistjoni ta’ prijorità, sabiex jiżguraw li l-miżuri ta’ mitigazzjoni jkunu implimentati.

1.7.

Il-ħtieġa li jsir progress fl-iskrinjar tal-Investiment Dirett Barrani (IDB) tal-UE bil-għan li jkunu protetti t-teknoloġiji kritiċi għall-manifattura ajrunawtika tal-UE u għall-industriji tal-manutenzjoni, tiswija u rikondizzjonar (maintenance, repair and overhaul – MRO).

1.8.

Il-ħtieġa li jiġi żgurat djalogu soċjali kontinwu bejn l-impjegaturi, il-ħaddiema u s-soċjetà ċivili. Barra minn hekk, il-ħtieġa li jitnieda djalogu soċjali speċifiku għas-settur għall-industrija ajrunawtika taħt id-Deċiżjoni tal-Kummissjoni 98/500/KE.

2.   Kummenti ġenerali

L-industrija ajrunawtika hija waħda mis-setturi ta’ teknoloġija avvanzata ewlenin tal-UE fis-suq globali. L-industrija timpjega direttament 500 000 ruħ f’impjiegi ta’ kwalità għolja (1) (miljun meta jiżdiedu l-impjiegi indiretti) u tikkonsisti f’ekosistema ta’ kumpaniji kbar u żgħar li jkopru l-ispettru sħiħ tal-ajrunawtika.

L-industrija ajrunawtika tal-UE hija mexxej teknoloġiku fil-qasam tagħha u bħalissa għandha sehem mis-suq ta’ madwar terz mis-suq globali. L-industrija tipprovdi kontribuzzjoni pożittiva għall-bilanċ kummerċjali tal-UE (EUR 46 biljun f’esportazzjonijiet tal-UE) (2).

L-ambitu tal-Opinjoni

Id-difiża u l-ispazju mhumiex indirizzati b’mod speċifiku f’din l-Opinjoni. Madankollu, huwa importanti li wieħed jinnota r-rwol li l-industrija ajrunawtika ċivili tikkontribwixxi għal dawn is-setturi. Dan jinkludi l-awtonomija strateġika tal-Ewropa permezz ta’ sinerġiji fit-teknoloġiji u ċentri ta’ deċiżjoni komuni b’attivitajiet ta’ difiża.

Is-saħħa u t-tmexxija globali tal-industrija ajrunawtika tal-UE hija r-riżultat ta’ strateġiji robusti u attivitajiet produttivi. Din it-tmexxija m’għandhiex titqies bħala xi ħaġa garantita għaliex l-industrija tiffaċċja ħafna sfidi:

(1)	Il-kompetizzjoni qawwija minn atturi emerġenti u stabbiliti li jirċievu appoġġ sostanzjali mill-gvernijiet rispettivi tagħhom;

(2)	Iċ-ċaqliq fit-tkabbir ekonomiku u l-poter lejn il-Lvant, li huwa kemm opportunità kif ukoll theddida;

(3)	Sfidi operazzjonali fil-futur qrib bħall-Brexit, ir-restrizzjonijiet baġitarji tal-UE u l-miżuri protezzjonisti fil-pajjiżi terzi;

(4)	Il-ħtieġa li l-industrija ajrunawtika tal-UE żżomm it-tmexxija teknoloġika tagħha, speċjalment fit-tnaqqis tal-impatt ambjentali tal-emissjonijiet;

(5)	In-nuqqas ta’ politika industrijali koerenti tal-UE;

(6)	Il-ħtieġa għal strateġija koerenti tal-UE dwar l-Iskrinjar ta’ Investiment Dirett Barrani;

(7)	Il-ħtieġa għal preżenza internazzjonali ikbar għall-Aġenzija Ewropea tas-Sikurezza tal-Avjazzjoni (EASA);

(8)	In-neċessità li tissaħħaħ il-kompetittività tas-settur tal-MRO tal-UE;

(9)	L-importanza li jkun żgurat li forza tax-xogħol futura jkollha l-ħiliet speċjalizzati meħtieġa għas-settur, partikolarment fil-qasam tad-diġitalizzazzjoni.

Kummenti speċifiċi

3.   Is-suq globali u l-isfidi

3.1.

Il-pożizzjoni ta’ tmexxija attwali tal-industrija tal-UE m’għandhiex titqies bħala xi ħaġa ovvja. Il-PDG tal-UE bħala parti mill-PDG globali se jkollu tnaqqis ta’ 30 % mis-17 % tal-lum għal 12 % (3).

3.2.

Diversi pajjiżi żviluppaw u implimentaw strateġiji estensivi dwar kif jippożizzjonaw il-pajjiżi tagħhom, kif jużaw in-nies tagħhom, u kif jiżguraw pożizzjoni għolja fil-katina ta’ valur dinji fil-kuntest ta’ awtomatizzazzjoni u ċaqliq ta’ poter ekonomiku lejn il-Lvant.

3.3.

L-Ewropa se tiffaċċja sitwazzjoni kompetittiva totalment differenti li tkun mimlija opportunitajiet jekk jirnexxielna nimmassimizzaw l-isforzi kollha tagħna u nieħdu deċiżjonijiet kuraġġużi. Madankollu, se tkun mimlija theddid jekk sempliċement inqisu l-pożizzjoni ta’ tmexxija tagħna bħala xi ħaġa ovvja.

4.   Appoġġ għal industriji mhux tal-UE minn gvernijiet barranin

4.1.

L-industrija tal-Istati Uniti (il-kompetituri prinċipali tal-industrija tal-UE) tkompli tibbenefika minn appoġġ pubbliku b’saħħtu mill-gvern tal-Istati Uniti inklużi 34 aġenziji/dipartimenti differenti. Is-sett ta’ regolamenti, politiki u għodod imdaħħla fis-seħħ matul is-snin mill-amministrazzjonijiet tal-Istati Uniti biex jappoġġjaw l-industrija ajrunawtika ċivili tagħhom huwa estensiv u jsaħħaħ is-settur tad-difiża b’mod effettiv ħafna, b’mod speċjali għar-riċerka, it-teknoloġija u l-iżvilupp (inklużi allokazzjonijiet baġitarji federali għal programmi ta’ riċerka). L-atturi stabbiliti l-oħra (il-Kanada u l-Brażil) ikomplu jirċievu wkoll appoġġ sinifikanti mill-gvernijiet rispettivi tagħhom permezz ta’ strateġija industrijali ġenerali.

4.2.

Minbarra l-atturi stabbiliti sew fl-ajrunawtika ċivili, bosta pajjiżi emerġenti (iċ-Ċina, l-Indoneżja, l-Indja, il-Korea t’Isfel, il-Filippini u oħrajn) qed isaħħu wkoll l-impenn tagħhom biex jappoġġjaw l-iżvilupp ta’ industriji ajrunawtiċi kompetittivi nazzjonali fis-snin li ġejjin.

4.3.

Fost dawn, iċ-Ċina għandha l-aktar strateġija komprensiva li tinkludi taħlita ta’ ppjanar ċentralizzat u intrapriżi tal-istat. Il-gvern Ċiniż identifika l-iżvilupp tal-industrija ajrunawtika ċivili nazzjonali bħala prijorità ewlenija f’bosta dokumenti uffiċjali (tal-ogħla livell), inkluża l-inizjattiva “Made in China 2025”. Il-Pjan ta’ Ħames Snin attwali taċ-Ċina jitlob li jkun hemm “skoperti ġodda fit-teknoloġija tal-magni fl-avjazzjoni ċivili” u “l-aċċellerazzjoni tar-riċerka f’inġenji tal-ajru kbar, ħelikopters, ġettijiet reġjonali u l-avjazzjoni inġenerali”. Huwa importanti wkoll li wieħed jinnota li l-industrija tal-linji tal-ajru Ċiniża hija tal-istat u li l-Kummissjoni Nazzjonali Ċiniża għall-Iżvilupp u r-Riforma għandha l-kapaċità biex tapprova x-xiri kollu ta’ inġenji tal-ajru mil-linji tal-ajru Ċiniżi, li tintuża biex jinkoraġġixxi x-xiri ta’ ġettijiet prodotti lokalment bħall-COMAC C919 (4). L-aħħar iżda mhux l-anqas il-pjan tal-“Internet Plus” jistabbilixxi wkoll sħubija bejn il-ġganti tat-teknoloġija Ċiniżi u l-industriji tradizzjonali inkluża l-ajrunawtika.

5.   Strateġija industrijali tal-UE

5.1.

In-nuqqas ta’ politika industrijali tal-UE biex tappoġġja l-industrija ajrunawtika, flimkien ma’ approċċ frammentat bejn l-istituzzjonijiet tal-UE u l-gvernijiet nazzjonali, huwa sfida ewlenija fil-kuntest tax-xenarju kompetittiv li qed jinbidel. Hemm il-ħtieġa li tiġi żviluppata strateġija industrijali tal-UE għall-industrija ajrunawtika tal-UE biex tiżgura l-kompetittività tagħha u li tkompli bit-tmexxija tagħha fis-suq tal-avjazzjoni ċivili globali.

5.2.

Dan jirrikjedi strateġija u impenn fil-livell tal-UE fejn l-atturi rilevanti kollha fil-livell tal-UE, nazzjonali u dak intergovernattiv (inklużi l-Kummissjoni tal-UE, is-Servizz għall-Azzjoni Esterna tal-UE kif ukoll l-aġenziji rilevanti bħall-EASA u l-Eurocontrol u l-Inizjattivi Teknoloġiċi Konġunti bħal SESAR u Clean Sky) jaħdmu flimkien lejn għan komuni biex jappoġġjaw il-kompetittività tal-industrija tal-UE fis-suq tal-avjazzjoni ċivili globali.

5.3.

Huwa meħtieġ impenn fil-livell tal-UE biex jiġi pprovdut appoġġ minn finanzjament pubbliku kontinwu għal dan is-settur kruċjali b’mod partikolari fil-qasam tar-riċerka u l-innovazzjoni fuq pjan direzzjonali fit-tul.

5.4.

It-torri tal-għassa “tal-ajrunawtika” għandu jinbena fil-livell tal-Kummissjoni biex jimmonitorja l-ostakli non-tariffarji f’reġjuni ajrunawtiċi ewlenin u jivvaluta l-kompetittività relattiva tal-industrija ajrunawtika tal-UE.

5.5.

L-ajrunawtika għandha ssir ukoll settur ewlieni għad-diplomazija ekonomika tal-UE u l-politika kummerċjali tal-UE, u l-vuċi tal-UE għandha tissaħħaħ fil-livell internazzjonali, pereżempju fi ħdan l-Organizzazzjoni tal-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali.

6.   Riċerka u Żvilupp biex tittejjeb l-effiċjenza u jitnaqqsu l-emissjonijiet

6.1.

Iż-żewġ Programmi Ewropej ewlenin tar-Riċerka fil-qasam tal-Avjazzjoni, Clean Sky (teknoloġiji tal-avjazzjoni aktar ekoloġiċi u aktar effiċjenti) u SESAR (riċerka u innovazzjoni kif ukoll implimentazzjoni tal-Ġestjoni tat-Traffiku tal-Ajru), jaġixxu bħala katalisti għall-katina sħiħa tal-innovazzjoni fl-Ewropa.

6.2.

Permezz tal-pjan direzzjonali fit-tul fit-teknoloġija u tal-impenn finanzjarju tagħhom, it-tnejn urew l-effiċjenza tagħhom u l-valur miżjud tagħhom kemm għall-awtoritajiet pubbliċi kif ukoll għall-katina tal-innovazzjoni, l-aktar (1) fl-iddisinjar, l-iżvilupp, il-manifattura u t-tħaddim ta’ inġenji tal-ajru aktar kompetittivi, sikuri u ambjentalment sostenibbli u fis-Sistemi għall-Ġestjoni tat-Traffiku tal-Ajru; (2) fil-ħolqien ta’ komunità kbira u effiċjenti tax-xjenza u t-teknoloġija ta’ professjonisti u industriji tar-riċerka akkademika, minn kumpaniji kbar sa SMEs, madwar il-pajjiżi kollha tal-UE-28 u (3) fit-twettiq ta’ dimostraturi mill-aqwa b’impatt reali fuq il-programmi u s-suq tal-inġenji tal-ajru.

6.3.

L-istejjer ta’ suċċess ta’ Clean Sky jinkludu, fost l-oħrajn, it-testijiet tat-titjira tal-ġewnaħ laminari BLADE (li għandu tnaqqis ta’ 50 % fil-frizzjoni tal-ġwienaħ u sa 5 % anqas emissjonijiet tas-CO2) u Skrun Miftuħ li Jdur bil-Kontra (li jnaqqas il-konsum tal-fjuwil u l-emissjonijiet tas-CO2 b’madwar 30 %).

6.4.

L-istejjer ta’ suċċess ta’ SESAR jintwerew l-aħjar mir-riżultati ta’ impatt tagħha: meta użata, it-63 soluzzjoni mwettqa minn SESAR għandhom joffru żieda ta’ 34 % fil-kapaċità tal-ajruspazju u 30 % tnaqqis fil-varjanza tal-ħin tat-titjira, li jfisser anqas dewmien fuq it-titjiriet kollha tal-UE u 95 % tat-titjiriet li jżommu mal-pjan tal-ħin tagħhom, kif ukoll tnaqqis ta’ 2,3 % fil-ħruq tal-fjuwil u fl-emissjonijiet għal kull titjira.

6.5.

Fil-kuntest ta’ Orizzont Ewropa, l-avjazzjoni ċivili għandha tibqa’ prijorità għolja b’żieda fil-baġit meta mqabbel mal-finanzjament attwali taħt l-Orizzont 2020. Ir-Riċerka u l-Innovazzjoni huma l-qofol tal-industrija ajrunawtika tal-UE u ċ-ċikli ta’ riċerka twal tal-industrija ajrunawtika jirrikjedu l-kondiviżjoni tar-riskju bejn is-settur pubbliku u privat permezz ta’ finanzjament ibbażat fuq l-għotjiet fuq impenn fit-tul biex jiġu żviluppati pjani direzzjonali għar-riċerka. Dan huwa essenzjali għall-kompetittività tal-industrija ajrunawtika tal-UE. Iż-żewġ inizjattivi teknoloġiċi konġunti (Clean Sky u SESAR) għandhom għalhekk jinżammu. Fil-kuntest tal-Faċilità Nikkollegaw l-Ewropa (FNE) il-finanzjament għandu jibqa’ prijorità ewlenija biex iħaffef u jinkoraġġixxi l-implimentazzjoni tat-teknoloġiji, żviluppati taħt Clean Sky u Riċerka u Innovazzjoni SESAR.

6.6.

L-avjazzjoni ċivili wriet rekord ta’ tnaqqis fl-impatt ambjentali tagħha. Il-ġenerazzjoni l-ġdida ta’ inġenji tal-ajru tipikament tnaqqas l-emissjonijiet bi 15-20 %. L-industrija tal-avjazzjoni ċivili globali saret l-ewwel fid-dinja biex tiftiehem approċċ komprensiv għat-tnaqqis tal-emissjonijiet tagħha. Dan huwa bbażat fuq “l-istrateġija ta’ erba’ pilastri” tat-teknoloġija, l-operat, l-infrastruttura u miżura globali bbażata fuq is-suq.

6.7.

L-appoġġ kontinwu tal-UE għar-riċerka u l-innovazzjoni huwa kruċjali biex jiżgura aktar progress fit-tnaqqis tal-impronta ambjentali tal-avjazzjoni ċivili (il-pilastru tat-teknoloġija) għaliex aktar minn 70 % tal-attivitajiet kollha tar-riċerka huma marbuta mal-għanijiet ambjentali.

6.8.

Il-Kunsill Konsultattiv għar-Riċerka tal-Avjazzjoni fl-Ewropa Flightpath 2050 stabbilixxa l-għan għall-2050 biex it-teknoloġiji u l-proċeduri jippermettu tnaqqis ta’ 75 % fl-emissjonijiet tas-CO2 għal kull kilometru tal-passiġġieri, tnaqqis ta’ 90 % fl-emissjonijiet tal-NOx u tnaqqis ta’ 65 % fl-emissjoni ta’ storbju perċepit tal-inġenji tal-ajru li jkunu qed itiru (dawn huma relattivi għall-kapaċitajiet ta’ inġenju tal-ajru ġdid tipiku fl-2000).

6.9.

Barra minn hekk, il-movimenti tal-inġenji tal-ajru għandhom isiru ħielsa mill-emissjonijiet matul is-sewqan u l-vetturi tal-ajru jkunu ddisinjati u manifatturati biex ikunu riċiklabbli. L-Ewropa għandha tkun stabbilita wkoll bħala ċentru ta’ eċċellenza dwar fjuwils alternattivi sostenibbli, inkluż dawk għall-avjazzjoni, ibbażati fuq politika tal-enerġija Ewropea b’saħħitha.

6.10.

L-Ewropa għandha tkun fuq quddiem nett tar-riċerka atmosferika u tmexxi l-formulazzjoni ta’ pjan ta’ azzjoni ambjentali prijoritizzat u l-istabbiliment ta’ standards ambjentali globali. Filwaqt li sar progress sinifikanti taħt l-Orizzont 2020, il-pass tar-riċerka u l-innovazzjoni għandu jiżdied taħt Orizzont Ewropa, inklużi l-elettrifikazzjoni u l-ibridizzazzjoni tal-inġenji tal-ajru.

7.   Diġitalizzazzjoni

7.1.

Id-diġitalizzazzjoni (inkluża l-infrastruttura diġitali meħtieġa biex takkomoda pjattaformi tat-titjir awtomatizzati ġodda), l-awtomatizzazzjoni, it-teknoloġiji tar-realtà virtwali u dik awmentata se jkunu wkoll prijorità ewlenija għar-riċerka ajrunawtika. Flimkien mal-ħtieġa li jkompli jittejjeb il-livell ta’ sikurezza tal-avjazzjoni u l-ħtieġa li jitkompla x-xogħol fuq it-tnaqqis tal-impronta ambjentali tal-avjazzjoni, se jistabbilixxu l-pjan direzzjonali tar-riċerka u l-innovazzjoni għal SESAR 3 u Clean Sky 3.

7.2.

L-użu tas-soluzzjonijiet SESAR għandu jiżdied u huwa kruċjali li jiġi stabbilit l-Ajru Uniku Ewropew, sabiex tiġi żgurata t-tnedija effiċjenti fl-UE.

8.   Aġenzija Ewropea tas-Sikurezza tal-Avjazzjoni (EASA)

8.1.

Ir-rwol internazzjonali aktar b’saħħtu għall-EASA huwa fattur ewlieni għall-industrija ajrunawtika tal-UE (inkluża l-industrija tal-manutenzjoni, it-tiswija u r-rikondizzjonar) sabiex jaqbel mar-rwol internazzjonali kontinwament b’saħħtu li taqdi l-Amministrazzjoni Federali tal-Avjazzjoni tal-Istati Uniti fil-promozzjoni tal-industrija tal-avjazzjoni tal-Istati Uniti fi swieq ta’ pajjiżi terzi.

8.2.

L-EASA għandha titħalla tiftaħ aktar uffiċċji f’pajjiżi terzi bir-rwol ewlieni li jippromwovu r-regolamenti tas-sikurezza Ewropej, l-istandards u l-politiki taċ-ċertifikazzjoni, u li jiżguraw li l-industrija Ewropea tkun tista’ tikkompeti b’kundizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni fi swieq ewlenin tal-esportazzjoni permezz ta’ kuntatt ta’ kuljum mal-Awtoritajiet tal-Avjazzjoni Ċivili ta’ pajjiżi terzi u li jevitaw l-ostakli tekniċi għall-validazzjoni tal-prodotti Ewropej f’dawk is-swieq tal-esportazzjoni.

8.3.

Il-Ftehimiet Bilaterali dwar is-Sikurezza tal-Avjazzjoni tal-UE ma’ pajjiżi terzi għandhom jiġu estiżi biex inaqqsu s-sorveljanza tas-sikurezza duplikata kemm għaċ-ċertifikazzjoni tat-tip/għall-ajrunavigabbiltà inizjali kif ukoll għall-ajrunavigabbiltà/manutenzjoni kontinwi.

8.4.

L-aħħar iżda mhux l-anqas, ir-regoli dettaljati tal-EASA għandhom isiru aktar ibbażati fuq il-prestazzjoni u jiddependu fuq l-istandards tal-industrija sabiex jippermettu t-tnedija sikura ta’ teknoloġija ġdida b’mod aktar effiċjenti u rapidu. F’dan il-kuntest, ir-reviżjoni miftiehma reċentement tar-regolament bażiku tal-EASA (ir-Reviżjoni tar-Regolament 216/2008) għandha tintlaqa’ sew.

9.   Infrastruttura

9.1.

L-industrija ajrunawtika tal-UE qed tibbenefika wkoll mis-saħħa tal-industrija tal-avjazzjoni ċivili usa’ tal-UE (jiġifieri l-linji tal-ajru, l-operaturi tal-ħelikopters, l-operaturi tal-ġettijiet kummerċjali u utenti oħra tal-ajruspazju) għaliex it-tkabbir addizzjonali għall-utenti tal-ajruspazju jirriżulta fil-ħtieġa għal aktar inġenji tal-ajru u teknoloġija korrispondenti.

9.2.

F’dan il-kuntest, għalhekk huwa essenzjali li nkomplu ninvestu f’infrastruttura sikura u kosteffiċjenti fuq l-art kif ukoll fl-ajru filwaqt li nevitaw taxxi eċċessivi tal-avjazzjoni.

9.3.

L-istrateġija tal-avjazzjoni tal-UE hija għalhekk milqugħa għaliex tinkludi sett ta’ għodod biex ittejjeb il-kompetittività tal-industrija usa’ tal-avjazzjoni ċivili inklużi reviżjoni tar-Regolament Bażiku tal-EASA, strateġija li tiżgura t-tmexxija tal-UE fis-suq emerġenti tas-Sistemi tal-Inġenji tal-Ajru Ppilotati mill-Bogħod u tas-Sistemi tal-Ġestjoni tat-Traffiku tal-Inġenji tal-Ajru Mingħajr Bdot Abbord kif ukoll proposti oħra li jaffettwaw il-kompetittività tal-industrija tal-linji tal-ajru (ir-reviżjoni tar-Regolament (KE) Nru 868/2004 u r-reviżjoni possibbli tad-Direttiva dwar l-Imposti tal-Ajruport tal-UE).

9.4.

Ir-reviżjoni tar-Regolament (KE) Nru 1008/2008 (dwar Regoli Komuni għall-Operat ta’ Servizzi tal-Ajru fil-Komunità) għandha titqies ukoll f’dan il-kuntest u għandha tiżgura li s-Suq Uniku jibqa’ adattat għal żviluppi fil-futur. Barra minn hekk, minħabba l-ħtieġa rikonoxxuta għal aktar konsolidazzjoni fl-industrija tal-linji tal-ajru tal-UE, għandu jinstab bilanċ bejn l-industrija tal-linji tal-ajru aktar konsolidata u l-benefiċċji għall-konsumaturi tal-UE ta’ għażla ta’ linji tal-ajru u kompetizzjoni effettiva.

10.   Servizzi ta’ Manutenzjoni, Tiswija u Rikondizzjonar (MROs)

10.1.

L-MROs huma wkoll segment importanti tal-industrija ajrunawtika tal-UE, li jikkontribwixxi kemm għall-ħolqien tal-impjiegi fl-UE kif ukoll għall-esportazzjonijiet għal servizzi tal-MRO. Għalhekk huwa kruċjali wkoll li tingħata spinta lill-kompetittività tal-industrija tal-MRO tal-UE (MROs tal-linji tal-ajru, MROs indipendenti u MROs tal-fabbrikanti tat-tagħmir oriġinali) ħalli tippermetti lill-industrija tkompli toħloq l-impjiegi u tattira swieq ġodda.

10.2.

L-użu tal-big data u ta’ teknoloġiji ġodda għall-MROs se jkun ukoll element importanti li jrid jiġi indirizzat fil-Programmi tar-Riċerka u l-Innovazzjoni.

11.   Investimenti Diretti Barranin (IDB)

11.1.

Il-proposta tal-Kummissjoni tal-UE għall-iskrinjar tal-IDB (COM (2017) 487) se ttejjeb l-iskambju tal-informazzjoni u tal-valutazzjoni tal-impatt u żżid it-trasparenza transnazzjonali iżda ser tħalli d-deċiżjoni finali fil-livell nazzjonali. Il-proposta tinkludi wkoll l-iskrinjar mill-Kummissjoni tal-UE għal raġunijiet ta’ sigurtà jew ta’ ordni pubbliku għal każijiet li jistgħu jaffettwaw il-proġetti jew il-programmi ta’ interess tal-UE.

11.2.

Din il-proposta tal-Kummissjoni għandha tintlaqa’ bħala l-ewwel pass għaliex hija tal-akbar importanza mhux biss fir-rigward tal-investiment dirett barrani fl-industrija ajrunawtika tal-UE u l-katina ta’ provvista tagħha iżda wkoll fir-rigward tat-teknoloġiji kritiċi għall-manifattura tal-UE (l-awtomatizzazzjoni, l-intelliġenza virtwali, il-big data u l-elettronika ċibernetika).

12.   Brexit

Is-settur Ewropew tal-ajrunawtika huwa integrat bis-sħiħ b’ħafna komponenti jaqsmu l-fruntieri nazzjonali diversi drabi qabel l-assemblaġġ finali. Il-katina tal-provvista tikkonsisti minn ħafna kumpaniji żgħar, medji u kbar li joperaw prinċipji “eżatt fil-ħin”.

Is-Suq Uniku u l-Unjoni Doganali huma ta’ importanza kruċjali peress li jnaqqsu l-piż amministrattiv u l-burokrazija żejda għall-industrija, u għalhekk inaqqsu l-ispejjeż.

L-UE-27 u l-Parlament Ewropew ddikjaraw b’mod ċar li se jipproteġu l-integrità tas-Suq Uniku, inklużi l-erba’ libertajiet, u l-ġurisdizzjoni tal-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja u l-ebda industrija mhi ser toqgħod tagħżel dak li jaqblilha.

Il-Gvern tar-Renju Unit għamilha ċara li huwa se jkun pajjiż terz mid-29 ta’ Marzu 2019.

12.1.

Għandu jiġi evitat xenarju tal-Brexit fejn ma jintlaħaqx ftehim għaliex dan ikun partikolarment ta’ detriment għall-kompetittività tal-industrija ajrunawtika Ewropea fuq skala globali u jqiegħed f’riskju eluf ta’ impjiegi fuq iż-żewġ naħat tal-Kanal. Hemm il-ħtieġa li jinstabu soluzzjonijiet għal ftehim post-Brexit, li jkopru: — Proċeduri doganali mingħajr frizzjoni inkluż il-kontroll tal-esportazzjoni għal oġġetti b’użu doppju — L-issuktar tas-sħubija tal-EASA u l-ECHA (REACH) — Riċerka ajrunawtika ċivili: l-issuktar tal-kooperazzjoni f’inizjattivi teknoloġiċi konġunti — L-abbiltà li l-impjegati b’livell għoli ta’ ħiliet jiċċaqalqu bejn il-fruntieri.

Diskussjonijiet tekniċi dwar l-ambjent regolatorju li jkopru l-EASA u l-ECHA jeħtieġ li jibdew bħala kwistjoni ta’ prijorità, sabiex jiżguraw li l-miżuri ta’ mitigazzjoni jkunu implimentati sabiex jitnaqqas kemm jista’ jkun it-tfixkil potenzjali.

Il-gvernijiet nazzjonali għandhom jipprovdu gwida ċara biex jgħinu lin-negozji tagħhom jippreparaw għall-bidliet potenzjali kollha kkawżati mill-Brexit, sabiex jitnaqqas kemm jista’ jkun it-tfixkil.

13.   Ħiliet

13.1.

Is-suċċess kontinwu tal-industrija ajrunawtika tal-UE huwa dipendenti wkoll ħafna fuq il-kapaċità tagħha li tattira ħaddiem b’ħiliet speċjalizzati. Fil-kuntest ta’ forza tax-xogħol li qed tixjieħ u ta’ sfidi teknoloġiċi ġodda (diġitalizzazzjoni, awtomatizzazzjoni, ċibersigurtà, industrija 4.0), dan jirrikjedi strateġija tal-UE ġenerali biex jiġu żviluppati programmi edukattivi u ta’ taħriġ tal-UE bit-tagħlim tul il-ħajja u dispożizzjonijiet dwar it-taħriġ ta’ kwalità għolja fil-qalba tagħha.

13.2.

Fuq livell nazzjonali, l-Istati Membri huma mħeġġa jippromovu t-teħid ta’ suġġetti STEM, b’mod partikolari għall-bniet minn età bikrija, kif ukoll il-parteċipazzjoni fil-programmi tal-Erasmus+.

13.3.

Jeħtieġ li jiġu żviluppati perkorsi flessibbli bejn id-dinja tax-xogħol u d-dinja tal-edukazzjoni (tagħlim ibbażat fuq ix-xogħol, apprendistati ta’ kwalità, u inizjattivi ta’ taħriġ speċifiċi għas-settur) u l-SMEs għandhom jirċievu appoġġ addizzjonali jekk meħtieġ.

13.4.

Meta jitqiesu dawn l-isfidi soċjali speċifiċi sostanzjali, l-industrija ajrunawtika tal-UE tibbenefika minn djalogu soċjali settorjali fil-livell tal-UE (Deċiżjoni 98/500/KE) biex l-imsieħba soċjali jkunu jistgħu jiddiskutu kwistjonijiet speċifiċi.

---

(1)  Sors: ASD Facts and Figures.

(2)  Sors: ASD Facts and Figures.

(3)  Sors: PWC.

(4)  Sors: RAND, “Chinese Investment in U.S. Aviation”, 2017.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Il-Patt Ewropew dwar il-Finanzjament għall-Klima”

(Opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2019/C 62/02)

Relatur:

Rudy DE LEEUW

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	15.2.2018
Bażi legali	Artikolu 29(2) tar-Regoli ta’ Proċedura
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għall-Agrikoltura, l-Iżvilupp Rurali u l-Ambjent
Adottata fis-sezzjoni	5.10.2018
Adottata fil-plenarja	17.10.2018
Sessjoni plenarja Nru	538
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	172/4/1

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE huwa impenjat bis-sħiħ fil-qafas tal-programm tal-Iżvilupp Sostenibbli 2030 stabbilit min-Nazzjonijiet Uniti u mill-Ftehim ta’ Pariġi. Madankollu, it-trajettorja li ninsabu fuqha tippermetti li nillimitaw bl-aħjar mod iż-żieda fit-temperatura sa 3 oC jew aktar, ferm lil hinn minn dik prevista fil-Ftehim ta’ Pariġi.

1.2.

B’mod parallel, l-Ewropa teħtieġ nifs ġdid u proġett ġdid, ibbażat fuq il-kooperazzjoni u l-konverġenza aktar milli fuq il-kompetizzjoni, li juri l-valur miżjud konkret li din tista’ ġġib liċ-ċittadini, b’mod speċjali liż-żgħażagħ. Issa huwa essenzjali li tiġi adottata politika Ewropea proattiva u li tingħata direzzjoni ċara għall-mudell soċjoekonomiku li nixtiequ għal żmienna, iżda speċjalment għall-ġenerazzjonijiet futuri.

1.3.

L-Ewropa għandha turi li tista’ tipprovdi ambjent favorevoli ta’ negozju għall-ħolqien ta’ impjiegi ta’ kwalità għolja li jħallsu tajjeb u li jirrispettaw l-ambjent, kif ukoll ekonomija reali għall-benefiċċju tal-intraprendituri, tal-ħaddiema u taċ-ċittadini Ewropej kollha.

1.4.

Madankollu, masses kbar ta’ kapital qed isostnu bżieżaq finanzjarji ġodda minflok ma jaqdu l-ekonomija reali, u istituzzjonijiet bħall-FMI qed iħabbru l-possibbiltà ta’ kriżi ġdida u aktar devastanti minn dik tal-2008 (1).

1.5.

Il-qafas finanzjarju pluriennali li jmiss (2021-2027) għandu jaqdi l-iżvilupp ekonomiku (2) u l-impjiegi (3) u jippermetti li l-UE tilħaq l-għanijiet tagħha u li tikkontribwixxi għat-tranżizzjoni għal ekonomija b’livell baxx ta’ karbonju sal-2050.

1.6.

Ma jista’ jkun hemm ebda ħajja, ebda impjieg u ebda intraprenditorija fuq pjaneta mejta. It-tibdil fil-klima jirrappreżenta opportunità għall-ħolqien ta’ impjiegi ta’ kwalità għolja u għandu jkun kapaċi joffri soluzzjoni profittabbli għal min iħaddem, il-ħaddiema u għas-soċjetà ċivili. Id-dewmien fl-adattament, jew in-nuqqas totali ta’ azzjoni, jista’ jżid b’mod sostanzjali l-ispiża totali tat-tibdil fil-klima (4).

1.7.

Il-Kummissjoni, il-Qorti Ewropea tal-Awdituri u l-Bank Dinji jirreferu għall-istess ammonti: ser jinħtieġ investiment ta’ EUR 1,115-il biljun fis-sena fl-UE mill-2021 ’l quddiem biex tittieħed azzjoni u jintlaħqu l-għanijiet tal-UE sal-2030 (5). Dawn l-EUR 1,115-il biljun jinkludu xi wħud mill-investimenti attwali li għandhom jiġu allokati mill-ġdid favur l-iżvilupp sostenibbli (allokazzjoni ekoloġika). L-ispejjeż marbutin man-nuqqas ta’ azzjoni huma ta’ EUR 190 biljun fis-sena (jiġifieri 2 % tal-PDG tal-UE) (6).

1.8.

Kif irrakkomandaw bosta ekonomisti u figuri politiċi tas-soċjetà ċivili (7), huwa importanti li ninkoraġġixxu u nappoġġjaw kwalunkwe proġett li jista’ jgħaqqad il-forzi Ewropej fl-interess tal-ħaddiema, tal-intrapriżi u taċ-ċittadini Ewropej kollha. Dan huwa l-għan ta’ patt dwar il-finanzjament għall-klima għal impjiegi ta’ kwalità għolja.

1.9.

Il-patt dwar il-finanzjament għall-klima għandu l-għan li jidderieġi lejn il-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima u l-ekonomija reali l-kapital li jista’ jwassal għal bużżieqa finanzjarja ġdida. Dan għandu jkun soġġett ukoll għal finanzjament ġdid, b’mod partikolari għall-intrapriżi ż-żgħar u ta’ daqs medju. Il-patt għandu jikkostitwixxi pjan direzzjonali ġdid għal tmexxija Ewropea u jsejjaħ biex jiġi adottat pjan integrat (bil-kooperazzjoni taċ-Ċina u tal-Indja li huma parteċipanti ewlenin fil-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima).

1.10.

Fil-fehma tal-KESE, dan il-pjan direzzjonali għandu jħaddan l-aspetti kollha tal-politika dwar il-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima: tranżizzjoni ġusta (miżuri sabiex jittaffew l-effetti tat-tibdil, iżda li jikkumpensaw ukoll għad-danni u għat-telf) kif ukoll politiki reali ta’ adattament għat-tibdil fil-klima. Il-mudell tal-ekonomija ċirkolari għandu jiġi preferut (8) kemm jista’ jkun u għandu jittejjeb il-qafas regolatorju tiegħu. Kollox għandu jkun iffinanzjat minn baġits adatti għar-riorjentazzjoni tal-investimenti eżistenti (direzzjoni ekoloġika) u minn sorsi ġodda u aċċessibbli ta’ finanzjament.

1.11.

Din it-tranżizzjoni twassal għat-trasformazzjoni meħtieġa fis-suq tax-xogħol u tista’ tikkontribwixxi għall-ħoqien ta’ impjiegi ta’ kwalità għolja fil-qafas tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali (9).

1.12.

Huwa indispensabbli li tiġi appoġġjata evoluzzjoni soċjali lejn mudell ta’ soċjetà sostenibbli u li jkun hemm pjan ta’ azzjoni għal tranżizzjoni ġusta li ma twarrab lil ħadd fil-ġenb.

1.13.

Din it-tranżizzjoni tinvolvi investimenti kbar fir-riċerka u fl-iżvilupp (R&Ż) u innovazzjoni li tinkoraġġixxi u tappoġġja l-proġetti innovattivi li jissodisfaw it-tassonomija Ewropea.

1.14.

Din tirrikjedi li ma nerġgħux nirrepetu l-iżbalji tal-imgħoddi (is-sussidji tal-karburanti u l-isfruttament eċċessiv tal-enerġiji fossili) u li nwaqqfu kull inkoraġġiment għal proġetti li jagħmlu ħsara lill-klima u/jew li jmorru kontra l-Ftehim ta’ Pariġi.

1.15.

Biil-għan li jintlaħqu l-għanijiet tal-Ftehim ta’ Pariġi, parti sinifikanti mill-investimenti fil-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima għandha ssir mis-settur privat, flimkien mal-fondi pubbliċi.

1.16.

Il-patt jirrikjedi l-istabbiliment ta’ qafas Ewropew ċar u prevedibbli ta’ politika fuq medda twila ta’ żmien sabiex tiġi żgurata s-sigurtà tal-ippjanar b’rabta mal-investimenti (10). Dan il-qafas għandu jkun akkumpanjat minn mekkaniżmi ta’ aġġustament fil-fruntieri għall-prodotti li ma jkunux soġġetti għall-istess standards soċjali u ambjentali.

1.17.

Fil-fehma tal-KESE, u kif innutat mill-Kummissjoni, huwa indispensabbli li tiġi stabbilita sistema ta’ klassifikazzjoni unifikata (tassonomija) tal-UE, biex jinżammu l-proġetti sostenibbli (u jitwarrbu dawk li mhumiex) u biex jiġu identifikati l-oqsma li fihom l-investimenti jista’ jkollhom l-akbar impatt. Il-Parlament Ewropew jappoġġja dan l-approċċ u jipproponi wkoll l-istabbiliment ta’ “tikketta ekoloġika”. Din it-tikketta għandha mbagħad tingħata lil investimenti li jissodisfaw it-tassonomija tal-UE u l-iktar standards eżiġenti mil-lat tas-sostenibbiltà, bil-għan li l-investimenti jiġu allokati b’mod pożittiv (11).

1.18.

Il-proġetti li għandhom jiġu appoġġjati, li ser ikunu konsistenti mal-għanijiet ta’ żvilupp sostenibbli tan-Nazzjonijiet Uniti u li jitolbu mezzi sostanzjali fil-qasam tal-innovazzjoni u r-R&Ż, għandhom jiġu infurzati permezz ta’ għodda, b’mod li jkun possibbli li jiġu viżwalizzati s-sorsi differenti ta’ finanzjament (fosthom, il-Qafas Finanzjarju Pluriennali li jmiss) u permezz ta’ azzjonijiet differenti: — direzzjoni ġdida tal-finanzjamenti lejn investimenti sostenibbli permezz ta’ “allokazzjoni ekoloġika” u, f’dan il-kuntest, il-promozzjoni ta’ self mill-Bank Ewropew tal-Investiment (BEI) b’“tikketta ekoloġika”; — l-użu tat-tnaqqis kwantitattiv tal-Bank Ċentrali Ewropew (BĊE) bħala sors ta’ finanzjament; — żieda sa 40 % tas-sehem tal-Fond Ewropew għall-Investimenti Strateġiċi ddedikat għall-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima; — jeħtieġ li l-UE turi livell ta’ ambizzjoni li jirrifletti l-isfida tal-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima; jeħtieġ li tiġi allokata medja ta’ 40 % tal-baġit globali tagħha (QFP 2014-2020) għal dan l-għan; — żieda tas-sehem tal-Fond Ewropew ta’ Koeżjoni li taqbeż l-20 % attwali; — il-mobilizzazzjoni ta’ 3 % tal-fondi tal-pensjoni u tal-assigurazzjoni; — appoġġ lill-intrapriżi, b’mod partikolari l-SMEs, fl-investiment fir-R&Ż sa mhux iżjed minn EUR 100 biljun iddedikati għal dan l-għan; — ir-rispett tal-impenji tal-assistenza finanzjarja fir-rigward tal-pajjiżi tan-Nofsinhar li jieħdu sehem fil-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima; — l-introduzzjoni ta’ klawżola rigward il-“Ftehim ta’ Pariġi” li tkun vinkolanti tabilħaqq fil-ftehimiet kummerċjali tal-UE.

2.   Introduzzjoni

2.1.

L-Artikolu 3 tat-Trattat UE jiddikjara li l-UE għandha tippromovi tkabbir sostenibbli li jirrispetta l-ambjent. L-urġenza klimatika issa saret prijorità assoluta, inkluż għall-KESE, u tikkostitwixi qafas globali ta’ azzjoni mhux biss għall-awtoritajiet pubbliċi, iżda wkoll għall-atturi ekonomiċi, għall-ħaddiema u għaċ-ċittadini. Għaldaqstant, għandha tiġi organizzata tranżizzjoni ekonomika, soċjali u ambjentali wiesgħa u, fuq kollox, iffinanzjata (12).

2.2.

Għalhekk, id-diskussjoni li għadha kif ġiet imnedija dwar il-Qafas Finanzjarju Pluriennali futur tal-UE għall-perjodu 2021-2027 għandha tintegra, b’mod orizzontali, suġġetti relatati mal-kwistjoni tat-tibdil fil-klima u għandha tiffoka fuq l-għan prijoritarju ta’ tranżizzjoni għal dinja aktar sostenibbli.

2.3.

Din it-tranżizzjoni twassal għat-trasformazzjoni meħtieġa fis-suq tax-xogħol u tista’ tikkontribwixxi għall-ħoqien ta’ impjiegi ta’ kwalità għolja fil-qafas tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali.

2.4.

L-Ewropa teħtieġ proġett ġdid biex tibni fuq il-valur miżjud tagħha u biex turi li tista’ tipprovdi ambjent favoerevoli għan-negozju għall-ħolqien ta’ impjiegi ta’ kwalità għolja li jħallsu tajjeb u ekonomija reali u sostenibbli għall-benefiċċju ta’ kulħadd.

2.5.

L-Ewropa ser tkun parti mis-soluzzjoni, peress li ser tagħmel differenza fil-konfront tal-atturi ekonomiċi internazzjonali l-oħrajn jekk tindirizza, fl-istess waqt, it-tliet aspetti soċjali, ambjentali u ekonomiċi tal-iżvilupp sostenibbli.

2.6.

Studji reċenti mwettqa mill-FMI u l-OECD ikkritikaw il-mod li bih ġiet ġestita l-kriżi tal-2008 billi ġew adottati miżuri ekonomiċi li ġiegħlu lill-individwi, l-intrapriżi u l-gvernijiet jagħmlu tnaqqis baġitarju.

2.7.

Jinħtieġ investiment akbar fl-innovazzjoni u fir-R&Ż biex jiġu indirizzati sfidi soċjoekonomiċi ġodda bħat-tranżizzjoni tal-enerġija, l-ekonomiji ċirkolari u kollaborattivi u l-awtomatizzazzjoni, u bh’ekk tiġi pprevenuta d-degradazzjoni tal-kwalità tal-impjiegi.

2.8.

Minbarra l-kriżi finanzjarja u soċjali hemm ukoll kriżi politika, jew, f’ċerti pajjiżi, taqlib politiku qawwi, u kriżi ekoloġika.

2.9.

Għalhekk, il-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima tirrappreżenta ħtieġa, iżda wkoll opportunità, biex nerġgħu nibnu l-ekonomiji tagħna, biex nippromovu mudell sostenibbli ta’ tkabbir, biex niġġieldu aħjar kontra l-inugwaljanzi u biex insaħħu d-demokraziji tagħna.

3.   Il-fatti

3.1.

Il-KESE huwa impenjat bis-sħiħ fl-Aġenda 2030 tan-Nazzjonijiet Uniti, li għandha l-għan li tiddefinixxi sett ta’ għanijiet ta’ żvilupp sostenibbli biex jinqered il-faqar, tiġi protetta l-pjaneta, tiġi żgurata l-protezzjoni tad-drittijiet tal-bniedem u tiġi garantita l-prosperità ta’ kulħadd. L-adozzjoni ta’ dan il-programm tirrappreżenta tranżizzjoni storika għal mudell ġdid li jindirizza d-disparitajiet ekonomiċi, soċjali u ambjentali fil-kuntest ta’ approċċ universali u integrat.

3.2.

Il-Ftehim ta’ Pariġi għandu l-għan li jżomm sal-2100 t-tisħin globali “sew taħt iż-2 oC aktar mil-livelli preindustrijali” u, jekk possibbli, li jistinka biex “jitkomplew l-isforzi biex iż-żieda fit-temperatura tinżamm taħt il-1,5 oC”. Madankollu, skont in-Nazzjonijiet Uniti, it-trajettorja li ninsabu fuqha ma tippermettix li nillimitaw iż-żieda fit-temperatura sa aktar minn 3 oC (jew aktar).

3.3.

It-tibdil fil-klima jġib miegħu spejjeż umani u finanzjarji sinifikanti ħafna, l-aktar minħabba ż-żieda fid-diżastri naturali: il-mewġiet ta’ sħana u t-tlugħ fil-livelli tal-baħar ikkontribwixxew għall-mewt ta’ tmien miljun ruħ fid-dinja kollha mill-bidu tas-seklu 20 ’l hawn, bi spiża ta’ USD 7 000 biljun (13). Qed nosservaw ukoll żieda fl-għadd ta’ refuġjati minħabba l-klima (250 miljun minn issa sal-2050). Għaldaqstant, l-iżjed dgħajfa huma wkoll l-ewwel vittmi tat-tibdil fil-klima, li jżid l-inugwaljanzi. Skont il-FMI, iż-żieda fl-inugwaljanzi tipperikola t-tkabbir ekonomiku sostenibbli (14).

3.4.

F’xenarju ta’ status quo, jekk ma jittiħdux miżuri ta’ adattament, it-tibdil fil-klima mistenni sal-2080 ser jiswa lill-unitajiet domestiċi tal-UE EUR 190 biljun kull sena (meta wieħed iqis biss l-ispejjeż tal-assigurazzjoni li jinkludu d-danni klimatiċi) bi prezzijiet kostanti (15).

3.5.

Minkejja li nkiseb progress fil-finanzjament tal-ġlieda kontra t-tisħin globali u l-effetti tiegħu, dan mhuwiex biżżejjed. Għandha tingħata prijorità politika lil finanzjament u lil ekonomija sostenibbli, b’mod partikolari permezz ta’ qafas a’ politika ċar, stabbli u bbażat fuq l-inċentivi, li għandu jinkoraġġixxi wkoll l-implimentazzjoni ta’ proġetti innovattivi, b’valur miżjud għoli u favur l-ambjent.

3.6.

Minkejja li l-Ewropa għadha ma rkupratx għalkollox mill-kriżi finanzjarja tal-2008, illum il-FMI qiegħed iwissi u jissuġġerixxi riskju ta’ kriżi aktar serja u aktar mifruxa minn dik tal-2008 (16).

3.7.

Skont P. Larrouturou and J. Jouzel, mill-EUR 2,200 biljun allokati mill-Bank Ċentrali Ewropew mill-2015 ’l hawn, 11 % biss ġew injettati fl-ekonomija reali, filwaqt li 89 % sostnew l-ispekulazzjoni u bużżieqa finanzjarja ġdida (17). Barra minn hekk, l-OECD identifikat kważi 800 programm ta’ nfiq u ta’ ħelsien mit-taxxa implimentati fil-35 pajjiż tal-OECD u f’sitt ekonomiji emerġenti ewlenin tal-G20 (18), li jħeġġu l-produzzjoni jew il-konsum ta’ karburanti fossili, u dan imur għalkollox kontra l-linji gwida stabbiliti fil-Ftehim ta’ Pariġi.

3.8.

Dawn l-orjentazzjonijiet ħżiena tal-finanzjamenti, kemm jekk minħabba spekulazzjoni u kemm jekk minħabba allokazzjoni ta’ fondi li tmur kontra l-għanijiet tal-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima stabbiliti mill-UE, ifissru spejjeż għaljin fil-livell ekonomiku, soċjali u ekoloġiku għall-komunità Ewropea kollha.

3.9.

Il-Parlament Ewropew jinnota li l-Qafas Finanzjarju Pluriennali għall-perjodu 2014-2020 wera l-inkapaċità tiegħu li jissodisfa l-ħtiġijiet attwali. Barra minn hekk, dan ma jindirizzax sensiela ta’ kriżijiet u ta’ sfidi ġodda (fost l-oħrajn, l-agrikoltura, l-impjieg fost iż-żgħażagħ, l-investiment sostenibbli u l-ambjent). Din hija r-raġuni għaliex dan il-qafas finanzjarju futur issa għandu jitpoġġa għas-servizz tal-kwistjoni ewlenija tal-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima, u permezz tiegħu jinħolqu impjiegi ta’ kwalità għolja.

4.   L-opportunitajiet

4.1.

L-intraprendituri l-kbar iqisu bis-sħiħ il-possibbiltajiet li joffri t-tibdil fil-klima. Bosta minnhom jemmnu li l-intrapriżi għandhom ikunu parti mis-soluzzjoni u qed jenfasizzaw li dawk li ħatfu l-opportunitajiet disponibbli fis-setturi b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju qed jiġu dejjem aktar ippremjati.

4.2.

Fil-fehma tal-intraprendituri, huwa possibbli li jinħolqu l-impjiegi u l-innovazzjoni filwaqt li nersqu lejn ekonomija prospera u b’livell baxx ta’ karbonju (19), filwaqt li xorta jiġu ġġenerati l-profitti. Dan huwa importanti ħafna peress li l-għan ta’ “emissjonijiet żero tal-karbonju” mistenni jkun effettiv sa nofs is-seklu sabiex jintlaħaq l-għan ta’ tisħin taħt iż-2 oC.

4.3.

Il-patt dwar il-finanzjament għall-klima għandu jgħin biex nittrasformaw il-ħtieġa li nirrispondu għat-tibdil fil-klima f’opportunità biex nibdlu l-industrija Ewropea u niġġeneraw intrapriżi ġodda. Għalhekk huwa importanti li ninvestu b’mod sinifikanti fl-ekonomija reali u fir-riċerka u l-iżvilupp sabiex noħolqu impjiegi sostenibbli u ta’ kwalità.

4.4.

Ir-rata ġenerali tal-impjieg fl-Unjoni Ewropea żdiedet, filwaqt li l-qgħad naqas bis-saħħa tat-titjib ekonomiku ta’ dan l-aħħar. Iżda l-qgħad fit-tul, il-prekarjetà tal-impjieg, b’mod partikolari dak tan-nisa, kif ukoll il-qgħad fost iż-żgħażagħ, għadhom inkwetanti ħafna. It-tranżizzjoni għall-iżvilupp sostenibbli għandha tippermetti li l-intrapriżi dinamiċi u innovattivi jaħtfu kull opportunità li tiġihom u jgħinu safejn possibbli biex tittejjeb is-sitwazzjoni tal-qgħad.

4.5.

Huwa għalhekk li huwa essenzjali li l-Unjoni Ewropea, bil-kooperazzjoni tal-Istati Membri, taħdem biex tistabbilixxi strateġija kkoordinata għall-provvediment ta’ ambjent favorevoli għall-ħolqien ta’ impjiegi sostenibbli u ta’ kwalità għolja. Jeħtieġ li l-Kummissjoni teżamina l-possibbiltà li jiġu esklużi maill-kalkolu tad-dejn (20) l-investimenti pubbliċi li jikkontribwixxi għall-ħolqien ta’ impjiegi ta’ kwalità għolja u għal ekonomija sostenibbli li tibbenefika lill-intrapriżi u l-ħaddiema kollha.

4.6.

L-UE tħeġġeġ il-kooperazzjoni bejn l-Istati Membri. Din tappoġġja u tevalwa l-isforzi tagħhom, prinċipalment fil-kuntest tas-Semestru Ewropew, tal-linji gwida dwar l-impjieg u tal-monitoraġġ tal-politiki nazzjonali (rapporti konġunti dwar l-impjieg, il-programmi nazzjonali ta’ riforma u r-rakkomandazzjonijiet għall-pajjiżi). Iżda l-UE għandha tkun kapaċi wkoll tallinja l-politiki tagħha mal-finijiet u mal-għanijiet li jappoġġjaw prosperità kondiviża bejn l-intraprendituri, il-ħaddiema u ċ-ċittadini Ewropej.

4.7.

L-ADEME (21) tqis li l-potenzjal tal-ħolqien tal-impjiegi netti relatati mal-klima fl-Ewropa huwa ta’ 5 sa 6 miljuni ta’ impjiegi sal-2050 u, skont il-Kummissjoni Ewropea, jistgħu jinħolqu 3 miljun impjieg fl-enerġiji rinnovabbli minn issa sal-2020.

4.8.

Il-konfederazzjoni tal-impjegaturi BDI fil-Ġermanja, min-naħa tagħha, ħabbret li tista’ tilħaq l-għan li tnaqqas l-emissjonijiet tas-CO2 bi 80 % fl-2050 jekk ikollha EUR 50 biljun fis-sena matul dan il-perjodu.

4.9.

Nistgħu ninnotaw żieda fl-impjiegi ekwivalenti ta’ ingaġġ full-time fl-ekonomija ekoloġika (minn 2,8 miljuni fl-2000 għal 4,2 miljuni fl-2014). Ċerti setturi huma dinamiċi ħafna: l-enerġiji rinnovabbli (miljun impjieg maħluq mis-sena 2000 ’l hawn: + 182 %) jew l-immaniġġjar tal-iskart (minn 0,8 miljun fl-2000 għal 1,1 miljun fl-2014: + 36 %).

4.10.

Madankollu, huwa essenzjali li l-SMEs kif ukoll il-kooperattivi u l-iżgħar organizzazzjonijiet preżenti fil-livelli lokali kollha jkunu jistgħu jinvolvu ruħhom ukoll fi proġetti sostenibbli u li l-finanzjament tagħhom jingħatalhom bħala prijorità. Għalhekk għandu jiġi żgurat li l-aċċess għall-finanzjamenti ma jirrappreżenta l-ebda ostaklu għalihom (22).

4.11.

Barra minn hekk, huwa importanti li jiġi adottat approċċ b’diversi livelli u li jiġu involuti l-partijiet interessati kollha, kemm pubbliċi kif ukoll privati, b’tali mod li jitħeġġu u jiġu integrati l-inizjattivi, il-pjani u l-azzjonijiet tan-netwerks tar-reġjuni, tal-bliet u tal-muniċipalitajiet involuti fil-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima u fl-implimentazzjoni tal-Ftehim ta’ Pariġi, kif indikat mill-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni f’Opinjoni reċenti (23).

4.12.

Finalment, il-patt dwar il-finanzjament għall-klima, li jeħtieġ li jimmobilizza l-enerġiji kollha u r-rieda t-tajba, sew fil-livell pubbliku kif ukoll dak privat, għandu jqis il-miżuri ta’ akkumpanjament proposti mill-kummissjoni, bħal, fost l-oħrajn, it-tassonomija (klassifikazzjoni), ir-rekwiżit għall-investituri istituzzjonali li jintegraw is-“sostenibbiltà”, l-informazzjoni għall-investituri, ir-rikalibrar tal-fondi proprji tal-banek, it-tisħiħ tat-trasparenza fir-rigward tal-informazzjoni ppubblikata mill-intrapriżi jew it-tikketti tal-UE (issuġġeriti mill-Parlament Ewropew).

5.   Is-sorsi differenti ta’ finanzjament u l-azzjonijiet li għandhom jittieħdu

Ir-riorjentazzjoni (allokazzjoni ekoloġika) u sorsi ġodda ta’ finanzjament

5.1.

Il-Kummissjoni Ewropea u l-Qorti tal-Awdituri jikkwotaw l-istess ċifri u jaqblu dwar il-bżonn li jiġu allokati madwar EUR 1,115-il biljun fis-sena għall-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima u l-effetti tiegħu.

5.2.

F’dan il-pakkett ta’ EUR 1,115-il biljun, għall-perjodu 2021-2030, jinħtieġ li ssir distinzjoni bejn żewġ kategoriji ta’ proġetti li għandhom jiġu ffinanzjati (24): — minn naħa, il-proġetti b’redditu fuq l-investiment u li jaqgħu fl-oqsma ta’ intervent tal-BEI u tal-banek pubbliċi tal-iżvilupp (25), tal-banek privati, tal-fondi tal-pensjoni u tal-assigurazzjoni jew tal-fondi sovrani; — min-naħa l-oħra, il-proġetti li jeħtieġu sussidji pubbliċi, li għandhom jiġu ffinanzjati minn kontribuzzjonijiet Ewropej.

5.3.

Dan jinvolvi li tingħata direzzjoni ġdida lill-finanzjamenti attwali kollu jew parti minnu lejn investimenti sostenibbli, jiġifieri li “nekoloġizzaw” il-qafas finanzjarju Ewropew u li nallokaw mill-ġdid il-fondi fid-direzzjoni tal-ġlieda kontra l-effetti tat-tibdil fil-klima. Il-finanzjamenti kkonċernati huma dawn: — is-self tal-BEI: il-banek privati jista’ jkollhom il-finanzjament tal-BEI għall-investimenti li jissodisfaw it-tassonomija (klassifikazzjoni) tal-UE; — il-ħolqien monetarju tal-BĊE, billi l-masses monetarji maħruġa mit-tnaqqis kwantitattiv jiġu orjentati lejn l-ekonomija reali u sostenibbli: 50 % tat-tnaqqis kwantitattiv annwali jippermetti li jiġu ġġenerati mijiet ta’ biljuni ta’ euro kull sena; — sehem ta’ 40 % (minflok l-20 % attwali) tal-Fond Ewropew għall-Investimenti Strateġiċi (BEI u l-Kummissjoni) għandu jiġi ddedikat għall-ġlieda kontra t-tisħin globali u l-effetti tiegħu, inklużi d-dimensjonijiet soċjali u edukattivi tiegħu; — jeħtieġ li l-UE turi livell ta’ ambizzjoni li jirrifletti l-isfida tal-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima: jeħtieġ li tiġi allokata medja ta’ 40 % tal-baġit tagħha għal dan l-għan klimatiku, b’mod partikolari l-Fond Ewropew ta’ Koeżjoni, li jiddedika biss 20 % tal-mezzi tiegħu għal din il-ġlieda fil-baġit li jkopri l-perjodu 2014-2020; — flimkien ma’ dan il-finanzjament, 3 % tal-investimenti tal-fondi tal-pensjonijiet u tal-assigurazzjoni għandhom ikunu ddedikati għall-ġlieda kontra t-tisħin globali.

5.4.

Jeħtieġ li jsir sforz partikolari fil-qasam tar-riċerka u l-iżvilupp u t-taħriġ vokazzjonali; għandhom jitwarrbu EUR 100 biljun fis-sena għal dan l-għan biss. Il-Kumitat ser iressaq proposti fi żmien propizju biex jiġi deċiż liema strument jew strumenti għandhom jintużaw sabiex jissupplimentaw il-finanzjament attwali u futur meħtieġ għal dan l-għan.

L-azzjonijiet li jridu jittieħdu

5.5.

Bosta strumenti finanzjarji jistgħu jsiru disponibbli għall-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima, iżda l-finanzjamenti se jkunu disponibbli biss jekk l-Ewropa jkollha pjan koerenti b’direzzjoni ċara u fit-tul (26). Dan il-pjan għandu jqis l-elementi li ġejjin:

5.5.1.

Għandu jiġi stabbilit qafas ta’ politika ċar, stabbli u fit-tul. Dan jirrikjedi li nipprovdu s-sigurtà għall-ippjanar u għall-investimenti, ġaladarba ma hemm xejn iżjed ta’ ħsara għall-impenn mitlub mill-insigurtà marbuta mat-tibdil kostanti fil-politika.

5.5.2.

Sa minn Jannar 2018, il-BEI sar l-akbar emittent tal-bonds ekoloġiċi fid-dinja. Jekk irridu nippermettulu jsellef taħt kundizzjonijiet saħansitra aktar favorevoli lill-promoturi ta’ proġetti rilevanti għall-patt dwar il-finanzjament għall-klima, jistgħu jiġu adottati żewġ miżuri: — L-ewwel nett, il-“Pjan Juncker” għandu jiġi estiż billi jiġu mmirati dawn il-proġetti, u dan għandu jippermetti li l-BEI jibbenefika mill-garanzija tal-“Fond Ewropew għall-Investimenti Strateġiċi”. — Imbagħad il-BEI jkun jista’ jikseb aktar fondi mill-BĊE. Il-BEI diġà għandu aċċess għall-programm tax-xiri tal-assi tal-BĊE, iżda b’mod limitat ħafna. Madankollu, minħabba l-ammonti previsti, il-BEI malajr ikollu jiffaċċja problema tal-proporzjon tal-fondi proprji. Huwa għalhekk li nistgħu nimmaġinaw li l-BEI ser isir il-bank għall-iżvilupp sostenibbli, prinċipalment billi jiffinanzja t-tranżizzjoni tal-enerġija, il-mobbiltà ekoloġika u l-innovazzjoni, u billi jirrifjuta li jiffinanzja proġetti tradizzjonali li, attwalment, jirrappreżentaw il-biċċa l-kbira tas-self tiegħu.

5.5.3.

L-għan għandu jkun li jiġu identifikati s-setturi li fihom dawn il-baġits ikunu l-aktar ta’ benefiċċju u l-aktar interessanti mill-perspettiva tal-proporzjon kostijiet-benefiċċji għall-ambjent, għaċ-ċittadini u għall-ekonomija (l-enerġija, l-abitazzjoni, l-agrikoltura, il-mobbiltà, it-trasport, ir-riċiklaġġ, l-ilma, eċċ.). Għalkemm jinħtieġ aċċess ġust għan-netwerk, huwa importanti li nqisu l-fatt li xi setturi huma kosteffettivi biżżejjed u m’għadhomx jeħtieġu sussidji, pereżempju l-fotovoltajċi.

5.5.4.

L-azzjoni tal-BEI għandha tissaħħaħ, mhux biss fil-volum iżda wkoll fil-kapaċità tagħha li tieħu aktar riskji. Għalhekk, il-BEI jkun iktar utli fil-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima billi jappoġġja setturi emerġenti, anke żgħar, milli billi jalloka biljuni ta’ euro lill-industrija fotovoltajka jew lill-industrija tar-riħ konvenzjonali, li fil-biċċa l-kbira diġà huma ffinanzjati mis-settur privat.

5.5.5.

Il-finanzjamenti kollha għandhom, kif propost mill-Kummissjoni, jissodisfaw tassonomija (klassifikazzjoni) komuni tal-UE. Il-KESE, bħala rappreżentant tas-soċjetà ċivili, għandu jkun involut fl-arranġamenti prattiċi għat-tfassil ta’ din il-klassifikazzjoni.

5.5.6.

Il-mudell tal-ekonomija ċirkolari għandu jiġi preferut kemm jista’ jkun u għandu jittejjeb il-qafas regolatorju tiegħu. L-ekonomija ċirkolari għandha tagħmilha possibbli li titnaqqas jew li maż-żmien saħansitra titwaqqaf l-estrazzjoni tar-riżorsi naturali billi jiġu rriċiklati l-oġġetti (3 % biss tat-telefons ċellulari jiġu rriċiklati; oġġetti oħra ma jiġu rriċiklati xejn) u l-metalli prezzjużi. Dawn il-metalli, pereżempju l-kobalt jew il-litju, li jintużaw fil-manifattura ta’ prodotti tal-ġejjieni, huma disponibbli biss fi kwantitajiet żgħar apparagun mal-ħtiġijiet tal-ġejjieni, għall-elettrifikazzjoni tal-vetturi u għall-ħażna tal-elettriku.

5.5.7.

B’mod ġenerali, il-produzzjoni ta’ dawn il-metalli hija sproporzjonata għall-ħtiġijiet emerġenti. Għandhom jitħeġġu wkoll l-investimenti fl-effiċjenza enerġetika tal-binjiet, li jammontaw għal 30 % tal-emissjonijiet tas-CO2 (speċjalment peress li r-redditu fuq l-investiment huwa rapidu). Barra minn hekk, jinħtieġu linji tal-elettriku u pajpijiet perfettament interkonnessi sabiex jinkiseb suq tal-enerġija Ewropew integrat, b’konnessjoni mal-Afrika u mal-Lvant Nofsani.

5.5.8.

Fl-interess ta’ tranżizzjoni ġusta u soċjali, kif previst fil-Ftehim ta’ Pariġi u difiż mill-Istitut Jacques Delors (27), jeħtieġ li parti mill-finanzjamenti tkun allokata għal fond ta’ aġġustament għar-reġjuni u għall-ħaddiema kkonċernati mis-setturi fi tranżizzjoni. F’dan ir-rigward, ikun tajjeb li parti sostanzjali mill-Fond Ewropew ta’ Koeżjoni ddedikata għar-reġjuni tiġi allokata għall-għanijiet tal-klima u għall-effetti soċjoekonomiċi pożittivi tagħhom. Il-fond ta’ aġġustament għat-tranżizzjoni għandu wkoll jipprovdi appoġġ għall-ħaddiema li jkunu qed jingħataw taħriġ mill-ġdid. Dan għandu wkoll jantiċipa l-bidliet aktar milli jbatihom, billi jalloka parti mill-baġits tiegħu għall-innovazzjoni u għar-R&Ż fis-setturi li ġew identifikati bħala prijoritarji.

5.5.9.

F’kull ftehim dwar il-kummerċ ħieles, il-klawżoli soċjali u ambjntali għandhom ikunu kkomplementati minn impenn vinkolanti fil-konfront tal-Ftehim ta’ Pariġi. (Dan ikun japplika għall-imsieħba kummerċjali potenzjali kollha tal-UE, peress li 195 mill-197 membru tan-Nazzjonijiet Uniti ffirmaw il-Ftehim).

5.5.10.

Sabiex tiġi enfasizzata l-importanza politika assoluta ta’ din l-azzjoni, il-mezzi baġitarji u finanzjarji mwarrba b’dan il-mod għandhom jiġu infurzati permezz ta’ għodda, b’mod li jkun possibbli li jiġu viżwalizzati, b’mod konkret u trasparenti, il-fondi kkonċernati.

5.5.11.

Barra minn hekk, għalkemm din mhix direttament kwistjoni ta’ fond Ewropew għall-finanzjament għall-klima, l-UE għandha tirrispetta l-impenji politiċi internazzjonali tagħha (Konferenza tan-Nazzjonijiet Uniti dwar il-Klima tal-2009), li jiġu mobilizzati USD 100 biljun kull sena għall-finanzjament tal-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima fl-Afrika u fir-reġjun tal-Mediterran mill-2020 ’l quddiem.

---

(1)  https://www.theguardian.com/business/2018/oct/03/world-economy-at-risk-of-another-financial-crash-says-imf; IMF: Global Financial Stability Report October 2018

(2)  Opinjoni tal-KESE dwar Qafas Finanzjarju Pluriennali, punt 3.1.8 (adottata fid-19.9.2018, għadha ma ġietx ippubblikata fil-Ġurnal Uffiċjali).

(3)  KESE, Prijoritajiet tas-Sezzjoni ECO għall-2018 u lil hinn

(4)  OECD, The Economic Consequences of Climate Change, 2.9.2016.

(5)  Il-Kummissjoni Ewropea, Impact assessment accompanying the document “Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council amending Directive 2012/27/EU on Energy Efficiency”, (Valutazzjoni tal-impatt li takkumpanja d-dokument “Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li temenda d-Direttiva 2012/27/UE dwar l-effiċjenza fl-enerġija”) SWD(2016) 405 final/2 tas-6.12.2016 (mhux disponibbli bil-Malti), tabella 22 (xenarju EUCO30 – sors: mudell PRIMES).

Il-Qorti tal-Awdituri, https://www.euractiv.fr/section/climat/news/la-cour-des-comptes-fustige-linefficacite-de-la-politique-climat-de-lue/

(6)  Ciscar, M., et al., Climate Impacts in Europe – The JRC PESETA II Project (L-Impatti Klimatiċi fl-Ewropa – il-Proġett PESETA II tal-JRC), 2014.

(7)  https://climat-2020.eu/en/les-premiers-signataires/

(8)  Opinjoni tal-KESE dwar Tfassil mill-ġdid possibbli tal-Politika Agrikola Komuni (ĠU C 227, 28.6.2018, p. 70).

(9)  Opinjoni tal-KESE dwar Il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali (ĠU C 125, 21.4.2017, p. 10).

(10)  Opinjoni tal-KESE dwar Koalizzjoni sabiex jiġu ssodisfati l-impenji tal-Ftehim ta’ Pariġi (ĠU C 389, 21.10.2016, p. 20).

(11)  Rapport tal-4 ta’ Mejju 2018 [2018/2007 (INI)] dwar il-finanzi sostenibbli, rapporteur: Molly Scott Cato.

(12)  Opinjoni tal-KESE dwar Pjan ta’ Azzjoni dwar il-Finanzi Sostenibbli, (ara paġna 73 ta’ dan il-Ġurnal Uffiċjali).

(13)  Studju ta’ James Daniell, Istitut Tekonoloġiku ta’ Karlsruhe, April 2016.

(14)  https://blogs.imf.org/2017/02/22/the-imfs-work-on-inequality-bridging-research-and-reality/

(15)  Ciscar, M., et al., Climate Impacts in Europe – The JRC PESETA II Project (L-Impatti Klimatiċi fl-Ewropa – il-Proġett PESETA II tal-JRC), 2014.

(16)  https://www.theguardian.com/business/2018/oct/03/world-economy-at-risk-of-another-financial-crash-says-imf; IMF: Global Financial Stability Report October 2018

(17)  Avoiding climate and financial chaos (Nevitaw il-kaos klimatiku u finanzjarju) (P. Larrouturou u J. Jouzel, – ed. Odile Jacob).

(18)  OECD Companion to the Inventory of Support Measures for Fossil Fuels 2015

(19)  Paul Polman, Uffiċjal Kap Eżekuttiv ta’ Unilever, u Jean-Pascal Tricoire, Uffiċjal Kap Eżekuttiv ta’ Schneider Electric u President tal-Patt Globali fi Franza, fl-okkażjoni tas-Summit dwar il-Kummerċ u l-Klima: http://www.epe-asso.org/wp-content/uploads/2015/06/20150521_Business-Climate-Summit-Communiqu%C3%A9-de-presse.pdf

(20)  Opinjoni tal-KESE dwar Il-finanzjament tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali (ĠU C 262, 25.7.2018, p. 1).

(21)  L-Aġenzija Franċiża tal-Ambjent u tal-Ġestjoni tal-Enerġija.

(22)  L-Opinjoni tal-KESE dwar It-triq minn Pariġi (ĠU C 487, 28.12.2016, p. 24).

(23)  Opinjoni tal-KtR dwar Il-finanzjament tal-azzjoni klimatika: għodda essenzjali għall-implimentazzjoni tal-Ftehim ta’ Pariġi (ĠU C 54, 13.2.2018, p. 9).

(24)  Skont Philippe Maystadt, eks-President tal-BEI.

(25)  Il-KfW fil-Ġermanja, is-CDC fi Franza, is-CDP fl-Italja, l-ICO fi Spanja.

(26)  Jeffrey Sachs, seduta tal-KESE tat-18 ta’ Mejju 2018.

(27)  http://institutdelors.eu/wp-content/uploads/2018/01/Pactesocialtransitionénergétique-FernandesPellerinCarlin-janvier18.pdf

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Żviluppi strateġiċi fil-politika industrijali sal-2030, bil-ħsieb li tissaħħaħ il-kompetittività u d-diversità tal-bażi industrijali fl-Ewropa u ssir enfasi fuq il-prestazzjoni fit-tul fi ħdan il-ktajjen tal-valur mondjali”

(opinjoni esploratorja mitluba mill-Presidenza Awstrijaka)

(2019/C 62/03)

Relatur:	Carlos TRIAS PINTÓ
Korelatur:	Gerald KREUZER

Konsultazzjoni	Il-Presidenza Awstrijaka tal-Kunsill, 12.2.2018
Bażi legali	Artikolu 304 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Korp kompetenti	Kummissjoni Konsultattiva dwar il-Bidliet Industrijali (CCMI)
Adottata fis-CCMI	25.9.2018
Adottata fil-plenarja	17.10.2018
Sessjoni plenarja Nru	538
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	158/9/4

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-politika industrijali għandha tidentifika u tippermetti opportunitajiet għas-sostenibbiltà globali u t-tkabbir futur inklużiv. Ħadd ma għandu jitħalla jaqa’ lura.

1.2.

L-Ewropa għandha żżomm l-ambizzjoni tagħha sabiex tirrestawra s-sehem tal-produzzjoni industrijali għal-livelli preċedenti, filwaqt li tirfina dan il-għan permezz ta’ indikaturi ewlenin tal-prestazzjoni. Il-politika industrijali tal-Ewropa (bejn id-DĠ, l-Istati Membri, ir-reġjuni) jeħtieġ li tittejjeb, bħala parti mill-ktajjen ta’ valur transkonfinali kumplessi f’suq dejjem aktar globalizzat. Hemm il-ħtieġa għal approċċ olistiku sabiex jiġu rrikonċiljati l-isfidi relatati ma’ tkabbir, klima, ambjent u problemi soċjetali f’disinn ta’ “tranżizzjoni ġusta”, filwaqt li jkunu konnessi b’mod effettiv l-ixpruni nazzjonali u dawk tal-UE.

1.3.

Ir-rEUnaissance tal-Ewropa tfisser pjan regolatorju komplut għall-industrija Ewropea, l-integrazzjoni tal-politika industrijali fil-politiki kollha tal-UE, is-sostenn lill-industrija sabiex tittrasforma u tagħmel lill-Ewropa l-akbar ekonomija tal-għarfien, il-ġenerazzjoni ta’ valur miżjud industrijali permezz tal-kreattività u d-disinn intelliġenti, l-innovazzjoni soċjali u t-trawwim ta’ mudelli industrijali sostenibbli u inklużivi ġodda (il-marka Made in Europe).

1.4.

Jekk il-politiki tal-UE dwar il-klima u l-Ekonomija Ċirkolari huma li joħolqu l-impjiegi fl-Ewropa, huwa kruċjali li l-partijiet prinċipali tal-katina tal-valur li tippermetti dawk il-politiki tkun tinsab fl-Ewropa. Għalhekk, huwa importanti li l-Istrateġija tal-UE tirrikonoxxi l-importanza tal-ktajjen tal-valur u tindirizza miżuri ambizzjużi sabiex dawn tiżviluppahom ulterjorment. Aktar milli tiffoka fuq setturi individwali, l-Istrateġija għandha tiżgura kundizzjonijiet tal-operat attraenti fl-Ewropa. Sabiex ikun żgurat ir-rwol kontinwu tal-Ewropa fl-ekonomija globali, il-miżura ta’ suċċess għandha tkun il-potenzjal li r-rabtiet individwali Ewropej tal-katina tal-valur jiġu integrati fil-ktajjen ta’ valur mondjali, jiġifieri l-fornituri Ewropej għandhom ikunu jistgħu jikkompetu globalment u mhux biss fl-Ewropa.

1.5.

It-titjib fl-edukazzjoni u fit-taħriġ għal impjiegi u servizzi ġodda għandu wkoll jiġi interkonness mill-qrib mal-politiki R+Ż+i u mal-ħolqien ta’ tagħlim imsejjes fuq ix-xogħol, filwaqt li l-Aġenda għall-Ħiliet (1) tiġi estiża għal setturi industrijali ewlenin ġodda, bħall-kostruzzjoni, l-azzar, il-karta, it-teknoloġiji ekoloġiċi u l-enerġiji rinnovabbli, il-manifattura u t-tbaħħir marittimu.

1.6.

Sabiex tiġi żgurata t-tmexxija teknoloġika tal-Ewropa, il-KESE jirrakkomanda wkoll li jiżdiedu l-investimenti f’teknoloġiji li jibdlu r-regoli u f’dawk fixkiela bħall-intelliġenza artifiċjali u r-robotika, l-Internet tal-oġġetti, l-analitika tad-data, l-istampar 3D, in-nanomaterjali u l-materjali ġodda, ir-realtà virtwali mtejba, il-bijoekonomija, l-ikel sostenibbli, it-teknoloġiji diġitali, in-newroteknoloġiji, in-nanoelettronika, l-esplorazzjoni tal-oċean u tal-ispazju, eċċ.

1.7.

Il-qafas finanzjarju pluriennali tal-2021-2027 għandu jagħmel l-aktar provvediment speċifiku u ddettaljat possibbli sabiex ir-riżorsi baġitarji addizzjonali jiġu allokati għal kull settur individwali, b’mod partikolari għall-politiki ta’ koeżjoni u dawk tar-R+Ż+i.

1.8.

Il-KESE jenfasizza li l-governanza istituzzjonali għandha tittejjeb, inkluż fil-valutazzjoni tal-impatt tagħha, mhux biss l-impatt ekonomiku iżda anke l-impatt ambjentali u soċjetali tul il-katina kollha tal-valur.

1.9.

Sabiex il-katina kollha tal-valur industrijali ssir aktar sostenibbli, il-KESE jappoġġja bis-sħiħ il-pjan direzzjonali tal-Kummissjoni dwar il-finanzjament tat-tkabbir sostenibbli (2), il-bini ta’ tassonomija ta’ finanzi sostenibbli li torjenta mill-ġdid l-iffrankar responsabbli lejn investimenti sostenibbli, filwaqt li ssaħħaħ l-Investimenti Strateġiċi Ewropej (kombinazzjoni tajba tal-Fond maħsub InvestEU u ta’ sorsi finanzjarji privati).

1.10.

Il-KESE, għal darb’oħra, qiegħed jappoġġja bis-sħiħ ir-regola tad-deheb dwar l-investiment pubbliku, mhux biss fil-kofinanzjament ta’ proġetti ta’ investiment strateġiku iżda anke fil-proġetti kollha ta’ investiment sostenibbli fir-rigward tal-progress pożittiv tas-sistema ta’ klassifikazzjoni tal-UE għall-attivitajiet sostenibbli (jew tassonomija), sabiex jingħataw opportunitajiet ġodda ta’ żvilupp lil dawk il-pajjiżi Ewropej l-aktar milquta mill-kriżi.

1.11.

Strumenti finanzjarji: Il-ħolqien ta’ kundizzjonijiet ekwi, il-forniment ta’ fondi pubbliċi għal proġetti ta’ skala industrijali (sa 75 % jew aktar, jekk iġġustifikat, tal-ispiża tal-investiment), self preferenzjarju miżjud u l-aċċess għall-kreditu. L-aċċess għall-għotjiet pubbliċi għal azzjonijiet li jiffukaw fuq “it-tneħħija tar-riskji” fir-rigward ta’ proġetti rivoluzzjonarji b’riskju intrinsikament għoli.

1.12.

L-aktar setturi produttivi (bl-ogħla valur miżjud) huma wkoll dawk bl-ogħla livell ta’ innovazzjoni. Barra minn hekk, dawk is-setturi li huma soġġetti għal regolamentazzjoni ambjentali aktar strinġenti huma kkaratterizzati wkoll minn livelli ogħla ta’ privattivi, probabbilment b’riżultat ta’ pressjoni regolatorja (3).

1.13.

Xprun ewlieni tal-ispiża regolatorja huwa l-implimentazzjoni tal-politiki tal-UE permezz ta’ Atti Delegati jew ta’ Implimentazzjoni. Il-proċeduri teknokratiċi ta’ konformità mingħajr ma jiddefinixxu l-aktar modi kosteffikaċi sabiex jinkisbu l-eżiti regolatorji mixtieqa qed inaqqsu l-kapaċità tal-innovazzjoni tal-atturi industrijali, b’mod partikolari l-SMEs.

1.14.

L-iżvilupp sostenibbli u l-kompetittività jridu jimxu id f’id. Il-KESE jappella li l-istandards tal-prodotti li jridu jkunu stabbiliti fl-UE jridu jiġu ssodisfati kemm minn produtturi domestiċi kif ukoll minn dawk barranin u huma infurzabbli fuq il-fruntiera. Għalhekk, l-importazzjonijiet ta’ prodotti li ma jirrispettawx ir-regoli ambjentali u soċjali jfissru li s-setturi industrijali tal-UE jiffaċċjaw ostakoli serji biex jirrispondu għall-ħtiġijiet u għall-ħtiġijiet tas-soċjetà fir-rigward tas-sostenibbiltà.

1.15.

Il-KE għandha timmonitorja b’mod strett l-implimentazzjoni xierqa tal-Ftehimiet ta’ Kummerċ Ħieles (FTAs) tal-UE, inklużi regoli sempliċi u ċari. Il-kapitoli tas-sostenibbiltà fl-FTAs iridu jippromovu l-implimentazzjoni tal-istandards tax-xogħol tal-ILO u l-Prinċipji tan-NU dwar in-Negozju u d-Drittijiet tal-Bniedem (4), filwaqt li jistabbilixxu kundizzjonijiet trasversali minimi li ma jistgħux jiġu sostitwiti (id-drittijiet ta’ gruppi vulnerabbli, governanza fiskali tajba, eċċ.) Ir-reċiproċità fir-relazzjonijiet kummerċjali (eż. l-investimenti, l-akkwist pubbliku, is-sussidji) għandha tkun garantita.

1.16.

Djalogu soċjali usa’ f’livelli differenti huwa meħtieġ sabiex ikunu analizzati u provduti tweġibiet konġunti kif xieraq lill-ktajjen ta’ valur mondjali f’kumpaniji sostenibbli fejn il-ħaddiema għandhom vuċi.

1.17.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea sabiex tistabbilixxi l-kompetittività u t-tmexxija industrijali bħala prijorità politika ewlenija u tagħti bidu għal Programm ta’ Strateġija Industrijali tal-UE. Huwa jħeġġeġ lill-Kummissjoni sabiex tippubblika rapport annwali dwar ir-riżultati tal-Istrateġija Industrijali tal-UE u li jmiss l-oqsma politiċi rilevanti kollha tal-Kummissjoni.

2.   Megatendenzi – Dinja waħda biss

2.1.

Illum l-industrija qed tiffaċċja trasformazzjoni profonda fir-rigward ta’ ambitu enormi tat-trasformazzjoni diġitali u ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju. L-enerġija rinnovabbli se tissostitwixxi l-karburanti fossili, id-data qed issir il-materja prima dominanti ġdida u l-Internet (tal-oġġetti) sar l-aktar mod importanti biex nikkomunikaw. Mudelli ta’ produzzjoni lineari se jwasslu għal aktar sistemi ċirkolari ta’ produzzjoni-konsum-riċiklaġġ, filwaqt li l-produzzjoni tal-massa ser tkun sostitwita minn proċessi ta’ produzzjoni mfasslin apposta. Industrija moderna tfisser produzzjoni u innovazzjoni f’netwerk ta’ atturi li jikkooperaw mill-qrib minn intrapriżi kbar sa dawk żgħar u ta’ daqs medju, li jestendu sa servizzi konnessi tul il-katina tal-valur. L-għarfien ħa post ix-xogħol jew il-kapital bħala l-aktar fattur importanti. L-istrateġija industrijali fit-tul tal-Ewropa għandha tintegra dawn l-isfidi (fixkiela) sabiex tidħol ġo fażi li fl-istorja tal-bniedem tista’ tiġi mqabbla biss mal-bidla mill-era Palaeolitika għal dik Neolitika: l-era Infolitika (5).

2.2.

Il-maġġoranza tar-riċerka akkademika twissi li 20-50 % tal-impjiegi, skont is-settur involut, se jiġu sostitwiti mir-robotika u mit-teknoloġiji bejn wieħed u ieħor fl-2030 (6). Madankollu, se jinħolqu impjiegi ġodda, għalkemm b’disparità akbar f’termini ta’ ġeografija, setturi u ħiliet. L-isfida li qed tiffaċċja l-politika industrijali Ewropea hija li tipprevjeni lill-UE, lir-reġjuni u liċ-ċittadini tagħha milli jiġu esklużi.

2.3.

It-trasformazzjoni diġitali qed tħalli effett fuq ir-riżorsi ewlenin kollha tal-industrija: naturali u ambjentali, tax-xogħol u tal-kapital (fiżiċi, teknoloġiċi u istituzzjonali). Sabiex timmaniġġja l-effetti soċjali tagħha kif xieraq, hemm il-ħtieġa għal viżjoni komprensiva u valutazzjoni ġdida tar-riżorsi ewlenin jew tal-istokkijiet tal-kapital li minnhom se jgħaddu l-flussi ewlenin tal-introjtu, pajjiż b’pajjiż u settur b’settur.

2.4.

Sezzjonijiet kbar tal-industrija tal-Ewropa qed ikunu dejjem aktar dipendenti fuq l-esportazzjonijiet esterni jew huma parti minn ktajjen ta’ valur transkonfinali kumplessi f’suq dejjem aktar globalizzat. Fl-istess ħin, l-UE qed tħabbat wiċċha mat-tixrid ta’ politiki “America First”, li jirriżultaw f’riskju dejjem jikber ta’ gwerer kummerċjali li minnhom mhu se jkun hemm l-ebda rebbieħa, iżda biss telliefa. Huma wkoll theddida għall-ordni ekonomiku multilaterali ta’ wara l-gwerra. Finalment, hemm iż-żieda ta’ mudelli ekonomiċi ċentralizzati mmexxija mill-istat.

2.5.

Tranżizzjoni ġusta lejn industrija aktar sostenibbli lejn l-2050 (7) teħtieġ li l-Ewropa tiffaċċja l-isfidi li ġejjin: — Tibdil fil-klima kontinwu u kundizzjonijiet ambjentali li sejrin għall-agħar — It-tnaqqis tar-riżorsi naturali tad-dinja u t-telfien tal-bijodiversità — Id-diġitalizzazzjoni ta’ ħafna mis-setturi industrijali se ċċajpar il-fruntieri bejn l-industriji u bejn id-dinja fiżika u dik virtwali, tiftaħ is-setturi għal min jidħol ġdid bi tnaqqis ta’ xogħol manwali bħala konsegwenza — L-inugwaljanzi soċjali, inkluża l-polarizzazzjoni dejjem tikber fuq is-suq tax-xogħol u l-qgħad fost iż-żgħażagħ, persuni li jibqgħu lura fir-reġjuni b’industriji li sejrin lura — Telf ta’ fiduċja pubblika fil-gvern, fl-istabbiliment politiku, fl-UE u fl-istrutturi ta’ governanza tagħha, kif ukoll f’istituzzjonijiet oħrajn — Tibdil demografiku: tixjiħ, migrazzjoni, tkabbir qawwi tal-popolazzjoni dinjija u kuxjenza ambjentali ġdida — Konċentrazzjoni tal-popolazzjoni fi bliet kbar ħafna, b’integrazzjoni ta’ netwerks tal-infrastruttura, intelliġenza artifiċjali, tagħlim awtomatiku u tagħlim profond — Ċaqliq fil-preferenzi tal-konsumatur (il-bidla fl-imġiba tal-konsumatur, aktar kuxjenza ambjentali, regolamentazzjoni tal-imġiba tal-konsumatur mill-awtoritajiet pubbliċi).

Viżjoni fit-tul għandha tikkontempla dawn ix-xejriet kollha b’mod simultanju. Il-fehim tal-isfidi u ta’ kif għandhom jiġu ttrasformati f’opportunitajiet se tkun prijorità ewlenija għall-politika industrijali tal-Ewropa. Id-disinn kumpless tat-tweġibiet jirrikjedi l-involviment tal-partijiet ikkonċernati kollha rilevanti, b’responsabbiltà kondiviża. Is-suċċess tiegħu jiddependi fuq l-isforzi u l-kooperazzjoni tal-istituzzjonijiet tal-UE, l-Istati Membri, ir-reġjuni u l-aktar importanti r-rwol attiv tal-industrija nnifisha.

3.   It-tranżizzjoni: UE impenjata li żżomm il-kompetittività permezz tas-sostenibbiltà

3.1.

Sabiex tindirizza l-isfidi multipli mingħajr preċedent li trid tiffaċċja l-industrija, l-Ewropa għażlet li ssaħħaħ il-kompetittività tagħha billi ttejjeb il-kwalità tal-prodotti u tas-servizzi tagħha, timplimenta strateġija ta’ differenzjazzjoni skont ir-reġjuni u s-setturi industrijali bil-għan li tiġġenera t-tkabbir u l-impjiegi permezz tal-valur miżjud mill-kreattività u d-disinn intelliġenti, l-innovazzjoni soċjali u l-mudelli industrijali sostenibbli u inklużivi ġodda.

3.2.

Fl-Ewropa, diġà qed jidhru xi indikaturi inkoraġġanti, bħas-sehem tagħha ta’ 40 % ta’ privattivi tad-dinja fit-teknoloġiji rinnovabbli. Madankollu, qed jirriżultaw spariġġi ġodda u serji bejn il-funzjonijiet edukattivi u ta’ taħriġ, l-inizjattivi kummerċjali u l-ħiliet ġodda meħtieġa mill-industrija.

3.3.

Tnaqqis ewlieni ieħor fl-iżvilupp industrijali madwar l-Ewropa jista’ jiġi spjegat min-natura fframmentata tal-politiki tal-Unjoni Ewropea, kemm f’termini ġeografiċi kif ukoll settorjali. Li nitbiegħdu mit-28 politika differenti attwali għal kull settur industrijali lejn fokus globali għall-politika industrijali tal-UE jirrikjedi sinkronizzazzjoni mal-miżuri sabiex jitkomplew l-UEM (l-unjoni fiskali u bankarja b’mod partikolari), l-iżvilupp ta’ suq mifrux fuq l-Ewropa kollha għall-kapital ta’ riskju u l-adozzjoni ta’ mudell finanzjarju sostenibbli, li jiżgura tkabbir ibbilanċjat u armonizzat fl-Unjoni Ewropea kollha.

3.4.

Il-fehim jekk żieda fl-innovazzjoni ekoloġika ttejjibx l-innovazzjoni f’setturi oħrajn, kif ukoll l-effetti tagħha fuq il-prezzijiet tal-input industrijali, huwa pass importanti lejn il-valutazzjoni tal-effetti ta’ politika ambjentali fuq il-kompetittività tal-pajjiżi kif ukoll għal pjanar aħjar ta’ politika ambjentali.

3.5.

Dan jirrikjedi wkoll fokus b’saħħtu fuq il-potenzjal tal-SMEs fl-oqsma li jipprovdu servizzi innovattivi ta’ livell għoli bbażati fuq l-għarfien. Ġeneralment, l-innovazzjoni fl-Ewropa spiss tirriżulta minn strutturi żgħar, u l-esportazzjoni ta’ servizzi ta’ livell għoli bbażati fuq l-għarfien għandha rwol ta’ pijunier għall-pożizzjonament tas-suq ta’ industriji relatati.

3.6.

Jekk l-Ewropa trid tikseb lura t-tmexxija tal-industrija tal-għarfien jew tal-kapital intanġibbli, il-kooperazzjoni industrijali u l-koordinazzjoni bejn l-Istati Membri huma kruċjali fl-iżvilupp tal-innovazzjoni Ewropea. Il-KESE jixtieq jenfasizza l-importanza ta’ Interess Ewropew Komuni, sħubijiet pubbliċi privati innovattivi u ta’ kooperazzjoni reġjonali fl-istrateġiji kollha ta’ speċjalizzazzjoni intelliġenti.

4.   Strateġija globali u olistika

4.1.

L-ekonomiji li huma involuti b’mod aktar intensiv fil-ktajjen tal-valur mondjali (GVCs) huma aħjar biex joħolqu valur miżjud. Konsegwentement, l-UE għandha topponi n-neoprotezzjoniżmu b’determinazzjoni akbar, peress li dan jista’ jaggrava l-imblukkar reċenti tat-tkabbir tal-involviment f’dawn il-ktajjen.

4.2.

Hemm opportunità sabiex il-ktajjen ta’ valur mondjali jintrabtu man-nisġa ekonomika lokali, billi jitrawwem l-iżvilupp tal-ekonomiji lokali, flimkien ma’ teknoloġiji fixkiela (block chain, stampaturi 3D, robotika, l-Internet tal-Oġġetti, ħżin tal-enerġija, enerġija rinnovabbli, big data, bijoloġija ġenetika, nanoteknoloġija, eċċ.), b’fokus inklużiv: dawn jistgħu jwittu t-triq ukoll għall-produzzjoni lokali b’inputs bi prezz aktar baxx, speċjalment jekk jiġi adottat (u regolat sew) il-profil tal-prosumatur, filwaqt li jkun promoss l-iżvilupp ta’ mikronegozji produttivi u inklużivi f’komplementarjetà mal-ktajjen ewlenin ta’ valur mondjali.

4.3.

Il-mudell il-ġdid tas-sostenibbiltà bħala fattur għall-kompetittività, immirat lejn approċċ fit-tul, għandu l-għan li jimmobilizza, jallinja u jiżgura riżorsi pubbliċi u privati suffiċjenti sabiex jintlaħqu l-għanijiet stabbiliti fil-politiki tal-UE. Il-provvista ta’ riżorsi suffiċjenti hija kruċjali sabiex tiġi żgurata trasformazzjoni ġusta, ibbilanċjata u inklużiva, li fiha ħadd ma jitħalla barra jew jiġi eskluż mill-kundizzjonijiet tal-kompetizzjoni, u li fiha, l-interessi pubbliċi bħall-protezzjoni tal-konsumatur, is-saħħa, is-sigurtà u l-kwalità jibqgħu prijoritajiet għoljin.

4.4.

L-inizjattivi u l-alleanzi settorjali tal-industrija Ewropea sabiex tiġi ffurmata l-Aġenda l-Ġdida għall-Ħiliet u jitfassal katalgu ta’ inizjattivi strutturati tajjeb biex jissaħħu jew jiġu aġġustati l-programmi eżistenti (Erasmus+ l-Aġenda Ewropea Ġdida għall-Kultura, eċċ.) u jiġu implimentati programmi ġodda jridu jilħqu l-UE-27 fl-intier tagħha malajr kemm jista’ jkun, filwaqt li jiġu żgurati d-diversità ġeografika u l-involviment mill-qrib tal-awtoritajiet lokali.

4.5.

Fl-istess ħin, il-KESE jappoġġja bis-sħiħ l-isforz biex jiġu stabbiliti forums ta’ djalogu mal-partijiet ikkonċernati, l-iżvilupp konġunt ta’ strateġiji innovattivi u skemi pilota ta’ valur illustrattiv, l-esperimentazzjoni konġunta, l-iskambju tal-aħjar prattiki u r-rieda li proġetti jiġu segwiti u evalwati fid-dettall. Jirrimarka wkoll l-atturi kollha fil-katina tal-valur industrijali, bħalma għandhom jiġu involuti l-konsumaturi. F’dan ir-rigward għandhom jissemmew ir-Roundtable Industrijali ta’ Livell Għoli, il-Grupp ta’ Livell Għoli dwar Industriji li Jużaw Ħafna Enerġija u l-Grupp ta’ Livell Għoli dwar il-Kompetittività u t-Tkabbir.

4.6.

Huwa essenzjali li tittejjeb il-kapaċità tal-UE biex tinvesti u tnaqqas id-distakk bejn il-formulazzjoni ta’ politiki settorjali u l-investiment finanzjarju magħmul, billi jiżdiedu l-allokazzjoniet għall-FEIS 2.0 u l-fondi strutturali relatati mal-investiment sabiex jintlaħqu reġjuni u popolazzjonijiet li waqgħu lura matul is-snin tal-kriżi, u s-surplus reċenti tal-UE u dak tal-awtoritajiet pubbliċi jiġu kanalizzati f’investiment li jimmodernizza l-infrastruttura industrijali tagħna u b’hekk jikkontribwixxi għal żieda fil-produttività u t-tkabbir ekonomiku.

5.   Governanza istituzzjonali tal-industrija tal-UE

5.1.

Pjani ta’ azzjoni tal-UE fit-tul (UE2020, pjani tal-klima, eċċ.) għandhom jiġu riflessi minn pjani ta’ azzjoni industrijali. Il-ħolqien ta’ sinerġiji bejn inizjattivi ta’ politika differenti (l-ekonomija ċirkolari, l-innovazzjoni, il-politika tat-trasport, il-kummerċ, il-ħiliet, il-politika reġjonali) jikkontribwixxu b’mod definittiv biex jimmassimizzaw l-impatt tagħhom.

5.2.

It-trasparenza hija fattur deċiżiv sabiex jiġi żgurat is-suċċess ta’ dan il-proċess. L-industrija kollha kemm hi trid “taġixxi u tikkomunika” billi tipprovdi informazzjoni ta’ kwalità għolja (rilevanti, verifikabbli u komparabbli) sabiex tippermetti li l-impatti finanzjarji u dawk mhux finanzjarji jitkejlu b’mod preċiż tul il-katina ta’ valur mondjali ta’ prodott.

5.3.

L-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (17-il SDG u 169 mira relatata) u l-ftehim ta’ Pariġi dwar it-tibdil fil-klima jaqdu r-rwol ta’ indikaturi fir-rigward tal-ġid komuni, iżda hemm bżonn urġenti li l-indikaturi jiġu adattati u estiżi permezz ta’ metodoloġija komuni li tikkombina parametri kwantitattivi u kwalitattivi u l-immonetizzar tal-esternalitajiet. Is-sett il-ġdid ta’ indikaturi għandu jinkludi dawk li jirrigwardaw id-dimensjoni tal-bidla fil-valur globali, filwaqt li jirrifletti l-valuri tal-UE.

5.4.

Il-KESE jitlob li jiġu introdotti kodiċijiet ta’ mġiba għas-segmenti internazzjonalizzati tal-katina tal-valur tal-prodotti jew tas-servizzi Ewropej, kif huwa l-każ tal-ikel sostenibbli, li ħafna minnhom jibqgħu mingħajr governanza legali. Dan jitlob ukoll li ssir sorveljanza tas-suq aktar mill-qrib u li jiġu introdotti deterrenti jew penali għall-prattiki li jagħmlu ħsara lis-sostenibbiltà bħall-obsoloxxenza ppjanata.

5.5.

Riċerka u Innovazzjoni Responsabbli msaħħa bħala parti minn approċċ minn isfel għal fuq. Tbassir aktar preċiż ta’ setturi speċifiċi, reġjun b’reġjun, u t-tqabbil tal-investiment mal-objettivi strateġiċi tal-UE għall-2030 u l-perspettivi għall-2050 (8). L-UE għandha tiggarantixxi wkoll li l-ewwel applikazzjoni ffinanzjata minn fondi pubbliċi għandha ssir ġewwa l-UE. L-objettiv ta’ 3 % għall-investiment tar-R&Ż sa fl-aħħar għandu jinkiseb (attwalment huwa biss 1,9 %, inqas mit - 2,2 % taċ-Ċina). It-teknoloġiji fixkiela jeħtieġ li jkunu akkumpanjati minn pjani direzzjonali li jindirizzaw l-isfidi u l-kundizzjonijiet relatati mal-użu tagħhom (inkluż l-impatt ekonomiku, regolatorju u soċjali)

5.6.

Il-qafas finanzjarju pluriennali tal-2021-2027 għandu jagħmel l-aktar provvediment speċifiku u dettaljat jew ir-riżorsi baġitarji addizzjonali jiġu allokati għal kull settur individwali, b’mod partikolari għall-politiki ta’ koeżjoni u dawk tar-R+Ż+i. L-appoġġ pubbliku għandu jiżdied fl-istadji kollha taċ-ċiklu tal-innovazzjoni, inkluż l-appoġġ għal negozji ġodda, demostraturi u piloti, proġetti kollaborattivi ta’ riċerka u żvilupp teknoloġiku, id-diffużjoni tat-teknoloġija, eċċ.

5.7.

L-iżvilupp industrijali u l-unjoni tas-swieq kapitali tal-UE għandhom jippermettu li t-tfaddil privat u pubbliku jkun mobilizzat permezz ta’ perkorsi li jvarjaw minn investiment soċjalment responsabbli (SRI) sa responsabbiltà soċjali korporattiva (CSR). Iċ-ċertifikazzjoni tal-EMAS tista’ wkoll tottimizza u tibbilanċja r-rendimenti finanzjarji mal-vetturi għas-sostenibbiltà.

5.8.

Tranżizzjoni ġusta tal-politika sal-2030 ma tfissirx biss li ssir innovazzjoni għall-persuni u jsiru investimenti fl-impjiegi għall-ħaddiema iżda anke li ssir innovazzjoni mal-persuni u mal-ħaddiema, billi jingħataw impjiegi ġodda u diċenti. F’dan ir-rigward, il-KESE jenfasizza li tal-manifattura għandha tibqa’ newtrali fir-rigward tat-teknoloġija.

6.   Il-kisba tal-ambizzjoni fil-pjan ta’ azzjoni għall-industrija Ewropea

6.1.

Il-bini ta’ soċjetà tat-tagħlim huwa kundizzjoni bażika għal industrija kompetittiva u innovattiva. L-Ewropa ma tistax tikkompeti ma’ ekonomiji emerġenti fuq il-bażi ta’ pagi; trid tkun aktar intelliġenti. Il-ħiliet huma kruċjali wkoll għall-impjegati mhux biss biex tiżdied l-impjegabbiltà tagħhom iżda wkoll għas-sigurtà tal-impjiegi, l-integrazzjoni soċjali u opportunitajiet aħjar fil-ħajja, l-investiment fil-ħiliet permanenti, fit-titjib tal-ħiliet u fit-taħriġ mill-ġdid tal-ħaddiema, il-promozzjoni ta’ edukazzjoni ta’ kwalità, it-taħriġ u l-iżvilupp professjonali tul il-ħajja tax-xogħol. Hemm il-ħtieġa għal “Aġenda ġdida għall-ħiliet għall-Ewropa” aktar ambizzjuża, li tirrevedi l-Qafas Ewropew ta’ Kompetenzi Ewlenin sabiex jiġi żgurat li l-persuni jiksbu l-għarfien u l-ħiliet li l-industrija tirrikjedi biex issaħħaħ ir-reżiljenza tal-ekonomija tal-Ewropa kif ukoll biex tippromovi l-iżvilupp sostenibbli (ir-raba’ mira tal-SDGs tan-NU).

6.2.

Mekkaniżmi mtejba li jittrasferixxu l-għarfien bejn l-università + iċ-ċentri ta’ riċerka u s-setturi industrijali + l-impjegati tagħhom.

6.3.

Ta’ spiss l-SMEs huma l-pijunieri fl-iżvilupp ta’ beni u servizzi innovattivi ta’ livell għoli, imma sikwit ma jkollhomx il-mezzi biex dawn l-innovazzjonijiet jitwasslu f’suq ikbar. F’konformità mal-prijoritajiet tal-politika industrijali tal-UE 2030, hemm il-ħtieġa għal firxa estensiva ta’ stimoli u benefiċċji possibbli li jutilizzaw bis-sħiħ il-qawwa tal-qafas pubbliku pan-Ewropew ibbażat fuq il-premji, speċjalment dik immirata lejn l-SMEs, iżda li tinkludi wkoll il-professjonijiet liberali bħala pijunieri fil-provvista u l-esportazzjoni ta’ servizzi innovattivi ta’ livell għoli bbażati fuq l-għarfien: — L-akkwist pubbliku strateġiku huwa lieva importanti tal-politika industrijali. L-potenzjal tiegħu għandu jiġi sfruttat bis-sħiħ billi jkunu integrati kriterji innovattivi, ekoloġiċi u soċjali fl-offerti pubbliċi minflok sempliċiment ikun imfittex l-orħos prezz. L-UE għandha tappoġġja lill-awtoritajiet f’dan ir-rigward billi tagħti gwida, tistabbilixxi helpdesk, tappoġġja l-ippjanar ta’ proġetti infrastrutturali kbar, u ttejjeb l-iskambju tal-aħjar prattiki — Appoġġ għall-internalizzazzjoni — Spazju virtwali (sandbox) għall-esperimentazzjoni tal-partijiet ikkonċernati, appoġġ għal validazzjoni minn qabel ta’ soluzzjonijiet innovattivi — Raggruppament (settorjali, orizzontali u vertikali) u inkubaturi ta’ negozji ġodda, l-għoti ta’ spinta għar-rabtiet bejn l-atturi industrjali sabiex jiġu kondiviżi u skambjati r-riżorsi — Mentoraġġ speċjalizzat u b’valur miżjud għoli, laqgħat regolari bejn in-negozji ġodda u n-negozji stabbiliti fis-settur sabiex ikun hemm kooperazzjoni fir-rigward tal-pjani u l-inizjattivi — Benefiċċji tat-taxxa u garanziji pubbliċi għall-appoġġ tal-investimenti — eċċ.

6.4.

L-istimular tal-għarfien u l-konsolidazzjoni tal-mudelli ekonomiċi sostenibbli ġodda (9) li jagħtu spinta lill-innovazzjoni soċjali (modi ġodda ċċentrati fuq il-persuni biex jissodisfaw il-ħtiġijiet tas-soċjetà) b’riżultat tal-applikazzjoni ta’ metodi emerġenti.

6.5.

Għandha tingħata attenzjoni speċjali lir-reġjuni inqas żviluppati u lir-reġjuni li jinsabu fi tranżizzjoni industrijali. L-aġenziji ta’ żvilupp lokali u l-firxa ta’ għodod għad-dispożizzjoni tagħhom iridu jservu bħala xpruni għall-ħolqien ta’ “mikroklimi” jew “ekosistemi” li jgħaqqdu flimkien u jikkatalizzaw is-sinerġiji li qed jikbru bejn il-manifattura u s-servizzi, fejn il-punt ta’ tluq tagħhom għandu jkun il-ħtiġijiet tal-persuni individwali u tar-reġjuni.

6.6.

Ir-rwol tal-kummerċ internazzjonali huwa kruċjali sabiex jintlaqgħu l-isfidi tal-industrija sostenibbli. Reviżjoni u titjib tat-trattati u tal-ftehimiet preferenzjali dwar il-kummerċ ħieles (minn GATT sa TTIP), bl-introduzzjoni ta’ livell ta’ kundizzjonalità marbut mal-impenji tas-sostenibbiltà. L-istabbiliment ta’ pożizzjonijiet mhux negozjabbli (red lines): governanza legali u fiskali, riżoluzzjoni ta’ differenzi offshore, livelli minimi soċjali u ambjentali. Ir-reċiproċità fir-relazzjonijiet kummerċjali (eż. l-investimenti, l-akkwist pubbliku, is-sussidji) għandha tkun garantita.

6.7.

Il-ħolqien ta’ aġenda settorjali għal ġestjoni bbilanċjata tat-tranżizzjoni lejn ekonomija ċirkolari b’livell baxx ta’ karbonju: l-iffissar ta’ miri għal setturi u żoni ġeografiċi, l-introduzzjoni ta’ pjani direzzjonali li jirriflettu ċirkustanzi reali, l-impatt tal-ispiża tal-enerġija u inputs oħrajn.

6.8.

L-aġġornament tal-industrija għall-era diġitali se jittrasforma l-industrija Ewropea f’sistema ta’ manifattura b’intensità għolja ta’ informazzjoni u għarfien. Għalhekk il-KESE jixtieq jenfasizza l-prijoritajiet li ġejjin: — Il-promozzjoni sħiħa tal-użu ta’ teknoloġiji tal-informazzjoni fl-indirizzar tal-isfidi soċjetali — L-iżvilupp ta’ infrastruttura diġitali bi “prestazzjoni għolja” fl-Ewropa kollha — Jiġu indirizzati d-disparitajiet kbar fid-diġitizzazzjoni li jeżistu bejn ir-reġjuni u bejn kumpaniji kbar u żgħar — Jitħaffef l-iżvilupp tal-istandards tal-ICT — Tiġi indirizzata d-dimensjoni soċjali tad-diġitizzazzjoni: l-impatt fuq il-kwalità u l-kwantità tal-impjiegi, ir-regolazzjoni tal-ekonomija kollaborattiva biex tkun prevenuta l-kompetizzjoni inġusta — L-intelliġenza diġitali għandha tiżdied fil-livelli professjonali kollha; il-ħiliet diġitali għandhom ikunu promossi fil-livelli kollha tal-edukazzjoni (mill-iskola sat-tagħlim tul il-ħajja) — Id-definizzjoni ta’ regoli ġodda għat-tassazzjoni tal-ekonomija diġitali — L-iżgurar taċ-ċibersigurtà.

6.9.

L-enerġija sikura, suffiċjenti u sostenibbli hija prijorità kruċjali għall-industrija u s-soċjetà. Enerġija rinnovabbli jeħtieġ li tkun disponibbli bi prezz kompetittiv. Dan se jirrikjedi wkoll investimenti kbar f’interkonnettività u grilji intelliġenti kif ukoll f’teknoloġiji rivoluzzjonarji fir-rigward tal-ħażna tal-enerġija. L-Użu Intelliġenti tal-Karbonju se jgħin ukoll sabiex l-iskart tal-karbonju u tal-idroġenu, li attwalment qed jiġi maħruq, ikun utilizzat mill-ġdid għall-produzzjoni ta’ fjuwils u sustanzi kimiċi sintetiċi. L-użu ta’ dawn il-prodotti jista’ jaċċelera b’mod sinifikanti. It-taqqis ta’ CO2 fis-settur kombinat tal-azzar/sustanzi kimiċi/trasport. Dawn il-fjuwils sintetiċi, jew materja prima, għandhom jiġu promossi fid-Direttiva dwar l-Enerġija Rinnovabbli.

6.10.

Il-KESE jixtieq jenfasizza l-importanza ta’ pjani ta’ azzjoni għal setturi u ktajjen ta’ valur b’potenzjal qawwi ta’ tkabbir, għat-titjib strutturali tal-industriji tradizzjonali, u għall-appoġġ tad-dekarbonizzazzjoni fl-industriji li jużaw ħafna enerġija.

6.11.

Il-politika industrijali se jkollha tagħti attenzjoni speċjali lis-settur tat-trasport li qiegħed f’xifer ta’ paradigma kompletament ġdida hekk kif qed iseħħ ħafna tfixkil teknoloġiku fl-istess ħin: l-elettrifikazzjoni, id-diġitalizzazzjoni tal-produzzjoni, karozzi konnessi u awtomatizzati, l-integrazzjoni ta’ trasport privat u kollettiv.

---

(1)  Implimentazzjoni kontinwa tal-Pjan ta’ Azzjoni għal Kooperazzjoni Settorjali dwar il-Ħiliet.

(2)  COM(2018) 97 final.

(3)  ftp://ftp.unibocconi.it/pub/RePEc/bcu/papers/iefewp69.pdf

(4)  Ir-riżoluzzjoni tal-Parlament Ewropew tal-4 ta’ Ottubru 2018 dwar “Il-kontribut tal-UE għal strument vinkolanti tan-NU dwar korporazzjonijiet transnazzjonali fir-rigward tad-drittijiet tal-bniedem (2018/2763 (RSP)” http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&reference=P8-TA-2018-0382&format=XML&language=MT

(5)  “Litiku”: minn “lisi”, tkisser (ara “elettrolisi”), tiddistribwixxi. informazzjoni distribwita.

(6)  Acemoglu, D. u P. Restrepo (2017), “Robots and jobs: evidence from US labour markets” (Ir-robotika u l-impjiegi: evidenza mis-swieq tax-xogħol tal-Istati Uniti), Dokument ta’ Ħidma NBER Nru 23285. Arntz, M. T. Gregory u U. Zierahn (2016), “The risk of automation for jobs in OECD countries: a comparative analysis” (Ir-riskju ta’ awtomazzjoni għall-impjiegi fil-pajjiżi tal-OECD: analiżi komparattiva), Dokumenti ta’ Ħidma Soċjali, dwar l-Impjiegi u l-Migrazzjoni tal-OECD Nru 189.

(7)  Ara SC/047 ĠU C 81, 2.3.2018, p. 44.

(8)  Kif stabbilit fl-Opinjoni tal-KESE SC/047 ĠU C 81, 2.3.2018, p. 44.

(9)  Ara l-opinjoni esploratorja tal-KESE SC/048. ĠU C 81, 2.3.2018, p. 57.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar a) Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li temenda d-Direttiva (UE) 2017/1132 fir-rigward tal-użu ta’ għodod u proċessi diġitali fid-dritt soċjetarju

(COM(2018) 239 final – 2018/0113 (COD))

u dwar (b) Proposta għal Direttiva li temenda d-Direttiva (UE) 2017/1132 fir-rigward tal-konverżjonijiet, tal-mergers u tad-diviżjonijiet transkonfinali

(COM(2018) 241 final – 2018/0114 (COD))

(2019/C 62/04)

Relatur:	Dimitris DIMITRIADIS
Korelatur:	Norbert KLUGE

Konsultazzjoni	(a) Parlament Ewropew, 28.5.2018 (a) Kunsill, 30.5.2018 (b) Parlament Ewropew, 28.5.2018 (b) Kunsill, 29.5.2018
Bażi legali	(a) Artikolu 50(1) u l-punti (b), (c), (f) u (g) tal-Artikolu 50(2) tat-TFUE (b) Artikoli 50(1) u (2) tat-TFUE
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	2.10.2018
Adottata fil-plenarja	17.10.2018
Sessjoni plenarja Nru	538
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	190/2/1

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jilqa’ l-proposti tal-Kummissjoni li jikkostitwixxu approċċ komprensiv bil-għan li jiġu bbilanċjati u mħarsa l-interessi u l-ħtiġijiet leġittimi tal-partijiet ikkonċernati, l-SMEs, l-azzjonisti minoritarji, il-kredituri u l-impjegati kollha.

1.2.

Fl-istess ħin, l-objettiv ta’ Suq Uniku mingħajr fruntieri interni għall-kumpaniji jrid jiġi rrikonċiljat ukoll ma’ objettivi oħra tal-integrazzjoni Ewropea bħall-protezzjoni soċjali inkorporata fl-Artikolu 3(3) TUE, l-Artikoli 9 u 151 TFUE u l-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali. Il-KESE huwa tal-fehma li l-proposta legali reċenti dwar l-mobilità tal-kumpaniji tibni opportunità tajba biex jinbeda dibattitu ulterjuri dwar ir-rekwiżiti u l-effiċjenza tad-dritt soċjetarju Ewropew fl-era diġitali. B’hekk, għandhom jitqiesu l-perspettivi tal-partijiet interessati kollha, bħalma huma l-impjegati u s-soċjetà kollha kemm hi. Dan jagħmel l-iżvilupp mixtieq lejn il-ħolqien ta’ kumpaniji sostenibbli bħala vantaġġ kompetittiv tal-UE.

1.3.

Il-KESE jappoġġja l-proposti li jsaħħu l-kompetittività internazzjonali tal-SMEs, inaqqsu l-ispiża, jarmonizzaw u jissimplifikaw proċessi għar-reġistrazzjoni, il-preżentazzjoni ta’ tibdil fil-kumpaniji u konverżjonijiet. Huwa jemmen li l-gwida mill-Kummissjoni lill-Istati Membri dwar it-traspożizzjoni tad-Direttivi hija utli.

1.4.

Il-KESE huwa kontra lakuni li jippermettu lill-kumpaniji tal-isem jabbużaw mil-leġislazzjoni għall-frodi, l-evażjoni tat-taxxa, il-ħasil tal-flus, it-tnaqqis tal-istandards tax-xogħol jew il-protezzjoni soċjali u ż-żieda fil-kompetizzjoni inġusta. Huwa jħeġġeġ lill-awtoritajiet involuti biex jidentifikaw u jikkastigaw prattiki frawdolenti. Il-KESE jappoġġja l-limitazzjoni tal-għażla tal-Istat Membru tar-reġistrazzjoni għal dak li miegħu l-kumpanija għandha rabta ġenwina.

1.5.

Il-KESE jappoġġja t-trasparenza, is-sigurtà u ċ-ċertezza legali. Huwa jenfasizza s-sinifikat ta’ verifika tal-identità effiċjenti, li għandha tkun obbligatorja għall-formazzjoni ta’ kumpaniji u fi kwalunkwe każ għandha sseħħ qabel ir-reġistrazzjoni tagħhom. L-Istati Membri għandhom jikkonformaw bis-sħiħ mal-istandards tal-UE jew japplikaw standards ekwivalenti għal verifika tal-identità effiċjenti u informazzjoni affidabbli sabiex jinkludu standards sħaħ għas-sjieda benefiċjarja.

1.6.

Il-KESE jemmen li l-preżentazzjoni ta’ kopji skannjati ta’ passaporti, karti tal-identità jew ta’ prokura m’għandhiex tkun aċċettabbli u timmina ċ-ċertezza legali. Il-formoli tal-prokura għandhom ikunu dokumenti pubbliċi u għandhom jiġu kkontrollati kif xieraq qabel ma tiġi ppreżentata l-informazzjoni. Persuni ġuridiċi rreġistrati fir-reġistri nazzjonali għandhom jużaw għodod ta’ reġistrazzjoni u preżentazzjoni online, jekk huma rrappreżentati mir-rappreżentant ġuridiku tagħhom, li huwa persuna fiżika u mhux kumpanija azzjonarja.

1.7.

Il-KESE jilqa’ l-prinċipju “ta’ darba biss”, sabiex l-SMEs jevitaw ir-reġistrazzjoni multipla u l-pubblikazzjonijiet uffiċjali multipli filwaqt li fl-istess ħin ir-reġistri nazzjonali jiżguraw l-affidabbiltà u l-kredibbiltà tad-dokumenti u l-informazzjoni li jippubblikaw.

1.8.

Il-KESE jenfasizza l-importanza tal-fattur tal-ispejjeż għal mikro-SMEs u SMEs, ladarba la għandhom il-kapaċità u lanqas l-istrumenti meħtieġa biex ilaħħqu mas-soċjetà diġitali. Reġistrazzjoni faċli u mobilità transkonfinali jassistuhom biex jibbenefikaw bis-sħiħ mis-Suq Uniku Diġitali u biex jittaffa l-piż amministrattiv tagħhom. Il-KESE jappoġġja l-inizjattiva li d-dokumenti u l-informazzjoni maħruġa mir-reġistri kummerjali għandhom ikunu ekwivalenti għal “kopji veri”. Madankollu, l-ispejjeż amministrattivi attwali li jridu jitħallsu fir-reġistru kummerċjali għandhom ikunu trasparenti, raġonevoli u m’għandhomx jaffettwaw l-aċċessibbiltà.

1.9.

Il-KESE jemmen li għandu jkun hemm aċċess transkonfinali mingħajr ħlas u faċli għal reġistri kummerċjali sabiex tiġi kkonfermata l-informazzjoni tal-kumpanija, eż. għall-iskwalifika tad-diretturi tagħha, biex ikun permess il-kontroll tal-informazzjoni tal-kumpanija u biex jitnaqqas il-frodi transkonfinali.

1.10.

Il-KESE japprezza l-fatt li l-proposta tal-Kummissjoni tirrikonoxxi espressament ir-rwol li n-nutar għandu f’ħafna Stati Membri fl-iżgurar taċ-ċertezza legali, fil-provediment tal-parir legali u fil-prevenzjoni tal-frodi u l-abbuż f’ambjent ekonomiku dejjem aktar diġitalizzat. Il-KESE jemmen b’mod partikolari li l-prevenzjoni tal-frodi u l-abbuż ma tfixkilx l-attività ekonomika iżda, għall-kuntrarju, hija kundizzjoni minn qabel għal Suq Uniku tal-UE ġust u trasparenti li fih il-mikro-SMEs għandhom opportunitajiet indaqs u jistgħu jikkompetu għal konsumaturi f’ambjent ġust u abilitanti billi joffru l-aħjar prodotti u servizzi għall-benefiċċju tal-parteċipanti kollha tas-suq.

1.11.

Il-KESE jappoġġja l-proposta tal-Kummissjoni biex tiġi ffaċilitata l-mobilità transkonfinali tal-kumpaniji, li tistabbilixxi kundizzjonijiet ċari permezz ta’ leġislazzjoni sekondarja. Madankollu, kif enfasizzat il-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea fil-ġurisprudenza tagħha, għandu jiġi ċċarat li l-għan ta’ kumpanija li tgawdi l-benefiċċju ta’ leġislazzjoni aktar favorevoli ma jikkostitwixxix, fih innifsu, abbuż tal-libertà tal-istabbiliment. Il-mobilità tal-kumpanija tiffaċilita l-impjiegi fl-UE inġenerali. Madankollu, l-effetti detrimentali ta’ konverżjoni, id-diviżjoni jew il-merger fuq is-swieq tax-xogħol lokali u reġjonali għandhom jitqiesu wkoll.

1.12.

Il-KESE jissuġġerixxi li l-Kummissjoni tagħti attenzjoni lid-diverġenzi bejn id-Direttiva 2005/56/KE dwar il-merger transkonfinali u l-proċeduri proposti dwar il-konverżjonijiet u d-diviżjonijiet transkonfinali bil-ħsieb għal konsegwenzi possibbli għall-effettività u l-attrattività tagħhom.

1.13.

Il-KESE jemmen li l-proċedura l-ġdida għat-trasferiment tas-sede tal-kumpaniji (konverżjoni transkonfinali) tistabbilixxi ċ-ċertezza legali permezz tal-kontroll ex-ante tagħha fl-Istat Membru ta’ oriġini u fl-Istat Membru ta’ destinazzjoni, li, fil-każ ta’ dan tal-aħħar, għandha tkun limitata biex tivverifika r-rekwiżiti tiegħu għall-konnessjoni ta’ kumpanija kkonvertita għall-ordinament ġuridiku nazzjonali tiegħu. Huwa wkoll tal-fehma li klawsola ġenerali kontra l-abbuż tad-dritt ta’ stabbiliment tkun utli.

1.14.

Il-KESE jappoġġja l-proposta tal-Kummissjoni fil-kunsiderazzjoni tal-fatt li l-konverżjonijiet, il-mergers u d-diviżjonijiet jistgħu jintużaw b’mod frawdolenti; madankollu, għadu mhuwiex ċar x’inhu “arranġament artifiċjali”. Għalhekk, il-KESE jissuġġerixxi li sabiex tiġi ċċarata l-espressjoni “arranġament artifiċjali” huwa neċessarju li jiġu stabbiliti kriterji jew indikaturi li jindikaw prattiki frawdolenti jew vantaġġi fiskali mhux xierqa li jfixklu ċ-ċertezza legali, il-kompetizzjoni ġusta u l-protezzjoni soċjali.

1.15.

Il-KESE jilqa’ l-eżenzjoni ta’ kumpaniji żgħar u mikrokumpaniji minn evalwazzjoni minn espert indipendenti, ladarba l-ispiża għal rapport espert indipendenti titfa’ piż żejjed fuqhom. Huwa jemmen li dan ir-rapport għandu jkun biss għal kumpaniji kbar li jixtiequ jinvolvu ruħhom f’konverżjonijiet, diviżjonijiet jew mergers transkonfinali.

1.16.

Il-KESE jilqa’ l-intenzjoni tal-Kummissjoni biex tipproteġi d-drittijiet ta’ parteċipazzjoni tal-ħaddiema eżistenti. Madankollu, huwa jixtieq jara t-tisħiħ tar-rwol tal-Kunsilli Ewropej tax-Xogħlijiet fil-każ ta’ trasformazzjonijiet ta’ kumpaniji kbar skont id-Direttiva 2009/38/KE.

1.17.

Il-KESE jilqa’ l-introduzzjoni ta’ regoli armonizzati għall-protezzjoni ta’ azzjonisti minoritarji u kredituri, li ma kinux jeżistu fid-Direttiva 2005/56/KE.

1.18.

Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa li l-għodod u l-proċessi diġitali kollha għall-finijiet ta’ dawn il-proposti jkunu aċċessibbli għalkollox, b’mod speċjali għal persuni b’diżabilità.

2.   Il-proposti tal-Kummissjoni

2.1.

Il-Kummissjoni ressqet sett komprensiv ta’ miżuri (1) , (2) għal regoli dwar id-dritt soċjetarju ġusti, abilitanti u moderni fl-UE.

2.2.

Attwalment, id-dritt soċjetarju tal-UE (3) jinkludi elementi ta’ diġitalizzazzjoni bħall-obbligu għall-Istati Membri li jagħmlu disponibbli informazzjoni online dwar kumpaniji b’responsabbiltà limitata. Madankollu, dawn ir-rekwiżiti huma limitati u mingħajr preċiżjoni, li jwassal għal implimentazzjoni diversa ħafna fil-livell nazzjonali.

2.3.

Il-proposta (4) għandha l-għan li tipprovdi aktar soluzzjonijiet diġitali għal kumpaniji fis-Suq Uniku u opportunitajiet aktar indaqs għal kumpaniji fl-UE filwaqt li tiżgura li l-Istati Membri għandhom il-flessibbiltà meħtieġa biex jaġġustaw is-sistemi nazzjonali tagħhom u jżommu t-tradizzjonijiet legali tagħhom. Huma għandhom jippermettu u jippromovu l-użu ta’ għodod u proċessi diġitali fil-liġi tal-kumpaniji mingħajr tfixkil, filwaqt li jippermettu lill-Istati Membri jittrasferixxu s-sistemi eżistenti tagħhom ta’ kontroll ex-ante lejn l-era diġitali.

2.4.

L-għan ġenerali ta’ din il-proposta huwa li tiżgura l-funzjonament bla xkiel tas-Suq Uniku tul iż-żmien kollu taċ-ċiklu tal-ħajja ta’ kumpanija meta tinteraġixxi ma’ awtoritajiet rigward ir-reġistrazzjoni tal-kumpanija u tal-fergħat u l-preżentazzjoni ta’ informazzjoni, li tkopri t-territorju kollu tal-UE.

2.5.

Il-libertà tal-istabbiliment għandha rwol kruċjali fl-iżvilupp tas-Suq Uniku billi tippermetti lill-entitajiet korporattivi jsegwu attivitajiet ekonomiċi fi Stati Membri oħra fuq bażi stabbli. Fil-prattika, l-eżerċizzju ta’ din il-libertà minn kumpaniji jibqa’ diffiċli, b’mod partikolari għall-SMEs, kif rikonoxxut mill-Istrateġija għal Suq Uniku tal-2015 (5). Madankollu, l-inċertezza legali, l-inadegwatezza parzjali u anke n-nuqqas ta’ regoli li jirregolaw ċerti operazzjonijiet transkonfinali ta’ kumpaniji jfissru li m’hemm l-ebda qafas ċar biex tiġi żgurata l-protezzjoni effettiva ta’ dawn il-partijiet ikkonċernati.

2.6.

Konverżjoni transkonfinali toffri soluzzjoni effiċjenti għall-kumpaniji biex jiċċaqilqu lejn Stat Membru ieħor mingħajr ma jitilfu l-personalità ġuridika tagħhom jew mingħajr ma jkollhom jerġgħu jinnegozjaw il-kuntratti kummerċjali tagħhom. Il-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea (QĠUE) ikkunsidrat li l-libertà tal-istabbiliment minquxa fl-Artikolu 49 tat-TFUE tinvolvi d-dritt, għal kumpaniji stabbiliti fi Stat Membru, li jittrasferixxu s-sede tagħhom lejn Stat Membru ieħor permezz ta’ konverżjoni transkonfinali mingħajr ma jitilfu l-personalità ġuridika tagħhom (6). Fis-sentenza riċenti tagħha Polbud (7), il-QĠUE kkonfermat id-dritt tal-kumpaniji li jwettqu konverżjonijiet transkonfinali abbażi tal-libertà tal-istabbiliment.

2.7.

F’konformità mas-sentenzi tal-QĠUE (8), l-objettivi prinċipali tar-regoli armonizzati għal konverżjonijiet transkonfinali (9) huma doppji: — jippermettu lill-kumpaniji, b’mod partikolari mikrokumpaniji u kumpaniji żgħar, biex jiġu kkonvertiti għal transkonfinali b’mod ordnat, effiċjenti u effettiv; — il-protezzjoni tal-partijiet ikkonċernati l-aktar milquta bħal impjegati, kredituri u azzjonisti b’mod xieraq u proporzjonat.

2.8.

Il-proposta tipprovdi wkoll regoli armonizzati għall-protezzzjoni tal-kredituri u l-azzjonisti. Il-kumpanija teħtieġ li tipprovdi l-protezzjoni prevista tal-kredituri u l-azzjonisti fl-abbozz ta’ termini tal-konverżjoni transkonfinali. Ir-regoli jikkomplementaw ukoll inizjattivi riċenti biex jissaħħu r-regoli dwar ħaddiema stazzjonati u l-ġlieda kontra l-evażjoni u l-frodi tat-taxxa kif ukoll il-proposta tal-Kummissjoni dwar Awtorità Ewropea tax-Xogħol.

3.   Kummenti ġenerali

3.1.

Id-Direttiva (UE) 2017/1132 (10) tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tikkodifika direttivi eżistenti dwar id-dritt soċjetarju tal-UE. Id-direttiva daħlet fis-seħħ fl-20 ta’ Lulju 2017 u qabel ma għaddiet sena, il-Kummissjoni Ewropea ppreżentat proposti ġodda għall-modernizzazzjoni tad-dritt soċjetarju tal-UE.

3.2.

Il-KESE jilqa’ dawn l-inizjattivi tal-Kummissjoni Ewropea, kif ukoll il-ftehim komuni bejn l-istituzzjonijiet Ewropej u l-Istati Membri li d-diġitalizzazzjoni trid tipproċedi sabiex jiġu sodisfatti l-Istrateġija għal Suq Uniku Diġitali tal-2015 (11) u l-Pjan ta’ Azzjoni dwar il-Gvern elettroniku tal-2016 (12).

3.3.

Il-proposti tal-Kummissjoni Ewropea biex tiġi emendata d-Direttiva (UE) 2017/1132 jieħdu l-passi meħtieġa biex il-kumpaniji tal-UE jitpoġġew fuq l-istess livell mal-kumpaniji ta’ stati industrijalizzati oħra bi tradizzjoni diġitali qawwija, bħall-Istati Uniti, il-Kanada u l-Awstralja. Il-kumpaniji jeħtieġ li joperaw f’ċertu ambjent legali u amministrattiv li huwa adattat biex jiffaċċja l-isfidi ekonomiċi u soċjali ġodda ta’ dinja globalizzata u diġitali, filwaqt li jsegwu wkoll interessi pubbliċi leġittimi oħra bħall-protezzjoni tal-impjegati, il-kredituri u l-azzjonisti minoritarji u jipprovdu lill-awtoritajiet bis-salvagwardji neċessarji kollha biex jiġu miġġielda l-frodi jew l-abbuż, bħat-trasferiment ta’ data fiskali fil-qafas ta’ kooperazzjoni amministrattiva (13), u biex tiġi żgurata l-affidabbiltà ta’ dokumenti u informazzjoni li tinstab fir-reġistri nazzjonali.

3.4.

Madankollu, iridu jsiru ċerti emendi sabiex jittaffew il-piż amministrattiv u l-ispiża għall-implimentazzjoni tal-inizjattivi proposti għal mikrointrapriżi jew intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju.

3.5.   Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li temenda d-Direttiva (UE) 2017/1132 fir-rigward tal-użu ta’ għodod u proċessi diġitali fid-dritt soċjetarju – COM (2018) 239 final

3.5.1.

Il-KESE jilqa’ din il-proposta leġislattiva (14) biex jiġi żgurat il-funzjonament bla xkiel tas-Suq Uniku tal-UE tul iż-żmien kollu taċ-ċiklu tal-ħajja ta’ kumpanija meta tinteraġixxi ma’ awtoritajiet rigward ir-reġistrazzjoni tal-kumpanija u tal-fergħat u l-preżentazzjoni ta’ informazzjoni.

3.5.2.

Il-KESE jikkunsidra li d-diġitalizzazzjoni tad-dritt soċjetarju hija għodda għal proċessi onesti, trasparenti u effiċjenti. Mhijiex għan fiha nnifisha iżda trid isservi l-interessi ta’ negozji, b’mod partikolari mikro-SMEs. Għalhekk, il-proposta leġislattiva dwar l-użu ta’ għodod u proċessi diġitali fid-dritt soċjetarju għandha timplimenta l-karatteristiċi ewlenin imsemmija hawn fuq ta’ dritt soċjetarju tal-UE modern fl-era diġitali, jiġifieri ċ-ċertezza legali u l-prevenzjoni ta’ abbuż, informazzjoni affidabbli li għandha tinkludi standards sħaħ tas-sjieda benefiċjarja, kontrolli preventivi u strutturi korporattivi trasparenti, permezz ta’ reġistri kummerċjali affidabbli. Il-potenzjal sħiħ tad-diġitalizzazzjoni jista’ jiġi sfruttat taħt dawn il-kundizzjonijiet biss u l-mikro-SMEs jibbenefikaw minn “kundizzjonijiet ekwi diġitali” sabiex jinħolqu t-tkabbir u l-impjiegi fl-UE.

3.5.3.

Il-KESE jilqa’ r-rikonoxximent u l-eliminazzjoni proposta mill-Kummissjoni Ewropea tal-eżistenza ta’ ostakoli li joħolqu piż amministrattiv u spejjeż mhux neċessarji għall-imprendituri li jixtiequ jistabbilixxu negozju ġdid jew jespandu n-negozju tagħhom billi jirreġistraw il-fergħat tagħhom. L-ostakli li għandhom jitneħħew huma: (a) Ir-reġistrazzjoni online tal-kumpanija jew tal-fergħat hija permessa, ipprojbita jew imposta mid-dritt nazzjonali li jikkawża stampa diversifikata, li hija kumplessa għall-SMEs (15). (b) Il-pubblikazzjoni multipla tad-data tal-kumpaniji u l-preżentazzjoni ta’ kontijiet tal-fergħat f’gazzetti nazzjonali f’ħafna Stati Membri, fejn jeżistu l-fergħat. (c) Kundizzjonijiet diversifikati skont liema partijiet terzi (investituri, ċittadini, kumpaniji oħra) jaċċessaw informazzjoni dwar il-kumpaniji fir-reġistri nazzjonali (informazzjoni li tiġi pprovduta mingħajr ħlas u informazzjoni li tiġi pprovduta bi ħlas).

3.5.4.

Il-KESE jikkunsidra li t-tkomplija tad-diġitalizzazzjoni hija importanti ħafna ladarba: (a) Il-proċessi tar-reġistrazzjoni online huma ġeneralment orħos, aktar mgħaġġla u aktar effiċjenti minn dawk fejn l-applikazzjonijiet isiru b’mod personali u fuq karta (16). (b) L-inizjattiva hija koerenti għalkollox ma’, u se tibni fuq, elementi diġitali eżistenti tad-dritt soċjetarju tal-UE, b’mod partikolari fuq is-Sistema ta’ Interkonnessjoni tar-Reġistri Kummerċjali (BRIS), li hija bbażata fuq obbligi legali stabbiliti mid-Direttiva 2012/17/UE (17) u r-Regolament ta’ Implimentazzjoni tal-Kummissjoni (UE) 2015/884 (18). (c) Il-proposta attwali se tikkomplementa l-Proposta tal-Kummissjoni għal Regolament dwar l-istabbiliment ta’ Gateway Diġitali Unika, li tkopri r-reġistrazzjoni ġenerali online tal-attività kummerċjali ħlief għall-kostituzzjoni ta’ kumpaniji b’responsabbiltà limitata. Din il-proposta tikkostitwixxi “lex specialis” fir-rigward tal-Gateway Diġitali Unika (19).

3.5.5.

Tħassib dwar frodi jew abbuż, b’mod speċjali b’kumpaniji tal-isem, m’għandux ifixkel l-appoġġ għall-proposta għal diversi raġunijiet. Huwa l-kompitu tal-Istati Membri li jindirizzaw dan it-tħassib billi jirregolaw il-kundizzjonijiet skont liema jiġu stabbiliti l-kumpaniji, inkluż il-kontroll obbligatorju ġudizzjarju, notarili u/jew amministrattiv tal-istatuti tal-kumpanija (20). L-Unjoni Ewropea diġà adottat numru ta’ miżuri biex jiġi miġġieled l-evitar tat-taxxa korporattiva bid-divulgazzjoni obbligatorja minn intermedjarji għal skemi tal-pjanifikazzjoni fiskali, it-trasferiment ta’ data fiskali fil-qafas tal-kooperazzjoni amministrattiva (21), kif ukoll ir-rikonoxximent obbligatorju ta’ mezzi ta’ identifikazzjoni elettronika ta’ ċittadini tal-Unjoni konformi mal-e-IDAS maħruġa fi Stat Membru ieħor.

3.5.6.

Il-KESE jappoġġja, bħala salvagwardja aħħarija biex tiġi evitata l-frodi, id-dispożizzjoni li tippermetti lill-Istati Membri jirrikjedu l-preżenza fiżika ta’ persuni rilevanti quddiem awtorità kompetenti iżda biss fejn ġustifikat minn raġuni prevalenti ta’ interess pubbliku. Il-KESE jemmen li din il-proċedura diġitali m’għandhiex tintuża minn kumpaniji azzjonisti jew fil-każ ta’ rappreżentanti bi prokura li jistgħu jaħbu l-parti interessata attwali u jwissi kontra s-“serq tal-identità”.

3.5.7.

Il-KESE japprezza l-fatt li l-proposta tal-Kummissjoni Ewropea tirrikonoxxi espressament ir-rwol essenzjali li n-nutar għandu f’ħafna Stati Membri biex tiġi ggarantita ċ-ċertezza legali, jiġi pprovdut parir legali u jiġu prevenuti l-frodi u l-abbuż f’ambjent ekonomiku dejjem aktar diġitalizzat. Il-KESE jemmen b’mod partikolari li l-prevenzjoni tal-frodi u l-abbuż ma tfixkilx l-attività ekonomika iżda, għall-kuntrarju, hija kundizzjoni minn qabel għal Suq Uniku tal-UE ġust u trasparenti li fih il-mikro-SMEs għandhom opportunitajiet indaqs u jistgħu jikkompetu għal konsumaturi f’ambjent ġust u abilitanti billi joffru l-aħjar prodotti u servizzi għall-benefiċċju tal-parteċipanti kollha tas-suq.

Sabiex tiġi żgurata ċ-ċertezza legali u jiġu evitati l-frodi, l-Istati Membri għandhom jitħallew jipprovdu għal kontrolli preventivi minn awtoritajiet u/jew nutara kompetenti tul iċ-ċiklu ta’ ħajja kollu tal-kumpaniji, inkluż fejn il-mudelli huma użati, sakemm il-proċedura jistgħu jitwettqu kompletament online. Tressiq ta’ dokumenti onlajn u l-iskambju awtomatiku ta’ estratti minn reġistri kummerċjali ma għandhomx jaffettwaw ir-rekwiżiti skont il-liġi nazzjonali fl-Istat ta’ reġistrazzjoni rigward il-forma u l-akkuratezza tad-dokumenti ppreżentati.

3.5.8.

Għalhekk, il-KESE jilqa’ l-proposta tal-Kummissjoni Ewropea biex tiġi ffaċilitata d-diġitalizzazzjoni fid-dritt soċjetarju abbażi tal-prinċipju “ta’ darba biss”, li se taħdem fuq il-bażi tal-fiduċja reċiproka bejn l-Istati Membri li għadhom japplikaw ir-rekwiżiti nazzjonali tagħhom għall-formazzjoni ta’ kumpanija.

3.6.   Proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li temenda d-Direttiva (UE) 2017/1132 fir-rigward tal-konverżjonijiet, tal-mergers u tad-diviżjonijiet transkonfinali – COM(2018) 241 final

3.6.1.

Il-proposta għandha l-għan li tistabbilixxi regoli ċari u taġġusta d-dritt soċjetarju għall-mobilità transkonfinali tal-kumpaniji fl-UE. Il-proposta tikseb bilanċ tajjeb bejn, minn naħa waħda, regoli u proċeduri speċifiċi dwar operazzjonijiet tal-kumpaniji transkonfinali li għandhom l-għan li jisfruttaw il-potenzjal tas-Suq Uniku u, min-naħa l-oħra, il-protezzjoni kontra l-abbuż tal-partijiet ikkonċernati kollha affettwati minn kwistjonijiet tal-kumpaniji, jiġifieri impjegati, kredituri u azzjonisti minoritarji.

3.6.2.

Il-KESE jappoġġjaw l-konverżjonijiet transkonfinali (22) u l-inkorporazzjoni mill-proposta tal-Kummissjoni fil-proposta tagħha tas-sentenza mill-Qorti tal-Ġustizzja tal-UE maħruġa fl-2017 dwar il-kawża Polbud (23). F’Polbud, il-Qorti ddeċidiet li regola nazzjonali li timponi likwidazzjoni obbligatorja bħala prerekwiżit ta’ trasferiment transkonfinali ta’ kumpanija hija restrizzjoni mhux iġġustifikata u sproporzjonata u għaldaqstant hija inkompatibbli mal-libertà tal-istabbiliment. L-obbligu ġenerali li tiġi implimentata proċedura ta’ likwidazzjoni, impost mill-Istat, jammonta għall-istabbiliment ta’ preżunzjoni ġenerali tal-eżistenza tal-abbuż; din il-leġislazzjoni hija għalhekk sproporzjonata. It-trasferiment tal-uffiċċju rreġistrat ta’ kumpanija bħal din, meta ma jkunx hemm bidla fil-post tas-sede reali tagħha, jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-libertà tal-istabbiliment protett mid-dritt tal-Unjoni. Għalhekk, il-QĠUE kkonfermat mill-ġdid id-dritt li l-kumpaniji jittrasferixxu biss l-uffiċċju rreġistrat tagħhom, mingħajr is-sede reali, minn Stat Membru wieħed għal ieħor, għalkemm dik il-kumpanija tmexxi n-negozju prinċipali, jekk mhux kollu, tagħha fl-ewwel Stat Membru. L-għan ta’ Polbud li tgawdi l-benefiċċju ta’ leġislazzjoni aktar favorevoli ma jikkostitwixxix, fih innifsu, abbuż tal-libertà tal-istabbiliment.

3.6.3.

Il-KESE jappoġġja fi prinċipju l-istabbiliment ta’ proċedura biex dawn il-konverżjonijiet isiru possibbli u l-adozzjoni ta’ kundizzjonijiet sostantivi sabiex titwaqqaf l-inċertezza legali ta’ regoli nazzjonali diversifikati li taffettwa b’mod negattiv lill-kumpaniji, lill-partijiet ikkonċernati u lill-Istati Membri. Il-liġijiet nazzjonali, fejn jeżistu, huma ħafna drabi inkompatibbli jew diffiċli biex jiġu kkombinati ma’ xulxin. Barra minn hekk, aktar minn nofs l-Istati Membri ma jippermettux konverżjonijiet transkonfinali. B’mod partikolari, l-SMEs huma affettwati b’mod negattiv minħabba li ħafna drabi ma jkollhomx riżorsi biex iwettqu proċeduri transkonfinali permezz ta’ metodi alternattivi anqas għaljin u kkumplikati.

3.6.4.

Il-proċedura tibda bl-awtorità kompetenti tal-Istat Membru tat-tluq, li toħroġ ċertifikat ta’ qabel il-konverżjoni f’xahar; jew fil-każ ta’ tħassib, l-awtorità tipproċedi b’eżami fil-fond għal aktar minn xahar. Il-proċedura tintemm meta l-Istat Membru tad-destinazzjoni, fid-dawl tal-fatti u l-informazzjoni rilevanti kollha jirreġistra l-kumpanija kkonvertita, jekk il-kumpanija tissodisfa l-leġislazzjoni tagħha dwar ir-reġistrazzjoni u l-protezzjoni tal-ħaddiema. Il-komunikazzjoni bejn l-awtoritajiet kompetenti se tiġi ffaċilitata permezz tas-sistema ta’ interkonnessjoni tar-reġistri kummerċjali (BRIS). It-tħassib dwar il-parteċipazzjoni tal-ħaddiema huwa indirizzat permezz tad-dritt tagħhom li jiġu infurmati u kkonsultati fi żmien xieraq mill-kumpanija. Il-protezzjoni tal-ħaddiema tista’ tiġi kkonfermata wkoll mill-awtorità tal-Istat Membru tad-destinazzjoni. Il-Kunsilli Ewropej tax-Xogħlijiet kellhom rwol importanti.

3.6.5.

Il-KESE jixtieq jesprimi r-riżervi tiegħu dwar jekk proċedura fit-tul u għalja tissodisfax il-kriterji rigward l-eżerċizzju tal-libertà tal-istabbiliment fi Stat Membru ieħor u hijiex kompatibbli mas-sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-UE fil-Kawża C-106/16, Polbud. Huwa importanti li jiġi enfasizzat li l-Qorti interpretat l-Artikolu 54 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-UE u applikat il-prinċipju ġenerali tal-proporzjonalità. Għaldaqstant id-dritt ta’ kumpanija għal konverżjoni transkonfinali jirriżulta mit-Trattat innifsu u l-Istati Membri (u l-istituzzjonijiet tal-UE) iridu joqogħdu attenti li ma jiksrux dan id-dritt. Għalhekk il-KESE jappoġġja l-proċedura għat-trasferiment tas-sede tal-kumpanija (konverżjoni transkonfinali) fl-Istat Membru tat-tluq, iżda jirrakkomanda li l-proċedura fl-Istat Membru tad-destinazzjoni (l-Artikolu 86p) tkun limitata għal kontroll ex-ante tar-rekwiżiti tiegħu għall-konnessjoni ta’ kumpanija kkonvertita għall-ordinament ġuridiku nazzjonali tiegħu (24). Għandu jkun hemm, madankollu, klawsola ġenerali kontra l-abbuż tad-dritt ta’ stabbiliment tal-kumpanija. B’dan il-mod il-proċedura l-ġdida ma timponix piżijiet mhux meħtieġa lil hinn mill-għanijiet iddikjarati tagħha u fl-istess ħin tagħti l-awtorità lill-Istat Membru tad-destinazzjoni biex tikkontrolla l-abbuż anke wara l-konverżjoni.

3.6.6.

Barra minn hekk, tinħtieġ kjarifika dwar il-kunċett ta’ “arranġamenti artifiċjali” ta’ kumpanija fi Stat Membru sabiex jinkisbu vantaġġi fiskali mhux xierqa. Dan huwa kunċett elaborat fil-parti l-kbira tiegħu mill-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea u huwa inkluż fil-Premessi u l-Artikolu 86(c)(3). Huwa kunċett ewlieni li jippermetti jew jipprojbixxi l-libertà tal-istabbiliment ta’ kumpanija fi Stat Membru ieħor. Iridu jiġu stabbiliti kriterji jew indikaturi ċari sabiex l-attività ekonomika ġenwina bbażata fuq deċiżjonijiet ekonomiċi sodi ma tiġix ostakolata skont il-kawża Polbud tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea.

3.6.7.

Mergers transkonfinali (25): Il-proposta tibni fuq l-esperjenza pożittiva bid-Direttiva 2005/56/KE (26) dwar mergers transkonfinali, li tindirizza biss kumpaniji b’responsabbiltà limitata, u tindirizza n-nuqqasijiet tagħha. Għalhekk il-proposta tintroduċi regoli sostantivi armonizzati dwar il-protezzjoni ta’ kredituri u azzjonisti filwaqt li d-Direttiva 2005/56/KE pprevediet biss regoli proċedurali, eż. għall-obbligu li jiġu infurmati l-azzjonisti, u b’hekk ħalliet f’idejn l-Istati Membri l-protezzjoni sostantiva. Il-proposta titlob mill-ġdid li t-termini tal-abbozz tal-merger jispeċifikaw: — Salvagwardji għal kredituri: Il-proposta tintroduċi l-preżunzjoni li m’hemm l-ebda preġudizzju jekk il-kredituri jridu jitħallsu minn garanti jew mill-kumpanija li tirriżulta, aċċertata minn valutazzjoni esperta indipendenti tas-sitwazzjoni tagħhom. — Id-dritt ta’ ħruġ għal azzjonisti li ma vvutawx jew li ma vvutawx jew li m’għandhomx id-dritt tal-vot u d-dritt li jirċievu kumpens adegwat u d-dritt tagħhom biex jikkontestaw il-proporzjon propost ta’ skambju tal-ishma quddiem il-qrati nazzjonali.

3.6.8.

Il-KESE jaqbel ukoll ma’ elementi oħrajn tal-proposta tal-Kummissjoni: (a) Regoli armonizzati dwar l-informazzjoni tal-impjegati b’mod speċifiku u komprensiv dwar l-implikazzjonijiet ta’ mergers transkonfinali, filwaqt li d-Direttiva 2005/56/KE pprevediet biss il-parteċipazzjoni fil-bord u s-sitwazzjoni tagħhom li għandhom jiġu riflessi fir-rapport ta’ ġestjoni. (b) Regoli armonizzati għal proċedura rapida għal mergers anqas kumplessi jew rinunzja ta’ rapport espert indipendenti fuq ftehim tal-azzjonisti kollha jew waqt merger ta’ kumpanija omm ma’ kumpanija sussidjarja. (c) Interkonnessjoni ta’ reġistri kummerċjali għal skambju ta’ informazzjoni – l-użu ta’ għodod diġitali.

3.6.9.

Diviżjonijiet transkonfinali (27): Dawn huma soġġetti għal regoli nazzjonali diversi jew inkompatibbli fi 13-il Stat Membru biss, mingħajr kwalunkwe armonizzazzjoni tal-UE minkejja l-importanza tagħhom għat-tkabbir. Sabiex jiġi evitat l-abbuż u jiġu mħarsa l-partijiet ikkonċernati, irid jiġi introdott qafas legali tal-UE għal kumpaniji b’responsabbiltà limitata, simili għal konverżjonijiet transkonfinali. Għandha tiġi stabbilita proċedura f’żewġ stadji. Fl-ewwel stadju, it-termini tad-diviżjoni jiġu abbozzati flimkien ma’ żewġ rapporti spjegati għalkollox, dwar l-implikazzjonijiet tad-diviżjoni għall-kredituri u għall-impjegati. Barra minn hekk, rapport espert indipendenti huwa meħtieġ għal intrapriżi medji u kbar. Dan huwa biss l-ewwel pass u l-KESE jemmen li l-proposta għandha tkopri wkoll id-diviżjoni transkonfinali permezz tal-akkwist ta’ assi/responsabbiltajiet ta’ kumpanija/i eżistenti, u mhux biss f’każ fejn jinħolqu kumpaniji ġodda.

3.6.10.

Bħalissa, ir-regoli nazzjonali jvarjaw ħafna bejn l-Istati Membri u xi kultant jimponu proċeduri amministrattivi eċċessivi, li l-Kummissjoni teħtieġ ittaffihom fil-proposta l-ġdida kollha sabiex ma tiskoraġġixxix lin-negozji milli jsegwu opportunitajiet ġodda. Għalkemm il-KESE jappoġġja r-regoli u l-proċeduri l-ġodda, dawn iridu madankollu jiġu skrutinizzati b’attenzjoni sabiex ma jġarrbux piż amministrattiv jew spejjeż żejda, li jmorru lil hinn mill-għanijiet li jservu dwar il-protezzjoni tal-impjegati, il-kredituri u l-azzjonisti.

3.6.11.

Il-KESE jilqa’ l-eżenzjoni ta’ kumpaniji żgħar u mikrokumpaniji fl-Artikolu 86(g) tal-proposta minn eżami mill-espert indipendenti, ladarba l-ispiża għal rapport espert indipendenti titfa’ piż żejjed fuq il-mikrointrapriżi u l-intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju.

3.6.12.

Il-KESE jixtieq jenfasizza r-rwol tal-esperti indipendenti fl-iżvelar ta’ frodi biss f’kumpaniji kbar matul l-eżami u l-ġbir ta’ dokumenti tal-kumpanija f’rapport bil-miktub, bil-kundizzjoni li ċerti rekwiżiti jkunu sodisfatti, eż. li jkun hemm struttura effikaċi ta’ kontroll intern u proċeduri operattivi standard għall-prevenzjoni u t-tnaqqis tal-possibbiltà ta’ kunflitti ta’ interess u biex tkun żgurata l-indipendenza ta’ rapporti fir-rigward ta’ partijiet interessati.

3.6.13.

Il-KESE jappoġġja b’mod qawwi l-proposta tal-Kummissjoni Ewropea li tistabbilixxi għall-ewwel darba l-proċedura għall-konverżjoni transkonfinali u tikkomplementa l-proċeduri diġà stabbiliti ta’ mergers u diviżjonijiet transkonfinali billi ssaħħaħ il-protezzjoni tal-partijiet ikkonċernati. Madankollu, id-differenzi li jirriżultaw bejn il-proċeduri tal-merger transkonfinali minn naħa u l-konverżjoni transkonfinali u d-diviżjoni min-naħa l-oħra jistgħu jaffettwaw l-attraenza relattiva ta’ dawn tal-aħħar. Il-KESE jissuġġerixxi li l-Kummissjoni tanalizza dawn l-effetti.

3.6.14.

Il-KESE jilqa’ l-intenzjoni tal-Kummissjoni biex tipproteġi d-drittijiet ta’ parteċipazzjoni tal-ħaddiema eżistenti. Il-KESE jemmen li fil-kumpanija li tirriżulta minn konverżjoni transkonfinali, irid jibqa’ japplika tal-anqas l-istess livell tal-elementi kollha tal-parteċipazzjoni tal-impjegati kif stabbilit fid-dritt tal-Istat Membru tat-tluq, fuq il-linji tal-proċedura u r-regoli standard previsti fid-Direttiva 2001/86/KE (28).

3.6.15.

Il-KESE jenfasizza r-rwol sinifikanti tal-Kunsilli Ewropej tax-Xogħlijiet stabbiliti minn kumpaniji kbar li jridu jiġu trasformati u jitlob l-involviment imsaħħaħ tagħhom, skont id-Direttiva 2009/38/KE (29).

3.7.

Bħala rimarka ġenerali, il-KESE jenfasizza l-ħtieġa li l-għodod u l-proċessi diġitali kollha għall-finijiet ta’ dawn il-proposti għandhom ikunu aċċessibbli għalkollox fir-rigward ta’ persuni b’diżabilitajiet, u b’mod speċjali dawk b’diżabilitajiet tal-vista.

---

(1)  COM(2018) 239 final.

(2)  COM(2018) 241 final.

(3)  Direttiva (UE) 2017/1132 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-14 ta’ Ġunju 2017 dwar ċerti aspetti tal-liġi dwar il-kumpaniji (ĠU L 169, 30.6.2017, p. 46).

(4)  COM(2018) 239 final.

(5)  COM(2015) 550 final.

(6)  Cartesio, C-210/06, UE:C:2008:723, punti 109 sa 112; VALE, C-378/10, UE:C:2012:440, punt 32.

(7)  Polbud – Wykonawstwo, Kawża C-106/16, ECLI:UE:C:2017:804.

(8)  Jekk jogħġbok ara n-noti f’qiegħ il-paġna 6 u 7.

(9)  COM(2018) 241 final.

(10)  ĠU L 169, 30.6.2017, p. 46.

(11)  COM(2015) 192 final.

(12)  COM(2016) 179 final.

(13)  Id-Direttiva tal-Kunsill 2011/16/UE tal-15 ta’ Frar 2011, dwar il-kooperazzjoni amministrattiva fil-qasam tat-tassazzjoni u li tħassar id-Direttiva 77/799/KEE (ĠU L 64, 11.3.2011, p. 1).

(14)  COM(2018) 239 final.

(15)  COM(2018) 241, p. 3.

(16)  COM(2018) 241, p. 5.

(17)  ĠU L 156, 16.6.2012, p.1.

(18)  ĠU L 144, 10.6.2015, p. 1.

(19)  COM(2017) 256 final.

(20)  L-Artikolu 10 tad-dritt soċjetarju kkodifikat – Direttiva (UE) 2017/1132.

(21)  Id-Direttiva tal-Kunsill 2011/16/UE tal-15 ta’ Frar 2011, dwar il-kooperazzjoni amministrattiva fil-qasam tat-tassazzjoni u li tħassar id-Direttiva 77/799/KEE, ĠU UE L 64, 11.3.2011, p. 1.

(22)  Operazzjoni li permezz tagħha kumpanija ffurmata u rreġistrata b’mod konformi mad-dritt ta’ Stat Membru tikkonverti f’kumpanija oħra ffurmata u rreġistrata b’mod konformi mad-dritt ta’ Stat Membru ieħor filwaqt li żżomm il-personalità ġuridika tagħha u mingħajr ma tiġi stralċjata jew likwidata.

(23)  Kawża C-106/16. ECLI:UE:C:2017:804. Polbud kienet kumpanija stabbilita fil-Polonja li ddeċidiet li tittrasferixxi l-uffiċċju rreġistrat tal-kumpanija lejn il-Lussemburgu, mingħajr ma tibdel il-post tas-sede reali tal-kumpanija. Il-ftuħ ta’ proċedura ta’ likwidazzjoni kien irreġistrat fir-reġistru kummerċjali Pollakk u ġie maħtur likwidatur. Fl-2013, l-uffiċċju rreġistrat ta’ Polbud ġie ttrasferit lejn il-Lussemburgu. Polbud imbagħad saret “Consoil Geotechnik Sàrl”, kumpanija skont id-dritt tal-Lussemburgu. Barra minn hekk, Polbud ippreżentat applikazzjoni fil-qorti tar-reġistru Pollakka biex titneħħa mir-reġistru kummerċjali Pollakk. Il-qorti tar-reġistru rrifjutat l-applikazzjoni għat-tneħħija. Polbud ressqet azzjoni kontra dik id-deċiżjoni. Il-Qorti Suprema tal-Polonja, li quddiemha tressaq appell, l-ewwel tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja jekk il-libertà tal-istabbiliment hijiex applikabbli għat-trasferiment tal-uffiċċju rreġistrat biss ta’ kumpanija inkorporata skont id-dritt ta’ Stat Membru wieħed lejn it-territorju ta’ Stat Membru ieħor, fejn dik il-kumpanija tiġi kkonvertita għal kumpanija skont id-dritt ta’ dak l-Istat Membru l-ieħor, fejn ma jkunx hemm bidla fil-post tas-sede reali ta’ dik il-kumpanija. Ara wkoll https://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2017-10/cp170112en.pdf

(24)  Is-Sentenzi tal-Qorti fil-każ, C-378/10, Vale Epitesi, EU:C:2012:440, para. 31 u Polbud każ C-106/16, ECLI:EU:C:2017:804, para. 33, 35, 44.

(25)  Operazzjoni li permezz tagħha żewġ kumpaniji jew aktar minn żewġ Stati Membri jew aktar jittrasferixxu l-assi u r-responsabbiltajiet tagħhom lejn kumpanija eżistenti (akkwirenti) jew kumpanija ġdida.

(26)  Id-Direttiva 2005/56/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-26 ta’ Ottubru 2005 dwar mergers transkonfinali ta’ kumpaniji ta’ responsabbiltà limitata. Din issa tifforma parti mid-Direttiva ta’ Kodifikazzjoni tal-2017.

(27)  Operazzjoni li permezz tagħha kumpanija taqsam u tittrasferixxi l-assi u r-responsabbiltajiet kollha tagħha jew xi wħud minnhom lil kumpanija/kumpaniji eżistenti jew ġodda fi Stat Membru ieħor.

(28)  Id-Direttiva tal-Kunsill 2001/86/KE tat-8 ta’ Ottubru 2001 li tissupplimenta l-Istatut għal kumpanija Ewropea fir-rigward tal-involviment tal-impjegati (ĠU L 294, 10.11.2001, p. 22).

(29)  Id-Direttiva 2009/38/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-6 ta’ Mejju 2009 dwar l-istabbiliment ta’ Kunsill tax-Xogħlijiet Ewropew jew proċedura fl-impriżi fuq skala Komunitarja u fil-gruppi tal-impriżi fuq skala Komunitarja għall-għanijiet ta’ informazzjoni u ta’ konsultazzjoni tal-impjegati (Riformulazzjoni) (ĠU L 122, 16.5.2009, p. 28).

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar (a) Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistabbilixxi Orizzont Ewropa — il-Programm Qafas għar-Riċerka u l-Innovazzjoni u li jistabbilixxi r-regoli għall-parteċipazzjoni fih u t-tixrid tiegħu

(COM(2018) 435 final — 2018/0224 (COD))

u dwar (b) Proposta għal Deċiżjoni tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar l-istabbiliment tal-programm speċifiku li jimplimenta Orizzont Ewropa — il-Programm Qafas għar-Riċerka u l-Innovazzjoni

(COM(2018) 436 final — 2018/0225 (COD))

(2019/C 62/05)

Relatur:

Gonçalo LOBO XAVIER

Konsultazzjoni	(a) Parlament Ewropew, 14.6.2018 Kunsill, 25.6.2018 (b) Parlament Ewropew, 14.6.2018 Kunsill, 27.6.2018
Bażi legali	(a) Artikolu 173(3), Artikolu 182(1), (4) u (5), Artikolu 188 tat-TFUE; u Artikolu 7(5) tat-Trattat Euratom (b) Artikolu 173(3) u Artikolu 182(4) tat-TFUE
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	2.10.2018
Adottata fil-plenarja	17.10.2018
Sessjoni plenarja Nru	538
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	187/1/2

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon il-fatt li l-Kummissjoni Ewropea għamlitha ċara li r-riċerka u l-innovazzjoni għandhom ikomplu jkunu prijorità essenzjali tal-UE anke fil-kuntest tal-Qafas Finanzjarju Pluriennali li jmiss 2021-2027. Il-KESE jieħu ħafna sodisfazzjon josserva li ħafna mir-rakkomandazzjonijiet li saru mill-Kumitat għall-evalwazzjoni ta’ nofs it-terminu tal-Orizzont 2020 ġew adottati f’oqsma bħar-riċerka kollaborattiva u l-mobbiltà, kif ukoll passi biex tissaħħaħ l-innovazzjoni, jingħelbu l-inugwaljanzi bejn ir-reġjuni, jiġu promossi x-xjenza u l-attivitajiet ta’ innovazzjoni fost iċ-ċittadini, jiġu rimedjati r-rati baxxi ta’ suċċess u jitnaqqas il-piż amministrattiv (1).

1.2.

Il-KESE jenfasizza li x-xjenza, ir-riċerka u l-innovazzjoni għandhom ikunu elementi ewlenin tal-proċess tal-bini tal-komunità Ewropea u għalhekk jappoġġja l-approċċ tal-Orizzont Ewropa li jressaq liċ-ċittadini eqreb lejn dawn l-attivitajiet u l-kisbiet. Għal dan il-għan, komunikazzjoni effettiva mhux biss dwar l-opportunitajiet tal-programm iżda wkoll dwar l-effetti tal-attivitajiet ta’ innovazzjoni u ta’ riċerka fuq il-ħajja taċ-ċittadini għandha tkun parti mill-istrateġija biex tinkoraġġixxi appoġġ akbar mill-Istati Membri għal dan l-isforz.

1.3.

Il-KESE jappoġġja t-tfassil ta’ missjonijiet ta’ riċerka u innovazzjoni bħala parti mill-istrateġija tal-Orizzont Ewropa biex jinkisbu eżiti ta’ riċerka u innovazzjoni b’impatt akbar u biex verament jinbidel il-mod kif iċ-ċittadini jipperċepixxu x-xjenza u l-impatti tagħha fil-ħajja ta’ kuljum tagħhom. Il-KESE jitlob biex jiġu ddefiniti b’mod urġenti missjonijiet strateġiċi li jistgħu jistimulaw l-ekosistemi tar-riċerka u l-innovazzjoni fl-Ewropa kollha u li jagħtu spinta lir-riċerka kollaborattiva bħala l-mezz ewlieni biex jitwassal l-għarfien u jinħoloq impatt. Il-missjonijiet għandhom jiffukaw fuq mira speċifika, kwantifikabbli u li tista’ tintlaħaq u għandhom ikunu miftuħa għal kull min jista’ jipparteċipa, waqt li jattiraw ħiliet ta’ eċċellenza minn partijiet differenti tal-Ewropa.

1.4.

Il-KESE jappoġġja l-fatt li l-missjonijiet se jkunu miftuħin għal soluzzjonijiet diversi minn isfel għal fuq u jkopru ċ-ċiklu kollu tar-riċerka u l-innovazzjoni. Peress li l-missjonijiet għandhom jindirizzaw l-għanijiet fuq terminu medju sa twil, l-importanza kbira ta’ riċerka tat-Technological Readiness Level (TRL) baxx għandha tiġi riflessa wkoll fl-approċċ tagħhom. Dawn m’għandhomx ikunu ffokati biss fuq mudelli ta’ innovazzjoni lineari, li spiss huma ristretti għal innovazzjoni inkrementali, iżda għandhom espliċitament jinċentivaw mudelli ta’ innovazzjoni rivoluzzjonarji.

1.5.

Il-KESE bħala r-rappreżentant tas-soċjetà ċivili organizzata huwa miftuħ biex jagħti kontribut attiv għall-proċess ta’ kodisinn u jappoġġja l-idea tal-missjonijiet, iżda wieħed m’għandux jinsa li deċiżjonijiet li jittieħdu ħafna mill-qrib tal-utenti aħħarija jista’ jkun li jillimitaw il-kamp ta’ applikazzjoni tal-missjonijiet kif ukoll ikunu ta’ tfixkil. Il-bordijiet ta’ missjoni għandu jkollhom massa kritika ta’ kwalità għolja u suffiċjenti mill-partijiet ikkonċernati kollha, sabiex jevitaw riċerka inkrimentali jew, fl-estrem oppost, missjonijiet li jmorru lil hinn mill-kapaċitajiet tekniċi/teknoloġiċi eżistenti.

1.6.

Il-KESE jenfasizza lill-Kunsill Ewropew tal-Innovazzjoni (EIC) bħala strument importanti biex jappoġġja innovazzjoni rivoluzzjonarja u jagħti spinta lill-intraprenditorija u l-kompetittività fil-livell tal-UE. B’dan il-mod, u filwaqt li jitqies ix-xenarju Ewropew, il-KESE jemmen li l-EIC għandu jiffoka b’mod partikolari fuq SMEs u negozji ġodda innovattivi ħafna u rivoluzzjonarji.

1.7.

Il-KESE jaqbel li l-Orizzont Ewropa għandu jintroduci x-xjenzi soċjali u umanistiċi b’mod sistematiku. Ix-xjenzi soċjali u umanistiċi għandhom jiġu indirizzati flimkien mal-approċċ teknoloġiku. L-innovazzjoni tmur ferm lil hinn mit-teknoloġija, u meta jinġiebu flimkien il-viżjonijiet differenti, il-kompromessi u l-isfidi, ix-xenarju tar-riċerka u l-innovazzjoni fl-Ewropa se jissawwar aħjar. Fil-fehma tal-KESE li tmur lil hinn mit-teknoloġija se tagħti spinta lix-xjenzi soċjali u umanistiċi madwar l-Orizzont Ewropa.

1.8.

Il-KESE jappoġġja approċċ ta’ politika ta’ “xjenza miftuħa” bħala mezz biex ikun hemm iffukar fuq xjenza eċċellenti u għarfien ta’ kwalità għolja. Ix-xjenza miftuħa hija vitali għall-iżvilupp xjentifiku ġenerali tal-istituzzjonijiet Ewropej, iżda wieħed għandu jikkunsidra l-introduzzjoni ta’ ċerta skeda ta’ żmien għall-pubblikazzjoni tar-riżultati xjentifiċi kollha sabiex jiġi żgurat li l-eżiti kollha tal-proġett se jkunu disponibbli f’repożitorji xierqa u fi ħdan skedi ta’ żmien definiti sew. Il-KESE jilqa’ l-aċċess miftuħ għal pubblikazzjonijiet u data tar-riċerka, iżda konsultazzjoni regolari mal-partijiet ikkonċernati tar-riċerka dwar rekwiżiti futuri tax-xjenza miftuħa hija ferm rakkomandata. Il-possibbiltajiet ta’ nonparteċipazzjoni stabbiliti għandhom jinżammu taħt l-Orizzont tal-Ewropa.

1.9.

Il-KESE jaqbel li l-istruttura tal-pilastri ddisinjata b’mod konġunt se ttejjeb il-koerenza interna, b’mod partikolari permezz tal-integrazzjoni tat-teknoloġiji industrijali fil-Pilastru 2, li se ttejjeb il-kontribut tal-industrija biex tindirizza l-isfidi globali u tlaqqa’ l-provvista mad-domanda għal soluzzjonijiet ġodda. Dan l-approċċ huwa apprezzat ħafna, u wieħed mis-suġġerimenti jista’ jkun li jiġu ffavoriti konsorzji li jagħlqu ċ-ċiklu ta’ innovazzjoni, jiġifieri jinkludu msieħba mid-dinja akkademika li joħolqu, il-fornituri ta’ soluzzjonijiet li jiżviluppaw soluzzjonijiet innovattivi, u l-utenti finali li jesprimu l-bżonnijiet tagħhom sabiex ikunu jistgħu joperaw b’mod sostenibbli.

1.10.

Il-KESE jilqa’ wkoll l-għan li r-regoli tal-għajnuna mill-Istat jiġu ssemplifikati aktar sabiex jiffaċilitaw il-kombinazzjoni ta’ fondi differenti, li tista’ tkun strumentali sabiex jingħelbu d-differenzi ewlenin bejn l-Istati Membri u r-reġjuni f’termini tan-numru ta’ proġetti ta’ riċerka u innovazzjoni li jkollhom suċċess. Is-sinerġiji bejn id-diversi programmi ta’ finanzjament tal-Unjoni u l-politiki tal-Unjoni, jiġifieri mal-fondi strutturali permezz ta’ regolamenti kompatibbli, huma vitali biex jiggarantixxu l-akbar impatt ta’ proġetti ta’ riċerka u innovazzjoni.

1.11.

Il-KESE jenfasizza l-fatt li l-appoġġjar tal-mobilità tar-riċerkaturi permezz tal-Azzjonijiet Marie Skłodowska-Curie huwa fundamentali wkoll għat-tisħiħ ulterjuri taż-Żona Ewropea tar-Riċerka, filwaqt li l-politiki tal-UE u dawk nazzjonali għandhom jimmiraw għal kundizzjonijiet tax-xogħol adegwati u attraenti għall-professjonisti biex jiġi evitat il-fenomenu tal-“eżodu tal-imħuħ” li huwa verament kontroproduttiv għall-kisba ta’ koeżjoni fl-UE. Barra minn hekk, huwa vitali li jissaħħaħ l-appoġġ għal riċerkaturi fil-bidu tal-karriera tagħhom fill-programm tal-Kunsill Ewropew tar-Riċerka.

1.12.

Fil-fehma tal-KESE għandu jkun hemm enfasi speċjali fuq l-edukazzjoni xjentifika u l-komunikazzjoni tax-xjenza fil-pilastru “Tisħiħ taż-Żona Ewropea tar-Riċerka”. Din se ssaħħaħ ix-xjenza ma’ u għas-soċjetà f’dan il-pilastru u konsegwentement fi ħdan l-Orizzont Ewropa.

2.   Kummenti ġenerali

2.1.

Il-KESE jilqa’ bi pjaċir l-isforz reċenti tal-Kummissjoni biex jissaħħaħ it-tkabbir Ewropew permezz ta’ politiki Ewropej ġodda u meqjusa appoġġjati minn promozzjoni akbar ta’ attivitajiet tar-riċerka, l-iżvilupp u l-innovazzjoni li jistgħu jipprovdu tmexxija Ewropea f’ħafna oqsma (2). Il-Komunità Ewropea ta’ innovaturi u riċerkaturi kisbet ħafna għanijiet f’dawn l-aħħar snin, iżda jibqa’ l-fatt li din is-sitwazzjoni mhijiex kompletament apprezzati miċ-ċittadini Ewropej għal diversi raġunijiet, bħan-nuqqas ta’ komunikazzjoni, nuqqas ta’ impenn mill-komunità jew anki indifferenza taċ-ċittadini lejn kisbiet xjentifiċi. Għalhekk, huwa kruċjali li din l-attitudni tas-soċjetà Ewropea tinbidel, mhux biss fuq perjodu qasir iżda wkoll sabiex tikkontribwixxi għal ekosistema ta’ innovazzjoni u xjentifika fuq perjodu twil integrata fis-soċjetà kollha kemm hi.

2.2.

Il-KESE jappoġġja l-approċċ li l-fehmiet taċ-ċittadini jistgħu jiġu mibdula billi jiġu ddefiniti l-isfidi globali ewlenin, bħala parti minn sforz qawwi ħafna biex is-soċjetà tkun immobilizzata u involvuta fil-proġett Ewropew. Li tingħata spinta lill-kompetittività tal-Ewropa permezz tal-innovazzjoni huwa fundamentali, u għandu jkun fil-ħsieb tal-mexxejja meta jiġu stabbiliti l-prijoritajiet politiċi. Wieħed ma jistax sempliċement jgħid li l-attivitajiet tar-riċerka, l-iżvilupp u l-innovazzjoni jagħtu kontribut ewlieni għall-ħolqien u t-tkabbir tal-impjiegi. Mhuwiex biżżejjed biss li tingħata informazzjoni li żewġ terzi tat-tkabbir ekonomiku fl-Ewropa llum huwa r-riżultat ta’ attivitajiet tar-riċerka, l-iżvilupp u l-innovazzjoni. L-Istati Membri għandhom jieħdu sehem f’dan l-isforz kollettiv.

2.3.

Il-KESE jilqa’ bi pjaċir il-proposta għal Programm Ewropew ġdid għar-riċerka u l-innovazzjoni biex jiġu appoġġjati u mtejba r-riċerka u l-innovazzjoni fil-livell tal-UE għall-perjodu 2021-2027, u l-karatteristiċi ewlenin tiegħu, jiġifieri l-enfasi fuq ix-xjenza miftuħa, l-isfidi globali u l-kompetittività industrijali, u l-innovazzjoni miftuħa. Il-KESE jemmen bis-sħiħ li l-approċċ tal-kokreazzjoni, li jinvolvi lill-partijiet ikkonċernati kollha fil-komunità ta’ għarfien u innovazzjoni, huwa l-bażi biex tingħata spinta lill-kompetittività Ewropea, il-ħolqien tal-impjiegi, il-koeżjoni soċjali, b’mod partikolari l-ġlieda kontra l-qgħad fost iż-żgħażagħ u l-ħarsien tal-ambjent f’konformità mal-Aġenda tan-NU għall-2030 u l-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli.

2.4.

Il-Programm Orizzont Ewropa jidher li jirrifletti l-prijorità tal-Kummissjoni biex tibni ekosistema ta’ innovazzjoni u xjentifika li tista’ tippermetti lill-UE ttejjeb l-kompetittività tagħha permezz ta’ attivitajiet strutturali li se jkollhom impatt ekonomiku u soċjali. Dan huwa kkonfermat mhux biss miż-żieda proposta fil-pakkett finanzjarju iżda wkoll mill-attivitajiet ipproġettati taħt it-tliet pilastri tal-programm.

2.5.

Il-KESE jappoġġja l-elementi l-ġodda ewlenin li huma msemmija fil-proposta ta’ Orizzont Ewropa, jiġifieri: (i) l-appoġġ għall-innovazzjoni rivoluzzjonarja permezz tal-Kunsill Ewropew tal-Innovazzjoni; (ii) il-ħolqien ta’ impatt ikbar permezz tal-orjentazzjoni tal-missjoni u l-involviment taċ-ċittadini: missjonijiet ta’ riċerka u innovazzjoni; (iii) it-tisħiħ tal-kooperazzjoni internazzjonali; (iv) it-tisħiħ tal-ftuħ permezz ta’ politika aktar b’saħħitha dwar ix-xjenza miftuħa; u (v) ir-razzjonalizzazzjoni tax-xenarju finanzjarju permezz ta’ approċċ ġdid għas-Sħubijiet Ewropej.

2.6.

It-twaqqif ta’ missjonijiet tal-UE għar-riċerka u l-innovazzjoni minn isfel għal fuq iffukati fuq sfidi globali u kompetittività industrijali jista’ jkun mod tajjeb kif is-soċjetà timpenja ruħha aktar f’attivitajiet ta’ xjenza u innovazzjoni. Dan l-approċċ jista’ jkun metodu ta’ suċċess biex jiġu involuti s-soċjetà u ċ-ċittadini fil-missjonijiet li għandhom jiġu ddefiniti, u se joħloq sens ta’ komunità li jista’ jkun essenzjali biex jinkisbu riżultati u impatt sinifikanti. Ir-rwol tas-soċjetà ċivili organizzata f’dan il-proċess, għal darb’oħra, jista’ jkun kruċjali.

2.7.

Il-KESE japprezza wkoll il-fatt li l-Orizzont Ewropa se jappoġġja “sħubijiet pubbliċi-privati” bħala strument effiċjenti biex tingħata spinta lir-riċerka kollaborattiva ffukata fuq ir-riċerka u l-innovazzjoni xprunata mill-industrija, b’enfasi fuq inqas sħubijiet b’impatt ogħla. L-Ewropa għandha taċċetta l-fatt li għad hemm triq twila ħafna biex jinkiseb proċess sempliċi f’termini ta’ kollaborazzjoni effiċjenti bejn id-dinja akkademika u l-industrija. Naturalment, hemm ħafna eżempji tajbin u l-aħjar prattiki, iżda hemm ukoll lok għal titjib. Is-sħubijiet pubbliċi-privat huma waħda mill-għodod biex titnaqqas id-differenza eżistenti bejn dawn iż-żewġ dinjiet differenti iżda komplementari: id-dinja akkademika u dik tal-industrija/tas-suq.

2.8.

Il-KESE għal darb’oħra (3) jħeġġeġ lill-Kummissjoni biex tagħmel sforzi kontinwi biex tnaqqas il-livell ta’ burokrazija fi ħdan il-programm Orizzont. Għalhekk, il-KESE jilqa’ bi pjaċir il-proposta tal-Kummissjoni li jkun hemm tnaqqis fil-burokrazija u titjib “fiż-żmien għat-tqegħid fis-suq”/livell ta’ reazzjoni għall-proposti, hekk kif jidher, pereżempju, f’Orizzont 2020, b’relazzjoni mal-“Istrument tal-SMEs” speċifiku. Is-semplifikazzjoni għandha tkun għan ewlieni fi ħdan Orizzont Ewropa, jiġifieri dwar il-perjodu għall-għotja u sussegwentement id-dħul fis-suq, rati kostanti ta’ finanzjament, numru mnaqqas ta’ strumenti, użu limitat ta’ reġistri tal-ħinijiet, użu mifrux ta’ somom f’daqqa, eċċ.

2.9.

Il-KESE jemmen li, flimkien mat-tnaqqis tal-burokrazija, it-titjib fis-semplifikazzjoni u kampanja aktar viżibbli biex l-SMEs jiġu attirati lejn l-innovazzjoni u lejn attivitajiet ta’ riċerka u innovazzjoni, il-kunċett li fuqu huwa bbażat il-Kunsill Ewropew tal-Innovazzjoni huwa milqugħ tajjeb ħafna, speċjalment fir-rigward tal-ixprunar tal-kummerċjalizzazzjoni, l-espansjoni tal-innovazzjonijiet, u l-intraprendituri. Fil-fatt, il-KESE jemmen li, skont din l-istrateġija, il-livell ta’ suċċess jista’ jiżdied jekk wieħed iżomm f’moħħu li xi wħud min-negozji l-ġodda u l-ideat ma rnexxewx fil-passat, għal diversi raġunijiet li l-Kunsill Ewropew tal-Innovazzjoni jixtieq jindirizza. M’għandniex ninsew il-ħtieġa li nagħmlu l-kultura Ewropea inqas avversa għar-riskju u, f’dan il-kuntest, l-Kunsill Ewropew tal-Innovazzjoni se jikkontribwixxi għal dan l-isforz u għandu jikkunsidra azzjonijiet ta’ riskju għoli fir-riċerka u l-innovazzjoni fl-għanijiet ġenerali u l-kriterji ta’ evalwazzjoni tiegħu.

2.10.

Il-KESE jappoġġja l-idea li jkun hemm aktar SMEs u negozji ġodda involuti fil-programm iżda għandu xi dubji dwar il-proposta ta’ espansjoni. Minkejja l-isforzi preċedenti matul il-programmi ta’ qafas, l-SMEs għandhom ikunu aktar involuti f’attivitajiet ibbażati fuq l-innovazzjoni u r-riċerka u l-Orizzont Ewropa se jkun l-aħjar ċans li jinvolvihom. L-idea ta’ involviment akbar permezz tal-kapital tista’ tkun waħda tajba, iżda l-messaġġ irid ikun ċar għall-kumpaniji kollha. Il-fatt li l-SMEs għad għandhom perspettiva differenti fejn tidħol “sjieda ta’ kapital” jirrikjedi spjegazzjoni sħiħa mill-programm sabiex tingħata spinta lill-parteċipazzjoni tal-komunità u jiġu evitati interpretazzjonijiet ħżiena. L-SMEs għandhom tradizzjoni twila ta’ kapital ibbażata fuq intraprendituri tal-familja, u proposti sabiex il-kapital tagħhom jinfetaħ għas-suq, iffinanzjati minn dan il-programm, jistgħu jqajmu mistoqsijiet speċifiċi. Għalhekk, il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni biex tkun ċara ħafna dwar din il-proposta interessanti.

2.11.

Il-KESE jaqbel ukoll mal-prinċipju li ma jkunx hemm aktar investiment finanzjarju tal-UE għall-intraprendituri mingħajr djalogu mal-UE. Dan il-“motto”, imħabbar reċentement mill-Kummissarju Moedas f’sessjoni pubblika, juri idea ambizzjuża ta’ interazzjoni aktar diretta ma’ intraprendituri u kandidati, iżda huwa wkoll attitudni riskjuża ħafna: għadu mhux ċar x’tip ta’ riżorsi se jkunu allokati għall-intervisti mal-kandidati, u l-proċess kollu xorta waħda jrid ikun effiċjenti. Iżda l-KESE huwa mħejji bis-sħiħ biex jappoġġja dan l-approċċ il-ġdid kif ukoll joffri l-għajnuna tiegħu biex jikkollabora fil-proċess permezz tal-kompetenza tal-membri tiegħu u l-appoġġ tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili li jappoġġjaw il-membri tagħhom.

2.12.

Fl-aħħar nett, il-KESE jilqa’ wkoll bi pjaċir l-isforzi li jidher li qed isiru biex tissaħħaħ is-sinerġija tal-fondi bejn il-programmi. Is-sinerġiji tal-fondi jista’ jkollhom rwol importanti x’jaqdu fil-valorizzazzjoni u t-tisħiħ tal-kapaċitajiet tar-riċerka u l-innovazzjoni f’reġjuni differenti tal-Ewropa. Żieda fis-sinerġiji ma’ programmi oħra ta’ finanzjament tal-Unjoni u politiki tal-Unjoni, jiġifieri b’fondi strutturali permezz ta’ regolamenti kompatibbli, għandha tkun punt kruċjali. Fil-fatt, skont ir-regolamenti tal-QFP fir-rigward tal-fondi ta’ koeżjoni, l-Istati Membri jistgħu jittrasferixxu sa 5 % tal-allokazzjonijiet tagħhom minn fond għall-ieħor, li jippermettilhom li jittrasferixxu flus għall-investiment għal oqsma ewlenin oħra li ġew identifikati. Dan jista’ jkun pass importanti ieħor lejn l-involviment aħjar tal-Istati Membri fil-kisba tal-għan tal-programm tal-innovazzjoni u biex tingħata aktar prijorità lill-aġenda xjentifika. Il-KESE jemmen li huwa biss bl-involviment tas-setturi pubbliċi u privati li l-programm jista’ jiġi kkunsidrat bħala storja ta’ suċċess, b’impatt fuq il-ħajja ta’ kuljum taċ-ċittadini. Aspett importanti ieħor ikun l-armonizzazzjoni tar-regoli u r-regolamenti tal-fondi differenti, mill-inqas għall-istess tipi ta’ attività, u b’mod partikolari għar-riċerka u l-innovazzjoni.

3.   Il-proposta Orizzont Ewropa (2021-2027)

3.1.

Il-proposta tal-Kummissjoni għal Orizzont Ewropa hija bbażata fuq it-tħabbira ta’ kisba ewlenija: programm ta’ EUR 100 biljun għar-riċerka u l-innovazzjoni li diġà huwa pass kbir ’il quddiem għal soċjetà ta’ għarfien Ewropea bbażata fuq ix-xjenza u l-innovazzjoni. F’dan ir-rigward, il-fatt li l-Istati Membri qablu ma’ din iż-żieda fil-baġit turi mhux biss impenn politiku imma wkoll messaġġ ċar lid-dinja: l-Ewropa trid tkun minn ta’ quddiem fil-qasam tal-innovazzjoni, u għaldaqstant inħolqu l-kundizzjonijiet ta’ finanzjament biex dan jitwettaq.

3.2.

Minbarra ż-żieda finanzjarja, hemm ftit ideat ġodda u innovattivi li l-KESE jixtieq jenfasizza bħala punti meħuda direttament mill-proposta li huma importanti għal din l-Opinjoni. Għaldaqstant nixtiequ nelenkaw il-punti li ġejjin: (a) L-istruttura ta’ tliet pilastri ta’ Orizzont Ewropa: kif iddikjarata mill-KE, Orizzont Ewropa mhux rivoluzzjoni imma evoluzzjoni. Għalhekk hija bbażata fuq tliet pilastri ewlenin: Xjenza Miftuħa, li tinkludi l-Kunsill Ewropew tar-Riċerka, l-Azzjonijiet Marie Skłodowska-Curie u l-infrastruttura tar-riċerka; l-Isfidi Globali u l-Kompetittività Industrijali, li jinkludu ħames raggruppamenti: saħħa; soċjetà inklużiva u sigura; diġitali u industrija; il-klima, l-enerġija u l-mobilità; u r-riżorsi tal-ikel u naturali; u l-Pilastru Innovazzjoni Miftuħa, mal-Kunsill Ewropew tal-Innovazzjoni, l-ekosistemi Ewropej tal-innovazzjoni u l-Istitut Ewropew tal-Innovazzjoni u t-Teknoloġija. It-tliet pilastri se jkunu msaħħa b’attivitajiet li jsaħħu ż-Żona ta’ Riċerka Ewropea. (b) Il-ħolqien tal-Kunsill Ewropew tal-Innovazzjoni biex jgħin lill-UE tkun minn ta’ quddiem nett fl-innovazzjoni li toħloq l-iswieq; l-Ewropa ilha ssegwi dan l-objettiv għal ħafna snin, iżda minkejja dawn l-isforzi, minkejja ideat eċċellenti, u minkejja komunità innovattiva u xjentifika b’saħħitha ħafna, il-livell ta’ tkabbir u l-ħolqien ta’ impjiegi ma jirriflettix il-livell ta’ impenn. Għalhekk il-proposta tal-Kummissjoni se tistabbilixxi punt uniku ta’ kuntatt biex twassal l-aktar teknoloġiji promettenti b’potenzjal għoli u dawk rivoluzzjonarji mil-laboratorju għall-użu fis-suq, u se tgħin biex in-negozji l-ġodda l-aktar innovattivi u l-kumpaniji jespandu l-ideat tagħhom. Il-Kunsill Ewropew tal-Innovazzjoni l-ġdid se jgħin biex jiġu identifikati u ffinanzjati innovazzjonijiet b’pass mgħaġġel u b’riskju għoli li għandhom potenzjal qawwi biex joħolqu swieq kompletament ġodda. Huwa se jipprovdi appoġġ dirett lill-innovaturi permezz ta’ żewġ strumenti ewlenin ta’ finanzjament, wieħed għall-istadji bikrija u l-ieħor għall-iżvilupp u l-użu fis-suq. Huwa se jikkomplementa l-Istitut Ewropew tal-Innovazzjoni u t-Teknoloġija. Il-KESE jemmen li l-Kunsill Ewropew tal-Innovazzjoni għandu jiffoka fuq SMEs u negozji ġodda innovattivi u rivoluzzjonarji. (c) Fi ħdan l-Istitut Ewropew tal-Innovazzjoni u t-Teknoloġija, il-proposti għal Komunitajiet futuri ta’ Konoxxenza u Innovazzjoni tal-Istitut Ewropew tal-Innovazzjoni u t-Teknoloġija se jiġu indikati fl-Aġenda Strateġika ta’ Innovazzjoni tal-Istitut Ewropew tal-Innovazzjoni u t-Teknoloġija. Il-KESE jemmen li dawn m’għandhomx jiżdiedu b’mod sinifikanti u għandhom jinżammu f’numru limitat f’konformità mal-prinċipju tas-semplifikazzjoni tax-xenarju tar-riċerka u l-innovazzjoni. Barra minn hekk, il-Komunitajiet futuri ta’ Konoxxenza u Innovazzjoni għandhom jiggarantixxu r-rappreżentazzjoni ta’ pajjiżi Ewropej differenti, partikolarment fir-rigward tal-lok taċ-ċentri ta’ innovazzjoni. L-intraprenditorija mrawma mill-pilastru akkademiku (pereżempju edukazzjoni intraprenditorjali; trawwim ta’ kollaborazzjoni qawwija mhux akkademika bejn l-industrija u d-dinja akkademika u l-identifikazzjoni ta’ ħiliet prospettivi għall-innovaturi futuri) għandha tissaħħaħ. (d) It-twaqqif ta’ missjonijiet tar-riċerka u l-innovazzjoni tal-UE ffukati fuq sfidi globali u kompetittività industrijali. Dan l-approċċ jista’ jkun metodu li b’suċċess jinvolvi lis-soċjetà u liċ-ċittadini fil-missjonijiet li għandhom jiġu identifikati u se joħloq sens ta’ komunità li jista’ jkun essenzjali biex jinkisbu riżultati u impatt sinifikanti. L-eżempji jistgħu jvarjaw mill-ġlieda kontra l-kanċer għal trasport nadif, oċeani ħielsa mill-plastik, jew ilma sigur u nadif għal kulħadd. Dawn il-missjonijiet se jiġu ddisinjati b’mod konġunt maċ-ċittadini, il-partijiet ikkonċernati, il-Parlament Ewropew u l-Istati Membri. Il-KESE, bħala r-rappreżentant tas-soċjetà ċivili organizzata, huwa miftuħ biex jagħti kontribut attiv għall-proċess ta’ kodisinn. (e) Il-massimizzazzjoni tal-potenzjal tal-innovazzjoni madwar l-UE u t-tisħiħ taż-Żona Ewropea tar-Riċerka: l-appoġġ se jiġi rduppjat għall-Istati Membri li juru potenzjal ta’ rendiment fir-R&I baxx. Barra minn hekk, sinerġiji mal-Fondi Strutturali u ta’ Investiment Ewropej (pereżempju l-Fondi Strutturali u ta’ Koeżjoni) jagħmluha faċli biex ikun hemm koordinazzjoni u biex il-fondi jiġu kkombinati flimkien u jgħinu lir-reġjuni jħaddnu l-innovazzjoni u jiksbu valorizzazzjoni fil-livell tal-UE. (f) Aktar trasparenza: il-prinċipju ta’ “xjenza miftuħa/innovazzjoni miftuħa” se jsir il-modus operandi ta’ Orizzont Ewropa, li jirrikjedi aċċess liberu għal pubblikazzjonijiet u data. Dan se jippromovi t-tixrid u l-isfruttament, jgħin fl-adozzjoni tas-suq u jżid il-potenzjal ta’ innovazzjoni tar-riżultati ġġenerati mill-fondi tal-UE. (g) Ġenerazzjoni ġdida ta’ sħubijiet Ewropej u aktar kollaborazzjoni ma’ programmi oħra tal-UE: l-aspettattiva hija li Orizzont Ewropa se jissemplifika n-numru ta’ sħubijiet li l-UE tipprogramma f’kooperazzjoni jew li tikkofinanzja ma’ msieħba bħall-industrija, is-soċjetà ċivili u aġenziji ta’ finanzjament, sabiex tiżdied l-effettività u l-impatt tagħhom fil-ksib tal-prijoritajiet ta’ politika tal-Ewropa. Orizzont Ewropa se jippromovi rabtiet effettivi u operazzjonali ma’ programmi futuri oħra tal-UE, bħall-politika ta’ koeżjoni, il-Fond Ewropew għad-Difiża, il-Programm Ewropa Diġitali u l-Faċilità Nikkollegaw l-Ewropa, kif ukoll il-proġett internazzjonali għall-enerġija mill-fużjoni ITER. (h) Iċ-Ċentru Konġunt tar-Riċerka, is-servizz tal-Kummissjoni dwar ix-xjenza u l-għarfien, se jkompli jikkontribwixxi permezz ta’ pariri xjentifiċi, appoġġ tekniku u riċerka ddedikata.

4.   Ix-xjenza u l-innovazzjoni għall-Ewropej kollha

4.1.

Iċ-ċittadini għandhom ikunu konxji dwar il-potenzjal u l-kisbiet Ewropej fir-rigward tal-attivitajiet tax-xjenza u l-innovazzjoni. Dawn l-attivitajiet huma tassew parti mill-ħajjiet ta’ kulħadd u huma opportunità reali biex is-soċjetà tkun involuta fil-proġett Ewropew. Il-kunċett u l-miżuri proposti mill-Kummissjoni huma ambizzjużi, u huma “proċess li ma jintemm qatt”, iżda dan huwa wkoll l-“aħħar ċans” biex iċ-ċittadini jkunu impenjati b’valuri Ewropej marbuta mal-innovazzjoni u x-xjenza għal kulħadd.

4.2.

L-edukazzjoni tax-xjenza u l-komunikazzjoni tax-xjenza għandhom jiġu kkunsidrati bħala approċċ fundamentali sabiex jiġi involut kulħadd fil-proġett Ewropew. L-istabbiliment tal-involviment pubbliku bħala prijorità fi ħdan l-Orizzont Ewropa se jirrappreżenta pass ċar ’il quddiem biex jitwassal dak li jitwettaq fir-riċerka u l-innovazzjoni għas-suq u għal ħajjitna ta’ kuljum. Il-proċess ta’ ħolqien konġunt, ibbażat fuq approċċ ta’ diversi partijiet ikkonċernati se jikkostitwixxi messaġġ ċar għall-involviment pubbliku fix-xenarju tar-riċerka u l-innovazzjoni. L-innovazzjoni soċjali bl-involviment tal-pubbliku u l-fiduċja fl-innovazzjoni se jkunu kruċjali sabiex jitħeġġu tendenzi ġodda ta’ governanza, produzzjoni u konsum.

4.3.

It-tixrid, il-komunikazzjoni u l-isfruttament tas-suċċess tax-xjenza u l-innovazzjoni Ewropea jidhru pjuttost ineffettivi. Iċ-ċittadini jagħtu valur lill-innovazzjonijiet tar-reġjuni l-oħra u jonqsu milli jirrikonoxxu “il-kisbiet Ewropej” anke meta dawn ikunu evidenti. Dan għandu jinbidel, għal diversi raġunijiet: minbarra l-idea li jkollna “valur Ewropew” mill-investimenti li jsiru mill-Ewropa, huwa importanti wkoll li nkunu kburin bil-kisbiet u l-għanijiet tal-UE b’rabta mal-proġett Ewropew għal kulħadd.

4.4.

L-Ewropa sikwit hija kkritikata minħabba n-“nuqqas ta’ investiment” tagħha u n-“nuqqas ta’ kultura ta’ riskju u intraprenditorija”. L-idea ġenerali tal-proposta tal-KE hija li tindirizza dawn l-isfidi u li toħloq narrattiva ġdida dwar dawn l-ideat. Il-kontribut tal-attivitajiet tax-xjenza u l-innovazzjoni biex tinbena Ewropa aħjar u aktar inklużiva huwa parti mill-bidla meħtieġa biex jiġu evitati nuqqasijiet ta’ ftehim rigward il-proġett Ewropew, u ċertament jirrappreżenta kontribut tajjeb biex iċ-ċittadini jkunu aktar involuti u jħossuhom kburin li huma parti mis-soluzzjoni. Huwa importanti wkoll li jiġu miġġielda ideat mhux preċiżi dwar l-użu ta’ fondi Ewropej fil-komunitajiet lokali: jekk iċ-ċittadini jkollhom jirrikonoxxu li flus il-kontribwenti qed jintużaw sew, dan ikun pass tajjeb lejn il-ġlieda kontra narrativi populisti estremi li għandhom jiġu kkontestati.

4.5.

Il-programm għandu, b’mod partikolari, jikkontribwixxi għat-tisħiħ taż-Żona Ewropea tar-Riċerka billi jiżgura li l-parti l-kbira tal-fondi tiegħu jintużaw għal riċerka kollaborattiva li tinvolvi parteċipanti minn Stati Membri u/jew Pajjiżi Assoċjati, biex joffri valur miżjud sinifikanti għall-UE. Il-kollaborazzjoni fost ir-riċerkaturi Ewropej, l-industriji (inklużi l-SMEs), u istituzzjonijiet pubbliċi u privati oħra kienet strumentali fil-ħolqien taż-Żona Ewropea tar-Riċerka u hija marka tal-Programmi Qafas Ewropej tar-riċerka u l-innovazzjoni, li huma apprezzati ħafna mill-partijiet ikkonċernati u għandhom jiġu ppreservati f’Orizzont Ewropa.

4.6.

L-attivitajiet tal-Orizzont Ewropa għandhom jitwettqu prinċipalment permezz ta’ sejħiet għall-proposti. Għandu jiġi żgurat li l-biċċa l-kbira tal-baġit tal-Orizzont Ewropa jintefaq permezz ta’ “sejħiet kompetittivi” li huma amministrati direttament mill-Kummissjoni Ewropea jew l-aġenziji eżekuttivi tagħha b’mod trasparenti u effiċjenti, u li n-numru u l-baġit tal-missjonijiet u s-sħubijiet għandhom ikunu limitati f’livelli raġonevoli sabiex ikun razzjonalizzat ix-xenarju tar-riċerka u l-innovazzjoni, f’konformità mal-għan ewlieni tas-simplifikazzjoni.

4.7.

L-Orizzont Ewropa għandu jirrazzjonalizza l-ħtiġijiet u l-prijoritajiet urġenti msemmija fil-konsultazzjoni mal-partijiet ikkonċernati mnedija fil-bidu tal-2018 bħala parti mill-eżerċizzju ta’ valutazzjoni tal-impatt (4). L-għan tal-konsultazzjoni mal-partijiet ikkonċernati kien li jinġabru l-fehmiet taċ-ċittadini u l-partijiet ikkonċernati dwar it-tfassil tal-Orizzont Ewropa, b’mod partikolari fir-rigward tat-trawwim tar-riċerka u l-innovazzjoni fl-UE kollha; appoġġ għall-edukazzjoni, il-ħiliet u t-taħriġ; u assigurazzjoni ta’ ambjent nadif u tajjeb għas-saħħa u l-protezzjoni tar-riżorsi naturali.

4.8.

Sabiex jikkontribwixxi b’mod attiv għall-koeżjoni tar-reġjuni differenti fl-Ewropa, iż-żieda fil-finanzjament għall-Kunsill Ewropew tar-Riċerka qed tintlaqa’ b’mod pożittiv, b’mod partikolari jekk ikun assenjat l-ewwel u qabel kollox lil riċerkaturi fil-bidu tal-kariera tagħhom, bħala l-grupp li joffri l-ikbar potenzjal possibbli għall-futur tal-Ewropa. L-eżodu ta’ mħuħ minn reġjuni periferiċi lejn oqsma oħra jeħtieġ jitrażżan u l-awtonomizzazzjoni tar-riċerkaturi fil-bidu tal-karriera tagħhom għandha ssir realtà.

4.9.

Sabiex tittejjeb l-approprjazzjoni tal-eżiti tar-riċerka mis-soċjetà ċivili, huwa importanti li jiġi enfasizzat ir-rwol fundamentali tal-innovazzjoni soċjali. Huwa importanti wkoll li tiġi enfasizzata l-importanza ta’ Intrapriżi tal-Ekonomija Soċjali u l-partijiet interessati globali, li flimkien mal-industrija u l-SMEs, attwalment jikkostitwixxu parti importanti mis-sistema ekonomika Ewropea.

5.   Ir-rwol tal-intrapriżi

5.1.

Il-KESE qed jerġa’ jtenni l-fatt li l-SMEs jirrappreżentaw il-komunità tan-negozju l-aktar sinifikanti fl-Ewropa. L-SMEs huma responsabbli għat-tkabbir u l-ħolqien tal-impjiegi u għalhekk għandhom ikunu fil-qalba tal-proċess tat-tfassil tal-politika. Din il-proposta tidher li tirrifletti din l-idea, iżda fl-istess ħin il-KESE jiġbed l-attenzjoni tal-Kummissjoni għall-fatt li m’hemmx soluzzjoni waħda tajba għal kulħadd għall-Istati Membri kollha dwar kif tista’ tingħata spinta lill-parteċipazzjoni tal-SMEs fl-Orizzont Ewropa. L-Istati Membri għandhom livelli differenti ta’ tkabbir u ekosistemi ta’ innovazzjoni strutturali, u dan għandu b’xi mod jiġi rifless fil-miżuri speċifiċi proposti.

5.2.

Il-KESE jirrikonoxxi r-rwol tan-negozji l-ġodda fl-ekosistemi ta’ innovazzjoni u xjentifiċi, iżda jiġbed l-attenzjoni tal-Kummissjoni għall-fatt li l-intraprendituri għandu jkollhom approċċ orjentat lejn in-negozju jekk iridu jirnexxu. Huwa għalhekk mixtieq li l-intraprendituri jingħataw xi pariri dwar il-potenzjal u l-ħtiġijiet tas-suq. Il-kumpaniji l-kbar għandhom ukoll ikunu parti mill-proċess. Il-kumpaniji l-kbar jipprovdu aktar opportunitajiet għan-negozji l-ġodda u l-SMEs, mhux biss minħabba l-isfidi li joħolqu iżda wkoll minħabba l-opportunitajiet ta’ negozju li normalment jiġu mal-attivitajiet tagħhom. Għalhekk tkun idea tajba ħafna li tinħoloq ekosistema ta’ innovazzjoni aktar effiċjenti li tiġbor flimkien ir-realtajiet kollha tagħhom.

5.3.

Il-KESE jiġbed l-attenzjoni tal-komunità tal-intraprendituri, u tal-Kummissjoni, għall-ħtieġa li tkun żviluppata narrattiva ġdida dwar attivitajiet industrijali. Is-setturi industrijali tradizzjonali jistgħu verament jibbenefikaw mill-attivitajiet tan-negozji l-ġodda meta dawn ikunu mmirati lejn l-isfidi li jirriżultaw mid-diġitalizzazzjoni u r-robotizzazzjoni tal-attivitajiet industrijali – lejn, pereżempju, l-ekonomija ċirkolari, jew billi tingħata spinta lill-introduzzjoni ta’ teknoloġiji tal-manifattura ġodda u avvanzati ħafna permezz tal-parteċipazzjoni tal-SMEs u tan-negozji l-ġodda u billi tiġi promossa l-kooperazzjoni tagħhom ma’ industriji kbar. Il-livell ta’ suċċess jista’ jiżdied jekk il-komunità tan-negozji l-ġodda tkun b’xi mod infurmata bl-isfidi industrijali li ġejjin.

6.   Kwistjonijiet finanzjarji

6.1.

L-allokazzjoni baġitarja proposta ta’ EUR 100 biljun għall-2021-2027 tinkludi EUR 94,1 biljun taħt Orizzont Ewropa, EUR 3,5 biljun taħt il-Fond InvestEU, u EUR 2,4 biljun għall-Programm ta’ Riċerka u Taħriġ tal-Euratom. Il-programm Euratom, li jiffinanzja r-riċerka u t-taħriġ dwar is-sigurtà nukleari, is-sigurtà u l-protezzjoni mir-radjazzjoni, se jkollu enfasi ikbar fuq applikazzjonijiet mhux relatati mal-enerġija bħall-kura tas-saħħa u t-tagħmir mediku, u se jappoġġja wkoll il-mobilità tar-riċerkaturi nukleari permezz ta’ Azzjonijiet Marie Skłodowska-Curie.

6.2.

Id-distribuzzjoni indikattiva tal-baġit tal-Orizzont Ewropa tenfasizza żieda sinifikanti (madwar 20 %) għall-baġit tal-Kunsill Ewropew tar-Riċerka u għall-Azzjonijiet Marie Skłodowska-Curie (madwar 10 %) meta mqabbla mal-Programm Qafas Orizzont 2020 għall-perjodu 2014-2020. Il-KESE jappoġġja bis-sħiħ din iż-żieda u li l-Kunsill Ewropew tar-Riċerka għandu jiddedika l-biċċa l-kbira tal-baġit tiegħu għal riċerkaturi fil-bidu tal-karriera tagħhom fil-fażi l-aktar produttiva u kreattiva tagħhom (Għotja għar-Riċerkaturi Debuttanti (5) u Għotja ta’ Konsolidazzjoni (6)).

6.3.

Il-baġit tal- Kunsill Ewropew tal-Innovazzjoni jirrappreżenta l-akbar żieda fl-Orizzont Ewropa b’ammont totali ta’ EUR 13,5-il biljun. Fi ħdan il-pilastru tal-Isfidi Globali u l-Kompetittività Industrijali, ir-raggruppament “Ikel u Riżorsi u Naturali” juri l-akbar żieda, għal total ta’ EUR 10 biljun. Il-pilastru trasversali ddedikat għat-“Tisħiħ taż-Żona Ewropea tar-Riċerka” juri wkoll żieda sostanzjali fil-baġit tiegħu għal total ta’ EUR 2,1 biljun. Il-KESE jemmen li dawn ix-xejriet baġitarji qed jiġu milqugħa b’mod pożittiv u se jsaħħu ż-Żona Ewropea tar-Riċerka u jibnu ekosistema aktar b’saħħitha tar-riċerka u l-innovazzjoni magħmula minn diversi atturi madwar ir-reġjuni Ewropej kollha.

---

(1)  ĠU C 34, 2.2.2017, p. 66 u Rapport ta’ informazzjoni dwar Orizzont 2020 (evalwazzjoni).

(2)  ĠU L 197, 8.6.2018, p. 10.

(3)  ĠU C 34, 2.2.2017, p. 66.

(4)  https://ec.europa.eu/info/publications/horizon-europe-impact-assessment-swd-2018-307_mt

(5)  Għal riċerkaturi ta’ kwalunkwe nazzjonalità b’sentejn sa seba’ snin esperjenza mit-tlestija ta’ PhD, rekord ta’ karriera xjentifika li tipprometti u proposta ta’ riċerka eċċellenti (https://erc.europa.eu/funding/starting-grants).

(6)  Għal riċerkaturi ta’ kwalunkwe nazzjonalità b’seba’ snin sa 12-il sena esperjenza mit-tlestija ta’ PhD, rekord ta’ karriera xjentifika li tipprometti ħafna u proposta ta’ riċerka eċċellenti. (https://erc.europa.eu/funding/consolidator-grants).

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-“Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistabbilixxi l-Programm għas-suq uniku, il-kompetittività tal-intrapriżi, inkluż l-intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju, u għall-istatistika Ewropea u li jħassar ir-Regolamenti (UE) Nru 99/2013, (UE) Nru 1287/2013, (UE) Nru 254/2014, (UE) Nru 258/2014, (UE) Nru 652/2014 u (UE) 2017/826”

(COM(2018) 441 final – 2018/0231 (COD))

(2019/C 62/06)

Relatur:	Oliver RÖPKE
Korelatur:	Violeta JELIĆ

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 14.6.2018 Kunsill, 26.6.2018
Bażi legali	Artikoli 114(1), 169(3) 43(2) u 173(3) tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea.
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	02.10.2018
Adottata fil-plenarja	17.10.2018
Sessjoni plenarja Nru	538
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	187/4/2

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Is-suq uniku jipprovdi bażi essenzjali għall-ħolqien tat-tkabbir ekonomiku u l-kompetittività. Dan jagħti kontribut sinifikanti lill-ħolqien ta’ impjiegi u jiggarantixxi lill-konsumaturi għażla wiesgħa ta’ prodotti u servizzi. Barra minn hekk, dan jista’ jservi bħala l-bażi għall-ħolqien ta’ ġid fl-Unjoni Ewropea.

1.2.

Il-KESE jilqa’ fil-prinċipju l-integrazzjoni ta’ ħames programmi predeċessuri (bħall-Programm Ewropew tal-Istatistika, li madankollu jmur lil hinn mis-suq intern) u numru ta’ intestaturi tal-baġit fi programm tas-suq uniku, peress li huwa mistenni li jipproduċi sinerġiji u jtejjeb il-kosteffiċjenza.

1.3.

Il-KESE jaqbel mal-Kummissjoni li jiġu eliminati l-ostakoli eżistenti u jiġu avvanzati l-iżvilupp, l-implimentazzjoni u l-infurzar tal-applikazzjoni xierqa tal-leġislazzjoni tas-suq intern tal-Unjoni. Dan huwa partikolarment il-każ fil-qasam tal-prodotti u s-servizzi, l-akkwist pubbliku, is-sorveljanza tas-suq, il-liġi tal-kumpaniji, il-liġi kuntrattwali u mhux kuntrattwali, il-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus, il-moviment liberu tal-kapital, is-servizzi finanzjarji u l-kompetizzjoni kif ukoll l-iżvilupp ta’ għodod ta’ governanza. Il-KESE jappella għall-ħolqien ta’ suq intern ġust u sħiħ li għandu jqis ukoll il-konformità ma’ standards tax-xogħol, tal-konsumatur u dawk ambjentali.

1.4.

Madankollu, fir-rigward tal-katina alimentari, il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex tiżgura finanzjament taħt kategorija 3 – “riżorsi naturali u ambjent” – minħabba r-relazzjoni mill-qrib tal-programm mal-politika agrikola.

1.5.

Il-KESE jilqa’ l-proposta tal-Kummissjoni li jiddedika 25 % tal-finanzjament disponibbli sabiex jilħaq l-objettivi tat-tibdil fil-klima tal-Ftehim ta’ Pariġi, iżda jixtieq aktar informazzjoni dwar liema nefqa hija meqjusa relatata mal-klima.

1.6.

Il-KESE jinnota li l-volum ta’ xogħol fil-politika dwar il-protezzjoni tal-konsumatur qiegħed jiżdied b’mod kostanti, mhux l-anqas minħabba t-trasformazzjoni diġitali. Għalhekk, il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni biex tiżviluppa aktar il-kooperazzjoni man-netwerks u mal-organizzazzjonijiet tal-konsumatur u biex iżżid il-finanzjament għall-protezzjoni tal-konsumatur kif xieraq.

1.7.

Il-KESE jinnota li, skont il-Kummissjoni, il-finanzjament għall-prijoritajiet fil-Programm tas-Suq Uniku l-ġdid huwa stabbilit għal madwar EUR 3,9 biljun, jiġifieri, madwar l-istess livell fil-perjodu ta’ finanzjament attwali 2014-2020, iżda huwa mħasseb li n-negozjati dwar il-qafas finanzjarju tal-UE jistgħu jirriżultaw fi tnaqqis u għalhekk f’baġit aktar baxx mill-passat. Madankollu, il-KESE jilqa’ l-fatt li, fil-kuntest tal-COSME, hemm disponibbli EUR 2 biljun addizzjonali taħt il-programm InvestEU u li huwa possibbli li jiġi kkombinat finanzjament minn programmi oħra.

1.8.

L-istatistika li jipproduċi l-Programm Ewropew tal-Istatistika għandha valur miżjud Ewropew għoli u tikkostitwixxi waħda mill-bażijiet għall-politiki tal-Unjoni Ewropea, inkluż, b’mod partikolari, dwar is-suq uniku. Għalhekk, il-KESE jaqbel mal-Kummissjoni li huwa meħtieġ ukoll, taħt il-Programm tas-Suq Uniku l-ġdid, li jitkompla l-provvediment tar-riżorsi meħtieġa għall-Programm Ewropew tal-Istatistika eżistenti.

1.9.

Il-KESE jitlob li s-sħab soċjali Ewropej jiġu involuti kif xieraq fil-fażijiet kollha tal-Programm tas-Suq Uniku l-ġdid.

2.   Kummenti ġenerali dwar il-Programm tas-Suq Uniku l-ġdid

2.1.

Il-KESE diġà saħaq ripetutament li s-suq uniku huwa pedament tal-proċess ta’ integrazzjoni Ewropea u jikkontribwixxi b’mod konsiderevoli għat-tkabbir ekonomiku u għall-ħolqien tax-xogħol. Barra minn hekk, is-suq uniku jista’ wkoll jikkontribwixxi għall-prosperità (1)

2.2.

Il-KESE, fl-Opinjoni tiegħu dwar il-qafas finanzjarju pluriennali wara l-2020 (2), jinnota, b’mod kritiku, li għall-perjodu ta’ finanzjament li jmiss se jkunu disponibbli saħansitra inqas mezzi sabiex jintlaħqu l-għanijiet tal-Unjoni milli hemm fil-perjodu attwali.

2.3.

Taħt il-Qafas Finanzjarju Pluriennali tal-UE, il-Kumitat jipproponi li jiġi kkonsolidat numru ta’ programmi u intestaturi tal-baġit relatati mal-kompetittività tal-intrapriżi (inklużi l-SMEs), il-protezzjoni tal-konsumatur, il-konsumaturi u l-utenti aħħarin fis-servizzi finanzjarji, it-tfassil ta’ politika fis-servizzi finanzjarji, il-katina alimentari, u l-iżvilupp, il-produzzjoni u t-tixrid ta’ statistika Ewropea. Il-KESE jilqa’ din il-proposta fil-prinċipju, għax din tista’ tikseb sinerġiji u titjib fl-effiċjenza fil-finanzjament tal-proġetti appoġġjati. Il-programm joffri wkoll qafas finanzjarju aktar flessibbli, li se jagħmilha aktar faċli għall-benefiċjarji biex jimplimentaw il-proġetti.

2.4.

Evalwazzjoni tal-programmi individwali li issa se tiġi inkorporata fil-Programm tas-Suq Uniku l-ġdid turi wkoll il-valur miżjud Ewropew għoli li jipprovdu dawn id-diversi inizjattivi.

2.5.

Għandu jiġi nnutat li għad hemm xkiel u ostakli għas-suq uniku. Għalhekk huwa importanti li jiġu segwiti l-iżviluppi f’dan il-qasam, li jinżamm kont tal-ostakoli li fadal u li jiġi stabbilit pjan direzzjonali għas-suq uniku sabiex jaħdem bla xkiel fl-interessi ta’ kulħadd. Il-KESE jaqbel mal-Kummissjoni li l-programm il-ġdid jista’ jgħin biex jittejjeb il-funzjonament tas-suq uniku permezz tat-tfassil, l-implimentazzjoni u l-infurzar tal-leġislazzjoni tal-UE. L-azzjoni tal-UE għandha twassal għal qafas regolatorju sempliċi, ċar, stabbli u li jista’ jiġi previst għan-negozji, il-ħaddiema u ċ-ċittadini. Il-KESE jappella għal ħolqien ta’ suq intern ġust u sħiħ li għandu jqis ukoll il-konformità ma’ standards tax-xogħol, tal-konsumatur u ambjentali.

2.6.

Il-KESE speċifikament jilqa’ l-għażla ta’ attivitajiet u proġetti ta’ finanzjament b’mod kumulattiv f’bosta programmi tal-UE, bħal InvestEU, Orizzont Ewropa u l-Fond Soċjali Ewropew. Din tista’ toħloq sinerġiji u tista’ wkoll tiffaċilita l-finanzjament ta’ proġetti.

2.7.

Il-KESE jiġbed l-attenzjoni wkoll lejn l-importanza partikolari ta’ aktar żvilupp tal-politika tat-taxxa tal-UE għall-promozzjoni ta’ suq uniku effiċjenti, kompetittiv u ġust (3).

3.   Objettivi tal-programm

3.1.

Intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju għandhom rwol ċentrali fl-ekonomija Ewropea. 99 % tan-negozji fl-UE huma SMEs, u żewġ terzi tal-impjegati jaħdmu f’waħda minnhom. Fil-fehma tal-KESE, għalhekk, huwa essenzjali li l-SMEs jiġu appoġġjati mill-Unjoni Ewropea fit-titjib tal-kompetittività tagħhom. Il-KESE jenfasizza l-importanza ta’ miżuri ta’ appoġġ għal servizzi professjonali u kummerċjali peress li dawn huma maħsubin biex jippromovu l-kompetittività tal-SMEs Ewropej. Dawn huma wkoll essenzjali għal ħafna setturi oħra u jaqdu rwol ċentrali għall-orjentazzjoni tal-ekonomija Ewropea.

3.2.

Il-KESE jixtieq jenfasizza l-esperjenza pożittiva tal-programm COSME, li kien ta’ benefiċċju kbir għall-SMEs bis-saħħa tal-appoġġ tiegħu orjentat lejn il-ħtiġijiet f’oqsma bħat-turiżmu, l-industrija tat-tessuti u setturi oħra, u għalhekk ta kontribut ewlieni lit-tkabbir ekonomiku u lill-ħolqien ta’ impjiegi ġodda. Għalhekk, l-appoġġ permezz ta’ COSME għandu jkompli u jiġi żviluppat iktar.

3.3.

Fi snin riċenti, l-SMEs iltqagħu ma’ diffikultajiet partikolari fl-aċċess għall-finanzjament. Nuqqas ta’ affidabbiltà kreditizja jagħmilha impossibbli għall-intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju biex jagħmlu investimenti xierqa f’oqsma li jħarsu ’l quddiem bħad-diġitalizzazzjoni, l-innovazzjoni u l-globalizzazzjoni. Dan għandu impatt negattiv fuq it-tkabbir ekonomiku u l-ħolqien tax-xogħol, u saħansitra jista’ jhedded is-sopravivenza tan-negozji. Għalhekk, il-KESE jilqa’ l-possibbiltà addizzjonali ta’ rifinanzjament permezz ta’ dejn u strumenti ta’ ekwità taħt il-Fond InvestEU ġdid.

3.4.

Barra minn hekk, jeħtieġ appoġġ fil-qasam tal-bini tal-kapaċità għall-imsieħba soċjali, l-amministrazzjoni pubblika u benefiċjarji oħra biex il-partijiet interessati jingħataw il-possibbiltà li jipparteċipaw fil-programmi tal-UE.

3.5.

L-appoġġ għall-intraprendituri żgħażagħ u għal prodotti u servizzi innovattivi se jkun wieħed mill-elementi ewlenin tal-Programm tas-Suq Uniku. Fil-fehma tal-KESE, l-użu ta’ inizjattivi tar-raggruppamenti biex jiġu appoġġjati mudelli kummerċjali ġodda, teknoloġiji avvanzati, soluzzjonijiet b’emissjonijiet baxxi ta’ karbonju u effiċjenti fir-riżorsi u oqsma oħra bħall-inizjattivi għal attivitajiet internazzjonali, li jinstab persunal u t-titjib tal-ħiliet huwa approċċ pożittiv; il-Kumitat jappoġġja l-ħidma tal-Pjattaforma ta’ Kollaborazzjoni ta’ Raggruppament Ewropea.

3.6.

F’bosta setturi ekonomiċi, l-użu ta’ soluzzjonijiet diġitali diġà jitqies bħala fatt. Is-suċċess kontinwu u l-kompetittività tal-SMEs jiddependu mhux l-anqas fuq l-investiment fl-infrastruttura diġitali xierqa f’waqtu. Għalhekk, il-KESE jappoġġja l-idea li l-SMEs jiġu appoġġjati meta jinvestu fi proġetti diġitali. Dawn il-proġetti għandhom jitfasslu sabiex ikunu ta’ benefiċċju kemm għas-settur tan-negozju kif ukoll għas-soċjetà ċivili kollha kemm hi.

3.7.

Il-KESE huwa favur li jitkompla l-appoġġ għall-portals diġitali L-Ewropa Tiegħek, SOLVIT u Pariri tal-Ewropa Tiegħek, għas-Sistema ta’ Informazzjoni tas-Suq Intern u għat-Tabella ta’ Valutazzjoni tas-Suq Uniku, u l-promozzjoni tal-ħolqien u l-espansjoni ta’ servizzi diġitali pubbliċi addizzjonali u kooperazzjoni mill-awtoritajiet fi ħdan u bejn l-Istati Membri fil-qasam diġitali, inkluż flimkien mal-programm Ewropa Diġitali.

3.8.

B’rabta ma’ dan, il-KESE jilqa’ l-approċċ progressiv tal-Kummissjoni li jiddedika 25 % tal-finanzjament disponibbli sabiex jilħaq l-objettivi tat-tibdil fil-klima tal-Ftehim ta’ Pariġi, iżda jixtieq aktar informazzjoni dwar liema nefqa hija meqjusa relatata mal-klima.

3.9.

L-għan tal-Programm tas-Suq Uniku huwa li jappoġġja l-interessi tal-konsumatur u li jiżgura livell għoli ta’ protezzjoni tal-konsumatur. Il-KESE jinnota li, inġenerali, l-isfidi tal-politika dwar il-protezzjoni tal-konsumatur qegħdin dejjem jiżdiedu, parzjalment minħabba l-kummerċ online fl-oġġetti u fis-servizzi u minħabba t-trasformazzjoni diġitali, u parzjalment minħabba miżuri ta’ deregolazzjoni mhux xierqa bħall-abolizzjoni ta’ miżuri legali ta’ assigurazzjoni tal-kwalità jew dispożizzjonijiet relatati mal-aċċess għall-professjonijiet. Għalhekk, il-programm il-ġdid għandu jiżgura li l-konsumaturi jingħataw l-informazzjoni u l-appoġġ xieraq fl-attivitajiet tal-konsumatur tagħhom. Jeħtieġ ukoll li jiġu żgurati appoġġ u informazzjoni adegwati għan-negozji dwar il-protezzjoni tal-konsumatur.

3.10.

Il-kriżi finanzjarja u ekonomika li bdiet fl-2008 uriet li huwa partikolarment essenzjali li l-konsumaturi jingħataw pariri u informazzjoni komprensiva dwar is-servizzi finanzjarji, inkluż pariri dwar id-dejn. Barra minn hekk, is-soċjetà ċivili jeħtieġ li tkun involuta aktar bis-sħiħ fit-tfassil ta’ politika f’dan il-qasam, b’mod partikolari billi jiġu promossi organizzazzjonijiet li jappoġġjaw l-interessi tal-politika tal-konsumaturi fil-qasam tas-servizzi finanzjarji.

3.11.

L-għoti ta’ informazzjoni dwar is-suq u l-konsumatur, u l-aċċess għal rimedju legali, għandu jiġi żgurat permezz ta’ appoġġ għal organizzazzjonijiet tal-protezzjoni tal-konsumatur u l-awtoritajiet tal-infurzar responsabbli. Il-KESE jinnota, madankollu, li l-Patt Ġdid għall-konsumaturi ma jilħaqx l-aspettattivi leġittimi tal-konsumaturi, li kien enfasizza dwarhom fl-Opinjoni riċenti tiegħu dwar il-proposta tal-Kummissjoni.

3.12.

Il-protezzjoni tal-konsumatur fil-livell tal-Unjoni Ewropea hija appoġġjata ħafna, b’mod partikolari permezz tan-Netwerk taċ-Ċentri Ewropej tal-Konsumaturi u l-Uffiċċju Ewropew tal-Għaqdiet tal-Konsumaturi (BEUC). Fi snin riċenti, in-netwerk seta’ jilħaq miljuni ta’ konsumaturi u jżommhom infurmati, u wieġeb ukoll għal bosta mijiet ta’ eluf ta’ mistoqsijiet tal-konsumaturi. Il-BEUC kien attiv billi rrappreżenta l-interessi tal-konsumatur fl-oqsma ta’ politika tal-UE rilevanti kollha. L-appoġġ għan-netwerk u għall-BEUC ipproduċa valur miżjud Ewropew għoli. Għalhekk, il-KESE jirrakkomanda li din il-kooperazzjoni ta’ suċċess man-Netwerk taċ-Ċentri Ewropej tal-Konsumaturi u mal-Uffiċċju Ewropew tal-Għaqdiet tal-Konsumaturi titwettaq fit-tul u tkompli tiġi żviluppata. Il-Kumitat jilqa’ wkoll il-kooperazzjoni ippjanata mal-organizzazzjonijiet nazzjonali tal-konsumatur.

3.13.

Sabiex tittejjeb ir-rappreżentazzjoni tal-interessi tal-konsumatur fis-servizzi finanzjarji, ġie pprovdut finanzjament għal żewġ assoċjazzjonijiet mingħajr skop ta’ qligħ, Finance Watch u Better Finance – l-ewwel bħala proġett pilota mbagħad permezz ta’ azzjoni ta’ tħejjija. Ir-Regolament (UE) 2017/826 dwar il-bini ta’ kapaċità f’dan il-qasam jipprevedi kofinanzjament ulterjuri għal dawn l-assoċjazzjonijiet. Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni biex tkompli ttejjeb il-kooperazzjoni ma’ organizzazzjonijiet f’dan il-qasam ta’ politika.

3.14.

Il-KESE josserva li, fid-dawl tal-għadd kbir ta’ kompiti li għandhom jitwettqu, il-baġit għall-protezzjoni tal-interessi tal-konsumaturi huwa limitat ħafna għal EUR 198,5 miljun. Il-KESE jħeġġeġ lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill biex iżidu l-baġit disponibbli kif xieraq.

3.15.

Data u statistika jipprovdu l-bażi għal deċiżjonijiet f’bosta oqsma, inkluża l-politika soċjali, ekonomika, reġjonali, ambjentali u agrikola. Għalhekk, l-istatistika li jipproduċi l-Programm Ewropew tal-Istatistika għandha valur miżjud Ewropew għoli u tikkostitwixxi waħda mill-bażijiet għall-politiki tal-Unjoni Ewropea, inkluż, b’mod partikolari, dwar is-suq uniku. Għalhekk, il-KESE jaqbel mal-Kummissjoni li il-Programm Ewropew tal-Istatistika eżistenti għandu jkompli jirċievi r-riżorsi meħtieġa taħt il-Programm tas-Suq Uniku, b’mod partikolari fid-dawl tal-ħtieġa li jiġu mmodernizzati l-proċessi ta’ produzzjoni statistika u tal-ħtieġa dejjem tikber għal data statistika.

3.16.

Fir-rigward tal-istandards, il-KESE jirrakkomanda li dawn jiġu żviluppati malajr u fil-ħin opportun, b’kooperazzjoni ma’ rappreżentanti tal-SMEs, tal-impjegati, tal-konsumaturi u dawk ambjentali.

3.17.

Il-programm tal-katina tal-provvista tal-ikel jappoġġja l-miżuri sabiex jiġi żgurat livell għoli ta’ ħarsien ta’ saħħa tal-bnedmin, l-annimali u l-pjanti. Barra minn hekk, is-sostenibbiltà tal-produzzjoni tal-ikel u l-għalf u l-istandards ta’ kwalità fil-livell tal-UE għandhom jittejbu. L-impatt tal-mard tal-annimali u tal-pesti għandu jiġi mminimizzat permezz ta’ programmi ta’ prevenzjoni appoġġjati mill-UE. Il-livell ta’ protezzjoni ambjentali u tal-bijodiversità għandu jiġi appoġġjat ukoll.

3.18.

Bosta mill-attivitajiet fil-programm tal-katina tal-provvista tal-ikel jaqgħu taħt il-politika agrikola u l-politika ambjentali. Għalhekk, il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex tiżgura finanzjament għal dawn l-attivitajiet tal-katina alimentari permezz tal-kategorija 3 dwar “riżorsi naturali u ambjent”.

4.   Baġit

4.1.

Il-Kummissjoni tipproponi baġit totali għall-Programm tas-Suq Uniku ta’ EUR 4 089 miljun għall-perjodu 2021-2027. Dan jinkludi: — madwar EUR 438 miljun għall-objettiv tas-suq intern; — EUR 1 biljun għall-programm tal-SME COSME; — EUR 198,5 miljun għall-konsumaturi; — EUR 220,5 miljun għall-istandardizzazzjoni; — EUR 552 miljun għall-istatistika; u — EUR 1,68 biljun għall-katina alimentari.

4.2.

Il-KESE jinnota li, fir-rigward tal-kumparabbiltà ta’ dawn il-pakketti finanzjarji mal-perjodu ta’ finanzjament attwali 2014-2020, Brexit u l-integrazzjoni tal-programmi individwali fil-Programm tas-Suq Uniku jfissru li jistgħu jsiru biss stqarrijiet limitati fir-rigward tal-baġit attwali.

4.3.

Il-KESE jinnota li, skont il-Kummissjoni Ewropea, il-finanzjament ipprovdut għall-Programm tas-Suq Uniku huwa komparabbli għall-perjodu finanzjarju attwali (madwar EUR 3,9 biljun), iżda huwa mħasseb li n-negozjati jistgħu jirriżultaw fi tnaqqis u b’hekk f’riduzzjoni fir-riżorsi disponibbli meta mqabbel mal-2014-2020.

4.4.

Il-KESE jinnota li aktar minn 41 % tal-baġit totali – EUR 1,68 biljun – jiġu allokati għall-katina alimentari, li s’issa jagħmilha l-element iffinanzjat l-aħjar fil-Programm tas-Suq Uniku, filwaqt li inqas minn 5 % se jkunu disponibbli għal proġetti tal-politika tal-konsumatur.

4.5.

Il-KESE jinnota bi pjaċir li, minbarra l-programm COSME ta’ EUR 1 biljun, se jkunu disponibbli EUR 2 biljun addizzjonali permezz tat-tieqa ta’ InvestEU għall-appoġġ tal-SMEs (4).

4.6.

Il-KESE jitlob li l-finanzjament għall-element tal-politika tal-konsumatur tal-Programm tas-Suq Uniku jiżdied b’mod konsiderevoli, peress li l-isfidi li qiegħda taffaċċja l-politika tal-protezzjoni tal-konsumatur qegħdin jiżdiedu b’mod konsiderevoli, mhux l-anqas minħabba l-importanza li qiegħda tikber ta’ kummerċ elettroniku transkonfinali u servizzi online.

4.7.

Fir-rigward tal-katina alimentari, il-KESE jitlob li jiġi pprovdut finanzjament taħt il-kategorija 3 dwar “riżorsi naturali u ambjent” għal miżuri li mhumiex koperti mis-sorveljanza tas-suq. Dan jinkludi, pereżempju, attivitajiet għall-ġlieda kontra l-mard tal-annimali u l-pesti tal-pjanti, u miżuri tal-benessri tal-annimali.

4.8.

Il-KESE jilqa’ l-opinjoni li jiġi kkombinat finanzjament tal-proġetti minn programmi oħra bħall-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali, il-Fond ta’ Koeżjoni, il-Fond Soċjali Ewropew Plus jew il-Fond Agrikolu Ewropew għall-Iżvilupp Rurali.

4.9.

Minbarra l-appoġġ għall-SMEs u għan-negozji ġodda u t-tisħiħ tal-kompetittività u t-tkabbir tal-intrapriżi, l-eliġibbiltà skont l-Artikolu 3 tal-Programm tas-Suq Uniku għandha tiġi estiża wkoll għal miżuri li jippermettu lill-pubbliku, konsumaturi, utenti aħħarin, trejdjunjins, u rappreżentanti tas-soċjetà ċivili u negozju biex ikollhom sehem attiv f’dibattitu politiku, tfassil ta’ politika u teħid ta’ deċiżjonijiet, inkluż appoġġ għall-attivitajiet ta’ organizzazzjonijiet rappreżentattivi nazzjonali u madwar l-UE.

---

(1)  ĠU C 125, 21.4.2017, p. 1.

(2)  ECO/460 – Opinjoni dwar Qafas Finanzjarju Pluriennali wara l-2020 (adottata fis-sessjoni plenarja ta’ Settembru 2018).

(3)  ĠU C 125, 21.4.2017, p. 1..

(4)  COM(2018) 439 final.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistabbilixxi l-programm ‘Dwana’ għall-kooperazzjoni fil-qasam tad-dwana”

(COM(2018) 442 final — 2018/0232 (COD))

(2019/C 62/07)

Relatur:

Laure BATUT

Konsultazzjoni	Parlament Ewropew, 14.6.2018 Kunsill tal-UE, 27.6.2018
Bażi legali	Artikoli 114, 33 u 207 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	2.10.2018
Adottata fil-plenarja	17.10.2018
Sessjoni plenarja Nru	538
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	191/3/5

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon l-importanza li s-suq intern jagħti lid-dwana, u l-għan tal-proposta li tappoġġja l-unjoni doganali u l-awtoritajiet doganali billi tipprovdilhom strument finanzjarju ġdid biex jakkumpanja l-implimentazzjoni tal-Politika Doganali bil-għan li r-regoli jiġu implimentati b’mod uniformi. Il-KESE jqis li fuq perjodu fit-tul, fil-livell politiku, id-dwani Ewropej, li diġà japplikaw kodiċi leġislattiv komuni, għandhom jaħdmu bħala entità waħda.

1.1.   Dwar il-baġit u l-implimentazzjoni tal-programm Dwana:

1.1.1.

Il-KESE jqis li l-ammont previst għal dan il-programm Dwana ta’ mhux aktar minn EUR 950 miljun għal 7 snin, jiġifieri medja ta’ EUR 5,02 miljun kull sena għal kull pajjiż (UE27), jista’ jkun insuffiċjenti fir-rigward tal-iskala tal-għanijiet tal-proposta u tal-ambizzjonijiet stabbiliti għall-bnedmin, in-netwerks, it-teknoloġiji u l-materjali; peress li l-piż se jaqa’ b’mod sinifikanti fuq l-Istati, il-Kumitat jirrakkomanda lill-Kummissjoni biex tiffaċilita l-użu sħiħ tal-programm għall-awtoritajiet doganali nazzjonali, kif ukoll l-użu tas-sinerġiji stabbiliti bejn il-programmi; huwa jixtieq li l-Kummissjoni tiżgura l-flessibbiltà bejn iċ-ċentri baġitarji tal-Qafas Finanzjarju Pluriennali (QFP).

1.1.2.

Il-KESE jirrikonoxxi li huwa diffiċli li jsiru suppożizzjonijiet dwar l-ispiża tal-Brexit, li jaf tkun għolja ħafna; huwa jirrakkomanda li jiġi aġġustat it-test mingħajr ma tiġi penalizzata t-tlestija tas-suq intern tas-27 u b’kunsiderazzjoni tal-ħtieġa urġenti li jkun hemm persunal imħarreġ sew, kif ukoll strumenti u proċeduri doganali komuni u kompetittivi fir-rigward tal-pajjiżi bħall-Istati Uniti u ċ-Ċina.

1.2.   Dwar l-IT fil-programm:

Peress li dan huwa l-akbar valur miżjud mistenni tal-programm u waqt li titqies il-ħtieġa li jiġi żgurat l-iżvilupp tajjeb tal-istrateġija tal-IT fil-qasam doganali (1), il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon l-integrazzjoni ta’ għodod maħsuba biex jiffinanzjaw u jiffaċilitaw l-iżvilupp u l-manutenzjoni tas-sistemi tal-IT doganali trans-Ewropej, u b’mod partikolari l-integrazzjoni ta’ għodod ta’ ppjanar tal-IT, b’mod partikolari jekk dawn jikkontribwixxu sabiex itaffu d-disparitajiet bejn l-Istati Membri.

1.2.1.

Dwar l-innovazzjoni teknoloġika: il-KESE jirrakkomanda li l-programm jiġi attivat għad-disseminazzjoni simultanja ta’ innovazzjonijiet teknoloġiċi lill-Istati parteċipanti kollha.

1.2.2.

Dwar il-kooperazzjoni diġitali: sabiex din tagħti d-dimensjoni kollha tagħha, il-KESE jirrakkomanda li l-Istati Membri jiġu mħeġġa jaġixxu biex inaqqsu d-differenzi tagħhom fil-prattiki u fil-ħiliet, u biex isaħħu r-rieda komuni tagħhom għall-ġlieda kontra l-frodi.

1.3.   Dwar it-titjib tal-ħiliet:

Il-KESE jemmen li t-tisħiħ tal-ħiliet tal-uffiċjali tal-amministrazzjonijiet u t-taħriġ doganali huma kruċjali għall-funzjonament tajjeb tal-kooperazzjoni doganali tal-UE. Huwa jirrakkomanda li jsir użu sħiħ tal-programm sabiex jitkompla l-progress li diġà sar (2), li snin wara l-Programm Matthaeus, jista’ jitkompla f’Erasmus doganali (skambji temporanji ta’ uffiċjali ta’ kwalunkwe kategorija).

1.3.1.

Il-KESE jirrakkomanda li l-awtoritajiet doganali jingħataw it-titolu ta’ “awtoritajiet kompetenti” biex jaċċessaw is-sistemi interoperabbli ta’ kontroll tal-persuni fil-fruntieri (3).

1.4.   Dwar id-drittijiet fundamentali:

Il-KESE jirrakkomanda li l-programm jikkontribwixxi għat-tisħiħ tar-rispett tad-drittijiet fundamentali u tal-protezzjoni tad-data fiż-żona operattiva tiegħu.

1.5.   Dwar l-indikaturi:

Il-KESE jirrakkomanda li l-Istati parteċipanti jiġu megħjuna biex jissodisfaw l-obbligi tagħhom ta’ rapportar dwar l-implimentazzjoni tal-programm skont l-indikaturi proposti, filwaqt li jitqies li r-restrizzjonijiet fuq il-baġits pubbliċi mhux dejjem jippermettu lill-amministrazzjonijiet nazzjonali jkollhom biżżejjed ħin/uffiċjali. Il-KESE jissuġġerixxi li mill-inqas fl-ewwel ħames snin, isir paragun bejn l-Istati Membri kollha.

1.6.   Dwar il-governanza:

Il-KESE huwa favur djalogu miftuħ dwar l-implimentazzjoni tal-programm bejn l-Istati Membri, il-Kummissjoni u l-partijiet interessati rilevanti. Fil-livell tal-Unjoni, huwa jirrakkomanda li jkun hemm appoġġ imġedded mill-Kunsill Ewropew, li għandu jagħti lill-programm viżibilità fit-tul, u jirrakkomanda li jiġu massimizzati l-opportunitajiet għal suċċess totali, bħall-armonizzazzjoni fiskali bejn l-Istati Membri, l-impenn tal-pajjiżi parteċipanti kollha u r-rieda tagħhom li jinvestu fil-kooperazzjoni, li jiġġieldu kontra l-frodi u jwettqu kummerċ ġust.

2.   Introduzzjoni

2.1.

Fil-QFP propost mill-Kummissjoni Ewropea, il-programm Dwana għandu l-għan li jappoġġja l-kooperazzjoni bejn l-awtoritajiet doganali u jipproteġi l-interessi ekonomiċi u finanzjarji tal-Unjoni. L-Unjoni Doganali għandha, wara 50 snin, qafas leġislattiv armonizzat fuq il-livell Ewropew. Madankollu, għad hemm lok għal titjib sabiex jiġi żgurat li d-dwani tal-Istati Membri jwettqu l-missjonijiet tagħhom b’mod uniformi u ekwivalenti. It-territorju doganali komuni u t-tariffa esterna komuni jeżistu u jipprojbixxu d-dazji doganali u t-taxxi li għandhom effett ekwivalenti bejn l-Istati Membri. Madankollu għad hemm diskrepanzi, peress li fil-lakuni tal-applikazzjoni tar-regoli li, flimkien mas-sanzjonijiet doganali, jaqgħu taħt id-drittijiet nazzjonali, qed jinħoloq “xiri doganali opportunistiku” li huwa ekwivalenti għall-kompetizzjoni inġusta.

2.2.

L-implimentazzjoni uniformi hija saħansitra aktar diffiċli biex tinkiseb minħabba li d-dwana għandha rwol multidimensjonali. Din tinsab fil-fulkru politiku bejn ir-regolamenti nazzjonali, Ewropej u internazzjonali tal-kummerċ, u l-libertà ta’ moviment. Tiffoka fuq il-merkanzija – legali li tagħha għandha tippromovi ċ-ċirkolazzjoni, illegali li għandha tinterċetta, u perikoluża li għandha twaqqaf. F’ċerti Stati Membri, din tipproduċi l-istatistika tal-kummerċ estern.

2.3.

Id-dwana għandha tirrispetta wkoll għadd ta’ leġislazzjonijiet mhux doganali: a. hija tipproteġi lin-nies minn theddid terroristiku, ambjentali u għas-saħħa, minn armi tan-nar u drogi, tikkontrolla ċ-ċaqliq tal-muniti, id-drittijiet ta’ proprjetà intellettwali, is-saħħa u s-sigurtà pubblika, is-sigurtà tal-prodotti, il-protezzjoni tal-ispeċi selvaġġi u tal-ambjent, eċċ. Ir-rwol tiegħu huwa akbar fir-rigward ta’ kwalunkwe kollateral; b. l-awtoritajiet doganali għandhom ukoll rwol kruċjali biex jiżguraw l-integrità tal-katina ta’ provvista. Għalhekk huma bosta s-sinerġiji bejn programmi finanzjarji oħra tal-QFP u l-programm Dwana.

2.4.

Id-dwana diġà tuża apparat u teknoloġiji diġitali li naqqsu ż-żmien ta’ kontroll u l-infiq pubbliku minkejja ż-żieda fil-volumi tal-kummerċ globali u fil-kriminalità transnazzjonali. Hija għodda essenzjali għall-gvernijiet u għall-Unjoni. Tista’ tiġi mobilizzata fuq it-territorju kollu tal-UE għall-protezzjoni tal-interessi finanzjarji ta’ din tal-aħħar (pereżempju: dazji doganali/Stati Uniti) u taċ-ċittadini (pereżempju: il-marda tal-“mad cow”). Il-Gwardja Ewropea tal-Fruntiera u tal-Kosta (4) se jsaħħaħha.

3.   Sommarju tal-proposta għal Regolament

3.1.

Għall-perjodu 2021-2027 (5), il-Kummissjoni Ewropea ffokat il-pjan baġitarju globali tagħha fuq l-għanijiet ta’ politika tal-Unjoni ta’ 27. Fost dawn l-għanijiet, il-programm Dwana ġdid jagħmel parti minn kontinwità rinfurzata u estiża tal-programm Dwana 2020 u għandu l-għan li jappoġġja l-implimentazzjoni tal-Kodiċi Doganali tal-Unjoni (KDU) (6) u tal-politika doganali. Għal dan il-għan jiffavorixxi kooperazzjoni strutturata, metodoloġika u baġitarja, kif ukoll tisħiħ tal-kooperazzjoni operattiva bejn l-Istati Membri u saħansitra ma’ pajjiżi “parteċipanti”, li jinkludi b’mod partikolari l-pajjiżi kandidati u kandidati u fil-proċess ta’ adeżjoni.

3.2.

L-għadd ta’ dikjarazzjonijiet doganali qed jiżdied (madwar 310 miljuni fl-2016, jiġifieri 10 dikjarazzjonijiet kull sekonda li minnhom 98 % ġew ippreżentati b’mod elettroniku). Il-KDU diġà nieda l-proġett enormi ta’ diġitalizzazzjoni ta’ 17-il sistema elettronika sal-2020-25. Dawn ikopru l-kompetittività tal-intrapriżi Ewropej. Il-Kummissjoni tqis li dawn se jkunu l-akbar valur miżjud tal-Programm Dwana.

3.3.

Il-valutazzjonijiet tal-impatt identifikaw ħtieġa ta’ titjib tal-ħiliet u tal-koordinazzjoni bejn l-amministrazzjonijiet doganali tal-UE, kif ukoll dik ta’ indikaturi ssemplifikati biex jitnaqqsu l-piżijiet amministrattivi minn fuqhom. Il-proposta tirreferi għal tisħiħ tal-azzjonijiet, kemm fil-livell operazzjonali, bi skambji strutturali ta’ prattiki tajba u ta’ għarfien operattiv bejn l-Istati Membri, kif ukoll b’firxa wiesgħa ta’ sistemi u ta’ infrastrutturi tal-IT, sabiex id-dwana tkun tista’ ssir (7) kompletament onlajn. Il-proġetti għandhom jitwettqu fuq diversi snin, u f’sinerġija, naturalment, mal-programm Fiscalis.

3.4.

Il-Kummissjoni se tirrispetta l-impenji internazzjonali meħuda mill-UE fi ħdan id-WTO u sabiex ikun hemm konformità mal-messaġġ politiku li jinsab fil-Komunikazzjoni tagħha dwar il-governanza (8), l-amministrazzjonijiet doganali tal-Istati Membri għandhom jiffunzjonaw daqslikieku kienu jifformaw entità waħda biss.

3.5.

Filwaqt li tikkombina l-iffrankar li jirriżulta mir-riformi u l-awsterità tal-Brexit, u l-kontribuzzjonijiet ġodda mill-Istati Membri, il-Kummissjoni tipproponi qafas finanzjarju pluriennali globali tal-Unjoni ta’ EUR 1 279 biljun għall-perjodu 2021-2027, jiġifieri 1,11 % tal-ġid iġġenerat mis-27 Stat Membru, li minnhom EUR 950 miljun se jmorru għall-Programm Dwana.

3.5.1.

Il-kombinazzjonijiet ta’ finanzjament se jippermettu sinerġiji permezz ta’ flessibbiltà ġdida bejn ċentri differenti fil-ġestjoni tal-baġit globali, pereżempju għall-IT. Il-Fond għall-Ġestjoni Integrata tal-Fruntieri jista’ jiġi operat mid-dwana nazzjonali sabiex ittejjeb it-tagħmir ta’ kontroll tagħha (xiri, manutenzjoni u l-aġġornament tat-tagħmir eliġibbli), filwaqt li l-Programm Dwana se jappoġġja l-azzjonijiet relatati kollha, bħall-azzjonijiet ta’ kooperazzjoni għall-valutazzjoni tal-ħtiġijiet tat-tagħmir jew it-taħriġ dwar it-tagħmir mixtri.

3.5.2.

Il-Programm ta’ Appoġġ għal Riformi Strutturali jista’ jtejjeb il-kapaċitajiet amministrattivi tad-dwana tal-Unjoni. Il-programm Dwana se jgħin lill-awtoritajiet doganali biex jipproteġu l-interessi finanzjarji tal-UE, u se jibbenefika wkoll mill-appoġġ tal-programm tal-ġlieda kontra l-frodi li se jieħu post il-programm attwali Hercule III (9) u s-sistema ta’ informazzjoni kontra l-frodi li tappoġġja l-assistenza reċiproka fi kwistjonijiet doganali. Dan se jkun f’sinerġija mal-programm Fiscalis, mal-attivitajiet tal-Uffiċċju tal-Prosekutur Pubbliku Ewropew u mal-Programm dwar il-Ġustizzja tal-Fond għall-Ġustizzja, għad-Drittijiet u għall-Valuri fir-rigward ta’ taħriġ dwar l-applikazzjoni tal-liġi doganali tal-UE.

4.   Kummenti ġenerali

4.1.   Implimentazzjoni tal-programm Dwana

4.1.1.

Fl-24 ta’ Marzu 2018, il-Parlament Ewropew irrakkomanda li l-baġit totali tal-Unjoni jiżdied b’EUR 219-ilbiljun. Il-Kummissjoni trid tagħmel enfasi fuq il-valur miżjud Ewropew meta mqabbel mal-infiq pubbliku nazzjonali. Madankollu, iż-żieda globali kbira hija biss ta’ 1,11 % tal-ġid iġġenerat (10) mill-UE (1,13 % fil-perjodu preċedenti). Il-medja tal-1993 sal-1999 kienet ta’ 1,25 %. Il-KESE, li ilu jippromovi żieda fir-riżorsi proprji tal-UE għal bosta snin (11), jixtieq li r-rieda politika li jitlesta s-suq intern tkun viżibbli wkoll għall-politika doganali, u li tingħata għajnuna lill-awtoritajiet doganali nazzjonali sabiex tiġi implimentata.

4.1.2.

Huwa jesprimi dubji dwar kif ġie ddeterminat l-ammont ta’ EUR 950 miljun għall-2021-2027 (proposta tal-Artikolu 4(1)): EUR 137,7 miljun kull sena, jiġifieri EUR 5,02 miljun kull sena kull pajjiż (għas-27 Stat Membru) fil-livelli ta’ żvilupp differenti, jidher baxx.

4.2.

Fil-proposta huwa previst li wieħed għandu jaġixxi billi jagħti kuntratti u għotjiet taħt ġestjoni diretta. Il-flessibbiltà tal-mudell ġdid tal-QFP toħloq sinerġiji bejn programmi differenti u bejn il-kompiti tad-dwana differenti, ir-rabtiet tagħhom ma’ amministrazzjonijiet oħra, l-oqsma l-oħra ta’ intervent tal-UE, bħall-programm Ewropa Diġitali (12), il-programm Fiscalis, u l-Programm dwar il-Ġustizzja eċċ. u l-komponenti baġitarji relatati. Il-KESE jqis li dan huwa prinċipju tajjeb, iżda jistaqsi dwar x’se jkunu l-kriterji ta’ eliġibbiltà, biex tingħata l-għajnuna mitluba bejn il-komponenti permissivi ta’ kull programm. Huwa mħasseb dwar ir-riskju ta’ distakk bejn it-teorija u l-prattika ta’ dawn il-kombinazzjonijiet ta’ finanzjament fil-każijiet fejn jittieħdu azzjonijiet differenti fl-istess ħin fuq l-istess fond li għaldaqstant ma jistax jiżdied.

4.3.

Jidher li l-Kummissjoni qiegħda tqis li jista’ jkun hemm sitwazzjoni ekonomika tajba għad-dħul tal-Istati Membri u tal-UE, iżda din hija biss ipoteżi li diffiċli tiġi vverifikata fuq medda ta’ 7 snin.

4.4.

Il-proposta tħalli parti sostanzjali tar-reponsabbiltà baġitarja għall-Istati Membri, li se jkollhom jiżviluppaw elementi fil-livell tagħhom filwaqt li jqisu r-restrizzjonijiet nazzjonali. Madankollu, dawn għadhom iħabbtu wiċċhom mal-miżuri ta’ awsterità imposti mis-Semestru Ewropew, u ma’ tkabbir li għadu ma ġiex ikkonsolidat, b’mod partikolari fiż-żona tal-euro. Madankollu, il-proposta, permezz tal-kooperazzjoni strutturata, tippermetti lill-Istati Membri biex jaħdmu flimkien, b’mod partikolari fl-iżvilupp ta’ komponenti tas-sistemi tal-IT.

5.   Kummenti speċifiċi tal-KESE

5.1.   L-IT

5.1.1.

Din titqies bħala l-akbar valur miżjud tal-programm (13). Probabbilment l-ewwel pedament tal-gvern elettroniku li kisbet l-Unjoni kien id-dwana. Il-ġerarkija tal-għodod ta’ kontroll u ta’ rapportar dejjem teżiġi aktar interkonnettività u interoperabbiltà. Qabelxejn dan jesiġi li l-Istati Membri kollha jkollhom infrastrutturi doganali tal-IT effiċjenti, b’veloċità għolja ħafna kullimkien. Il-KESE jixtieq li l-awtoritajiet doganali tas-27 Stat Membru jiġu rikonoxxuti bħala “awtoritajiet kompetenti” biex jużaw l-arkitettura futura tas-sistemi interoperabbli ta’ kontroll fil-fruntieri (14).

5.1.2.

L-Artikoli 7(5) u 8 tal-proposta jiddikjaraw li r-rata ta’ finanzjament applikabbli għall-proġetti mill-Kummissjoni tista’ titla’ sa 100 % għall-azzjonijiet ta’ kooperazzjoni. Jekk attività tikkonċerna l-iżvilupp u l-użu ta’ sistema elettronika Ewropea, ser jitqiesu biss l-ispejjeż relatati mal-komponenti komuni u mal-koordinazzjoni, filwaqt li l-Istati Membri ser jġorru l-ispejjeż relatati mar-responsabbiltajiet fdati lilhom skont it-test.

5.1.3.   Innovazzjoni fl-IT

5.1.3.1.

In-netwerks diġitali b’kapaċità għolja ħafna jsostnu s-servizzi diġitali innovattivi kollha. Sabiex il-valur miżjud tal-IT doganali jagħti r-riżultati mistennija, l-operaturi privati (intrapriżi) u pubbliċi (awtoritajiet ta’ pajjiżi terzi) kollha li għandhom x’jaqsmu mad-dwana għandu jkollhom aċċess għall-ogħla livell ta’ materjali u ta’ servizzi.

5.1.3.2.

Jekk il-pjan strateġiku pluriennali għas-sistemi elettroniċi doganali (e-customes MASP-C) (15) jintegra l-programm Dwana, kwalunkwe innovazzjoni diġitali tgħaddi minnu. Il-KESE jittama li kull innovazzjoni vvalidata mill-awtoritajiet tixxandar b’mod sikur fuq in-netwerk doganali interkonness fl-Unjoni b’tali mod li ma jkun hemm l-ebda telf ta’ ħin wara l-validazzjoni mill-awtoritajiet u lanqas devjazzjoni tal-kummerċ.

5.1.3.3.

Il-ħtieġa ta’ ċibersigurtà hija invokata fl-oqsma kollha għad-data u għan-netwerks. Aktar ma jkun hemm interkonnessjoni, aktar ikun hemm riskji. Il-KESE jqis li din hija importanti biżżejjed biex tissemma fil-programm u tingħata fondi, speċjalment minħabba li l-attivitajiet tad-dwana huma aspetti strateġiċi.

5.2.   Indikaturi

5.2.1.

Il-Kummissjoni tiffoka fuq l-appoġġ li jista’ jagħti l-programm lill-implimentazzjoni uniformi tal-leġislazzjoni u tal-politika doganali, u tipproponi indikaturi oriġinali kwalitattivi biex dawn jiġu vvalutati.

5.2.2.

Il-Kumitat jirrakkomanda li l-Istati parteċipanti jkunu ppreparati permezz ta’ taħriġ stipulat fil-programm għal din il-ġabra ta’ data, kemm fil-livell ta’ ġbir kif ukoll ta’ proċessar. Fi żminijiet ta’ tnaqqis fil-baġits pubbliċi, id-dwana x’aktarx li ma jkollhiex biżżejjed ħin/uffiċjali biex tiżviluppa dawn l-inkjesti, li jista’ jkun hemm dubju dwar kemm huma affidabbli. Diġà jeżistu għodod għall-kejl, u s-softwer tal-kompjuter jista’ jipprovdi informazzjoni diretta dwar “id-disponibbiltà tas-sistemi elettroniċi Ewropej”.

5.3.   Governanza

5.3.1.

Biex tiġi evitata d-devjazzjoni tat-traffiku kummerċjali, u tal-kompetittività, l-għan tal-Kummissjoni huwa li tikkoordina l-azzjonijiet lejn l-applikazzjoni uniformi tar-regoli. Bħal fil-passat, hija teħtieġ l-appoġġ ta’ kumitati u gruppi ta’ esperti, u tinsisti fuq il-parteċipanti tas-soċjetà ċivili.

5.3.2.

Din il-koordinazzjoni għandha tkun żgurata mal-awtoritajiet doganali nazzjonali, rappreżentanti speċjalizzati, fil-livell operazzjonali u fit-tul. Il-KESE huwa favur djalogu miftuħ mal-atturi bħall-esperti esterni u r-rappreżentanti ta’ awtoritajiet pubbliċi, b’mod partikolari minn pajjiżi terzi, ir-rappreżentanti ta’ organizzazzjonijiet internazzjonali, ta’ operaturi ekonomiċi u tas-soċjetà ċivili; huwa jixtieq 1) li minn issa sa tmiem il-programm Dwana, il-Kunsill Ewropew jippromovih u juri l-interess tiegħu li l-programm jitlesta kompletament; 2) li l-programm jipprovdi informazzjoni preċiża dwar il-parteċipanti tas-soċjetà ċivili u dwar l-aċċess taċ-ċittadini għar-rimedji biex jiddefendu drittijiethom.

5.3.3.

Il-Kumitat iqis li biex tinkiseb l-armonizzazzjoni, jeħtieġ li l-Istati u l-istituzzjonijiet kollha tal-UE jaħdmu fl-istess direzzjoni b’mod trasparenti. Wara d-deċiżjonijiet politiċi dwar il-prijoritajiet, il-KESE kien japprezza distinzjoni bejn l-azzjonijiet relatati mal-kontroll tal-merkanzija legali u dawk relatati mal-merkanzija illegali, u mal-kontroll tal-persuni fil-fruntiera (b’konformità mal-politika doganali u dik relatata mal-migrazzjoni).

5.3.4.

Għandhom jissemmew elementi ġenerali li jsejsu s-suċċess tal-programm Dwana, bħall-armonizzazzjoni fiskali bejn l-Istati Membri, l-impenn tal-pajjiżi parteċipanti kollha fit-taħriġ u r-rieda tagħhom li jinvestu fil-kooperazzjoni, li jiġġieldu kontra l-frodi u jwettqu kummerċ ġust.

5.4.   Rinfurzar tal-kapaċitajiet umani

5.4.1.

Id-dwana ma hijiex qed tibda mill-bidu nett, għandha persuni, materjali u għarfien espert. Dan il-punt importanti ħafna jissemma fil-programm, iżda mhux elaborat. Kull amministrazzjoni nazzjonali għandha tkun eliġibbli għall-Programm tal-Infrastrutturi u tal-iżvilupp tal-għarfien.

5.4.2.

Il-Kumitat jappoġġja l-ġeneralizzazzjoni tat-taħriġ Ewropew komuni, bħalma jagħmel il-Europol. Dan jista’ jkun tematiku, dwar l-interoperabbiltà, dwar l-awditi tal-OEA (16), il-ġlieda kontra l-frodi, iċ-ċibersigurtà, is-sigurtà interna, eċċ. Apparti l-moduli komuni diġà żviluppat mill-Kummissjoni Ewropea f’format diġitali, dan jista’ jiġi supplimentat minn Erasmus doganali iddedikat għat-taħriġ kontinwu, li jippermetti l-iskambji temporanji tal-persunal ta’ kwalunkwe grad, u ffinanzjat fil-qafas tal-programm Dwana.

5.4.3.

Il-Kumitat huwa konvint li sabiex tirnexxi l-kooperazzjoni bejn amministrazzjonijiet nazzjonali b’kulturi differenti, sabiex jiġu identifikati u kondiviżi l-prattiki tajbin, huma meħtieġa uffiċjali li jkunu saru jafu lil xulxin u jagħmlu x-xogħol tagħhom b’mod simili (17), bl-użu tat-teknoloġija diġitali iżda mhux esklużivament (kompetenzi amministrattivi). Il-KESE jemmen li tkun politika tajba għall-Istati u għall-Unjoni li jżommu l-amministrazzjonijiet doganali f’uffiċċji, minkejja r-rekwiżiti tekniċi dejjem ikbar. Huwa jixtieq li l-awsterità flimkien mal-ambizzjoni murija fil-programm ma jwasslux għal tnaqqis fil-persunal pubbliku, u li kollha jkollhom aċċess biex jarrikkixxu l-għarfien tagħhom biex jikkooperaw mal-kontropartijiet Ewropej tagħhom.

5.5.   Protezzjoni tad-drittijiet fundamentali

5.5.1.

Il-Kumitat jenfasizza li minbarra li huwa strument ta’ implimentazzjoni tal-politika doganali, il-programm Dwana jħeġġeġ ir-rispett tad-drittijiet fundamentali permezz ta’ taħriġ armonizzat għall-uffiċjali u r-rappreżentanti tal-pajjiżi terzi parteċipanti, u li huwa importanti li ma tintesiex din l-opportunità.

5.5.2.

Ir-Regolament Ġenerali dwar il-Protezzjoni tad-Data (RĠPD) (18) japplika fl-Unjoni kollha. L-utenti kummerċjali, l-intrapriżi u l-uffiċjali għandhom jirrispettawh, u dan għandu jkun irrispettat fir-rigward tagħhom ukoll. Il-protezzjoni tad-data ċivili, industrijali u kummerċjali tista’ tkun vitali u għandha tkun garantita mis-sistemi nazzjonali u komuni fil-proċeduri regolari u fil-proċeduri kontenzjużi, kif ukoll fil-kummerċ elettroniku u fl-istatistika relatata mal-indikaturi tal-progress tal-programm.

5.5.2.1.

Il-ġestjoni tal-fruntieri esterni tal-Unjoni, f’kooperazzjoni mal-Frontex, tista’ tippreżenta każijiet fejn id-drittijiet tal-bniedem huma mhedda. L-amministrazzjonijiet doganali konċernati għandhom jirrispettaw id-drittijiet tal-bniedem kemm fir-rigward tal-allegati trasgressuri kif ukoll tal-uffiċjali tagħhom.

---

(1)  COM(2018) 178 final: rapport tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill tal-11.4.2018.

(2)  SWD(2017) 34 final.

(3)  COM(2017) 793 et 794 final – 2017/0351 u 352 (COD).

(4)  Ir-Regolament (UE) 2016/1624.

(5)  COM(2018) 322 final.

(6)  Il-KDU – Kodiċi Doganali tal-Unjoni, ir-Regolament (UE) nru 952/2013, applikazzjoni 1.5.2016 – jipprevedi l-possibbiltà li operatur jibgħat id-dikjarazzjonijiet tiegħu lil uffiċċju doganali wieħed fl-Unjoni (ċentralizzazzjoni), anke jekk il-merkanzija tiegħu tgħaddi minn postijiet differenti; huwa għandu l-għan li jiddimaterjalizza kompletament il-formalitajiet doganali sal-31 ta’ Diċembru 2020.

(7)  Id-Deċiżjoni Nru 70/2008/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-15 ta’ Jannar 2008, “Dwana mingħajr karti”.

(8)  ĠU C 434, 15.12.2017, p. 43.

(9)  Hercule III (Regolament (UE) Nru 250/2014, EUR 104,9 miljun) għandu l-għan li jipproteġi l-interessi finanzjarji tal-UE billi jappoġġja azzjonijiet maħsuba biex jiġġieldu l-irregolaritajiet, il-frodi u l-korruzzjoni li jaffettwaw il-baġit tal-UE. Dan huwa ġestit mill-Uffiċċju Ewropew ta’ Kontra l-Frodi (OLAF).

(10)  Dħul nazzjonali gross.

(11)  ĠU C 74, 23.3.2005, p. 32, punt 4.5.15.

(12)  COM(2018) 434 final.

(13)  SWD (2018) 322 final, Valutazzjoni tal-impatt.

(14)  COM(2017) 793 final.

(15)  Il-pjan strateġiku pluriennali għas-sistemi elettroniċi doganali (e-customs MASP-C Multi-Annual Strategic Plan), Taxud.a.3 (2017) 6498377.

(16)  OEA: Operatur Ekonomiku Awtorizzat.

(17)  Ara fil-passat, il-programm Matthaeus.

(18)  RĠPD: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/MT/TXT/?uri=CELEX:32016R0679

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistabbilixxi l-programm spazjali tal-Unjoni u l-Aġenzija tal-Unjoni Ewropea għall-Programm Spazjali u li jħassar ir-Regolamenti (UE) Nru 912/2010, (UE) Nru 1285/2013 u (UE) Nru 377/2014 u d-Deċiżjoni 541/2014/UE”

(COM(2018) 447 final — 2018/0236 (COD))

(2019/C 62/08)

Relatur:

Raymond HENCKS

Konsultazzjoni	Kummissjoni Ewropea, 12.7.2018 Kunsill, 13.7.2018
Bażi legali	Artikolu 304 tat-TFUE
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	2.10.2018
Adottata fil-plenarja	17.10.2018
Sessjoni plenarja Nru	538
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	189/3/2

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

L-Unjoni Ewropea tista’ tiftaħar b’suċċessi kbar fis-settur spazjali. Permezz tal-programmi spazjali tagħha, din tikkontribwixxi fir-rispons għal ċerti sfidi globali, b’mod partikolari dawk relatati mat-tibdil fil-klima, mas-sigurtà u mat-titjib tal-kundizzjonijiet tal-ħajja ta’ kuljum taċ-ċittadini, filwaqt li tibqa’ żżomm is-sovranità u l-indipendenza strateġika tagħha fir-rigward ta’ potenzi spazjali oħrajn.

1.2.

Il-KESE jappoġġja lill-Unjoni fl-isforzi komplementari tagħha biex tibqa’ potenza spazjali indipendenti ewlenija. Huwa japprova li din tipprovdi l-mezzi finanzjarji adegwati għall-ambizzjonijiet tagħha, f’dan il-każ “ammont ta’ referenza primarja” ta’ EUR 16-il biljun, li għall-KESE jikkostitwixxi pakkett finanzjarju minimu. Il-KESE jtenni t-talba tiegħu li, flimkien mal-Bank Ewropew tal-Investiment, jiġu mfittxija opportunitajiet ġodda ta’ finanzjament għal proġetti ta’ riċerka, ta’ disinn u ta’ manifattura spazjali minn impriżi privati, SMEs u negozji ġodda.

1.3.

Rigward l-objettivi speċifiċi tal-Programm Spazjali Ewropew, il-KESE jilqa’ l-fatt li minbarra l-evoluzzjoni kostanti taż-żewġ inizjattivi tal-programm, Galileo u Copernicus, l-Unjoni tattribwixxi lis-“sorveljanza u l-insegwiment fl-ispazju” (space surveillance and tracking) aktar awtonomija u kapaċitajiet sabiex tipproteġi l-infrastrutturi spazjali minn riskji bħall-għadd ta’ residwi spazjali li jduru madwar id-dinja. Huwa jilqa’ wkoll l-inizjattiva ġdida dwar is-sistema Govsatcom li tissodisfa l-ħtiġijiet tal-komunikazzjonijiet Ewropej siguri permezz tas-satellita.

1.4.

Madankollu, il-KESE jinnota li l-Unjoni għadha diskreta ħafna fil-komunikazzjonijiet tagħha liċ-ċittadini dwar il-benefiċċji li jirrappreżentaw l-attivitajiet komunitarji fl-ispazju għas-soċjetà u għall-ekonomija. Għalhekk qiegħed jipproponi kampanja adegwata sabiex iċ-ċittadini jsiru konxji mill-valur miżjud tal-attivitajiet spazjali Ewropej, li saru indispensabbli fil-ħajja tagħhom ta’ kuljum, li jistimulaw l-impjiegi, it-tkabbir u l-investiment, u li jikkostitwixxu vantaġġ għas-sigurtà tagħhom.

1.5.

Barra minn hekk, għadu ferm ’il bogħod milli jiġu mmassimizzati l-benefiċċji li jirrappreżenta l-ispazju għall-ekonomija Ewropea. L-opportunitajiet li joffri l-programm ta’ osservazzjoni tad-Dinja u l-isfruttar tal-ammont kbir ta’ data li huwa ġenera, ġeneralment għadhom mhux użati biżżejjed. Il-KESE jitlob li titnieda azzjoni ta’ sensibilizzazzjoni u informazzjoni indirizzata lejn il-benefiċjarji potenzjali, speċjalment fis-settur tal-baħar u dak agrikolu.

1.6.

Fil-livell internazzjonali, is-settur spazjali Ewropew huwa espost għal kompetizzjoni qawwija, ġaladarba l-attivitajiet spazjali qed isiru iktar u iktar kummerċjali minħabba l-parteċipazzjoni dejjem tiżdied tas-settur privat fis-suq ta’ barra l-UE. Dan ifisser li se jkun essenzjali li tiżdied l-importanza tas-suq intern u li jiġi applikat prinċipju ta’ “preferenza Ewropea” fis-settur spazjali.

1.7.

L-Ewropa teħtieġ lanċjaturi kompetittivi adattati għas-swieq kummerċjali u istituzzjonali jekk tassew trid iżżomm l-aċċess indipendenti tagħha għall-ispazju minkejja l-għadd dejjem jikber ta’ lanċjaturi u kompetizzjoni qawwija. Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni biex tesplora mezzi ta’ appoġġ għar-riċerka u għall-infrastrutturi Ewropej tal-illanċjar.

1.8.

Il-KESE jemmen li l-proġett futuristiku tal-estrazzjoni u tal-irkupru ta’ riżorsi naturali mhux terrestri (space mining), li fih Stat Membru partikolari stabbilixxa ruħu bħala pijunier, jixraqlu li l-Unjoni ssegwi mill-qrib l-evoluzzjoni tiegħu sabiex jinżamm valur miżjud Ewropew ċar.

2.   Introduzzjoni

2.1.

Mis-sena 1990, l-UE żviluppat politika spazjali Komunitarja li tiffoka fuq l-indipendenza minn potenzi spazjali oħra, b’mod partikolari bl-iżvilupp ta’ programmi u ta’ applikazzjonijiet f’setturi industrijali ewlenin, bħall-komunikazzjoni, is-sigurtà, is-servizzi ta’ emerġenza, is-sistemi ta’ navigazzjoni, l-informazzjoni, ir-ritrażmissjonijiet ta’ avvenimenti, it-tibdil fil-klima, il-previżjonijiet metereoloġiċi, eċċ.

2.2.

L-UE, bl-appoġġ tal-Aġenzija Spazjali Ewropea (ESA), issa għandha netwerk satellitari kbir u aċċess tagħha stess għall-ispazju, permezz tal-Gujana Franċiża, minn lanċjaturi Ewropej. L-Istati Membri tal-ESA (1), min-naħa tagħhom, għandhom l-aġenziji u l-programmi spazjali, iċ-ċentri ta’ riċerka, l-installazzjonijiet fuq l-art u kapaċitajiet industrijali sostanzjali tagħhom stess. Dawn huma, b’mod ġenerali, fl-oriġini tal-inizjattivi spazjali li mbagħad jittieħdu fil-qafas tal-UE jew l-ESA.

2.3.

L-Unjoni tintervjeni b’mod partikolari permezz tat-tfassil, tal-finanzjament sħiħ u tal-esplojtazzjoni tal-programmi spazjali sussegwenti, li għalihom għandha r-responsabbiltà ġenerali tal-implimentazzjoni tagħhom, inkluż fil-qasam tas-sigurtà: — Galileo huwa l-ewwel infrastruttura ta’ radjunavigazzjoni bi preċiżjoni għolja u ta’ pożizzjonament bis-satellita, imfassal speċifikament għall-użu ċivili, ipprovdut bla ħlas lill-utenti; — Copernicus huwa fornitur ta’ data dwar l-osservazzjoni tad-dinja li tinkludi sitt oqsma: is-sorveljanza tal-art, tal-baħar, tal-atmosfera u tat-tibdil fil-klima kif ukoll il-ġestjoni ta’ emerġenzi u s-sigurtà; — EGNOS huwa sistema pan-Ewropea ta’ 3 satelliti li ttejjeb il-kwalità tas-sinjali miftuħa mis-sistemi globali eżistenti tan-navigazzjoni bis-satellita u tipprovdi data dwar il-ġeolokalizzazzjoni aktar preċiża; — SST (space surveillance and tracking) hija sistema ta’ sorveljanza spazjali u ta’ osservazzjoni ta’ madwar 780 000 biċċa skart fl-ispazju (skart spazjali) f’orbita madwar id-dinja; — Govsatcom huwa sistema ta’ telekomunikazzjonijiet governattivi (ċivili u militari) bis-satellita, rikonoxxut bħala wieħed mill-elementi tal-istrateġija ġenerali tal-politika esterna u ta’ sigurtà tal-UE.

2.4.

Il-Kummissjoni dan l-aħħar iddelegat l-iżvilupp u l-iskjerament tal-infrastruttura spazjali lill-ESA, li hija responsabbli mill-iskjerament tal-infrastruttura Galileo, filwaqt li l-aġenzija tal-UE li tinsab fi Praga (Aġenzija tal-GNSS Ewropea – GSA) hija responsabbli mill-iffaċilitar tal-penetrazzjoni ta’ Galileo fis-suq. L-ESA tamministra wkoll parti mill-operazzjonijiet ta’ Copernicus.

2.5.

L-industrija spazjali Ewropea timpjega aktar minn 231,000 persuna, 41,333 minnhom fil-qasam tal-kostruzzjoni spazjali u tiġġenera valur miżjud li fl-2017 ġie stmat mill-Kummissjoni Ewropea bejn EUR 53 u 62 biljun.

3.   Il-proposta tal-Kummissjoni

3.1.

Il-programm spazjali propost iwieġeb għall-istrateġija industrijali proposta mill-President Juncker fid-diskors tiegħu dwar l-Istat tal-Unjoni tal-2017, u l-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni tas-26 ta’ Ottubru 2016 dwar “Strateġija Spazjali għall-Ewropa” ġdida.

3.2.

L-atti li ġejjin: — Ir-Regolament(UE) Nru 1285/2013 dwar l-implimentazzjoni u l-esplojtazzjoni tas-sistemi Ewropej tar-radjunavigazzjoni bis-satellita, Galileo u EGNOS, — ir-Regolament (UE) Nru 377/2014 li jistabbilixxi l-Programm Copernicus, — id-Deċiżjoni Nru 541/2014/UE li tistabbilixxi Qafas għall-Appoġġ tas-Sorveljanza u l-Insegwiment fl-Ispazju (SST) u — r-Regolament (UE) Nru 912/2010 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jistabbilixxi l-Aġenzija Ewropea GNSS huma mħassra u sostitwiti bir-regolament inkwistjoni li jistabbilixxi regoli komuni għall-komponenti kollha tal-programm, inklużi b’mod partikolari l-kontribuzzjonijiet u l-mekkaniżmi baġitarji, id-dispożizzjonijiet finanzjarji, l-akkwisti pubbliċi u l-governanza u s-sigurtà. Ir-Regolament imsemmi jistabbilixxi wkoll ċerti regoli speċifiċi għal kull wieħed minn dawn il-komponenti.

3.3.

L-Aġenzija Ewropea GNSS, responsabbli biex tiżgura l-implimentazzjoni ta’ ġenerazzjoni ġdida ta’ sistemi ta’ radjunavigazzjoni bis-satellita (GNSS), saret “Aġenzija tal-Unjoni Ewropea għall-Programm Spazjali”, responsabbli biex tikkontribwixxi għall-programm, b’mod partikolari fir-rigward tas-sigurtà, tal-attivitajiet ta’ komunikazzjoni u ta’ promozzjoni, kif ukoll tal-attivitajiet ta’ kummerċjalizzazzjoni tas-servizzi offruti minn Galileo u EGNOS.

3.4.

Il-programm spazjali l-ġdid għandu l-għan li: — jipprovdi data, informazzjoni u servizzi spazjali ta’ kwalità, aġġornati u, fejn meħtieġ, siguri; — jimmassimizza l-benefiċċji soċjoekonomiċi; — isaħħaħ is-sigurtà tal-Unjoni u tal-Istati Membri tagħha; — jippromovi r-rwol tal-Unjoni fix-xena internazzjonali bħala attur ewlieni.

3.5.

Il-proposta għal regolament tistabbilixxi allokazzjoni baġitarja totali għall-attivitajiet spazjali kollha tal-Unjoni, inkluża r-riċerka, ta’ EUR 16-il biljun għall-perjodu 2021-2027 (minflok EUR 12,6 biljuni għall-perjodu 2014-2020). Dan il-pakkett finanzjarju jikkostitwixxi l-ammont ta’ referenza primarja skont il-Ftehim Interistituzzjonali tat-2 ta’ Diċembru 2013 dwar id-dixxiplina baġitarja, u huwa mqassam kif ġej: — Galileo + EGNOS EUR 9,7 biljuni; — Copernicus EUR 5,8 biljuni; — SST/Govsatcom EUR 0,5 biljuni.

3.6.

Ir-regolament il-ġdid jindirizza wkoll forom differenti ta’ kooperazzjoni u ta’ sħubija bejn il-partijiet interessati, kif ukoll relazzjonijiet mal-organizzazzjonijiet internazzjonali u mal-pajjiżi terzi.

3.7.

Il-Kummissjoni għandha tippreżenta kull sena lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill rapport dwar l-implimentazzjoni tal-programm spazjali bbażat fuq indikaturi tal-prestazzjoni li għandhom jiġu stabbiliti.

3.8.

Barra minn hekk, il-programm għandu jiġi evalwat tal-inqas kull erba’ snin. Il-konklużjonijiet tal-evalwazzjonijiet, flimkien mal-osservazzjonijiet tal-Kummissjoni, għandhom jiġu kkomunikati lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill kif ukoll lill-KESE u lill-Kumitat tar-Reġjuni.

4.   Kummenti ġenerali

4.1.

Mal-ewwel daqqa t’għajn, għandu jiġi rikonoxxut li l-UE tista’ tiddikjara li żviluppat, fiż-żmien dovut, il-politika spazjali tagħha stess u li llum hija indipendenti minn potenzi spazjali oħra, inklużi dawk preċedentement meqjusa bħala sħab affidabbli iżda fl-istess waqt imprevedibbli.

4.2.

Il-KESE jappoġġja lill-Unjoni fl-isforzi komplementari tagħha biex tibqa’ potenza spazjali indipendenti ewlenija u jipprovdi l-mezzi biex din tikkonsolida l-assi tekniċi tagħha. L-ispazju huwa settur li jeħtieġ riżorsi finanzjarji konsiderevoli. Ma jista’ jkun hemm ebda politika spazjali ambizzjuża mingħajr baġit korrispondenti.

4.3.

Għalhekk nistgħu nilqgħu l-fatt li l-abbozz ta’ regolament biħsiebu jalloka lill-Unjoni l-mezzi finanzjarji adegwati għall-ambizzjonijiet tagħha, f’dan il-każ pakkett finanzjarju ta’ programm ta’ EUR 16-il biljun li jikkostitwixxi “ammont ta’ referenza primarja” minimali. Dan ifisser li l-Parlament u l-Kunsill, kif ukoll il-Kummissjoni meta fasslet l-abbozz tal-baġit, impenjaw ruħhom li ma jiddevjawx b’aktar minn 10 % minn dan l-ammont tul il-programm kollu (ħlief f’ċirkostanzi eċċezzjonali). Il-KESE madankollu jtenni t-talba tiegħu li, flimkien mal-Bank Ewropew tal-Investiment (BEI), jiġu mfittxija opportunitajiet ġodda ta’ finanzjament għal proġetti ta’ riċerka, ta’ disinn u ta’ manifattura spazjali minn impriżi privati, SMEs u negozji ġodda, pereżempju fil-qasam tan-nanosatelliti, is-sistemi ta’ propulsjoni minjaturizzati, modi kif tittawwal il-ħajja tas-satelliti, applikazzjonijiet ġodda ta’ osservazzjoni tad-dinja, eċċ.

4.4.

Barra minn hekk, ir-riċerka u l-innovazzjoni spazjali, li għandhom jissaħħu b’mod imperattiv jekk l-Unjoni trid tibqa’ fuq quddiem nett, jistgħu jiġu ffinanzjati mill-programm “Orizzont Ewropa”, fil-qafas tal-programm ta’ ħidma “tmexxija fit-teknoloġiji abilitanti u industrijali”, b’baġit ta’ EUR 13,5 biljuni.

4.5.

Ma nistgħux ma napprovawx, f’dan il-kuntest, il-fatt li wara Brexit ir-Renju Unit biħsiebu jkompli jipparteċipa fil-Programm Spazjali Ewropew. Il-KESE jiddispjaċih, madankollu, li 20 biss mit-28 Stat Membru attwali tal-UE huma membri tal-ESA.

4.6.

Fir-rigward tal-objettivi speċifiċi tal-programm spazjali, il-KESE jilqa’ l-fatt li l-applikazzjonijiet u s-servizzi l-ġodda jqisu l-evoluzzjonijiet fil-vetturi awtonomi, fid-droni, fir-robotika u fl-Internet tal-Oġġetti (Galileo), u jiffoka, fl-interess tal-umanità, fuq is-sorveljanza tat-tibdil fil-klima (pereżempju, is-sorveljanza tal-emissjonijiet antropoġeniċi ta’ CO2 u ta’ gassijiet serra), l-użu tal-art b’appoġġ għall-agrikoltura, l-osservazzjoni taż-żoni polari, il-ġestjoni tal-foresti u tal-ilma u d-detezzjoni ta’ oġġetti żgħar (pereżempju l-vapuri) biex jiġi ssorveljat it-traffiku illegali (Copernicus).

4.7.

Il-KESE jappoġġja wkoll il-proposta li SST tingħata aktar awtonomija u kapaċitajiet biex tipproteġi l-infrastrutturi spazjali u d-dinja mir-riskji spazjali, kif ukoll il-ħolqien ta’ attivitajiet ġodda li josservaw ir-residwi spazjali u l-fenomeni metereoloġiċi spazjali estremi li jirriżultaw mill-attività solari, jew mill-asterojdi u l-kometi (oġġetti qrib id-dinja). Il-kwistjoni tar-residwi fl-ispazju tikkonċerna direttament aktar minn 60 Stat li bħalissa għandhom u joperaw is-satelliti. Din is-sorveljanza spazjali hija effettivament kruċjali minħabba r-riskju ta’ ħsarat fl-infrastrutturi essenzjali li jaffettwaw il-ħajja ta’ kuljum taċ-ċittadini, bl-interruzzjonijiet tas-servizzi, bl-inkonvenjenzi u bit-telf ekonomiku relatat.

4.8.

L-inizjattiva ġdida rigward is-sistema Govsatcom tindirizza l-ħtiġijiet tal-komunikazzjonijiet Ewropej siguri bis-satellita (sorveljanza tal-fruntieri, komunità marittima, missjonijiet tal-pulizija, protezzjoni ċivili, għajnuna umanitarja, azzjoni esterna tal-UE, eċċ.) u tippermetti li titjieb is-sigurtà u n-nondipendenza Ewropea tas-sistemi u s-servizzi sikuri ta’ komunikazzjoni futuri, li l-KESE japprova b’mod qawwi.

4.9.

Għalhekk l-Unjoni tista’ tiftaħar b’suċċessi kbar fis-settur spazjali. Madankollu, il-KESE jinnota li l-Unjoni għadha diskreta ħafna fil-komunikazzjonijiet tagħha liċ-ċittadini dwar il-benefiċċji li jirrappreżenta l-ispazju għas-soċjetà u għall-ekonomija. Ħafna ċittadini ma jirrealizzawx li meta, pereżempju, jużaw il-mowbajl jew l-ismartphone, igawdu s-sistemi ta’ navigazzjoni, jaraw it-televiżjoni bis-satellita, jivvjaġġaw bl-art, bil-baħar jew bl-ajru, jew meta jiġbdu l-flus, ikunu qed jużaw is-servizzi spazjali. Għalhekk jeħtieġ li jiġi żgurat, permezz ta’ kampanja ta’ informazzjoni xierqa, li ċ-ċittadini jirrealizzaw li l-attivitajiet spazjali Ewropej huma indispensabbli fil-ħajja tagħhom ta’ kuljum, jistimulaw l-impjiegi, it-tkabbir u l-investiment u jikkostitwixxu vantaġġ għas-sigurtà tagħhom.

4.10.

Barra minn hekk, għadu ferm ’il bogħod milli jiġu mmassimizzati l-benefiċċji li jirrappreżenta l-ispazju għall-ekonomija Ewropea. L-opportunitajiet li joffri l-programm ta’ osservazzjoni tad-Dinja u l-isfruttar tal-ammont kbir ta’ data li huwa ġenera, ġeneralment għadhom mhux użati biżżejjed. Il-KESE jitlob li titnieda azzjoni ta’ sensibilizzazzjoni u informazzjoni indirizzata lejn il-benefiċjarji potenzjali, speċjalment fis-settur tal-baħar u dak agrikolu.

4.11.

Kif tindika l-Kummissjoni, is-settur spazjali qed jiffaċċja diffikultajiet marbuta mal-kapaċità tiegħu li jimpjega persunal xieraq. Il-KESE jqis li x-xjenza spazjali għandha tiġi integrata fis-sistema edukattiva u li l-universitajiet tal-Istati Membri għandhom ikunu konxji li għandhom joffru Masters fl-inġinerija spazjali.

4.12.

Fil-livell internazzjonali, l-Ewropa spazjali se jkollha taffronta l-isfida ta’ kompetizzjoni qawwija, ġaladarba l-attivitajiet spazjali qed isiru iktar u iktar kummerċjali minħabba l-parteċipazzjoni dejjem tiżdied mis-settur privat. L-atturi ewlenin Ewropej iwettqu l-parti l-kbira tal-attivitajiet tagħhom barra mill-Ewropa. Dan ifisser li se jkun essenzjali li tiżdied l-importanza tas-suq intern u li jiġi applikat prinċipju ta’ “preferenza Ewropea” fis-settur spazjali.

4.13.

Kif speċifikat il-Kummissjoni, l-ispazju huwa parti minn katina ta’ valur globali, li qed taffaċċja bidliet maġġuri li qed iwessgħu l-konfini tradizzjonali tas-settur spazjali. L-hekk imsejjaħ “Spazju Ġdid” qed joħloq rivoluzzjoni fis-settur spazjali, mhux biss mil-lat teknoloġiku iżda wkoll mil-lat tal-mudell ta’ negozju. Għalhekk, huwa kruċjali li l-Unjoni tagħti sostenn attivament lis-settur spazjali kollu, b’mod partikolari r-riċerka u l-iżvilupp, in-negozji ġodda u l-inkubaturi ta’ kumpaniji attivi fis-settur spazjali. Il-KESE jiddispjaċih li f’dan ir-Regolament, il-Kummissjoni sempliċement tħabbar li l-programm spazjali jappoġġja l-kooperazzjoni bejn l-intrapriżi fil-forma ta’ ċentri spazjali li jlaqqgħu flimkien, fil-livell nazzjonali u reġjonali, l-atturi fil-qasam tal-ispazju u dak diġitali, mingħajr ebda indikazzjoni oħra dwar il-funzjonament u l-finanzjament ta’ dawn iċ-ċentri.

Proġett minnhom, “New Space”, jista’ jikkonsisti fl-iżvilupp tal-ekonomija tar-riżorsi spazjali (space mining), u jkollu bħala objettiv l-estrazzjoni u l-irkupru ta’ riżorsi naturali mhux terrestri. L-asterojdi, pereżempju, jista’ jkun fihom in-nikil, il-platinu, il-ħadid u l-kobalt. In-NASA tistma $ 700 triljun il-valur taċ-ċintura (li jammonta għal aktar minn miljun) ta’ asterojdi bejn Marte u Ġjove. Dawn ir-riżorsi jistgħu jinġiebu lejn id-dinja jew jintużaw fl-ispazju bħala enerġija għas-satelliti, jew biex jinbnew bażijiet minn fejn tista’ titlaq esplorazzjoni spazjali aktar fil-bogħod.

4.14.

Il-Lussemburgu huwa t-tieni pajjiż fid-dinja, wara l-Istati Uniti, li għandu qafas legali, ikkontestat minn uħud, li jawtorizza l-esplorazzjoni u l-użu kummerċjali tar-riżorsi spazjali. Il-BEI ngħaqad mal-proġett b’missjoni ta’ konsulenza, bl-istess mod bħall-ESA, li biħsiebha tipprovdi pariri u gwida permezz tas-servizz konsultattiv tagħha dwar l-innovazzjoni finanzjarja.

4.15.

Il-KESE jemmen li l-UE għandha tipparteċipa aktar mill-qrib fir-riċerka fil-qasam tal-ispace mining, mil-lat teknoloġiku, finanzjarju u legali, u tiżgura li l-proġett iżomm valur Ewropew ċar, billi xi organizzazzjonijiet oħra jew intrapriżi Amerikani, Għarbin jew Ażjatiċi diġà ssieħbu fil-proġett.

4.16.

L-Ewropa teħtieġ lanċjaturi adattati għas-swieq kummerċjali u istituzzjonali jekk tassew trid tkun kapaċi żżomm l-awtonomija tagħha fl-aċċess għall-ispazju. Ir-rokits riużabbli jirrappreżentaw avvanz partikolarment promettenti li se jnaqqas l-ispejjeż u d-dewmien fir-rotazzjoni bejn illanċjar u ieħor. Fis-suq kummerċjali, il-kompetizzjoni għadha qawwija u kultant mhux ġusta. Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni biex tesplora mezzi ta’ appoġġ għar-riċerka u għall-infrastrutturi Ewropej ta’ llanċjar filwaqt li tibqa’ tirrispetta l-karattru vitali tal-preżervazzjoni tal-aċċess indipendenti tal-Ewropa għall-ispazju.

4.17.

Għalkemm, skont it-TFUE, l-Istati Membri għandhom is-setgħa li jiddefinixxu s-servizzi ta’ interess ġenerali, dan ma jnaqqas xejn mis-setgħat tal-Unjoni li tiddefinixxi fil-livell tagħha servizzi bħal dawn, malli dan jidher meħtieġ biex jiġu implimentati l-objettivi tal-Unjoni. Il-KESE jappella lill-istituzzjonijiet Komunitarji biex jirrikonoxxu l-eżistenza u l-ħtieġa ta’ servizzi Komunitarji ta’ interess ġenerali f’oqsma fejn l-azzjoni tal-UE tkun iktar effettiva biex jintlaħqu l-objettivi tagħha, kif inhu ċar fil-każ tas-settur spazjali.

---

(1)  L-ESA tħaddan 22 Stat Membru L-entitajiet nazzjonali responsabbli għall-ispazju fil-pajjiżi li ġejjin huma bbażati fi ħdan il-Kunsill tal-gvernaturi tal-ESA: il-Ġermanja, l-Awstrija, il-Belġju, id-Danimarka, Spanja, l-Estonja, il-Finlandja, Franza, il-Greċja, l-Ungerija, l-Irlanda, l-Italja, il-Lussemburgu, in-Norveġja, in-Netherlands, il-Polonja, il-Portugall, ir-Repubblika Ċeka, ir-Rumanija, ir-Renju Unit, l-Iżvezja u l-Iżvizzera. Il-Kanada tipparteċipa wkoll fil-Kunsill kif ukoll f’ċerti proġetti fil-qafas ta’ ftehim ta’ kooperazzjoni. Is-Slovenja hija membru assoċjat. Seba’ membri oħġrajn tal-UE kkonkludew ftehimiet ta’ kooperazzjoni mal-ESA: il-Bulgarija, il-Kroazja, Ċipru, il-Litwanja, il-Latvja, Malta u s-Slovakkja.

Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar a) Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jemenda r-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 1206/2001 tat-28 ta’ Mejju 2001 dwar kooperazzjoni bejn il-qrati tal-Istati Membri fil-kumpilazzjoni ta’ xhieda f’materji ċivili jew kummerċjali

(COM(2018) 378 final — 2018/203 (COD))

u dwar (b) Proposta għal Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill li jemenda r-Regolament (KE) Nru 1393/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar in-notifika fl-Istati Membri ta’ dokumenti ġudizzjarji u extra-ġudizzjarji fi kwistjonijiet ċivili jew kummerċjali (notifika ta’ dokumenti)

(COM(2018) 379 final — 2018/204 (COD))

(2019/C 62/09)

Relatur:

Bernardo HERNÁNDEZ BATALLER

Konsultazzjoni	(a) Il-Parlament Ewropew, 10.9.2018 (b) Il-Parlament Ewropew, 10.9.2018
Bażi legali	Artikolu 304 tat-TFUE
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni Speċjalizzata għas-Suq Uniku, il-Produzzjoni u l-Konsum
Adottata fis-sezzjoni	2.10.2018
Adottata fis-sessjoni plenarja	17.10.2018
Sessjoni tal-plenarja Nru	538
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	184/0/9

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

Il-KESE jieħu nota tal-proposti tal-Kummissjoni biex jiġi emendat ir-Regolament dwar il-kumpilazzjoni ta’ xhieda u r-Regolament dwar in-notifika ta’ dokumenti.

1.2.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tqis il-kummenti ta’ dan id-dokument dwar il-proposti tagħha, b’mod partikolari dawk imniżżla fil-punti 5.2, 5.3, 5.4, 5.5, 5.9, 5.10, 6.3, 6.4 u 6.6, għaliex mingħajr żona ġudizzjarja ġenwina, il-libertajiet tas-suq uniku ma jistgħux jitgawdew bis-sħiħ.

2.   Sfond

2.1.

Bil-għan li tinħoloq żona ta’ libertà, sigurtà u ġustizzja fl-Unjoni Ewropea (UE), l-Artikolu 81 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (TFUE) jistabbilixxi l-bażijiet għall-iżvilupp tal-hekk imsejħa “kooperazzjoni ġudizzjarja ċivili” għall-kawżi b’riperkussjoni transkonfinali, attribwiti lill-kompetenzi tal-UE li jagħtuha s-setgħa biex jiġu adottati miżuri ta’ approċċ tad-dispożizzjonijet legali u regolamentari tal-Istati Membri.

2.2.

Meta jirriżulta li tkun meħtieġa għall-funzjonament bla xkiel tas-suq intern, għandha tiġi stabbilita dispożizzjoni legali li tadotta miżuri biex jiġi ggarantit ir-rikonoxximent reċiproku – bejn l-Istati Membri – tad-deċiżjonijiet ġudizzjarji u extraġudizzjarji, l-eżekuzzjoni tagħhom u l-kooperazzjoni fil-kumpilazzjoni ta’ xhieda.

2.3.

Biex tirregola l-assistenza ġudizzjarja bejn l-Istati Membri, l-UE ssostitwixxiet is-sistemi kkontemplati mill-Konvenzjonijiet tal-Aja bl-approvazzjoni tal-istrumenti legali li ġejjin:

2.3.1.

Ir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 1206/2001 (1) dwar kooperazzjoni bejn il-qrati tal-Istati Membri fil-kumpilazzjoni ta’ xhieda f’materji ċivili jew kummerċjali, approvat fuq inizjattiva tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja (minn hawn ’il quddiem imsejjaħ ir-“Regolament dwar il-kumpilazzjoni ta’ xhieda”), applikabbli fl-Istati Membri kollha ħlief fid-Danimarka.

2.3.2.

Dan ir-Regolament jistabbilixxi sistema diretta u rapida fil-livell tal-UE għat-trażmissjoni u l-eżekuzzjoni ta’ talbiet għall-ġbir ta’ provi bejn il-qrati u jistabbilixxi regoli preċiżi dwar il-forma u l-kontenut ta’ dawk it-talbiet. Dan daħħal sistema ta’ kuntatt bilaterali dirett bejn l-awtoritajiet ġudizzjarji li tissostitwixxi dik ta’ qabel, li permezz tagħha t-talbiet kienu jintbagħtu minn qorti ta’ Stat Membru lill-korp ċentrali tal-Istat Membru l-ieħor.

2.3.3.

Ir-Regolament (KE) Nru 1393/2007 (2) tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar is-servizz fl-Istati Membri ta’ dokumenti ġudizzjarji u extra-ġudizzjarji fi kwistjonijiet ċivili jew kummerċjali (servizz ta’ dokumenti) (iktar ’il quddiem ir-“Regolament dwar in-notifika ta’ dokumenti”), li japplika fl-Istati Membri kollha (3).

2.3.4.

Dan ir-Regolament huwa applikabbli f’materji ċivili u kummerċjali fejn dokument ġudizzjarju jew extra-ġudizzjarju jenħtieġ li jiġi trasmess minn Stat Membru għal ieħor biex jiġi nnotifikat hemmhekk. Dan ma japplikax, madankollu, għal kawżi fiskali, doganali jew amministrattivi, u lanqas għar-responsabbiltà tal-Istat għal atti jew ommissjonijiet fl-eżerċitar tal-awtorità tiegħu (acta iure imperii).

2.4.

Il-KESE dejjem wera li kien favur il-ħolqien ta’ żona komuni ta’ libertà, sigurtà u ġustizzja fl-UE, li – fost affarijiet oħra – jinvolvi t-teħid ta’ miżuri fil-qasam tal-koperazzjoni ġudizzjarja u f’materji ta’ kawżi ċivili meħtieġa sabiex iċ-ċittadini u l-kumpaniji ma jiġux miżmuma jew skoraġġuti milli jeżerċitaw id-drittijiet tagħhom minħabba l-inkumpatibbiltà jew il-kumplessità tas-sistemi ġudizzjarji tal-Istati Membri.

2.5.

Fi kwalunkwe każ, sabiex tinħoloq iż-żona ġudizzjarja Ewropea, huwa imperattiv li titjieb il-kooperazzjoni bejn il-qrati u, għaldaqstant, li jiġu ssimplifikati u mħaffa l-proċeduri biex jiġu eliminati l-fallimenti u d-dewmien.

3.   Il-proposti tal-Kummissjoni

3.1.

Il-proposti tal-Kummissjoni għandhom l-intenzjoni li jemendaw iż-żewġ regolamenti eżistenti dwar il-kumpilazzjoni ta’ xhieda u n-notifika ta’ dokumenti.

3.2.   Il-proposta biex jiġi emendat ir-Regolament dwar il-kumpilazzjoni ta’ xhieda

3.2.1.

Il-proposta għandha l-għan li ttejjeb il-funzjonament taż-żona ta’ libertà, sigurtà u ġustizzja u tas-suq intern billi ttejjeb u tħaffef il-kumpilazzjoni transkonfinali ta’ xhieda.

3.2.2.

Għandha l-għan li tadatta r-Regolament għall-iżviluppi tekniċi li jisfruttaw il-vantaġġi tad-diġitalizzazzjoni, billi tagħmilha obbligatorja li l-kob’munikazzjoni u l-iskambju ta’ dokumenti jsiru b’mezzi elettroniċi waqt li tiġi mħarsa l-protezzjoni tad-data u l-privatezza, mingħajr ma jiġu mittiefsa bl-ebda mod id-drittijiet proċedurali tal-partijiet. Għal dan il-għan, jenħtieġ li s-sistema tinkorpora struttura deċentralizzata li tippermetti komunikazzjoni diretta bejn l-utenti finali.

3.2.3.

Il-proposta tinkoraġġixxi l-użu ta’ metodi moderni għall-kumpilazzjoni ta’ xhieda, bħal vidjokonferenzi meta tkun meħtieġa dikjarazzjoni minn persuna fi Stat Membru ieħor. Għandha l-għan li tiżgura li ssir b’mod aktar dirett, frekwenti u rapidu l-kumpilazzjoni diretta ta’ xhieda fit-teħid ta’ dikjarazzjoni ta’ xhud jew ta’ espert jew fl-interrogazzjoni ta’ parti kkonċernata meta dawn il-persuni jkunu residenti fi Stat Membru ieħor.

3.2.4.

Tneħħi ostakli legali għall-aċċettazzjoni ta’ provi elettroniċi (diġitali). Il-proposta tistabbilixxi r-rikonoxximent reċiproku tal-provi diġitali. Dan se jnaqqas il-piż proċedurali għaċ-ċittadini u n-negozji u jillimita n-numru ta’ każijiet li fihom il-provi elettroniċi jistgħu ma jkunux permessi.

3.2.5.

Tipproponi soluzzjoni għall-problema ta’ interpretazzjonijiet diverġenti tat-terminu “qorti”, li bħalissa mhux definit fir-Regolament dwar il-kumpilazzjoni ta’ xhieda. Il-proposta tipprova tiċċara l-inċertezza f’dan ir-rigward.

3.2.6.

Il-proposta hija koerenti ma’ strumenti oħra tal-UE fil-qasam tal-kooperazzjoni ġudizzjarja f’materji ċivili u ma tirrappreżentax ostaklu għall-iskambju ta’ informazzjoni li jistgħu jwettqu l-awtoritajiet fil-qasam tar-rikonoxximent u l-implimentazzjoni fi kwistjonijiet matrimonjali u responsabbiltà tal-ġenituri (4) lanqas f’materji ta’ obbligi ta’ manteniment (5), anke jekk din l-informazzjoni jkollha valur probatorju, sabiex l-awtorità applikanti tkun libera li tagħżel l-aktar metodu xieraq.

3.2.7.

Tirregola l-possibbiltà li jinkisbu provi minn rappreżentanti diplomatiċi jew konsulari ta’ Stat Membru fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor u fiż-żona li fiha jeżerċitaw il-funzjonijiet tagħhom mingħajr ma hemm bżonn li jitolbu minn qabel lill-korp ċentrali jew lill-awtorità kompetenti ta’ dak l-Istat Membru.

3.2.8.

Sabiex tiggarantixxi r-rikonoxximent reċiproku ta’ evidenza diġitali, jenħtieġ li ma tiġix miċħuda il-forza probatorja ta’ tali evidenza, dejjem jekk tkun inkisbet fi Stat Membru skont is-sistema legali tagħha, dovuta esklussivament għan-natura diġitali tagħha.

3.2.9.

Sabiex isiru bidliet fil-forom standardizzati tal-annessi jew biex jiġu aġġornati, id-delegazzjoni lill-Kummissjoni hija prevista skont l-Artikolu 290 tat-TFUE.

3.3.   Regolament dwar in-notifika ta’ dokumenti

3.3.1.

L-għan ewlieni tar-regoli tiegħu huwa li jistabbilixxi kanali uniformi għat-trażmissjoni ta’ dokumenti minn Stat Membru għal ieħor għan-notifika ta’ dokumenti fl-Istat Membru l-ieħor. Għal dan, l-esperjenza fl-applikazzjoni tar-Regolament attwali u fil-ġurisprudenza stabbilita dwar dan is-suġġett mill-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea (QĠUE) kienet partikolarment utli.

3.3.1.1.

Il-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu huwa emendat, għalkemm tinżamm il-formulazzjoni attwali tal-parti relatata mad-dokumenti extra-ġudizzjarji. Min-naħa l-oħra, rigward id-dokumenti ġudizzjarji, ir-Regolament se japplika għas-sitwazzjonijiet kollha fejn id-destinatarju jkun residenti fi Stat Membru ieħor.

3.3.1.2.

Din is-sistema l-ġdida, fejn il-każijiet kollha ta’ notifika ta’ dokumenti lil destinatarji residenti fi Stat Membru ieħor huma rregolati b’mod obbligatorju, tapplika biss għan-notifika tal-att promotur jew tat-talba. Rigward in-notifiki sussegwenti ta’ dokumenti ġudizzjarji fil-kuntest ta’ proċess ġudizzjarju, il-protezzjoni addizzjonali hija inqas rilevanti.

3.4.

Il-komunikazzjoni u l-iskambju ta’ dokumenti bejn l-awtoritajiet emittenti u riċevituri jenħtieġ li jsiru b’mod elettroniku, permezz ta’ sistema ta’ informazzjoni komputerizzata u deċentralizzata li tikkonsisti f’sistemi ta’ informazzjoni komputerizzata nazzjonali interkonnessi permezz ta’ infrastruttura ta’ komunikazzjoni sikura u affidabbli, għalkemm hemm il-possibbiltà li jintużaw metodi ta’ komunikazzjoni alternattivi (tradizzjonali) f’każ ta’ interruzzjoni imprevedibbli u eċċezzjonali tas-sistema ta’ informazzjoni komputerizzata.

3.5.

Huwa stabbilit li l-Istati Membri għandhom jipprovdu assistenza biex jinstab id-destinatarju fi Stat Membru ieħor, li għaliha tliet għażliet alternattivi huma ppreżentati: — assistenza ġudizzjarja pprovduta minn awtoritajiet nominati mill-Istati Membri; — aċċess għal informazzjoni tar-reġistru pubbliku residenzjali permezz tal-Portal Ewropew tal-Ġustizzja Elettronika; — informazzjoni dettaljata permezz tal-Portal Ewropew tal-Ġustizzja Elettronika dwar l-għodod disponibbli biex jinstabu persuni fit-territorji tagħhom.

3.6.

Il-partijiet barranin f’tilwima jistgħu jintalbu jinnominaw rappreżentant fl-Istat Membru li fih tkun qed issir in-notifika tal-atti tal-proċess.

3.7.

Hemm titjib fil-proċedura dwar id-dritt tad-destinatarju li jirrifjuta li jaċċetta dokument jekk mhux abbozzat jew tradott f’lingwa xierqa.

3.8.

Il-proposta tobbliga lill-fornituri tas-servizz postali biex jużaw prova ta’ ħlas speċifika (konferma ta’ riċevuta) wara n-notifika ta’ dokumenti bil-posta skont ir-Regolament. Qed tiddaħħal ukoll regola minima rigward il-persuni li lilhom tista ssir notifika minflok lid-destinatarju meta l-fornitur tas-servizz postali ma jistax iwassal id-dokument lill-persuna personalment.

3.9.

Il-proposta tintroduċi n-notifika elettronika ta’ dokumenti bħala metodu alternattiv addizzjonali ta’ snotifika skont ir-Regolament.

3.10.

F’każijiet fejn il-konvenut ma jidhirx, jiġu introdotti żewġ elementi ġodda sostanzjali: (a) il-qorti li quddiemha tkun tinsab il-kawża, tintalab tibgħat avviż bid-data tal-bidu tal-proċess jew dwar is-sentenza b’kontumaċja lill-kont tal-utent magħruf mill-konvenut; (b) jiġi ffissat perjodu komuni ta’ sentejn, li jibda mid-data li fiha tingħata s-sentenza b’kontumaċja, biex tippreżenta azzjoni straordinarja għal eżenzjoni mill-preskrizzjoni li ttiriżulta mill-iskadenza tal-perjodi għall-preżentata ta’ rikors kontra r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta’ dik id-deċiżjoni fi Stat Membru ieħor.

4.   Kummenti ġenerali

4.1.

Il-KESE jilqa’ l-proposti tal-Kummissjoni għall-emenda tar-Regolament dwar il-kumpilazzjoni ta’ xhieda u r-Regolament dwar in-notifika ta’ dokumenti, peress li jiffaċilitaw l-integrazzjoni ġudizzjarja bejn l-Istati Membri billi jistabbilixxu proċeduri uniformi fil-kampijiet ta’ applikazzjoni rispettivi tagħhom.

4.2.

Iż-żewġ proposti jikkontribwixxu għat-titjib tal-kooperazzjoni ġudizzjarja fl-UE, ibbażata fuq il-prinċipju ta’ rikonoxximent reċiproku ta’ deċiżjonijiet ġudizzjarji (Artikolu 81 TFUE), għat-tisħiħ taż-żona ta’ libertà, sigurtà u ġustizzja (Artikolu 3, paragrafu 2, u Artikolu 67 tat-TFUE) u biex jiġi stabbilit is-suq intern (Artikolu 26 tat-TFUE).

4.3.

Fil-qosor, l-adozzjoni u l-applikazzjoni tal-qafas regolatorju propost mill-Kummissjoni għandhom jikkontribwixxu oġġettivament għat-tneħħija ta’ diversi ostakli inviżibbli li jaffettwaw direttament il-ħajjiet taċ-ċittadini kollha – kemm ta’ ċittadini tal-Istati Membri kif ukoll ta’ persuni residenti fl-UE – u għat-traffiku kummerċjali tal-kumpaniji li joperaw fl-UE.

4.4.

Sabiex jiġi ggarantit l-aċċess għall-ġustizzja u proċess ġust, huwa essenzjali li d-dispożizzjonijiet ta’ dawn iż-żewġ proposti jiġu applikati f’materji ġudizzjarji b’effetti transkonfinali u jsiru b’mod xieraq.

4.5.

Il-proposti huma konformi wkoll mal-istrateġija għas-suq diġitali fil-qasam tal-amministrazzjoni elettronika, speċjalment rigward il-ħtieġa li jittieħdu miżuri biex tiġi modernizzata l-amministrazzjoni pubblika u tinkiseb interoperabbiltà transkonfinali, li tiffaċilita l-interazzjoni maċ-ċittadini.

4.6.

Il-proposti jżidu ċ-ċertezza legali u, għalhekk, jgħinu biex jiġu evitati dewmien u spejjeż żejda għal ċittadini, kumpaniji u amministrazzjonijiet pubbliċi, u jikkoreġu n-nuqqasijiet fil-protezzjoni tad-drittijiet proċedurali tal-partijiet, peress li jippruvaw jevitaw in-nuqqas ta’ difiża skont l-hekk imsejjaħ “prinċipju ta’ opportunitajiet ugwali għall-partijiet”.

4.7.

Huwa nnutat li d-dispożizzjoni dwar l-atti delegati biex jiġi aġġornat u emendat l-anness għaż-żewġ proposti ta’ Regolament mhijiex konformi mal-pożizzjoni tal-KESE (6) f’dan ir-rigward, peress li l-proposta tipprevedi li d-delegazzjoni tkun għal żmien indefinit minkejja r-rekwiżit li l-eżerċitar tal-adozzjoni tal-atti ddelegati jiġi ddeterminat fil-ħin.

4.8.

Fil-qosor, il-KESE jikkunsidra li, mingħajr żona ġudizzjarja vera, il-libertajiet tas-suq uniku ma jistgħux jitgawdew b’mod sħiħ.

5.   Osservazzjonijiet ġenerali dwar ir-Regolament dwar il-kumpilazzjoni ta’ xhieda

5.1.

Il-proposta biex jiġi emendat ir-Regolament dwar il-kumpilazzjoni ta’ xhieda għandha l-għan li ssaħħaħ il-komunikazzjonijiet elettroniċi bejn il-korpi kompetenti kkonċernati minflok ma jintużaw il-karti, fejn il-proċess jiswa aktar flus u jieħu aktar żmien, kif ukoll li jintużaw il-vidjokonferenzi għat-teħid ta’ stqarrijiet fi Stat Membru ieħor, mingħajr ma jiġu mittiefsa bl-ebda mod id-drittijiet proċedurali tal-partijiet ikkonċernati.

5.2.

Għalkemm din il-proposta tippresumi aġir diliġenti u effiċjenti tal-awtoritajiet ġudizzjarji kkonċernati u rispett strett tal-prinċipji ta’ kooperazzjoni leali u rikonoxximent reċiproku –dan tal-aħħar invokat espressament biex jimpedixxi ċ-ċaħda tal-forza probatorja tal-provi diġitali (ir-raba’ premessa u l-Artikolu 18 a tal-proposta) –, din ma tistabbilixxi l-ebda dispożizzjoni għall-każijiet ta’ ċaħda min-naħa tal-qorti rikjesta minħabba: — dewmien bla bżonn; — nuqqas ta’ motivazzjoni jew — motivazzjoni insuffiċjenti. Dawn il-każijiet fil-prattika jfissru li huwa impossibbli li jkun hemm aċċess għal protezzjoni legali effettiva u jeħtieġ li tinstab soluzzjoni sabiex jiġi evitat li dan iseħħ.

5.2.1.

Din iċ-ċirkustanza hija rilevanti fl-istat attwali tad-Dritt tal-UE, fejn is-sempliċi ċaħda ta’ qorti li tkun obbligata li tippreżenta deċiżjoni preliminari lill-QĠUE f’każ ta’ ftehim tagħha tista’ titqies bħala ksur serju tal-obbligi tal-Istat li jirriżultaw mid-Dritt tal-UE (7).

5.2.2.

Hemm ħafna sitwazzjonijiet fejn il-qorti rikjesta tista’ tagħmel ħsara serja lid-drittijiet tal-individwi jekk ma tikkooperax b’diliġenza, speċjalment fil-protezzjoni kawtelatorja, billi tiddependi fuq riservi ta’ sovranità nazzjonali, sigurtà nazzjonali, ordni pubbliku, eċċ. [ara l-Artikolu 4(2) tat-TUE] jew f’każ ta’ diverġenzi li jirriżultaw mill-prattika proċedurali differenti fl-Istati Membri.

5.2.3.

Din is-sitwazzjoni tal-aħħar isseħħ, pereżempju, fl-iskoperta qabel is-smigħ tal-kawża, peress li l-Artikolu 23 tal-Konvenzjoni tal-Aja tat-18 ta’ Marzu 1970, dwar il-ksib ta’ provi barra mill-pajjiż f’materji ċivili jew kummerċjali, jippermetti li l-Istati Partijiet jintroduċu riżerva ta’ sovranità biex jirrifjutaw ittri rogatorji li oriġinaw fil-fażi preliminari tal-proċess (wara l-preżentata tat-talba iżda qabel ma tibda tintemal-kawża).

5.2.4.

Ir-Regolament (KE) Nru 1206/2001 li attwalment jinsab fis-seħħ, għalkemm ma jindirizzax espressament din il-kwistjoni, jeskludiha mill-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu, kif jidher mid-Dikjarazzjoni tal-Kunsill 54/01 tal-4 ta’ Lulju 2001 (dok. 10571/01, p. 1).

5.2.5.

Xi kultant, dewmien żejjed jista’ jiġi kkawżat minn kwalifika teknika insuffiċjenti tal-korpi rikjesti jew meta l-infrastrutturi teknoloġiċi ma jaħdmux sew. Sabiex tipprevjeni u teqred kemm jista’ jkun dawn is-sitwazzjonijiet, jenħtieġ li l-proposta tistabbilixxi xi tip ta’ dispożizzjoni li teħtieġ li l-Istati Membri jiggarantixxu l-aġġornament diġitali tal-awtoritajiet ġudizzjarji tagħhom u l-adattament tal-infrastrutturi teknoloġiċi.

5.3.

Min-naħa l-oħra, jenħtieġ li jiġu speċifikati ċerti dispożizzjonijiet tal-proposta. Pereżempju, l-Artikolu 1(4) jistabbilixxi kunċett restrittiv ta’ “qorti” billi jiddefinixxiha bħala “kull awtorità ġudizzjarja fi Stat Membru li hija kompetenti għat-twettiq tal-kumpilazzjoni ta’ xhieda skont dan ir-Regolament” skont ir-Regolament.

5.3.1.

Minkejja li din id-definizzjoni tista’ tinkludi servizzi ta’ uffiċjal pubbliku (pereżempju, nutara), teskludi tribunali tal-arbitraġġ ta’ natura privata, kemm fil-qasam ta’ arbitraġġ fl-oqsma ta’ investiment, tal-kummerċ, tal-konsumaturi jew kwalunkwe korp tal-arbitraġġ li jsolvi materji oħra.

5.3.2.

B’hekk ir-rilevanza kbira tal-korpi tal-arbitraġġ fil-kummerċ u l-ekonomija tal-Istati Membri u ta’ pajjiżi terzi mhijiex rikonoxxuta.

5.3.3.

Rigward dawn tal-aħħar, jistgħu jinqalgħu sitwazzjonijiet ta’ lis pendens jew problemi relatati mal-eżekuzzjoni tad-deċiżjonijiet tagħhom mill-korpi rikjesti tal-Istati Membri (pereżempju, twissija kontra s-smigħ) li jistgħu joħolqu inċertezza legali.

5.3.4.

Ċertament, din id-definizzjoni restrittiva ta’ “qorti” hija allinjata mal-ġurisprudenza tal-QĠUE, li ġeneralment tiċħad li t-tribunali tal-arbitraġġ privati għandhom l-istatus ta’ “qorti” (8).

5.3.5.

Fil-fehma tal-KESE, l-applikazzjoni awtomatika ta’ din il-ġurisprudenza tal-QĠUE għall-qasam ikkonċernat tista’ twassal għal sitwazzjoni ta’ nuqqas ta’ rikonoxximent tad-deċiżjonijiet tat-tribunali arbitrali jew ta’ kooperazzjoni negattiva tal-qorti rikjesta, dik li – f’xi każijiet – tista’ twassal li tħalli lill-partijiet interessati bla difiża.

5.3.6.

Madankollu, jenħtieġ li klawżoli ta’ arbitraġġ bejn l-investitur u l-Istat imsemmija fit-trattati ta’ investiment bilaterali jiġu esklużi minn din l-evalwazzjoni, peress li huma inkompatibbli mal-Liġi tal-UE u m’għandhomx effetti legali peress li huma illegali billi jinsabu f’kunflitt mar-regoli tas-suq uniku u jiddiskriminaw bejn l-investituri fl-UE, fit-termini stabbiliti mill-ġurisprudenza tal-QĠUE fis-Sentenza “Achmea” (9).

5.4.

Min-naħa l-oħra, l-Artikolu 17 b ifakkar lir-rappreżentanti diplomatiċi jew konsulari ta’ Stat Membru dwar il-possibbiltà li jwettqu proċeduri ta’ ġbir ta’ provi mingħajr talba minn qabel fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor fejn huma akkreditati. Din is-setgħa hija limitata strettament għat-teħid ta’ stqarrijiet jew interrogazzjonijiet volontarji ta’ ċittadini tal-Istat Membru li jirrappreżentaw fil-kuntest ta’ kawża ġudizzjarja li għaliha l-qorti ta’ dak l-Istat Membru jkollha ġurisdizzjoni.

5.5.

Ikun rilevanti li l-kompiti ta’ assistenza ġudizzjarja ta’ dawn l-uffiċjali previsti fil-proposta jistgħu jiġu estiżi biex jadattawhom għar-realtà attwali tal-UE, speċjalment fil-qafas tal-moviment liberu u r-residenza taċ-ċittadini tal-Istati Membri u tal-libertà tal-istabbiliment tal-kumpaniji tagħhom. Konsegwentement, il-prattika tal-proċeduri minn dawn l-uffiċjali tista’ tiġi estiża għal barranin mingħajr il-ħtieġa ta’ awtorizzazzjoni minn qabel jew għaċ-ċittadini tal-Istat riċevitur jekk tkun awtorizzata minn dak l-Istat.

5.6.

Huwa importanti ħafna —u hija xi ħaġa li jaqbel magħha il-KESE— in-neċessità li jiġi stabbilit l-obbligu li l-Istat Membru li jibgħat it-talba jingħata għajnuna fit-tfittxija tar-residenza tal-persuna li lilha jkun irid jiġi nnotifikat dokument ġudizzjarju jew extra-ġudizzjarju fi Stat Membru ieħor riċevitur meta r-residenza ma tkunx magħrufa.

5.7.

Min-naħa l-oħra, fil-kuntest tal-proposta kkonċernata, hemm l-Aġenda tal-Ġustizzja tal-UE għall-2020, li tfittex li ssaħħaħ id-drittijiet fundamentali, inklużi d-drittijiet proċedurali ċivili.

5.8.

F’dan ir-rigward, il-miżuri ta’ diġitizzazzjoni tal-proposta jqisu l-ħtiġijiet tal-protezzjoni tad-data u tal-privatezza fis-sistema għal skambji elettroniċi bejn l-awtoritajiet ġudizzjarji kkonċernati, bħall-istabbiliment ta’ sett predefinit ta’ utenti tas-sistema (il-qrati u l-awtoritajiet ġudizzjarji tal-Istati Membri biss).

5.9.

Madankollu, għalkemm l-attakki fuq dawn l-infrastrutturi elettroniċi huma mistennija jimmultiplikaw fil-futur —riskju li jista’ jiżdied permezz tal-interkonnessjoni bejn is-sistemi tal-kompjuter ikkonċernati— m’hemm l-ebda dispożizzjoni dwar kif l-imputazzjoni tar-responsabbiltà tkun solvuta jekk attakki ċibernetiċi, jew jekk is-sistema ta’ informazzjoni kompjuterizzata ma taħdimx sew jew taqa’, jirnexxilhom ixerrdu informazzjoni sensittiva jew saħansitra jeqirdu elementi probatorji ta’ proċess.

5.10.

Għaldaqstant, ħsara serja fid-drittijiet tal-individwi tista’ sseħħ mingħajr ma jkun hemm mod prevedibbli biex tintalab ir-responsabbiltà ta’ dawk li kkawżawha jew jista’ jkun li l-individwi stess ibatu dawn il-konsegwenzi jekk dawk li kkawżawhom jinvokaw l-eżistenza ta’ forza maġġuri.

6.   Osservazzjonijiet ġenerali dwar il-proposta għar-Regolament dwar in-notifika tad-dokumenti

6.1.

Il-KESE jemmen li r-Regolament propost dwar in-notifika u t-trasferiment ta’ dokumenti se jtejjeb u jħaffef il-proċessi ġudizzjarji, peress li se jissimplifika u jħaffef il-mekkaniżmi ta’ kooperazzjoni għan-notifika tad-dokumenti. Dan se jtejjeb l-amministrazzjoni tal-ġustizzja fi kwistjonijiet b’riperkussjonijiet transkonfinali, isaħħaħ id-drittijiet proċedurali ċivili u jżid il-fiduċja reċiproka bejn is-sistemi ġudizzjarji tal-Istati Membri.

6.2.

Din il-proposta għandha l-għan li teqred id-dewmien u l-ksur frekwenti tad-dati ta’ skadenza stabbiliti – sitwazzjonijiet li jseħħu minħabba li d-dokumenti huma trażmessi mill-korpi kompetenti – li jġiegħlu n-notifika ta’ dokumenti titwettaq elettronikament. Issaħħaħ ukoll id-drittijiet tad-difiża tar-riċevitur permezz ta’ diversi interventi speċifiċi tal-korpi kompetenti minħabba l-inċertezza li tirriżulta mir-rifjut ta’ dokument jew mill-każijiet ta’ sentenzi mogħtija b’kontumaċja.

6.3.

Ta’ min jinnota l-firxa wiesgħa ta’ applikazzjoni suġġettiva u materjali ta’ din il-proposta, peress li tinkludi l-persuni kollha, kemm fiżiċi kif ukoll ġuridiċi, li jinkludu l-kummerċjanti kollha, jiġifieri l-mikrointrapriżi, u li tammetti biss l-eċċezzjonijiet li tistabbilixxi espressament [Artikolu 1(1) u (3)]. Ikun meħtieġ li jiġu allinjati l-verżjonijiet lingwistiċi kollha sabiex ikun ċar li r-Regolament propost jikkonċerna mhux biss id-dokument li jniedi l-proċedura, iżda wkoll id-dokumenti ġudizzjarji kollha tal-proċess.

6.4.

Il-KESE jaqbel mal-garanziji u s-salvagwardji stabbiliti biex jipproċedi “bir-rifjut ta’ aċċettazzjoni ta’ dokument” mir-riċevitur u l-obbligu li għandu l-korp riċevitur ha l-entità riċevitura li jagħti informazzjoni f’dan ir-rigward. Min-naħa l-oħra, sabiex jiġu bbilanċjati d-drittijiet tal-partijiet tal-proċess, huwa meħtieġ li l-konvenut ikollu għarfien sħiħ tad-dokument li jagħti lok għall-proċess, u għalhekk jidher rilevanti li r-reġim lingwistiku jinkludi lingwa mifhuma mir-riċevitur jew waħda mil-lingwi uffiċjali tal-post tan-notifika.

6.5.

Tidher adegwata d-dispożizzjoni dwar mezzi supplimentari għan-notifika ta’ dokumenti previsti permezz tal-posta, in-notifika magħmula direttament permezz ta’ aġenti ġudizzjarji, uffiċjali jew persuni kompetenti oħra tal-Istat Membru rikjest, u n-notifika elettronika.

6.6.

Fi kwalunkwe każ, l-importanti hu li jiġu mħarsa u ggarantiti l-integrità u l-għan tad-dokument, kemm jekk ġudizzjarju kif ukoll jekk extra-ġudizzjarju.

---

(1)  Regolament tal-Kunsill Nru 1206/2001/KE tat-28 ta’ Mejju 2001 (ĠU L 174, 27.6.2001, p.1).

(2)  Ir-Regolament (KE) Nru 1393/2007 tat-13 ta’ Novembru 2007, li jħassar ir-Regolament (KE) Nru 1348/2000 (ĠU L 324, 10.12.2012, p. 79).

(3)  Skont l-hekk imsejjaħ “ftehim parallel” mad-Danimarka (ĠU L 300 tas-17.11.2005, p.55). Min-naħa tagħhom, ir-Renju Unit u l-Irlanda, skont l-Artikolu 3 tal-Protokoll Nru 21 tat-Trattat, innotifikaw fil-mument opportun ix-xewqa tagħhom li jipparteċipaw fl-adozzjoni u l-applikazzjoni taż-żewġ Regolamenti.

(4)  Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 2201/2003/KE tas-27 ta’ Novembru 2003 (ĠU L 338, 23.12.2003, p. 1).

(5)  Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 4/2009/KE tat-18 ta’ Diembru 2008 (ĠU L 7, 10.1.2009, p. 1).

(6)  ĠU C 288, 31.8.2017, p. 29; ĠU C 345, 13.10.2017, p. 67.

(7)  Ara l-konklużjonijiet tal-Avukat Ġenerali Wathelet fil-kawża C-416/17, Il-Kummissjoni Ewropea vs Ir-Repubblika Franċiża, punti 95-103.

(8)  Pereżempju, fil-kawżi li ġejjin: il-kawża Nordsee 102/81 (1982), punti 10-13; il-kawża Eco Swiss C-126/97 (1999), punt 34; il-kawża Denuit u Cordier C-125/04 (2005), punt 13; il-kawża Gazprom C-536/13 (2015), punt 36; il-kawża Achmea C-284/16 (2018), punti 45-49, eċċ.

(9)  Sentenza “Achmea”, Kawża C-284/16, mogħtija fis-6 ta’ Marzu 2018 (ECLI:UE:C:2018:158).