2.3.2018   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 81/1

Relatur:

Dimitris DIMITRIADIS

1.1.

F’għadd ta’ opinjonijiet, il-KESE esprima b’mod konsistenti l-attitudni pożittiva tiegħu lejn il-politiki tal-UE li l-għan tagħhom huwa li jappoġġjaw intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju (SMEs) (1). Madankollu, l-SMEs huma kategorija estremament eteroġena, jiġifieri jenħtieġ sforz speċjali sabiex is-sottogruppi differenti u b’mod partikolari n-negozji żgħar tal-familja u tradizzjonali (SFTBs) jiġu mmirati kif xieraq.

1.2.

Dan is-sottogrupp huwa importanti minħabba l-fatt li l-maġġoranza vasta tal-impjiegi fir-reġjuni tal-UE huma pprovduti minn dan it-tip ta’ negozju. Filwaqt li jafferma mill-ġdid il-konklużjonijiet preċedenti tiegħu u jfakkar fir-rakkomandazzjonijiet li saru fl-opinjonijiet preċedenti tiegħu (2), l-għan tal-KESE huwa li jeżamina aktar bir-reqqa l-isfidi li l-SFTBs qegħdin jiffaċċjaw, filwaqt li jipprovdi analiżi dwarhom. Dan bl-għan li jkollu opportunità jinfluwenza t-tfassil tal-politika b’mod kostruttiv fil-livell tal-UE, dak nazzjonali u dak reġjonali.

1.3.

Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni Ewropea (KE) tikkunsidra modi kif jiġu appoġġjati u promossi l-SFTBs, peress li dawn in-negozji huma element ewlieni fil-ħolqien ta’ attivitajiet ġodda u l-ġenerazzjoni ta’ dħul f’żoni b’riżorsi limitati. Huma qed iżidu l-valur fil-proċess ta’ żvilupp reġjonali, b’mod partikolari f’reġjuni anqas żviluppati, peress li għandhom għeruq fondi fl-ekonomija lokali, fejn jinvestu u jżommu l-impjiegi.

1.4.

Il-Kumitat jemmen li hemm potenzjal kbir ta’ żvilupp f’ħafna reġjuni li għadhom lura u li dan il-potenzjal li mhuwiex sfruttat biżżejjed jista’ jiġi realizzat permezz ta’ SFTBs lokali. Din l-isfida għandha tikkonċerna mhux biss lill-Kummissjoni Ewropea iżda wkoll lil atturi oħra li għandhom ikunu involuti b’mod intensiv, inklużi l-gvernijiet lokali u intermedjarji lokali bħall-organizzazzjonijiet tan-negozju u l-istituzzjonijiet finanzjarji.

1.5.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tqis il-fatt li l-SFTBs intlaqtu ħażin mill-iżviluppi u x-xejriet industrijali u ekonomiċi riċenti. Dawn qegħdin jitilfu l-kompetittività u qegħdin jiffaċċjaw żieda fid-diffikultajiet biex iwettqu l-operazzjonijiet tagħhom.

1.6.

Il-KESE jinsab imħasseb dwar il-fatt li l-istrumenti tal-politika ta’ appoġġ ma jiffukawx fuq l-SFTBs u x’aktarx dawn mhumiex se jibbenefikaw minnhom b’mod sinifikanti. B’mod ġenerali, l-appoġġ għall-SMEs huwa mmirat lejn iż-żieda fir-riċerka u l-innovazzjoni fl-SMEs u n-negozji ġodda. Mingħajr ma jixħet dubju fuq l-importanza ta’ dawn il-politiki inkwistjoni, il-KESE jixtieq jenfasizza li frazzjoni żgħira ħafna tal-SMEs kollha se tibbenefika minnhom u li tipikament, l-SFTBs mhumiex fosthom. Il-KESE jilqa’ l-intenzjoni tal-KE biex tirrevedi d-definizzjoni ta’ SME, li nbdiet mid-DĠ GROW u ġiet proviżorjament skedata għall-bidu tal-2019 (3).

1.6.1.

Id-definizzjoni attwali ta’ SME diġà hija skaduta, u għal din ir-raġuni l-Kumitat jemmen li r-reviżjoni ppjanata tista’ tkun utli biex tipprovdi fehim aktar adegwat tan-natura tal-SMEs u fit-tfassil ta’ politiki aħjar għalihom. Il-KESE jistieden lill-KE tinkludi valutazzjoni ta’ kif tiġi applikata d-definizzjoni attwali fl-implimentazzjoni tal-miżuri ta’ politika tal-SMEs fil-livell tal-UE, dak nazzjonali u dak reġjonali fil-proċess ta’ konsultazzjoni, b’enfasi partikolari fuq l-SFTBs.

1.6.2.

Il-KESE jemmen li bħala minimu, ir-reviżjoni tad-definizzjoni għandha:

1.7.

Il-KESE jemmen li huwa importanti li l-SFTBs jiġu rikonoxxuti bħala sottogrupp speċifiku peress li huma tipikament isofru l-aktar minn fallimenti tas-suq. Għalhekk il-Kumitat jirrakkomanda t-tfassil ta’ politiki ta’ appoġġ imfassla apposta għalihom. Sabiex jiġu indirizzati l-problemi l-aktar urġenti, tali politiki għandhom mill-inqas ikunu mmirati biex:

2.1.

Attwalment, għadd ta’ żviluppi u xejriet industrijali ta’ rilevanza attwali, fosthom id-diġitalizzazzjoni, l-Industrija 4.0, il-mudelli kummerċjali li jinbidlu b’rata mgħaġġla, il-globalizzazzjoni, l-ekonomija kollaborattiva u sorsi aktar innovattivi ta’ vantaġġi kompetittivi, jinsabu fiċ-ċentru tat-tfassil tal-politika tal-UE. Fl-istess ħin, għandu jiġi rikonoxxut li l-persuni għandhom ikunu kapaċi jgħixu fi kwalunkwe post fl-UE, anke f’bosta reġjuni li x’aktarx l-Industrija 4.0 mhux se tilħaq b’mod faċli.

2.2.

Mingħajr ma titnaqqas l-importanza ta’ dawn ix-xejriet ġodda u filwaqt li jiġu appoġġati l-isforzi politiċi bil-għan li jippromovuhom, jinħtieġ li jitfakkar li, attwalment, il-maġġoranza vasta tal-impjiegi fir-reġjuni tal-UE huma pprovduti minn SMEs tradizzjonali ħafna (6) u min-negozji żgħar tal-familja (7), li l-maġġoranza tagħhom għandhom storja twila kif ukoll it-tradizzjonijiet proprji tagħhom, esperjenzi u bosta stejjer ta’ suċċess mill-passat. Tipikament, dan il-grupp ta’ negozji jinkludi s-sottogruppi li ġejjin:

2.3.

Kif iddikjarat qabel mill-KESE, l-SFTBs huma s-sinsla ta’ bosta ekonomiji madwar id-dinja u qed jikbru b’rata impressjonanti. Dawn għandhom rwol importanti fl-iżvilupp reġjonali u lokali u għandhom rwol distintiv u kostruttiv fil-komunitajiet lokali. In-negozji tal-familja huma kapaċi jirreżistu aħjar il-perjodi diffiċli ta’ reċessjoni u staġnar. Dawn l-intrapriżi għandhom karatteristiċi uniċi ta’ tmexxija peress li s-sidien tagħhom tassew jimpurtahom mill-prospetti fit-tul tan-negozju, l-aktar minħabba l-fatt li l-patrimonju, ir-reputazzjoni u l-futur tal-familja tagħhom ikunu f’riskju. Tipikament, it-tmexxija tagħhom hija evidenti mill-impenn mhux tas-soltu għall-kontinwità tal-kumpanija u tinvolvi trawwim aktar tenaċi tal-komunità tal-impjegati tagħhom u t-tfittxija għal rabtiet eqreb mal-klijenti biex isostnu n-negozju. Preċedentement, il-KESE stieden lill-KE biex timplimenta strateġija attiva biex tippromovi l-aħjar prattiki fin-negozji tal-familja fost l-Istati Membri (8).

2.4.

Fis-snin riċenti, bosta SFTBs iffaċċjaw żieda fid-diffikultajiet biex iwettqu l-operazzjonijiet tagħhom, minħabba li:

2.5.

Hemm biss ftit inqas minn 23 miljun SMEs fl-UE, b’sehem ogħla ta’ SMEs bħala proporzjon tal-għadd totali ta’ intrapriżi fil-pajjiżi tan-Nofsinhar tal-UE (10). L-SMEs mhux biss jirrappreżentaw 99,8 % tal-għadd totali tal-intrapriżi fis-settur tan-negozju mhux finanzjarju tal-UE (11), iżda dawn jimpjegaw ukoll kważi 67 % tal-għadd totali tal-impjegati u jiġġeneraw kważi 58 % tal-valur miżjud totali fis-settur tan-negozju mhux finanzjarju (12). L-intrapriżi mikro, inklużi l-kumpaniji ta’ persuna waħda, huma bil-bosta l-aktar irrappreżentati b’mod wiesa’ f’termini ta’ għadd ta’ kumpaniji.

3.1.

Regola komuni tirrigwarda s-semplifikazzjoni tal-appoġġ għall-SMEs sabiex jiżdiedu r-riċerka u l-innovazzjoni fl-SMEs u fl-iżvilupp tal-SMEs (13). Filwaqt li l-kapaċità tal-SMEs għall-innovazzjoni u biex isiru globali huma rikonoxxuti bħala l-aktar żewġ xpruniimportanti għat-tkabbir, ġeneralment l-SMEs juru dgħufijiet fir-rigward tat-tnejn li huma (14). Nofs it-tipoloġiji identifikati tal-istrumenti matul l-aħħar perjodu ta’ finanzjament isegwu għanijiet kważi b’mod esklusżv f’termini ta’ innovazzjoni. Dawn huma strumenti li jappoġġjaw l-innovazzjoni teknoloġika u dik mhux teknoloġika, l-ekoinnovazzjoni, il-ħolqien ta’ kumpaniji innovattivi, l-appoġġ għall-proġetti R&Ż, it-trasferiment tal-għarfien u tat-teknoloġija.

3.2.

Matul il-perjodu 2007-2013 (15), l-appoġġ tal-FEŻR għall-SMEs ammonta għal madwar EUR 47,5 biljun (76,5 % għall-appoġġ tan-negozji u 16 % tal-allokazzjoni totali tal-FEŻR għall-perjodu). Barra minn hekk, ġew identifikati madwar 246 000 SME benefiċjarji minn 18,5 miljun intrapriża. Il-paragun bejn l-għadd tal-benefiċjarji u l-għadd totali ta’ intrapriżi jindika b’mod ċar li dan l-ammont huwa kompletament insuffiċjenti u juri li l-UE naqset milli tappoġġja din il-kategorija ferm importanti ta’ intrapriżi. Il-KE ma tindirizzax din il-kwistjoni importanti minħabba nuqqas ta’ riżorsi u d-diversità kbira fil-karatteristiċi ta’ dawn il-kumpaniji.

3.3.

Matul l-istess perjodu, ġie applikat għadd relattivament kbir ta’ strumenti ta’ politika bi grad għoli ta’ varjabilità, li jvarja minn benefiċjarju wieħed sa 8 000-9 000 benefiċjarju. Il-ħolqien ta’ strumenti li jkunu applikabbli għal għadd ferm żgħir ta’ benefiċjarji huwa b’mod ċar ineffiċjenti. Dan iqajjem dubju dwar jekk huwiex siewi li jitfassal għadd daqshekk kbir ta’ strumenti. Barra minn hekk, għandhom jiġu analizzati l-effettività u l-effiċjenza tagħhom, billi jitqiesu r-riżorsi umani u finanzjarji involuti fid-disinn tagħhom meta mqabbel mal-effetti prodotti (jekk ikun hemm). Fl-istess ħin, studji tal-każijiet enfasizzaw proċess ta’ awtoselezzjoni jew “immirar dgħajjef”, li fihom sett speċifiku ta’ benefiċjarji (ġeneralment ikkaratterizzat minn kapaċità akbar ta’ assorbiment) kien immirat permezz tat-tfassil proprju ta’ strument ta’ politika partikolari.

3.4.

Reviżjoni komprensiva (16) ta’ total ta’ 670 strument ta’ politika fil-50 Programm Operazzjonali (PO) implimentati matul il-perjodu ta’ programmazzjoni tiżvela li d-distribuzzjoni bejn politiki differenti hija pjuttost inekwa. Din turi li inqas minn 30 % tal-istrumenti ta’ politika kollha kienu mmirati lejn il-ħtiġijiet tan-negozji tradizzjonali. Il-KESE diġà esprima l-appoġġ tiegħu għal kumpaniji innovattivi u b’rata għolja ta’ tkabbir (17). Iżda fl-istess waqt jiddispjaċih li l-istrumenti ta’ politika huma mmirati b’mod predominanti u sproporzjonat lejn l-għanijiet tal-innovazzjoni tal-SMEs, peress li l-maġġoranza kbira tal-SMEs tal-UE ma għandhom – u mhux se jkollhom fil-futur qarib – l-ebda potenzjal innovattiv u n-negozju prinċipali tagħhom ma jeħtiġx li jkollu potenzjal innovattiv. Huwa minnu li l-prodotti innovattivi jistgħu jiġu żviluppati bi spejjeż estremament baxxi u jista’ jkollhom potenzjal għoli ta’ tkabbir, iżda dan it-tip ta’ tkabbir huwa b’mod ċar l-eċċezzjoni u mhux in-norma għal negozji tradizzjonali u tal-familja, li jaħdmu b’filosofija totalment differenti. Xi innovazzjoni hija possibbli u rakkomandata, u l-ġenerazzjonijiet il-ġodda qed jibdew jinnovaw għaliex għadhom moħħhom miftuħ. Iżda fil-biċċa l-kbira tal-każijiet l-innovazzjoni hija biss frammentata u mhix parti min-negozju ewlieni ta’ dawn il-kumpaniji (18).

3.5.

L-SFTBs mhumiex fl-attenzjoni ċentrali tal-istrumenti ta’ politika ta’ appoġġ, kif jidher mill-fatt li minoranza ta’ strumenti ta’ politika (7 % biss tal-kontribut pubbliku totali) huma mmirati lejn SMEs li joperaw f’setturi partikolari, li l-aktar komuni minnhom huwa t-turiżmu. Dan jidher ukoll mill-fatt li madwar 54 % tal-SMEs benefiċjarji huma mis-setturi tal-manifattura u tal-ICT (10 %), b’16 % biss mis-setturi tal-bejgħ bl-ingrossa u tal-kummerċ bl-imnut u 6 % fl-attivitajiet ta’ akkomodazzjoni u servizzi tal-ikel, li huma kkunsidrati bħala setturi tradizzjonali. Dan huwa aggravat mill-fatt li matul l-aħħar perjodu ta’ programmazzjoni, l-appoġġ għall-SMEs tfassal fid-dawl tal-kriżi ekonomika serja, filwaqt li tqieset il-ħtieġa li r-riżorsi jiġu trasferiti ’l bogħod mill-innovazzjoni lejn tkabbir aktar ġeneriku.

3.6.

Fl-istess ħin, id-data turi li għall-ħames snin wara l-bidu tal-kriżi fl-2008, l-għadd ta’ SMEs żdied, filwaqt li l-valur miżjud u l-għadd ta’ impjegati naqsu (19). Tali statistika tissuġġerixxi li matul dan il-perjodu l-“intraprenditorija ta’ neċessità” ħadet preċedenza fuq “intraprenditorja ta’ opporunità”. Ovvjament, il-persuni bdew jippruvaw jissuperaw il-kriżi u l-kumpaniji bdew jippruvaw jissopravvivu, iżda l-appoġġ ma kienx biżżejjed jew adegwat (20).

3.7.

Bosta studji riċenti pprovdew evidenza ċara li hemm differenzi sinifikanti bejn il-ħtiġijiet tal-SMEs fit-Tramuntana u n-Nofsinhar tal-Ewropa, b’differenzi sinifikanti fil-livell nazzjonali. Din il-fehma hija appoġġjata għalkollox fir-Rapport Annwali dwar l-SMEs Ewropej 2014/2015 tal-Kummissjoni Ewropea, li skontu l-grupp ta’ pajjiżi bl-aktar punti baxxi huma prinċipalment min-Nofsinhar tal-Ewropa. Dawn il-pajjiżi jirrapportaw rati ta’ suċċess estremament baxxi għall-proġetti, inkluż fil-komponent tal-SMEs tal-Orizzont 2020.

3.8.

Sfida serja addizzjonali għall-għoti ta’ appoġġ effettiv għall-SFTBs hija l-fatt li l-politiki ta’ promozzjoni huma fformulati l-aktar abbażi tad-daqs tal-kumpaniji li għandhom jiġu appoġġjati u mhux fuq karatteristiċi aktar rilevanti li għandhom impatt akbar fuq l-attivitajiet tagħhom. Dan l-approċċ jista’ jkun skadut u mmirat b’mod wisq ġenerali u dan jonqos milli jikkunsidra l-ħtiġijiet differenti ta’ gruppi differenti bħall-SFTBs. Għalhekk, fl-opinjonijiet tiegħu, il-KESE kontinwament enfasizza l-bżonn ta’ politiki ta’ promozzjoni tal-SMEs fl-Ewropa li jkunu mmirati aħjar u definiti b’mod aktar preċiż, kif ukoll il-bżonn li d-definizzjoni tal-SMEs tiġi aġġornata sabiex tirrifletti aħjar il-varjetà ta’ SMEs (21).

3.9.

Il-KESE huwa mħasseb dwar il-fatt li s’issa parti żgħira biss mill-appoġġ tal-FEŻR iġġenerat effetti ddokumentati (22) u b’hekk intwera li dan għandu effett reali fuq l-ekonomija. Dan jixħet dubju fuq l-impatt reali tal-fondi investiti sabiex jiġu appoġġjati l-SMEs u l-KESE jinsisti li għandha titwettaq valutazzjoni tal-impatt reali, inkluża analiżi tal-appoġġ mogħti lill-SFTBs.

3.10.

Il-FEŻR mhuwiex l-unika sors ta’ appoġġ għall-SFTBs. Sorsi oħra bħall-Fond Ewropew għall-Affarijiet Marittimi u s-Sajd (FEMS) (23), il-Fond Agrikolu Ewropew għall-Iżvilupp Rurali (FAEŻR) (24) jew il-Fond Soċjali Ewropew (FSE) (25), li jistgħu jintużaw b’mod separat jew permezz ta’ Strumenti Territorjali (Żvilupp Lokali Mmmexxi mill-Komunità (CCLD) u Investimenti Territorjali Integrati), jipprovdu wkoll appoġġ għall-SMEs. Iżda dawn mhumiex immirati lejn l-SFTBs, u parti żgħira ħafna ta’ finanzjament tingħata lil dawn l-intrapriżi. Skont ir-rappreżentanti tal-SFTBs, il-bżonnijiet tagħhom mhumiex mifhuma sew jew sodisfatti b’mod xieraq.

3.10.1.

Dan jista’ jiġi spjegat mill-fatt li meta jitfasslu l-istrumenti ta’ appoġġ ta’ politika, dawk li jfasslu l-politika u l-amministrazzjonijiet fil-livell tal-UE, nazzjonali u lokali huma stretti wisq f’ċerti modi u naqsu milli jikkunsidraw l-opinjonijiet tal-imsieħba kummerċjali u soċjali, bil-għan li jifhmu l-ħtiġijiet reali ta’ kumpaniji żgħar u ta’ dawk żgħar ħafna.

3.10.2.

Ovvjament, it-tort ma għandux jingħata biss lill-amministrazzjoni, iżda wkoll lill-organizzazzjonijiet intermedjarji talli naqsu milli jikkomunikaw b’mod effettiv il-ħtiġijiet reali tal-SMEs. Eżempju tajjeb ta’ dan huwa li l-SMEs jidhru li juru preferenza ċara għall-għoti lill-intrapriżi, b’kuntrast mal-enfasi li dejjem tikber fid-dibattitu tal-politika fuq il-finanzjament mill-bejgħ ta’ ishma, l-appoġġ li jista’ jitħallas lura u l-appoġġ indirett

3.10.3.

Is-sħubiji bejn l-intrapriżi u ċ-ċentri tar-riċerka u r-rikors għal atturi intermedjarji biex jipprovdu għajnuna lill-SMEs jidhru wkoll li huma inqas żviluppati minn dak li kien antiċipat, minkejja l-fatt li dawn is-suġġetti jattiraw attenzjoni kbira. Huwa argumentat li din id-diskrepanza tista’ tiġi spjegata parzjalment mill-kriżi, iżda matul reċessjoni ekonomika, dawk li jfasslu l-politika setgħu għażlu strumenti ta’ politika aktar “tradizzjonali” biex isostnu l-ekonomiji lokali fi żmien kritiku.

3.10.4.

Il-possibilità li jintużaw strumenti finanzjarji varji speċifiċi, hija prattikament impossibbli għall-SFTBs minħabba d-diffikultajiet fl-implimentazzjoni tagħhom u n-nuqqas ta’ esperjenza u għarfien.

4.1.

Tipikament, l-intrapriżi żgħar għandhom esportazzjonijiet aktar baxxi bħala perċentwal tal-fatturat, meta mqabbla ma’ intrapriżi ta’ daqs medju u dawk kbar, u dan il-fatt jissuġġerixxi relazzjoni bejn id-daqs tad-ditta u l-kapaċitajiet tal-esportazzjonijiet.

4.2.

L-aċċess għall-finanzjament huwa problema serja għall-SMEs u l-istart-ups. F’rapport ta’ informazzjoni, il-KESE ġibed l-attenzjoni għall-fatt li provvista inadegwata ilha tillimita l-attivitajiet tal-SMEs sa mill-2008 (26). Filwaqt li reċentement is-sitwazzjoni tjiebet, aktar ma kienet żgħira d-ditta aktar kien kajman il-progress, u dan il-fatt jissuġġerixxi għal darb’oħra l-influwenza tad-daqs biex jiddetermina l-bżonnijiet u l-prestazzjoni tad-ditti. Barra minn hekk, l-SMEs jibbażaw prinċipalment fuq is-self mill-banek għall-finanzjament tagħhom, iżda s-sistema bankarja mhijiex imfassla b’mod adegwat għall-SMEs, partikolarment l-SFTBs.

4.3.

Reċentement, l-appoġġ finanzjarju ffoka prinċipalment fuq negozji ġodda – li jirrappreżentaw porzjon żgħir ħafna tal-SMEs fl-UE – iżda għadhom ma ġewx indirizzati b’mod adegwat la l-bżonn urġenti biex in-negozji li qegħdin jespandu jiġu ffinanzjati mill-kapital u lanqas il-bżonn li l-maġġoranza vasta tal-intrapriżi tradizzjonali sempliċiment jiffinanzjaw l-operazzjonijiet regolari tagħhom, li sofrew mill-kriżi reċenti. Hemm rapporti ta’ fallimenti bankarji, li jqiegħdu lil xi intrapriżi żgħar f’pożizzjoni li ma jibqgħux fin-negozju minħabba problemi sempliċi ta’ fluss ta’ flus.

4.4.

Diffikultà serja oħra li l-SMEs jesperjenzaw – b’kuntrast ma’ kumpaniji kbar – hija marbuta mal-aċċess għall-informazzjoni u s-swieq ġodda. Dawn isibuha aktar diffiċli wkoll biex jimpjegaw u jżommu forza tax-xogħol speċjalizzata ħafna u biex jikkonformaw maż-żieda fir-rekwiżti regolatorji u burokratiċi. Din is-sitwazzjoni ta’ żvantaġġ hija aggravata saħansitra aktar għall-SMEs f’reġjuni tal-UE inqas żviluppati, li jiffaċċjaw nuqqas ta’ opportunitajiet biex jikkooperaw ma’ ditti akbar bħala parti mill-katina ta’ valur tagħhom, inqas opportunitajiet biex ikunu parti minn raggruppamenti kompetittivi, tnaqqis fil-provvediment ta’ beni pubbliċi, aċċess għal inqas faċilitajiet u istituzzjonijiet ta’ appoġġ u ħafna drabi tnaqqis fil-popolazzjoni tal-klijenti. Dawn il-fatturi kollha jistgħu jirriżultaw ukoll fi spejjeż akbar biex idaħħlu l-oġġetti tagħhom fis-suq.

4.5.

Għalhekk, għall-SMEs tradizzjonali u dawk li jinsabu f’żoni tal-UE inqas żviluppati, mhumiex l-istrumenti ta’ politika li jiffukaw fuq il-promozzjoni tal-innovazzjoni, l-aċċess għal swieq ġodda, l-internalizzazzjoni, l-aċċess għal swieq kapitali, eċċ li huma ta’ importanza fundamentali, iżda pjuttost dawk li jgħinu lill-SMEs itejbu u joperaw aħjar l-operazzjonijiet ċentrali tagħhom, bħal dawk li jiffaċilitaw aċċess aħjar għall-finanzjament komuni mill-banek, l-informazzjoni, il-forza tax-xogħol speċjalizzata u l-opportunitajiet ta’ negozju immedjati (titjib fil-kummerċ ta’ kuljum). Barra minn hekk, għal dawn in-negozji, li jibdew jibdlu l-imġiba ma jagħmilx sens fuq perjodu ta’ żmien qasir, minħabba li l-ewwel jinħtieġ li jinbidel il-kuntest globali li fih dawn joperaw.

4.6.

Filwaqt li f’ċerti pajjiżi, l-inkubaturi tan-negozji jaħdmu mingħajr xkiel, f’oħrajn, l-effetti pożittivi tagħhom huma pjuttost limitati. Il-fattur ewlieni ta’ suċċess huwa kultura ta’ kondiviżjoni ta’ riżorsi organizzattivi u netwerks ta’ appoġġ, li fil-prinċipju mhumiex żviluppati sew fir-reġjuni tal-UE inqas żviluppati.

4.7.

Iż-żieda fl-importanza tal-produzzjoni ta’ kontenut ta’ għarfien bħala vantaġġ kompetittiv tkompli ttejjeb l-eteroġeneità tal-SMEs, filwaqt li jkun hemm diskriminazzjoni bejn SMEs bi tkabbir għoli u SMEs oħra li għandhom l-iżvilupp tagħhom imfixkel minn ostakli tradizzjonalment marbuta mad-daqs żgħir tagħhom, mal-post u mal-bażi tal-klijenti tagħhom.

4.8.

Il-KESE jistieden lill-KE tapprova l-approċċ “Aħseb l-ewwel fiż-Żgħir” u tagħti attenzjoni speċjali lill-SFTBs meta jitfasslu l-istrumenti ta’ politika.

4.9.

Kien hemm ħafna reġjuni li kienu għadhom lura fl-Ewropa 30 jew 40 sena ilu, reġjuni li kienu ġeografikament jew funzjonalment imbegħdin mill-muturi tat-tkabbir ekonomiku. Xi wħud minn dawn issa huma għonja minħabba gvernijiet lokali mhux korrotti, miftuħa u responsabbli, minħabba l-ħidma effiċjenti tal-organizzazzjonijiet tan-negozju u t-twaqqif ta’ netwerks tan-negozju lokali li jaħdmu tajjeb.

5.1.

L-aċċess għall-finanzjament huwa problema magħrufa. Meta mqabbla ma’ ditti akbar, l-SFTBs juru varjabbiltà akbar fil-profittabbiltà, is-sopravvivenza u t-tkabbir – li tirrappreżenta l-problema partikolari li jiffaċċjaw fir-rigward tal-finanzjament. Ġeneralment, l-SMEs għandhom it-tendenza li jiġu kkonfrontati b’rati tal-imgħax ogħla, kif ukoll razzjonar tal-kreditu minħabba nuqqas ta’ kollateral. Id-diffikultajiet fil-finanzjament ivarjaw b’mod konsiderevoli bejn dawk il-kumpaniji li jikbru b’mod kajman u dawk li jikbru b’rata mgħaġġla.

5.2.

L-espansjoni fil-fondi ta’ riskju, is-swieq azzjonarji privati – inklużi swieq informali u investituri informali – il-finanzjament kollettiv u b’mod ġenerali l-iżvilupp tal-Unjoni tas-Swieq Kapitali tejbu l-aċċess għall-kapital ta’ riskju għal kategoriji partikolari ta’ SMEs, iżda x’aktarx l-SFTBs mhux se jkunu jistgħu jibbenefikaw ħafna minn dawn l-iżviluppi u ser jibqgħu jiddependu ħafna fuq self tradizzjonali mill-bank. Anke għall-kumpaniji innovattivi, in-negozji ġodda u l-kumpaniji ta’ daqs medju, dawn l-istrumenti mhux dejjem jistgħu jużawhom faċilment u għad hemm differenzi konsiderevoli bejn il-pajjiżi minħabba l-livell ta’ żvilupp tas-swieq kapitali lokali u n-nuqqas ta’ leġislazzjoni xierqa.

5.3.

Il-politika tal-UE li tiffaċilita l-aċċess għall-finanzjament billi tipprovdi l-garanziji hija pass milqugħ tajjeb. Madankollu, l-iskema magħżula tidher li toħloq distorsjonijiet fuq is-suq tal-garanziji u, fl-aħħar mill-aħħar, konsegwenzi mhux intenzjonati fuq l-attività tal-istituzzjonijiet li jagħtu garanziji. Hija disponibbli evidenza empirika (Spanja hija studju tal-każ) li tindika li l-banek kummerċjali jissuġġerixxu b’mod espliċitu li l-mutwatarji eżistenti tagħhom jitolbu garanzija – tinħareġ direttament lilhom mill-UE fil-forma ta’ garanzija diretta – sabiex b’hekk il-bank ikun jista’ jkopri r-riskji attwali permezz tal-garanzija mingħajr il-ħtieġa li jżidu l-klassi tar-riskju tagħhom. “SMEs żvantaġġjati” (jiġifieri dawk li qegħdin jikkumbattu biex jiksbu l-kreditu) qegħdin jitħallew barra. Użu akbar ta’ flus pubbliċi, li jitwasslu permezz ta’ kontrogaranziji, se jżid l-effiċjenza fl-użu tal-flus pubbliċi u se jiġġenera effett ta’ lieva akbar fuq is-suq u fuq l-ekonomija usa’.

5.4.

Il-piżijiet regolatorji Ewropej u lokali jibqgħu ostaklu ewlieni għall-SFTBs, li għandhom tendenza li ma jkunux mgħammra tajjeb biex jindirizzaw il-problemi li jirriżultaw mir-regolamentazzjoni eċċessiva. Dan jeħtieġ li l-aċċess għall-informazzjoni dwar ir-regolamenti jsir faċilment disponibbli għalihom u jkun hemm provvediment aħjar ta’ informazzjoni dwar standards tekniċi u ambjentali. Dawk li jfasslu l-politika għandhom jiżguraw li l-proċeduri ta’ konformità ma jkunux jiswew ħafna, kumplessi jew twal mingħajr bżonn. Barra minn hekk, għandu jkun hemm skrutinju sistematiku u bir-reqqa tar-regolamenti l-ġodda u tal-implimentazzjoni tagħhom mill-assoċjazzjonijiet lokali tan-negozju rilevanti.

5.5.

Huwa meħtieġ aċċess għal informazzjoni aħjar, u mhux biss fir-rigward ta’ rekwiżiti regolatorji. L-informazzjoni dwar l-ambjent kummerċjali lokali u dwar l-opportunitajiet tas-suq fil-livell reġjonali hija ta’ importanza fundamentali għan-negozji tradizzjonali u tal-familja. It-teknoloġiji moderni għandhom potenzjal kbir li jnaqqsu d-diskrepanza tal-informazzjoni jekk dawn jitfasslu b’mod faċli għall-utent. It-twaqqif ta’ one-stop shop ikun ta’ għajnuna kbira, fejn l-informazzjoni kollha meħtieġa li taffettwa l-istrateġiji u d-deċiżjonijiet tad-ditta ssir disponibbli f’post wieħed, kif diġà jeżisti f’ċerti pajjiżi. Miżuri li jħeġġu n-netwerks tal-informazzjoni jridu jfittxu li jadattaw il-bażijiet tad-data u jevitaw informazzjoni eċċessiva.

5.6.

Miżuri reċenti li jiffaċilitaw l-aċċess għas-swieq kienu ffukati primarjament fuq is-swieq internazzjonali. Il-politika f’dan il-qasam tfittex li tindirizza l-iżvantaġġi esperjenzati mill-SMEs minħabba li ma għandhomx aċċess għal riżorsi umani, għal swieq esterni u għat-teknoloġija. Iżda, kif diskuss hawn fuq, għall-intrapriżi żgħar tradizzjonali u l-intrapriżi tal-familja ħafna drabi dan ftit li xejn ikun rilevanti. Għalhekk, l-isforzi għandhom ikunu mmirati lejn koordinazzjoni aħjar bejn l-organizzaturi tal-missjonijiet kummerċjali fil-livell reġjonali u lejn l-għoti ta’ għajnuna aħjar biex jinstabu msieħba tan-negozju affidabbli. Possibilità oħra fl-istess qasam hija li jissaħħu l-isforzi sabiex jiżdied is-“sehem” li d-ditti żgħar jiksbu mill-kuntratti tal-gvern fl-akkwist pubbliku.

5.7.

Problema speċifika ħafna li negozji żgħar tradizzjonali u tal-familja ffaċċjaw reċentement hija l-aċċess għal ħaddiema kkwalifikati. Il-qagħda demografika f’żoni remoti u f’bosta reġjuni li għadhom lura fl-iżvilupp tagħhom qed tiddeterjora u bħala riżultat, f’bosta postijiet, hemm nuqqas sinifikanti ta’ ħaddiema kkwalifikati. Għalhekk, dawk l-intrapriżi jeħtieġu għajnuna biex jidentifikaw u jattiraw riżorsi umani u kif ukoll biex iħarrġuhom. Il-programmi ta’ taħriġ għandhom isiru fil-perjodi tas-sena meta jonqos ix-xogħol u għandhom jitfasslu apposta. Għandu jkun hemm sistema li toffri dawn il-programmi b’mod regolari, peress li l-kumpaniji żgħar jistgħu jiffaċċjaw proporzjonijiet għolja ta’ ħaddiema li jitilqu.

5.8.

Fin-negozji tal-familja, huwa komuni li t-tfal mill-istess familja jew le jaħdmu għall-kumpanija. Dan huwa tradizzjonali u huwa tajjeb għan-negozju peress li jiffaċilita t-tranżizzjoni bla xkiel tal-kumpanija minn ġenerazzjoni għall-oħra u jgħin biex ix-xogħol futur ikun familjari. F’każijiet bħal dawn, is-sidien/il-maniġers għandhom dejjem iqisu li l-kundizzjonijiet tal-ħaddiema għandhom ikunu skont il-Konvenzjoni tal-ILO Nru. 182 u l-Konvenzjoni tal-ILO Nru. 138 dwar ix-Xogħol tat-Tfal.

5.9.

Jinħtieġ taħriġ, iżda mhux biss għall-impjegati tal-SFTBs. F’żoni rurali u remoti, l-impjegati tal-bank u l-assoċjazzjonijiet tal-impjegaturi, ta’ spiss ma jkollhom l-ebda għarfien dwar il-programmi u l-possibilitajiet differenti mogħtija mill-KE u dwar id-dokumenti u l-proċeduri involuti. Dan in-netwerk ta’ intermedjarji huwa estremament importanti f’termini tal-effiċjenza tal-appoġġ tal-SFTBs. Il-programmi ta’ informazzjoni u l-iskambju tal-aħjar prattiki bejn dawk l-intermedjarji għandhom jiġu promossi. Għandu jiġi organizzat ukoll punt uniku ta’ kuntatt għal kull tip ta’ finanzjament u programm.

5.10.

Miżura ta’ politika importanti għandha tkun li ttejjeb il-“kwalità” tas-sidien/il-maniġers tal-SFTBs peress li f’dawn il-kumpaniji kollox huwa direttament relatat ma’ dan il-fattur. Dan jista’ jsir jew permezz tal-inkoraġġiment tat-taħriġ u/jew billi jiġi pprovdut aċċess faċli għas-servizzi ta’ pariri u konsulenza. Għandu jiġi promoss it-tagħlim tul il-ħajja – l-għodod edukattivi online li huma marbuta ma’ oqsma bħal ippjanar tan-negozju, standards tal-produzzjoni, leġislazzjoni dwar il-konsumatur jew regolamenti oħra jistgħu jkunu pass fid-direzzjoni t-tajba.

5.11.

Miżura oħra hi li l-SFTBs jitħeġġu jinvestu l-qligħ tagħhom mill-ġdid. Jekk ikollhom inċentivi biex jagħmlu dan, dawn l-intrapriżi jsiru aktar stabbli, inqas dipendenti fuq self mill-banek u inqas vulnerabbli għall-kriżijiet.

5.12.

Ikun utli ħafna li jinġabru fil-qosor l-aħjar prattiki minn pajjiżi differenti b’setturi intensivi mil-lat tal-SFTBs, bħalma huma t-turiżmu, l-agrikoltura, is-sajd, eċċ. u jiġu ppreżentati lill-Istati Membri.

2.3.2018   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 81/9

Relatur:

Jean Marc ROIRANT

1.1.

L-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili (OSĊ) jaqdu rwol ewlieni fil-promozzjoni ta’ ċittadinanza attiva fl-Ewropa. Id-demokrazija parteċipatorja tirrikjedi korpi intermedjarji sabiex iċ-ċittadini jiġu involuti u titħeġġeġ l-vuċi tagħhom f’kull spazju ċiviku. L-eżistenza ta’ soċjetà ċivili b’saħħitha, indipendenti u diversifikata tiddependi fuq finanzjamenti pubbliċi adatti.

1.2.

Lil hinn mid-diffikultà kbira ta’ aċċess għal fondi pubbliċi, ir-restrizzjoni tal-ispazju ċiviku, li qed isseħħ f’xi pajjiżi tal-UE, hija l-aktar element perikoluż għall-funzjonament tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u għad-demokrazija Ewropea.

1.3.

Il-KESE jqis li għandu jiġi stabbilit qafas politiku u legali fil-livell Ewropew u nazzjonali sabiex irawwem l-iżvilupp ta’ soċjetà ċivili Ewropea, li tinkorpora l-attività tagħha fil-qafas tal-valuri li jirriflettu d-drittijiet fundamentali.

1.4.

Bħalma għamlu ċerti Stati Membri fil-livell nazzjonali permezz ta’ “Karti ta’ impenn reċiproku” jew “ftehimiet”, l-istituzzjonijiet Ewropej jistgħu jidħlu fi proċess ta’ djalogu ċivili Ewropew ġenwin. Jeħtieġ li jerġgħu jinbdew id-diskussjonijiet dwar statut tal-assoċjazzjoni Ewropea u dwar statut Ewropew tal-fondazzjonijiet, kif ukoll tiġi żgurata l-implimentazzjoni tal-Artikolu 11 tat-TUE dwar id-djalogu strutturat mas-soċjetà ċivili.

1.5.

L-UE għandha tinkoraġġixxi lill-Istati Membri biex iżommu jew jiżviluppaw inċentivi fiskali għad-donazzjonijiet privati, u jikkanalizzaw parti mid-dħul fiskali tagħhom lejn l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili (OSĊ). L-UE għandha wkoll tneħħi l-ostakli għal donazzjonijiet transkonfinali, billi tikkoordina r-regoli u l-proċeduri fiskali, u tinvesti fil-filantropija madwar l-UE.

1.6.

L-istituzzjonijiet Ewropej għandhom jiżguraw li jippromovu immaġni pożittiva tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u jaraw li jżommu l-indipendenza tagħhom speċjalment bit-tisħiħ tal-kapaċità ta’ azzjoni u ta’ impenn tagħhom fl-innovazzjoni soċjali u l-parteċipazzjoni ċivika.

1.7.

Il-KESE jappella għal strateġija li tiffaċilita l-iżvilupp ta’ soċjetà ċivili b’saħħitha u indipendenti fl-Ewropa, u għall-istabbiliment ta’ Koordinatur tal-UE dwar il-libertajiet tal-ispazju ċiviku li l-NGOs ikunu jistgħu jirrapportaw lilu dwar inċidenti relatati ma’ restrizzjoni b’rabta ma’ fastidju jew restrizzjoni ta’ xogħolhom.

1.8.

Rigward il-qafas finanzjarju pluriennali futur, il-KESE jappellla lill-awtoritajiet baġitarji sabiex iżidu l-appoġġ lill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili l-aktar permezz ta’ għotjiet operattivi u finanzjamenti pluriennali.

1.9.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex tipproponi fond Ewropew għad-demokrazija, id-drittijiet tal-bniedem u l-valuri fi ħdan l-UE (1), li jkun mgħammar b’baġit ambizzjuż, miftuħ direttament għall-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili madwar l-Ewropa u amministrat b’mod indipendenti, bl-istess mod bħall-Fond Ewropew għad-Demokrazija (EED) (2), bil-parteċipazzjoni ta’ r-rappreżentanti tal-KESE.

1.10.

Sabiex tiġi promossa d-demokrazija parteċipatorja, il-KESE jemmen li l-programm Ewropa għaċ-Ċittadini għandu jkollu baġit ta’ EUR 500 miljun taħt il-qafas finanzjarju pluriennali li jmiss (QFP), kif propost mill-Parlament Ewropew (3). Bl-istess mod, għandhom jiġu miżjuda l-azzjonijiet tal-Erasmus + immirati lejn is-soċjetà ċivili.

1.11.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex tissorvelja l-implimentazzjoni tal-kodiċi ta’ kondotta dwar sħubija mas-soċjetà ċivili fi ħdan il-Fondi Strutturali. Il-Kummissjoni għandha titlob ukoll lill-awtoritajiet nazzjonali u reġjonali jużaw dispożizzjonijiet ta’ assistenza teknika, imfassla biex isaħħu l-bini ta’ kapaċità, għall-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili.

1.12.

Il-KESE huwa favur li ssir diskussjoni aktar profonda dwar kif jiġi żgurat aktar l-involviment tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili fi programmi ta’ riċerka billi jitrawmu rabtiet bejn ir-riċerkaturi u s-soċjetà ċivili, u billi jiġi propost qasam ġdid dwar l-involviment taċ-ċittadini u d-demokrazija taħt il-pilastru tal-isfidi tas-soċjetà fil-programm qafas futur għar-riċerka.

1.13.

L-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli u l-prijoritajiet tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri għandhom ikunu integrati fil-QFP futur.

1.14.

L-UE għandha żżomm u tkompli ssaħħaħ il-pożizzjoni mexxejja tagħha bħala donatur tal-għajnuna umanitarja u l-kooperazzjoni internazzjonali u tippromovi b’mod proattiv soċjetà ċivili żviluppata sew.

1.15.

Il-KESE jilqa’ wkoll bi pjaċir il-proposta tal-Kummissjoni fil-proposta tagħha dwar reviżjoni tar-Regolament Finanzjarju biex il-ħin volontarju jiġi kkunsidrat bħala spiża eliġibbli (reazzjoni diretta għall-Opinjoni tal-KESE dwar “Għodod statistiċi biex jitkejjel il-volontarjat” (4)), kif ukoll biex tiġi ffaċilitata l-inklużjoni tal-kontribuzzjonijiet in natura bħala kofinanzjamenti. Huwa jilqa’bi pjaċir ukoll ir-rapport tal-Parlament u jappella għas-semplifikazzjoni fis-superviżjoni tal- fondi, bħall-kontrodipendenza fir-rigward tal-valutazzjoni u l-awditjar, it-tħaffif fir-ritmu tat-tweġibiet lill-applikanti u l-iffirmar ta’ kuntratti u pagamenti. Il-KESE jistieden lill-istituzzjonijiet tal-UE biex jaslu għal ftehim dwar it-test propost li jippermetti li l-ħinijiet li jagħmlu l-voluntiera jiġu vvalutati b’mod ġust.

1.16.

It-tisħiħ tas-soċjetà ċivili jfisser ukoll titjib fl-aċċess għall-finanzjamenti għall-iżgħar organizzazzjonijiet, kif ukoll għall-pubbliku l-aktar żvantaġġjat. F’dan il-kuntest, il-Kummissjoni għandha tipprovdi għal varjetà ta’ arranġamenti ta’ finanzjament u tissemplifika aktar il-formalitajiet amministrattivi, tipprovdi taħriġ u linji gwida dwar l-implimentazzjoni ta’ kuntratti u obbligi finanzjarji, filwaqt li tiżgura interpretazzjoni konsistenti mid-dipartimenti tagħha fir-regolametazzjoni dwar ir-regoli finanzjarji.

1.17.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea tirreaġixxi minnufih b’miżuri rilevanti, inklużi proċeduri ta’ ksur kontra Stati Membri, meta d-dispożizzjonijiet nazzjonali amministrattivi jew legali jirrestrinġu l-aċċess ta’ organizzazzjonijiet nazzjonali tas-soċjetà ċivili għal fondi tal-UE, inkluż meta jiġu imposti kundizzjonijiet ta’ finanzjament li jillimitaw l-attivitajiet tagħhom ta’ promozzjoni.

2.1.

F’għadd ta’ opinjonijiet tiegħu l-KESE analizza l-kwistjonijiet tad-djalogu ċivili u tad-demokrazija rappreżentattiva, id-definizzjoni ta’ dawn il-kunċetti, ir-rappreżentattività tad-diversi partijiet interessati u l-miżuri li hemm bżonn fil-livell Ewropew. B’mod partikolari, il-KESE enfasizza li l-implimentazzjoni tal-Artikolu 11 tat-TUE (5) kienet essenzjali għall-UE sabiex tilħaq l-għan tagħha ta’ leġittimità f’għajnejn in-nies.

2.2.

Madankollu, il-kwistjoni ta’ kif il-finanzjamenti jistgħu jgħinu biex jiffaċilitaw iċ-ċittadinanza attiva u d-demokrazija parteċipatorja s’issa ma ġietx diskussa f’opinjoni speċifika.

2.3.

Fi żmien meta l-istituzzjonijiet tal-UE qegħdin iħejju sabiex jiddiskutu l-proposta dwar il-qafas finanzjarju pluriennali wara l-2020 u qegħdin fil-proċess li jiddeċiedu dwar ir-reviżjoni tar-Regolament Finanzjarju, hemm bżonn ta’ analiżi urġenti tas-sitwazzjoni tat-tqassim u l-effettività tal-finanzjamenti tal-Unjoni Ewropea għal dan il-qasam.

2.4.

Il-kwistjonijiet tal-finanzjament huma wkoll marbutin mar-rikonoxximent ta’ rwol u statut speċifiċi għad-diversi partijiet interessati tad-djalogu ċivili Ewropew. Il-KESE diġà tkellem diversi drabi dwar il-ħtieġa ta’ statut tal-assoċjazzjoni Ewropea (6).

2.5.

F’din l-Opinjoni, “organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili” tfisser l-organizzazzjonijiet mhux governattivi mingħajr skop ta’ qligħ li huma indipendenti mill-istituzzjonijiet pubbliċi u mill-interessi kummerċjali, li l-attivitajiet tagħhom jikkontribwixxu għall-għanijiet tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali, bħall-inklużjoni soċjali, il-parteċipazzjoni attiva taċ-ċittadini, l-iżvilupp sostenibbli fil-forom kollha tiegħu, l-edukazzjoni, is-saħħa, l-impjieg, id-drittijiet tal-konsumatur, l-għajnuna lill-migranti u lir-refuġjati, id-drittijiet fundamentali (7).

3.1.

Soċjetà ċivili li tkun impenjata, pluralista u indipendenti taqdi rwol kruċjali fil-promozzjoni tal-parteċipazzjoni attiva tal-pubbliku fil-proċess demokratiku u l-governanza u t-trasparenza fil-livell tal-UE u dak nazzjonali. Din tista’ tikkontribwixxi wkoll għal politiki li jkunu aktar ġusti u aktar effiċjenti, u tappoġġja l-iżvilupp sostenibbli u t-tkabbir inklużiv (8). Peress li huma kapaċi “jilħqu l-gruppi tal-popolazzjoni l-aktar fraġli u l-aktar żvantaġġati u jagħtu vuċi lil dawk li ma jsemmgħux leħenhom biżżejjed (…)” l-OSĊ jippermettu parteċipazzjoni akbar u jikkontribwixxu għad-definizzjoni tal-politiki Ewropej (9).

3.2.

Lil hinn mill-funzjonijiet ċiviċi u soċjali tagħhom, uħud mill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili huma involuti wkoll fis-settur tal-ekonomija soċjali u solidari u jagħtu kontribut sinifikanti għall-ħolqien tal-impjiegi.

3.3.

L-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili għandhom il-partikolarità li jiġbru flimkien fil-parti l-kbira voluntiera impenjati ħafna u impjegati dedikati f’varjetà ta’ proġetti. Il-volontarjat bħala espressjoni attiva tal-parteċipazzjoni ċivika li ssaħħaħ il-valuri Ewropej komuni bħas-solidarjetà u l-koeżjoni soċjali għandu jsib l-ambjent adatt (10).

3.4.

Demokrazija parteċipatorja ġenwina tenħtieġ korpi intermedjarji (trejdjunjins, organizzazzjonijiet ta’ impjegaturi u SMEs, NGOs, u atturi oħrajn li ma jagħmlux qligħ, eċċ.) sabiex jinvolvu liċ-ċittadini u jippromovu s-sjieda popolari u ċivika tal-kwistjonijiet Ewropej u jibnu Ewropa aktar ġusta, aktar inklużiva u bbażata fuq solidarità akbar. L-eżistenza ta’ soċjetà ċivili organizzata b’saħħitha u diversifikata hija bbażata fuq finanzjamenti pubbliċi adegwati u kuntest li jiffaċilita l-aċċess għad-diversi forom ta’ finanzjament privat.

4.1.

Fil-livell tal-Unjoni Ewropea, hemm bosta programmi f’diversi setturi (edukazzjoni, kultura, soċjali, ċittadinanza, ambjent, drittijiet fundamentali, riċerka, kooperazzjoni internazzjonali, għajnuna umanitarja, saħħa, eċċ.) li jinkludu għanijiet speċifiċi għall-parteċipazzjoni tas-soċjetà ċivili, b’mod partikolari fil-forma ta’ proġetti. L-istituzzjonijiet introduċew ukoll għotjiet operattivi b’mod partikolari sabiex irawmu n-netwerking fost id-diversi organizzazzjonijiet nazzjonali attivi f’firxa ta’ setturi u kwistjonijiet tas-soċjetà. Għalhekk, dan is-sostenn finanzjarju jikkontribwixxi għall-formazzjoni ta’ “opinjoni pubblika Ewropea”.

4.2.

F’dak li jirrigwarda l-politiki tat-tkabbir u esterni, inkluż il-kooperazzjoni internazzjonali u l-għajnuna umanitarja, l-UE żviluppat politika proattiva sabiex tippromovi soċjetà ċivili żviluppata tajjeb, l-aktar permezz ta’ miżuri speċifiċi. L-UE hija wkoll waħda mill-kontributuri ewlenin fid-dinja għall-għajnuna għall-iżvilupp u għall-għajnuna umanitarja, u ċ-ċittadini Ewropej jappoġġjaw bis-sħiħ dan l-approċċ (11).

4.3.

Madankollu, f’dak li għandu x’jaqsam ma’ politika interna, mill-2000 ma saritx iktar rivalutazzjoni tar-relazzjonijiet bejn l-UE u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili (b’mod partikolari skont l-Artikolu 11 tat-TUE), meta ġie ppubblikat dokument ta’ diskussjoni inizjali tal-Kummissjoni bħala parti mill-proċess ta’ riforma amministrattiva u li enfasizza l-ħtieġa li jinżamm livell għoli ta’ finanzjament pubbliku għal r-rwol tal-NGOs, li jitfassal approċċ konsistenti fid-dipartimenti kollha tal-Kummissjoni u li tittejjeb il-ġestjoni tal-għotjiet.

4.4.

Il-finanzjament tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili jiffoka essenzjalment fuq il-qasam tal-għajnuna umanitarja u tal-kooperazzjoni internazzjonali. Skont id-data tal-2015 ġew allokati EUR 1,2 biljun għall-finanzjament lill-NGOs (madwar 15 % tal-intestatura “L-Ewropa fid-dinja”) (12) filwaqt li l-finanzjamenti tal-OSĊ f’oqsma oħrajn għadhom pjuttost limitati: 0,08 % tal-intestatura “tkabbir sostenibbli: riżorsi naturali”, 2,5 % tal-intestatura “Sigurtà u ċittadinanza” u inqas minn 0,009 % tal-intestatura “tkabbir intelliġenti u inklużiv”. Għalhekk huwa urġenti li ssir valutazzjoni tal-ammonti, iżda wkoll tal-effettività tal-miżuri fis-seħħ.

5.1.

Studji u stħarriġiet reċenti, kif ukoll il-miżuri żviluppati f’ċerti pajjiżi tal-UE, juru wkoll li s-sitwazzjoni tal-ispazju ċiviku qed tiddeterjora fil-livell nazzjonali f’ċerti Stati Membri tal-UE (13). Ir-reviżjoni tal-qafas finanzjarji wara l-2020, u r-reviżjoni li għaddejja bħalissa ta’ ċerti programmi ta’ finanzjament ma jistgħux jinjoraw din is-sitwazzjoni ġdida.

5.2.

Il-liġi Ungeriża reċenti dwar it-trasparenza tal-organizzazzjonijiet li jirċievu fondi barranin, adottata f’Ġunju 2017, ġiet ikkundannata mill-Kummissjoni Ewropea, mill-Parlament Ewropew u mill-Kunsill tal-Ewropa. Dan il-fatt juri l-ħtieġa li l-Kummissjoni tiżgura li l-miżuri meħuda kontra l-finanzjament tat-terroriżmu u l-ħasil tal-flus ma jkollhomx konsegwenzi mhux mixtieqa fuq l-aċċess għall-finanzjament u s-self finanzjarju għall-OSĊ.

5.3.

F’ħafna pajjiżi Ewropej, qegħdin nassistu għall-iżvilupp ta’ miżuri li jintroduċu kundizzjonalità fis-sussidji lill-OSĊ, bil-konsegwenza li jillimitaw ir-rwol ta’ promozzjoni tagħhom jew il-kapaċità tagħhom li jiftħu proċeduri legali (14).

5.4.

Il-kriżi finanzjarja u ekonomika f’diversi pajjiżi wasslet biex l-għajnuna pubblika lill-OSĊ titnaqqas u/jew issir disponibbli bħala sussidji għal żmien qasir. Il-forom ta’ finanzjament iffokati essenzjalment fuq proġetti jistgħu jġiegħlu lill-OSĊ jadattaw il-prijoritajiet tagħhom u jwassluhom biex jitbiegħdu mill-missjoni oriġinali tagħhom u mill-ħtiġijiet tas-soċjetà. F’xi pajjiżi, il-gvernijiet taw appoġġ ukoll lill-organizzazzjonijiet li jsegwu l-linja strateġika tagħhom (għad-detriment tal-organizzazzjonijiet l-oħrajn) u rawmu atmosfera ta’ konnivenza politika, u qed nassistu għal żieda fin-nuqqas ta’ trasparenza fl-għoti tas-sussidji.

5.5.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex tissorvelja mill-qrib l-implimentazzjoni tal-kundizzjonalitajiet ex ante hija u tivvaluta l-programmi, kif ukoll fir-rigward tal-ftehimiet ta’ sħubija, b’mod partikolari fl-oqsma tal-impjieg, l-inklużjoni soċjali u l-ġlieda kontra d-diskriminazzjonijiet, l-ambjent, l-ugwaljanza bejn in-nisa u l-irġiel u d-drittijiet tal-persuni b’diżabbiltà, l-involviment u t-tisħiħ tal-kapaċità istituzzjonali tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili (15), kif ukoll it-trasparenza tal-proċeduri għall-għoti ta’ kuntratti, u għas-sospensjoni tal-pagamenti meta dawn ma jiġux rispettati. Barra minn hekk, il-KESE jfakkar lill-Kummissjoni biex timmonitorja l-implimentazzjoni tal-Artikolu 125 dwar l-obbligu għall-awtoritajiet maniġerjali biex japplikaw proċeduri u kriterji ta’ għażla li jkunu trasparenti u mhux diskriminatorji. Il-KESE jistieden lill-Qorti Ewropea tal-Awdituri biex, fir-rapport li jmiss tagħha, tivvaluta l-konformità ma’ dawn id-dispożizzjonijiet fir-rigward tal-proċeduri ta’ għażla għall-NGOs.

5.6.

Iż-żieda fl-estremiżmu u l-populiżmu u l-atti kollha antidemokratiċi huma sfida għall-acquis demokratiku kollu u toħloq klima ostili għall-korpi intermedjarji. Għalhekk, hemm bżonn li tiġi kkonfermata l-importanza tar-rwol tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u jiżdied l-appoġġ finanzjarju tal-UE għalihom.

5.7.

Il-KESE jappella għat-twaqqif ta’ Koordinatur tal-UE dwar il-libertajiet tal-ispazju ċiviku fejn l-NGOs ikunu jistgħu jirrapportaw inċidenti relatati ma’ fastidju jew restrizzjoni ta’ xogħolhom.

6.1.

Il-KESE jqis li għandu jiġi stabbilit qafas politiku u legali fil-livell Ewropew u nazzjonali sabiex irawwem l-iżvilupp ta’ soċjetà ċivili Ewropea diversifikata, li tinkorpora l-attività tagħha fil-qafas tal-valuri li jirriflettu d-drittijiet fundamentali.

6.2.

L-istituzzjonijiet Ewropej għandhom jiżguraw li jippromovu immaġni pożittiva tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u jaraw li jżommu l-indipendenza tagħhom speċjalment bit-tisħiħ tal-kapaċità ta’ azzjoni u ta’ impenn tagħhom fl-innovazzjoni soċjali u l-parteċipazzjoni ċivika li ħafna drabi hija marbuta mal-finanzjamenti.

6.3.

L-istituzzjonijiet Ewropej jistgħu jidħlu fi proċess ta’ rikonoxximent u ta’ sħubija mal-korpi rappreżentattivi assoċjattivi Ewropej, bħalma għamlu ċerti Stati Membri fil-livell nazzjonali permezz tal-adozzjoni ta’ “Karti ta’ impenn reċiproku” jew “ftehimiet”, u b’hekk joħolqu l-kundizzjonijiet għal djalogu ċivili Ewropew ġenwin u jimplimentaw l-Artikolu 11 tat-TUE u impenji internazzjonali relevanti oħrajn (16).

6.4.

Hemm bżonn urġenti wkoll li jitkomplew id-diskussjonijiet dwar l-istatut għall-assoċjazzjonijiet Ewropej – propost mill-Kummissjoni fl-1992 (17) – flimkien ma’ Statut għall-fondazzjonijiet Ewropej. Din l-inizjattiva għandha tippromovi r-rikonoxximent tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-kooperazzjoni bejniethom fil-livell Ewropew, bħala komplement għall-Istatut għal Kumpanija Ewropea adottat fl-2004 (18).

6.5.

Il-KESE jemmen li l-Unjoni għandha tinkoraġġixxi lill-Istati Membri sabiex jippreservaw l-inċentivi fiskali eżistenti għad-donazzjonijiet privati u jiżviluppawhom aktar, kif ukoll jikkanalizzaw parti mid-dħul tagħhom mit-taxxa lill-OSĊ, filwaqt li jneħħu l-ostakli għad-donazzjonijiet transkonfinali permezz ta’ koordinazzjoni tal-liġijiet u l-proċeduri fiskali, kif ukoll l-investiment fil-filantropija madwar l-UE.

6.6.

Rigward il-qafas finanzjarju pluriennali (QFP) futur, il-KESE jistieden lill-awtoritajiet baġitarji sabiex iżidu l-finanzjament lill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, inkluż permezz ta’ għotjiet operattivi u finanzjamenti pluriennali sabiex jgħinu fl-iżvilupp ta’ azzjonijiet fit-tul.

6.7.

Minn meta ġiet adottata l-Karta tad-Drittijiet Fundamentali ma kien hemm ebda programm reali għall-appoġġ lis-soċjetà ċivili fil-livell tad-drittijiet tal-bniedem għall-Istati Membri tal-UE. L-appoġġ essenzjali li ngħata lis-soċjetà ċivili fil-pajjiżi tal-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant fiż-żmien tal-adeżjoni tagħhom mal-UE ma nżammx b’mekkaniżmi oħrajn ta’ finanzjament. L-avvenimenti reċenti li seħħew biż-żieda fit-terroriżmu u gruppi estremisti u/jew partiti populisti wrew il-bżonn li jsir iktar investiment fis-soċjetà ċivili u li tiġi żgurata l-koeżjoni fost il-pajjiżi f’dak li għandu x’jaqsam mal-iżvilupp tas-soċjetà ċivili.

6.8.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tipproponi fond Ewropew għad-demokrazija, il-valuri u d-drittijiet tal-bniedem fl-UE (19), b’pakkett baġitarju ambizzjuż u miftuħ direttament għall-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili madwar l-Ewropa, inklużi d-difensuri tad-drittijiet tal-bniedem li għandhom l-għan li jippromovu t-trasparenza u jipproteġu l-valuri fundamentali tal-UE. Il-Fond għandu jkopri l-ispejjeż operattivi kif ukoll l-attivitajiet ta’ sorveljanza u ta’ litigazzjoni, u jkun ġestit b’mod indipendenti bl-istess mod bħall-Fond Ewropew għad-Demokrazija (20), bil-parteċipazzjoni tar-rappreżentanti tal-KESE.

6.9.

Il-programm għall-“Ewropa għaċ-Ċittadini” huwa l-uniku programm Ewropew li jikkontribwixxi speċifikament għat-tnaqqis tad-defiċit demokratiku billi jippermetti liċ-ċittadini Ewropej jipparteċipaw direttament fil-kostruzzjoni tal-Ewropa, iżda l-finanzjament tiegħu huwa limitat wisq. Fil-kuntest attwali ta’ dubji dwar il-valuri Ewropej u dawk demokratiċi, il-KESE jemmen li dan il-programm għandu jkollu baġit ta’ EUR 500 miljun fil-qafas finanzjarju li jmiss skont il-proposta tal-Parlament Ewropew (21). Bl-istess mod, għandhom jiġu miżjuda l-azzjonijiet tal-Erasmus + immirati lejn is-soċjetà ċivili.

6.10.

Il-parti l-kbira tal-OSĊ jsibu diffikultajiet biex jaċċessaw il-Fondi Strutturali, speċjalment minħabba l-kofinanzjamenti li jkunu meħtieġa. Konsegwentament, id-dispożizzjonijiet għall-assistenza teknika, maħsuba biex tappoġġja l-iżvilupp tal-kapaċitajiet, mhumiex użati biżżejjed u spiss huma riżervati għall-amministrazzjonijiet pubbliċi. Il-kodiċi ta’ kondotta Ewropea dwar is-sħubija mas-soċjetà ċivili, li huwa l-istrument ewlieni ma ġiex applikat kif suppost f’ħafna pajjiżi (22). Anke meta l-OSĊ jiġu mistiedna jieħdu sehem fil-kumitati ta’ sorveljanza, ir-rwol tagħhom huwa limitat.

6.11.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea tirreaġixxi malajr b’miżuri rilevanti, inklużi proċeduri ta’ ksur kontra Stati Membri, meta d-dispożizzjonijiet nazzjonali amministrattivi jew legali jirrestrinġu l-aċċess ta’ organizzazzjonijiet nazzjonali tas-soċjetà ċivili għal fondi tal-UE, inkluż meta jiġu imposti kundizzjonijiet ta’ finanzjament li jillimitaw l-attivitajiet tagħhom ta’ promozzjoni.

6.12.

Permezz tal-konnessjonijiet u l-kuntatt kontinwu tagħhom maċ-ċittadini u permezz tal-attivitajiet fuq il-post, l-assoċjazzjonijiet tas-soċjetà ċivili huma konxji mill-isfidi u l-ħtiġijiet tas-soċjetà; madankollu r-rwol tagħhom fir-riċerka huwa marġinali ħafna. Anke fil-Programm tal-UE għall-Impjiegi u l-Innovazzjoni Soċjali (EaSI) hemm ostakli għall-aċċess tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili. Il-KESE jappella għal diskussjoni aktar profonda dwar kif għandhom jitrawmu r-rabtiet bejn ir-riċerkaturi u s-soċjetà ċivili, u jipproponi qasam ġdid dwar il-parteċipazzjoni ċivika u d-demokrazija taħt il-pilastru tal-isfidi tas-soċjetà fil-programm qafas futur għar-riċerka.

6.13.

Il-qgħad fost iż-żgħażagħ għadu qed jikber u jirrappreżenta waħda mill-aktar problemi urġenti li għandha quddiemha l-UE, b’numru dejjem akbar ta’ żgħażagħ f’riskju ta’ esklużjoni soċjali. F’dan il-kuntest, il-finanzjamenti Ewropej għandhom jappoġġjaw aktar lill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili li jinvestu fl-iżvilupp tal-ħiliet u l-kompetenzi taż-żgħażagħ permezz tat-tagħlim mhux formali.

6.14.

Fil-qasam tal-kultura, il-parti l-kbira tas-sussidji mhumiex adatti għall-ħtiġijiet tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili li joperaw f’dan il-qasam, u għalhekk dan itellfilhom l-aċċess għad-diversi strumenti finanzjarji disponibbli, bħas-self. Hemm nuqqas ta’ ħidma ġenwina fuq id-dimensjoni kulturali Ewropea, f’perjodu fejn l-espressjonijiet dwar l-identità u dawk populisti qegħdin jinfirxu dejjem aktar. L-UE għandha wkoll tkompli tappoġġja, b’mod partikolari permezz tal-programm Ewropa Kreattiva, produzzjonijiet kulturali indipendenti, filwaqt li tinvesti fl-iżvilupp u s-sostenibilità tal-midja komunitarja lokali mingħajr skop ta’ qligħ.

6.15.

F’dak li jirrigwarda l-kooperazzjoni għall-iżvilupp, l-Unjoni Ewropea għandha tinvesti aktar f’azzjonijiet ta’ kooperazzjoni ffokati fuq il-popolazzjonijiet, inkluż fuq l-aspetti tal-ugwaljanza bejn is-sessi, ta’ governanza, tad-drittijiet tal-bniedem, tad-drittijiet ambjentali, ta’ reżiljenza għat-tibdil fil-klima u tal-protezzjoni soċjali, b’mod partikolari permezz ta’ approċċ tematiku skont il-pajjiż li jinkludi lis-soċjetà ċivili mill-qrib.

6.16.

Meta jitfassal il-QFP futur, għandhom jitqiesu wkoll l-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli u l-prijoritajiet tal-ugwaljanza bejn il-ġeneri.

6.17.

It-tisħiħ tas-soċjetà ċivili jfisser ukoll titjib fl-aċċess għall-finanzjamenti għall-iżgħar organizzazzjonijiet, kif ukoll għas-setturi tas-soċjetà l-aktar żvantaġġjati. F’dan il-kuntest, il-Kummissjoni Ewropea għandha tipprovdi għal diversi modalitajiet ta’ finanzjament kif ukoll tagħmel sforz akbar għas-semplifikazzjoni tal-formalitajiet amministrattivi. Għandu jsir rikors aktar sistematiku għal mekkaniżmi ta’ għotjiet f’kaskata (sub-granting jew cascade funding), kif użat taħt l-Istrument Ewropew għad-Demokrazija u għad-Drittijiet tal-Bniedem u fil-qafas tal- finanzjament taż-ŻEE. L-għotjiet għandhom jingħataw permezz ta’ operatur indipendenti nazzjonali fuq il-bażi ta’ proċedura ta’ sejħa għall-offerti (23).

6.18.

L-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili tal-pajjiżi tal-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant għad għandhom aċċess għall-fondi li huwa proporzjonalment limitat. Il-Kummissjoni Ewropea għandha ssaħħaħ il-kampanji ta’ informazzjoni tagħha dwar id-diversi fondi disponibbli għall-NGOs u tipprovdi aktar appoġġ għas-sħubijiet bejn l-organizzazzjonijiet.

6.19.

Ikun ukoll utli li jiġi stabbilit segwitu aktar sistematiku u appoġġ lill-organizzazzjonijiet benefiċjarji, kif ukoll lid-diversi Direttorati Ġenerali differenti responsabbli mill-implimentazzjoni tar-Regolament Finanzjarju, billi jiġu offruti korsijiet ta’ taħriġ dwar l-obbligi kuntrattwali u l-awditi.

6.20.

Bażijiet tad-data li jkun fihom deskrizzjoni tal-proġetti li diġà tlestew u tal-eżempji ta’ prattika tajba għandhom ikunu aċċessibbli għall-kandidati potenzjali biex irawmu l-innovazzjoni u s-sħubiji. Il-Kummissjoni għandha tkompli bl-isforzi tagħha sabiex ittaffi l-piż amministrattiv fil-proċess tal-applikazzjonijiet kif ukoll fil-ġestjoni tal-finanzjamenti, inkluż billi tintroduċi sistema ta’ applikazzjoni onlajn unika għall-programmi differenti.

6.21.

L-evalwazzjoni tal-programmi mmexxija direttament mill-Kummissjoni għandha tkun aktar trasparenti u f’aktar dettall, minħabba n-numru kbir ta’ talbiet għal fondi Ewropej u r-rata baxxa ta’ suċċess. Barra minn hekk, jekk jingħata feedback lill-OSĊ li fallew, dawn itejbu lilhom infushom u tiżdied il-fiduċja fil-proċess tal-għażla.

6.22.

L-iskadenzi għan-notifiki tal-kuntratti, l-iffirmar tal-kuntratti u l-ħlasijiet għandhom jitnaqqsu b’mod sinifikanti sabiex jonqos il-bżonn ta’ self mill-banek minħabba nuqqas ta’ flus kontanti.

6.23.

Barra minn hekk, il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tevalwa mill-ġdid l-ammonti ta’ kofinanzjament, partikolarment għal organizzazzjonijiet żgħar ħafna li jsibuha diffiċli ħafna biex jiksbu sorsi oħra ta’ finanzjament, jew għal organizzazzjonijiet involuti fil-promozzjoni, bħalma huma pereżempju l-organizzazzjonijiet għall-ħarsien tal-konsumatur, l-assoċjazzjonijiet ambjentalisti, l-organizzazzjonijiet għad-drittijiet tal-bniedem u dawk li jaħdmu favur il-promozzjoni taċ-ċittadinanza. Dan huwa partikolarment neċessarju peress li r-regoli ta’ kofinanzjament iżidu l-piż amministrattiv fuq l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, bir-riskji marbuta magħhom li jirriżultaw fuq id-donaturi u kkawżati mill-varjazzjonijiet fir-regoli kuntrattwali u finanzjarji.

6.24.

Il-KESE jilqa’ bi pjaċir ukoll is-suġġeriment tal-Kummissjoni fil-proposta tagħha ta’ reviżjoni tar-Regolament dwar ir-regoli finanzjarji (24) biex il-ħin volontarju jiġi kkunsidrat bħala spiża eliġibbli, kif ukoll biex tiġi ffaċilitata l-inklużjoni tal-kontribuzzjonijiet in natura bħala kofinanzjamenti. Din il-proposta hija reazzjoni diretta għat-talba tal-KESE, espressa fl-Opinjoni tiegħu dwar “Għodod statistiċi biex jitkejjel il-volontarjat” (25). Il-KESE jilqa’ bi pjaċir ukoll ir-rapport tal-Parlament kif ukoll il-proposta tal-Kunsill li tiġi introdotta eċċezzjoni għar-regola ta’ nuqqas ta’ qligħ għall-assoċjazzjonijiet li ma jagħmlux qligħ. Il-KESE jistieden lill-istituzzjonijiet tal-UE biex jaslu għal ftehim dwar it-test propost li jippermetti li l-ħinijiet li jagħmlu l-voluntiera jiġu vvalutati b’mod ġust.

6.25.

Għandu jsir titjib fit-trasparenza fl-aċċess u l-kontroll tal-finanzjamenti permezz tad-definizzjoni ta’ linji gwida ċari dwar il-kontrolli mill-Kummissjoni, u, fil-każ ta’ finanzjamenti li jinvolvu diversi donaturi, billi jiġu kkunsidrati l-evalwazzjonijiet ex-ante u l-għażliet tal-imsieħba, kif ukoll permezz ta’ verifiki ex-post u awditi mwettqa minn donaturi oħrajn.

6.26.

Barra minn hekk, l-aċċess pubbliku għal informazzjoni dwar l-ammonti u l-għan tal-finanzjamenti għandu jkun iffaċilitat permezz ta’ riforma fl-arranġamenti ta’ trasparenza finanzjarja tal-Kummissjoni. Dan għandu jinkludi pagamenti annwali minflok impenji pluriennali, u għandu jsir aktar affidabbli permezz tal-istandardizzazzjoni tal-bażijiet ta’ data tad-diversi programmi. Fl-istess waqt, l-NGOs għandhom ikomplu japplikaw l-ogħla standards ta’ trasparenza ta’ awtorappurtar.

6.27.

Fl-aħħar nett, il-Kummissjoni għandha tiżviluppa djalogu kostruttiv u segwitu bejn id-diversi Direttorati Ġenerali u l-OSĊ bil-għan li ssir valutazzjoni tal-prattiki tajba u ħżiena u jiġi żviluppat approċċ aktar koerenti.

2.3.2018   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 81/16

Relatur:

Tom JONES

1.1.

Il-KESE jemmen li minkejja t-tnaqqis ta’ popolazzjonijiet bilanċjati u ta’ attività ekonomika tradizzjonali, f’ħafna rħula u bliet żgħar hemm evidenza biżżejjed ta’ prattika tajba biex inkunu ottimisti dwar il-ġejjieni sostenibbli f’ħafna insedjamenti rurali, jekk mhux kollha. Dawn l-insedjamenti jistgħu jkunu xpruni għal tiġdid rurali usa’ u għal żvilupp sostenibbli ta’ żoni rurali.

1.2.

Madankollu, dan l-ottimiżmu jiddependi fuq sforz sostnut, olistiku li jinvolvi n-nies u r-riżorsi finanzjarji fil-livelli kollha tal-gvern u fit-tliet setturi – privat, pubbliku u ċivili – kollha.

1.3.

Il-KESE jappoġġja bis-sħiħ l-Inizjattiva tal-Irħula Intelliġenti tal-Kummissjoni Ewropea, b’mod speċjali minħabba l-wegħdiet li saru rigward il-kooperazzjoni bejn id-Direttorati. Il-Programmi tal-Iżvilupp Rurali (PŻR) nazzjonali u reġjonali, li DĠ Agri qed jiġġestjona flimkien mal-Istati Membri, huma vitali iżda qatt ma jistgħu jinvestu biżżejjed riżorsi fl-inizjattiva mingħajr investimenti pubbliċi nazzjonali, reġjonali jew lokali oħrajn. Il-KESE jinnota u jappoġġa l-opinjoni emerġenti tal-Kumitat tar-Reġjuni dwar Irħula Intelliġenti (1).

1.4.

Il-banda wiesgħa veloċi – mobbli kif ukoll fissa – hija kruċjali għal irħula u bliet żgħar żviluppati b’mod intelliġenti, biex ikollhom xi tama ta’ żvilupp ekonomiku u soċjali, u għandha tkun aċċessibbli bis-sħiħ, kif iggarantit taħt il-verifika rurali enfasizzata fid-Dikjarazzjoni Cork 2.0 tal-2016.

1.5.

Is-servizzi pubbliċi fl-edukazzjoni, it-taħriġ, is-saħħa u l-kura soċjali, kif ukoll il-kura tat-tfal, għandhom ikunu aċċessibbli, integrati u innovattivi fl-użu ta’ avvanzi teknoloġiċi.

1.6.

L-awtoritajiet tal-ippjanar f’żoni rurali għandhom jippromwovu proċess abilitanti għat-tiġdid ta’ bini żejjed fl-irħula u fil-bliet żgħar, biex jiżguraw rati kummerċjali baxxi għal negozji ġodda u kontribuzzjonijiet kumpensatorji minn proġetti ta’ ħwienet f’tarf il-bliet. Meta dawn il-binjiet rinnovati jsiru disponibbli għandhom jitqiesu l-bżonnijiet tal-NGOs lokali kif ukoll tas-settur privat u pubbliku.

1.7.

Il-konnettività ħażina tat-trasport hija sfida oħra u t-trasport kollettiv u x-xarabanks u l-karozzi proprjetà tal-komunità huma rakkomandati fejn is-settur privat joqgħod lura.

1.8.

Fejn possibbli, l-impjegaturi għandhom jiġu inkoraġġiti jappoġġjaw it-telexogħol, u jirrealizzaw il-benefiċċji potenzjali tas-sħubijiet rurali/urbani. Il-kontribuzzjoni kemm tat-turiżmu agrikolu u rurali, tal-attivitajiet relatati mas-saħħa u tal-markar tal-prodotti tal-biedja u tal-artiġjanat lokali, kif ukoll l-espansjoni tal-katalgu kulturali u storiku ta’ avvenimenti hija importanti ħafna f’dan il-kuntest. Permezz tal-appoġġ abilitanti tal-Programm ta’ Żvilupp Rurali, hemm skop li imprendituri kummerċjali jattiraw investiment esoġenu u jiżviluppaw u jikkummerċjalizzaw prodotti b’valur miżjud.

1.9.

Il-governanza fl-aktar livell lokali hija kwistjoni nazzjonali jew reġjonali. Madankollu, l-irħula u l-bliet żgħar jeħtieġu li jingħataw is-setgħa b’poteri akbar u aċċess għal riżorsi finanzjarji biex imexxu u jappoġġjaw ix-xewqat tal-kostitwenti tagħhom.

1.10.

LEADER u Gruppi ta’ Azzjoni Lokali għandhom ikunu appoġġjati bis-sħiħ fl-isforzi tagħhom għall-iżvilupp lokali – billi jinkoraġġixxu lin-negozji, kemm privati kif ukoll dawk mhux għall-profitti biex jibdew u jikbru – u biex jiżguraw spirtu komunitarju impenjat u ta’ appoġġ. B’kooperazzjoni mtejba, dawn l-isforzi jistgħu jiġu estiżi permezz tal-Iżvilupp Lokali mmexxi mill-Komunità (CLLD).

1.11.

Fuq kollox, in-nies fl-irħula u fil-bliet żgħar għandhom jimpenjaw ruħhom għal sens ta’ komunità li jinkoraġġixxi t-tmexxija minn ġewwa. L-iskejjel u l-mentors lokali għandhom jippromwovu t-tmexxija. Il-mexxejja emerġenti jeħtieġu l-appoġġ sħiħ tal-aġenziji ta’ konsulenza u l-NGOs, li għandhom aċċess għall-aħjar prattiki u impriżi simili rilevanti.

1.12.

L-irħula emerġenti li qed jiżviluppaw b’mod intelliġenti għandhom jiġu promossi fuq livell reġjonali, nazzjonali u tal-UE. L-istituzzjonijiet tal-UE u l-partijiet ikkonċernati tagħhom għandhom jorganizzaw jum ta’ ċelebrazzjoni annwali, biex jippromwovu l-komunitajiet ta’ suċċess u koeżivi tal-irħula u l-bliet żgħar.

1.13.

Biex jissaħħaħ u jiġi żviluppat sens veru ta’ sħubija bejn il-bliet jew l-irħula kbar u l-insedjamenti tal-viċinat tagħhom, il-KESE jappoġġja r-rakkomandazzjonijiet tad-dokument R.E.D. (2) tal-2016, “Making Europe Grow with its Rural Territories” (Nkabbru l-Ewropa bit-Territorji Rurali tagħha), u l-proġett pilota tal-Ġemellaġġ tal-Bliet (Twin Town) tal-Carnegie Trust. Il-prinċipji tal-iżvilupp sostenibbli u tal-ekonomija ċirkolari għandhom japplikaw għas-sħubijiet urbani u rurali.

1.14.

Il-Kumitat jappoġġja s-sejħa, li saret fil-Manifest Rurali Ewropew adottat mit-Tieni Parlament Rurali Ewropew f’Novembru 2015, għal kooperazzjoni akbar bejn il-komunitajiet, l-organizzazzjonijiet u l-awtoritajiet f’żoni rurali u urbani biex jinkiseb il-benefiċċju sħiħ ta’ rabtiet soċjali, kulturali u ekonomiċi li din il-kooperazzjoni tista’ ġġib; u għal skambju vigoruż ta’ ideat u prattika tajba bejn dawk involuti f’żoni rurali u urbani.

1.15.

Il-KESE jirrakkomanda li l-Bank Ewropew tal-Investiment jibni skemi ta’ appoġġ imfassla apposta għal negozji rurali żgħar, kemm intrapriżi privati kif ukoll soċjali, inklużi l-kooperattivi, kif imwiegħed fil-programm tiegħu għall-2017-2019.

1.16.

Il-Kunsill Ewropew tal-Bdiewa Żgħażagħ (CEJA) u korpi rappreżentattivi taż-żgħażagħ oħra għandhom jiġu appoġġjati biex joħolqu triq għall-forums taż-żgħażagħ fil-komunitajiet lokali li jiggalvanizzaw l-azzjoni dwar il-ħtiġijiet u l-aspirazzjonijiet tagħhom. Jeħtieġu vuċi ferm aktar b’saħħitha fl-iżvilupp ta’ soluzzjonijiet ekonomiċi u soċjali; u li l-appoġġ għat-taħriġ, il-mentoraġġ u finanzjarju jeħtieġ li jitfassal għall-aspirazzjonijiet tagħhom.

1.17.

In-numru 11 fuq il-lista tan-NU tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli jirreferi għal bliet u komunitajiet. L-irħula u l-bliet żgħar sostenibbli għandhom jiġu inklużi taħt “komunitajiet”.

1.18.

Il-valuri kulturali li jinstabu fl-irħula u fil-bliet żgħar għandhom jingħataw post prominenti fil-pubbliċità għas--Sena Ewropea tal-Wirt Kulturali 2018 u fl-inizjattivi matulha. Ir-residenti anzjani jistgħu jaqdu rwol importanti fil-promozzjoni tat-tradizzjonijiet u l-kultura, u b’hekk għandhom jinħolqu l-kundizzjonijiet meħtieġa biex ikunu jistgħu jinvolvu ruħhom b’mod attiv f’dan il-qasam.

1.19.

Il-Kumitat jirrakkomanda l-kondiviżjoni ta’ “prattiki tajba” fil-livelli kollha. Dan diġà jsir minn ENRD, ELARD, Ecovast u ERP u jinsab fil-pubblikazzjoni “The best Village in the World” (3).

2.1.

Iż-żoni rurali huma parti essenzjali mill-Ewropa, u jipprovdu għan-negozji kritiċi tal-agrikoltura u l-forestrija. Il-komunitajiet ta’ bliet żgħar u rħula jinsabu f’dawn iż-żoni rurali u huma parti minnhom, u minn dejjem kienu postijiet fejn in-nies jgħixu kif ukoll jaħdmu.

2.2.

Il-bliet żgħar f’żoni rurali jipprovdu ċentru għal żona ta’ madwar fejn jinsabu l-irħula. Min-naħa l-oħra, il-bliet żgħar jinsabu fiż-żona ta’ ċentri urbani ewlenin. Kollha huma interdipendenti fuq xulxin. Huma sħab essenzjali fi sħubijiet rurali/urbani – kunċett li ġie promoss mid-DĠ Regio (4) u mill-OECD – fejn iż-żewġ imsieħba għandhom status indaqs fil-ġestjoni u fl-ippjanar tal-ġejjieni tagħhom. L-irħula u l-bliet żgħar madwar l-Ewropa ħabbtu wiċċhom ma’ ħafna tibdil – kemm ekonomiku kif ukoll soċjali – u qed ikomplu jiffaċċjaw il-ħtieġa li jadattaw għaċ-ċirkostanzi tal-ġurnata tal-lum.

2.3.

Flimkien mal-agrikoltura u l-forestrija, l-irħula u l-bliet żgħar huma s-“sinsla” taż-żoni rurali u jipprovdu l-impjiegi, is-servizzi u l-edukazzjoni biex jaqdu kemm lilhom infushom kif ukoll iż-żona ta’ madwar ta’ rħula. Min-naħa l-oħra, il-bliet żgħar huma parti miż-żona ta’ madwar ta’ rħula akbar u bliet. Dan jifforma relazzjoni bejn iż-żoni rurali u urbani li hija karatteristika ta’ kwalunkwe reġjun. Iż-żoni urbani u rurali jipprovdu servizzi għal xulxin – iż-żoni urbani huma dipendenti fuq żoni rurali għall-forniment tal-ikel u huma suq lest għall-prodotti tal-kampanja filwaqt li ż-żoni rurali joffru rikreazzjoni u trankwilità għar-residenti urbani.

2.4.

Hemm tradizzjoni qawwija f’ħafna żoni rurali ta’ sens ta’ “appartenenza” għal komunità. Din it-tradizzjoni qed tonqos u f’ħafna miż-żoni rurali aktar remoti kien hemm ukoll l-abbandun u n-nuqqas ta’ attenzjoni.

3.1.

Il-komunitajiet rurali ħabbtu wiċċhom ma’ sfidi matul dawn l-aħħar ftit deċennji minħabba x-xewqa għaċ-ċentralizzazzjoni ta’ ħafna servizzi għall-ekonomiji ta’ skala, tibdil fit-trasport u l-ivvjaġġar u l-mod kif in-nies jgħixu fiż-żminijiet moderni. In-negozji tas-servizzi lokali qed jitilqu mill-komunitajiet rurali; ħafna ħwienet, servizzi bankarji u postali qed jisparixxu u l-iskejjel rurali żgħar qed jagħlqu.

3.2.

Iż-żoni rurali jaħbu l-qgħad għaliex iċ-ċifri huma żgħar meta mqabbla ma’ dawk bla xogħol f’żoni urbani – madankollu dawn jiffaċċjaw problema addizzjonali ta’ aċċess għall-għajnuna miċ-ċentri tal-impjiegi li huma bbażati f’żoni urbani u spiss isofru minn trasport pubbliku rurali li sejjer lura. Il-qgħad jista’ jkun baxx għaliex tant żgħażagħ telqu jfittxu t-taħriġ, l-edukazzjoni jew ix-xogħol, filwaqt li ħafna minn dawk li jibqgħu jaħdmu għal pagi baxxi.

3.3.

Il-finanzi pubbliċi, li huma tant importanti biex jappoġġjaw l-komunitajiet rurali, qed jiffaċċjaw domandi baġitarji dejjem jiżdiedu – minħabba ż-żieda ġenerali fl-għoli tal-ħajja u ż-żidiet fl-ispiża tal-għoti ta’ servizzi.

3.4.

L-investiment fit-toroq u fl-awtostradi jinkoraġġixxi l-użu tal-karozzi privati bħala l-aktar mod faċli biex tasal ix-xogħol. In-nies issa huma ferm aktar imħejjija biex jivvjaġġaw distanzi itwal imma min-naħa l-oħra dan wassal biex in-nies ikunu anqas dipendenti fuq ix-xogħol jew l-għoti ta’ servizzi fil-komunità lokali tagħhom.

3.5.

Inbidlu t-tendenzi tax-xiri tan-nies. Spiss jixtru mill-post fejn jaħdmu li normalment ikun f’raħal kbir jew f’belt minflok fir-raħal jew fil-belt żgħira tagħhom. U jixtru wkoll minn fuq l-Internet, bl-oġġetti jitwasslu fid-dar tagħhom. Dan kollu żied hekk kif bdew jagħlqu l-ħwienet lokali.

3.6.

Iż-żgħażagħ qed jitilqu minn żoni rurali biex isibu t-taħriġ, l-edukazzjoni u x-xogħol fil-bliet. Jekk ma jinżammux l-impjiegi fiż-żoni rurali se jkun diffiċli li jiġu attirati lura fil-komunitajiet rurali. Hemm ħtieġa urġenti biex il-leħen meqjus taż-żgħażagħ jitqiegħed fil-qalba tad-demokrazija lokali. L-organizzazzjonijiet rappreżentattivi taż-żgħażagħ għandhom jiġu appoġġati sabiex titħeġġeġ il-parteċipazzjoni fil-governanza. Bl-istess mod, huwa xieraq li jsir provvediment biex l-aġenziji ekonomiċi u soċjali jagħtu pariri u appoġġ finanzjarju li jaqbel għaż-żgħażagħ (“youth-proof”).

3.7.

Il-koeżjoni interġenerazzjonali qed tiġi sfidata mill-iżbilanċ numeriku bejn il-gruppi ta’ età. Id-disponibbiltà ta’ miżuri personalizzati ta’ impjieg, skejjel u kura tat-tfal, flimkien mal-akkomodazzjoni affordabbli f’żoni rurali hija kruċjali biex iż-żgħażagħ u l-familji bit-tfal jibqgħu jew jerġgħu lura fil-komunitajiet rurali. Persuni f’komunitajiet kultant ikollhom fehmiet differenti dwar l-attività ekonomika lokali. Irid ikun hemm djalogu u fehim għall-ibbilanċjar ta’ trankwillità ma’ inizjattivi ta’ ħolqien ta’ xogħol xierqa.

4.1.

L-Inizjattiva tal-Irħula Intelliġenti tal-Kummissjoni Ewropea hija vitali, b’mod speċjali minħabba l-wegħdiet ta’ ħidma konġunta li saru f’Direttorati konġunti. Il-Programm tal-Iżvilupp Rurali tad-DĠ Agri qatt ma jista’ jinvesti biżżejjed riżorsi fl-inizjattiva mingħajr DĠ oħrajn u mingħajr investiment pubbliku nazzjonali, reġjonali jew lokali. Din l-inizjattiva pilota, wara l-evalwazzjoni, jeħtieġ li tkun inkluża fi kwalunkwe Politika Agrikola Komuni ġdida u fi Programmi Reġjonali u varata biex tinkludi bliet żgħar bħala parti mir-“rinaxximent rurali”.

4.2.

Il-banda wiesgħa hija essenzjali għaż-żoni rurali kollha. It-titjib fil-kopertura tal-banda wiesgħa – mobbli kif ukoll statika – jista’ jgħin firxa wiesgħa ta’ attivitajiet, mhux biss fl-iżvilupp tan-negozji u tal-kapaċità ta’ “xogħol mid-dar”, iżda wkoll il-kwalità tal-ħajja ta’ kuljum tan-nies. Dan jista’ jippermetti t-tagħlim onlajn, l-aċċess għal kura tas-saħħa aħjar u l-kummerċjalizzazzjoni ta’ servizzi disponibbli onlajn. Il-prattiki tajba huma disponibbli fejn l-aċċess imtejjeb għall-Internet f’żoni rurali kien ta’ benefiċċju għall-komunitajiet. Għandu jkun disponibbli tagħlim bażiku li jippermetti b’mod speċjali liċ-ċittadini anzjani li jużaw l-Internet.

4.3.

Fejn possibbli, l-impjegaturi għandhom jiġu inkoraġġiti jappoġġjaw it-telexogħol, u jirrealizzaw il-benefiċċji potenzjali tas-sħubijiet rurali/urbani. Permezz tal-appoġġ abilitanti tal-Programm ta’ Żvilupp Rurali, hemm skop għall-imprendituri kummerċjali biex jattiraw l-investiment esoġenu, biex jiżviluppaw u jikkummerċjalizzaw prodotti ta’ valur miżjud, bħall-ikel, ix-xorb, il-pajsaġġ u l-wirt storiku, l-attivitajiet kulturali u tas-saħħa u rikreazzjonali, filwaqt li jiżguraw il-kontinwità tal-artiġjanat rurali u tal-ħiliet ambjentali.

4.4.

Is-servizzi pubbliċi fl-edukazzjoni, it-taħriġ, is-saħħa u l-kura soċjali għandhom jiġu integrati, raggruppati u jkunu innovattivi fl-użu ta’ avvanzi teknoloġiċi, biex jevitaw id-diskriminazzjoni u l-esklużjoni b’mod speċjali ta’ abitanti rurali ta’ età ikbar u adoloxxenti. L-uffiċċji tal-gvern imxerrda jistgħu jagħtu eżempju tat-tnaqqis fis-saturazzjoni u t-tniġġis tal-bliet u ż-żoni urbani, filwaqt li jippromwovu sens ta’ ġustizzja rurali. L-awtoritajiet lokali għandhom rwol ewlieni fl-ippjanar tagħhom għal żoni rurali u biex jiżguraw azzjoni pożittiva fil-komunitajiet rurali li tgħin biex il-ġejjieni kontinwu tagħhom jiġi inkoraġġit u appoġġjat. Jista’ jkun li s-servizzi jkunu jistgħu jikkondividu bini wieħed jew bini mhux użat biex jakkomodaw użi fin-negozju ġodda, li joħolqu impjiegi ġodda li jistgħu jipprovdu opportunitajiet għal aktar attività ekonomika. Meta dawn il-binjiet rinnovati jsiru disponibbli għandhom jitqiesu l-bżonnijiet tal-NGOs lokali kif ukoll tas-settur privat u pubbliku.

4.5.

Jeħtieġ li jsir xogħol biex jiġi żviluppat sens veru ta’ sħubija bejn il-bliet jew l-irħula kbar u l-insedjamenti tal-viċinat tagħhom biex jikkondividu, fuq termini aċċettati reċiprokament, sens ta’ appartenenza, markar, u investiment konġunt. Flimkien ma’ organizzazzjonijiet oħra li d-dokument R.E.D. irrakkomanda fl-2016 hemm strateġija politika Ewropea għal territorji rurali sal-2030 (5). Eżempju ieħor huwa l-proġett pilota Twin Town tal-Carnegie Trust. Il-prinċipji tal-iżvilupp sostenibbli u tal-ekonomija ċirkolari għandhom japplikaw għas-sħubijiet urbani u rurali.

4.6.

It-Tieni Parlament Rurali Ewropew f’Novembru 2015 adotta l-Manifest Rurali Ewropew. In-netwerk tal-ERP bi sħab f’40 pajjiż Ewropew qed isegwi t-temi definiti fil-Manifest. L-ERP jaħdem għal kooperazzjoni akbar bejn il-komunitajiet, l-organizzazzjonijiet u l-awtoritajiet f’żoni rurali u urbani biex jinkiseb il-benefiċċju sħiħ ta’ rabtiet soċjali, kulturali u ekonomiċi li din il-kooperazzjoni tista’ ġġib; u għal skambju vigoruż ta’ ideat u prattika tajba bejn dawk involuti f’żoni rurali u urbani. Ix-xogħol jitwettaq fost l-imsieħba kollha fuq temi differenti bħal: “Bliet żgħar”, “Servizz u Infrastruttura sostenibbli” u “Żvilupp Rurali Integrat u LEADER/CLLD”, li lkoll se jirriżultaw f’rapport li se jiġi ppreżentat u diskuss fit-Tielet Parlament Rurali Ewropew f’Venhorst, in-Netherlands, f’Ottubru 2017.

4.7.

Il-Bank Ewropew tal-Investiment għandu jibni skemi ta’ appoġġ imfassla apposta għal negozji rurali żgħar, kemm intrapriżi privati kif ukoll soċjali, inkluż kooperattivi, kif imwiegħed fil-programm tiegħu għall-2017-2019 u bl-eżempju li ta bl-appoġġ tiegħu għal Niki’s Sweets f’Agros fil-Muntanji Troodos ta’ Ċipru.

4.8.

Is-settur tal-volontarjat huwa attiv ħafna f’żoni rurali u jgħin biex jikkoordina l-azzjonijiet u jgħin lin-nies jaħdmu flimkien. L-impriżi soċjali u komunitarji, bħat-300 kumpanija soċjo-ekonomika fid-Danimarka li huma permessi jużaw it-tikketta “RSV”, jiġifieri Kumpanija Soċjoekonomika Reġistrata (Virksomhed) jew il-Cletwr cafe f’nofs Wales, qed jikkontribwixxu dejjem iktar biex jissostitwixxui servizzi pubbliċi u privati mitlufa. Il-ħidma tagħhom hija konformi mal-ideat tar-responsabbiltà soċjali korporattiva (CSR). Huma importanti l-appoġġ u l-pariri ta’ organizzazzjonijiet bħall-Fondazzjoni Plunkett fl-istabbiliment u ż-żamma tas-sostenibbiltà tal-intrapriżi soċjali u komunitarji.

4.9.

Dawk li jgħixu fl-irħula u fil-bliet żgħar jirrappreżentaw l-aspetti kollha tal-ħajja, u kollha jeħtieġ li jkollhom leħen fil-komunità lokali tagħhom. L-aktar livell baxx ta’ amministrazzjoni pubblika – kunsilli parrokkjali jew muniċipalitajiet (żgħar) – għandu jkun involut fit-teħid tad-deċiżjonijiet lokali, u għandu jissaħħaħ u jingħata s-setgħa biex jissodisfa din il-ħtieġa. In-nies huma kburin bil-komunitajiet lokali tagħhom u dan jista’ jiġi rikonoxxut bħala riżorsa u jintuża biex jinkoraġġixxi oħrajn jinvolvu ruħhom. In-nies tan-negozju rtirati u dawk li ħadmu fis-setturi pubbliċi jew ċivili għandhom ħafna ħiliet x’joffru. Il-programmi Ewropej u l-programmi lokali jwettqu proġetti li ħeġġew lis-sħubijiet lokali jiżviluppaw fir-raħal jew fil-belt żgħira tagħhom u ħafna imprendituri komunitarji ħarġu minn dan il-proċess. Ġew mis-setturi kollha u żviluppaw f’ambaxxaturi għall-komunità tagħhom.

4.10.

L-irħula u l-bliet żgħar huma parti importanti mill-kultura tal-Ewropa. Spiss iżommu d-drawwiet u t-tradizzjonijiet lokali tagħhom. Dawn l-insedjamenti rurali huma normalment “storiċi” u l-arkitettura tirrifletti l-materjal tal-bini lokali tagħhom u l-istili matul ħafna sekli. Iċ-ċentri tal-bliet żgħar normalment żammew aktar negozji lokali u ma ġewx maħkuma mill-faċċati standard li jitolbu l-ktajjen ta’ ħwienet kbar, kif huwa l-każ fiċ-ċentri ta’ bliet akbar. L-insedjamenti rurali żgħar huma wkoll marbuta mill-qrib mal-pajsaġġi li jinsabu fihom u dan il-kuntest huwa parti kbira mill-ambjent tar-raħal u tal-belt żgħira li jirrifletti l-oriġini diversi ħafna tagħhom – pożizzjonijiet ta’ difiża fuq l-għoljiet, punti ta’ qsim tax-xmajjar, linji tan-nixxigħat, maġenb l-għadajjar, gżejjer jew kosta eċċ. Il-valuri kulturali li jinsabu fl-irħula u fil-bliet żgħar għandhom jingħataw post prominenti fil-pubbliċità għal, u fl-inizjattivi matul, is-Sena Ewropea tal-Wirt Kulturali 2018. Ir-residenti anzjani jistgħu jaqdu rwol importanti fil-promozzjoni tat-tradizzjonijiet u l-kultura, u b’hekk għandhom jinħolqu l-kundizzjonijiet meħtieġa biex ikunu jistgħu jinvolvu ruħhom b’mod attiv f’dan il-qasam.

4.11.

Dawn l-irħula u l-bliet żgħar għandhom assi prezzjużi li jistgħu jibnu fuqhom biex jgħinuhom iżommu jew itejbu l-ekonomiji lokali tagħhom. Dawn huma interkonnessi mal-agrikoltura lokali, mal-forestrija u l-produzzjoni tal-enerġija kif ukoll mat-turiżmu agrikolu u rurali, mal-attivitajiet relatati mas-saħħa, mal-festivals kulturali u mal-protezzjoni ambjentali u l-edukazzjoni. Hemm mijiet ta’ eżempji madwar l-Ewropa, bħal Kozard fl-Ungerija u Alston Manor fl-Ingilterra, li jistgħu jintużaw biex oħrajn isegwu fuqhom. Ir-rapport “L-Importanza ta’ Bliet Żgħar” minn Ecovast huwa wkoll kontribuzzjoni siewja biex tiġi deskritta u mifhuma l-importanza tar-rwoli li għandhom l-irħula u l-bliet żgħar.

4.12.

Il-politiki rurali tal-ġejjieni b’mod entużjast qablu fil-Konferenza ta’ Cork 2.0 f’Settembru 2016 li għandhom jgħinu lill-Istati Membri u lir-reġjuni jiżviluppaw politiki rurali ta’ appoġġ u jinkoraġġixxu proġetti taħt il-programmi Ewropej. L-implimentazzjoni tal-verifika rurali deskritta f’Cork 2.0 hija essenzjali għall-UE, għall-Istati Membri u għar-reġjuni.

4.13.

Il-metodoloġija “LEADER” sponsorjata mill-UE u l-Iżvilupp Lokali mmexxi mill-Komunità (CLLD) jipprovdu għodod biex jassistu fit-tisħiħ u l-għoti tas-setgħa lill-komunitajiet rurali. LEADER u Gruppi ta’ Azzjoni Lokali jistgħu jappoġġjaw l-isforzi lokali biex jiġu żviluppati negozji, kemm privati kif ukoll mhux għall-profitti biex jibdew u jikbru, u biex jiżguraw spirtu komunitarju li jaħdem u ta’ appoġġ. Sal-2014 LEADER kienet appoġġjata mill-Fond Agrikolu Ewropew għall-Iżvilupp Rurali, iżda sa mill-2015 anke Fondi Strutturali u ta’ Investiment oħrajn jistgħu jimplimentaw il-metodoloġija permezz ta’ ħidma b’aktar minn fond wieħed mas-CLLD. Dan ikun jirrikjedi kooperazzjoni mtejba, u eżempji tajba huma IRD Duhallow u SECAD ġewwa County Cork u PLANED ġewwa Wales, li implimentaw is-CLLD minn isfel għal fuq għal ħafna snin.

4.14.

Hemm ħafna proġetti rurali taħt il-Programmi Ewropej li b’kapaċità juru varjazzjoni kbira ta’ “prattika tajba” fil-bliet żgħar u fl-irħula. Il-prattika tajba turi wkoll il-ħtieġa għall-intermedjarji u l-valur tagħhom biex jappoġġjaw l-imprendituri u l-gruppi żgħar.

2.3.2018   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 81/22

Relatur:

Cillian LOHAN

1.1.

Il-kunċett tal-ġustizzja klimatika jinkwadra t-tibdil fil-klima globali bħala kwistjoni politika u etika u mhux sempliċement kwistjoni strettament ambjentali. Din tipikament titqies fil-kuntest globali ta’ interdipendenza spazjali u temporali u tirrikonoxxi li dawk l-aktar vulnerabbli u l-ifqar fis-soċjetà ħafna drabi jkollhom isofru l-akbar impatt tal-effetti tat-tibdil fil-klima. Dan minkejja li dawk l-istess gruppi huma l-anqas responsabbli għall-emissjonijiet li xprunaw il-kriżi klimatika. B’mod aktar ġenerali, f’din l-Opinjoni, il-ġustizzja klimatika tirrikonoxxi l-ħtieġa li titqies il-ġustizzja tal-impatt ħafna drabi sproporzjonat tat-tibdil fil-klima fuq iċ-ċittadini u l-komunitajiet kemm fl-ekonomiji li qegħdin jiżviluppaw kif ukoll f’dawk żviluppati.

1.2.

Il-KESE jemmen li ċ-ċittadini kollha għandhom dritt għal ambjent nadif b’saħħtu, u li jistennew lill-gvernijiet jieħdu responsabbiltà għall-impenji nazzjonali u l-kontributi determinati fil-livell nazzjonali skont il-Ftehim ta’ Pariġi dwar l-ixpruni tat-tibdil fil-klima u t-theddid tat-tibdil fil-klima, b’rikonoxximent mhux biss tal-aspetti ambjentali u ekonomiċi aktar ovvji iżda wkoll tal-impatt soċjali.

1.3.

Il-KESE jipproponi li titfassal Karta tad-Drittijiet Klimatiċi tal-UE li tkun tiġbor fiha d-drittijiet taċ-ċittadini tal-UE u tan-natura fil-kuntest tal-isfidi tal-kriżi tat-tibdil fil-klima globali. Filwaqt li jirrikonoxxi r-rwol ta’ tmexxija tal-UE fil-promozzjoni ta’ approċċ b’saħħtu u ġust dwar il-klima fil-livell internazzjonali, il-KESE jinkoraġġixxi lill-istituzzjonijiet tal-UE u lill-gvernijiet nazzjonali sabiex jeżaminaw l-applikazzjoni tal-prinċipji tal-ġustizzja klimatika fil-livelli kollha: globali, Ewropej, nazzjonali u tal-komunità. Il-Proċess tas-Semestru jista’ jintuża bħala għodda sabiex tintlaħaq din l-ambizzjoni. Il-ġustizzja klimatika tirrigwarda l-ġustizzja kemm għall-persuni kif ukoll għall-ambjent li minnu niddependu – it-tnejn huma interkonnessi. F’dan il-kuntest il-KESE jfakkar f’żewġ inizjattivi reċenti: il-Patt Globali għall-Ambjent u l-proġett ta’ Dikjarazzjoni Universali dwar id-Drittijiet tal-Umanità.

1.4.

Is-sistemi ta’ produzzjoni u ta’ konsum għandhom jinbidlu biex jadattaw għat-tibdil fil-klima u biex jimmitigawh. Din it-tranżizzjoni ser ikollha isseħħ globalment u fil-kuntest settorjali, u l-UE tista’ taqdi rwol ta’ tmexxija. Jeħtieġ li l-aktar setturi tan-negozju u ħaddiema vulnerabbli jiġu identifikati u appoġġjati b’mod adegwat. B’mod partikolari, is-sistemi tal-ikel u l-partijiet interessati tagħhom jeħtieġ jiġu appoġġjati fit-tranżizzjoni. Il-konsum sostenibbli tal-ikel irid jibda fl-istadju upstream tal-preparazzjoni tal-ħamrija u l-ġestjoni tas-sistemi naturali sabiex jiġi pprovdut l-element kostitwenti primarju tal-ikel. L-UE għandha tipprovdi tmexxija ċara filwaqt li tippromovi l-ġestjoni sostenibbli u l-protezzjoni tal-ħamrija.

1.5.

Fil-kisba tat-tranżizzjoni, is-setgħa tal-konsumaturi tista’ tiġi sfruttata biss meta l-konsumaturi jkollhom l-għażla ta’ alternattivi etiċi sostenibbli li ma jwasslux għal tnaqqis sinifikanti fil-konvenjenza jew fil-kwalità f’termini ta’ servizz, użu jew aċċessibbiltà. Alternattivi vijabbli għall-konsumaturi jistgħu jiġu żviluppati permezz tal-mudelli ekonomiċi ġodda bħalma huma l-ekonomija diġitali, dik kollaborattiva u dik ċirkolari u permezz tal-kooperazzjoni internazzjonali dwar it-tranżizzjoni settorjali u globali lejn dawn il-mudelli.

1.6.

Mekkaniżmi ta’ appoġġ, inkluż flus pubbliċi, strumenti ekonomiċi u inċentivi għandhom jintużaw sabiex ikun żgurat li jkun hemm infrastruttura u appoġġ adatt għall-konsumaturi li jkunu jixtiequ jagħżlu stil ta’ ħajja b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju, inkluża assistenza sabiex jintlaħqu l-ispejjeż ogħla ta’ prodotti u servizzi etiċi/ta’ ħajja twila/sostenibbli, filwaqt li fl-istess ħin jiġi żgurat li ma tiġix mhedda l-kompetittività.

1.7.

Jeħtieġ li jsir immappjar tal-ispostament tal-impjiegi f’ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju, u jiġu identifikati l-opportunitajiet kemm jista’ jkun malajr. Dan jippermetti t-tfassil u l-implimentazzjoni tal-aktar politiki effettivi sabiex ikun żgurat li l-ħaddiema jkunu protetti, u li l-kwalità tal-ħajja tagħhom tkun preservata permezz ta’ tranżizzjoni ġusta.

1.8.

Il-KESE jtenni s-sejħa tiegħu għal osservatorju Ewropew dwar il-faqar enerġetiku (1), li jkun ilaqqa’ flimkien il-partijiet interessati kollha biex jgħinu fid-definizzjoni ta’ indikaturi Ewropej tal-faqar enerġetiku. Il-ġustizzja għaċ-ċittadini kollha tfisser li jkun żgurat li tiġi pprovduta enerġija aċċessibbli, nadifa u affordabbli lil kulħadd.

1.9.

Il-KESE jitlob li jintemmu s-sussidji għall-karburanti fossili u bidla sabiex tiġi appoġġjata t-tranżizzjoni lejn sorsi ta’ enerġija rinnovabbli.

1.10.

Politiki ta’ sostenibbiltà effettivi jiddependu fuq l-iżgurar li l-għajnuniet għat-transizzjoni jiġu identifikati b’mod ċar, prijoritizzati u ffinanzjati b’mod adatt. Fl-istess ħin, l-UE jeħtieġ tibda negozjati internazzjonali komprensivi ħafna lejn ftehim globali li jista’ jtaffi l-ixpruni tat-tibdil fil-klima u tappoġġja mudell ekonomiku globali aktar sostenibbli.

2.1.

Din l-opinjoni fuq inizjattiva proprja qed issir fil-kuntest tal-Pjan ta’ Ħidma tal-Osservatorju tal-Iżvilupp Sostenibbli għall-2017. Il-ġustizzja klimatika hija suġġett li jaffettwana lkoll iżda safrattant hemm nuqqas ta’ azzjoni dwaru fuq livell tal-UE. Din hija opportunità għall-KESE biex jieħu rwol ewlieni u jagħmel proposti inizjali, speċjalment fir-rigward tal-Ewropa. Ħafna aspetti tal-ġustizzja klimatika hemm bżonn jiġu diskussi aktar fil-fond, bħall-kwistjonijiet tat-tqassim tal-kwoti tal-emissjonijiet globali u individwali.

2.2.

Il-KESE jrid jieħu pożizzjoni istituzzjonali sabiex jipprovdi l-fehma tas-soċjetà ċivili organizzata tal-UE fid-dibattitu dwar l-impatt tat-tibdil fil-klima u kif l-aħjar li jiġi indirizzat dak l-impatt b’mod ġust.

2.3.

Fil-kuntest tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli tan-NU adottati internazzjonalment, il-Ftehim ta’ Pariġi, u fid-dawl tal-fatt li diġà qegħdin jinħassu l-impatti tat-tibdil fil-klima, jenħtieġ li jkun hemm sens akbar ta’ urġenza fir-rigward tal-implimentazzjoni tal-ġustizzja klimatika permezz ta’ azzjonijiet konkreti.

3.1.

Il-kunċett tal-ġustizzja klimatika jinkwadra t-tibdil fil-klima globali bħala kwistjoni politika u etika u mhux sempliċement kwistjoni strettament ambjentali. Dan jirrikonoxxi li dawk l-aktar vulnerabbli u l-aktar fqar fis-soċjetà ħafna drabi jkollhom isofru l-akbar impatt tal-effetti tat-tibdil fil-klima. Il-kunċett jitqies tipikament f’kuntest globali ta’ interdipendenza spazjali u temporali, jiġifieri b’enfasi fuq ir-responsabbiltajiet ta’ pajjiżi li żviluppaw abbażi tal-isfruttar tar-riżorsi naturali.

3.2.

L-SDGs jmorru lil hinn minn dawk ta’ qabilhom (l-MDGs) peress li jirrikonoxxu r-responsabbiltà reċiproka, is-sjieda, l-azzjoni kollettiva u l-ħtieġa għal proċessi parteċipatorji inklużivi. Filwaqt li jirrikonoxxi r-rwol ta’ tmexxija tal-UE fil-promozzjoni ta’ approċċ b’saħħtu u ġust dwar il-klima fil-livell internazzjonali, il-KESE jinkoraġġixxi lill-istituzzjonijiet tal-UE u lill-gvernijiet nazzjonali sabiex jaġixxu favur il-ġustizzja klimatika fil-livelli kollha: globali, Ewropej, nazzjonali u tal-komunità. Il-Proċess tas-Semestru jista’ jintuża bħala għodda sabiex tintlaħaq din l-ambizzjoni. B’mod aktar ġenerali, f’din l-Opinjoni, il-ġustizzja klimatika tirrikonoxxi l-ħtieġa li titqies l-ekwità tal-impatt ħafna drabi sproporzjonat tat-tibdil fil-klima fuq iċ-ċittadini u l-komunitajiet kemm fl-ekonomiji li qegħdin jiżviluppaw kif ukoll f’dawk żviluppati.

3.3.

Hemm problema ta’ reżistenza għall-politiki dwar it-tibdil fil-klima, u l-perċezzjoni tagħhom bħala politiki li jippenalizzaw liċ-ċittadin medju, lil setturi speċifiċi (eż. dawk agroalimentari jew tat-trasport), jew lil komunitajiet u individwi dipendenti fuq il-karburanti fossili minkejja l-benefiċċji ta’ politiki bħal dawn.

3.4.

Inizjattivi ta’ politika differenti jiffukaw fuq setturi u oqsma li huma influwenzati b’mod qawwi mill-isfidi klimatiċi, pereżempju s-saħħa, it-trasport, l-agrikoltura, l-enerġija. Il-ġustizzja klimatika tista’ tipprovdi approċċ integrat komprensiv sabiex ikun żgurat li t-tranżizzjoni għal ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju tinkiseb b’mod ġust u ekwu.

3.5.

Importanti li jiġi nnotat li l-ġustizzja klimatika ma tirrigwardax biss ’il dawk direttament affettwati mill-impatti tat-tibdil fil-klima iżda wkoll lil dawk affettwati mill-ixpruni tat-tibdil fil-klima permezz tad-dipendenza fuq prodotti, servizzi u stili ta’ ħajja li huma assoċjati ma’ emissjonijiet għoljin u effiċjenza baxxa tar-riżorsi.

4.1.1.

Il-KESE jemmen li ċ-ċittadini kollha għandhom dritt għal ambjent nadif b’saħħtu, u li jistennew lill-gvernijiet jieħdu responsabbiltà għall-impenji nazzjonali u l-kontributi determinati fil-livell nazzjonali skont il-Ftehim ta’ Pariġi dwar l-ixpruni tat-tibdil fil-klima u t-theddid tat-tibdil fil-klima, b’rikonoxximent mhux biss tal-aspetti ambjentali u ekonomiċi aktar ovvji iżda wkoll tal-impatt soċjali.

4.1.2.

Il-Pilastru tad-Drittijiet Soċjali tal-UE għandu jservi bħala kumpass għal proċess imġedded ta’ konverġenza lejn kundizzjonijiet tax-xogħol u tal-għajxien aħjar fost l-Istati Membri. Dan huwa bbażat fuq 20 prinċipju, li ħafna minnhom se jiġu affettwati jew direttament mit-tibdil fil-klima jew indirettament mill-ħtieġa ta’ tranżizzjoni lejn mudelli ekonomiċi ġodda.

4.1.3.

Fil-kuntest tad-Drittijiet tal-Bniedem u d-Drittijiet Soċjali, il-KESE jipproponi li jinbeda dibattitu dwar it-tfassil ta’ Karta tad-Drittijiet Klimatiċi. Din tiġbor fiha d-drittijiet taċ-ċittadini u n-natura fil-kuntest tal-isfidi tal-kriżi tat-tibdil fil-klima. F’dan il-kuntest, il-KESE jfakkar fil-proġett ta’ Dikjarazzjoni Universali tad-Drittijiet tal-Umanità mfassal minn Corinne Lepage, bi tħejjija għall-COP21 fl-2015.

4.1.4.

Id-drittijiet tan-natura issa huma rikonoxxuti f’diversi pajjiżi madwar id-dinja, permezz tal-proċess leġislattiv. Pereżempju, fin-Netherlands fl-2015, l-NGO Urgenda Foundation rebħet kawża klimatika kontra l-gvern. Il-Qorti Suprema Netherlandiża sostniet b’mod konsistenti l-prinċipju li l-gvern jista’ jinżamm legalment responsabbli għan-nuqqas ta’ teħid ta’ azzjoni suffiċjenti sabiex jipprevjeni l-ħsara prevedibbli li tirriżulta mit-tibdil fil-klima. Kawżi simili qed jiġu ppreparati fil-Belġju u fin-Norveġja. Barra minn hekk, inizjattivi bħalma hu l-Patt Globali għall-Ambjent li tnieda fl-24 ta’ Ġunju 2017 jindirizzaw il-ħtieġa għal governanza ambjentali globali ġusta billi jissaħħu “d-drittijiet tal-bniedem tat-tielet ġenerazzjoni” permezz ta’ strument ta’ referenza universali u trasversali.

4.1.5.

Jeħtieġ li jiġi żgurat li dawk l-aktar vulnerabbli fis-soċjetà ma jkollhomx għalfejn jerfgħu piż inġust u li l-prezz tat-tranżizzjoni lejn mudell ekonomiku responsiv għall-klima jinfirex b’mod ġust madwar is-soċjetà. Pereżempju, il-prinċipju ta’ min iniġġes iħallas għandu jiġi applikat fil-livell ta’ dawk li joħolqu t-tniġġis u jagħmlu profitt minnu, pjuttost milli fil-livell tal-utent finali f’każijiet fejn ma tkun teżisti l-ebda alternattiva vijabbli. L-applikazzjoni bir-reqqa u rilevanti ta’ dan il-prinċipju importanti kienet eżaminata qabel mill-KESE (2).

4.1.6.

Se jkun hemm żieda f’kull tip ta’ migrazzjoni (inklużi refuġjati minħabba l-klima) minħabba l-persuni spostati (3). Diġà rajna kemm m’aħniex ippreparati tajjeb fl-UE biex inlaħħqu ma’ dan, u l-kwistjoni tal-piżijiet sproporzjonati madwar l-Istati Membri. Il-KESE diġà enfasizza kif proċessi ekonomiċi żbilanċjati jistgħu jżidu d-destabbilizzazzjoni f’dan il-kuntest (4).

4.1.7.

Fuq livell tal-UE, ma hemm l-ebda strument distint applikabbli għal “persuni spostati minħabba l-ambjent” kif instab minn studju riċenti tal-Parlament Ewropew dwar ir-Refuġjati minħabba l-Klima. Id-Direttiva dwar il-Protezzjoni Temporanja hija strument politikament ikkumplikat sabiex jindirizza kwalunkwe spostament tal-massa, u l-KESE jappoġġa l-pożizzjoni li t-Trattat ta’ Lisbona jipprovdi mandat wiesa’ biżżejjed biex tiġi riveduta l-politika tal-immigrazzjoni bil-għan li jiġi regolat l-istatus tal-“persuni spostati minħabba l-ambjent”.

4.2.1.

Is-sistemi ta’ produzzjoni tal-ikel u d-dieti se jinbidlu biex jadattaw għat-tibdil fil-klima u biex jimmitigawh. Iċ-ċittadini kollha huma dipendenti fuq is-settur agroalimentari (eż. l-bdiewa, il-familji, dawk tul il-katina tal-provvista, il-konsumaturi) u għalhekk it-tranżizzjoni lejn ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju għandha tiżgura li dawk affettwati jiġu faċilitati u appoġġati fit-tibdil. Din it-tranżizzjoni ser ikollha isseħħ globalment u fil-kuntest settorjali, u l-UE tista’ taqdi rwol ta’ tmexxija.

4.2.2.

It-tibdil fil-klima jġib sfidi enormi għall-agrikoltura Ewropea kemm bħala xprun kif ukoll bħala settur li jaffaċja l-aktar l-impatti.

4.2.3.

Is-settur jeħtieġ li jiġi definit mill-ġdid għall-kontribut tiegħu għas-sistemi ta’ assorbiment naturali, bħalma huma s-servizzi tal-ekosistema li jistgħu jtaffu parti mill-impatt tat-tibdil fil-klima. Dawn għandhom jiġu rikonoxxuti u l-finanzjament pubbliku, permezz tal-PAK, għandu jaġġusta sabiex jiġu appoġġati dawn is-servizzi pprovduti mis-settur agrikolu, bħala konsegwenza tal-objettiv tagħhom ta’ produzzjoni tal-ikel. Dan il-kunċett ġenerali huwa appoġġat f’Opinjoni adottata dan l-aħħar (5).

4.2.4.

Il-konsum sostenibbli tal-ikel irid jibda fl-istadju upstream tal-preparazzjoni tal-ħamrija u l-ġestjoni tas-sistemi naturali sabiex jiġi pprovdut l-element kostitwenti primarju tal-ikel. Il-KESE jenfasizza li jeħtieġ jitnieda dibattitu dwar il-bżonn ta’ Direttiva Qafas dwar il-Ħamrija, u tingħata tmexxija ċara dwar l-importanza ta’ promozzjoni favur il-ġestjoni sostenibbli u l-protezzjoni tal-ħamrija (6). Il-protezzjoni tal-ħamrija u r-rwol tagħha fis-servizzi tal-ekosistema huma fokus għall-Presidenza Estonjana tal-Kunsill tal-UE fil-preżent (7).

4.2.5.

Il-KESE jippromovi l-kunċett ta’ produzzjoni u konsum sostenibbli. Il-kisba ta’ kunsens dwar il-ħtieġa ta’ bidla fl-attitudnijiet lejn il-konsum tal-laħam se tiddependi fuq l-identifikazzjoni tal-opportunitajiet u l-appoġġ meħtieġa sabiex tiġi żgurata tranżizzjoni ġusta għal dawk li jiddependu fuq dan is-settur tal-industrija agroalimentari.

4.2.6.

Dan huwa settur affettwat ukoll mill-ixpruni tat-tibdil fil-klima, b’mod partikolari d-dipendenza tiegħu fuq il-karburanti fossili, mill-produzzjoni tal-ikel, sal-ipproċessar, u t-trasport u l-imballaġġ. Il-politiki jeħtieġ li jiġu fformulati b’rikonoxximent tan-natura riġida (locked-in) tal-mudell agroalimentari eżistenti, u jridu jimmappjaw rotta li tista’ tintlaħaq għal ġejjieni sostenibbli għall-bdiewa u li ma jagħmilx ħsara lill-klima.

4.2.7.

Il-politiki ambjentali ma għandhomx għalfejn ikunu f’kunflitt mal-ħtiġijiet immedjati tas-settur tal-biedja, meta jitqiesu bħala applikazzjonijiet ta’ mekkaniżmi ta’ appoġġ sabiex jiffaċilitaw it-tranżizzjoni lejn soċjetà b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju.

4.3.1.

Fil-kisba tat-tranżizzjoni, is-setgħa tal-konsumaturi tista’ tiġi sfruttata biss meta l-konsumaturi jkollhom l-għażla ta’ alternattivi etiċi sostenibbli li ma jwasslux għal tnaqqis sinifikanti fil-konvenjenza jew fil-kwalità f’termini ta’ servizz, użu jew aċċessibbiltà. Alternattivi vijabbli għall-konsumaturi jistgħu jiġu żviluppati permezz tal-mudelli ekonomiċi ġodda bħalma huma l-ekonomija diġitali, dik kollaborattiva u dik ċirkolari u permezz tal-kooperazzjoni internazzjonali dwar it-tranżizzjoni settorjali u globali lejn dawn il-mudelli.

4.3.2.

Wisq drabi l-prinċipju ta’ min iniġġes iħallas jiġi applikat ħażin u jiġu imposti miżati fuq il-konsumaturi, meta dawn ma jkollhom l-ebda alternattiva vijabbli disponibbli. Il-konsumaturi jrid ikollhom l-alternattiva ta’ għażla qabel ma l-ipprezzar jista’ jsir strument effettiv sabiex jixpruna l-bidla fl-imġiba fid-direzzjoni meħtieġa.

4.3.3.

It-taxxa fuq il-basktijiet tal-plastik hija eżempju tajjeb ta’ konsumaturi li jiffaċċjaw taxxa żgħira, iżda li għandhom għażliet alternattivi disponibbli għalihom – jiġifieri li jġibu l-basket tagħhom stess jew jużaw kaxxa pprovduta mill-bejjiegħ bl-imnut. Meta jiġi applikat b’dan il-mod, tista’ tinkiseb bidla fl-imġiba fuq skala kbira.

4.3.4.

B’kuntrast, l-intaxxar tal-karburanti fossili (pereżempju l-petrol) fil-livell tal-konsumatur jista’ jikkawża skuntentizza u d-devjazzjoni tal-introjtu disponibbli għall-fjuwil. Dan jista’ jixpruna wkoll suq illegali sekondarju, filwaqt li jippreserva l-profitti tal-produttur tal-inkwinant. Dan huwa aggravat min-nuqqas ta’ delimitazzjoni ta’ dawn it-taxxi fil-biċċa l-kbira tal-każijiet. Iċ-ċittadini jħossu li l-politiki dwar it-tibdil fil-klima huma assoċjati mal-penalizzazzjoni inġusta ta’ dawk li ma għandhom l-ebda alternattiva ħlief li joperaw fi ħdan l-ekonomija bbażata fuq il-karburanti fossili.

4.3.5.

Għandu jsir investiment f’mekkaniżmi ta’ appoġġ, inkluż flus pubbliċi, strumenti ekonomiċi u inċentivi sabiex ikun żgurat li jkun hemm infrastruttura u appoġġ adatt għall-konsumaturi li jkunu jixtiequ jagħżlu stil ta’ ħajja b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju, inkluża assistenza sabiex jintlaħqu l-ispejjeż ogħla ta’ prodotti u servizzi etiċi/ta’ ħajja twila/sostenibbli. Dan jista’ jieħu l-forma ta’ sħubijiet pubbliċi-privati. L-industrija tal-karozzi hija eżempju funzjonali tajjeb ta’ arranġamenti ta’ “back financing” mill-manifattur sabiex jittejjeb l-aċċess għall-karozzi ġodda għall-konsumaturi. Jistgħu jiġu offruti tipi simili ta’ sistemi ta’ appoġġ għal setturi oħra, pereżempju l-apparat domestiku, il-modifika (retrofitting) ta’ dar jew negozju.

4.3.6.

Hemm kontradizzjoni klimatika meta jintużaw il-flus pubbliċi sabiex jingħata appoġġ u jsir investiment f’sistemi u infrastrutturi li jżidu d-dipendenza tal-utent finali fuq il-fatturi li jwasslu għat-tibdil fil-klima, filwaqt li fl-istess issir ħidma sabiex l-impatti tat-tibdil fil-klima jitrażżnu u jiġu mmaniġġjati. Il-konsumaturi huma l-ewwel li jiffaċċjaw l-impatt ta’ dan. L-għażla bejn ħlas akbar biex jintużaw l-alternattivi niġġiesa jew inkella ma jintużawx mhijiex għażla “ġusta” li għandha tiġi offruta liċ-ċittadini.

4.3.7.

Hemm perċezzjoni li l-għażliet ta’ stil ta’ ħajja sostenibbli u ta’ konsum sostenibbli huma kompatibbli biss ma’ introjtu disponibbli għoli. L-għażliet etiċi, li ma jagħmlux ħsara lill-klima, u sostenibbli mhumiex aċċessibbli għal kulħadd indaqs. L-ipprezzar li jinkorpora l-ispejjeż klimatiċi (bħalma hi l-intensità tal-użu tar-riżorsi) tal-prodotti u s-servizzi għandu jkun appoġġjat minn qafas ta’ politika li jikkontesta din il-perċezzjoni u jżid l-aċċessibbiltà għall-konsumaturi kollha.

4.3.8.

Il-leġislazzjoni tal-UE dwar il-protezzjoni tal-konsumatur saret qabel ma n-Nazzjonijiet Uniti rrikonoxxiet fl-1999 li l-konsum sostenibbli huwa dritt bażiku tal-konsumatur, u għalhekk ma tagħmel l-ebda referenza għal dan (8). Il-KESE jtenni l-appell tiegħu għal politika dwar il-konsum sostenibbli. Dan huwa partikolarment rilevanti fil-kuntest tal-SDGs u l-inizjattiva tal-Ekonomija Ċirkolari.

4.3.9.

Mingħajr l-għażla alternattiva l-konsumatur ma titħallielu l-ebda triq għajr faqar impost/deċiżjonijiet ħżiena/għażliet mhux tajbin għas-saħħa/għażliet mhux sostenibbli u jiżviluppa diżgust għall-politiki “ambjentali” li jitqiesu bħala penalizzanti għall-utent finali. Sadanittant, dawk li jagħmlu profitt minn din is-sistema mhumiex iħallsu iżda qegħdin jagħmlu aktar flus, u b’hekk l-inugwaljanza tiżdied – taħt il-pretest tal-politika ambjentali u f’kontradizzjoni mal-prinċipji tas-sussidjarjetà.

4.4.1.

Huwa essenzjali li jiġu protetti l-ħaddiema fit-tranżizzjoni, kemm dawk b’ħiliet baxxi jew mhux trasferibbli kif ukoll dawk f’pożizzjonijiet bi kwalifiki għoljin. Jeħtieġ li l-aktar setturi tan-negozju u ħaddiema vulnerabbli jiġu identifikati u appoġġjati b’mod adegwat. L-awtomatizzazzjoni tal-impjiegi, bħala parti mill-ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju, tista’ twassal għall-qerda ta’ ċerti impjiegi (9).

4.4.2.

It-taħriġ mill-ġdid u l-edukazzjoni huma wħud mill-mezzi sabiex tinkiseb din il-protezzjoni. Il-ħaddiema li l-impjiegi tagħhom jgħibu b’riżultat tat-tibdil fil-klima jew b’riżultat tal-ħtieġa li tintemm id-dipendenza fuq l-ixpruni tat-tibdil fil-klima ma għandhomx ikunu dawk li jħallsu l-prezz għal din il-bidla.

4.4.3.

L-identifikazzjoni bikrija tal-ħiliet meħtieġa sabiex jippermettu parteċipazzjoni sħiħa f’dawn il-mudelli ekonomiċi ġodda hija parti mis-soluzzjoni iżda daqstant ieħor dawn għandhom jiġu mmappjati fil-kuntest tal-impjiegi u d-dipendenzi eżistenti fuq il-mudell mhux sostenibbli tal-preżent.

4.4.4.

Importanti li fejn huwa possibbli jiġu protetti u ppreservati l-komunitajiet, u tiġi faċilitata t-tranżizzjoni bl-anqas ammont ta’ impatt fuq il-benesseri, kemm soċjali kif ukoll ekonomiku, ta’ dawk affettwati.

4.4.5.

Opportunitajiet ġodda huma identifikabbli b’mod ċar fil-mudelli ekonomiċi ġodda proposti, inkluża l-Ekonomija Funzjonali, Kollaborattiva u Ċirkolari. F’dan ir-rigward, l-UE għandha tniedi n-negozjati internazzjonali meħtieġa biex taħdem favur il-kisba ta’ mudell ekonomiku globali.

4.5.1.

Hemm prezz għas-saħħa li jirriżulta mit-tibdil fil-klima, u l-ixpruni tat-tibdil fil-klima. Dan jista’ jitkejjel mill-imwiet u l-mard assoċjati mat-tniġġis tal-arja pereżempju, u jirrappreżenta prezz għas-soċjetà kif ukoll il-prezz għas-sistemi tal-kura tas-saħħa pubblika. Is-sistemi tal-kura tas-saħħa pubblika jeħtieġ li jikkunsidraw ir-rwol li t-tibdil fil-klima u l-ixpruni tat-tibdil fil-klima jaqdu fis-settur tagħhom.

4.5.2.

Hemm korrelazzjoni bejn is-saħħa u l-benesseri u l-aċċess għan-natura (IEEP). Bosta Stati Membri jiffaċċjaw sfidi tas-saħħa u soċjali bħall-obeżità, kwistjonijiet ta’ saħħa mentali, esklużjoni soċjali, storbju u tniġġis tal-arja, li jaffettwaw b’mod sproporzjonat lill-gruppi soċjoekonomikament żvantaġġati u vulnerabbli.

4.5.3.

L-investiment fin-natura mhux biss jindirizza t-tibdil fil-klima f’termini tad-divestiment mill-inkwinanti, iżda wkoll l-investiment fil-ħżin tal-karbonju f’ekosistemi naturali. Il-benefiċċji li jirriżultaw għas-saħħa huma doppji: il-prevenzjoni taż-żieda fil-mard u l-promozzjoni ta’ stil ta’ ħajja attiv li jwassal għal titjib fis-saħħa taċ-ċittadini u tal-komunitajiet. Ir-rikonoxximent ta’ dan l-aspett jgħin sabiex ikun żgurat li d-deċiżjonijiet ta’ politika jkunu bbilanċjati, infurmati u bbażati fuq l-evidenza.

4.6.1.

Il-produzzjoni ta’ enerġija rinnovabbli f’termini ta’ perċentwal tal-konsum tal-elettriku żdiedet b’aktar mid-doppju bejn l-2004 u l-2015 fl-UE (14 % għal 29 %). Madankollu fit-tisħin, il-bini u l-industrija, kif ukoll fit-trasport, ir-rekwiżiti enerġetiċi għadhom enormi. Qiegħed isir progress iżda minn bażi baxxa ħafna, pereżempju s-sehem tal-enerġija rinnovabbli fil-konsum ta’ fjuwil fit-trasport żdied minn 1 % għal 6 % fl-istess perjodu.

4.6.2.

Il-faqar enerġetiku huwa kwistjoni madwar l-Ewropa kollha u għalkemm it-tifsira u l-kuntest tiegħu jistgħu jvarjaw minn pajjiż għall-ieħor, dan huwa eżempju ieħor tal-ħtieġa li jiġi żgurat li l-politiki dwar it-tibdil fil-klima jkunu ffukati fuq il-protezzjoni ta’ dawk li huma l-aktar vulnerabbli.

4.6.3.

Il-KESE jtenni s-sejħa tiegħu għal osservatorju Ewropew dwar il-faqar enerġetiku (10), li jkun ilaqqa’ flimkien il-partijiet interessati kollha biex jgħinu fid-definizzjoni ta’ indikaturi Ewropej tal-faqar enerġetiku. Il-ġustizzja għaċ-ċittadini kollha tfisser li jkun żgurat li tiġi pprovduta enerġija aċċessibbli, nadifa u affordabbli lil kulħadd.

4.6.4.

Il-politiki li jappoġġjaw l-indirizzar tal-problema enormi tal-faqar enerġetiku fl-UE jistgħu jkunu wkoll soluzzjonijiet sabiex jiġu stabbiliti infrastruttura u provvista ta’ enerġija nadifa, permezz ta’ spostament tas-sussidji u l-koordinazzjoni tar-rieda politika.

4.6.5.

Il-politiki li jappoġġjaw is-sussidji għall-karburanti fossili, direttament jew indirettament, jammontaw għall-inverżjoni tal-prinċipju ta’ min iniġġes iħallas – min iniġġes jitħallas f’dawn il-każijiet. Ħafna minn dawn is-sussidji huma inviżibbli għall-utent finali iżda finalment jiġu minn flus pubbliċi. Opinjoni reċenti (11) diġà stabbiliet il-każ biex jintemmu s-sussidji li jagħmlu ħsara lill-ambjent (EHS) fl-UE, u Opinjoni oħra dwar l-immappjar tal-politiki dwar l-iżvilupp sostenibbli tal-UE (12) tenfasizza l-ħtieġa ta’ implimentazzjoni tal-impenji eżistenti biex jitneħħew l-EHS u l-ħtieġa għal promozzjoni vigoruża tar-riforma tat-taxxi ambjentali.

4.6.6.

L-appoġġ għandu jkun disponibbli għal kulħadd, is-sussidji għandhom jiffukaw fuq is-sorsi ta’ enerġija rinnovabbli, is-sussidji għall-ixpruni tat-tibdil fil-klima għandhom jiġu eliminati b’mod urġenti, u l-eżenzjonijiet għandhom jiġu applikati b’mod aktar ġust, b’mod espliċitu mhux għal dawk li l-aktar jifilħu jħallsu, u mhux għal dawk li jagħmlu profitt mill-inkwinant. Is-sussidji għall-karburanti fossili fil-preżent huma b’rata ta’ $10 miljuni fil-minuta b’mod globali skont il-FMI. L-eliminazzjoni ta’ dawn is-sussidji żżid id-dħul tal-gvernijiet bi 3,6 % tal-PDG globali, tnaqqas l-emissjonijiet b’aktar minn 20 %, tnaqqas l-imwiet qabel iż-żmien mit-tniġġis tal-arja b’aktar min-nofs, u żżid il-benesseri ekonomiku globali b’$1,8 triljun (2,2 % tal-PDG globali). Din iċ-ċifra tissottolinja n-natura inġusta tas-sistema preżenti.

4.6.7.

Politiki ta’ sostenibbiltà effettivi jiddependu fuq l-assigurazzjoni li l-għajnuniet għat-transizzjoni jiġu identifikati b’mod ċar, prijoritizzati u ffinanzjati b’mod adatt.

2.3.2018   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 81/29

Relatur:

Alfred GAJDOSIK

Korelatur:

Thomas WAGNSONNER

1.1.

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jappoġġja politika ta’ żvilupp li tqis l-iżvilupp bħala proċess imwettaq bejn il-pajjiżi fuq termini ugwali, ibbażata fuq ir-rispett u deċiżjonijiet sovrani. Il-finanzjament u l-implimentazzjoni tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDG) miftiehma fil-livell tan-Nazzjonijiet Uniti (NU) jitolbu sforzi kkoordinati f’livell globali. Qed jiġi enfasizzat li l-Kunsill Ekonomiku u Soċjali tan-NU seta’ jaqdi rwol saħansitra ikbar bħala forum xieraq fejn jidħlu kwistjonijiet relatati mat-taxxa. Dan ifisser kieku li jiġi żgurat kemm l-orjentament lejn l-SDG tal-Aġenda 2030 u kemm il-parteċipazzjoni tal-pajjiżi kollha bħala partijiet ugwali.

1.2.

Fid-dawl tal-ftehimiet internazzjonali għar-riforma tal-leġislazzjoni fiskali internazzjonali, pereżempju permezz tal-Pjan ta’ Azzjoni dwar l-Erożjoni tal-Bażi tat-Taxxa u t-Trasferiment tal-Profitti (BEPS) tal-OECD, ikun xieraq li ssir evalwazzjoni tal-effetti ta’ dawn l-isforzi riformatorji internazzjonali fuq l-SDG u li dawn tal-aħħar jiġu kkunsidrati aktar fil-kuntest tal-iżvilupp ulterjuri tal-politiki internazzjonali dwar it-taxxa. Il-KESE jinnota li biex jintlaħqu l-SDGs hemm bżonn ta’ riżorsi finanzjarji. Madankollu, ħafna pajjiżi qed iħabbtu wiċċhom ma’ sfidi kbar meta jiġu biex jiġġeneraw dħul pubbliku permezz tad-dħul mit-taxxi. Ir-raġunijiet huma s-sistemi tat-taxxa fuq l-introjtu u tat-taxxa fuq il-bejgħ tal-pajjiżi li qed jiżviluppaw li huma diffiċli li jiġu implimentati u l-kompetizzjoni globali fil-qasam tat-taxxa b’rabta mat-taxxa korporattiva, kif ukoll id-disinn ta’ Ftehimiet dwar it-Taxxa Doppja, jistgħu jkunu wkoll parti mill-problema. Il-limitazzjonijiet tal-kapaċità u trażmissjoni inadegwata tal-informazzjoni huma fatturi oħra.

1.3.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon il-fatt li l-Unjoni Ewropea (UE) u l-Istati Membri għamlu sforzi konsiderevoli fil-kuntest tar-riforma internazzjonali sabiex jiġu indirizzati d-dgħufijiet fis-sistema internazzjonali tat-taxxa. Dawn l-isforzi qed jintlaqgħu b’sodisfazzjon u jridu jiġu appoġġjati u implimentati b’mod effikaċi u jispiċċaw jiġu soġġetti għal monitoraġġ regolari. Dawn ir-riformi huma mmexxija l-aktar mill-pajjiżi żviluppati ewlenin fi ħdan l-OECD. Ta’ min wieħed jeżamina l-possibbiltà li n-NU jkunu forum aktar adattat għall-iżvilupp globali tal-politika internazzjonali dwar it-taxxa, minħabba l-fatt li l-imsieħba tagħhom ġejjin mid-dinja kollha u fuq kollox jinkludu anki l-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp. Bla dubju, il-KESE huwa konxju tan-nuqqas ta’ riżorsi u ta’ persunal fi ħdan il-Kumitat dwar it-Taxxa tan-NU. Għalhekk, jenħtieġ li n-NU jiġu pprovduti b’mezzi suffiċjenti.

1.4.

Il-miżuri tal-UE għat-trasparenza fiskali internazzjonali kif ukoll dwar il-Pjan ta’ Azzjoni dwar il-BEPS se jħallu effett anki fuq pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp. Il-KESE jilqa’ l-fatt li l-Parlament Ewropew (PE) u l-Kummissjoni Ewropea diġà esprimew fehmithom dwar kwistjonijiet relatati mal-punti ta’ intersezzjoni bejn il-politika fiskali u dik dwar l-iżvilupp. Tintlaqa’ b’sodisfazzjon il-Platform of Tax Good Governance żviluppata mill-Kummissjoni Ewropea. Is-sett ta’ strumenti relatat mal-effetti kollaterali tal-konvenzjonijiet kontra t-taxxa doppja ppreżentat fil-pjattaforma f’dokument ta’ ħidma jista’ jiġi rrakkomandat bħala bażi ta’ riflessjoni għar-reviżjoni ta’ konvenzjonijiet kontra t-taxxa doppja ma’ pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp mill-Istati Membri.

1.5.

Il-KESE jinnota li f’rapport tal-PE tal-2015 intalbu għadd ta’ miżuri għat-titjib li għadhom ma ġewx implimentati. F’dan il-kuntest, il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-opinjonijiet preċedenti tiegħu stess li fihom dikjarazzjonijiet fuq kollox dwar ir-rappurtar skont il-pajjiż u l-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus, b’osservazzjonijiet dwar reġistri pubbliċi tal-proprjetarji. Il-KESE jinnota li qed tiġi żviluppata lista tal-ġurisdizzjonijiet fiskali li mhux qed jikkooperaw. Iħeġġeġ sforzi ikbar biex jiġu implimentati t-talbiet rispettivi tal-PE u jirrakkomanda biex tiġi indirizzata l-kritika eżistenti min-naħa tal-organizzazzjonijiet mhux governattivi. Ikun utli li wieħed jappoġġja l-introduzzjoni ta’ dawn il-miżuri f’livell dinji permezz ta’ ftehimiet fiskali internazzjonali, bil-għan li jittejjeb il-livell ta’ informazzjoni disponibbli għall-awtoritajiet fiskali fil-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp. L-għan irid ikun li jinkisbu l-istess standards madwar id-dinja, filwaqt li l-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp ikun jista’ jkollhom sehem indaqs fl-abbozzar tagħhom.

1.6.

Il-KESE jappella biex tiġi żgurata koerenza bejn il-politiki internazzjonali dwar it-taxxa tal-Istati Membri u l-objettivi tal-politiki tal-iżvilupp, sabiex jiġu evitati kunflitti bejn il-politiki tat-taxxa tal-pajjiżi individwali u l-prijoritajiet ta’ żvilupp konġunti.

1.7.

Il-KESE jqis il-valutazzjonijiet tal-impatt tal-politiki tat-taxxa internazzjonali tal-Istati Membri bħala mezz sabiex jiġi ttestjat l-impatt tal-Ftehimiet dwar it-Taxxa Doppja u inċentivi tat-taxxa fuq il-pajjiżi li qed jiżviluppaw. Ikun tajjeb li dawn jiġu appoġġjati u jsiru prattika komuni. F’każijiet ta’ kunflitti potenzjali mal-politiki Ewropej tal-iżvilupp, tali analiżijiet jkunu utli anki min-naħa tal-Unjoni Ewropea. Il-konvenzjonijiet eżistenti kontra t-taxxa doppja għandhom jiġu riveduti filwaqt li dawk li jridu jiġu nnegozjati mill-ġdid għandhom jiġu kkonklużi billi jittieħed kont ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet.

1.8.

Il-Mudell ta’ Konvenzjoni dwar it-Taxxa tal-OECD, li bħalissa jintuża l-aktar, ġie żviluppat primarjament fid-dawl tal-interessi tal-pajjiżi industrijalizzati. Għalhekk, il-KESE jirrakkomanda li, meta jkunu qed jinnegozjaw konvenzjonijiet kontra t-taxxa doppja ma’ pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp, l-Istati Membri tal-UE jieħdu aktar inkonsiderazzjoni l-bżonnijiet tal-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp. Il-KESE jinnota li abbażi tal-konvenzjoni tal-OECD ġie żviluppat anki mudell ta’ konvenzjoni tan-NU, bil-għan li tiġi regolata t-tassazzjoni bejn pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp u dawk industrijalizzati u biex b’hekk l-istati tas-sors jingħataw aktar drittijiet li jintaxxaw.

1.9.

Il-KESE ilu jappoġġja l-investiment privat biex jitrawwem l-iżvilupp, meta tali żvilupp ikun konformi mal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli u d-drittijiet bażiċi ekonomiċi, ambjentali u soċjali, u meta jiġu rispettati l-konvenzjonijiet ewlenin tal-Organizzazzjoni Internazzjonali tax-Xogħol (ILO) u l-Aġenda tax-Xogħol Deċenti. Iċ-ċertezza tad-dritt hija fattur importanti meta wieħed irid jappoġġja klima kummerċjali favorevoli għall-investimenti u b’hekk anki għall-investimenti diretti barranin. Peress li l-kwistjonijiet tat-tassazzjoni ma jistgħux jinfirdu mill-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli, jenħtieġ li l-intrapriżi jħallsu t-taxxi kif dovut fil-post fejn jinħolqu profitti permezz ta’ valur miżjud (pereżempju produzzjoni, estrazzjoni ta’ materja prima).

1.10.

Il-KESE jinnota li l-UE u l-Istati Membri tagħha, fil-Kunsens Ewropew il-Ġdid dwar l-Iżvilupp, impenjaw ruħhom għall-kooperazzjoni mal-pajjiżi msieħba tagħhom fl-estensjoni ta’ miżuri progressivi tat-tassazzjoni u kontra l-korruzzjoni u l-politiki ridistributtivi kif ukoll għall-ġlieda kontra l-flussi finanzjarji illeċiti. Jenħtieġ, però, li l-politika dwar it-taxxa tkun element saħansitra aktar importanti tal-politika Ewropea dwar l-iżvilupp. Il-KESE jilqa’ l-impenn tal-Kummissjoni Ewropea rigward il-fora reġjonali u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili fil-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp li huma attivi fil-qasam tat-taxxa. L-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili fil-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp jaqdu funzjoni ta’ kontroll u appoġġ, anki fi ħdan il-qasam tat-taxxa, u għalhekk ta’ min wieħed jinvolvihom u jappoġġjahom aktar. L-appoġġ għal miżuri xierqa ta’ bini ta’ kapaċità fil-qasam tat-taxxa, inkluż it-tagħlim bejn il-pari u l-kooperazzjoni Nofsinhar-Nofsinhar, se jkollhom impatt dejjiemi fuq il-proġetti ta’ żvilupp.

1.11.

Il-governanza tajba fil-qasam tat-taxxa trid tkun parti integrali mir-responsabbiltà soċjali korporattiva fil-kuntest tal-obbligi ta’ rappurtar tal-intrapriżi.

1.12.

Il-KESE jirrakkomanda l-introduzzjoni ta’ klawżoli dwar il-governanza tajba fil-qasam tat-taxxa fil-ftehimiet rilevanti kollha bejn l-UE u pajjiżi jew reġjuni terzi, bil-għan li jitmexxa ’l quddiem l-iżvilupp sostenibbli.

1.13.

Il-KESE jirrakkomanda li tiġi eżaminata l-possibbiltà li ftehimiet ta’ kummerċ ħieles ġodda jew riveduti bejn l-UE u l-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp iservu ta’ opportunità biex jiġu analizzati anki l-konvenzjonijiet bilaterali dwar it-taxxa. Ikun tajjeb li tali eżami jsir b’valutazzjonijiet tal-impatt rigward l-effetti tal-politiki internazzjonali dwar it-taxxa tal-Istati Membri fuq il-miri tal-politiki tal-iżvilupp.

2.1.

Għadd ta’ studji (1) jqajmu l-kwistjoni ta’ jekk il-politika fiskali internazzjonali tal-Istati Membri, b’mod partikolari ħafna dispożizzjonijiet fil-konvenzjonijiet kontra t-taxxa doppja, hiex tmur kontra l-għanijiet tal-politika Ewropea dwar l-iżvilupp. Barra minn hekk, skont dawn l-istudji, il-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp huma esportaturi netti ta’ kapital lejn il-pajjiżi industrijalizzati – fenomenu dovut, f’parti sinifikanti tiegħu, għal flussi tal-kapital li bihom qed jiġu evitati t-taxxi. Dan jgħodd l-aktar eżatt għal dawk il-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp bl-inqas introjtu, għax hemmhekk kważi ma jeżistux sorsi ta’ finanzjament domestiċi.

2.2.

L-UE u l-Istati Membri tagħha flimkien huma l-ikbar donaturi tal-għajnuna għall-iżvilupp u għandhom rwol partikolarment importanti fit-tfassil ta’ ftehimiet dwar it-tassazzjoni. Huma impenjaw ruħhom biex jiksbu l-SDG, għalkemm huma biss ftit l-Istati Membri li jilħqu l-mira ta’ għajnuna ta’ 0,7 % tal-introjtu nazzjonali gross (ING). L-effetti tal-Brexit fuq il-finanzjament fil-futur tal-kooperazzjoni Ewropea għall-iżvilupp mhumiex ċari. Hija ppjanata aktar azzjoni biex jiġi promoss l-investiment privat b’rabta mal-miri tal-politika dwar l-iżvilupp. Ir-riżorsi tal-ODA (Għajnuna Uffiċjali għall-Iżvilupp) jiddependu mill-politiki tad-donaturi.

2.3.

Għall-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp, l-SDG jinkludu, fost l-oħrajn, il-mobilizzazzjoni tar-riżorsi domestiċi, appoġġ internazzjonali biex itejbu l-kapaċità domestika għall-ġbir tat-taxxi, tnaqqis fil-flussi finanzjarji illeċiti u sehem f’istituzzjonijiet ta’ governanza globali. Minn dan joħroġ fid-dieher li bażi stabbli tad-dħul pubbliku, sforzi biex jiġi miġġieled it-traffikar illeċitu ta’ ħruġ ta’ riżorsi, u sehem indaqs għall-pajjiżi kollha fit-tfassil tar-regoli tat-taxxa globali huma pilastri importanti tal-iżvilupp sostenibbli. It-tfal, in-nisa u gruppi vulnerabbli oħra fis-soċjetajiet tal-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp jibbenefikaw mill-iżvilupp b’mod partikolarment sinifikanti (2).

2.4.

Il-flejjes mill-kooperazzjoni pubblika għall-iżvilupp mhumiex suffiċjenti għall-iffinanzjar tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli. Sabiex jintlaħqu dawn l-għanijiet, hemm bżonn ta’ riżorsi domestiċi, bħalma kien il-każ tal-Għanijiet ta’ Żvilupp tal-Millennju fil-passat (3). Biex jiġu mmobilizzati dawn ir-riżorsi, jenħtieġ li jittejjeb il-ġbir tat-taxxi u li jintlaħaq dħul ikbar mit-taxxa permezz tat-tkabbir ekonomiku sostenibbli kif ukoll it-twessigħ tal-bażi tat-taxxa.

3.1.

It-tassazzjoni hija sors aktar stabbli ta’ finanzi minn tipi oħra ta’ dħul, iżda ħafna pajjiżi li qed jiżviluppaw isibuha aktar diffiċli minn pajjiżi żviluppati biex jiġġeneraw biżżejjed dħul mit-taxxa.

3.2.

F’dawn l-aħħar deċenni, il-liberalizzazzjoni tal-kummerċ globali ġiet ferm imfittxija permezz tat-tnaqqis tat-tariffi ta’ importazzjoni u esportazzjoni, bil-għan li jitrawmu l-iżvilupp ekonomiku, l-investiment u l-prosperità tal-popolazzjoni inġenerali. Dawn l-effetti li fil-prinċipju huma pożittivi jagħmlu possibbli anki t-twessigħ tal-bażi tat-taxxa, sakemm l-amministrazzjonijiet fiskali jkunu f’pożizzjoni jisfruttawhom. Madankollu, b’hekk tnaqqas ukoll id-dħul tal-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp minn sorsi importanti u faċilment aċċessibbli. It-tkabbir u l-investimenti, però, iridu jiġu riflessi anki fl-istruttura tad-dħul tal-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp.

3.3.

Sabiex ipattu għat-telf fid-dħul, il-pajjiżi li qed jiżviluppaw ta’ spiss jintroduċu taxxi fuq il-bejgħ, li jista’ jkollhom effett rigressiv. Sistema fiskali magħmula minn tipi differenti ta’ taxxa tnaqqas id-dipendenza fuq it-tipi individwali ta’ taxxa u tiżgura dħul domestiku stabbli.

3.4.

Fil-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp ta’ spiss ikun diffiċli li tiġi implimentata t-tassazzjoni tal-proprjetà tal-art u tal-assi. Però minħabba r-rimunerazzjonijiet baxxi fil-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp, it-taxxi fuq il-pagi u s-salarji jiġġeneraw dħul mit-taxxa relattivament baxx. It-taxxa fuq l-introjtu tinġabar fuq kollox mill-impjegati tas-settur pubbliku u n-nies li jaħdmu għal kumpaniji internazzjonali. Barra minn hekk, spiss ikun hemm ekonomija informali fuq skala kbira.

3.5.

Ir-rapport ta’ Mbeki nkluda d-dħul permezz tal-evitar tat-taxxa fil-“flussi finanzjarji illeċiti (4). Dan donnu jisboq d-dħul tar-riżorsi mill-kooperazzjoni għall-iżvilupp (5). Kooperazzjoni internazzjonali ikbar bejn l-awtoritajiet għat-trawwim tat-trasparenza u t-tisħiħ tal-miżuri leġislattivi u regolatorji hija importanti biex jitwaqqfu dawn il-flussi illeċiti. It-tisħiħ tad-drittijiet ta’ proprjetà fil-pajjiżi li qed jiżviluppaw huwa diżinċentiv importanti wkoll għall-ħruġ ta’ kapital.

3.6.

It-taxxi korporattivi għandhom rwol aktar importanti fl-istruttura tad-dħul mit-taxxa tal-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp milli tal-pajjiżi industrijalizzati. Għalhekk jintlaqtu aktar minn strateġiji għall-evitar tat-taxxa. Fl-istess ħin, i r-rati nominali kif ukoll effettivi tat-taxxi korporattivi madwar id-dinja ilhom jonqsu sa mis-snin 1980, biex jinġibdu l-investimenti. Għall-intrapriżi, it-taxxa korporattiva hija indikatur importanti tal-klima ta’ investimenti. B’hekk inħolqot kompetizzjoni internazzjonali tat-taxxa, li minħabba l-istruttura tad-dħul tagħhom mit-taxxa hija aktar problematika għall-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp milli għall-pajjiżi industrijalizzati. L-effetti kollaterali tal-kompetizzjoni fil-qasam tat-taxxa huma kwistjoni li diġà tqajmet mill-Fond Monetarju Internazzjonali (FMI) (6). Barra minn hekk, għadd kbir ta’ pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp qed jiffaċċjaw għadd żgħir ta’ kumpaniji kbar li jinvestu u li għandhom sehem importanti mid-dħul kollu mit-taxxa korporattiva.

3.7.

Huwa diffiċli li l-awtoritajiet fiskali jivvalutaw il-prezzijiet tat-trasferiment skont il-prinċipju ta’ distakkament għal tranżazzjonijiet transkonfinali bejn il-kumpaniji fi ħdan grupp. L-awtoritajiet fil-pajjiżi li qed jiżviluppaw għandhom kapaċità limitata biex jagħmlu dan, u l-manipulazzjoni tal-prezzijiet tat-trasferiment minħabba t-taxxa tibqa’ problema importanti.

3.8.

Il-konvenzjonijiet kontra t-taxxa doppja jiċċaraw id-dritt tal-pajjiżi kontraenti li jintaxxaw, jirregolaw l-iskambju tal-informazzjoni bejn l-awtoritajiet fiskali u b’hekk jagħtu ċertezza tad-dritt. Għalhekk, jistgħu jitqiesu bħala inċentivi għal investimenti diretti barranin mill-intrapriżi u fl-aħħar mill-aħħar jippromovu t-tkabbir. Il-konvenzjonijiet kontra t-taxxa doppja jista’ jkollhom effetti anki fuq id-dritt tal-pajjiżi tas-sors li jintaxxaw. Ir-rati tat-taxxi minn ras il-għajn fuq il-liċenzji, l-imgħax u d-dividendi s-soltu jkunu aktar baxxi mir-rati tat-taxxi domestiċi. Ċerti dispożizzjonijiet, bħal pereżempju definizzjoni ristrettiva tal-istabbiliment, jistgħu jillimitaw id-dritt tal-pajjiżi li jintaxxaw. Bla dubju, il-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp huma interessati f’investimenti ulterjuri, iżda jistgħu jitilfu d-dritt li jintaxxaw. Il-Ftehimiet dwar l-Iskambju ta’ Informazzjoni dwar it-Taxxa għalhekk jistgħu jkunu għażla aħjar, jekk pajjiż prinċipalment ifittex li jikseb informazzjoni dwar it-taxxa minn ġurisdizzjonijiet oħra.

3.9.

Bħala punt tat-tluq għan-negozjati jintuża l-aktar il-mudell ta’ konvenzjoni dwar it-taxxa tal-OECD, li huwa pjuttost immirat lejn l-interessi tal-pajjiżi industrijalizzati (7). Il-mudell ta’ konvenzjoni tan-NU huwa mfassal bħala alternattiva għall-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp u jirrifletti aktar l-interessi tagħhom (8). B’mod ġenerali jipprevedi li l-pajjiżi tas-sors jingħataw aktar drittijiet li jintaxxaw mill-pajjiż tal-oriġini tal-kumpanija li tipproduċi.

3.10.

Il-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp jistgħu jiċċaħħdu mid-dħul mit-taxxa meta gruppi ta’ kumpaniji jistabbilixxu entitajiet bi skop speċjali f’pajjiżi differenti biex ikun hemm kompetizzjoni bejn għadd ta’ konvenzjonijiet kontra t-taxxa doppja sabiex inaqqsu t-taxxi. Jista’ jkun diffiċli wkoll għall-pajjiż tas-sors li jintaxxa s-servizzi u t-trasferimenti indiretti tal-assi abbażi tad-dispożizzjonijiet tal-Ftehimiet dwar it-Taxxa Doppja. Ikun tajjeb li jittieħed kont tax-xewqa għal opportunitajiet tajba għat-trasferiment ta’ teknoloġija, bil-għan li jiġi promoss it-tkabbir sostenibbli fil-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp.

3.11.

Hemm studji dwar it-telf ta’ dħul fil-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp. L-organizzazzjoni mhux governattiva Olandiża, SOMO, stmat it-telf annwali tad-dħul mit-taxxa minn ras il-għajn fuq l-imgħax u d-dividendi li jirriżulta minn Ftehimiet dwar it-Taxxa Doppja bejn in-Netherlands u 28 pajjiż li qed jiżviluppaw għal EUR 554 miljun (9). Studju Awstrijak ikkkonkluda li għandhom jitwettqu l-valutazzjonijiet tal-impatt tal-Ftehimiet dwar it-Taxxa Doppja għaliex dawn jistgħu jwasslu għal telf tad-dħul, anke jekk jiżdied l-investiment (10). Skont stimi mill-Unctad fil-“World Investment Report 2015”, minn gruppi ta’ intrapriżi multinazzjonali daħlu ħlasijiet ta’ madwar 730 biljun dollaru Amerikan fil-baġits tal-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp. Madankollu, dan ir-rapport juri telf annwali ta’ dħul mit-taxxi fil-livell ta’ mitt biljun dollaru Amerikan, li minnhom jiċċaħħdu l-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp billi l-investimenti barranin jitwettqu permezz ta’ ċentri tal-investimenti offshore (11). Tali telf tad-dħul jmur kontra l-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli deskritti hawn fuq.

4.1.

Qed isiru aktar sforzi biex il-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp jingħataw appoġġ fil-qasam tat-taxxa, pereżempju fil-qafas tal-Inizjattiva Fiskali ta’ Addis. Il-politika internazzjonali dwar it-taxxa taqa’ fil-kompetenza tal-Istati Membri. Il-Ftehimiet dwar it-Taxxa Doppja konklużi bilateralment, l-inizjattivi leġislattivi tal-UE huma essenzjalment limitati għal strumenti biex jitlesta s-suq intern. Rigward il-koerenza tal-politiki għall-iżvilupp (Policy Coherence for Development – PCD) hemm kooperazzjoni bejn l-Unjoni Ewropea l-Istati Membri tagħha (12). L-effetti tas-sistema internazzjonali tat-taxxa fuq l-iżvilupp qed jiġu rrikonoxxuti u ttrattati anki min-naħa tal-Kummissjoni Ewropea (13). Biex tiġi żgurata l-koerenza tal-politika għall-iżvilupp, jenħtieġ li jiġu eżaminati l-effetti fuq il-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp tal-politiki tat-taxxa fl-UE li huma inkompatibbli mal-objettivi tal-politika għall-iżvilupp, u biex jitteħdu miżuri fejn xieraq.

4.2.

Fil-livell tan-Nazzjonijiet Uniti, qed issir ħidma fuq kwistjonijiet tat-taxxa permezz tal-proċess ta’ Finanzjament għall-Iżvilupp, l-Ecosoc u l-Kumitat dwar it-Taxxa tan-NU, kif ukoll permezz ta’ aġenziji speċjalizzati bħall-Unctad. Fuq talba tal-G20, ġew miftiehma riformi estensivi fi ħdan l-OECD bil-għan li jiġġieldu l-BEPS. Il-kwistjonijiet ewlenin hawnhekk jinkludu l-eliminazzjoni tal-għażla opportunistika tat-trattati, il-prattiki dannużi dwar it-taxxa minn gvernijiet (bħalma huma s-sistemi ta’ inċentivi tat-taxxa favur il-privattivi u “deċiżjonijiet” ambigwi), diskrepanzi ibridi fit-trattament tat-taxxa tad-dejn, u l-ipprezzar u r-rappurtar ineffiċjenti tat-trasferimenti. Minħabba l-importanza tad-dħul mit-taxxa korporattiva għall-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp huwa mistenni li l-Pjan ta’ Azzjoni dwar il-BEPS ikollu effetti pożittivi fuqhom.

4.3.

Ħafna pajjiżi mhux membri tal-OECD, fosthom stati Afrikani, issieħbu mal-qafas komprensiv tal-Pjan ta’ Azzjoni dwar il-BEPS tal-OECD. 103 pajjiżi qablu fuq l-adozzjoni ta’ konvenzjoni multilaterali ġdida dwar il-BEPS f’Ġunju tal-2017 li tissemplifika l-interpretazzjoni tal-konvenzjonijiet bilaterali dwar it-taxxa fid-dawl tal-Pjan ta’ Azzjoni dwar il-BEPS. Tnediet pjattaforma għall-kollaborazzjoni dwar it-taxxa min-NU, l-OECD, il-FMI u l-Bank Dinji bl-intenzjoni li jintensifikaw il-kooperazzjoni internazzjonali dwar kwistjonijiet ta’ taxxa. L-inizjattiva tista’ tikkontribwixxi għal aktar koerenza bejn il-ħidmiet tal-OECD u l-korpi tan-NU. Jenħtieġ li jiġi mmonitorjat jekk hux qed jintlaħaq l-effett mixtieq.

4.4.

Il-KESE jirrikonoxxi l-isforzi tal-OECD rigward l-iżvilupp ulterjuri ta’ sistema fiskali internazzjonali aħjar. Madankollu, xi organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili (14) jikkritikaw li l-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp m’għandhomx id-dritt tal-vot fi ħdan l-OECD. Ġew mistiedna biex jipparteċipaw biss wara li tfassal il-Pjan ta’ Azzjoni dwar il-BEPS. Fehma simili ġiet espressa mill-PE, li talab it-tisħiħ tal-korpi rispettivi tan-NU, sabiex isiru possibbli disinn u riforma internazzjonali tal-politika internazzjonali dwar it-taxxa fuq termini ugwali (15). F’dokument ta’ ħidma tal-FMI, esperti jesprimu wkoll it-tħassib tagħhom dwar l-impatt tal-Pjan ta’ Azzjoni dwar il-BEPS fuq il-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp (16).

4.5.

Sabiex jiġu evalwati l-effetti tal-passi riformatorji u dawn tal-aħħar jiġu adattati fejn xieraq, jenħtieġ li l-korpi rispettivi tan-NU, b’mod partikolari l-Kumitat dwar it-Taxxa tan-NU, jissaħħu u jingħataw aktar riżorsi. Fi kwalunkwe każ ikun tajjeb li l-Kummissjoni Ewropea tissorvelja l-implimentazzjoni tal-konvenzjoni multilaterali dwar il-BEPS iffirmata f’Ġunju 2017 u tkompli l-impenn tagħha favur l-intensifikazzjoni tal-kooperazzjoni internazzjonali dwar kwistjonijiet tat-taxxa bejn in-NU, l-OECD u l-istituzzjonijiet finanzjarji internazzjonali.

4.6.1.

Il-pakkett ta’ miżuri biex jiġi miġġieled l-evitar tat-taxxa indirizza kwistjonijiet relatati mal-politiki tat-taxxa internazzjonali, jiġifieri lil hinn mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-UE (17). L-informazzjoni mir-rappurtar skont il-pajjiż b’konformità mar-rekwiżiti (18) stabbiliti mill-UE, il-G20 u l-OECD hija strument importanti għall-awtoritajiet fiskali. Pubblikazzjoni ta’ data speċifika għal kull pajjiż tista’ tippermetti li pubbliku usa’, inkluż l-impjegati u l-investituri li jaġixxu b’mod responsabbli, iqis aħjar sa fejn l-intrapriżi qed iħallsu t-taxxi fil-post fejn jagħmlu l-profitti tagħhom. Il-KESE jinnota li f’rapport tal-PE tal-2015 intalbu għadd ta’ miżuri għat-titjib li għadhom ma ġewx implimentati. F’dan il-kuntest, il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-opinjonijiet preċedenti tiegħu stess li fihom dikjarazzjonijiet fuq kollox dwar ir-rappurtar skont il-pajjiż u l-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus, b’osservazzjonijiet dwar reġistri pubbliċi tal-proprjetarji. Il-KESE jinnota li qed tiġi żviluppata lista tal-ġurisdizzjonijiet fiskali li mhux qed jikkooperaw. Iħeġġeġ sforzi ikbar biex jiġu implimentati t-talbiet rispettivi tal-PE u jirrakkomanda biex tiġi indirizzata l-kritika eżistenti min-naħa tal-organizzazzjonijiet mhux governattivi. Ikun utli li wieħed jappoġġja l-introduzzjoni ta’ dawn il-miżuri f’livell dinji permezz ta’ ftehimiet fiskali internazzjonali, bil-għan li jittejjeb il-livell ta’ informazzjoni disponibbli għall-awtoritajiet fiskali fil-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp. L-għan irid ikun li jinkisbu l-istess standards madwar id-dinja, filwaqt li l-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp ikun jista’ jkollhom sehem indaqs fl-abbozzar tagħhom.

4.6.2.

L-iskambju awtomatiku ta’ informazzjoni relatata mat-taxxa kien previst fi ħdan l-Unjoni Ewropea permezz ta’ bidliet li ssupplimentaw id-Direttiva dwar għajnuna reċiproka (19). Madankollu, il-pajjiżi li qed jiżviluppaw għad fadlilhom jikkonkludu ftehimiet bilaterali ta’ assistenza reċiproka ma’ pajjiżi Ewropej. Għal dan il-għan hemm bżonn skambju reċiproku ta’ data u s-sigurtà tad-data, li ta’ spiss toħloq problema ta’ kapaċità għall-pajjiżi li qed jiżviluppaw.

4.6.3.

Il-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni dwar Strateġija Esterna għal Tassazzjoni Effettiva (20) tindirizza l-kwistjonijiet imqajma f’din l-opinjoni. Bħalissa qed titfassal lista komuni tal-UE ta’ ġurisdizzjonijiet fiskali li mhux qed jikkooperaw (21). Il-KESE laqa’ b’sodisfazzjon l-iżvilupp tal-lista. L-organizzazzjonijiet mhux governattivi, min-naħa l-oħra, jidhru aktar xettiċi rigward tali lista (22). Anki l-PE sejjaħ għal definizzjoni valida fil-livell dinji ta’ rifuġji fiskali bl-inklużjoni anki ta’ Stati Membri tal-UE u t-territorji tagħhom lil hinn minn xtuthom (23).

4.6.4.

Ir-rakkomandazzjoni dwar it-Trattati tat-Taxxa (24) tindirizza kwistjonijiet importanti relatati mal-Ftehimiet ta’ Taxxa Doppja u tħeġġeġ lill-Istati Membri jsaħħu t-trattati tat-taxxa tagħhom biex jiġġieldu l-abbuż tat-trattati u l-għażla opportunistika tat-trattati. Min-naħa l-oħra, ma titlob l-ebda valutazzjoni tal-impatt tal-Ftehimiet ta’ Taxxa Doppja, b’mod partikolari rigward l-implikazzjonijiet tagħhom għall-koerenza tal-politika għall-iżvilupp jew l-effetti kollaterali. Il-“Platform of good tax governance”, li għandha tintlaqa’ b’sodisfazzjon u li qed tittratta kwistjonijiet tat-tassazzjoni internazzjonali bl-involviment ta’ organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, ippreżentat dokument ta’ ħidma dwar dawn l-effetti (25). Jenħtieġ li dan jiġi kkunsidrat mill-Istati Membri.

4.6.5.

L-istrateġiji tal-evitar tat-taxxa ta’ spiss huma relatati ma’ sjieda tal-proprjetà ambigwa. B’segwitu għall-emenda għar-Raba’ Direttiva kontra l-Ħasil tal-Flus (26), ma nħoloq l-ebda reġistru tas-sjieda pubblikament aċċessibbli għal trusts jew kumpaniji oħra li jwettqu investimenti. Dawn ir-reġistri jgħinu lill-pajjiżi li qed jiżviluppaw biex jinvestigaw każijiet ta’ suspett ta’ ħasil tal-flus u evażjoni tat-taxxa.

4.6.6.

Is-suġġerimenti dwar is-CCTB huma s-suġġett ta’ Opinjoni oħra tal-KESE (27). Fil-kuntest tal-parteċipazzjoni fi ftehimiet fiskali internazzjonali u r-rilevanza għall-amministrazzjonijiet fiskali tal-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp, tali armonizzazzjoni – u l-informazzjoni li tirriżulta minnha –kieku tagħti eżempju u tħalli effetti fuq il-konvenzjonijiet kontra t-taxxa doppja ma’ pajjiżi terzi. L-informazzjoni fi ħdan l-Ewropa kieku tagħti indikazzjonijiet għal kalkoli komparattivi f’pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp. L-għan irid ikun li jinkisbu l-istess standards madwar id-dinja, filwaqt li l-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp ikun jista’ jkollhom sehem indaqs fl-abbozzar tagħhom.

4.6.7.

Il-KESE jirrakkomanda l-introduzzjoni ta’ klawżoli dwar il-governanza tajba fil-qasam tat-taxxa fil-ftehimiet rilevanti kollha bejn l-UE u pajjiżi jew reġjuni terzi, bil-għan li jitmexxa ’l quddiem l-iżvilupp sostenibbli.

4.6.8.

Il-KESE jirrakkomanda li tiġi eżaminata l-possibbiltà li ftehimiet ta’ kummerċ ħieles ġodda jew riveduti bejn l-UE u l-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp iservu ta’ opportunità biex jiġu analizzati anki l-konvenzjonijiet bilaterali dwar it-taxxa. Ikun tajjeb li tali eżami jsir b’valutazzjonijiet tal-impatt rigward l-effetti tal-politiki internazzjonali dwar it-taxxa tal-Istati Membri fuq il-miri tal-politiki tal-iżvilupp. Dan jista’ jikkontribwixxi wkoll għall-implimentazzjoni ta’ talbiet mir-rapport tal-Parlament Ewropew.

5.1.

Skont il-pakkett kontra l-evitar tat-taxxa u għal raġunijiet ta’ PCD tal-Istati Membri u tal-UE, il-politiki tat-taxxa internazzjonali u l-konvenzjonijiet kontra t-taxxa doppja tal-Istati Membri jridu jkunu soġġetti għal valutazzjonijiet regolari tal-impatt (28). Sabiex tkun garantita koordinazzjoni aħjar bejn il-politika tal-iżvilupp tal-UE u l-politiki tal-Istati Membri dwar it-taxxa, il-Kummissjoni Ewropea għandha tiżgura li l-Istati Membri li jinnegozjaw konvenzjoni kontra t-taxxa doppja ma’ pajjiż fil-fażi tal-iżvilupp jikkunsidraw kif dovut il-politiki armonizzati tal-UE dwar l-iżvilupp. F’dan il-kuntest tintlaqa’ r-rakkommandazzjoni tal-Kummissjoni Ewropea dwar l-implimentazzjoni ta’ miżuri kontra l-abbuż ta’ trattat dwar it-taxxa (29). Fid-dawl tal-għanijiet ta’ żvilupp ipproġettati, iridu jitqiesu aktar il-ħtiġijiet tal-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp. F’dan il-kuntest, jenħtieġ ukoll li jitrawwem l-impenn tal-UE fil-livell tan-NU, għall-Kumitat dwar it-Taxxa, u li jitmexxa ’l quddiem il-bini ta’ kapaċità rigward forum globali li jinvolvi l-istati kollha b’termini ugwali.

5.2.

Għandhom jiġu previsti perjodi ta’ tranżizzjoni sabiex il-pajjiżi li qed jiżviluppaw ikunu jistgħu jiġu inklużi f’miżuri li jippermettu l-iskambju awtomatiku ta’ informazzjoni, waqt li tkun għadha qed tinħoloq il-kapaċità.

5.3.

Il-governanza tajba fil-qasam tat-taxxa għandha tkun parti integrali mir-responsabbiltà soċjali korporattiva fil-kuntest tal-obbligi ta’ rappurtar tal-intrapriżi.

5.4.

Bil-pjani biex investituri privati jkunu involuti aktar mill-qrib fil-politika Ewropea għall-iżvilupp, il-kwistjonijiet ta’ konċessjonijiet tat-taxxa għal involviment relatat mal-politiki dwar l-iżvilupp isiru aktar rilevanti (30). Peress li l-kwistjonijiet tat-tassazzjoni ma jistgħux jinfirdu mill-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli, jenħtieġ li l-intrapriżi jħallsu t-taxxi kif dovut fil-post fejn jinħolqu profitti permezz ta’ valur miżjud (31). Dan irid jiġi żgurat meta wieħed jappoġġja involviment mis-settur privat.

5.5.

Barra minn hekk, ta’ min wieħed jieħu ħsieb b’mod ġenerali biex l-għoti ta’ benefiċċji tat-taxxa ma jmurx kontra l-implimentazzjoni tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli.

5.6.

Il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-osservazzjonijiet tiegħu dwar reġistru pubbliku tas-sjieda benefiċjarja tal-kontijiet bankarji, in-negozji, it-trusts u t-tranżazzjonijiet (32) u jqis xieraq li tiġi promossa l-introduzzjoni ta’ dawn il-miżuri fil-livell dinji permezz ta’ ftehimiet internazzjonali dwar it-taxxa. Barra minn hekk, il-miżuri msemmija jridu jitqiesu primarjament permezz ta’ sforzi għall-bini ta’ kapaċità, bil-għan li tiġi appoġġjata l-ġlieda kontra l-flussi finanzjarji illeċiti fil-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp. Peress li hemm biża’ li ħafna intrapriżi Ewropej li joperaw f’pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp ma jaqgħux fil-kamp ta’ applikazzjoni tar-rappurtar skont il-pajjiż, il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-argumentazzjoni tiegħu dwar dan is-suġġett (33). Jirrakkomanda l-valutazzjoni tal-impatt ta’ regoli rilevanti oħra fuq il-pajjiżi filfażi tal-iżvilupp, b’mod partikolari ta’ dawk ir-regoli li l-kamp ta’ applikazzjoni tagħhom huwa definit b’limiti ta’ fatturat annwali.

5.7.

L-UE u l-Istati Membri tagħha, fil-Kunsens Ewropew il-Ġdid dwar l-Iżvilupp, impenjaw ruħhom għall-kooperazzjoni mal-pajjiżi msieħba tagħhom fl-estensjoni tal-miżuri progressivi tat-tassazzjoni u kontra l-korruzzjoni u l-politiki ridistributtivi kif ukoll għall-ġlieda kontra l-flussi finanzjarji illeċiti (34). Filwaqt li fil-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp qed jinbnew il-kapaċitajiet rilevanti tekniċi u ta’ persunal, sabiex tinkiseb parteċipazzjoni sħiħa fi ftehimiet internazzjonali, irid ikun hemm diġà, però, possibbiltajiet ta’ skambju tal-informazzjoni bil-għan li jintlaħqu l-għanijiet miftiehma. L-impenn (35) tal-KE għall-promozzjoni ta’ fora (36) reġjonali lil hinn mill-Kumitat dwar it-Taxxa tan-NU qed jiġi rrikonoxxut u jrid jissaħħaħ. Ta’ min wieħed jieħu ħsieb biex f’dawn il-fora jkun hemm parteċipazzjoni qawwija tal-partijiet interessati u proċeduri solidi ta’ konsultazzjoni. L-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili fil-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp jaqdu funzjoni ta’ kontroll u appoġġ, anki fi ħdan il-qasam tat-taxxa, u għalhekk għandhom jingħataw appoġġ.

5.8.

Għandha tiġi kkunsidrata aktar is-sistema tat-taxxa ta’ pajjiż li qed jiżviluppa fil-kooperazzjoni għall-iżvilupp. Il-bini ta’ kapaċitajiet huwa maħsub biex il-pajjiżi benefiċjarji jsiru aktar kapaċi jgħinu lilhom innifishom u biex jissaħħu l-effiċjenza tas-sistemi fiskali u l-leġittimità tal-istat. Inkisbu esperjenzi partikolarment pożittivi bl-iskambju dirett bejn amministrazzjonijiet fiskali bi sfidi simili (tagħlim bejn il-pari) u bil-kooperazzjoni bejn pajjiżi b’kundizzjonijiet ta’ żvilupp simili (pereżempju l-kooperazzjoni Nofsinhar-Nofsinhar). Joħolqu l-possibbiltà ta’ allinjament ma’ xulxin fid-dawl ta’ sfidi simili u jippermettu l-iskambju ta’ “prattiki tajba” li jkunu wkoll konformi mal-kapaċitajiet.

5.9.

Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa għal koerenza politika għall-iżvilupp fil-qasam tat-taxxa, peress li l-miżuri meħudin fi ħdan l-UE għandhom effetti internazzjonali fuq il-pajjiżi li qed jiżviluppaw. Għalhekk, dawn l-effetti għandhom jiġu kkunsidrati u l-pajjiżi li qed jiżviluppaw ikkonċernati għandhom jiġu involuti.

2.3.2018   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 81/37

Relatur:

Helena DE FELIPE LEHTONEN

1.1.

L-organizzazzjonijiet ekonomiċi u soċjali u s-soċjetà ċivili inġenerali ġew enfasizzati fid-Dikjarazzjoni ta’ Barċellona (1) tal-1995 bħala fattur neċessarju għall-promozzjoni tal-bini gradwali fil-Mediterran ta’ spazju ta’ paċi u stabbiltà, prosperità kondiviża u djalogu bejn il-kulturi u ċ-ċivilizzazzjonijiet fost il-pajjiżi, is-soċjetajiet u l-kulturi Mediterranji differenti. Attwalment, l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili tal-Mediterran huma spazji ta’ inklużjoni, parteċipazzjoni u djalogu mal-awtoritajiet pubbliċi, fosthom dawk lokali, bil-għan li jippromovu d-drittijiet ekonomiċi, soċjali u kulturali fir-reġjun tal-Mediterran. Il-KESE huwa tal-fehma li jeħtieġ li jissaħħaħ ir-rwol tal-kunsilli ekonomiċi u soċjali (KES) fejn dawn jeżistu u li jiġi promoss il-ħolqien tagħhom fil-pajjiżi fejn għebu jew ma ġewx żviluppati, u b’hekk jissaħħu s-sinerġiji bejn l-atturi differenti involuti. Fil-promozzjoni ta’ dawn id-drittijiet, il-KES u l-organizzazzjonijiet ekonomiċi u soċjali jridu jibnu sħubijiet sabiex jagħmluhom aktar possibbli u effettivi.

1.2.

In-nisa huma vittmi tal-isterjotipi tas-sessi li jirriproduċu l-ostakli politiċi, ekonomiċi u edukattivi b’konsegwenzi kbar fuq l-iżvilupp tas-soċjetà. Il-KESE jħeġġeġ li jitnaqqsu d-distakki enormi attwali bejn id-dispożizzjonijiet leġislattivi u r-realtà. Biex dawn jitnaqqsu, iqis li huwa urġenti li jiġu pprovduti r-riżorsi biex dawk responsabbli jitħarrġu u jiġu sensibilizzati biex jissorveljaw l-applikazzjoni effettiva ta’ din il-leġislazzjoni. Sabiex jissaħħu d-drittijiet, il-KESE jirrakkomanda li l-amministrazzjonijiet lokali jiġu assoċjati mal-organizzazzjonijiet, l-atturi ekonomiċi u soċjali, is-soċjetà ċivili u n-netwerks tagħha fil-qasam tal-ugwaljanza bejn in-nisa u l-irġiel li jaħdmu f’oqsma differenti tas-soċjetajiet rispettivi tagħhom. Barra minn hekk, l-universitajiet u ċentri ta’ studju speċjalizzati għandhom jappoġġjaw din il-ħidma.

1.3.

It-theddida tal-estremiżmu vjolenti għandha tiġi miġġielda billi jiġu indirizzati d-diversi kawżi tagħha li jmorru lil hinn mis-sigurtà. L-organizzazzjonijiet ekonomiċi u soċjali għandhom jaqdu rwol ewlieni fit-twettiq ta’ dan il-kompitu, bil-kooperazzjoni tal-istituzzjonijiet u n-netwerks iddedikati għad-djalogu interkulturali u bejn ir-reliġjonijiet differenti biex jagħmlu impatt ikbar u biex jinkludu fl-attivitajiet tagħhom il-patrimonju kulturali, l-espressjonijiet artistiċi u l-industriji kreattivi. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea u lill-Istati Membri tal-Unjoni għall-Mediterran jippromovu dawn l-attivitajiet ta’ djalogu interkulturali anke fost l-imsieħba soċjali, u b’hekk isaħħu l-korpi speċjalizzati li ilhom għal ħafna snin jaħdmu fil-Mediterran, bħall-Fondazzjoni Anna Lindh (2). F’dak li jirrigwarda l-patrimonju, il-KESE jħeġġeġ kollaborazzjoni ikbar fil-ħarsien tal-patrimonju kulturali, li llum il-ġurnata jinsab mhedded minnħabba kunflitti armati u organizzazzjonijiet vjolenti.

1.4.

Id-drittijiet ekonomiċi, soċjali u dawk tax-xogħol huma essenzjali għall-iżvilupp ekonomiku u ta’ soċjetà demokratika. Fost l-elementi prinċipali, hemm il-libertà ta’ intrapriża, il-libertà ta’ assoċjazzjoni u ta’ azzjoni industrijali, in-negozjar kollettiv, u l-protezzjoni soċjali f’oqsma bħalma huma s-saħħa, l-edukazzjoni u t-tixjiħ. Kif diġà ġie indikat mill-ILO meta nħolqot u mid-Dikjarazzjoni ta’ Philadelphia, jeħtieġ li l-organizzazzjoni ekonomika tissejjes fuq il-“ġustizzja soċjali”. Barra minn hekk, dan għandu jkun l-għan ċentrali tal-politiki nazzjonali u internazzjonali kollha. Fid-Dikjarazzjoni ta’ Philadelphia jingħad li “l-ekonomija u l-finanzi huma mezzi għas-servizz tan-nies”.

1.5.

Il-mezzi ta’ komunikazzjoni jaqdu rwol essenzjali biex isawru viżjonijiet u perċezzjonijiet reċiproċi u huma xprun essenzjali għat-titjib tad-djalogu interkulturali u għat-trawwim tar-rispett, it-tolleranza u l-għarfien reċiproku. Għaldaqstant, il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon it-tnedija ta’ proġetti li jiżguraw ir-rispett tad-diversità u li jħeġġu informazzjoni ħielsa minn preġudizzji, sterjotipi u perċezzjonijiet qarrieqa. Barra minn hekk, iħeġġeġ użu akbar ta’ dawn l-instrumenti ta’ osservazzjoni, taħriġ u sensibilizzazzjoni kontra r-razziżmu u l-Iżlamofobija fil-mezzi ta’ komunikazzjoni, u jħeġġeġ il-promozzjoni ta’ mekkaniżmi ta’ kooperazzjoni u pjattaformi konġunti ta’ żvilupp professjonali, kemm etiċi kif ukoll dawk tad-difiża tal-libertà tal-espressjoni.

1.6.

L-edukazzjoni hija t-triq prinċipali li twassal għall-mobbiltà soċjoekonomika u, għaldaqstant, għat-titjib potenzjali tal-kwalità tal-għajxien. Għall-kuntrarju, l-inugwaljanza f’dak li jirrigwarda l-opportunitajiet fl-edukazzjoni tipperikola l-istabbiltà u s-sigurtà tar-reġjun. Għaldaqstant, il-KESE jsejjaħ biex naħdmu flimkien sabiex intejbu l-kwalità tal-edukazzjoni primarja u sekondarja, tal-edukazzjoni għolja u tat-taħriġ vokazzjonali permezz tal-iskambju ta’ esperjenzi fl-iżvilupp kurrikulari u fl-innovazzjoni metodoloġika. Min-naħa l-oħra, il-KESE jqis bħala essenzjali li jinqered id-distakk fl-għarfien bejn iż-żewġt ixtut tal-Mediterran u, fil-fatt, jipproponi li jiġu promossi netwerks ta’ għarfien u ta’ riċerka konġunti li jiffavorixxu t-trasmissjoni u ċ-ċirkolazzjoni tal-għarfien, kif ukoll li tiġi promossa l-mobbiltà ta’ għalliema, studenti, akkademiċi, riċerkaturi, u li tiġi appoġġjata t-traduzzjoni tal-ħidma tagħhom, speċjalment lejn l-Għarbi u mill-Għarbi.

1.7.

L-edukazzjoni mhux formali hija komplement neċessarju għall-valur tagħha fil-ħolqien ta’ soċjetajiet iktar inklużivi u pluralistiċi. Il-KESE jqis li ghandhom jissaħħu s-sinerġiji bejn l-edukazzjoni formali u dik mhux formali u li għandu jiġi promoss dan it-tip ta’ edukazzjoni bħala strument għall-iżvilupp ta’ kultura ta’ paċi u ta’ tagħlim tul il-ħajja. Għaldaqstant, il-KESE jappella biex niddedikaw baġit iktar sostanzjali għall-edukazzjoni mhux formali u biex nippromovu t-trasferiment tal-esperjenzi u tal-għarfien bejn l-Ewropa u n-Nosfinhar tal-Mediterran.

1.8.

Bil-għan li nippromovu ekonomija inklużiva u kompetittiva, jenħtieġ li tiġi appoġġjata l-integrazzjoni diġitali u teknoloġika tal-persuni. B’dan il-għan, il-KESE jenfasizza l-ħtieġa li nappoġġjaw proġetti reġjonali u lokali li jħarrġu liċ-ċittadini fl-użu ta’ teknoloġiji ġodda, fl-intraprenditorja u fid-diġitalizzazzjoni, kif ukoll li nippromovu l-inizjattivi ta’ parteċipazzjoni taċ-ċittadini u l-promozzjoni tat-taħriġ diġitali u tal-ħolqien ta’ xogħol deċenti, pereżempju l-inizjattivi urbani ta’ innovazzjoni soċjali u diġitali (Labs).

2.1.

Fl-2011, it-tama għall-bidla fost iż-żgħażagħ Għarab heżżet sistemi politiċi li, b’mod mhux mistenni, spiċċaw taħt pressjoni sostanzjali. It-Tuneżija, l-Eġittu, il-Libja u l-Jemen waqqgħu lill-mexxejja politiċi tagħhom, iżda ċ-ċirkustanzi politiċi konkreti wasslu biex jieħdu toroq ferm differenti: mit-tranżizzjoni soda Tuneżina, promossa mis-soċjetà ċivili dinamika tagħha, għall-bidla tar-reġim fl-Eġittu, u għall-kunflitti miftuħa fil-Libja u fil-Jemen. Is-Sirja baqgħet mgħaddsa fi gwerra kiefra, li nxterdet fuq livell reġjonali u internazzjonali. Pereżempju, inħoloq ċaqliq traġiku ta’ popolazzjonijiet u movimenti migratorji mingħajr preċedent li ħolqu instabbiltà fir-reġjun Ewro-Mediterranju kollu.

2.2.

Lil hinn mill-bidla tar-reġim, sar tentattiv biex jinħolqu sistema iktar ġusta u inklużiva, libertajiet politiċi, ġustizzja soċjali, opportunitajiet u dinjità. L-aspettativi sfaw fix-xejn minħabba li ma ġewx riflessi fil-qasam soċjali. Iċ-ċirkustanzi politiċi konkreti, ġewwa u barra minn dawn il-pajjiżi, għenu biex ifixkluhom. Sitt snin wara, it-talbiet leġittimi għad-drittijiet ekonomiċi, soċjali u kulturali għadhom ħajjin, mingħajr soluzzjoni, u għadhom jirrappreżentaw sors potenzjali ta’ instabbiltà għar-reġjun.

2.3.

Għalhekk, fil-fehma tal-KESE, il-ksib tal-paċi u d-demokrazija fir-reġjun kollu, kif ukoll ir-rispett tad-drittijiet tal-bniedem u d-drittijiet fundamentali taċ-ċittadini tiegħu, huwa prijorità assoluta.

2.4.

Id-drittijiet fundamentali: irrevokabbli u inaljenabbli

2.4.1.

Il-KESE jħeġġeġ lill-pajjiżi kollha tan-Nofsinhar u tal-Lvant tal-Mediterran biex jaderixxu mal-Patt Internazzjonali dwar id-Drittijiet Ċivili u Politiċi (3) u mal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (4). Fl-istess ħin, jenfasizza l-importanza tal-prinċipji u l-valuri sekulari, kif ukoll id-difiża tad-drittijiet tal-persuni li jappartjenu għal minoranzi nazzjonali u etniċi, reliġjuzi u lingwistiċi (5).

2.4.2.

Il-KESE jenfasizza l-importanza ċentrali tad-difiża ta’ standards ta’ kwalità ta’ għajxien deċenti għal kulħadd. Il-KESE jenfasizza l-garanzija tal-aċċess għall-ilma tajjeb għax-xorb u għall-ikel fi kwantitajiet suffiċjenti bi prezzijiet affordabbli, l-aċċess suffiċjenti għall-enerġija biex tiġi evitata l-esklużjoni enerġetika kemm tal-individwu kif ukoll tal-komunità. Huwa jenfasizza wkoll il-ħtieġa li jiġi promoss ambjent deċenti u li tiġi żbiluppata l-provvista tal-kura tas-saħħa.

2.4.3.

Bl-istess mod u minħabba ċ-ċirkustanzi speċjali li jinsab għaddej minnhom ir-reġjun, id-dritt għal akkomodazzjoni adegwata jew, fin-nuqqas tagħha, għal refugju/kenn dinjituż għall-individwu u għall-familja, għandu jkun iggarantit kemm fil-livell nazzjonali kif ukoll internazzjonali. Għaldaqsant, il-KESE jidhirlu li għandu jiġi żgurat id-dritt għar-rikostruzzjoni inklużiva u dinjituża fiż-żoni meqruda, kemm jekk dan ikun ir-riżultat ta’ katastrofi naturali kif ukoll ta’ kunflitti armati.

2.5.

Id-dritt għal xogħol deċenti: fattur ta’ stabbiltà soċjali u ta’ progress

2.5.1.

Il-KESE huwa tal-fehma li s-soċjetajiet tal-pajjiżi ġirien jeħtieġu sforz komuni favur inklużjoni u koeżjoni ikbar. Bl-istess mod, l-ekonomiji tagħhom għandhom jiġu riformati u mġedda biex jiġġeneraw postijiet tax-xogħol deċenti bħala element kruċjali għall-iżvilupp sostenibbli.

2.5.2.

Barra minn hekk, il-KESE jenfasizza l-ħtieġa li jiġu żgurati d-drittijiet li fuqhom għandhom jissejsu l-prinċipji deskritti. Għaldaqstant, irid jiġi ggarantit id-dritt għal xogħol deċenti f’dawn il-pajjiżi, indipendentement mill-isfond soċjali, ir-reliġjon jew in-nazzjonalità.

2.5.3.

Il-KESE jemmen li huwa indispensabbli li jittieħdu miżuri għall-promozzjoni tal-impjieg deċenti bħala fattur ta’ stabbiltà soċjali, skont dak li jippromovu d-Dikjarazzjoni tal-ILO dwar il-Prinċipji u d-Drittijiet Fundamentali fuq ix-Xogħol u s-segwitu tagħha (6) u l-Patt Internazzjonali dwar id-Drittijiet Ekonomiċi, Soċjali, u Kulturali (7) bħala sisien biex jiġi evitat il-faqar u jħeġġeġ l-iffirmar ta’ dawn id-dokumenti. Għaldaqstant, huwa fundamentali li jiġu ppreservati d-drittjiet fundamentali tax-xogħol bħad-dritt ta’ assoċjazzjoni, id-dritt li titwaqqaf trejdjunjin jew id-dritt tas-sħubija f’trejdjunjin li wieħed jagħżel, id-dritt tal-istrajkjar, ir-rikonoxximent effettiv tad-dritt ta’ negozjar kollettiv, kif ukoll id-dritt għal kundizzjonijiet ta’ sigurtà u iġjene fit-twettiq tax-xogħol u għal salarju.

2.5.4.

Jeħtieġ ukoll li jiġi żviluppat, kif ipproponiet l-ILO, id-dritt għall-akkomodazzjoni, biex tiġi protetta l-popolazzjoni kollha u, b’mod partikolari, l-aktar segmenti vulnerabbli tal-popolazzjoni. Huwa essenzjali wkoll li jiġi miġġieled il-ksur tad-drittijiet bażiċi bħalma huma l-isfruttament tat-tfal jew ix-xogħol furzat, u li jiġi promoss l-aċċess għax-xogħol tan-nisa jew tal-persuni b’diżabbiltà.

2.6.

L-intraprenditorja: xprun essenzjali għall-iżvilupp ekonomiku

2.6.1.

L-Unjoni Ewropea tikkunsidra li l-ħames fatturi ewlenin għall-paċi, għall-istabbiltà, għas-sigurtà u għall-prosperità fiż-żona Ewro-Mediterranja huma: l-iżvilupp ekonomiku permezz tal-modernizzazzjoni u d-diversifikazzjoni tal-ekonomiji; it-tisħiħ tal-ekosistema tan-negozji u l-intraprenditorja innovattiva; il-ħolqien ta’ postijiet tax-xogħol permezz ta’ taħriġ kwalifikat, speċjalment għaż-żgħażagħ; l-iżvilupp tas-settur privat, b’mod speċjali tal-SMEs; u s-sostenibbiltà enerġetika u ambjentali (8). Jenfasizza li l-ħolqien ta’ impjieg ta’ kwalità għolja huwa l-bażi għall-prosperità ekonomika u għat-tisħiħ tal-intraprenditorija tan-nisa u tas-sinerġiji intraprenditorjali fuq iż-żewġt ixtut tal-Mediterran.

Min-naħa tiegħu, il-KESE jemmen li dawn il-fatturi huma inseparabbli mill-iżvilupp soċjali, billi l-istabbiltà, is-sigurtà u l-prosperità huma dejjem ibbażati fuq l-integrazzjoni u l-koeżjoni soċjali.

2.6.2.

Il-Komunikazzjoni konġunta tiddefendi bħala fattur determinanti tal-iżvilupp ta’ dawn l-ekonomiji n-neċessità li tkun permessa l-intraprenditorjali privata, u li jiġi żgurat li tkun tista’ ssir taħt kundizzjonijiet ġusti. Jeħtieġ inħarsu qafas legali li jipprovdi garanziji għad-dritt għall-proprjetà privata, kif ukoll l-invjolabbiltà tiegħu, soġġetta għall-qafas legali.

2.6.3.

Il-KESE jagħti l-istess importanza lill-fatt li l-awtorjitajiet pubbliċi jipproteġu l-kompetenza libera u ġusta tal-ekonomija, li tiżgura li l-intraprendituri joperaw taħt kundizzjonijiet ugwali. B’dan il-mod iqis essenzjali li niggarantixxu t-trattament ġust fl-aċċess għall-finanzjament u d-disponibbiltà ta’ servizzi ta’ mikrofinanzjament kif ukoll li tiġi żgurata amministrazzjoni pubblika ħielsa mill-korruzzjoni u b’mandat ta’ servizz pubbliku.

2.7.

Id-dritt għall-ħolqien u għall-innovazzjoni: garanzija ta’ ekonomija diversifikata u b’valur miżjud

2.7.1.

Id-Dikjarazzjoni Ministerjali tal-Unjoni għall-Mediterran dwar l-Ekonomija Diġitali (9) tipproponi l-promozzjoni tal-impatt inklużiv u trasversali tat-teknoloġiji l-ġodda fl-oqsma kulturali, soċjali, ekonomiċi, governattivi u ta’ sigurtà.

2.7.2.

Il-KESE jappoġġja wkoll il-proposta tal-Komunikazzjoni konġunta dwar il-ħtieġa għad-diversifikazzjoni u l-iżvilupp tal-ekonomiji tar-reġjun Mediterran b’mod sostenibbli u inklużiv.

2.7.3.

Il-KESE huwa tal-fehma li, meta jkunu qed jitfasslu programmi ġodda, jeħtieġ li jinħolqu programmi mill-UE għaż-żona Ewro-Mediterranja għall-iżvilupp tal-innovazzjoni li jagħmluha possibbli li jitmexxa ’l quddiem il-progress ekonomiku tar-reġjun, filwaqt li jinżamm id-dritt individwali u kollettiv għall-kreattività u l-innovazzjoni. Dan id-dritt iġib miegħu r-rikonoxximent tad-dritt tal-proprjetà intellettwali, id-dritt tal-kondiviżjoni u t-tixrid ta’ din l-innovazzjoni u d-dritt ta’ aċċess għat-teknoloġiji l-ġodda.

2.7.4.

Il-KESE jirrikonoxxi bħala dritt, inerenti fl-att ta’ innovazzjoni, l-inklużjoni diġitali u l-aċċess liberu għall-Internet, kemm b’mod individwali kif ukoll b’mod kollettiv.

2.8.

Id-dritt għal edukazzjoni ta’ kwalità għolja: pilastru tal-iżvilupp uman

2.8.1.

L-edukazzjoni hija t-triq prinċipali li twassal għall-mobbiltà soċjoekonomika u għat-titjib potenzjali tal-kwalità tal-għajxien. Il-Programm ta’ Żvilupp tan-Nazzjonijiet Uniti (UNDP) (10) juri b’mod ċar li, minkejja li f’ħafna pajjiżi tar-reġjun l-edukazzjoni primarja laħqet standards universali u saru avvanzi konsiderevoli anke fl-edukazzjoni sekondarja, il-kwalità tagħha għadha lura. Il-Bank Dinji żviluppa programmi għal dan ir-reġjun bil-kooperazzjoni ta’ aġenziji oħra u tkun ħaġa tajba jekk il-Kummissjoni Ewropea taħdem f’dan ir-rigward. Barra minn hekk, jidher li l-inugwaljanza konsiderevoli ta’ opportunitajiet fl-edukazzjoni qiegħda tnaqqas il-kuntratt soċjali fil-pajjiżi Għarab.

2.8.2.

Il-Pjan Direzzjonali tal-Unjoni għall-Mediterran (11) jenfasizza l-ħtieġa li tissaħħaħ l-edukazzjoni bħala fattur ewlieni fil-ħolqien ta’ postijiet tax-xogħol sostenibbli u kwalifikati, b’mod partikolari fost iż-żgħażagħ li m’għandhomx impjieg u li huma suxxettibbli li jadottaw prattiki okkupazzjonali ħżiena; ir-riċerka u l-innovazzjoni bħala bażi għall-modernizzazzjoni tal-ekonomiji; u s-sostenibbiltà bħala element trasversali biex ikun iggarantit l-iżvilupp soċjali u ekonomiku inklużiv.

2.8.3.

It-tisħiħ tal-kapital soċjali huwa kruċjali għall-istabbiltà u s-sigurtà tar-reġjun. Għaldaqstant, huwa importanti li niffaċilitaw l-edukazzjoni primarja u sekondarja, l-edukazzjoni għolja, l-aċċess għax-xjenza u l-għarfien xjentifiku, l-impjegabbiltà, is-saħħa, it-tisħiħ tal-pożizzjoni u l-mobbiltà taż-żgħażagħ, l-ugwaljanza bejn l-irġiel u n-nisa, il-forums ta’ dibattitu u l-promozzjoni tal-inklużjoni soċjali.

2.8.4.

Minkejja xi problemi fl-aċċess u l-universalità tal-edukazzjoni u l-ħtieġa ta’ titjib tal-kwalità tal-edukazzjoni primarja u sekondarja, l-isfida prinċipali hi dik li jingħalaq id-distakk bejn it-taħriġ u l-impjieg. Għalhekk, huwa fundamentali li nippromovu strutturi li jorbtu s-suq tax-xogħol mas-sistema edukattiva, biex tkun iggarantita integrazzjoni sħiħa taż-żgħażagħ fis-soċjetà. Għal dan il-għan, il-KESE jqis bħala primordjali li nippromovu l-iskambju ta’ esperjenzi fl-iżvilupp kurrikulari u l-innovazzjoni metodoloġika, filwaqt li nippromovu t-trasferiment ta’ esperjenzi u prattiki, biex jintlaħqu kompetenzi u ħiliet adatti għall-ambjenti tax-xogħol. Huwa wkoll essenzjali li jiġu promossi l-edukazzjoni u t-taħriġ vokazzjonali u li jingħataw valur akbar fil-konfront tal-isfida li jinħolqu 60 miljun post tax-xogħol matul l-għaxar snin li ġejjin fil-pajjiżi Għarab.

2.8.5.

L-atturi soċjali, l-istess bħal organizzazzjonijiet speċjalizzati oħra, użaw ir-rwol ċentrali tal-edukazzjoni mhux formali bħala għodda ewlenija u soluzzjoni, fuq perjodu twil ta’ żmien, biex niġġieldu kontra r-radikaliżmu u l-estremiżmu u għall-kontribut tagħha għall-integrazzjoni ta’ gruppi f’sitwazzjonijiet ta’ riskju, b’mod partikolari ż-żgħażagħ u n-nisa.

2.8.6.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon ir-rikonoxximent li l-edukazzjoni mhux formali taqdi rwol importanti peress li tikkomplementa l-edukazzjoni formali u jqis li għandhom jissaħħu s-sinerġiji bejniethom. Għalhekk, iqis li għandu jiżdied il-livell ta’ impenn politiku b’rabta mal-edukazzjoni mhux formali u li din tingħata baġit iktar sostanzjali, minħabba li tiffaċilita l-proċess ta’ maturazzjoni u integrazzjoni soċjali taż-żgħażagħ, filwaqt li tedukahom fil-parteċipazzjoni attiva u fl-iżvilupp tal-valuri demokratiċi, u hija strument tajjeb biex tissaħħaħ kultura ta’ paċi.

2.9.

Il-mobbiltà fil-qasam akkademiku u edukattiv: lejn l-għeluq tad-distakk fl-għarfien

2.9.1.

Il-mobbiltà taż-żgħażagħ tikkonstitwixxi parti essenzjali tar-risposta għall-isfidi li jiffaċċja l-Mediterran. Fil-fatt, il-migrazzjoni fil-pajjiżi Għarab hija sintomu tal-esklużjoni soċjali taż-żgħażagħ ferm kwalifikati. Għalhekk huwa indispensabbli li nippromovu migrazzjoni li tkun ta’ benefiċċju kemm għall-pajjiżi ta’ oriġini kif ukoll dawk ta’ destinazzjoni. Dan jimplika rikonoxximent akbar tal-kwalifiki u ċ-ċertifikazzjonijiet, kif ukoll titjib fil-qafas legali tal-kundizzjonijiet tad-dħul u residenza fl-UE applikabbli għaċ-ċittadini tal-pajjiżi ġirien għal skopijiet ta’ riċerka, studji, skambju ta’ studenti, taħriġ u volontarjat.

2.9.2.

Min-naħa l-oħra, wieħed mill-ikbar distakki li jeżistu bejn iż-żewġt ixtut tal-Mediterran huwa d-distakk fl-għarfien. Għalhekk, il-KESE jemmen li għandhom jittieħdu miżuri għall-promozzjoni tal-produzzjoni u ċ-ċirkolazzjoni tal-għarfien xjentifiku u akkademiku u jipproponi l-ħolqien u l-promozzjoni ta’ netwerks konġunti ta’ għarfien u ta’ riċerka fil-livell Ewro-Mediterranju. Barra minn hekk, jikkunsidra li huwa fundamentali li nippromovu t-traduzzjoni ta’ din il-ħidma akkademika u xjentifika, speċjalment lejn l-Għarbi u mill-Għarbi.

2.9.3.

Il-KESE jisħaq ukoll dwar il-promozzjoni tal-mobbiltà tal-istudenti, l-għalliema, ir-riċerkaturi, l-akkademiċi u x-xjenzjati permezz ta’ kollokamenti, skambji u traineeships bħala element fundamentali għall-promozzjoni tal-kwalità akkademika u tal-impjegabbiltà taż-żgħażagħ, billi jissaħħu l-implimentazzjoni u s-segwitu tar-riżultati tal-Programm Erasmus Plus fil-pajjiżi tar-reġjun Ewro-Mediterranju, kif ukoll għaċ-ċirkolazzjoni tal-għarfien u l-promozzjoni tad-djalogu interkulturali.

2.10.

Il-mezzi ta’ komunikazzjoni u d-djalogu interkulturali: elementi fundamentali għat-tolleranza

2.10.1.

Il-pluraliżmu, l-indipendenza u l-professjonalità tal-mezzi ta’ komunikazzjoni lokali jiggarantixxu l-progress soċjali u jikkontribwixxu biex dawn ikunu jistgħu jixprunaw il-bidla fil-pajjiżi ġirien.

2.10.2.

Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa li nippromovu d-djalogu u l-kooperazzjoni fil-mezzi ta’ komunikazzjoni fiż-żona Ewro-Mediterranja għat-titjib u t-tisħiħ tal-istandards professjonali u tal-oqfsa legislattivi. Huwa kruċjali wkoll li nikkontribwixxu għall-garanzija u l-protezzjoni tal-libertà tal-istampa u l-libertà tal-espressjoni.

2.10.3.

Huwa indispensabbli li nirrikonoxxu r-rwol tal-mezzi ta’ komunikazzjoni fit-titjib tad-djalogu interkulturali u li niffavorixxu r-rispett, it-tolleranza u l-għarfien reċiproku. Fil-kuntest attwali ta’ żieda kbira fid-diskors kontra l-Punent fin-Nofsinhar u fid-diskors populist ta’ natura ksenofobika fl-Ewropa, huwa neċessarju iktar minn qatt qabel li nagħmlu sforz biex niġġieldu dan it-tip ta’ narrativi u nopponu l-viżjonijiet li jpoġġu f’kunflitt popli, kulturi u reliġjonijiet, abbażi ta’ approċċ estrem ta’ abjad jew iswed u mhux inklużiv.

2.10.4.

Għalhekk, il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon it-tnedija ta’ proġetti li jiżguraw ir-rispett tad-diversità eżistenti fl-Ewropa u jippromovu t-tolleranza u l-informazzjoni imparzjali, mingħajr sterjotipi u perċezzjonijiet qarrieqa, bħall-Osservatorju tal-Iżlamofobija fil-mezzi ta’ komunikazzjoni fi Spanja (12), li jippromovi informazzjoni mingħajr razziżmu. Min-naħa tiegħu, iħeġġeġ it-tnedija ta’ proġetti trasversali għal dan il-għan.

2.10.5.

Lil hinn mill-qasam tas-sigurtà, in-nuqqas ta’ opportunitajiet, b’mod partikolari għaż-żgħażagħ, jista’ jkun wieħed mill-għeruq tal-instabbiltà u jingħaqad mal-kawżi tal-proċessi ta’ radikaliżmu. Qed issir evidenti n-neċessità li nimpedixxu u niġġieldu l-estremiżmu u r-razziżmu permezz tal-promozzjoni tad-djalogu interkulturali. Għalhekk, l-istituzzjonijiet u n-netwerks iddedikati għad-djalogu interkulturali u bejn ir-reliġjonijiet differenti għandhom isaħħu s-sinerġiji u l-komplementarjetajiet tagħhom biex jiksbu impatt iktar relevanti.

2.10.6.

Il-prevenzjoni tar-radikalizzazzjoni u tal-estremiżmu vjolenti għandha tinvolvi lill-KES tal-Mediterran, lill-atturi ekonomiċi u soċjali u lis-soċjetà ċivili inġenerali. Għal dan il-għan, jinħtieġu mekkaniżmi għall-iskambju u l-kooperazzjoni b’allokazzjoni baġitarja, u għandna nittrattaw ukoll kwistjonijiet relatati mal-ġustizzja, l-inugwaljanza bejn in-nisa u l-irġiel, id-diskors ta’ mibegħda, in-nuqqas ta’ impjieg fost iż-żgħażagħ u l-illitteriżmu, bħala parti minn sforz usa’ ta’ deradikalizzazzjoni li jinkludi wkoll il-promozzjoni tad-djalogu interkulturali. F’dan ir-rigward, għandha tiġi enfasizzata l-ħidma li jwettqu n-Netwerk tal-UE ta’ Sensibilizzazzjoni dwar ir-Radikalizzazzjoni (RAN) (13) u ċ-Ċentru ta’ Eċċellenza tiegħu.

2.10.7.

Il-KESE jqis bħala kruċjali li jitħeġġu l-iskambji bejn l-intellettwali, l-artisti u aġenti kulturali tar-reġjun peress li dawn huma atturi ewlenin għall-bidla soċjali, permezz tal-promozzjoni ta’ proġetti kondiviżi li jinvolvu l-promozzjoni tad-djalogu u tal-għarfien reċiproku. Barra minn hekk, iħeġġeġ koordinazzjoni u kollaborazzjoni ikbar fil-protezzjoni tal-patrimonju kulturali u sabiex isiru magħrufa u valorizzati d-dixxiplini u s-sensibilitajiet kulturali u artistiċi differenti li jinsabu fiż-żona Ewro-Mediterranja bħala element ta’ valur ta’ koeżjoni u ta’ għarfien reċiproku.

2.11.

Is-soċjetà ċivili u s-sinerġiji bejn l-atturi soċjali: spazji ta’ inklużjoni u dibattiti

2.11.1.

Il-kriżi ekonomika u l-ksenofobija fix-xatt tat-Tramuntana, iżda wkoll id-domanda għal-libertà tal-espressjoni u l-ġlieda għad-drittijiet tal-bniedem fil-pajjiżi tax-xatt tan-Nofsinhar huma elementi li jħallu impatt b’mod deċiżiv fil-kisba tad-drittijiet ekonomiċi, soċjali u kulturali tas-soċjetajiet tal-pajjiżi Ewro-Mediterranji.

2.11.2.

F’dan ir-rigward, ir-rapport ta’ Novembru 2015 tal-Parlament Ewropew dwar id-drittijiet tal-bniedem (14) juri li rridu nappoġġjaw aktar lis-soċjetà ċivili. Minkejja dan, il-viżibbiltà tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili tal-pajjiżi fin-Nofsinhar għadha mhix biżżejjed, meta wieħed iqis l-isforz tagħhom u, xi kultant, ir-riskju li jieħdu, bħar-rwol li għandhom biex jagħtu spinta lit-tibdil soċjali. Il-KES tal-Mediterran jistgħu jaqdu rwol bħala pjattaformi ta’ tixrid, laqgħat u dibattitu f’dan ir-rigward.

2.11.3.

Il-KESE jinnota li l-assoċjazzjonijiet jirrappreżentaw spazju li jikkontribwixxi għall-inklużjoni soċjali. Barra minn hekk, jidhirlu li jenħtieġ li l-Kummissjoni Ewropea tintensifika s-sostenn tagħha għall-proġetti li jitwettqu mis-soċjetà ċivili organizzata permezz tal-organizzazzjonijiet ekonomiċi u soċjali tagħha, tal-assoċjazzjonijiet tagħha u tan-netwerks li dawn iħaddnu, kif ukoll li tintensifika s-sħubija u s-sinerġiji bejn l-atturi differenti involuti.

2.11.4.

Il-KESE huwa tal-fehma li l-Ministri Ewro-Mediterranji għandhom jikkooperaw fi proġetti konkreti mas-Summit tal-Kunsilli Ekonomiċi u Soċjali tal-Mediterran u istituzzjonijiet simili, mingħajr preġudizzju għall-provvista ta’ appoġġ lill-assoċjazzjonijiet ċiviċi u kulturali.

2.12.

In-nisa: il-qalba tad-drittijiet ekonomiċi, soċjali u kulturali

2.12.1.

Fit-tliet Konferenzi Ministerjali Ewro-Mediterranji dwar it-Tisħiħ tar-Rwol tan-Nisa fis-Soċjetà, li saru f’Istanbul (15) (2006), f’Marrakexx (16) (2009) u f’Pariġi (17) (2013), il-gvernijiet intrabtu li jimplimentaw l-impenji adottati: l-ugwaljanza tad-drittijiet bejn in-nisa u l-irġiel meta jiġu biex jipparteċipaw fil-ħajja politika, ekonomika, ċivili u soċjali; il-ġlieda kontra kull tip ta’ vjolenza u diskriminazzjoni kontra n-nisa u l-bniet, u ħidma bil-għan li jinbidlu l-attitudnijiet u l-imġiba biex tinkiseb l-ugwaljanza bejn in-nisa u l-irġiel bil-għan li tissaħħaħ il-pożizzjoni tan-nisa, mhux biss fir-rigward tad-drittijiet, iżda wkoll fir-realtà.

2.12.2.

Minkejja t-tibdil legislattiv introdott fil-pajjiżi tan-Nofsinhar tal-Mediterran, il-UNDP jikkunsidra li għadna ’l bogħod milli niksbu l-ugwaljanza tan-nisa f’dawk li huma dirttijiet ekonomiċi, soċjali u kulturali.

2.12.3.

Il-KESE josserva l-qabża kbira bejn id-dikjarazzjonijiet uffiċjali, il-proposti tal-istituzzjonijiet u l-leġislazzjoni attwali u r-realtà li jgħixu n-nisa kuljum fil-komunitajiet tagħhom u jwissi dwar il-ħtieġa li narmonizzaw il-liġijiet nazzjonali mal-kostituzzjonijiet u nagħlqu l-lakuni legali li għadhom jippermettu l-prattiki diskriminatorji fil-konfront tan-nisa.

2.12.4.

F’dan il-kuntest, il-KESE jenfasizza n-neċessità li nipprovdu mezzi biex inħarrġu u nissensibilizzaw lill-gruppi responsabbli li jiżguraw l-applikazzjoni effettiva tal-leġislazzjoni – il-ġudikatura, il-forzi tas-sigurtà, in-negozji, l-edukaturi, il-mezzi ta’ komunikazzjoni, istituzzjonijiet bħall-KES, eċċ.

2.12.5.

Biex jissaħħu d-drittijiet u biex ikun hemm riżultati aħjar, il-KESE jirrakkomanda li nassoċjaw l-amministrazzjonijiet lokali mal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili fil-qasam tal-ugwaljanza bejn l-irġiel u n-nisa, minħabba li għandhom informazzjoni aħjar fir-rigward tal-problemi u l-ħtiġijiet tal-popolazzjoni. Din il-ħidma konġunta bejn diversi atturi tista’ tkun appoġġjata minn kontributi mis-settur akkademiku (universitajiet u ċentri ta’ studju speċjalizzati). Eżempju ta’ dan hija l-Fondazzjoni tan-Nisa tal-Ewro-Mediterran (18) li, flimkien mal-Federazzjoni tal-Lega tad-Drittijiet tan-Nisa, l-awtorità reġjonali tal-Marrakexx, l-Università Cadi Ayyad, il-Kummissjoni Reġjonali tad-Drittijiet tal-Bniedem u entitajiet lokali oħra, wettqu kampanja ta’ sensibilizzazzjoni kontra ż-żwiġijiet prekoċi.

2.12.6.

Għalhekk, il-KESE jitlob lill-Ministri tal-Istati Membri tal-Unjoni għall-Mediterran li dawn l-oqsma jkomplu jiġu kkunsidrati fil-Konferenza Ministerjali li jmiss, kif ukoll jipprovdu l-mezzi finanzjarji għat-twettiq ta’ azzjonijiet u kampanji.

2.12.7.

Il-KESE jsostni li jekk ma jitqisux il-punti msemmija, dan se jkollu impatt kbir. Iż-żwiġijiet prekoċi, l-interruzzjoni bikrija tal-proċess edukattiv u, bħala konsegwenza, l-iżvalutar tal-mara fis-suq tax-xogħol u fil-politika huma xi wħud mill-elementi li jinfluwenzaw b’mod negattiv il-kisba tad-drittijiet, b’mod partikolari tan-nisa u l-bniet.

2.3.2018   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 81/44

Relatur:

is-Sinjura Brenda KING

Korelatur:

is-Sur Lutz RIBBE

1.1.

Bħall-partijiet l-oħra kollha tad-dinja, l-Ewropa qed tiffaċċja tliet kwistjonijiet ewlenin: (1) l-eżawriment tar-riżorsi naturali tad-dinja, inkluż it-tibdil fil-klima u t-telfien tal-bijodiversità; (2) inugwaljanzi soċjali, inkluż il-qgħad fost iż-żgħażagħ, il-persuni li jibqgħu lura fir-reġjuni b’industriji li qabdu t-triq tan-niżla; u (3) in-nuqqas ta’ fiduċja mill-pubbliku fil-gvern, fl-istabbiliment politiku u fl-UE u l-istrutturi ta’ governanza tagħha, kif ukoll istituzzjonijiet oħra.

1.2.

Jeħtieġ li dawn it-tliet kwistjonijiet ewlenin jiġu mifhuma fl-isfond tad-diġitalizzazzjoni (megatendenza kbira) u l-globalizzazzjoni, peress li dawn affettwaw b’mod sostanzjali s-swieq tax-xogħol tal-Ewropa, u se jkomplu jkollhom impatt saħansitra akbar fil-futur. Id-diġitalizzazzjoni b’mod partikolari tista’ jew tiffaċilita l-indirizzar tat-tliet problemi jew inkella taggravahom. Il-mistoqsija dwar jekk id-diġitalizzazzjoni hux se jkollha impatt pożittiv jew negattiv tiddependi fuq kif din tiġi ġestita mill-aspett politiku.

1.3.

Abbażi ta’ analiżi bir-reqqa tar-relazzjoni bejn dawn it-tliet kwistjonijiet ewlenin u d-diġitalizzazzjoni, il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tħejji strateġija fit-tul għall-iżvilupp sostenibbli tal-Ewropa, bl-għan li tħeġġeġ miżuri li jsaħħu l-ekonomija tagħha sabiex jiksbu benefiċċji soċjali u ambjentali. Din l-opinjoni għandha l-għan li tippreżenta kwistjonijiet u input biex jiġu kkunsidrati fit-tħejjija tal-istrateġija fit-tul.

Xi persuni jirreżistu l-bidla. Fil-mument ta’ kisbiet teknoloġiċi kontinwi, xi persuni għandhom dritt akkwiżit li jżommu l-istatus quo. Persuni oħra jistgħu ma jħossuhomx siguri biex jippruvaw jadattaw għal soċjetà li dejjem tinbidel. Għal oħrajn, il-bidliet mhux qed isiru b’pass mgħaġġel biżżejjed (eż. sostenituri ta’ enerġija ekoloġika). Dawk li jfasslu l-politika għandhom iqisu dawn il-biżgħat u jindirizzaw il-problema direttament, minflok jirrikorru għal status quo. L-ewwel pass għandu jkun li jinbeda dibattitu miftuħ dwar il-kwistjonijiet u tissaħħaħ id-demokrazija parteċipatorja, inkluż l-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej.

1.4.

“In-nuqqas ta’ azzjoni” mhijiex għażla. Se tkun meħtieġa rieda politika sabiex il-bidla titmexxa fid-direzzjoni t-tajba. Hemm ħtieġa għal interkonnessjonijiet aktar b’saħħithom bejn l-iżvilupp ekonomiku, il-protezzjoni ambjentali u l-politiki soċjali. Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) jisħaq li l-implimentazzjoni u t-twettiq tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs), flimkien mal-Ftehim ta’ Pariġi, u tranżizzjonijiet ġestiti sew lejn ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju u lejn l-ekonomija diġitali, se jsolvu kwistjonijiet maġġuri li qed tiffaċċja l-Ewropa u permezz t’hekk l-Ewropa ssir rebbieħa ta’ din ir-rivoluzzjoni industrijali ġdida. Aħna nirrakkomandaw li l-Kummissjoni tiżviluppa b’urġenza l-politiki deskritti fil-Komunikazzjoni tagħha “Passi li jmiss” (Dokument ta’ Ħidma tal-Kummissjoni) (1) u tiffoka aktar fuq l-integrazzjoni bis-sħiħ tal-SDGs u l-Ftehim ta’ Pariġi fil-qafas tal-politika Ewropea u l-prijoritajiet attwali tal-Kummissjoni bl-għan li tistabbilixxi viżjoni għall-Ewropa ġusta u kompetittiva sas-sena 2050.

1.5.

Il-ħtieġa ta’ kontribut politiku qawwi ma għandhiex tiġi mifhuma b’mod żbaljat. Filwaqt li qafas regolatorju adegwat huwa indispensabbli għat-tiswir tat-tranżizzjoni, l-Ewropa għandha bżonn aġenda li taffettwa lis-soċjetà kollha kemm hi billi: taspira għal globalizzazzjoni ġusta; timmira li żżid il-kompetittività u tagħmel l-Ewropa mexxej fit-teknoloġiji ġodda; timmira li ma tħalli lil ħadd barra; telimina l-faqar u toħloq ambjent li jreġġa’ lura l-fiduċja tal-persuni fis-sistemi politiċi kif ukoll forom multilaterali ta’ governanza (2). Minbarra li twitti t-triq f’diversi oqsma ta’ politika, l-approċċi ta’ politika għandhom jimmiraw lejn l-attivazzjoni tal-potenzjal kbir ħafna tas-soċjetà ċivili. L-intraprenditorija soċjali, l-inizjattivi taċ-ċittadini u x-xogħol fil-komunità huma biss xi eżempji ta’ kif l-iżvilupp sostenibbli jista’ jintlaħaq permezz ta’ approċċ minn isfel għal fuq, b’mod partikolari f’dak li jirrigwarda t-tranżizzjoni meħtieġa lejn ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju jew lejn l-ekonomija ċirkolari. Il-każ tal-enerġija rinnovabbli deċentralizzata huwa l-aħjar punt ta’ riferiment f’dan il-kuntest.

1.6.

Fil-futur qrib, il-Kummissjoni u l-KESE jeħtieġ iwettqu aktar ħidma flimkien fuq oqsma ta’ politika ewlenin strateġiċi li huma analizzati f’din l-opinjoni, pereżempju:

1.7.

Hemm bżonn ta’ strateġija komprensiva u koerenti sabiex tiġi realizzata din it-taħlita ta’ politiki. Il-KESE jirrakkomanda li tali strateġija għandha tiġi mmirata fit-tul u li din għandha tkun espliċita, integrata b’mod orizzontali u vertikali, maniġġabbli u parteċipatorja. Għalhekk, il-KESE jqis li huwa kruċjali li jiġi żgurat li t-tranżizzjoni lejn l-2050 tkun imfassla u mwettqa bil-parteċipazzjoni sħiħa tar-rappreżentanti tas-soċjetà ċivili. Bl-għan li tissaħħaħ id-demokrazija parteċipatorja, il-Kummissjoni jeħtieġ tirrifletti fuq id-dritt tagħha ta’ monopolju leġislattiv.

(1)

Kif għandhom jiġu ttrattati l-limitazzjonijiet planetarji u l-isfida ekoloġika globali, inklużi l-bidla fil-klima u t-telfien tal-bijodiversità?

(2)

Kif għandha tkun ir-reazzjoni għaż-żieda fl-inugwaljanzi soċjali f’dinja globalizzata?

(3)

U kif għandha tingħeleb l-erożjoni tal-appoġġ pubbliku għall-gvernijiet u l-istituzzjonijiet?

3.1.1.

Il-pjattaforma ekonomija, l-intelliġenza artifiċjali, ir-robotika u l-Internet tal-oġġetti – l-iżviluppi globali f’dawn l-oqsma huma mifruxin u qed jaċċelleraw u xi darba jew oħra se jaffettwaw l-oqsma kollha tal-ekonomija u s-soċjetà. It-teknoloġija diġitali qed issir disponibbli għall-parti l-kbira tas-soċjetà, iżda xi gruppi jista’ ma jkollhomx aċċess għal dawn l-għodod diġitali estremament b’saħħithom.

3.1.2.

Il-konverġenza tat-teknoloġiji diġitali man-nanoteknoloġija, mal-bijoteknoloġija, max-xjenza tal-materjali, mal-ġenerazzjoni u l-ħażna tal-enerġija rinnovabbli, kif ukoll mal-quantum computing, għandha l-potenzjal li toħloq rivoluzzjoni industrijali ġdida (4). Sabiex l-Ewropa tersaq fuq quddiem fil-kompetizzjoni dinjija ġdida teknoloġika u ekonomika, hemm bżonn ta’ investimenti enormi u inizjattivi ġodda.

3.1.3.

Id-diġitalizzazzjoni għandha ħafna benefiċċji. Tagħti lok għal prodotti u servizzi ġodda li minnhom jibbenefikaw il-konsumaturi. Din għandha l-potenzjal li tgħin sabiex jintlaħqu wħud mill-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli (SDGs) billi tgħolli l-livelli tad-dħul globali, ittejjeb il-kwalità tal-ħajja tal-persuni, toħloq opportunitajiet għal aktar mudelli demokratiċi u żżid l-għadd ta’ impjiegi ta’ kwalità, kif ukoll il-kompetittività ġenerali tal-UE – l-istess kif għamlu r-rivoluzzjonijiet industrijali preċedenti. Hemm ukoll perikli – ċerti studji jindikaw il-possibbiltà li d-diġitalizzazzjoni tista’ teqred ħafna iktar impjiegi milli tista’ toħloq.

3.1.4.

It-teknoloġija diġitali se tqarreb il-produzzjoni u l-konsum ħafna aktar lejn xulxin, filwaqt li timminimizza l-produzzjoni żejda. Dan għandu l-potenzjal li jnaqqas l-impronta ambjentali tal-UE. In-negozjar dirett ta’ oġġetti ekonomiċi – permezz ta’ tranżazzjonijiet bejn il-pari jew inkella permezz ta’ ekonomija ta’ kondiviżjoni – jista’ jnaqqas il-konsum tar-riżorsi. Pereżempju, it-teknoloġija diġitali tappoġġja t-tixrid ta’ servizzi tat-trasport kondiviżi u vetturi mingħajr sewwieq, li jistgħu jżidu s-sostenibbiltà ambjentali tas-sistemi ta’ mobilità tagħna.

3.1.5.

Madankollu, minnha nnifisha, id-diġitalizzazzjoni mhijiex sostenibbli. Hemm ostakli għad-dħul fis-suq u għall-ekonomiji ta’ skala li jistgħu jimpedixxu liċ-ċittadini milli jisfruttaw il-potenzjal tagħha. Id-diġitalizzazzjoni tista’ żżid l-inugwaljanza, b’mod partikolari minħabba l-potenzjal tagħha li tfixkel is-swieq tax-xogħol u l-propensità tagħha li toħloq polarizzazzjoni ma’ ħafna impjiegi li jirrikjedu ħiliet bażiċi jew medji suxxettibbli għall-awtomazzjoni. Ir-robotizzazzjoni u l-ekonomija tal-pjattaforma jistgħu jimponu theddida serja fuq bosta postijiet tax-xogħol Ewropej u dawn joħolqu riskji ġodda peress li l-maġġoranza tat-teknoloġiji rilevanti joperaw abbażi tad-data, inkluża b’mod speċjali d-data personali.

3.1.6.

L-opportunitajiet ġodda għall-ġenerazzjoni tal-ġid, li minnhom sikwit tibbenefika biss ċerta klassi ta’ nies: persuni b’livell għoli ta’ edukazzjoni b’ħiliet soċjali tajbin u tolleranza għal riskji għoljin. Il-benefiċjarji ewlenin tal-innovazzjonijiet diġitali għandhom it-tendenza li jkunu l-fornituri ta’ kapital intellettwali, finanzjarju u fiżiku: innovaturi, azzjonisti, investituri u ħaddiema bi kwalifiki għoljin. Hemm il-biża’ li t-teknoloġija diġitali se ssir waħda mir-raġunijiet ewlenin għall-istaġnar jew saħansitra għat-tnaqqis fid-dħul.

3.1.7.

Hemm bżonn ta’ politika attiva u komprensiva sabiex jiġu sfruttati l-opportunitajiet tad-diġitalizzazzjoni, b’referenza għat-tliet problemi ewlenin deskritti hawn fuq. Ir-riskji li jirriżultaw mid-diġitalizzazzjoni għandhom jiġu mmonitorjati u ġestiti wkoll. Il-KESE għandu jkompli jaħdem b’mod attiv fuq dawn il-kwistjonijiet.

3.2.1.

Peress li l-Ewropa hija impenjata fil-ġlieda globali kontra tibdil fil-klima (jiġifieri l-Ftehim ta’ Pariġi) u hija favur il-protezzjoni tar-riżorsi naturali, din għandha bżonn b’mod urġenti li tnaqqas b’mod fundamentali l-impronta ambjentali tal-ekonomija tagħha. Il-kriżi ekoloġika diġà qed taffettwana. B’mod globali, it-tkabbir tal-popolazzjoni, it-tkabbir ekonomiku fit-tul ibbażat fuq il-karburanti fossili u l-użu insostenibbli tar-riżorsi u tal-art qegħdin ipoġġu pressjoni akbar fuq l-ambjent. Sfida ewlenija, riflessa wkoll fl-SDGs, hija li jiġi żgurat li l-iżvilupp ekonomiku jirrispetta l-limitazzjonijiet tal-pjaneta, kemm fir-rigward tal-protezzjoni tal-klima, l-użu u l-ġestjoni tar-riżorsi, il-kwalità tal-arja u tal-ilma, kif ukoll il-protezzjoni tal-bijodiversità terrestri u tal-baħar.

3.2.2.

Dekarbonizzazzjoni qawwija tal-ekonomija teħtieġ it-trasformazzjoni urġenti ta’ bosta setturi ekonomiċi. Din it-tranżizzjoni minn karburanti fossili għal sorsi ta’ enerġija rinnovabbli tirrikjedi aktar flessibbiltà fl-enerġija u għarfien espert. L-iżvilupp ġenerali ta’ enerġija mill-“prosumatur” (5) għandu jifforma wkoll parti importanti u sostenibbli mill-politika tal-UE dwar l-enerġija (6). Is-sistemi tat-trasport jirrikjedu bidliet strutturali permezz ta’ elettrifikazzjoni u car-sharing. L-akkomodazzjoni u l-infrastruttura għandhom bżonn jiġu aġġornati. Bijoekonomija avvanzata tista’ tkun fattur ewlieni li se jixpruna l-ekonomija biex issir ekoloġika.

3.2.3.

Jeħtieġ li l-Ewropa titbiegħed mill-mudell ekonomiku lineari attwali ta’ “ħu, agħmel, uża u armi” u timxi minflok lejn mudell ċirkolari li huwa ta’ natura restorattiva, li jiddependi fuq sorsi naturali rinnovabbli u li jżomm il-valur tal-prodotti, tal-materjali u tar-riżorsi fl-ekonomija fit-tul kemm jista’ jkun. Id-diġitalizzazzjoni tista’ tkun importanti f’dan il-kuntest (ara 3.1.4).

3.2.4.

It-tranżizzjoni lejn ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju, ċirkolari u favur l-ambjent hija opportunità għall-UE sabiex iżżid il-kompetittività u r-reżiljenza tagħha. Din tista’ ttejjeb il-kwalità tal-ħajja u l-benesseri taċ-ċittadini tagħha. Din tnaqqas ukoll id-dipendenza fuq l-importazzjonijiet tal-karburanti u l-materja prima kritika u toħloq bażi stabbli għall-prosperità ekonomika.

3.2.5.

Madankollu, id-dekarbonizzazzjoni u t-tranżizzjoni ekoloġika se jinvolvu sfidi soċjali (7), peress li l-postijiet tax-xogħol fl-industriji b’impronta ekoloġika għolja se jonqsu. Din għandha tiġi aċċettata bħala kompitu politiku strateġiku sabiex jiġi sfruttat bis-sħiħ il-potenzjal li d-dekorbonizzazzjoni u t-tranżizzjoni ekoloġika jimplikaw għall-ħolqien ta’ impjiegi ġodda u t-titjib fis-sigurtà soċjali, sabiex b’hekk il-bilanċ nett ikun kemm jista’ jkun pożittiv.

3.2.6.

It-tranżizzjoni għal ekonomija ċirkolari u b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju ġiet xprunata b’inizjattivi minn isfel għal fuq immexxijin miċ-ċittadini, l-awtoritajiet lokali, il-konsumaturi u l-intrapriżi innovattivi, fir-rigward tal-enerġija kif ukoll tal-ikel. Madankollu, minflok ma jiġu promossi inizjattivi rilevanti u minflok ma tiġi ġġenerata kritika massima madwar l-Ewropa, b’eżitu pożittiv għas-suq tax-xogħol u s-sigurtà soċjali, ta’ spiss il-progress ulterjuri jiġi mfixkel mis-sistemi amministrattivi u regolatorji. Mhuwiex magħruf b’mod wiesa’ li l-inizjattivi minn isfel għal fuq jistgħu jkunu għodda b’saħħitha sabiex jiġu eliminati l-problemi soċjali tad-dekarbonizzazzjoni u t-tranżizzjoni ekoloġika. Sabiex jiġi żvelat dan il-potenzjal, hemm bżonn li jiġu eliminati l-ostakli strutturali li jipprevjenu lill-persuni b’nuqqas ta’ riżorsi milli jaċċessaw ir-riżorsi li jeħtieġu (b’mod partikolari informazzjoni kapitali u rilevanti).

3.3.1.

Filwaqt li l-globalizzazzjoni u l-progress teknoloġiku żiedu b’mod drammatiku l-kummerċ globali u l-ġid dinji, il-kombinazzjoni tal-globalizzazzjoni u tal-progress teknoloġiku kkontribwiet ukoll għal żieda fl-inugwaljanza soċjali (u ambjentali). Skont Oxfam, tmien individwi biss, li huma kollha rġiel, jipposjedu ġid daqs l-ifqar nofs tal-popolazzjoni tad-dinja.

3.3.2.

Fl-Ewropa, id-diskrepanza fl-inguwaljanza qed tiżdied. Skont studju reċenti tal-OECD, l-inguwaljanza fid-dħul laħqet l-ogħla livell li qatt intlaħaq fl-Ewropa. Fis-snin tmenin, id-dħul medju tal-aktar 10 % għonja tas-soċjetà kien seba’ darbiet ogħla minn dak tal-10 % l-aktar foqra. Illum, dan huwa 9,5 darbiet ogħla. L-inugwaljanza fil-ġid hija saħansitra ogħla: 10 % tal-unitajiet domestiċi l-aktar sinjuri għandhom 50 % tal-ġid totali, filwaqt li l-40 % l-inqas sinjuri għandhom ftit aktar minn 3 % (8).

3.3.3.

Waħda mir-raġunijiet għall-aggravar tal-inugwaljanza fl-Ewropa hija s-separazzjoni tat-tkabbir mid-dħul nett. Filwaqt li l-PDG taż-żona euro kiber b’aktar minn 16 % bejn l-2008 u l-2015 (aktar minn 17 % fl-UE-28), id-dħul nett disponibbli tal-unitajiet domestiċi staġna, peress li kiber bi 2 % biss għall-UE-28.

3.3.4.

Fl-24 pajjiż tal-OECD, il-produttività żdiedet b’27 % mill-1995, filwaqt li l-kumpens medju tax-xogħol waqa’ lura, peress li żdied b’22 % biss. Agħar minn hekk, iż-żieda fid-dħul mix-xogħol kienet iżgħar b’mod sinifikanti għall-grupp soċjali b’pagi nett aktar baxxi. Din l-inugwaljanza fil-paga aggravat matul l-aħħar 20 sena fil-pajjiżi Ewropej kollha minbarra Spanja. It-tendenza hija evidenti l-aktar fl-Ungerija, il-Polonja, ir-Repubblika Ċeka u r-Renju Unit (9).

3.3.5.

Hemm riskju li dan id-distakk se jikber minħabba n-natura dejjem tinbidel tax-xogħol. Pereżempju l-awtomazzjoni ta’ proċessi industrijali kumplessi permezz tar-robotika thedded li tnaqqas id-domanda għal ħaddiema mhux manwali b’ħiliet medji u anke livelli aktar baxxi ta’ ħaddiema mhux manwali b’ħiliet għolja, li attwalment iwettqu dawn il-kompiti kumplessi. Dan x’aktarx se jikkontribwixxi aktar għal polarizzazzjoni tas-suq tax-xogħol peress li l-impjiegi ġodda li jinħolqu se jaqgħu jew (anke) fil-grupp b’ħiliet għolja (l-iżvilupp u ż-żamma ta’ dawn il-prodotti/servizzi) jew fil-grupp b’ħiliet aktar baxxi orjentati aktar lejn is-servizz. Skont l-OECD, 9 % tal-impjiegi jinsabu f’riskju li jiġu awtomatizzati, filwaqt li għal 25 % oħrajn, nofs il-kompiti se jinbidlu b’mod sinifikanti.

3.3.6.

Ir-reazzjonijiet tal-gvernijiet għall-impatt tal-diġitalizzazzjoni għandhom it-tendenza li jkunu reattivi aktar milli proattivi u fil-parti l-kbira tagħhom huma diretti lejn il-mitigazzjoni tal-effetti sekondarji tad-diġitalizzazzjoni minflok ma jkunu mmirati biex jiġu utilizzati l-benefiċċji potenzjali tagħha. Ir-reazzjonijiet tal-gvernijiet hemm bżonn li jikkunsidraw aħjar l-isfida ta’ rappreżentanza u parteċipazzjoni tal-ħaddiema bħala aspett importanti tal-investiment fil-kapital uman f’suq tax-xogħol li qed jevolvi. Il-KESE jista’ jkompli janalizza bir-reqqa l-impatt tad-diġitalizzazzjoni fuq in-natura tax-xogħol.

3.4.1.

Iż-żieda fl-inugwaljanza li parzjalment biss tirriżulta mill-globalizzazzjoni u l-progress teknoloġiku kkontribwiet għal telf ta’ fiduċja fil-gvernijiet, fl-istabbilimenti politiċi, fl-organizzazzjonijiet internazzjonali, fl-istituzzjonijiet u fil-governanza globali. Barra minn hekk, din ikkawżat żieda fil-movimenti populisti u deklin fil-partiti politiċi tradizzjonali. Fenomenu inkwetanti b’mod partikolari huwa l-assenteiżmu fost iż-żgħażagħ (biex ma nsemmux il-voti kontra s-sistema): fl-2015, kienu biss 63 % tal-Ewropej ta’ bejn il-15 u t-30 sena li vvotaw f’elezzjoni (10).

3.4.2.

Ħafna ċittadini Ewropej iħossuhom maqtugħin mit-teħid ta’ deċiżjonijiet politiċi fil-livell nazzjonali u Ewropew. Dawn jemmnu li l-proċessi demokratiċi tradizzjonali ma jippermettulhomx li jkollhom impatt fuq deċiżjonijiet fundamentali. L-approċċ b’diversi partijiet ikkonċernati (eż. skont l-Aġenda 2030 tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Iżvilupp Sostenibbli) huwa mudell demokratiku inklużiv u mod ta’ kif tingħeleb din l-isfiduċja.

3.4.3.

It-trasformazzjoni għas-sostenibbiltà ma tistax u ma għandhiex tiġi imposta “minn fuq”; din tirnexxi biss jekk tkun ibbażata fuq appoġġ wiesa’ u parteċipazzjoni attiva mill-maġġoranza tan-negozji, l-awtoritajiet lokali u reġjonali, il-ħaddiema u ċ-ċittadini. Din għandha tkun kooperazzjoni “minn isfel għal fuq u minn fuq għal isfel”. Fit-tfassil tal-Aġenda 2030 intużaw alleanzi b’diversi partijiet ikkonċernati u dawn qegħdin jiżviluppaw fil-qasam tal-azzjoni klimatika (11). Dawn jistgħu jservu bħala pjan ta’ azzjoni għal mudell ta’ governanza demokratika inklużiv li jista’ jiġi applikat fis-setturi ta’ politika u jiffaċilitaw il-bidla u l-innovazzjoni trasformattivi.

3.4.4.

B’mod partikolari, il-ġenerazzjoni aktar żgħażugħa qed titlob forom mhux tradizzjonali ta’ impenn politiku, b’kuntrast għall-partiti politiċi u l-korpi konvenzjonali. Il-komunitajiet tal-enerġija, is-sħubiji bejn iċ-ċittadini u l-muniċipalitajiet għat-trawwim tal-effiċjenza enerġetika (eż. permezz ta’ mudelli ta’ kuntrattar) jew l-immaniġġjar tal-iskart, l-inizjattivi ta’ bliet fi tranżizzjoni, l-agrikoltura appoġġjata mill-komunità, il-blogs politiċi u formati online oħrajn, jew saħansitra l-inizjattivi tal-munita lokali huma forom alternattivi ta’ impenn politiku. Dawn il-forom ċertament mhux se jieħdu post ix-xogħol politiku tradizzjonali, iżda jistgħu jagħmlu kontribut importanti għas-soċjalizzazzjoni politika u l-integrazzjoni soċjali.

3.4.5.

L-użu tal-potenzjal tal-Internet huwa approċċ promettenti ieħor sabiex jiżblokka s-sitwazzjoni politika. L-informazzjoni qatt ma kienet disponibbli b’mod aktar liberu daqskemm hi fin-netwerk deċentralizzat mingħajr gwardjan klassiku. Dan jirriżulta fi sfidi ġodda għas-soċjetà, kif deher bil-fenomeni tal-aħbarijiet foloz jew li ma jiffokawx fuq il-fatti oġġettivi. Intant, bħalissa qegħdin nesperjenzaw ukoll żieda kbira ta’ forom mhux ġerarkiċi u alternattivi ta’ attiviżmu, kif ukoll użu qawwi ta’ netwerks soċjali online fost iċ-ċittadini, b’mod partikolari ż-żgħażagħ.

3.4.6.

Il-gvern elettroniku jista’ jwassal għal mudelli ta’ governanza li juru livell ta’ parteċipazzjoni pubblika mingħajr preċedent fit-tfassil tal-politika. L-UE għandha tħares lejn Stati Membri bħall-Estonja, fejn diġà sar progress konsiderevoli. Id-diġitalizzazzjoni tagħti ċ-ċans liċ-ċittadini jipparteċipaw fil-proċessi tat-teħid tad-deċiżjonijiet bi spiża relattivament baxxa. Madankollu, l-evidenza turi li teżisti wkoll “inklinazzjoni tal-klassi medja” (rappreżentazzjoni ogħla ta’ membri tal-klassi medja f’forums ta’ parteċipazzjoni) fir-rigward tal-parteċipazzjoni elettronika. Il-KESE jinsab f’qagħda tajba biex jidħol fi djalogu fil-livell tas-soċjetà ċivili dwar din il-kwistjoni.

—

tisfrutta r-rivoluzzjoni diġitali sabiex tibni ekonomija ġdida u sostenibbli;

—

fit-tranżizzjoni lejn ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet ta’ karbonju, ċirkolari u b’livelli baxxi ta’ emissjonijiet ta’ karbonju, filwaqt li tiġi żgurata tranżizzjoni ġusta għal kulħadd;

—

fil-bini ta’ mudell soċjali Ewropew reżiljenti;

—

fl-iżgurar ta’ sistema demokratika aktar deċentralizzata u aktar xprunata miċ-ċittadini, filwaqt li jsir użu tal-vantaġġi ta’ kooperazzjoni ekonomika ġusta f’livell globali.

4.1.

Il-KESE jemmen li l-SDGs, flimkien mal-Ftehim ta’ Pariġi (COP21), se jagħtu spinta lill-viżjoni tal-“Ewropa li rridu” (12)  (13). Hemm bżonn li l-Kummissjoni toħloq momentum għall-implimentazzjoni ta’ dawn il-ftehimiet billi tiżviluppa l-politiki deskritti fil-komunikazzjoni tagħha “Passi li Jmiss” u tinkorporahom bis-sħiħ fil-qafas ta’ politika Ewropea u l-prijoritajiet tal-Kummissjoni attwali. “L-Ewropa li rridu”, bħall-Aġenda 2030 (jiġifieri l-SDGs), tqiegħed lill-individwu fil-qalba tas-soċjetà u l-ekonomija, u tagħti ċ-ċans lil kulħadd biex jiddeċiedi kif jixtieq jissodisfa l-ħtiġijiet tiegħu f’armonija mal-ambjent soċjali u ekoloġiku. Dan il-kunċett mhuwiex utopiku. Fir-realtà, l-Ewropa issa għandha l-mezzi teknoloġiċi u ekonomiċi biex twettaq din il-viżjoni: l-Internet tal-oġġetti u l-big data, il-kontroll ta’ proċessi kumplessi permezz ta’ applikazzjonijiet mobbli, “prosum” permezz tat-tnaqqis fl-iskala tal-produzzjoni u t-tnaqqis fl-ispejjeż tal-produzzjoni (eż. enerġiji rinnovabbli, stampar 3D), modi ġodda ta’ tranżazzjoni u ta’ ħlas (blockchain, bitcoins u kuntratti intelliġenti), il-kooperattiviżmu u l-ekonomija ta’ kondiviżjoni bħala kunċetti kummerċjali ġodda u innovazzjonijiet oħrajn.

4.2.

Dawn l-innovazzjonijiet kollha għandhom il-potenzjal li jagħmlu l-viżjoni realtà, iżda dan jippreżumi strateġija li tipprovdi soluzzjonijiet għal tliet sfidi relatati mal-innovazzjoni. Din l-istrateġija tinkludi kunċett ġdid ta’ benesseri “lil hinn mill-PDG”, fejn l-prosperità ekonomika, l-inklużività soċjali, ir-responsabbiltà ambjentali u l-awtonomizzazzjoni ċivika jiġu segwiti b’mod integrat.

4.3.

“In-nuqqas ta’ azzjoni” mhijiex għażla: Jekk l-UE ma għandhiex ir-rieda jew mhijiex kapaċi tiżviluppa u timplimenta strateġija komprensiva, l-Ewropa mhux biss mhux se tissodisfa l-Aġenda 2030, iżda lanqas il-viżjoni ta’ “l-Ewropa li rridu”. Mingħajr ebda azzjoni, hemm riskju ta’ falliment fir-rigward ta’ kull sfida ewlenija: l-ordni tax-xogħol Ewropew se jinqered, id-dekarbonizzazzjoni u l-protezzjoni tar-riżorsi se jintemmu minħabba li l-ispejjeż soċjali tat-tranżizzjoni ekoloġika huma meqjusa għolja żżejjed u l-inugwaljanzi soċjali flimkien mal-aljenazzjoni se jiżdiedu, filwaqt li jimponu riskju għad-demokrazija.

4.4.

Huwa ferm importanti li l-istrateġija tinkludi b’mod preċiż rakkomandazzjonijiet tal-politika sabiex tgħin fl-indirizzar tat-tliet sfidi ewlenin li l-Ewropa tiffaċċja u b’hekk tagħmel l-“Ewropa li rridu” realtà.

—

l-innovazzjoni

—

ir-regolamentazzjoni/il-governanza

—

il-politika soċjali

—

l-aċċess miftuħ

—

l-edukazzjoni/it-taħriġ

—

ir-riċerka

5.1.1.

Innovazzjoni: ir-rivoluzzjoni industrijali ġdida hija opportunità biex l-Ewropa ssir mexxej teknoloġiku u żżid il-kompetittività tagħha fis-swieq globalizzati. Il-ġenerazzjoni ta’ valur ekonomiku mingħajr spejjeż esterni għoljin għandha ssir il-mudell kummerċjali standard. Għandna bżonn kumpaniji innovattivi u profittabbli u l-intrapriżi biex jinvestu fi produzzjoni sostenibbli, li joħolqu impjiegi ta’ kwalità għolja u biex tiġi ġġenerata l-bażi ekonomika dwar il-benessri tal-annimali. Għall-innovazzjonijiet li jikkontribwixxu għal Ewropa aktar sostenibbli, irid jiġi żviluppat qafas li jippremja lil dawk l-attivitajiet ekonomiċi mingħajr impronti esterni, jew li jnaqqsuhom b’mod radikali, jew b’konsum limitat tar-riżorsi. Dan jippermetti lill-innovaturi sostenibbli (kemm jekk huma ċittadini, negozji, bliet jew reġjuni) jikkompetu b’mod effettiv ma’ mudelli kummerċjali b’livell għoli ta’ sfruttar tar-riżorsi u/jew b’impronta ambjentali kbira. Appoġġ proattiv, eż. bl-aċċessibbiltà tal-mikrokreditu għall-SMES, iċ-ċittadini, l-unitajiet domestiċi privati, l-inizjattivi tal-komunità, in-negozji soċjali u l-mikrointrapriżi, għandu jingħata wkoll lill-innovaturi li joffru soluzzjonijiet ġodda għall-indirizzar tal-sfidi ambjentali u soċjali u li jaġixxu minn tal-ewwel biex jadottawhom (14). Hawnhekk, privattiva Ewropea unika tista’ tkun ta’ għajnuna, sakemm l-ispejjeż tar-reġistrazzjoni ma jkunux projbittivi (15). Fir-rigward tal-SMEs, għandhom jiġu riveduti wkoll miżuri li fihom jingħata ċans ieħor sabiex jitnaqqas il-livell għoli attwali ta’ averżjoni għar-riskju fl-UE (16). Il-politika għandha tippermetti wkoll l-esperimentazzjoni madwar l-Ewropa kollha, b’mod partikolari fis-setturi tal-mobilità, l-iskart, l-enerġija, l-agrikoltura, l-edukazzjoni jew is-setturi tas-saħħa. Is-swieq ġodda jistgħu jinstabu permezz ta’ tranżizzjoni tal-akkwist pubbliku lejn servizzi diġitali, ekoloġiċi, ċirkolari u b’livelli baxxi ta’ emissjonijiet ta’ karbonju mogħtija b’mod soċjalment inklużiv.

5.1.2.

Regolamentazzjoni: qafas regolatorju għandu jissodisfa tliet għanijiet. L-ewwel, jeħtieġ li l-effetti esterni jiġu kkalkulati bl-aktar mod preċiż possibbli sabiex ikunu jistgħu jiġu żviluppati mudelli kummerċjali li jgħinu biex jintlaħqu l-għanijiet ta’ sostenibbiltà (17). It-tieni, ir-regolamenti għandhom jiggarantixxu li jiġu implimentati infrastrutturi diġitali żviluppati sew madwar l-Ewropa kollha, inkluż fiż-żoni rurali, kif ukoll li kulħadd jiġi pprovdut b’aċċess għalihom (inklużi tisħin intelliġenti, grilji tal-elettriku intelliġenti u netwerks tal-mobilità elettrika). Dawn għandhom jiġu ttrattati fis-sens legali bħala servizzi pubbliċi. Fl-aħħar, peress li d-diġitalizzazzjoni għandha t-tendenza li tiffavorixxi l-pjattaformi, hemm riskju ta’ monopolji fis-swieq diġitali ewlenin. Għalhekk, huma neċessarji politiki tal-antitrust attivi (18). Il-KESE ssuġġerixxa wkoll li l-Kummissjoni tikkunsidra modi kif il-pjattaformi Ewropej jistgħu jiġu promossi b’tali mod li jinżamm il-valur miżjud fl-ekonomiji lokali (19). Aġenzija tal-klassifikazzjoni indipendenti Ewropea għall-pjattaformi diġitali jista’ jkollha rwol importanti fl-ibbilanċjar tal-poter tas-suq tagħhom, filwaqt li topera bl-istess mandat fl-Istati Membri kollha biex tivvaluta l-governanza tal-pjattaformi fir-rigward tal-kompetizzjoni, l-impjieg u t-tassazzjoni (20).

5.1.3.

Politika soċjali: il-bidla kkawżata mid-dekarbonizzazzjoni u d-diġitalizzazzjoni (ara t-taqsima 3) huma sfida għas-sistemi tas-sigurtà soċjali f’termini ta’ ġestjoni tal-problema tat-telf tal-impjiegi u t-tnaqqis fid-dħul fiskali. Għalhekk jeħtieġ jiġu eżaminati u żviluppati approċċi u mudelli ġodda bl-għan li tiġi żgurata s-sostenibbiltà tas-sistemi tas-sigurtà soċjali fl-Istati Membri, u filwaqt li jingħata rispons għaċ-ċirkostanzi differenti tal-ħidma futura u jingħata appoġġ lill-ħaddiema u l-komunitajiet f’setturi u reġjuni affettwati mit-tranżizzjoni. Il-KESE kkunsidra l-isfidi tal-futur tax-xogħol fl-Opinjoni tiegħu dwar il-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali, u appella għal Strateġija koerenti tal-Impjiegi Ewropej li, fost l-oħrajn, tindirizza: l-investiment u l-innovazzjoni, l-impjieg u l-ħolqien ta’ impjiegi ta’ kwalità, il-kundizzjonijiet tax-xogħol ġusti għal kulħadd, it-tranżizzjonijiet ġusti u bla intoppi appoġġjati minn politiki attivi tas-suq tax-xogħol, u l-involviment tal-partijiet interessati kollha, b’mod speċjali l-imsieħba soċjali. Barra minn hekk, l-investiment pubbliku għandu jappoġġja lill-komunitajiet, lir-reġjuni u lill-ħaddiema f’setturi li diġà qegħdin jiġu affettwati minn din it-tranżizzjoni, kif ukoll sabiex jiġu antiċipati u ffaċilitati r-ristrutturar u t-tranżizzjoni futuri għal ekonomija aktar ekoloġika u aktar sostenibbli (21).

5.1.4.

Aċċess miftuħ: l-isfruttar tal-potenzjal tad-diġitalizzazzjoni għal ekonomija ekoloġika u ġusta jeħtieġ fuq kollox ftuħ ġenerali fl-ekonomija li jippermetti lill-persuni jieħdu sehem b’mod attiv u jibbenefikaw mill-opportunitajiet ta’ progress teknoloġiku (eż. il-kombinazzjoni ta’ data diġitali dwar l-enerġija mal-ġenerazzjoni tal-enerġija deċentralizzata). Għalhekk, huwa ferm importanti li jiġu eliminati l-ostakli għall-parteċipazzjoni ekonomika permezz ta’ swieq miftuħa, data miftuħa, sors miftuħ u standards miftuħa. Kull wieħed minn dawn l-elementi jrid jitqies bħala prinċipju ta’ gwida għall-programmi ta’ politika f’setturi strateġiċi: l-enerġija, it-trasport, il-loġistika u l-proċessi tal-produzzjoni. Jeħtieġ li l-kunċett tas-sovranità tad-data jiġi żviluppat u implimentat permezz tal-liġi Ewropea: iċ-ċittadini Ewropej għandu jkollhom id-dritt li jużaw id-data tagħhom stess għall-finijiet proprji tagħhom, sabiex jiddeterminaw liema data personali għandha tintuża minn partijiet terzi, jiddeċiedu kif tintuża d-data, ikunu infurmati dwar u jkollhom kontroll sħiħ tal-utilizzazzjoni tad-data u jħassru d-data.

5.1.5.

Edukazzjoni/taħriġ: kemm l-ekonomija ekoloġika kif ukoll l-ekonomija diġitali jirrikjedu ħiliet speċifiċi, b’mod partikolari minħabba li fil-futur, it-teknoloġija diġitali se tkun għodda importanti biex tintlaħaq id-dekarbonizzazzjoni tal-ekonomija Ewropea (ara 3.1.4 u 3.2.3). Hemm bżonn li t-taħriġ għall-iżvilupp ta’ ħiliet formali u informali meħtieġa, inkluż fl-oqsma bħax-xogħol kollaborattiv/komunitarju u l-intraprenditorija (22), jiġi integrat fl-edukazzjoni ġenerali u fil-politiki tat-tagħlim tul il-ħajja. Aktar djalogu u analiżi jridu jitwettqu fuq din il-kwistjoni. L-użu mmirat tal-Fondi Strutturali huwa rrakkomandat sabiex jiġi żgurat appoġġ effettiv għall-indirizzar tad-diskrepanza attwali fil-ħiliet ekoloġiċi u diġitali, b’mod partikolari fir-reġjuni li diġà jinsabu fit-tranżizzjoni jew li se jiġu affettwati mit-tranżizzjoni fil-futur. Ir-riżorsi fis-sistemi edukattivi Ewropej se jkollhom jiġu diretti lejn l-edukazzjoni u l-iżvilupp tal-ħiliet f’oqsma fejn il-ħiliet umani mhumiex se jiġu sostitwiti minn sistemi ta’ intelliġenza artifiċjali jew fejn il-bnedmin huma meħtieġa biex jikkomplementaw dawk is-sistemi (jiġifieri kompiti fejn l-interazzjoni tal-bniedem hija vitali jew fejn il-bnedmin u l-magni jikkooperaw, kif ukoll kompiti li nixtiequ li l-bnedmin ikomplu jwettqu) (23).

5.1.6.

Ir-riċerka: ekonomija diġitali, ekoloġika u ġusta se tkun il-punt ta’ riferiment għal mudelli ekonomiċi li jgħoddu għall-futur. Politika ta’ riċerka mmirata sew, waħda li tkun imsejsa fuq analiżi tal-impatt ambjentali u soċjali tal-innovazzjonijiet, b’mod partikolari l-innovazzjonijiet diġitali, se tkun ir-rotta għal din l-ekonomija. F’dan il-kuntest, l-infiq għar-riċerka u l-iżvilupp għandu jkun disponibbli għall-innovaturi li jiżviluppaw teknoloġiji u servizzi diġitali ġodda li jindirizzaw l-isfidi ambjentali u/jew soċjali. Għandu jiġi żviluppat netwerk ta’ inkubaturi sabiex jappoġġjahom.

5.2.1.

L-innovazzjoni: il-parteċipazzjoni hija element ewlieni tad-demokrazija. L-elezzjonijiet u r-rappreżentanza huma metodu wieħed għall-organizzazzjoni tal-parteċipazzjoni, iżda hemm bżonn ta’ approċċi ġodda, innovattivi, inkluża l-parteċipazzjoni elettronika. Huwa importanti li t-tfassil tal-politika tradizzjonali jkun miftuħ għal forom mhux ġerarkiċi, soċjalment fluwidi u forom inqas formali ta’ attività politika, u li jrawwem inizjattivi xprunati mis-soċjetà ċivili u inizjattivi minn isfel għal fuq.

5.2.2.

Il-governanza: il-bidliet jirrikjedu djalogu trasparenti u aċċessibbli b’mod liberu bejn diversi partijiet ikkonċernati għall-proċessi leġislattivi kollha tal-UE fil-livell tal-UE u dak lokali. Is-“soċjetà ċivili” ma għandhiex titnaqqas għal soċjetà ċivili organizzata, iżda għandha tinkludi liċ-ċittadini kollha. Alleanzi ġodda huma ta’ importanzi partikolari għall-azzjoni klimatika u l-protezzjoni tar-riżorsi (24). Sabiex tissaħħaħ id-demokrazija parteċipatorja, il-kważi monopolju tal-Kummissjoni Ewropea fuq id-dritt tal-inizjattiva leġislattiva għandu jitneħħa favur aktar inizjattivi mill-Parlament Ewropew, flimkien ma’ inizjattivi leġislattivi minn isfel għal fuq, pereżempju billi jitneħħew il-problemi tekniċi, legali u burokratiċi fl-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej (25).

5.2.3.

L-aċċess miftuħ: metodi ta’ crowdsourcing għal-leġislazzjoni kollha tal-UE huma approċċ adegwat sabiex jingħelbu l-ostakli strutturali li jagħmlu l-parteċipazzjoni taċ-ċittadini fil-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet tal-UE diffiċli. Meta jitfassal dan l-approċċ, għandha tingħata attenzjoni speċjali lill-aċċessibbiltà, l-inklużività u l-kontabbiltà. L-aċċess miftuħ għall-politika jista’ jkompli jiżdied permezz tal-pubblikazzjoni tal-attivitajiet u d-data kollha tal-UE b’mod online u faċli għall-utenti.

5.2.4.

It-taħriġ/l-edukazzjoni: il-programmi li jagħtu s-setgħa liċ-ċittadini huma meħtieġa sabiex tiġi eliminata l-“inklinazzjoni (bias) tal-klassi medja” (ara t-taqsima 3.4.6) Tali programmi għandhom jiġu mfassla b’tali mod li jinvolvu dawk il-partijiet tal-popolazzjoni li għandhom it-tendenza li jastejnu minn parteċipazzjoni attiva fil-politika, l-ekonomija u s-soċjeta. Hemm bżonn li ssir enfasi fuq is-sensibilizzazzjoni u l-opportunitajiet għall-parteċipazzjoni bħala prinċipju bażiku tad-demokrazija fl-edukazzjoni ġenerali. Għandu jiġi rrimarkat li l-parteċipazzjoni attiva fil-proċessi tal-bini tar-rieda politika hija ta’ benefiċċju reċiproku għas-soċjetà u għaċ-ċittadin individwali, filwaqt li l-interessi u l-fehmiet tagħhom jittieħdu inkunsiderazzjoni. Hemm bżonn ta’ aktar finanzjament għall-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili li jmmiraw lejn dawk il-partijiet tal-popolazzjoni li mhumiex involuti u jsegwu l-għanijiet ta’ sostenibbiltà.

5.2.5.

Ir-riċerka: Jeħtieġ li x-xjenza soċjali tiffoka aktar fuq il-prattiki ta’ demokrazija alternattiva. Eżempju wieħed huwa l-possibbiltà tal-applikazzjoni ta’ metodoloġiji ta’ prototipi għall-politika. B’dan l-approċċ, is-soluzzjonijiet tal-politika jiġu mfassla fi żmien iqsar, imbagħad jiġu implimentati f’“suq ta’ ttestjar” u l-impatt tagħhom jiġi vvalutat eżattament wara abbażi tal-feedback miċ-ċittadini u l-partijiet interessati rilevanti oħrajn. Il-valutazzjoni tal-impatt isservi bħala bażi għal tibdil rilevanti fis-soluzzjonijiet tal-politika qabel ma jiġu implimentati.

5.2.6.

B’mod aktar ġenerali, hemm bżonn ta’ aktar riċerka dwar kif għandha tiġi riveduta r-rabta bejn l-għarfien espert (xjentifiku) u t-tfassil tal-politika u dwar kif għandha tiġi kkombinata l-integrazzjoni ta’ għarfien espert trasparenti u indipendenti bis-sħiħ fit-tfassil tal-politika bl-għan li tissaħħaħ il-parteċipazzjoni ċivili.

5.3.1.

L-innovazzjoni: ekonomija diġitali, ekoloġika u ġusta tinkludi investiment enormi kemm f’faċilitajiet privati (eż. f’istallazzjonijiet tal-enerġija rinnovabbli jew fi stazzjonijiet tal-iċċarġjar għall-vetturi elettroniċi) u anke f’infrastruttura pubblika (eż. d-diġitalizzazzjoni tas-sistemi tal-elettriku u tal-mobilità) Għalhekk, is-settur finanzjarju se jkollu rwol importanti biex jagħmel din l-innovazzjoni possibbli. Jeħtieġ li jiġu allokati riżorsi finanzjarji, inklużi riżorsi pubbliċi, għal investimenti li jappoġġjaw it-trasformazzjoni sostenibbli. Sabiex jintlaħqu l-objettivi tal-klima u tal-enerġija, hemm bżonn ta’ ambjent stabbli u prevedibbli u jeħtieġ li l-istrumenti finanzjarji innovattivi jikkatalizzaw finanzjament privat għal investimenti li mhumiex possibbli mod ieħor (26)  (27).

5.3.2.

Ir-regolamentazzjoni: l-għan tal-politika għandu jkun li tibni sistema finanzjarja privata aktar sostenibbli permezz tal-inklużjoni tal-fatturi tas-sostenibbiltà fil-valutazzjoni tar-riskji finanzjarji, l-estensjoni tar-responsabbiltajiet tal-istituzzjonijiet finanzjarji għall-impatti mhux finanzjarji tad-deċiżjonijiet dwar l-investiment, u ż-żieda tat-trasparenza fuq l-impatti soċjali u ambjentali tad-deċiżjonijiet dwar l-investiment (28). Il-politiki għandhom jinkoraġġixxu wkoll lill-investituri biex jieħdu impenji volontarji biex jinvestu f’oġġetti li jsegwu prinċipji tas-sostenibbiltà. Għalhekk, l-ekoloġizzazzjoni tal-istandards bankarji hija essenzjali għat-tranżizzjoni tal-iffinanzjar privat minn investimenti konvenzjonali għal investimenti b’emissjonijiet baxxi ta’ karbonju u reżiljenti għat-tibdil fil-klima. Il-banek ċentrali għandhom jiggwidaw l-allokazzjoni tal-kapital permezz ta’ politiki monetarji u mikroprudenzjali kif ukoll makroprudenzjali, inklużi l-istandards ta’ sostenibbiltà.

5.3.3.

Il-politika soċjali: l-unitajiet domestiċi se jsibu ruħhom taħt pressjoni bħala riżultat tad-diġitalizzazzjoni u tad-dekarbonizzazzjoni. Għalhekk, hemm bżonn ta’ riforma fiskali fundamentali sabiex jiżdied id-dħul disponibbli tal-unitajiet domestiċi u sabiex dan l-għan jiġi kkombinat mar-rekwiżiti tad-dekarbonizzazzjoni. Il-KESE jitlob sistema fiskali msejsa fuq l-internalizzar tal-ispejjeż ambjentali u l-użu ta’ dħul addizzjonali għat-tnaqqis tal-piż tat-taxxa fuq il-ħaddiema. It-tranżizzjoni għal tassazzjoni minn fuq ix-xogħol lejn ir-riżorsi tgħin sabiex jiġu kkoreġuti l-fallimenti tas-swieq, jinħolqu impjiegi ġodda sostenibbli u lokali, jiżdied id-dħul disponibbli tal-unitajiet domestiċi u jiġu inċentivizzati l-investimenti ekoinnovattivi (29).

5.3.4.

Ir-riċerka: s’issa, l-impatt tad-diġitalizzazzjoni u tat-tnaqqis fil-konsum tal-karburanti fuq il-finanzi pubbliċi (erożjoni fiskali) għadu mhux magħruf b’mod wiesa’. Ir-riċerka għandha tiffoka fuq dan l-aspett kif ukoll fuq il-kontribut ġenerali li politika ta’ finanzjament strateġiku tista’ tagħti lill-iżvilupp sostenibbli.

5.4.1.

L-innovazzjoni u l-opportunitajiet ta’ negozju: minħabba d-dimensjoni globali tat-tliet kwistjonijiet ewlenin, mhux se jkun biżżejjed li l-Ewropa ssir aktar sostenibbli permezz ta’ politika ċara dwar l-innovazzjoni. F’kooperazzjoni ma’ msieħba kummerċjali, l-Ewropa għandha tiżviluppa kunċetti ta’ innovazzjoni li jistgħu jiġu trasferiti lejn reġjuni oħra tad-dinja. Hawnhekk, il-kummerċ jista’ jgħin sakemm l-aspetti tas-sostenibbiltà jkunu kriterji ewlenin fil-politika kummerċjali internazzjonali, inklużi ftehimiet kummerċjali multilaterali u bilaterali. Għandu jiġi assenjat rwol speċjali lill-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (id-WTO), li għandha tqis aktar il-politika ambjentali internazzjonali, bħall-Ftehim ta’ Pariġi jew il-Miri tal-Bijodiversità ta’ Aichi. Ladarba l-istandards rispettivi jkunu fis-seħħ, in-negozji, iċ-ċittadini, l-inizjattivi komunitarji, il-muniċipalitajiet u r-reġuni Ewropej ikunu jistgħu jiżviluppaw innovazzjonijiet importanti (prodotti u servizzi) li jistgħu jiġu esportati b’rispons għall-ħtieġa tad-dekarbonizzazzjoni u bl-użu tal-opportunitajiet ipprovduti mill-megatendenza tad-diġitalizzazzjoni. Dawn għandhom il-potenzjal li jsiru suċċessi tal-esportazzjoni. Fuq kollox, il-Kummissjoni Ewropea għandha taħdem mad-WTO u l-imsieħba ewlenin tagħha biex tagħmel użu mill-ftehimiet kummerċjali biex issaħħaħ l-ipprezzar tas-CO2 u kwalunkwe esternalità oħra li tagħmel ħsara lill-innovazzjoni sostenibbli.

5.4.2.

Ir-regolamentazzjoni: wieħed mis-sorsi taż-żieda fl-impronta ambjentali tal-ekonomiji tagħna huwa d-distanza dejjem tikber bejn il-postijiet tal-produzzjoni, tat-trasformazzjoni, tal-konsum u, xi drabi, tar-rimi/tal-irkupru tal-prodotti. Il-ħidma sabiex il-kummerċ internazzjonali jsir kompatibbli mal-iżvilupp sostenibbli tirrikjedi approċċ intelliġenti għal-liberalizzazzjoni li jikkunsidra u jsaħħaħ is-sistemi tal-produzzjoni lokali u fuq skala żgħira. Il-promozzjoni u l-appoġġ tal-politiki tal-ekonomija ċirkolari għandhom jiżguraw li s-sistemi jservu fit-tul, ikunu żgħar, lokali u nodfa. Għal attivitajiet industrijali speċifiċi, id-daqs taċ-ċirkwiti jista’ jkun kbir (30). Hemm bżonn li r-regolamentazzjoni tipprovdi tweġiba għal din il-problema permezz ta’ ftehimiet kummerċjali bilaterali u multilaterali.

5.4.3.

L-UE għandha tħeġġeġ lill-Bank Dinji u lill-Fond Monetarju Internazzjonali biex ikollhom rwol importanti fil-promozzjoni tar-riformi tas-sistema fiskali u finanzjarja sabiex b’hekk jinħoloq ambjent li jgħin lill-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp jimmobilizzaw aktar ir-riżorsi proprji tagħhom. Dan għandu jinvolvi riforma fit-taxxa domestika, iżda dan ifisser ukoll il-mobilizzazzjoni tal-komunità internazzjonali fil-ġlieda komuni kontra l-evażjoni tat-taxxa, il-ħasil tal-flus u l-flussi illegali tal-kapital li qegħdin jirriżultaw fil-ħruġ ta’ aktar flus mill-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp milli mill-ammont li jidħol permezz ta’ għajnuna uffiċjali għall-iżvilupp. B’mod aktar speċifiku, il-Kummissjoni Ewropea għandha tuża l-Aġenda 2030, infurmata mis-17-il Għan ta’ Żvilupp Sostenibbli, bħala l-qafas għall-politiki u l-programmi esterni kollha ffinanzjati mill-UE (31).

5.4.4.

Il-politika soċjali: waħda mir-rotot għall-implimentazzjoni tal-SDGs u għall-promozzjoni ta’ politika kummerċjali progressiva li minnha jibbenefika kulħadd, hija permezz tal-implimentazzjoni ta’ approċċi ta’ diversi partijiet interessati dwar imġiba responsabbli fin-negozju. F’dawn l-approċċi n-negozji, l-NGOs, it-trejdjunjins, u l-gvernijiet jiddefinixxu flimkien kif tista’ tintlaħaq fil-prattika r-responsabbiltà favur ir-rispett tad-drittijiet tal-bniedem. Qed jiżdied it-tħassib dwar ksur tad-drittijiet tal-bniedem fil-katini tal-provvista b’mod speċjali fir-rigward ta’ “minerali ta’ kunflitt” bħall-kobalt li jintuża fil-manifattura ta’ batteriji rikarikabbli li jintużaw fit-telefowns ċellulari, fil-laptops, fil-vetturi elettriċi, fl-inġenji tal-ajru u fl-għodod elettriċi. Il-kollaborazzjoni bejn diversi partijiet interessati hija kruċjali minħabba l-impenn għal tranżizzjoni lejn ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju, it-tkomplija fil-mixja lejn id-diġitalizzazzjoni u l-kumplessità ta’ mġiba responsabbli fin-negozju fil-ktajjen ta’ provvista internazzjonali. Għalhekk, il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon, u huwa lest li jkun sieħeb, fl-inizjattiva min-naħa tal-Gvern Netherlandiż biex tqajjem kuxjenza dwar l-azzjonijiet li jinvolvu diversi partijiet interessati jistgħu jgħinu biex ikun hemm fehim aħjar dwar mġiba responsabbli fin-negozju sinifikanti, speċjalment fi ktajjen tal-provvista kumplessi fejn it-tħaffir fil-minjieri isir bit-tfal jew b’xogħol tal’ skjavitù jew f’kondizzjonijiet perikolużi.

5.4.5.

L-aċċess miftuħ: ftehimiet kummerċjali ġodda għandhom ikunu msejsa fuq l-approvazzjoni miksuba permezz ta’ proċessi demokratiċi ġodda b’żieda fil-parteċipazzjoni taċ-ċittadini fit-teħid konġunt tad-deċiżjonijiet. Il-kapitoli dwar il-Kummerċ u l-Iżvilupp Sostenibbli (TSD) fil-ftehimiet kummerċjali eżistenti tal-UE mhux qed jiffunzjonaw tajjeb kif suppost. L-ewwel nett, il-kapitoli dwar il-Kummerċ u l-Iżvilupp Sostenibbli għandhom jinkorporaw ftehimiet multilaterali globali (l-Aġenda 2030 u l-Ftehim ta’ Pariġi). It-tieni, il-mekkaniżmi ta’ monitoraġġ tas-soċjetà ċivili għandhom jiġu msaħħa u għandha tiġi inkluża analiżi minn perspettiva tas-soċjetà ċivili. It-tielet, il-mekkaniżmi ta’ infurzar għandhom japplikaw b’mod ugwali għall-kapitoli dwar il-Kummerċ u l-Iżvilupp Sostenibbli infushom (32).

5.4.6.

Ir-riċerka: hemm bżonn ta’ aktar evidenza empirika sabiex jiġi vvalutat l-impatt tal-emerġenza rapida fil-kummerċ internazzjonali ta’ modi ġodda ta’ konsum u produzzjoni li qegħdin jestendu b’mod progressiv għas-servizzi transnazzjonali, b’mod partikolari fir-rigward tal-impatt tagħhom fuq it-tassazzjoni transnazzjonali. Dan għandu jkun il-bażi għal deċiżjoni dwar jekk dawn għandhomx jiġu inklużi fir-regoli ġenerali tad-WTO jew jekk isirux parti mill-ftehimiet bilaterali u reġjonali, kif kien il-każ għall-Aġenda tax-Xogħol Deċenti.

5.4.7.

Aħna nfakkru lill-UE dwar ir-rakkomandazzjoni preċedenti tagħna li twettaq valutazzjoni sħiħa tal-impatt fuq l-effetti probabbli li l-implimentazzjoni tal-SDGs u tal-Ftehim ta’ Pariġi se jkollhom fuq il-politika kummerċjali tal-UE, inkluża l-agrikoltura.

6.1.

Fit-taqsima 5, aħna identifikajna xi oqsma fejn huma meħtieġa miżuri politiċi sabiex tinbena Ewropa aktar sostenibbli f’kuntest soċjo-ekonomiku li qed jinbidel b’mod radikali. Jistgħu jiġu identifikati erba’ kriterji għall-istrateġija sostenibbli tal-Ewropa. Din trid tkun:

Dawn l-erba’ kriterji huma mogħtija f’aktar dettal hawn taħt.

6.2.1.

Ħsieb strateġiku jfisser l-iżvilupp ta’ perspettiva fit-tul imsejsa fuq il-viżjoni ta’ “l-Ewropa li rridu” deskritta fit-taqsima 4 u li tiġi stabbilita t-triq li għandha ssegwi l-Ewropa sabiex tagħmel din il-verżjoni realtà. Il-bidliet soċjali li rriżultaw mill-problemi globali u l-megatendenza tad-diġitalizzazzjoni deskritti fit-taqsima 3 se jibdew jidhru sa tliet deċennji oħra. Bosta deċiżjonijiet rilevanti, inklużi d-deċiżjonijiet tal-investiment, għandhom bżonn iż-żmien biex jibdew japplikaw. Għalhekk, il-perjodu ta’ tliet deċennji jidher li huwa raġonevoli għall-istrateġija tas-sostenibbiltà tal-Ewropa. L-għanijiet rilevanti u l-miżuri politiċi korrispondenti għandhom jiġu previsti fuq il-bażi ta’ dak iż-żmien (33). Dan l-approċċ ta’ “backcasting” ifisser li l-punt ta’ referenza jittieħed bħala xenarju tal-aħjar każ għall-2050 u li l-passi kollha li huma neċessarji sabiex jinkiseb dan l-aħjar każ huma identifikati minn dan ix-xenarju. Fokus fuq xenarju tal-aħjar każ jippermetti l-iżvilupp ta’ narrattiva pożittiva. It-tranżizzjoni mill-ekonomija intensiva fl-użu tar-riżorsi u tal-karbonju u mis-soċjetà ċentralizzata tas-seklu għoxrin ma tridx titqies bħala punittiva jew bħala t-tmiem tal-progress, iżda bħala era pożittiva u ġdida li toffri opportunitajiet attraenti għaċ-ċittadini.

6.3.1.

Il-fokus fit-tul tal-istrateġija ta’ sostenibbiltà ma jimplikax li ma hemmx miżuri politiċi li għandhom jittieħdu fi żmien qasir. Minflok, element ċentrali tal-istrateġija ta’ sostenibbiltà għandu jkun li tiġi żviluppata l-katina ta’ miżuri politiċi li huma meħtieġa sabiex jintlaħqu l-objettivi previsti għall-2050, li jibdew bil-programmi politiċi li jidħlu fis-seħħ fuq medda twila ta’ żmien, il-pjani ta’ politika b’effetti fuq terminu medju u l-miżuri speċifiċi mmirati lejn il-perjodu qasir. Sabiex jinkiseb l-ogħla livell ta’ effettività possibbli, jeħtieġ li tiġi identifikata b’mod ċar il-ġerarkija bejn il-programmi politiċi, il-pjani ta’ politika u l-miżuri politiċi. Fl-approċċi preċedenti għas-sostenibbiltà, speċjalment dawk żviluppati skont l-Istrateġija ta’ Lisbona u l-Istrateġija Ewropa 2020, kien hemm nuqqas ċar ta’ espliċità fir-rigward tal-miżuri politiċi speċifiċi. F’dan ir-rigward, l-istrateġija tas-sostenibbiltà Ewropea għandha tieħu l-Istrateġija ta’ Gothenburg għall-Iżvilupp Sostenibbli (34) bħala referenza, bl-enfasi ċara tagħha fuq il-miżuri politiċi li kienet imġedda fil-Komunikazzjoni mill-Kummissjoni dwar Pjattaforma għall-azzjoni  (35).

6.4.1.

F’dak li għandu x’jaqsam mar-realizzazzjoni tal-approċċi politiċi deskritti fit-taqsima 5 u mal-implimentazzjoni tal-miżuri politiċi differenti stabbiliti fit-taqsima 5, ħaġa waħda għandha tittieħed b’serjetà kbira: ir-rabta mill-qrib tat-tliet sfidi globali mal-megatendenza tad-diġitalizzazzjoni. Għalhekk, strateġija ta’ suċċess trid tevita l-mod ta’ ħsieb kompartimentalizzat u tkun integrata orizzontalment, u tkopri s-sitt oqsma ta’ politika kollha. Tali strateġija komprensiva fit-tul tista’ sservi bħala suċċessur għall-istrateġija Ewropa 2020 attwali, filwaqt li tikkombina l-implimentazzjoni tas-17-il Għan ta’ Żvilupp Sostenibbli universali, u tirrifletti impenn qawwi lejn il-Ftehim ta’ Pariġi dwar il-Klima, mal-prijoritajiet tax-xogħol tal-Kummissjoni Ewropea (36).

6.4.2.

Politika ta’ sostenibbiltà ta’ suċċess trid tkun ukoll vertikalment olistika. L-iżvilupp sostenibbli se jkollu bżonn appoġġ fil-livelli politiċi kollha rilevanti (lokali, reġjonali, nazzjonali, Ewropew u globali). Għalhekk, jeħtieġ li jiġi definit b’mod ċar f’liema livelli politiċi għandhom jittieħdu l-passi rilevanti stabbiliti fil-qafas strateġiku. Il-KESE jirrakkomanda l-introduzzjoni ta’ qafas għal governanza u koordinazzjoni flimkien mal-istrateġija sabiex tiġi żgurata koerenza bejn il-miżuri ċentralizzati u deċentralizzati, kif ukoll sabiex is-soċjetà ċivili organizzata tiġi involuta fil-livelli nazzjonali u reġjonali. Is-Semestru Ewropew għandu jiġi żviluppat aktar sabiex jinkorpora mekkaniżmu għall-koordinazzjoni tal-implimentazzjoni tal-SDGs vertikalment.

6.5.1.

L-iżvilupp tas-sostenibbiltà jeħtieġ ġestjoni politika. Abbażi tal-għanijiet imkejla previsti għall-2050 (ara l-punt 6.2), għandhom jiġu stabbiliti miri intermedji li jservu bħala stadji importanti. Hija meħtieġa evalwazzjoni kontinwa sabiex jiġi mmonitorjat jekk il-katina ta’ miżuri politiċi espliċiti (ara l-punt 6.3) hijiex qed tipproduċi r-riżultati maħsuba. F’każ li r-riżultati ma jilħqux l-objettivi u l-miri, ikun meħtieġ li jiġi żgurat l-allinjament immedjat tal-miżuri politiċi.

6.5.2.

Sabiex jiġi vvalutat il-progress f’termini tal-qafas strateġiku fit-tul u x-xenarju tal-aħjar każ għall-2050, hija meħtieġa tabella ta’ valutazzjoni (scorecard) estensiva li tkun tirrifletti l-approċċ multisettorjali u kumpless deskritt f’din l-Opinjoni. Din it-tabella ta’ valutazzjoni għandha tinkludi indikaturi mis-sitt oqsma ta’ politika kollha sabiex tkun tirrifletti l-interkonnettività tat-tliet problemi globali u l-megatendenza tad-diġitalizzazzjoni deskritti fit-taqsima 2. Approċċ strateġiku u ġenwin ta’ sostenibbiltà se jkun possibbli biss jekk jitwettaq il-kompitu analitiku ħafna tal-iffissar ta’ indikaturi xierqa u l-inklużjoni tagħhom f’“tabella ta’ valutazzjoni olistika”. Jeħtieġ li tiġi ġestita wkoll il-koordinazzjoni orizzontali u vertikali tal-politika dwar is-sostenibbiltà (ara l-punt 6.4). Dawn it-tliet kompiti (il-monitoraġġ u l-evalwazzjoni, l-allinjament tal-miżuri politiċi u l-koordinazzjoni tal-integrazzjoni orizzontali u vertikali), jirrikjedu korpi amministrattivi li jistgħu jinżammu responsabbli. Waħda mis-soluzzjonijiet tista’ tkun direttorat ġenerali fil-livell tal-UE u korpi simili fil-livell nazzjonali.

6.5.3.

Barra minn hekk, il-KESE jirrikonoxxi li f’dinja li qed tinbidel malajr, jeħtieġ li l-komunitajiet jiġu evalwati b’indikaturi differenti mit-tkabbir ekonomiku. Għalhekk, il-KESE ssuġġerixxa li jintuża punt ta’ riferiment ġdid: “il-progress tas-soċjetajiet”. Din il-miżura tqis fatturi oħra minbarra t-tkabbir ekonomiku biex tivvaluta l-progress tal-komunità. Il-progress tas-soċjetajiet għandu jitqies bħala punt ta’ riferiment komplementarju għal dak tat-tkabbir ekonomiku, li jipprovdi stampa usa’ tas-sitwazzjoni fi ħdan komunità (37).

2.3.2018   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 81/57

Relatur:

Anne CHASSAGNETTE

Korelatur:

Carlos TRIAS PINTÓ

1.1.

Il-mudell ekonomiku bbażat fuq l-iskema “estrazzjoni, produzzjoni, pussess, rimi” qed jiġi ddubitat minħabba ż-żieda fl-isfidi ekonomiċi, soċjali u ambjentali li jaffettwaw l-Ewropa.

1.2.

Qegħdin nassistu għall-ħolqien ta’ ekonomija ibrida fejn l-arkitettura tradizzjonali tas-suq qed taffaċċja l-kompetizzjoni mill-invażjoni ta’ għadd kbir ta’ mudelli ġodda li jbiddlu r-relazzjonijiet bejn il-produtturi, id-distributuri u l-konsumaturi.

1.3.

Minbarra l-profittabbiltà ekonomika, uħud minn dawn il-mudelli ġodda bħall-ekonomija funzjonali, kollaborattiva jew finanzjarja responsabbli jfittxu li jwieġbu – jew jaħsbu li jwieġbu – għal kwistjonijiet importanti oħra għall-persuni u għad-dinja u li huma essenzjali għall-iżvilupp sostenibbli, bħal pereżempju:

1.4.

Għall-Unjoni Ewropea (UE), is-sostenn ta’ dawn l-innovaturi hija l-okkażjoni sabiex issir mexxejja ta’ mudelli ekonomiċi innovattivi li permezz tagħhom il-kunċetti ta’ prosperità ekonomika, ta’ protezzjoni soċjali ta’ kwalità u ta’ sostenibbiltà ambjentali jsiru inseparabbli u jimponu “marka Ewropea”. Għaldaqstant l-UE trid tkun ambizzjuża f’dak li jirrigwarda din il-kwistjoni.

1.5.

Biex dan isir, din l-opinjoni tagħmel l-10 rakkomandazzjonijiet li ġejjin:

1.5.1.

Tiġi żgurata koordinazzjoni aħjar tal-ħidma fi ħdan l-UE fuq l-ekonomija sostenibbli permezz tal-ħolqien ta’ struttura permanenti tal-ekonomija sostenibbli l-ġdida. Din l-istruttura ser tkun mgħammra b’mezzi ta’ valutazzjoni u ta’ komunikazzjoni, sabiex issegwi l-iżvilupp tal-mudelli ekonomiċi l-ġodda li għandhom il-potenzjal ta’ żvilupp sostenibbli u l-implimentazzjoni tar-rakkomandazzjonijiet ifformulati f’dan id-dokument. Struttura bħal din tippromovi d-djalogu bejn id-diversi partijiet interessati fuq skala Ewropea. Il-KESE jista’ jikkontribwixxi għal dan l-isforz billi joħloq fi ħdanu osservatorju tal-ekonomija l-ġdida, kif diġà ġie rrakkomandat f’diversi opinjonijiet.

1.5.2.

1.5.3.

Jenħtieġ li jiġi żgurat li l-mudelli l-ġodda jissodisfaw il-kriterji ta’ sostenibbiltà. Wara l-kunċetti tal-ekonomija sostenibbli l-ġdida, ċerti atturi jiżviluppaw mudelli li mhux bilfors ikunu sostenibbli fl-aspetti kollha. Il-Kummissjoni għandha tikkunsidra mhux biss l-opportunitajiet iżda wkoll ir-riskji potenzjali u l-pressjonijiet ta’ ċerti mudelli ekonomiċi ġodda, b’mod partikolari fir-rigward ta’ kwistjonijiet soċjali, tar-regolazzjoni tax-xogħol u tal-kompetizzjoni fil-qasam tat-taxxa inġusta.

1.5.4.

L-UE għandha tinkoraġġixxi u tappoġġja l-edukazzjoni, it-taħriġ u l-informazzjoni biex jitjieb l-għarfien tal-mudelli ekonomiċi sostenibbli ġodda u tar-rwol tal-finanzi sostenibbli fost l-atturi kollha. Dan ifisser li ssir enfasi fuq il-kompatibbiltà u possibbilment kwalunkwe tensjoni u arbitraġġ li jeżistu bejn il-kwistjonijiet tas-sostenibbiltà, minn naħa, u l-profittabbiltà ekonomika, min-naħa l-oħra.

1.5.5.

Il-Kummissjoni trid tanalizza u tikkomplementa (mingħajr ma tissostitwixxi) l-inizjattivi privati li għandhom l-għan li jippromovu l-iskambju tal-aħjar prattiki u l-esperjenzi bejn l-innovaturi, permezz ta’ netwerks, pjattaformi tal-Internet, konferenzi, eċċ. Il-KESE diġà jappoġġja dan it-tip ta’ inizjattivi billi, flimkien mal-Kummissjoni Ewropea, imexxi pjattaforma ġdida dwar l-ekonomija ċirkolari.

1.5.6.

L-awtoritajiet pubbliċi tal-UE għandhom jiżguraw li l-imħuħ wara l-mudelli ekonomiċi sostenibbli ġodda jkollhom aċċess għall-finanzjament fl-ewwel stadji tal-iżvilupp u fil-monitoraġġ tal-iżvilupp tagħhom. Huma għandhom bżonn għodod u definizzjonijiet biex jingħataw aċċess privileġġat għal mezzi ta’ finanzjament pubbliku u/jew biex jiġi iffaċilitat l-iffinanzjar tagħhom permezz ta’ investituri li huma soċjalment responsabbli.

1.5.7.

Il-Kummissjoni Ewropea tista’ tiffavorixxi l-ittestjar tal-mudelli l-ġodda permezz ta’ fond ta’ finanzjament tal-innovazzjoni dedikat għall-mudelli sostenbbli u miftuħ għal sħubiji pubbliċi-privati. Għal dan il-għan, il-KESE jirrakkomanda l-implimentazzjoni ta’ proġetti pilota sabiex jinħoloq valur komuni u jiġu integrati n-netwerks tal-ekonomija l-ġdida.

1.5.8.

L-awtoritajiet pubbliċi tal-UE għandhom jintegraw lill-imħuħ wara dawn il-mudelli ekonomiċi ġodda fil-politiki settorjali diġà eżistenti tal-UE sabiex dawn jingħataw aktar viżibbiltà u jinħoloq “effett ta’ lieva” adatt għall-iskjerament tagħhom. B’hekk, fil-pakkett ta’ mobbiltà li qed jitfassal, jista’ jkun interessanti li jiġu appoġġjati l-mudelli ġodda ta’ kondiviżjoni tal-użu tal-karozza (ta’ car-pooling jew car-sharing) sabiex jikkomplementaw l-offerta tat-trasport pubbliku.

1.5.9.

1.5.10.

Jenħtieġ li jitfassal mill-ġdid il-mod kif jaħdem is-settur finanzjarju biex isir sostenibbli u jiġi definit mill-ġdid il-kunċett ta’ riskju b’mod li jkun jinkludi l-isfidi fit-tul, dawk ambjentali, soċjali u dawk ta’ governanza, fil-livell mikro u makro. L-atturi kollha tal-katina tal-valur finanzjarju (il-konsumaturi, il-banek, l-investituri, ir-regolaturi, il-gvernijiet) għandhom jieħdu sehem f’dan it-tfassil mill-ġdid. Dan ser iwassal biex ir-riżultati tal-investiment u tas-self jiġu allinjati aħjar mal-preferenzi tal-konsumaturi kkonċernati. Il-KESE jipproponi l-ħolqien ta’ pjattaforma (“hub”) li tipprovdi informazzjoni oġġettiva lill-konsumaturi li tiggwidahom rigward dawn is-suġġetti.

2.

2.1.

Is-sostenibbiltà tal-mudell ekonomiku tagħna – jiġifieri l-kapaċità tiegħu li jissodisfa l-ħtiġijiet tal-ġenerazzjonijiet attwali mingħajr ma jikkomprometti l-kapaċità tal-ġenerazzjonijiet futuri sabiex jissodisfaw il-ħtiġijiet tagħhom stess – hija diskussa dejjem aktar (2).

2.2.

Fuq livell ekonomiku, il-qgħad tal-massa li jippersisti f’ċerti pajjiżi jirrifletti d-diffikultajiet li jiltaqgħu magħhom ċerti kategoriji tal-popolazzjoni biex jaċċessaw suq tax-xogħol li jevolvi b’ritmu mgħaġġel. It-tnaqqis fil-kapaċità tal-akkwist u t-tkabbir dgħajjef f’ċerti pajjiżi żviluppati jqajmu mistoqsijiet dwar l-għanijiet li l-mudell ekonomiku tagħna għandu jaspira għalihom.

2.3.

Fuq livell soċjali, iż-żieda fl-inugwaljanza tqajjem il-kwistjoni tad-distribuzzjoni u l-kondiviżjoni ġusta tar-riżorsi (ekonomiċi u naturali). L-esklużjoni ta’ parti mis-soċjetà mill-benefiċċji ta’ tkabbir tħeġġeġ li l-metodi ta’ governanza tagħna jiġu riveduti sabiex jitwaqqaf mudell ekonomiku aktar inklużiv u parteċipattiv.

2.4.

Fuq livell ambjentali, ir-riskji marbutin mat-tibdil fil-klima jitfgħu dubji dwar id-dipendenza tagħna fuq l-enerġiji li jemettu l-aktar CO2. Il-linearità tas-sistemi ta’ produzzjoni u ta’ konsum tagħna twassal għall-isfruttar żejjed tar-riżorsi naturali u għall-erożjoni tal-bijodiversità. It-tniġġis iġġenerat mill-attivitajiet ekonomiċi tagħna għandu impatti fuq l-ambjent kif ukoll fuq il-benesseri taċ-ċittadini.

2.5.

2.5.1.

Dawn il-mudelli ġodda, li jistgħu jistrieħu fuq it-teknoloġiji ġodda u speċjalment dik diġitali, qed ibiddlu r-relazzjonijiet bejn il-produtturi, id-distributuri u l-konsumaturi, li kultant isiru “prosumaturi”. Qegħdin jaqilbu ċerti kunċetti tradizzjonali, bħal dak tal-impjegat, filwaqt li joffru forom ta’ xogħol aktar flessibbli u kondiviżi. Għalkemm huma deskritti bħala “ġodda”, fil-verità jistgħu jġeddu prattiki qodma.

2.5.2.

Din l-opinjoni tirrigwarda l-mudelli ekonomiċi ġodda kollha li, minbarra li jfittxu l-profittabbiltà ekonomika, jfittxu wkoll – jew jaħsbu li – iwieġbu għal kwistjonijiet ċentrali oħrajn tal-iżvilupp sostenibbli li huma:

2.5.3.

L-intraprendituri innovattivi li jipproponu mudelli ekonomiċi ġodda meqjusa aktar sostenibbli jingħaqdu flimkien fir-rigward ta’ bosta kunċetti komuni għalihom bħall-ekonomija ċirkolari, l-ekonomija funzjonali, l-ekonomija ta’ kondiviżjoni, l-ekonomija tal-ġid komuni, il-finanzi responsabbli. Huma jarrikkixxu ekosistema ta’ intraprendituri diġà strutturata, l-ekonomija soċjali, li tpoġġi l-kwistjonijiet ta’ governanza u ta’ utilità soċjali u ekoloġika fil-qalba tal-azzjoni tagħha. L-ekonomija soċjali ma tistax titqies bħala mudell ekonomiku “sostenibbli”“ġdid”, madankollu hi tiġġedded bl-impetu ta’ dawn l-innovaturi. Għalkemm dawn il-mudelli ġodda mhux dejjem isegwu l-istess għanijiet (uħud huma ffukati fuq l-aspetti ambjentali, oħrajn fuq l-aspetti soċjali), huma jimmiraw lejn produzzjonijiet ta’ valur multipli (ekonomiċi, soċjali, ambjentali) u għalhekk ma għandhomx jiġu indirizzati separatament.

2.6.

Għall-UE, li wieħed isir mexxej ta’ mudell ekonomiku sostenibbli hija opportunità li mhux ta’ min jitlifha. Il-mudell ekonomiku Ewropew irid ikompli jinħoloq mill-ġdid biex jintegra l-isfidi fit-tul u jagħmel inseparabbli l-kunċetti ta’ prosperità ekonomika u ta’ sostenibbiltà.

2.6.1.

Fl-Ewropa, il-konsumaturi huma dejjem aktar konxji mill-impatti soċjali u ambjentali tal-konsum tagħhom. Il-ħolqien tal-figura ta’ “prosumatur”, b’mod partikolari fil- qasam tal-enerġija rinnovabbli, tgħin sabiex jiġu modulati relazzjonijiet ġodda fil-katina tal-valur u bejn il-produtturi, id-distributuri u l-konsumaturi. Dan huwa minnu wkoll fi ħdan l-atturi ekonomiċi. Fis-settur finanzjarju pereżempju, il-kunċett ta’ riskju qed jikber sabiex jinkorpora l-kriterji “ekstrafinanzjarji”, l-aktar għall-valutazzjoni tal-assi. Ċerti amministraturi ta’ assi b’hekk ifittxu li jniedu dinamika biex iħeġġu lill-intrapriżi jippreċiżaw – lil hinn mill-obbligi regolatorji tagħhom – ċerti elementi ta’ responsabbiltà soċjali u ambjentali. Din id-dinamika, li llum għadha fi stat embrijoniku, għandha titkompla u tissaħħaħ fuq il-bażi ta’ responsabbiltà vera (3). L-iżvilupp ta’ finanzi sostenibbli huwa l-aħjar mod biex is-sistema finanzjarja Ewropea tiġi orjentata mill-ġdid minn loġika ta’ stabilizzazzjoni fuq żmien qasir lejn loġika ta’ impatt fit-tul.

2.6.2.

L-Ewropa tista’ tikseb bosta benefiċċji jekk issir il-mexxej ta’ din l-ekonomija ġdida.

2.6.3.

Permezz ta’ dawn il-mudelli ġodda l-UE tista’ ssib soluzzjonijiet sabiex tindirizza problemi konkreti. Il-kondiviżjoni tal-użu tal-karozzi (car-sharing), li biddlet il-metodi tagħna tat-trasport, tista’ tippromovi mobbiltà aktar inklużiva u aktar ekoloġika. Il-mudelli ta’ negozju mmirati lejn l-integrazzjoni mill-ġdid tal-persuni f’diffikultà jikkontribwixxu għat-titjib tal-aċċess għas-suq tax-xogħol għal parti mill-popolazzjoni.

2.6.4.

2.6.5.

L-UE għandha l-mezzi sabiex tiżviluppa “promoturi Ewropej” (European champions) f’dawn l-oqsma. Għal ċerti intrapriżi Ewropej, il-kombinazzjoni tal-profittabbiltà ekonomika u l-kriterji tas-sostenibbiltà fi ħdan il-mudell tagħhom issir – jew diġà hi – vantaġġ komparattiv reali għall-akkwist ta’ swieq ġodda.

2.6.6.

Bl-inklużjoni tal-kunċett ta’ sostenibbiltà fil-qalba tal-proġett ta’ modernizzazzjoni tal-ekonomija tagħha u tat-tħassib politiku tagħha, l-UE tista’ timmobilizza mill-ġdid lill-Istati Membri madwar proġett li jgħaqqad, wara x-xokk ta’ Brexit, u tqiegħed lill-bniedem fil-qalba tal-proġett Ewropew.

3.

Għalkemm tfaċċaw mudelli ġodda b’wegħdiet ta’ sostenibbiltà u li huma opportunità vera għall-UE, din l-“espansjoni” teħtieġ li tiġi mifhuma u titqies sabiex jiġu identifikati u inkoraġġuti l-atturi li huma l-forza ta’ din il-bidla.

3.1.

L-ekonomija funzjonali tikkonsisti, pereżempju, fis-sostituzzjoni tal-kunċett ta’ bejgħ tal-beni b’dak tal-bejgħ tal-użu tal-beni. Il-konsumatur individwali ma jixtrix aktar vettura iżda servizz ta’ mobbiltà mingħand fornitur. Mill-aspett tas-sostenibbiltà, it-tranżizzjoni mis-sjieda għall-użu tippermetti a priori: li l-fornituri jiġu mħeġġa jipperfezzjonaw il-manutenzjoni tal-prodotti, li jittawwal iż-żmien ta’ kemm idumu tajbin, u saħansitra li jiddisinjawhom b’mod ekoloġiku u li jirriċiklawhom; li diversi konsumaturi jaqsmu l-użu tal-istess oġġetti u b’hekk jiżdied l-użu tal-oġġetti diġà prodotti u xi drabi mhux użati biżżejjed; li jiġu proposti prezzijiet għall-aċċess ta’ dawn il-prodotti orħos mill-prezz li wieħed ikollu jħallas biex jixtrihom.

3.2.

L-ekonomija ta’ kondiviżjoni huwa kunċett li d-definizzjoni tiegħu għadha ma ġietx stabbilizzata (4). Ġeneralment, huwa japplika għal intraprendituri li jiżviluppaw pjattaformi diġitali li jippermettu lil ċerti individwi jiskambjaw oġġetti jew servizzi: il-kondiviżjoni tal-użu tal-karozzi (carpooling), kiri ta’ oġġetti, xiri ta’ oġġetti użati, self, għoti, eċċ. Iżda din id-definizzjoni hija soġġetta għal diversi dibattiti, b’uħud jinkludu wkoll sistemi ta’ skambju bejn individwi li ma jibbażawx fuq pjattaformi diġitali, oħrajn iżidu intrapriżi li jikru oġġetti li jibqgħu l-proprjetarji tagħhom, oħrajn saħansitra jeskludu kwalunkwe inizjattiva mnedija minn intrapriżi li jfittxu li jagħmlu qligħ.

3.3.

L-ekonomija ċirkolari, min-naħa tagħha, inbniet b’mod kuntrarju għall-mudell lineari (5). Din hija bbażata fuq il-ħolqien ta’ “ċirkwiti ta’ valur pożittivi”, li jintroduċu mill-ġdid prodotti jew materja li jkunu “fit-tmiem tal-ħajja” fiċ-ċirkwit tal-produzzjoni. F’mudell ċirkolari ideali, l-oġġetti huma ekodisinjati; manifatturati bl-użu ta’ riżorsi rinnovabbli jew riċiklati jew bi skart ta’ setturi oħrajn; użati mill-ġdid, imsewwija; “aġġornati”; u finalment riċiklati. Il-vantaġġi tal-ekonomija ċirkolari huma: it-tnaqqis tar-riskji, it-tnaqqis tal-ispejjeż, il-valur miżjud, il-lealtà tal-konsumaturi u l-motivazzjoni tal-impjegati.

3.4.

Il-mudelli ekonomiċi l-ġodda hekk imsejħa sostenibbli ma jinġabrux biss wara t-tliet kunċetti msemmija hawn fuq. Madankollu dawn tal-aħħar jippermettu li jenfasizzaw l-ambigwità ta’ ċerti kunċetti użati biex jiddeskrivu mudelli ekonomiċi ġodda, bħad-dibattiti dwar il-parametri tal-ekonomija ta’ kondiviżjoni jew tal-kunċett simili tal-ekonomija kollaborattiva. Ċerti kunċetti jistgħu wkoll ikopru l-ekonomija funzjonali u l-ekonomija ta’ kondiviżjoni li jistgħu jiġu kkunsidrati bħala katina tal-ekonomija ċirkolari.

3.5.

Jaqbel ukoll li ssir enfasi dwar id-diversità tal-intraprendituri li jiżviluppaw dawn il-mudelli ekonomiċi ġodda: intrapriżi kbar li jiġġeddu jaħdmu flimkien ma’ startups sabiex jilħqu tkabbir esponenzjali, intrapriżi soċjali li jistgħu jiffurmaw parti mill-ekonomija soċjali, assoċjazzjonijiet ta’ voluntiera u inizjattivi taċ-ċittadini.

3.6.

Barra minn hekk, filwaqt li ċerti intraprendituri jfittxu li jkunu ekonomikament vijabbli kif ukoll li jindirizzaw sfidi ambjentali, soċjali jew ta’ governanza, jintegraw is-sostenibbiltà fil-qalba tal-proġett tagħhom u jevalwaw l-impatti tagħhom sabiex jtejbuhom, oħrajn ma għandhomx l-istess “intenzjoni” ta’ sostenibbiltà. Huma jfittxu l-ewwel u qabel kollox ir-redditu u jikkunsidraw il-mudell ekonomiku tagħhom abbażi ta’ esternalitajiet pożittivi fuq il-bqija tas-soċjetà, mingħajr ma jivverifikawhom u mingħajr ma jfittxu li jtejbuhom.

3.7.

Dawn il-mudelli ġodda mhux neċessarjament ifittxu li jkunu sostenibbli fuq kull livell. L-intrapriżi li jiżviluppaw mudelli ekonomiċi bbażati fuq l-ekonomija ċirkolari għandhom it-tendenza li, pereżempju, ipoġġu aktar il-kwistonijiet ambjentali fil-qalba tal-proġetti tagħhom u jimmassimizzaw l-użu effiċjenti tar-riżorsi. Madankollu, sabiex is-sistema tkun sostenibbli wkoll fuq livell soċjali, l-għażla ċirkolari għandha tibqa’ affordabbli u aċċessibbli għall-konsumatur. Barra minn hekk, jekk iċ-ċirkwiti ta’ produzzjoni maħluqin jistgħu jkunu lokali – u b’hekk jiffavorixxu r-riżorsi u l-impjiegi lokali -, mhux eskluż li r-riżorsi użati bħall-materjal riċiklat jiġu trasportati għal distanzi twal. Għall-kuntrarju, l-ekonomija ta’ kondiviżjoni jista’ jkollha bħala objettiv ewlieni ż-żieda tal-aċċess tal-utenti għal oġġett mingħajr madankollu ma jkollha eżiġenza ambjentali.