19.8.2016   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 303/1

Relatur Ġenerali:

is-Sur Dumitru FORNEA

Korelatur Ġenerali:

is-Sinjura Renata EISENVORTOVA

1.1

Matul it-tranżizzjoni tal-enerġija lejn ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet, is-sistema tal-enerġija tal-UE qed tiffaċċja perjodu ta’ tibdil teknoloġiku, ekonomiku u soċjali profond li ser jolqot diversi setturi tal-enerġija, inkluża l-industrija tal-faħam u b’hekk ir-reġjuni tal-estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri fl-UE.

1.2

F’xi Stati Membri, il-faħam u l-linjite indiġeni għadhom importanti għall-elettriku u s-sħana. Huma jikkontribwixxu għal provvista tal-enerġija sigura u affordabbli u għal kompetittività ekonomika, u jaqdu rwol stabbilizzanti fis-sistema tal-enerġija, kemm teknikament kif ukoll ekonomikament.

1.3

Madankollu, ir-reġjuni fejn attwalment issir estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri għandhom jippreparaw għall-eliminazzjoni gradwali ta’ produzzjoni tal-faħam sabiex jikkonformaw mad-deċiżjonijiet tal-politika tal-UE għall-enerġija u l-klima rigward l-użu tal-karburanti fossili jew għal raġunijiet ekonomiċi.

1.4

Il-futur tar-reġjuni li bħalissa jiddependu mill-użu tal-faħam u l-kondizzjonijiet ta' għajxien fil-futur f'dawn ir-reġjuni għandhom jiġu inklużi fl-ippjanar minn qabel li jkopri żewġ ġenerazzjonijiet, jiġifieri, 25-50 sena. L-eliminazzjoni b'mod gradwali tal-użu tal-faħam għall-bżonnijiet ta' enerġija f'dawn ir-reġjuni ma jistax jitħalla li jwassal għall-istaġnar tagħhom. Fid-dawl tal-potenzjal ekonomiku u soċjali tagħhom, dawn ir-reġjuni għandhom ikunu involuti fl-implimentazzjoni tal-politika tal-UE dwar il-klima. L-iżvilupp sostenibbli ta’ dawn ir-reġjuni għandu jintlaħaq permezz ta’ garanzija ta’ djalogi politiċi, ċiviċi u soċjali li għandhom jiżguraw li jkun hemm pjani għal tranżizzjoni fuq livelli nazzjonali, tal-industrija u tal-intrapriża.

1.5

Sabiex jinżammu s-sigurtà tal-enerġija, industrija kompetittiva, il-protezzjoni ambjentali, impenji marbutin mat-tnaqqis tal-gassijiet b'effett ta' serra u l-koeżjoni soċjali fir-reġjuni tal-estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri, il-KESE jirrakkomanda “Pjan ta’ Appoġġ għat-Tranżizzjoni lill-Komunitajiet u Reġjuni Dipendenti mill-Produzzjoni tal-Faħam” (il-“Pjan”), li jindirizza kwistjonijiet ta' ristrutturar fl-industrija tal-faħam matul it-tranżizzjoni, sabiex ir-reġjuni tal-estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri ikunu jistgħu jadattaw għat-tibdil.

1.6

Il-“Pjan” jista' jiġi żviluppat minn grupp konsultattiv f’kooperazzjoni mal-Kummissjoni Ewropea u l-Parlament Ewropew. Il-membri ta’ dan il-grupp konsultattiv għandhom ikunu rappreżentanti tar-reġjuni tal-minjieri, junjins, NGOs, riċerka u żvilupp u l-industrija tal-faħam.

1.7

Il-Pjan għandu jkun ibbażat fuq tliet pilastri: (i) djalogi politiċi, ċiviċi u soċjali; (ii) investimenti ekonomiċi, soċjali u ambjentali; u (iii) investimenti fl-edukazzjoni, it-taħriġ, ir-riċerka u l-iżvilupp, l-innovazzjoni u l-kultura.

1.8

Il-Pjan għandu jinkoraġġixxi lir-reġjuni biex jinbidlu, iħeġġul-iżvilupp innovattiv, iżommu l-kapaċità tagħhom li jattiraw l-investiment u joħolqu opportunitajiet ta’ impjieg u ħajja deċenti. F’dan il-proċess ta’ tranżizzjoni, hemm bżonn jiġu sfruttati bis-sħiħ il-kompetenzi u l-potenzjal tar-reġjuni tal-minjieri.

1.9

L-awtoritajiet reġjonali, il-gvernijiet tal-Istati Membri u l-istituzzjonijiet tal-UE kollha għandhom jimpenjaw ruħhom fit-tranżizzjoni tal-enerġija u r-ristrutturazzjoni relatat tar-reġjuni tal-estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri.

1.10

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u l-Kumitat tar-Reġjuni għandhom l-esperjenza neċessarja biex ikunu involuti f’dan il-proċess, kemm fil-livell Ewropew kif ukoll f’dak nazzjonali. Huma jistgħu wkoll jipprovdu qafas effettiv għad-djalogu politiku, soċjali u ċiviku li huwa meħtieġ għal konsultazzjoni ma’ persuni mir-reġjuni tal-estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri.

1.11

Fir-rigward tat-tranżizzjoni tal-enerġija, waħda mill-preokkupazzjonijiet ewlenin tar-reġjuni tal-estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri fl-UE hij al-eżistenza ta’ qafas istituzzjonali u politiku adatt li jista' jsaħħaħ l-investimenti pubbliċi u privati li se jkunu meħtieġa fis-snin li ġejjin.

2.1

Matul l-aħħar għaxar snin, l-UE rat bidliet importanti fis-sistema tal-enerġija tagħha. L-UE qiegħda fit-triq it-tajba biex timxi lejn ekonomija b’użu baxx tal-karbonju u biex tilħaq l-għanijiet tagħha għall-emissjonijiet tal-gassijiet serra, l-effiċjenza fl-enerġija u s-sorsi ta’ enerġija rinnovabbli b’rispons għall- “miri 20-20-20” tagħha. Fl-2014, l-UE approvat il-qafas għall-klima u l-enerġija sal-2030 bi tnaqqis ta’ 40 % fl-emissjonijiet ta’ gassijiet serra, sehem ta’ 27 % ta’ konsum tal-enerġija rinnovabbli u 27 % ta' ffrankar tal-enerġija. Dawn il-miri intermedji għandhom l-għan li jgħinu lill-UE biex tilħaq il-mira fit-tul tagħha sal-2050 għal tnaqqis ta’ gassijiet b’effett ta’ serra bi 80–95 % fl-emissjonijiet.

2.2

Għalhekk, is-sistema tal-enerġija tal-UE qed titbiegħed minn era kkaratterizzata minn karburanti fossili u produzzjoni tal-elettriku minn impjanti tal-enerġija ċentrali kbar lejn il-ġenerazzjoni tal-elettriku minn sorsi ta’ enerġija rinnovabbli u mpjanti deċentralizzati, filwaqt li jiġu massimizzati l-opportunitajiet disponibbli miż-żieda fl-effiċjenza enerġetika u l-ġestjoni aħjar tad-domanda għall-enerġija.

2.3

It-tranżizzjoni tal-enerġija u l-politika ambizzjuża tal-UE għall-ambjent ingħataw appoġġ qawwi fil-proġett tal-Unjoni tal-Enerġija u kienu promossi ferm wara l-Ftehim ta’ Pariġi li jibgħat sinjal ċar għat-tnaqqis tal-emissjonijiet b’mod suffiċjenti sabiex iż-żieda tat-temperatura medja globali tinżamm taħt il-livell limitu miftiehem ta' 2 oC sa tmiem is-seklu.

2.4

Sabiex il-klima tiġi stabbilizzata, huma meħtieġa bidliet kbar fis-sistemi tal-enerġija fis-setturi ekonomiċi kollha (1).

2.5

It-tranżizzjoni tal-enerġija tinvolvi aspetti ta' teknoloġija, riċerka, soċjetali, kulturali, ekonomiċi u ambjentali u hemm implikazzjoni ċara li dan ifisser rwol aktar attiv għal individwi u komunitajiet. Dan il-proċess jeħtieġ enfasi speċjali fuq ir-riċerka u l-iżvilupp peress li jippreżenta sfidi ġodda għas-sistema tal-enerġija u s-setturi tal-industrija li għandhom jirreaġixxu u jadattaw għal din is-sitwazzjoni.

3.1

L-industrija tal-faħam hija waħda mis-setturi affettwati ħafna mit-tranżizzjoni tal-enerġija. Għal mijiet ta’ snin, il-faħam kien fiċ-ċentru tal-iżviluppi industrijali u soċjetali fl-Ewropa u madwar id-dinja. L-Unjoni Ewropea stess inħolqot minn att ta’ rieda politika biex ir-riżorsi tal-produzzjoni tal-faħam u tal-azzar tal-ewwel sitt Stati Membri fundaturi jinġabru flimkien (2).

3.2

It-tħassib attwali dwar il-protezzjoni ambjentali, it-tibdil fil-klima u saħħet il-bniedem  (3), wasslu għal firxa ta’ approċċi politiċi u soċjetali li jqajmu dubji dwar il-ħtieġa li nissoktaw bl-użu tal-faħam u fjuwils fossili oħrajn għall-produzzjoni tal-elettriku u s-sħana.

3.3

B'dan l-approċċ politiku ġdid, il-ġranet tal-faħam jidhru magħduda, minkejja l-fatt li attwalment, aktar minn kwart tal-elettriku tal-UE għadu ġġenerat minn 280 impjant tal-enerġija li jaħdmu bil-faħam f’22 pajjiż. Sitt pajjiżi biss ma għandhomx enerġija mill-faħam: Ċipru, l-Estonja, il-Latvja, il-Litwanja, il-Lussemburgu u Malta (4).

3.4

Filwaqt li l-idea tal-eliminazzjoni gradwali tal-faħam mit-taħlita enerġetika tidher ġeneralment aċċettata f’dawk l-Istati Membri fejn mhumiex sfruttati riżorsi ta’ faħam indiġenu, dan mhuwiex il-każ għar-reġjuni tal-estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri fl-UE, fejn is-settur tal-faħam jipprovdi impjieg dirett lil 240 000 ħaddiem. Bl-impjiegi fl-industrija tat-tagħmir għall-minjieri, impjiegi oħrajn fil-katina tal-provvista u impjiegi indiretti, l-industrija tappoġġja kważi miljun impjieg f'ħafna reġjuni li m'għandhomx wisq aktar opportunitajiet ta' mpjieg (5).

3.5

Sitt Stati Membri għandhom minjieri tal-faħam iebes: ir-Repubblika Ċeka, il-Ġermanja, il-Polonja, ir-Rumanija, Spanja u r-Renju Unit. Għaxar Stati Membri jisfruttaw il-linjite bħala fjuwil kompetittiv għall-ġenerazzjoni tal-enerġija: il-Bulgarija, ir-Repubblika Ċeka, il-Ġermanja, il-Greċja, l-Ungerija, il-Polonja, ir-Rumanija, is-Slovakkja, is-Slovenja u Spanja.

3.6

F’dawn il-pajjiżi, il-faħam u l-linjite indiġeni jaqdu rwol importanti għas-sigurtà tal-provvista u b’hekk jgħinu biex tinkiseb is-sigurtà tal-enerġija tal-UE u biex titnaqqas id-dipendenza għolja mill-importazzjonijiet. Kif stipulat fl-Istrateġija Ewropea għas-Sigurtà tal-Enerġija (6), l-ispiża tal-enerġija esterna tal-UE tirrappreżenta aktar minn EUR 1 biljun għal kull ġurnata. Fl-2013, it-total tal-ispiża kien madwar EUR 400 biljun, jiġifieri aktar minn wieħed minn ħamsa tat-total tal-importazzjoniijiet tal-UE. Kien meħtieġ jiġu importati 90 % taż-żejt grezz, 66 % tal-gass naturali, 42 % tal-karburanti solidi u 40 % tal-fjuwil nukleari. F’xi Stati Membri tal-UE bi produzzjoni ta’ faħam indiġenu fuq skala kbira, pereżempju fil-Ġermanja u fir-Repubblika Ċeka, madwar 50 % tal-elettriku huma ġġenerati minn impjanti tal-elettriku li jużaw il-faħam. Fil-Polonja, dan is-sehem jaqbeż it-80 %.

3.7

Minbarra l-użu tiegħu fil-produzzjoni tal-elettriku, il-faħam għandu ħafna użi oħrajn. Jintuża għall-manifattura tas-siment u jista' jinbidel f'karburanti likwidi. Utenti prinċipali tal-faħam oħrajn jinkludu r-raffineriji tal-azzar, il-manifatturi tal-karta, l-industriji tal-kimika u tal-farmaċewtika, u s-settur tal-ipproċessar tal-ikel.

3.8

Il-faħam huwa wkoll ingredjent essenzjali fil-manifattura ta’ prodotti speċjalizzati bħall-karbonju attivat li jintuża fil-filtri jew il-fibra tal-karbonju li tintuża fis-settur tal-ajruspazju, fl-inġinerija ċivili, fis-settur militari, eċċ. Insibu proċessi industrijali għall-manifattura ta’ fjuwils sintetiċi jew ta' kimiki bażiċi meħtieġa mill-industrija, bħal pereżempju l-metanol. Mill-metanol, tista' tiġi manifatturata firxa wiesa' ta’ prodotti petrokimiki li issa huma prodotti minn fjuwils fossili oħrajn.

3.9

Biex jinkiseb l-għan ta’ Unjoni tal-Enerġija reżiljenti b’politika dwar it-tibdil fil-klima li tħares ’il quddiem, is-setturi tal-enerġija tal-UE jridu jaħdmu b’mod serju u intensiv dwar it-tranżizzjoni tal-enerġija li hemm bżonn. L-industrija tal-faħam għandha tiffoka fuq użu aktar effiċjenti u nadif u tiżviluppa użi alternattivi għall-faħam. Għalhekk, l-UE għandha talloka l-fondi meħtieġa għar-riċerka u l-iżvilupp fis-settur tal-kimika tal-faħam.

4.1

Anki jekk l-eliminazzjoni gradwali tal-faħam fl-UE hija mistennija li tasal f'xi punt fil-ġejjieni, f’xi pajjiżi u reġjuni tal-estrazzjoni mill-minjieri il-faħam se jibqa’ jintuża għal numru ta' deċennji li ġejjin. Skont it-Trattat ta’ Lisbona, l-Istati Membri għandhom id-dritt li jisfruttaw ir-riżorsi tagħhom tal-enerġija u li jiddeterminaw it-taħlita tas-sorsi tal-enerġija, bl-għarfien li ma għandu jkun hemm l-ebda sussidju għall-produzzjoni tal-enerġija u filwaqt li jiftakru fl-obbligi kollha dwar it-tibdil fil-klima. Madankollu, l-industrija tal-faħam għandha tirrispondi għat-tranżizzjoni enerġetika li għaddejja bħalissa, iċ-ċaqliq lejn ekonomija b’livell baxx ta’ karbonju u b’mod speċjali l-għan ta’ dekarbonizzazzjoni bl-użu tal-miżuri kollha disponibbli u t-tekniki favur impatt iżgħar u aktar effiċjenti fl-użu tal-faħam. F'dan ir-rigward, tajjeb jissemmew diversi għodod ta' benefiċċju u affidabbli: żieda fl-effiċjenza, flessibiltà u koġenerazzjoni.

4.2

Peress li l-produzzjoni tal-elettriku tirrappreżenta l-akbar użu ta’ faħam, iż-żieda fl-effiċjenza hija għodda importanti fl-użu tal-faħam b'inqas tniġġis. B’effiċjenza għolja, jista’ jiġi prodott aktar elettriku minn kull tunnellata ta’ faħam u l-emissjonijiet tas-CO2 jistgħu jitnaqqsu bi 30 % jew aktar. Eżempji tajbin għal impjanti tal-enerġija li jaħdmu bil-faħam b’effiċjenza għolja jistgħu jinstabu fil-Ġermanja, f’impjanti tal-enerġija li jaħdmu b'teknoloġija ta' sistemi ottimizzati. Dawn l-impjanti li jaħdmu bil-faħam huma wkoll flessibbli ħafna u jistgħu jżidu jew inaqqsu l-produzzjoni tagħhom malajr, u b’hekk jappoġġjaw l-enerġija rinnovabbli intermittenti.

4.3

Il-koġenerazzjoni (produzzjoni ta' elettriku u sħana fl-istess ħin, jew CHP) hija forma effettiva u effiċjenti ta’ ġenerazzjoni tal-enerġija, li toffri benefiċċji sinifikanti, kemm f’termini ta’ enerġija kif ukoll ambjentali. L-impjanti ta' ġenerazzjoni tal-elettriku konvenzjonali jarmu s-sħana fl-ambjent. L-impjanti ta’ koġenerazzjoni jirkupraw din is-sħana u jużawha, u għalhekk jużaw il-fjuwil b’mod aktar effiċjenti. Attwalment l-UE tiġġenera 11,7 % tal-elettriku tagħha bil-koġenerazzjoni (7).

4.4

Fit-terminu medju, hemm it-tama li l-qbid u l-ħżin tal-karbonju (CCS) jistgħu jaqdu rwol f’ekonomija dekarbonizzata. Il-proċessi eżistenti jridu jittejbu fil-livell ta' skala, l-infrastruttura u l-ħażna għandhom jittejbu, u qabel ma tittieħed kwalunkwe azzjoni li tirrikjedi CCS il-kompetittività tal-elettriku minn impjanti bbażati fuq il-faħam trid tkun ċara. Għanda ssir analiżi tal-kostijiet-benefiċċji u tal-impatt ambjentali.

4.5

Fil-kunsiderazzjoni tal-użu effiċjenti u b'inqas tniġġis tal-faħam, għandhom jissemmew ukoll użi alternattivi tal-faħam, pereżempju l-likwefazzjoni tal-faħam. Il-faħam jista’ jiġi mibdul fi fjuwils likwidi — petrol, diżil, fjuwil tal-ġett jew petrokimiki. It-teknoloġiji jiġu żviluppati, iżda l-investiment u l-ispejjeż operattivi jeħtieġ li jittieħdu inkunsiderazzjoni.

5.1.1

Ir-reġjuni tal-faħam huma żoni industrijali tradizzjonali, fejn l-industrijalizzazzjoni ġiet assoċjata mal-isfruttar tar-riżorsi minerali lokali. Għalhekk ir-reġjuni huma storikament marbuta ma’ setturi tradizzjonali tal-ekonomija bi rwol prinċipali min-naħa tal-industrija metallurġika tqila, l-industrija kimika u s-settur tal-enerġija. Dawn is-setturi u l-kumpaniji li joperaw fihom ġew esposti għal bidliet rapidi fl-ambjent estern (kundizzjonijiet tas-suq, il-kompetizzjoni, klijenti, teknoloġiji) u bidliet fundamentali interni (bidliet fis-sjieda, fl-għanijiet tas-sidien u s-saħħa kapitali) f’dawn l-aħħar snin.

5.1.2

Minbarra l-bidliet ewlenin, xi industriji tradizzjonali esperjenzaw l-istaġnar, l-irtirar mir-reġjun jew anke t-tneħħija gradwali tal-operat tagħhom. F’xi reġjuni, il-faħam Ewropew ma setax jikkompeti mal-faħam importat jew sorsi ta’ enerġija fossili oħra, u dan ikkawża tnaqqis drammatiku fit-tħaffir tal-faħam. Nieħdu eżempju wieħed: 100 sena ilu r-Renju Unit ipproduċa madwar 300 miljun tunnellata ta’ faħam kull sena u kien iħaddem aktar minn miljun minatur. Id-deindustrijalizzazzjoni kkawżat it-telf ta’ impjiegi u minkejja dan il-kumpaniji tal-estrazzjoni tal-faħam għadhom uħud mill-ikbar impjegaturi f’għadd ta’ reġjuni. It-tneħħija gradwali jew il-waqfien totali tal-operazzjonijiet tal-kumpaniji tal-faħam għalhekk iħallu impatti serji fuq ir-reġjuni inkwistjoni Din is-sitwazzjoni kellha impatt kbir fuq kumpaniji żgħar u ta’ daqs medju b’xi rabta mal-kumpaniji tal-minjieri.

5.1.3

F’ħafna pajjiżi, ir-reġjuni tal-faħam huma kkaratterizzati minn rata ogħla ta’ qgħad mill-medja nazzjonali u minn qgħad fit-tul. Dan ifisser li ser ikun diffiċli għal kwalunkwe minatur li jitlef l-impjieg biex isib opportunitajiet ġodda tax-xogħol. Għaldaqstant, il-faqar, l-istaġnar u deterjorament fil-livell tal-għajxien, u l-għadd ta’ persuni u żoni soċjalment esklużi kollha qed jikbru.

5.1.4

Il-problema ewlenija kkawżata miż-żieda fir-rati tal-qgħad hija l-provvista u d-domanda żbilanċjati fis-suq tax-xogħol. Fi kliem ieħor, b’kuntrast mal-livell għoli ta’ qgħad, id-domanda għall-ħaddiema hija ċara ħafna, iżda d-domanda hija għal ħiliet li jissodisfaw il-ħtiġijiet tas-suq tax-xogħol. Il-profil edukattiv ta’ dawk li kienu ħaddiema fil-minjieri, b’ħiliet manwali predominanti, mhuwiex kompatibbli b’mod sħiħ mal-ħtiġijiet tas-suq tax-xogħol, f’dak li jirrigwarda l-aspett professjonali (kwalifiki) u l-aspett personali (motivazzjoni). Meta numru kbir ta’ minaturi huma ssensjati bl-għeluq ta’ minjiera, ħafna impjiegi jisparixxu tista’ tgħid mil-lum għal għada, u dan jista’ jipproduċi xokkijiet lokali qawwija.

5.1.5

Il-ħaddiema fl-industrija tal-estrazzjoni juru wkoll spirtu intraprenditorjali ħafna inqas żviluppat u ftit li xejn inklinazzjoni biex jidħlu f’negozji ġodda. In-nuqqas ta’ entużjażmu tagħhom għal negozju indipendenti huwa minħabba l-influwenza dejjiema eżerċitata fuqhom minn kumpaniji tal-minjieri kbar u b’saħħithom li kienu jippromovu kultura ta’ impjegat fost il-ħaddiema tagħhom, inkluż nuqqas ta’ rieda li jieħdu riskji. Madankollu, din it-tendenza tista’ tiġi osservata wkoll b’mod aktar ġenerali. Saħansitra anke l-istudenti universitarji jippreferu impjieg wara l-lawrja.

5.1.6

Is-sitwazzjoni ħafna drabi hija aggravata min-nuqqas ta’ xogħol promettenti u prospetti tal-karriera, kondizzjonijiet anqas favorevoli biex isir negozju indipendenti, indiċijiet dwar standard baxx ta’ għajxien u l-prestazzjoni medjokri tal-innovazzjoni li magħhom huwa marbut ir-rwol iktar dgħajjef tax-xjenza, ir-riċerka u l-iżvilupp. Il-kapaċitajiet pubbliċi tar-Riċerka u l-Iżvilupp mhumiex żviluppati biżżejjed kullimkien u t-trasferiment tal-għarfien u l-applikazzjonijiet għas-settur tan-negozju mhux qed jaħdem tajjeb ħafna. Huwa wkoll għal dawn ir-raġunijiet li t-trasformazzjoni ekonomika hija sfida ikbar u diffiċli, u ma tirnexxix fil-każijiet kollha.

5.2.1

F'pajjiżi produtturi tal-faħam fl-UE, ir-ristrutturar ta’ spiss sar bħala rispons għall-kriżijiet, mingħajr impenji politiċi adegwati. Dan wassal għal konsegwenzi drammatiċi għall-kwalità tal-ħajja għan-nies f’komunitajiet tal-minjieri. Kwalunkwe tnaqqis fil-produzzjoni tal-faħam għandu l-potenzjal li joħloq aktar qgħad, b’mod speċjali fir-reġjuni fejn hemm minjieri u li ilhom għaddejjin minn rigress strutturali fit-tul. Ħafna minn dawk li qabel kienu ħaddiema fil-minjieri u ħaddiema f'intrapriżi marbutin mal-estrazzjoni qed jiffaċċjaw qgħad fit-tul u ta’ spiss permanenti, u b’hekk iżidu l-faqar.

5.2.2

Sfortunatament, bi ftit eċċezzjonijiet, l-awtoritajiet Ewropej u nazzjonali rilevanti s’issa segwew “politika tan-nagħma” f’termini tal-impatti mistennija tal-politiki dwar il-klima fuq l-industrija tal-minjieri tal-faħam, li tevita kwalunkwe djalogu ċiviku u soċjali xieraq mal-ħaddiema u ċ-ċittadini fil-komunitajiet tal-minjieri. Il-memorja ta’ eżerċizzji preċedenti ta’ ristrutturar, li saru abbażi ta’ wegħdiet politiċi populisti li fl-aħħar mill-aħħar ma materjalizzawx f’miżuri konkreti għall-iżvilupp ekonomiku mill-ġdid ta’ dawn il-komunitajiet, sal-lum huma riflessi f’livell ogħla ta’ nuqqas ta’ fiduċja min-naħa tal-ħaddiema fil-kapaċità tal-awtoritajiet biex jindirizzaw b’mod effettiv il-proċessi ta’ ristrutturar industrijali.

5.2.3

Fl-istess ħin, livell baxx ta’ empatija u nuqqas ta’ fehim reali tal-problemi li jiffaċċjaw ir-reġjuni tal-minjieri jistgħu jiġu osservati fil-livell Ewropew u nazzjonali. Hemm tendenza lejn il-politiċizzazzjoni eċċessiva tad-dibattitu dwar il-futur tal-estrazzjoni fil-kuntest tal-politiki dwar il-klima, speċjalment fir-reġjuni tal-estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri fejn l-attivitajiet ta’ estrazzjoni tal-faħam ma jeħtiġux għajnuna mill-istat, iżda wkoll fir-reġjuni tal-minjieri fejn l-industrija tal-faħam diġà tinsab fil-proċess diffiċli ta’ ristrutturar, fejn il-politiċi jevitaw is-suġġett, għaliex il-miżuri ta’ tranżizzjoni lejn profil reġjonali ġdid ma jiksbu ebda kapital elettorali immedjati, mhumiex popolari u jeħtieġu għexieren ta’ snin biex juru riżultati.

5.2.4

Billi hemm rabta ċara bejn tnaqqis gradwali tal-faħam u l-politika dwar it-tibdil fil-klima, parti tal-politika Ewropea li tindirizza l-implimentazzjoni tal-objettivi tal-klima għandha tkun li tgħin lil dawk ir-reġjuni li qed isofru minn bidliet struttural, jiġifieri reġjuni tal-minjieri tal-faħam.

5.2.5

Spiss ikun hemm sitwazzjonijiet fejn l-awtoritajiet lokali ma jkollhomx il-kapaċità finanzjarja u amministrattiva biex jiffinanzjaw proġetti u jamministrawhom skont ir-rekwiżiti speċifiċi tal-Kummissjoni Ewropea u l-awtoritajiet nazzjonali, u għaldaqstant il-fondi Ewropej jipproduċu riżultati kemxejn limitati f’termini ta’ opportunitajiet u kwalità tal-ħajja għan-nies fil-komunitajiet tal-estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri.

5.3.1

Tranżizzjoni ġusta (8) għall-komunitajiet tal-minjieri tista’ tkun assigurata jekk l-awtoritajiet nazzjonali u Ewropej ifasslu pjan f’waqtu u ffokat ta’ miżuri sabiex: jiġu salvagwardjati pagi deċenti u s-sikurezza tal-impjieg għall-ħaddiema involti; jiġi faċilitat it-taħriġ, l-iżvilupp tal-ħiliet u r-riallokazzjoni b’alternattivi ta’ xogħol deċenti; ir-rispett tad-drittijiet tal-bnieem u l-garanzija ta’ miżuri ta’ protezzjoni soċjali, inklużi l-pensjonijiet, bħala appoġġ għan-nies matul it-tranżizzjoni; u jiġu żgurati l-investimenti fit-tiġdid tal-komunità, inkluż l-għeluq tal-minjieri u attivitajiet ta’ reklamazzjoni fis-siti tal-minjieri, jew il-kostruzzjoni u s-servizzi assoċjati mat-tranżizzjoni tal-enerġija.

5.3.2

Għalhekk, dawn ir-reġjuni għandhom bżonn urġenti ta’ assistenza finanzjarja u xjentifika, u mhux biss biex jevolvu lejn mudell ekonomiku u soċjali ġdid, iżda wkoll biex jimmaniġjaw, fi żmien raġonevoli, diversi perikli għas-saħħa tal-bniedem u l-ambjent assoċjati ma’ attivitajiet tal-estrazzjoni mill-minjieri attwali u storiċi. F’dan ir-rigward, l-entitajiet u l-awtoritajiet ta’ stħarriġ ġeoloġiku tal-Istati Membri responsabbli għall-għeluq tal-minjieri u r-restawr tagħhom iridu jikkooperaw biex tinġabar u tkun miżmuma data dwar il-minerali u l-minjieri u biex jiġu identifikati r-riskji ewlenin marbuta ma’ attivitajiet tal-estrazzjoni mill-minjieri passati, l-għeluq tal-minjieri jew il-konservazzjoni tagħhom.

5.3.3

Il-futur tar-reġjuni li bħalissa jiddependu mill-użu tal-faħam u l-kondizzjonijiet ta' għajxien fil-futur f'dawn ir-reġjuni għandhom jiġu inklużi fl-ippjanar minn qabel li jkopri żewġ ġenerazzjonijiet, jiġifieri, 25-50 sena. L-eliminazzjoni b'mod gradwali tal-użu tal-faħam għall-bżonnijiet ta' enerġija f'dawn ir-reġjuni ma jistax jitħalla li jwassal għall-istaġnar tagħhom. Fid-dawl tal-potenzjal ekonomiku u soċjali tagħhom, dawn ir-reġjuni għandhom ikunu involuti fl-implimentazzjoni tal-politika tal-UE dwar il-klima. L-iżvilupp sostenibbli ta’ dawn ir-reġjuni għandu jintlaħaq permezz tal-garanzija ta’ djalogi politiċi, ċiviċi u soċjali li jridu jiżguraw li hemm pjani għal tranżizzjoni fil-livell nazzjonali, tal-industrija u tal-intrapriża.

5.3.4

It-tnaqqis fl-attrazzjoni għal investituri barranin u lokali ġodda għandu jitwaqqaf ukoll; barra mill-ħiliet mhux adegwati tal-forza tax-xogħol, l-attrazzjoni hija mxekkla minn nuqqas ta’ żoni adatti u ppreparati sew għal proprjetajiet kummerċjali u żoni industrijali strateġiċi kbar.

5.3.5

Għalhekk, is-sitwazzjoni mhijiex faċli għal dawk in-nies li qabel kienu ħaddiema fil-minjieri tal-faħam. Rappreżentanti mdawla fir-reġjuni tal-faħam għandhom jappellaw lill-gvernijiet nazzjonali u flimkien għandhom iħejju għar-ristrutturar u l-iżvilupp tar-reġjuni tal-faħam ferm qabel kwalunkwe tnaqqis jew tneħħija gradwali tal-minjieri tal-faħam ippjanat.

5.3.6

L-awtoritajiet reġjonali, il-gvernijiet tal-Istati Membri u l-istituzzjonijiet tal-UE kollha għandhom jimpenjaw ruħhom mat-tranżizzjoni tal-enerġija u r-ristrutturar relatata fir-reġjuni tal-minjieri tal-faħam.

5.3.7

Madankollu, ir-reġjuni tal-faħam għandhom potenzjal konsiderevoli kemm għal ristrutturar kif ukoll għal żvilupp. Sett ta’ miżuri ta’ żvilupp għandu jiġi ppreparat, li jinkludi l-promozzjoni tar-Riċerka u l-Iżvilupp f’ambjent innovattiv u li jħaddan l-oqsma tradizzjonali li baqgħu attivi fir-reġjuni tal-faħam kif ukoll setturi ġodda li qed jespandu.

5.3.8

L-infrastruttura tal-enerġija eżistenti u r-riżorsi umani kkwalifikati mir-reġjuni tal-minjieri tal-faħam għandhom jiġu sfruttati bis-sħiħ, u f’dan ir-rigward, fost il-miżuri li għandhom jiġu appoġġati għandu jkun hemm il-promozzjoni ta’ investiment pubbliku u privat. Il-kumpaniji eżistenti u atturi oħrajn tas-suq iridu jinvestu ħafna f’faċilitajiet ġodda ta’ produzzjoni, inklużi faċilitajiet ta’ ġenerazzjoni tal-enerġija rinnovabbli.

5.3.9

Studji ta’ fattibilità jistgħu juru li xi reġjuni tal-minjieri tal-faħam mhux biss għandhom potenzjal kbir għall-produzzjoni tal-enerġija mix-xemx, mir-riħ jew ġeotermali, iżda qed jissodisfaw b’iżjed faċilità l-kondizzjonijiet meħtieġa għal investiment u implimentazzjoni ta’ teknoloġiji ekoloġiċi: aċċess faċli għall-art għal faċilitajiet tal-produzzjoni ġodda, riżorsi umani b’ħiliet jew ir-rieda li wieħed jitħarreġ mill-ġdid, awtoritajiet pubbliċi lokali familjari mal-isfidi tas-settur tal-enerġija u komunitajiet lokali mdorrija għal proġetti industrijali.

5.3.10

Kumpaniji tal-minjieri attwali huma s-sidien jew iżommu taħt konċessjoni, żoni kbar ta’ art u/jew mijiet ta’ kilometri ta’ mini taħt l-art li jistgħu jintużaw fit-tranżizzjoni tal-enerġija. Barra minn hekk, il-biċċa l-kbira tal-unitajiet tal-minjieri għandhom interkonnessjoni affidabbli man-netwerks reġjonali u nazzjonali għat-trasportazzjoni tal-enerġija.

5.3.11

Sabiex jitħeġġeġ aktar investiment mis-settur privat, li għandu rwol ewlieni x’jaqdi, il-Fondi Ewropej Strutturali u għall-Innovazzjoni (ESI) jiggarantixxu minimu ta’ EUR 27 biljun f’investimenti speċifikament għall-ekonomija b’livell baxx ta’ karbonju, inkluża l-effiċjenza fl-enerġija. Minimu ta’ 12 %, 15 % jew 20 % tal-allokazzjoni nazzjonali tal-Fond Ewropew tal-Iżvilupp Reġjonali (FEŻR) jeħtieġ li jkun investit biex tiġi appoġġata l-bidla lejn ekonomija b’livell baxx ta’ karbonju fis-setturi kollha f’reġjuni anqas żviluppati, reġjuni fi tranżizzjoni u reġjuni aktar żviluppati tal-UE, rispettivament. Jekk il-Fond ta’ Koeżjoni (FK) huwa użat għal investimenti bħal dawn, is-sehem jiżdied għal 15 % għal reġjuni inqas żviluppati (9).

5.3.12

Il-fondi Ewropej jistgħu jgħinu parzjalment il-komunitajiet tal-minjieri fl-isforzi tagħhom lejn id-diversifikazzjoni ekonomika u t-tranżizzjoni enerġetika, iżda ħafna mill-investiment għall-iżvilupp ekonomiku għandu jiġi pprovdut minn fondi pubbliċi tal-Istati Membri kkonċernati jew billi jinġibed investiment privat ġdid.

5.3.13

L-elementi msemmija hawn fuq għandhom jiġu kkunsidrati meta jitfasslu miżuri għall-għajnuna tar-reġjuni tal-estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri f’dan il-proċess inevitabbli tat-tranżizzjoni enerġetika u d-diversifikazzjoni ekonomika, u l-imsieħba soċjali, is-soċjetà ċivili u persuni b’mod ġenerali minn dawn ir-reġjuni jridu jkunu involuti fl-identifikar ta’ mezzi ġodda ta’ żvilupp għall-komunitajiet tagħhom.

5.3.14

“Pjan ta’ appoġġ għat-tranżizzjoni għal komunitajiet u reġjuni dipendenti fuq il-produzzjoni tal-faħam” għandu jinkoraġġixxi lir-reġjuni biex jagħmlu t-tranżizzjoni, jistimulaw l-iżvilupp innovattiv, iżommu l-attrazzjoni għall-investiment u joħolqu opportunitajiet ta’ impjieg u ħajja deċenti.

5.3.15

Il-“Pjan” jista' jiġi żviluppat minn grupp konsultattiv f’kooperazzjoni mal-Kummissjoni Ewropea u l-Parlament Ewropew. Il-membri ta’ dan il-grupp konsultattiv għandhom ikunu rappreżentanti tar-reġjuni tal-minjieri, il-junjins, l-NGOs, ir-riċerka u l-iżvilupp u tal-industrija tal-faħam.

5.3.16

Il-Pjan ta’ sostenn lill-komunitajiet u lir-reġjuni dipendenti fuq il-produzzjoni tal-faħam għandu jkun ibbażati fuq tliet pilastri:

5.4.1

Il-futur tar-reġjuni tal-estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri se jiżviluppa f’żewġ direzzjonijiet. F’ċerti reġjuni tal-estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri, huwa mistenni waqfien rapidu jew saħansitra preċipituż tal-produzzjoni tal-faħam, filwaqt li f’oħrajn il-produzzjoni tista’ tkompli għal bosta għexieren ta’ snin.

5.4.2

Fl-ewwel każ, it-tneħħija gradwali tista’ tkun konsegwenza tas-sitwazzjoni ekonomika u tas-suq, li hija kkumplikata, b’mod speċjali tal-industrija Ewropea tal-faħam iebes li tikkompeti ma’ importazzjonijiet bi prezz baxx ħafna tal-faħam. Din tagħmel il-ħajja diffiċli ħafna, anke għal dawk il-minjieri li sa ftit ilu kienu jagħmlu qligħ. F’xi reġjuni, il-gvern jew il-kumpaniji jistgħu jiddeċiedu dwar l-għeluq tal-minjieri f’konformità mat-Trattat ta’ Lisbona u d-dritt tal-Istati Membri tal-UE li jiddeċiedu dwar it-taħlita tal-enerġija tagħhom.

5.4.3

Għal dawn ir-reġjuni, ikun ta’ benefiċċju li jiġi stabbilit malajr programm soċjali bbażat fuq l-aħjar prattiki minn pajjiżi differenti tal-UE li jipproduċu l-faħam u li għandhom esperjenza fit-tneħħija gradwali tal-faħam, jew li qed jitħejjew għal tali tneħħija gradwali. F’dan il-kuntest, l-esperjenza Ġermaniża tista’ tkun utli: fil-Ġermanja l-estrazzjoni tal-faħam iebes se ttemm fl-2018, kif ġie ppjanat. Hemm ħafna reġjuni oħra tal-estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri, pereżempju, ir-Renju Unit, Franza, in-Netherlands u l-Belġju, ilkoll b’esperjenza prezzjuża.

5.4.4

F’reġjuni fejn il-produzzjoni tal-faħam hija mistennija li tibqa’ fit-tul, huwa importanti li qabel kollox issir enfasi fuq l-użu effiċjenti u anqas ta’ ħsara ta’ dan il-faħam. Fil-każ tal-użu tal-faħam għall-ġenerazzjoni tal-elettriku, it-tnaqqis tal-emissjonijiet se tkompli tkun prijorità. L-UE għandha l-għodod għal dan: l-iskema riveduta għall-iskambju ta’ kwoti tal-emissjonijiet, li tesiġi l-ebda emissjonijiet tal-karbonju sal-2058, id-direttiva dwar l-emissjonijiet industrijali u d-dokument ta’ referenza BAT ġdid għal impjanti kbar tal-kumbustjoni, li wasal biex jitlesta.

5.4.5

Fl-istrateġija għal dawk ir-reġjuni tal-faħam b’ġejjieni fuq medda itwal ta’ żmien, ir-riċerka u l-iżvilupp se jaqdu rwol importanti ħafna: aktar żidiet fl-effiċjenza tal-impjanti tal-enerġija se jaslu għal aktar tnaqqis fl-emissjonijiet kif ukoll konsum inqas tal-karburant. Aktar flessibbiltà tal-impjanti tal-enerġija tista’ tgħin biex jiġu appoġġati sorsi intermittenti ta’ enerġija rinnovabbli. Flimkien ma’ teknoloġiji nodfa tal-faħam jew l-użu u l-ħżin tas-CO2, użi alternattivi tal-faħam għandhom jiġu kkunsidrati.

5.4.6

Madankollu, anke fir-reġjuni bi prospetti aktar fit-tul għall-estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri, il-prijorità għandha tkun li jippreparaw għat-tmiem tat-tħaffir għall-faħam u r-ristrutturar tar-reġjuni tal-estrazzjoni tal-faħam mill-minjieri.

19.8.2016   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 303/10

Relatur:

is-Sur Raymond HENCKS

1.1

Il-KESE jilqa' bi pjaċir l-adozzjoni tal-Ftehim ta' Pariġi mill-21 sessjoni tal-Konferenza tal-Partijiet (COP 21) tal-Konvenzjoni Qafas tan-Nazzjonijiet Uniti dwar it-Tibdil fil-Klima, kif ukoll il-kontribut maħsub determinat fil-livell nazzjonali tal-UE u tal-Istati Membri tagħha, li jimpenjaw ruħhom li jnaqqsu l-emissjonijiet domestiċi tal-gassijiet b'effett ta' serra b'mill-inqas 40 % sal-2030 u bi 80 % sa 95 % sal-2050 meta mqabbla mal-livell ta' emissjonijiet tal-1990.

1.2

Huwa jaqbel ukoll li dan l-objettiv għandu jintlaħaq b'mod kollettiv u b'responsabbiltà kondiviża bejn l-UE u l-Istati Membri, u li l-kontributi ġodda maħsuba determinati fil-livell nazzjonali jiġu kkomunikati kull ħames snin.

1.3

Fir-rigward tat-trasport, l-objettiv ta' tnaqqis ta' 60 % tal-emissjonijiet ta' gassijiet b'effett ta' serra meta mqabbla mal-livell ta' emissjonijiet tal-1990 jibqa' ambizzjuż wisq u jeħtieġ sforzi kbar. Minkejja li d-deċiżjoni dwar it-tqassim tal-isforzi għall-perjodu attwali sal-2020 (id-Deċiżjoni 406/2009), kif ukoll id-deċiżjoni futura għall-perjodu 2020-2030, iħallu kompletament f’idejn l-Istati Membri l-għażla tas-setturi ekonomiċi li għandhom inaqqsu l-emissjonijiet domestiċi tal-gassijiet b'effett ta' serra, il-Kummissjoni tissuġġerixxi li jekk ikunu meħtieġa sforzi addizzjonali, jintużaw kwoti internazzjonali u jiġu evitati impenji addizzjonali għas-setturi li mhumiex tal-ETS (COM(2015) 81), u tistma li fir-rigward tat-trasport, “jista' jsir tnaqqis akbar f'setturi oħrajn tal-ekonomija” (COM(2011) 144). L-objettiv ta’ tnaqqis ta’ 60 % tal-emissjonijiet ta' gassijiet b'effett ta' serra li jikkonċernaw it-trasport għalhekk jista’ jitqies bħala rilevanti u konformi mal-objettiv ġenerali tal-UE fil-qafas tal-COP 21, sakemm l-azzjonijiet u l-inizjattivi relatati jiġu implimentati b’urġenza, u bir-rieda meħtieġa u fiż-żmien previst.

1.4

Madankollu dan ma jżommx lill-Unjoni u 'l-Istati Membri milli jevalwaw mill-ġdid l-azzjonijiet u l-inizjattivi differenti impenjati jew previsti fil-White Paper dwar it-trasport (COM(2011) 144 final) u fil-pjan direzzjonali dwar il-qafas strateġiku għal unjoni tal-enerġija stabbli (COM(2015) 80 final), fil-konfront tal-effettività u l-fattibbiltà tagħhom u, b'mod aktar partikolari, fil-konfront tal-objettiv ta' dekarbonizzazzjoni tal-forom tat-trasport, u biex dawn jgħaddu minn riforma u/jew jiżdiedu oħrajn ġodda magħhom fil-kuntest tar-rieżami tal-White Paper dwar it-trasport prevista għall-2016, mingħajr preġudizzju għall-kompetittività tal-UE. Xi wħud minnhom se jkunu ta' natura leġislattiva, iżda l-maġġoranza għandhom jibbażaw fuq kontributi volontarji nazzjonali bl-għan ta' bidla fl-aġir jew fid-drawwa, li huma indispensabbli għas-suċċess.

1.5

Il-KESE jiġbed l-attenzjoni ukoll dwar l-importanza tal-azzjoni prevista fl-Organizzazzjoni tal-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali (ICAO) sabiex tiġi stabbilita skema għan-negozjar ta' emissjonijiet (ETS) globali għall-avjazzjoni u fl-Organizzazzjoni Marittima Internazzjonali (OMI) sabiex jiġu sorveljati l-emissjonijiet tat-trasport marittimu, u jappella favur ħidma għal riżultati ambizzjużi fil-kuntest tan-negozjati li għaddejjin bħalissa ma’ dawn l-organizzazzjonijiet.

1.6

Jenfasizza li għandu jiġi applikat il-prinċipju ta' “min iniġġes iħallas” bi flessibbiltà, b’mod partikolari fil-każ ta’ żoni rurali remoti, muntanzjużi u gżejjer, sabiex jiġu evitati effetti proporzjonali b'mod invers għall-ispejjeż u sabiex tinżamm l-utilità tiegħu bħala mezz li jinfluwenza l-għażliet dwar l-organizzazzjoni tal-operazzjonijiet tat-trasport, filwaqt li titneħħa l-kompetizzjoni inġusta bejn il-mezzi differenti tat-trasport. Il-KESE jirrakkomanda li għandha tiġi esplorata l-organizzazzjoni komprensiva tat-trasport rurali fir-reġjuni, bil-għan li jinkiseb il-ftehim tal-COP 21 u jintlaħqu l-ħtiġijiet ta’ persuni vulnerabbli.

1.7

Madankollu, l-applikazzjoni tal-prinċipju ta' “min iniġġes iħallas” mhux se tkun biżżejjed biex tiżgura t-tranżizzjoni lejn soċjetà b'użu baxx tal-karbonju. Miżuri supplimentari bħaż-żieda fl-effettività enerġetika, l-elettromobbiltà, il-kondiviżjoni tal-użu tal-karozza, il-komodalità, l-iżvilupp ta' sorsi tal-enerġija alternattivi u t-tfassil ta' standards tal-kwalità ambjentali kif ukoll, qabel kollox, il-promozzjoni tat-trasport pubbliku, qed isiru dejjem aktar importanti.

1.8

Fir-rigward tal-bijoenerġiji jinħtieġu sforzi kontinwi biex jintlaħaq livell ogħla ta’ tnaqqis fil-gassijiet b’effett ta’ serra u biex jiġi evitat it-tibdil fl-użu tal-art. Għalhekk, għandu jkompli jitħeġġeġ l-użu tar-residwi, tal-prodotti sekondarji u tal-iskart għall-produzzjoni tal-karburanti. Għad hemm potenzjal għall-bijokarburanti fit-trasport tal-merkanzija bit-triq, l-avjazzjoni u t-traffiku marittimu. Madankollu, il-bijokarburanti mhumiex soluzzjoni fihom infushom u ma jeżentawx l-iżvilupp u l-promozzjoni ta’ soluzzjonijiet immirati biex jissostitwixxu l-magna tal-kombustjoni permezz tal-mobbiltà elettrika u/jew it-teknoloġiji tal-idroġenu jew sorsi oħrajn ta’ enerġija alternattivi u sostenibbli.

Fl-aħħar nett, mhijiex kwistjoni li nrażżnu l-mobbiltà bħala tali iżda li nnaqqsu l-ivvjaġġar motorizzat individwali kull fejn jinsabu alternattivi validi u li niffavorixxu t-trasport kollettiv fl-interess ġenerali ambjentali, sabiex ma nħallux il-bliet jinħonqu bit-traffiku.

1.9

Id-diżinvestiment fl-attivitajiet li jniġġsu m'għandux ikun it-tħassib tal-gvernijiet biss u ma jistax isir mingħajr is-sensibilizzazzjoni u l-mobilizzazzjoni tal-katina kollha tat-trasport (kostrutturi, trasportaturi, utenti) permezz ta' miżuri leġislattivi jew ta' inċentivi, jew saħansitra dissważivi. Il-bini tal-kapaċità, l-assistenza teknika u l-iffaċilitar tal-aċċess għal finanzjament fil-livell lokali u nazzjonali huma kruċjali għat-tranżizzjoni lejn sistema tat-trasport b’livell baxx ta’ karbonju. Il-programmi ta’ investiment tal-Unjoni Ewropea għandhom imbagħad jagħtu prijorità lill-proġetti klimatiċi l-aktar effettivi skont kriterji ta’ valutazzjoni koerenti mal-konklużjonijiet tal-COP21, filwaqt li jintegraw il-modi kollha tat-trasport.

1.10

Il-mobilizzazzjoni qawwija li wrew l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-atturi ekonomiċi u soċjali, fil-qafas tal-COP 21, għandha tiġi segwita biex jissaħħaħ il-moviment ċiviku għall-ġustizzja klimatika u d-diżinvestiment fl-attivitajiet li jniġġsu.

1.11

Konsegwentement, il-KESE jirrakkomanda r-rikors għad-djalogu parteċipattiv mas-soċjetà ċivili, kif definit fl-Opinjoni esploratorja tiegħu tal-11 ta' Lulju 2012 dwar “White Paper tat-Trasport: lejn adeżjoni u impenn tas-soċjetà ċivili” (CESE 1598/2012).

2.1

Il-Konvenzjoni Qafas tan-Nazzjonijiet Uniti dwar it-Tibdil tal-Klima (li tirreferi għaliha l-COP 21 tal-2015) kienet limitata biex tistabbilizza l-konċentrazzjonijiet ta’ gassijiet serra (il-gass b'effett ta' serra prinċipali fis-settur tat-trasport huwa d-diossidu tal-karbonju (CO2), li joħroġ matul il-fażi tal-produzzjoni fil-każ tal-elettriku u matul il-fażi operattiva fil-każ tal-karburanti) fl-atmosfera f’livell li ma jippermettix interferenza antropoġenika perikoluża għaas-sistema tal-klima. Il-Ftehim ta' Pariġi tat-12 ta' Diċembru 2015, għall-ewwel darba, jimpenja lill-195 parti li huma lkoll firmatarji tal-konvenzjoni qafas imsemmija aktar 'il fuq, biex jaċċeleraw it-tnaqqis tal-konċentrazzjonijiet ta' gassijiet b'effett ta' serra, fid-dawl tal-objettiv finali fuq terminu twil biex it-temperatura medja tal-pjaneta tinżamm sew taħt iż-2 oC (sal-2100) meta mqabbla mal-livelli preindustrijali, filwaqt li titkompla l-azzjoni meħuda biex titrażżan għal 1,5 oC, għall-kuntrarju tat-trajettorja attwali ta' 3o C tat-tisħin globali sa tmiem is-seklu wieħed u għoxrin.

2.2

Wara r-ratifika tal-imsemmi ftehim, il-partijiet firmatarji jkunu responsabbli li jimpenjaw u jikkomunikaw il-kontributi maħsuba determinati fil-livell nazzjonali skont programmi li kull darba jirrigwardaw 5 snin, bl-għan li jintlaħaq l-objettiv aħħari.

2.3

Id-dħul fis-seħħ tal-Ftehim ta' Pariġi huwa previst li jibda mill-2020, bil-kundizzjoni li jkun ġie rratifikat mill-inqas minn 55 Stat li jirrappreżentaw mill-inqas 55 % tal-emissjonijiet tal-gassijiet b'effett ta' serra globali, bla ħsara għall-possibbiltà, irrakkomandata bil-qawwa, li jiġi applikat qabel ma jkun daħal fis-seħħ.

2.4

Fis-6 ta' Marzu 2015, l-UE u l-Istati Membri tagħha qablu, f'konformità mal-konklużjonijiet tal-Kunsill Ewropew tat-23 u l-24 ta' Ottubru 2014, dwar objettiv vinkolanti ta' tnaqqis tal-emissjonijiet domestiċi tal-gassijiet b'effett ta' serra b'mill-inqas 40 % sal-2030 u bi 80 % sa 95 % sal-2050.

2.5

Skont il-konklużjonijiet imsemmija aktar 'il fuq, l-objettiv għandu jintlaħaq b'mod kollettiv mill-UE u l-Istati Membri, b'mod partikolari bi tnaqqis ta' 43 % li jitwettaq sal-2030 fis-setturi li jaqgħu taħt l-iskema għan-negozjar ta' emissjonijiet (ETS) u ta' 30 % fis-setturi li ma jaqgħux taħtha (kollha meta mqabbel mal-2005), u minn parteċipazzjoni li tlaqqa' l-ugwaljanza u s-solidarjetà.

3.1

Fil-White Paper tagħha dwar it-trasport tal-2011 (COM(2011) 144 final), il-Kummissjoni Ewropea kienet diġà nediet appell urġenti dwar il-ħtieġa li jitnaqqsu drastikament l-emissjonijiet domestiċi tal-gassijiet b'effett ta' serra, bil-għan li t-tibdil fil-klima jitrażżan għal taħt iż-2 oC, filwaqt li indikat li huwa meħtieġ tnaqqis ta' mill-inqas 60 % tal-emissjonijiet domestiċi tal-gassijiet b'effett ta' serra fit-trasport meta mqabbel mal-livelli ta' emissjonijiet tal-1990 u nnotat barra minn hekk “li jista' jsir tnaqqis akbar f'setturi oħrajn tal-ekonomija”.

3.2

It-trasport huwa responsabbli għal madwar kwart tal-emissjonijiet ta' gassijiet b'effett ta' serra tal-UE: 12,7 % tal-emissjonijiet globali tat-“trasport” huma ġġenerati mill-avjazzjoni, 13,5 % mit-trasport marittimu, 0,7 % mill-ferroviji, 1,8 % min-navigazzjoni fuq l-ilma u 71,3 % mit-trasport bit-triq (2008). L-impatt ambjentali ta' mezz tat-trasport madankollu ma jiddependix biss mill-emissjonijiet diretti iżda jiddependi wkoll mill-emissjonijiet indiretti, li fuq kollox huma dovuti għall-produzzjoni tal-enerġija meħtieġa għaċ-ċaqliq.

3.3

Globalment, is-setur tat-trasport għandu l-ogħla żieda fl-emissjonijiet tas-CO2 meta mqabbel mas-setturi industrijali l-oħra. Fl-UE, is-settur tat-trasport jipproduċi t-tieni l-akbar volum ta’ emissjonijiet ta’ gassijiet b’effett ta’ serra. Barra minn hekk, l-emissjonijiet mis-setturi tal-avjazzjoni u tat-trasport marittimu qed jesperjenzaw l-ogħla tkabbir, għalkemm dawn is-setturi ma kinux koperti mill-Ftehim ta’ Pariġi.

3.4

Il-White Paper dwar it-trasport tal-2011 tinnota li s-sistema tat-trasport tal-UE għadha mhijiex sostenibbli u, biex tirrimedja għaliha, tipprevedi li:

3.5

Fil-White Paper dwar it-trasport kif ukoll fil-pjan direzzjonali dwar qafas strateġiku għal unjoni tal-enerġija stabbli, il-Kummissjoni tipproponi diversi miżuri sabiex tiżviluppa settur tat-trasport dekarbonizzat.

3.6

Il-miżuri ssuġġeriti jinkludu standards tal-emissjonijiet tas-CO2 aktar stretti għall-karozzi u l-vannijiet wara l-2020, miżuri għat-titjib tal-effettività tal-karburanti u t-tnaqqis tal-emissjonijiet tal-vetturi tqal, u ġestjoni mtejba tat-traffiku. Hemm lok li jitħeġġu sistemi ta' pedaġġ tat-toroq ibbażati fuq il-prinċipju ta' “min iniġġes iħallas/min juża jħallas”, flimkien mal-introduzzjoni ta' karburanti alternattivi, inkluża l-elettromobbiltà, filwaqt li titqies b'mod partikolari l-ħtieġa li jiġu stabbiliti infrastrutturi adatti.

4.1

Wara r-ratifika tal-imsemmi ftehim (sal-21 ta' April 2017), il-partijiet firmatarji jkunu responsabbli li jieħdu azzjoni u jikkomunikaw kontributi determinati fil-livell nazzjonali skont programmi għal perjodi ta' 5 snin, bl-għan li jintlaħaq l-objettiv aħħari.

4.2

L-Unjoni Ewropea, skont l-Artikolu 4(16) tal-Ftehim ta' Pariġi, tista' taġixxi flimkien mal-Istati Membri tagħha, fil-qafas ta' responsabbiltà kondiviża, u għandha tinnotifika lis-segretarjat tal-Ftehim ta’ Pariġi bil-livell ta' emissjonijiet attribwit għal kull Stat Membru.

4.3

Skont l-Artikolu 4(16) tal-Ftehim ta' Pariġi u d-Deċiżjoni 1/CP.21, il-kontributi stabbiliti skont kalendarju sal-2030 għandhom jiġu kkomunikati jew imwettqa sal-2020, eżerċizzju li għandu jerġa' jsir kull ħames snin fil-qafas ta' strateġija ta' żvilupp b'livelli baxxi ta' emissjonijiet ta' gassijiet b'effett ta' serra sal-2050. Il-kontributi suċċessivi għandhom jirrappreżentaw progressjoni meta mqabbla mal-kontribut preċedenti (l-Artikolu 4 (3)).

4.4

Għalkemm l-Unjoni Ewropea diġà stabbilixxiet objettivi u kontributi sal-2030 u l-2050, jibqa' l-fatt li l-livelli tal-emissjonijiet globali (is-setturi ekonomiċi kollha flimkien) stmati mill-COP 21 fuq il-bażi tal-kontributi nazzjonali fl-2030 (55 ġigatunnellata) mhumiex biżżejjed fil-konfront tal-objettiv li ż-żieda fit-temperatura tinżamm taħt iż-2 oC, b'mod li sforzi supplimentari huma indispensabbli biex l-emissjonijiet jitnaqqsu għal 40 ġigatunnellata.

4.5

Minkejja li d-deċiżjoni dwar it-tqassim tal-isforzi għall-perjodu attwali sal-2020 (id-Deċiżjoni 406/2009), u d-deċiżjoni futura għall-perjodu 2020-2030 iħallu kompletament f’idejn l-Istati Membri biex jagħżlu liema setturi ekonomiċi għandhom inaqqsu l-emissjonijiet ta’ gassijiet b’effett ta’ serra, fil-Komunikazzjoni tagħha dwar “Il-Protokoll ta' Pariġi – Pjan ta' azzjoni għall-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima globali wara l-2020” (COM(2015) 81 final) il-Kummissjoni tissuġġerixxi li, jekk ikunu meħtieġa sforzi supplimentari, jintużaw kwoti internazzjonali u jiġu evitati impenji supplimentari għas-setturi li ma jaqgħux taħt l-ETS. Il-KESE appoġġa din il-pożizzjoni tal-UE (Opinjoni NAT 665/2015). Barra minn hekk, fil-White Paper dwar it-trasport il-Kummissjon qieset li “jista' jsir tnaqqis akbar f'setturi oħrajn tal-ekonomija”.

4.6

Fid-dawl ta' dak li ntqal hawn fuq, u tal-fatt li t-tnaqqis ta' 60 % tal-emissjonijiet ta' gassijiet b'effett ta' serra fit-trasport kien diġà deċiż bil-għan li t-tibdil fil-klima jinżamm taħt iż-2 oC, sew qabel il-Konferenza ta’ Pariġi, il-KESE jqis li dan l-objettiv ta’ tnaqqis ta’ 60 % jibqa’ rilevanti u konformi mad-deċiżjonijiet tal-COP 21.

4.7

Għandu irid jiġi nnotat li l-impenn tal-UE li taġixxi fi ħdan l-ICAO sabiex tappoġġja l-iżvilupp ta' ETS globali għall-avjazzjoni, u fi ħdan l-OMI dwar l-obbligu biex it-trasport marittimu li jieħu kunsiderazzjoni tal-emissjonijiet ta' gassijiet b'effett ta' serra, ma jagħmilx parti mill-kontribut maħsub determinat fil-livell nazzjonali. L-UE għandha tippromovi riżultati ambizzjużi fil-kuntest tan-negozjati li għaddejjin bħalissa mal-ICAO u mal-OMI.

5.1

Il-KESE għalhekk jinnota koerenza kbira bejn il-kontribut maħsub determinat fil-livell nazzjonali tal-UE u l-objettivi definiti fid-diversi komunikazzjonijiet tal-Kummissjoni dwar miżuri ta' politika klimatika fir-rigward tat-trasport. Madankollu għadu urġenti u indispensabbli li l-40 azzjoni u l-131 inizjattiva tal-White Paper dwar it-trasport jiġu implimentati bir-rieda meħtieġa u malajr kemm jista' jkun.

5.2

Madankollu, għandhom jiġu evalwati mill-ġdid il-miżuri tal-White Paper dwar it-trasport li jindirizzaw it-tnaqqis tal-emissjonijiet ta' gassijiet b'effett ta' serra fid-dawl tal-kontribut maħsub determinat fil-livell nazzjonali tal-UE u l-objettivi definiti fil-pakkett tal-unjoni tal-enerġija waqt ir-riezami tal-imsemmija White Paper fl-2016, imħabbra mill-Kummissjoni (1).

5.3

Dan jirrigwarda l-evalwazzjoni tal-inizjattivi differenti impenjati skont il-White Paper dwar it-trasport u l-pakkett dwar l-unjoni tal-enerġija, fil-konfront tal-effettività u l-vijabbiltà tagħhom u, b'mod aktar partikolari, fil-konfront tal-objettiv tad-dekarbonizzazzjoni tat-trasport, kif ukoll biex dawn jiġu riformati u/jew jiżdiedu oħrajn ġodda magħhom. Xi wħud minnhom se jkunu ta' natura leġislattiva iżda l-maġġoranza għandhom jibbażaw fuq kontributi volontarji nazzjonali bl-għan ta' bidla fl-aġir jew fid-drawwa, li huma indispensabbli għas-suċċess.

5.4

It-tranżizzjoni lejn trasport b'użu baxx tal-karbonju tippreżenta l-isfidi li ġejjin:

Attivitajiet adatti relatati mat-trasport biex jitnaqqsu l-emissjonijiet fuq livell nazzjonali u sottonazzjonali jistgħu jpoġġu l-bliet fit-triq it-tajba lejn tnaqqis tal-emissjonijiet ta’ 50 % sal-2050 meta mqabbel mas-sitwazzjoni ta' bħalissa ta' status quo. Is-soluzzjonijiet iżolati li diġà jeżistu għandhom jiġu integrati f’politiki ta’ ppjanar strateġiku ta’ mobbiltà li jippermettu li jkun hemm koordinazzjoni aħjar bejn il-politiki urbani u dawk tat-trasport. Il-bini tal-kapaċità, l-assistenza teknika u l-iffaċilitar tal-aċċess għal finanzjament fil-livell lokali u nazzjonali huma kruċjali biex jintlaħqu dawn l-għanijiet.

5.5

Il-Faċilità Nikkollegaw l-Ewropa, il-Fondi Strutturali u ta’ Koeżjoni, il-Fond Ewropew għall-Investimenti Strateġiċi, kif ukoll kwalunkwe programm ieħor tal-UE li jappoġġjaw l-investimenti tat-trasport fl-iffinanzjar tal-proġetti tagħhom, għandhom jagħtu prijorità lill-proġetti klimatiċi l-aktar effettivi, filwaqt li fl-istess ħin jiġu integrati l-modi differenti biex jinkiseb netwerk tat-trasport Ewropew. Il-kriterji biex jiġu vvalutati t-talbiet ta’ finanzjament għandhom jinkludu referenzi espliċiti għall-prinċipji li jikkorrispondu mal-konklużjonijiet tal-COP21.

5.6

It-tqassim tal-isforzi bejn l-Istati Membri u bejn is-setturi tal-ETS u dawk mhux tal-ETS, inkluż it-trasport, ser ikun element ewlieni għall-implimentazzjoni tal-kontribut maħsub determinat fil-livell nazzjonali tal-UE u għandu jkun ukoll f'konformità mal-objettivi strateġiċi tagħhom. Dan it-tqassim għandu jikkunsidra l-konklużjonijiet tal-Kunsill Ewropew ta' Ottubru 2014, sabiex jasal għal riżultat ibbilanċjat, fid-dawl tal-effettività fil-konfront tal-ispejjeż u l-kompetittività. Dawn il-parametri għandhom jiġu stabbiliti fid-deċiżjoni dwar it-tqassim tal-isforzi għall-perjodu 2020–2030 li se tittieħed fl-2016 (COM(2015)80, l-Anness 1), b’kunsiderazzjoni taż-żamma tal-kompetittività tal-UE.

5.7

Ir-reviżjoni msemmija hawn fuq tal-White Paper għandha, barra dan, tipprovdi mezzi speċifiċi biex tħeġġeġ dibattitu wiesa’ mas-soċjetà ċivili, bil-fehim li l-aċċettazzjoni soċjali ta’ miżuri, li xi drabi ftit ikunu popolari, hija indispensabbli, filwaqt li l-azzjonijiet kollha ser jibqgħu ineffettivi jekk dawk kollha li għalihom huma indirizzati ma jassoċjawx mal-proċess. Il-mobilizzazzjoni qawwija li wrew l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u l-atturi ekonomiċi u soċjali, fil-qafas tal-COP 21, għandha għaldaqstant tiġi segwita biex jissaħħaħ il-moviment ċiviku għall-ġustizzja klimatika u d-diżinvestiment fl-attivitajiet li jniġġsu.

5.8

Għandhom jiġi promossi u estiżi inizjattivi bħalma huma l-inizjattiva globali dwar l-ekonomija tal-karburant (GFEI), li tlaqqa' flimkien pajjiżi li jimpenjaw ruħhom li jiżviluppaw politiki u regolamenti dwar l-effiċjenza enerġetika tal-vetturi, jew id-Dikjarazzjoni ta’ Pariġi dwar l-elettromobbiltà u t-tibdil fil-klima u l-appell għal azzjoni relatata, li tibni fuq l-impenji ta’ mijiet ta’ sforzi deċiżivi favur l-elettrifikazzjoni sostenibbli tat-trasport, l-inizjattiva MobiliseYourCity li għandha l-għan li tappoġġja lill-bliet u lill-pajjiżi emerġenti jew li qed jiżviluppaw biex joħolqu u jimplimentaw pjani ta’ mobbiltà urbana sostenibbli u politiki nazzjonali dwar it-trasport urban, jew saħansitra l-Pjan ta’ Azzjoni Dinji għat-Trasport Ekoloġiku tal-Merkanzija.

5.9

Bħalma indika diġà l-KESE (2), il-governanza parteċipattiva teħtieġ struttura organizzazzjonali u proċedurali tajba biex tkun effettiva u tilħaq l-objettivi segwiti. L-impenn tal-partijiet interessati favur żvilupp sostenibbli fit-tul ikun aktar effettiv jekk jiġi organizzat bħala proċess kontinwu u adatt għal approċċ koordinat aktar milli fil-forma ta' impenn iżolat jew ad hoc.

5.10

Il-KESE ddeċieda dwar il-ħolqien ta' forum tas-soċjetà ċivili Ewropea favur l-iżvilupp sostenibbli, li għandu jipprovdi qafas strutturat u indipendenti għall-parteċipazzjoni tas-soċjetà ċivili għall-implimentazzjoni, is-segwitu u r-rieżami tal-kwistjonijiet orizzontali li jaqgħu taħt il-programm ta' żvilupp sostenibbli sal-2030 u b'mod partikolari tal-objettiv 13 tiegħu (It-teħid b'urġenza ta' miżuri għall-ġlieda kontra t-tibdil fil-klima u l-effetti tiegħu.). Għall-kwistjonijiet dwar is-settur tat-trasport, għandu jintuża d-djalogu parteċipattiv immexxi mill-KESE u previst għall-implimentazzjoni tal-White Paper tal-2011 dwar it-trasport.

5.11

Barra minn hekk, il-KESE qed jaħdem fuq Opinjoni (NAT/684) dwar “Koalizzjoni biex jiġu ssodisfati l-impenji tal-Ftehim ta' Pariġi”. Il-Ftehim ta’ Pariġi m’għandux joħloq pjattaforma ta’ impenji oħra, iżda pjuttost iniedi qafas ġenerali li jallinja l-miżuri mhux statali ma’ dawk governattivi fuq perjodu fit-tul. Ir-rwol tas-soċjetà ċivili fl-implimentazzjoni tal-impenji huwa assolutament kruċjali.

5.12

Id-diżinvestiment fl-attivitajiet li jniġġsu m'għandux ikun it-tħassib tal-gvernijiet biss u ma jistax isir mingħajr is-sensibilizzazzjoni u l-mobilizzazzjoni tal-katina kollha tat-trasport (kostrutturi, trasportaturi, utenti) permezz ta' miżuri leġislattivi jew ta' inċentivi, jew saħansitra dissważivi.

5.13

L-istrateġija ta' impenji volontarji meqjusa mill-COP 21 tillimita ruħha għal kull pajjiż biex tindika l-impenji mhux vinkolanti, filwaqt li l-introduzzjoni ta' standard vinkolanti tal-emissjonijiet ċertament tkun is-soluzzjoni l-aktar effettiva biex jinkiseb ir-riżultat mistenni mill-Ftehim ta' Pariġi. Madankollu, it-tqassim tal-isforzi 2020-2030 fi ħdan l-UE, li huwa indirizzat aktar 'il fuq fil-punt 5.5, isaħħaħ l-impenji meħuda.

6.1

Skont it-Trattat ta' Lisbona (ara l-Artikolu 191 (2) tat-TFUE), il-politika ambjentali tal-UE hija bbażata fuq il-prinċipju tal-prekawzjoni u tal-azzjoni preventiva, fuq il-prinċipju li l-ħsara lill-ambjent għandha, bħala prijorità, tissewwa fis-sors, u fuq il-prinċipju ta' “min iniġġes iħallas”.

6.2

Dan ifisser li l-prezz tal-ħsarat ambjentali għandhu jitħallas minn min huwa responsabbli għat-tniġġis. Madankollu fl-Istati Membri, il-prezz tal-karbonju jidħol b'mod differenti ħafna fil-politiki tal-klima, bi predominanza ta' taxxi li, madankollu, jolqtu l-ewwel nett il-kapaċità tal-akkwist tal-familji l-aktar modesti u l-impjiegi.

6.3

Skont il-White Paper dwar it-trasport, it-tariffi u t-taxxi għandhom jiġu ristrutturati sabiex jitqiesu aħjar l-prinċipji ta' “min iniġġes iħallas” u ta' “min juża jħallas”.

6.4

L-approċċ kif imfassal mill-Kummissjoni jibbaża fuq sistema ta' min iniġġes iħallas u fuq il-possibbiltajiet li joffri l-pedaġġ tat-toroq bħala mezz ta' finanzjament tal-kostruzzjoni u l-manutenzjoni tal-infrastrutturi. Din is-sistema hija maħsuba biex tippromovi mezzi tat-trasport sostenibbli, permezz tal-internalizzazzjoni tal-ispejjeż esterni, u biex tiżgura l-finanzjament.

6.5

Madankollu, fl-Unjoni teżisti taħlita ta' sistemi differenti u mingħajr koerenza, ikkostitwita minn pedaġġi elettroniċi, viżi, taxxi marbuta mal-konġestjoni, imposti għal kull kilometru kkalkulati bis-satellita (GNSS). Barra minn hekk, ir-regoli Komunitarji tat-tassazzjoni tat-trasport bit-triq għall-vetturi tqal (Eurovignette) japplikaw biss f’erba’ Stati Membri, filwaqt li Stati Membri oħra lanqas għandhom pjanijiet għall-pedaġġ tat-toroq. Din is-sitwazzjoni toħloq kwistjonijiet serji għall-iżvilupp tas-suq uniku u għaċ-ċittadini, b'impatti negattivi fuq it-tkabbir ekonomiku u biż-żieda tal-inugwaljanzi soċjali f'diversi Stati Membri. Barra minn hekk, il-fatt li ma jinġabrux taxxi għall-użu tan-netwerk tat-toroq jista’ jkollu impatt (biex ma nsemmux l-ispejjeż tal-effetti negattivi fuq l-ambjent) fuq il-kundizzjonijiet tal-kompetizzjoni fil-konfront tat-trasport ferrovjarju fejn is-servizz ferrovjarju jkun disponibbli.

6.6

Madankollu, f’sistema Ewropea ta’ tassazzjoni tat-toroq, għandha tiġi prevista ċerta flessibbiltà sabiex tkun tista’ titqies is-sitwazzjoni tar-reġjuni periferiċi u taż-żoni rurali remoti, muntanzjużi u l-gżejjer li għandhom densità ta’ popolazzjoni baxxa u nuqqas ta’ alternattivi validi għat-trasport bit-triq, b’tali mod li esternalizzazzjoni tal-ispejjeż esterni ma tħallix impatt fuq l-imġiba jew fuq l-organizzazzjoni tat-trasport u l-uniku effett tagħha jkun ta’ ħsara għall-kompetittività tagħhom. Il-benesseri ekonomiku u soċjali tar-reġjuni rurali jiddependi minn sistema sistema ta’ trasport li tkun kost-effettiva kif ukoll li ma tagħmilx ħsara lill-ambjent. Bħala mezz biex irażżnu l-emissjonijiet tat-trasport xi gvernijiet introduċew forom differenti ta’ taxxa fuq il-karbonju, li ma rnexxilhomx inaqqsu l-emissjonijiet tat-trasport u żiedu b’mod sinifikanti l-ispejjeż għall-familji, speċjalment dawk f’żoni rurali, remoti u muntanjużi.

6.7

Skont il-Kummissarju għat-Trasport, il-Kummissjoni tipprevedi li tipproponi, lejn tmiem is-sena 2016, sistema Ewropea għat-trakkijiet u l-vetturi tal-passiġġieri b'regolamentazzjoni uniformi għall-ġbir tal-pedaġġi fl-Istati Membri kollha tal-UE, ibbażata esklużivament fuq in-numru ta' kilometri misjuqa.

6.8

Il-KESE jilqa’ bi pjaċir l-intenzjoni tal-Kummissjoni li tarmonizza fil-livell Ewropew sistema ta’ tassazzjoni tat-trasport bit-triq abbażi tal-prinċipju “ta’ min iniġġes iħallas”, iżda jqis li s-sehem “tal-internalizzazzjoni” mill-pedaġġ ċertament ma jkunx biżżejjed biex iwassal għal politika tat-trasport sostenibbli li tirrispetta l-impenji meħuda fil-qafas tal-COP 21, li jitlob miżuri supplimentari bħaż-żieda fl-effiċjenza enerġetika, l-elettromobbiltà, il-kondiviżjoni tal-użu tal-karozzi u l-komodalità, l-iżvilupp ta’ sorsi tal-enerġija alternattivi, it-tfassil ta’ standards ta kwalità ambjentali u, fuq kollox, il-promozzjoni tat-trasport pubbliku.

6.9

Waħda mill-miżuri oħrajn tista' tkun prezz tal-karbonju bbażat fuq kriterji ekonomiċi u soċjali. Prezz baxx ħafna taż-żejt mhux maħdum, bħalma huwa llum, ċertament ma jibgħatx sinjal lill-atturi kollha tat-trasport biex jimmodifikaw l-aġir tagħhom u jieħdu miżuri sabiex inaqqsu l-konsum tagħhom tal-enerġija. Madankollu, regoli u standards aktar stretti dwar il-karburant, l-effettività enerġetika, il-ġestjoni kompjuterizzata tat-traffiku u l-iżvilupp ta' karburanti alternattivi jistgħu jwittu t-triq għat-tnaqqis tal-emissjonijiet, mingħajr ma tiġi affettwata b'mod negattiv il-kompetittività.

7.1

Il-KESE jinsisti dwar il-ħtieġa assoluta għal politika industrijali attiva u ta' riċerka u żvilupp (R&Ż) ikkoordinati biex jiffavorixxu t-trażizzjoni lejn ekonomija b'livell baxx ta' emissjonijiet tal-karbonju. L-iskonnessjoni taż-żieda inevitabbli tat-trasport mit-tnaqqis tal-emissjonijiet li jniġġsu teħtieġ sforzi sostnuti ta' riċerka u żvilupp

7.2

Il-pjan direzzjonali dwar it-trasport jagħti wieħed x'jifhem li se jkun meħtieġ l-iżvilupp tal-bijokarburanti, b'mod partikolari dak fil-qasam tal-avjazzjoni u tal-vetturi tqal tal-merkanzija, filwaqt li jinnota li l-problemi fil-qasam tas-sigurtà tal-ikel u l-ambjent huma marbuta mal-iżvilupp tal-bijokarburanti, u dan jenfasizza li huwa importanti li jiġu żviluppati bijokarburanti aktar sostenibbli tat-tieni u t-tielet ġenerazzjoni.

7.3

Fir-rigward tal-bijoenerġiji jinħtieġu sforzi kontinwi biex jintlaħaq livell ogħla ta’ tnaqqis fil-gassijiet b’effett ta’ serra u biex jiġi evitat it-tibdil fl-użu tal-art. Għalhekk, għandu jkompli jitħeġġeġ l-użu tar-residwi, tal-prodotti sekondarji u tal-iskart għall-produzzjoni tal-karburanti. Għad hemm potenzjal għall-bijokarburanti fit-trasport tal-merkanzija bit-triq, l-avjazzjoni u t-traffiku marittimu. Madankollu, il-bijokarburanti mhumiex soluzzjoni fihom infushom u ma jeżentawx l-iżvilupp u l-promozzjoni ta’ soluzzjonijiet immirati biex jissostitwixxu l-magna tal-kombustjoni permezz tal-mobbiltà elettrika u/jew it-teknoloġiji tal-idroġenu jew sorsi oħrajn ta’ enerġija alternattivi u sostenibbli.

7.4

It-tranżizzjoni lejn il-mobbiltà elettrika jeħtieġ tkun akkumpanjata mit-tranżizzjoni lejn il-kondiviżjoni tal-użu tal-karozza. Madankollu, wieħed għandu jibqa’ konxju li, anke bi tranżizzjoni sħiħa lejn magni li jaħdmu b'karburant sostenibbli, ir-riskju li l-bliet jinħonqu bit-traffiku jibqa’ hemm sakemm it-trasport kollettiv u sistemi effettivi ta’ distribuzzjoni ma jsirux ir-regola ġenerali.

19.8.2016   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 303/17

Relatur:

is-Sinjura Emmanuelle BUTAUD-STUBBS

1.1

Il-kwistjoni ta' xogħol diċenti fil-ktajjen tal-provvista globali (GSCs), bħal tessuti u ħwejjeġ u żraben, elettronika, minerali u agroindustriji hija tabilħaqq kwistjoni kritika għall-atturi pubbliċi u privati kollha involuti fil-livelli nazzjonali u internazzjonali fl-immaniġġjar ta' ktajjen ta' provvista.

1.2

Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) adatta l-proċeduri interni tiegħu sabiex ikun qiegħed f'pożizzjoni li jagħti l-opinjoni tiegħu qabel il-105 sessjoni tal-Konferenza Internazzjonali tax-Xogħol f'Ġinevra dwar il-kwistjoni ta' xogħol diċenti fil-GSCs.

Il-KESE jirrakkomanda li:

1.3

Jitlob lill-Kummissjoni Ewropea sabiex tadotta strateġija komprensiva u ambizzjuża sabiex tippromovi bil-politiki interni (aċċess għal akkwist pubbliku tal-UE, tikkettar eċċ) u esterni (kummerċ, żvilupp, politika tal-viċinat eċċ) kollha tagħha x-xogħol diċenti fil-GSCs.

1.4

Jiġi adottat kemm lingwaġġ komuni kif ukoll definizzjonijiet komuni, u li tiġi vvalutata d-data statistika bejn il-partijiet interessati varji: l-OECD, l-ILO, id-WTO (1), il-Kummissjoni Ewropea, il-Bank Dinji u l-Mekkaniżmi Finanzjarji Innovattivi sabiex jiġu evitati konfużjoni u interpretazzjoni ħażina, u sabiex tiġi elaborata politika koerenti bejn l-entitajiet pubbliċi involuti f'dan il-qasam, b'kompetenzi varji.

1.5

B’kunsiderazzjoni tal-Prinċipji Gwida tan-NU dwar in-Negozju u d-Drittiijet tal-Bniedem, għandna bżonn nirrikonoxxu u nippromovu l-aqwa prattiki u inizjattivi disponibbli fil-“kaxxa tal-għodod”: il-Linji Gwida għal Intrapriżi Multinazzjonali tal-OECD, gwida għad-diliġenza dovuta settorjali tal-OECD (tessuti u ħwejjeġ, minerali, agrikoltura u finanzi), għajnuna għall-kummerċ, skemi finanzjarji li jikkumpensaw għall-ħsarat, kodiċijiet ta' kondotta, tikketti, standards u għodod ta' valutazzjoni awtonoma. L-għan huwa li tiġi stabbilita politika gradwali, konsistenti u sostenibbli fl-immaniġġjar responsabbli tal-GSCs.

1.6

Jiġu promossi approċċi prattiċi u adatti, bbażati fuq ir-riskju li jikkunsidraw in-natura speċifika tal-katina ta' valur globali u l-GSC (organizzazzjoni lineari jew modulari, sempliċi jew kumplessa, qasira jew twila).

1.7

Abbażi ta' valutazzjoni tal-prattiki eżistenti, jiġi promoss il-format ta' diversi partijiet interessati, li jinvolvi atturi pubbliċi u privati, imsieħba soċjali, NGOs, esperti eċċ, sabiex jiġi żviluppat l-aqwa portafoll ta' azzjonijiet ispirati mil-linji gwida tal-OECD sabiex jiġu identifikati riskji, għall-prevenzjoni u l-mitigazzjoni tagħhom, sabiex issir komunikazzjoni u rapportar dwar il-pjan ta' azzjoni. Il-miżuri involuti fil-pjanijiet ta' azzjoni jistgħu jinkludu kemm miżuri leġislattivi kif ukoll mhux leġislattivi, l-aqwa prattiki, inċentivi finanzjarji, aċċess għat-taħriġ, u bini ta' kapaċità għal djalogu soċjali u t-trejdjunjins.

1.8

Isir sforz sabiex issir analiżi speċifika dwar it-tip ta' għodod ta' trasparenza li jistgħu jiġu stabbiliti sabiex il-konsumaturi finali jiġu informati dwar il-kundizzjonijiet soċjali tal-produzzjoni.

1.9

Il-konferenza tal-ILO li jmiss għandha tikkunsidra l-possibbiltajiet għall-ILO sabiex ikollha rwol attiv sabiex jiġi żgurat xogħol deċenti fil-katini ta’ provvista globali, inkluża l-esplorazzjoni tal-iżvilupp u l-adozzjoni futura ta’ kwalunkwe strument rilevanti u adatt, li bl-impenn tal-partijiet interessati kollha jkun jikkontribwixxi għal titjib effettiv tal-kundizzjonijiet tax-xogħol.

2.1.1

Katina ta' valur globali (GVC): dan il-kunċett ħareġ f'nofs id-disgħinijiet sabiex jiddeskrivi l-firxa sħiħa ta' attivitajiet li huma meħtieġa sabiex prodott jgħaddi mill-konċepiment tiegħu, sad-disinn tiegħu, il-materja prima tiegħu u l-inputs intermedji tiegħu, il-kummerċjalizzazzjoni tiegħu, id-distribuzzjoni tiegħu u l-appoġġ tiegħu għall-konsumatur finali" (2).

Il-GVCs għandhom jiffavorixxu “l-aġġornament tal-proċess” (il-prdouttur jadotta teknoloġija aħjar sabiex itejjeb l-effiċjenza) u “l-aġġornament funzjonali” (l-abbiltà ta' produttur li jiżviluppa abbiltajiet ta' disinn, immarkar u kummerċjalizzazzjoni). Madankollu, numru ta' eżempji juru li dan mhuwiex dejjem il-każ.

Il-kwistjoni li jinkiseb immaniġġjar sostenibbli u responsabbli tal-GVCs qiegħda fuq nett tal-aġenda internazzjonali (l-OECD, l-ILO, il-G7, il-G20, l-UE, in-NU) minħabba li l-ammont dejjem jiżdied ta' kummerċ u investiment madwar id-dinja jseħħ permezz tal-GVC u li l-esternalizzazzjoni u koordinazzjoni transkonfinali ta' produzzjoni globali minn ditti ewlenin għandhom impatti soċjali sinifikanti. Uħud minn dawn huma pożittivi, eż. impjiegi bi ħlas aħjar, impjieg akbar għan-nisa, ħolqien tax-xogħol li jippermetti aċċess għall-impjieg, żvilupp ta' ħiliet u tixrid ta' għarfien u teknoloġija. Oħrajn huma sors ta' tħassib, bħal xogħol prekarju, kundizzjonijiet tax-xogħol ħżiena (inkluż fil-qasam tas-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol), nuqqas ta' drittijiet soċjali (inkluż nuqqas ta' kopertura tas-sigurtà soċjali), u ksur tad-drittijiet tal-bniedem u d-drittijiet fundamentali tax-xogħol.

Dan iwassal għal żvilupp u implimentazzjoni ta' strumenti diversi fil-livell nazzjonali u internazzjonali, bħal konvenzjonijiet tal-ILO, Linji Gwida tal-OECD jew il-Prinċipji Gwida tan-NU dwar in-Negozju u d-Drittijiet tal-Bniedem (ara wkoll Paragrafu 2.3.3), u oqfsa ta' politika, bħall-Aġenda għall-Iżvilupp Sostenibbli tal-2030 (3) u l-Aġenda ta' Azzjoni ta' Addis Ababa dwar il-Finanzjament għall-Iżvilupp li takkumpanjaha (4) li jappoġġjaw ir-rispett ta' standards tax-xogħol u l-promozzjoni ta' xogħol diċenti, kif ukoll aktar żvilupp tal-kummerċ, investiment, settur privat u ktajjen ta' provvista.

2.1.2

Katina tal-provvista globali (GSC): il-GSC hija magħmula minn organizzazzjonijiet, riżorsi u proċessi interrelatati li joħolqu u jwasslu prodotti u servizzi lill-klijenti finali. Għalhekk hija parti mill-GVC iddedikata għall-provenjenza u mhux għall-konċepiment, jew distribuzzjoni tal-prodotti jew servizzi.

2.1.3

Xogħol diċenti: kunċett ifformulat mill-kostitwenti tal-ILO u adottat mill-Konferenza Internazzjonali dwar ix-Xogħol fid-dikjarazzjoni dwar Ġustizzja Soċjali għal Globalizzazzjoni Ġusta (5) – ikopri programmi nazzjonali u lokali stabbiliti sabiex jintlaħqu erba' għanijiet strateġiċi:

Bħala l-entità li tistabbilixxi l-istandards madwar id-dinja, l-ILO adottat numru ta' konvenzjonijiet li huma ta' rilevanza għall-ktajjen tal-provvista globali. Dawn jinkludu standards tax-xogħol fundamentali (ewlenin) (jiġifieri l-promozzjoni tal-libertà ta' assoċjazzjoni u d-dritt għal negozjar kollettiv, il-promozzjoni ta' nondiskriminazzjoni fuq il-post tax-xogħol, u l-projbizzjoni ta' xogħol sfurzat jew impjieg tat-tfal), kif ukoll konvenzjonijiet fil-qasam tas-saħħa u sigurtà fuq il-post tax-xogħol, spezzjoni tax-xogħol u oħrajn. Il-pajjiżi li qed jirratifikawhom huma obbligati li jikkonformaw il-leġislazzjoni u l-prattika tagħhom mal-konvenzjonijiet. Barra minn hekk, skont id-Dikjarazzjoni dwar il-Prinċipji u d-Drittijiet Fundamentali tax-Xogħol tal-1998 tal-ILO (6), l-Istati Membri tal-ILO kollha huma obbligati jirrispettaw u jirrealizzaw fil-leġislazzjoni u fil-prattika l-istandards tax-xogħol ewlenin, anke jekk ma rratifikawx il-konvenzjonijiet rilevanti.

2.2.1

Is-sehem tal-GVCs fil-kummerċ dinji żdied b'rata mgħaġġla u, skont id-WTO, l-OECD, l-ILO u l-UNCTAD tal-2013 (7), jirrappreżenta bejn 60 % u 80 % tal-kummerċ internazzjonali u aktar minn 20 % tal-impjiegi globalment (8). Is-setturi koperti minn tali komponenti organizzattivi interrelatati bħalma huma l-konċepiment, il-produzzjoni, id-distribuzzjoni u l-konsum, xprunati minn intrapriżi multinazzjonali, jinkludu l-agrikoltura, l-industrija (eż. tal-karozzi, tal-ajrunawtika, tat-tessuti u ħwejjeġ, tal-ġugarelli, tal-elettronika) u s-servizzi (eż. ċentri telefoniċi, teknoloġiji tal-informazzjoni).

2.2.2

Il-forom u l-istrutturi ta' dawn il-GVCs ivarjaw ukoll: uħud minnhom huma pjuttost qosra (numru żgħir ta' attivitajiet) filwaqt li oħrajn huma itwal, li jimplikaw rabtiet ekonomiċi, soċjali u finanzjarji bejn kumpaniji stabbiliti f'bosta pajjiżi remoti (mill-Istati Uniti, għall-UE u l-Asja). Skont Gary Gereffi (9), hemm tliet tipi dominanti ta' governanza: GVCs xprunati mix-xerrej, f'ħafna mill-każijiet, xprunati mill-ispiża (dan huwa l-każ tal-GVCs tal-ħwejjeġ u żraben) u GVCs xprunati mill-produttur b'ċerti kompetenzi teknoloġiċi tal-fornituri f'pajjiżi li qed jiżviluppaw inklużi d-disinn u l-innovazzjoni (elettronika).

2.2.3

Il-GSC, minħabba li hija komponent tal-GVC, hija bbażata fuq ir-relazzjoni bejn ix-xerrejja u l-fornituri u subkuntratturi potenzjali. Din il-“katina” tista' tiġi ffurmata b'modi varji: integrata vertikalment, katina magħluqa, governanza ta' katina modulari (il-fornituri ewlenin huma kapaċi joperaw b'mod indipendenti mid-ditta ewlenija) jew ktajjen tas-suq għas-swieq tal-komoditajiet.

2.3.1

Id-definizzjoni tal-UE għar-responsabbiltà soċjali korporattiva tagħraf “ir-responsabbiltà tal-intrapriżi għall-impatt tagħhom fuq is-soċjetà” (10).

2.3.2

Abbażi ta' ċertu numru ta' problemi li seħħew matul l-aħħar għoxrin sena, partikolarment f'setturi bħall-elettronika, prodotti tal-isport, u l-ħwejjeġ, il-kwistjonijiet li ġejjin ġew identifikati, b'mod partikolari mill-OECD, bħala kruċjali għall-ġestjoni sostenibbli minn intrapriża multinazzjonali, bħala ditta ewlenija, tal-GVC u l-GSC tagħha:

2.3.3

Firxa wiesgħa ta' atturi: għadd ta' organizzazzjonijiet u entitajiet pubbliċi u privati, nazzjonali, Ewropej u internazzjonali attwalment qed jaħdmu fuq dawn il-kwistjonijiet partikolarment wara d-drama tar-Rana Plaza (Bangladesh) li fl-2013 qatlet aktar minn 1 100 impjegat:

Ġew stabbiliti inizjattivi privati varji jew fuq bażi permanenti jew fuq bażi temporanja, eż. biex jittejbu s-saħħa u s-sigurtà f'fabbriki tal-ħwejjeġ fil-Bangladesh wara l-katastrofi ta' Rana Plaza (Ftehim ta' Bangladesh dwar is-Sigurtà tan-Nar u tal-Bini) (20).

2.3.4

Dawn l-atturi pubbliċi u privati kollha huma involuti fl-iżvilupp u fl-implimentazzjoni ta' għodod u strumenti varji mmirati sabiex itejbu l-kundizzjonijiet tax-xogħol, u d-drittijiet fuq il-postijiet tax-xogħol:

3.1.1

Il-GSC tal-industrija tal-ħwejjeġ u ż-żraben tkopri diversi atturi u proċessi ta' produzzjoni. Ir-reġjun tal-Asja-Paċifiku rrappreżenta $601 biljun tal-esportazzjonijiet globali ta' ħwejjeġ, tessuti u żraben, u dan jirrappreżenta 60 % tal-kummerċ dinji totali, biċ-Ċina li għandha l-akbar sehem. Pajjiżi bħall-Bangladesh jew il-Kambodja jżidu l-ispeċjalizzazzjoni tagħhom fil-produzzjoni u l-esportazzjoni ta' ħwejjeġ u żraben b'89,2 % u 77,4 % rispettivament tal-esportazzjonijiet tal-merkanzija totali fl-2014 (22). Dan huwa primarjament minħabba ż-żieda drastika fil-pagi fl-industrija tal-ħwejjeġ u t-tessuti Ċiniża, li wasslet sabiex xerrejja internazzjonali jfittxu fornituri ġodda fl-Asja.

Skont l-ILO (23), fl-2014 id-dħul medju kien inqas minn $200 fix-xahar fil-maġġoranza tal-pajjiżi. Għal ħaddiema tal-ħwejjeġ mingħajr ħiliet japplikaw pagi minimi ta' kull xahar fiċ-Ċina (sa $297), il-Filippini, il-Malasja, l-Indoneżja ($247), it-Tajlandja, il-Vjetnam ($145), l-Indja ($136), il-Kambodja ($128), il-Pakistan ($119), il-Bangladesh ($71) u s-Sri Lanka ($66).

Ir-riskji ewlenin huma n-nuqqas ta' paga għall-għajxien, xogħol sfurzat jew tħaddim tat-tfal, relazzjonijiet industrijali ħżiena minħabba protezzjoni dgħajfa tal-libertà tal-assoċjazzjoni u negozjar kollettiv limitat, saħħa u sigurtà fuq il-post tax-xogħol dgħajfa, spezzjoni tax-xogħol insuffiċjenti, skemi ta' korriment fuq il-post tax-xogħol mhux żviluppati biżżejjed, tniġġis tal-ilma, espożizzjoni għal sustanzi kimiċi, u sfruttament tal-forza tax-xogħol femminili.

3.1.2

Fl-24 ta' April 2013, il-kollass tal-bini Rana Plaza fil-Bangladesh okkupat minn fabbriki tal-ħwejjeġ ikkawża l-mewt ta' 1 136 impjegat, il-maġġoranza tagħhom nisa. Il-gravità tal-inċident, li ġie kkważat mill-istat ħażin ħafna ta' manutenzjoni tal-bini u n-nuqqas ta' ħruġ ta' sigurtà, wasslet għall-mobilizzazzjoni eċċezzjonali ta' gvernijiet (l-UE u l-Istati Membri, l-Istati Uniti tal-Amerika, il-Kanada, in-Norveġja), organizzazzjonijiet internazzjonali (ILO, OECD u l-Bank Dinji), partijiet interessati internazzjonali u lokali b'sett ambizzjuż ta' azzjonijiet immirati sabiex jinkoraġġixxu nazzjonali miżuri fuq terminu qasir (kumpens għall-familji tal-vittmi, spezzjoni ta' fabbriki tal-ħwejjeġ u azzjonijiet ta' rimedju, metodi ta' awditjar ġodda, reviżjoni tal-Liġi tax-Xogħol), miżuri fuq terminu medju nazzjonali (eż. żvilupp ta' trejdjunjins indipendenti u t-tisħiħ tal-ispezzjoni tax-xogħol), u miżuri sistematiċi sabiex jiġi promoss immaniġġjar responsabbli ta' ktajjen tal-provvista globali.

3.1.3

L-OECD qed tipprepara Gwida għad-Diliġenza Dovuta dwar Ktajjen ta' provvista Responsabbli fis-Settur tal-Ħwejjeġ u ż-Żraben.

3.1.4

L-ILO, f'kooperazzjoni ma' donaturi internazzjonali, gvernijiet, ħaddiema u impjegaturi, timplimenta proġetti fis-settur tal-ħwejjeġ (eż. fl-Asja) li jimmiraw sabiex ikun hemm aċċess akbar għal informazzjoni dwar il-pagi, il-kundizzjonijiet tax-xogħol u r-relazzjonijiet industrijali sabiex tittejjeb il-kwalità tad-djalogu soċjali dwar standards tax-xogħol, tissaħħaħ il-kapaċità tal-imsieħba soċjali u tal-mekkaniżmi ta' negozjar kollettiv, kif ukoll sabiex jiġu żgurati l-istandards tax-xogħol fil-livell ta' fabbrika (25).

3.1.5

Il-Kummissjoni Ewropea qed taħdem fuq inizjattiva ewlenija dwar katina tal-provvista tal-ħwejjeġ sostenibbli inklużi ppjanar konġunt, finanzjament ikkoordinat, implimentazzjoni konġunta ta' programmi, sensibilizzazzjoni fost il-konsumaturi, eċċ.

3.1.6

Imsieħba soċjali tal-UE mis-settur tat-tessuti u l-ħwejjeġ żviluppaw inizjattiva konġunta, appoġġjata mill-Kummissjoni Ewropea, b'Għodda ta' Valutazzjoni tar-Riskju tar-responsabbiltà soċjali korporattiva rilevanti għal GSCs. Huma attwalment qed jiffinalizzawha fi tħejjija biex din tinxtered fost l-SMEs u partijiet interessati oħrajn.

3.1.7

Il-Presidenza Netherlandiża tal-UE tixtieq tesplora mezzi sabiex issaħħaħ is-sinerġiji bejn il-politiki tal-iżvilupp u dawk tal-kummerċ tal-UE sabiex tikkontribwixxi għas-sostenibbiltà tal-GVCs.

3.1.8

Il-Ministru Federali Ġermaniż għall-Ekonomija, il-Kooperazzjoni u l-Iżvilupp, is-Sur Gerd Muller, stabbilixxa alleanza speċifika għal “tessuti sostenibbli” li tinvolvi l-imsieħba ewlenin. Fl-aħħar G7 huwa ta sommarju konkret ħafna tas-sitwazzjoni: “Jiġi jiswa euro biex tittieħed responsabbiltà, euro wieħed għal kull libsa, ġakketta jew qalziet, sabiex ikun żgurat li x-xogħol iebes fil-Bangladesh, il-Kambodja jew l-Afrika jħallas sew u t-tfal u l-ħajjata jkollhom opportunitajiet fil-ħajja” (26).

3.1.9

Proliferazzjoni ta' inizjattivi privati ġabet esperjenza u għajnuna fl-iskambju tal-aqwa prattiki. Fosthom l-Initiative Clause Sociale (Inizjattiva ta' klważola soċjali) ma' 22 bejjiegħ bl-imnut ewlieni bħal Monoprix, Carrefour jew Casino, li jirrappreżentaw aktar minn €243 biljun ta' fatturat, u li għandhom metodoloġija simili għall-awditjar soċjali tagħhom; u l-BSCI (Inizjattiva ta' Konformità Soċjali tan-Negozju), imnedija fl-2003 mill-FTA (Assoċjazzjoni tal-Kummerċ Barrani) li tinsab fi Brussell, b'aktar minn 1 700 bejjiegħ bl-imnut u importatur minn 36 pajjiż f'relazzjonijiet ta' negozju bi 30 000 impjant.

3.2.1

Skont l-istudju dwar GVCs minn Sturgeon u Kawakami (27), “inputs intermedji għall-industrija tal-ħwejjeġ jidhru li huma ħafna inqas importanti f'termini tal-valur tal-kummerċ ta' prodotti intermedji minn inputs għall-industriji tal-elettronika u tal-vetturi tal-passiġġieri.”

3.2.2

Il-GVC tal-elettronika hija waħda mill-aktar importanti fis-settur tal-prodotti b'aktar minn 17 % fi Prodotti Intermedji Mmanifatturati totali fl-2006, imqabbla ma' 2,7 % f'kimiċi u plastiks u 1,9 % f'parts tal-ajruplani. Iż-żewġ pajjiżi li qegħdin fuq quddiem fl-esportazzjoni ta' intermedji elettroniċi huma ċ-Ċina/Ħong Kong u l-Istati Uniti.

3.2.3

It-tliet atturi tad-ditta li qed imexxu l-“modularità tal-katina tal-valur” huma dawn li ġejjin:

Il-modularità ta' din il-katina tal-valur speċifika qiegħda fil-kodifikazzjoni u l-istandardizzazzjoni ta' proċessi tan-negozju ewlenin bħal disinjar permezz tal-kompjuter, ippjanar u inventarju tal-produzzjoni u l-kontroll loġistiku.

3.2.4

L-elettroniċi tal-konsumatur għandhom ċikli tal-ħajja tal-prodott qosra, li jvarjaw minn 3 sa 18-il xahar, u jispiċċaw fi żmien qasir. Minħabba f'hekk, il-fornituri ta' dawn il-prodotti jiffaċċjaw ordnijiet biex ifornu lis-suq dejjem aktar malajr. Pereżempju, meta l-iPhone tal-Apple ġie introdott fl-2007, iż-żmien biex ifornu lis-suq kien ta' sitt xhur; fl-2012 dan naqas għal inqas minn ġimagħtejn (28). Għall-manifatturi u l-ħaddiema din hija sfida u hemm il-ħtieġa li jiġu żviluppati u implimentati soluzzjonijiet sabiex din tiġi indirizzata.

Filwaqt li f'xi kumpaniji ntlaħaq ftehim dwar sahra jew xifts fl-aqwa tal-istaġun u sabiex dan jiġi kkumpensat fil-bqija tas-sena, oħrajn jirrappurtaw żieda sostanzjali f'kuntratti temporanji u fir-reklutaġġ ta' ħaddiema tal-aġenzija jew migranti (eż. fil-Messiku fl-2009, 60 % tal-forza tax-xogħol fl-industrija tal-elettroniċi kienu ħaddiema tal-aġenzija temporanji li telgħu għal 90 % fl-aqwa tal-istaġun) (29). Dan ta' spiss ifisser tnaqqis tad-drittijiet tal-ħaddiema, eż. pagi aktar baxxi, nuqqas ta' kopertura tas-sigurtà soċjali jew projbizzjoni li wieħed jissieħeb fi trejdjunjins. Is-soluzzjonijiet jistgħu jinkludu, flimkien ma' leġislazzjoni nazzjonali, ftehimiet fil-livell ta' intrapriża, kif ukoll koordinazzjoni u skambju ta' informazzjoni aħjar bejn ix-xerrejja u l-fornituri, li b'hekk jippermettu ppjanar aħjar tal-produzzjoni u rikors għal ħaddiema permanenti minflok għal dawk temporanji.

3.2.5

Il-kwistjonijiet ta' rispett għad-drittijiet tal-bniedem u tax-xogħol jorbtu l-industrija tal-elettronika wkoll mal-kwistjoni ta' minerali li jiġu minn żoni affettwati minn kunflitt u b'riskju għoli, bħar-Reġjun tal-Lagi l-Kbar Afrikani (30). Wara l-adozzjoni tal-leġislazzjoni tal-Istati Uniti (Att Dodd-Frank), fl-2014 il-Kummissjoni Ewropea ippreżentat proposta għal Regolament li jistabbilixxi mekkaniżmu ta' ċertifikazzjoni awtonoma għal importaturi tal-landa, tantalju, tungstenu u deheb fis-suq tal-UE sabiex ikun żgurat li d-dħul mill-estrazzjoni u kummerċ ta' dawn il-minerali ma jappoġġjax il-kunflitt armat lokali. Minflok, id-diliġenza dovuta akkumpanjata minn miżuri oħrajn għandha tikkontribwixxi għat-trasparenza matul il-katina tal-provvista, u jkollha impatti pożittivi fuq il-ħolqien tal-impjiegi u l-kundizzjonijiet tax-xogħol fil-minjieri, bħas-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol, livelli ta' dħul jew il-bidal tal-attività f'waħda formali. Dan jippermetti wkoll akkwsit kontinwu mill-Afrika minflok ma wieħed ikollu bżonn jirrikorri għal reġjuni oħrajn tad-dinja, mhux affettwati mill-kunflitt (31).

3.2.6

L-OECD żviluppat Gwida għad-Diliġenza Dovuta għal Ktajjen tal-Provvista Responsabbli minn Żoni Affettwati mill-Kunflitt u f'Riskju Għoli (32).

3.3.1

Il-KESE jixtieq jenfasizza wkoll li l-GVCs u l-GSCs f'setturi oħrajn, bħas-servizzi u l-agro-industrija jistgħu jiffaċċjaw problemi ta' kundizzjonijiet tax-xogħol, b'mod partikolari s-saħħa u sigurtà fuq il-post tax-xogħol.

3.3.2

L-appoġġ tal-ILO għal xogħol diċenti fl-ekonomija rurali (33) jiffoka fuq 3 oqsma ta' prijorità għal azzjoni: xogħol diċenti għal popolazzjonijiet rurali żvantaġġjati u marġinalizzati u vulnerabbli, xogħol diċenti għal ħaddiema rurali fi ktajjen tal-provvista, xogħol diċenti għal ħaddiema rurali fi pjantaġġjuni.

—

Il-gvernijiet huma responsabbli għat-tfassil, l-implimentazzjoni u l-infurzar tal-liġi tax-xogħol u l-liġi soċjali nazzjonali, għar-ratifika u l-implimentazzjoni effettiva tal-konvenzjonijiet tal-ILO, u fil-każ tal-Istati Membri tal-UE anke għat-traspożizzjoni u l-implimentazzjoni tad-direttivi tal-UE; huwa wkoll id-dmir tagħhom li jipprovdu r-riżorsi amministrattivi u finanzjarji kollha, inkluż għall-ispezzjoni tax-xogħol, sabiex jiżguraw il-konformità mal-qafas legali.

—

L-organizzazzjonijiet internazzjonali jistabbilixxu standards u jiżviluppaw inizjattivi globali sabiex jippromovu standards tax-xogħol internazzjonali u kondotta responsabbli fil-qasam tan-negozju. F'dan il-kuntest, dokumenti, bħall-Prinċipji Gwida tan-NU dwar in-Negozju u d-Drittijiet tal-Bniedem (il-qafas “protezzjoni, rispett u rimedju”) jipprovdu gwida dwar ir-rwoli u responsabbiltajiet tal-atturi ewlenin.

—

L-imsieħba soċjali huma mħeġġin li jinvolvu ruħhom u jippromovu d-djalogu soċjali dwar standards tax-xogħol u kundizzjonijiet tax-xogħol, inkluż fil-kuntest tas-settur u dak transkonfinali, u l-gvernijiet għandhom jiżguraw li l-libertà ta' assoċjazzjoni u n-negozjar kollettiv tkun protetta u promossa b'mod effettiv.

—

L-intrapriżi multinazzjonali għandhom ikunu f'konformità mal-liġijiet applikabbli fil-pajjiżi li joperaw fihom; huma mħeġġin ukoll jimpenjaw ruħhom favur approċċi ta' responsabbiltà soċjali korporattiva u ta' diliġenza dovuta.

—

L-NGOs jikkumplementaw l-isforzi ta' atturi oħrajn u għandhom rwol ewlieni fis-sensibilizzazzjoni marbuta mad-drittijiet tax-xogħol, kif ukoll fir-rapportar ta' abbużi.

Minħabba l-kumplessità u r-riskji kbar ovvji li jinvolvu dawn il-parteċipanti ewlenin, il-KESE jitlob li jkun hemm pjattaformi strutturati, trasparenti u inklużivi għall-partijiet interessati sabiex jindirizzaw kwistjonijiet kumplessi bħal dawn.

19.8.2016   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 303/28

Relatur:

is-Sinjura Ariane RODERT

Korelatur:

is-Sur Oliver RÖPKE

1.1

L-Ewropa qed tiffaċċja sfidi kumplessi li jitolbu għal tiġdid tal-mudelli soċjali u ekonomiċi. Biex jinkisbu l-progress, it-tkabbir u l-benesseri fl-Ewropa, hemm bżonn ta' bidla lejn ekonomija bbażata fuq l-innovazzjoni.

1.2

F’dan il-kuntest, qegħdin jitfaċċaw kunċetti innovattivi u mudelli ta' negozju, li jindikaw bidla minn innovazzjoni tradizzjonali għal innovazzjoni li tqis il-perspettivi tekniċi, ambjentali u soċjali, b’enfasi fuq il-ħajja tan-nies u l-benesseri.

1.3

Għaldaqstant, il-KESE jitlob lill-Kummissjoni Ewropea biex tiżviluppa qafas ta’ politika biex jiġu appoġġjati dawn il-mudelli ta’ negozju ġodda li qed jitfaċċaw. Dan għandu jsir billi jiġu rikonoxxuti, kollegati u promossi kunċetti ċentrali għal dawn il-mudelli ta' intrapriża li jibnu fuq teoriji bħall-valur kondiviż, l-impatt kollettiv, il-kejl tal-impatt, is-sħubija abbażi tal-ispirali u l-innovazzjoni soċjali.

1.4

Il-qafas jinkludi ambjent favorevoli li jneħħi l-ostakoli u jespandi l-kunċetti tradizzjonali ta’ intrapriża. Il-kwistjonijiet li għandhom jiġu esplorati huma l-akkwist pubbliku, ir-regolamentazzjoni favur l-innovazzjoni, strument finanzjarju mfassal apposta, appoġġ immirat aħjar mill-Fond Strutturali, inċentivi fiskali potenzjali, it-taħriġ, l-appoġġ u l-aġġornar tal-ħiliet, dan tal-aħħar billi jitqiesu speċifikament id-diġitalizzazzjoni u r-robotizzazzjoni.

1.5

Huwa kruċjali li l-Istati Membri u l-istituzzjonijiet Ewropej jirrikonoxxu bis-sħiħ u jippromovu mudelli ta’ negozju “aktar ġusti””, li jiffokaw fuq il-ksib tal-innovazzjoni għal żvillup soċjali billi jiġi integrat il-kejl tal-impatt soċjali b’mod parallel għar-rappurtar tal-progress ekonomiku.

1.6

Il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni biex tintegra bis-sħiħ il-prinċipji tal-Pakkett ta’ Investiment Soċjali u r-rabta tiegħu mal-innovazzjoni soċjali fl-iżvilupp tal-pilastru Ewropew tad-drittijiet soċjali, peress li ħafna minn dawn il-mudelli ġodda ta' negozju huma espressjoni konkreta ta’ dawn il-prinċipji.

1.7

L-Istati Membri u l-Kummissjoni għandhom jiżguraw li l-innovazzjoni soċjali tiġi integrata b’mod sħiħ fil-programmi relatati mal-innovazzjoni. L-appoġġ finanzjarju mill-UE, bħall-Orizzont 2020, għall-innovazzjoni soċjali għandu jintuża bis-sħiħ u għandu jiġi evalwat abbażi tad-dħul tekniku (minn kull parti interessata) u impatt politiku.

1.8

L-Istati Membri u l-istituzzjonijiet tal-UE għandhom jintegraw il-prinċipji tal-innovazzjoni fil-politika dwar l-intrapriżi, biex jiżguraw kultura abilitanti li tippromovi, tilqa’, tippremja u xxerred l-innovazzjoni. Din il-kultura tinkludi elementi bħall-esperimentazzjoni, il-kostellazzjonijiet ta’ sħubijiet ġodda u viżjoni estiża dwar il-ħolqien tal-valur fis-soċjetà.

1.9

L-UE għandha tpoġġi enfasi akbar fuq l-appoġġ u l-protezzjoni tal-SMEs, b’mod partikolari, l-intrapriżi tal-ekonomija soċjali, il-mikrointrapriżi u n-negozji tal-familja, u t-tipi kollha ta’ negozji ġodda f’inizjattivi tal-politika tal-innovazzjoni sabiex jitjiebu l-kondizzjonijiet għas-sostenibbiltà u r-replikazzjoni/l-iskalar.

1.10

Mudelli tan-negozju innovattivi ġodda għandhom jiġu kkunsidrati b’mod sħiħ f’inizjattivi ta’ politika orjentata lejn ir-rivoluzzjoni industrijali 4.0, u l-politiki relatati bħall-ekonomija ċirkulari, kondiviża u funzjonali, dan billi jitħeġġeġ l-adattament tan-negozji u mudelli kollha eżistenti, jiġu appoġġjati l-forom ġodda u mhux konvenzjonali ta’ intrapriżi, jiġu ffurmati relazzjonijiet ġodda u mudelli aġġustati ta’ kooperazzjoni.

1.11

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni sabiex fir-reviżjoni li jmiss tal-istrateġija dwar is-suq uniku, li hija mistennija fl-2017, tinkorpora bis-sħiħ dawn il-mudelli ġodda ta' negozju u tissuġġerixxi miżuri ġodda f’din id-direzzjoni.

1.12

Bl-istess mod għan-negozji kollha, huwa essenzjali li jiġu rispettati l-prinċipji ta’ xogħol deċenti, id-drittijiet soċjali tal-impjegati u r-rwol tal-imsieħba soċjali fil-kuntest ta’ mudelli kummerċjali ġodda.

2.1

Fl-Ewropa qiegħed jitfaċċa b'mod rapidu xenarju soċjali ġdid, li jappella għal mudelli ekonomiċi u soċjali ġodda sabiex l-Ewropa tinbidel f'ekonomija moderna u kompetittiva globalment.

2.2

Biex jinkisbu tkabbir għal progress, koeżjoni soċjali u benesseri, hemm bżonn ta' mentalità ġdida fir-rigward tal-innovazzjoni. L-innovazzjoni u r-riċerka madwar id-dinja adottaw din il-mentalità, bħalma għamlu wkoll ħafna intrapriżi, li issa qed jistinkaw għal tkabbir u impatt soċjali u ambjentali, kif ukoll ekonomiku. Barra minn hekk, l-aspettattivi u d-domanda tal-konsumaturi juru appoġġ għal dan l-approċċ. Dan jidher biċ-ċar bil-ħolqien ta’ inizjattivi bħall-ekonomiji kollaborattivi, ċirkolari u kondiviżi. Dak li dawn l-inizjattivi għandhom inkomuni huwa l-fatt li huma bbażati fuq sett ġdid ta’ valuri u jimmiraw għal tkabbir intelliġenti, sostenibbli u inklużiv għall-progress li jgħaqqad l-innovazzjoni teknika, ambjentali u soċjali.

2.3

L-għan ta’ din l-Opinjoni huwa li jiġu esplorati xi kunċetti ġodda li huma ċentrali għall-innovazzjoni bħala muturi għal mudelli ġodda ta’ negozju. B’mod partikolari din ser tuża l-intrapriżi tal-ekonomija soċjali biex turi eżempju. L-opinjoni tibni fuq l-acquis tal-KESE f’dan il-qasam u b’mod partikolari fuq il-ħidma li saret permezz tal-proġett tal-KESE dwar l-intrapriżi soċjali (1). Din l-opinjoni ma tindirizzax kunċetti bħall-ekonomija ċirkolari, kollaborattiva, funzjonali jew kondiviża, l-innovazzjoni jew il-politiki tal-SMEs li huma indirizzati f'opinjonijiet tal-KESE relatati oħra.

3.1.1

L-Ewropa qed tiffaċċja sfidi soċjetali kumplessi li s-sistemi eżistenti naqsu milli jindirizzaw. Dan jindika bidla fundamentali li tirrikjedi mentalità ġdida u soluzzjonijiet innovattivi. Dawn l-innovazzjonijiet ta' spiss jissejħu innovazzjonijiet soċjali jew innovazzjonijiet soċjetali. “L-innovazzjoni soċjali hija innovazzjoni li tkun soċjali kemm fil-finijiet kif ukoll fil-mezzi tagħha. Tiġi kkomplementata minn dan li ġej: speċifikament, l-innovazzjonijiet soċjali huma definiti bħala ideat ġodda (prodotti, servizzi u mudelli) li fl-istess ħin jissodisfaw il-ħtiġijiet soċjali (b’mod aktar effettiv mill-alternattivi) u joħolqu relazzjonijiet soċjali jew kollaborazzjonijiet ġodda. Fi kliem ieħor, l-innovazzjonijiet mhux biss huma tajbin għas-soċjetà, iżda jtejbu wkoll il-kapaċità tas-soċjetà sabiex taġixxi” (2). L-innovazzjonijiet soċjali jitfaċċaw fis-setturi kollha, u mhuma xejn ġdid, iżda l-karatteristika komuni hija li eventwalment dawn iwasslu għal bidla sistematika.

3.1.2

Fid-dinja akkademika, l-innovazzjoni llum il-ġurnata tinkludi aktar minn żviluppi tekniċi. Ir-riċerkaturi issa jaqblu li l-innovazzjoni u r-riċerka għandhom iqisu l-perspettivi tekniċi, ambjentali u soċjali. Hemm interdipendenza bejn l-innovazzjoni soċjali, diġitali u teknika. Ir-rwol tat-teknoloġija diġitali f’dan il-kuntest huwa bħala għodda biex tħeġġeġ il-kondiviżjoni u l-għoti tas-setgħa lin-nies biex jieħdu azzjoni, filwaqt li l-innovazzjoni soċjali hija l-għan ewlieni.

3.1.3

L-innovazzjoni soċjali timmanifesta ruħha b’mod differenti mill-innovazzjoni teknika. Hija mmotivata mill-ħtieġa u ta' spiss ikollha l-għan li tindirizza sfida f'soċjetà jew tiffoka fuq grupp ta' utenti speċifiku, filwaqt li jitqiesu l-perspettivi soċjali, amjentali u ekonomiċi. L-aktar innovazzjonijiet soċjali li jirnexxu jirrikjedu ħsieb olistiku li fl-aħħar mill-aħħar iwassal għal bidla sistemika aktar milli jindirizza kwistjoni jew suġġett wieħed.

3.1.4

Il-pedament tal-innovazzjoni soċjali huwa punt ta' ħsieb etiku, ideoloġiku jew ta' interess ġenerali. Dan jintwera mir-rwol li storikament kellha u li għandha issa s-soċjetà ċivili fit-tfassil tas-sistemi soċjali. L-innovazzjoni soċjali tista’ tkun kunċett ġdid, iżda din ilha teżisti għal żmien twil.

3.1.5

L-innovazzjoni soċjali hija bbażata fuq komunikazzjoni miftuħa u soluzzjoni tal-problemi b'mod kollaborattiv fejn jiġu involuti partijiet interessati differenti u prattiki li jwasslu għal soluzzjonijiet ġodda. L-innovazzjoni soċjali qed tkisser l-ostakli li jisseparaw lis-setturi u s-swieq, u tissostitwixxi l-loġika tal-kompetizzjoni b'soluzzjonijiet ta' sħubija kollaborattiva u fit-tul. L-għan huwa l-kondiviżjoni, marbut mal-moviment favur l-aċċess ħieles għas-sorsi (open-source) u fejn jiġu applikati approċċi mhux kompetittivi.

3.1.6

L-innovazzjoni soċjali toffri orizzont fundamentali għall-Ewropa u ser tippromovi l-“ekonomija soċjali tas-suq reali” skont l-Artikolu 2 tat-Trattat ta’ Lisbona. Madankollu, dan jista’ jinkiseb biss jekk l-innovazzjoni tkun immirata b’mod ċar lejn objettivi bħalma huma l-inklużjoni u l-ugwaljanza. Dan min-naħa tiegħu ser jaċċellera d-dehra ta' aktar innovazzjoni soċjetali.

3.2.1

Qed jikber l-għarfien li perspettiva aktar komprensiva tal-ħolqien ta' valur — ekonomikament, soċjalment u ambjentalment — hija fil-qalba ta’ każ ta’ negozju attraenti. Il-fatt li l-profitt ekonomiku jiġi ġġenerat jew jiżjied billi jiġu żgurat valur soċjali u ambjentali akbar juri biċ-ċar li t-tkabbir ekonomiku huwa marbut ma’ progress soċjali u ambjentali. Dan huwa referut bħala l-ħolqien ta’ valur komuni, kunċett esplorat minn diversi riċerkaturi (3).

3.2.2

Ċentrali għal din l-istrateġija hija l-bidla min-norma li tiġi ottimizzata l-prestazzjoni finanzjarja għal perjodu qasir biex jiġi ġġenerat valur ekonomiku b’tali mod li jipprodui wkoll il-progress soċjali u l-valur għas-soċjetà. Valur kondiviż jista’ jikkostitwixxi l-mutur tal-mewġa li jmiss ta’ innovazzjoni u tkabbir fil-produttività fl-ekonomija globali.

3.2.3

L-appoġġ għal ekonomija tas-suq soċjali reali jirrikjedi it-tħeġġiġ ta' forom ta’ investimenti maħsuba speċifikament biex jappoġġjaw il-ħolqien ta’ ekonomija inklużiva, demokratika u aktar parteċipattiva. Hawnhekk hemm bżonn ta' ekosistema finanzjarja sħiħa, fejn b'mod partikolari huwa interessanti li jitqiesu forom b’kapital ibridu jew ikkombinat, suġġett li l-KESE esplora f’ħidma preċedenti (4).

3.2.4

Fil-loġika tal-valur kondiviż, il-ħolqien tal-valur ma jibqax jirrappreżenta trasferiment tal-valur eżistenti iżda pjuttost żieda fil-valur soċjali, ambjentali u ekonomiku b'mod globali. Barra minn hekk, dan jenfasizza li s-suq mhuwiex definit biss f'termini ekonomiċi iżda jinkorpora wkoll aspetti soċjali u ambjentali. Element prinċipali huwa li l-valur kondiviż jibni fuq is-saħħa u d-differenzi bejn is-settur privat u dak tas-soċjetà ċivili, biex jiġi applikat mudell ta’ kokreazzjoni, li fl-aħħar mill-aħħar joħloq swieq ġodda kif ukoll swieq jikbru.

3.3.1

L-iffaċċjar ta' sfidi soċjetali kumplessi ta’ spiss jeħtieġ kollaborazzjoni mill-qrib bejn il-gvern, is-suq u s-soċjetà ċivili biex jinħolqu soluzzjonijiet effettivi. Din is-sħubija hija bbażata fuq fehim profond tal-perspettivi ta' kull parti interessata, fuq it-teħid rapidu tad-deċiżjonijiet u fuq approċċ empatiku.

3.3.2

Il-kooperazzjoni, il-kokreazzjoni u l-innovazzjoni transettorjali għandhom vantaġġi enormi fuq il-modi li bihom is-soċjetà indirizzat kwistjonijiet soċjetali fil-passat. Huwa importanti, għal dan il-għan, li jinġabru l-partijiet interessati minn kmieni biex b’mod konġunt jiġi definit għan soċjetali kondiviż u l-passi li jridu jittieħdu.

3.3.3

Ta’ min jinnota li, peress li l-innovazzjoni ħafna drabi toħroġ fid-dieher fil-kuntest lokali qrib il-ħtiġijiet reali, l-attenzjoni u l-appoġġ għandhom ikunu għas-soċjetà kollha. Hemm potenzjal kbir biex jinġabru u jinqasmu dawn l-esperjenzi lokali, li ħafna minnhom jistgħu jiġu riprodotti u aġġustati f’diversi reġjuni u pajjiżi.

3.4.1

Kif intqal, il-bidla soċjali fuq skala kbira teħtieġ koordinazzjoni, allinjament u sħubija wiesgħa u transsettorjali. Barra minn hekk, riżultat wieħed għandu jkun l-impatt kollettiv.

3.4.2

L-impatt kollettiv jibni fuq l-impenn ta’ grupp ta’ partijiet interessati ċentrali fis-setturi, li jiffoka fuq aġenda komuni biex jissolvew problemi soċjali jew soċjetali speċifiċi. Barra minn hekk dan jinvolvi infrastruttura ċentralizzata, persunal dedikat, proċess strutturat, kejl komuni, komunikazzjoni kontinwa u attivitajiet rinforzati b’mod reċiproku fost il-parteċipanti kollha. Il-bidla soċjali fuq skala kbira ser toħroġ bħala riżultat ta’ koordinazzjoni transsettorjali aħjar aktar milli minn organizzazzjonijiet individwali.

3.5.1

Jekk il-kunċett ta’ innovazzjoni għandu jinkludi mhux biss perspettivi tekniċi iżda wkoll soċjali u ambjentali, il-progress irid jitkejjel b’mod differenti. Il-KESE diġà esplora suġġetti (il-kejl tal-impatt soċjali (5) u l-ekonomija għall-ġid komuni (6)) fejn il-ħtieġa għal viżjoni usa’ dwar ir-riżultati u r-rappurtar intweriet b’mod ċar.

3.5.2

Għal żmien twil, l-indikaturi ekonomiċi kienu l-istandard biex jitkejlu r-riżultati. Iżda l-ħruġ fid-dieher dejjem jiżdied ta' strutturi ibridi li jwasslu l-innovazzjoni jitlob sett ta’ indikaturi ġodda u olistiċi li jkejlu l-impatt soċjali, ambjentali u ekonomiku.

3.5.3

L-applikazzjoni tal-prinċipji tal-kejl tal-impatt soċjali tinvolvi approċċ tal-partijiet interessati, fehim komuni u d-definizzjoni tar-riżultati ewlenin, kif ukoll l-iffissar komuni ta’ indikaturi. Dan għandu jgħin biex jiġi enfasizzat il-valur reali maħluq. L-attenzjoni hija li jkun hemm bidla minn rappurtar ekonomiku għall-kejl ta' fatturi bħall-input, prestazzjoni, effetti u impatt soċjali. Huwa importanti li l-partijiet interessati ikunu tal-istess fehma dwar dawn il-kunċetti, peress li dawn huma applikati kemm fil-kuntest tal-innovazzjoni kif ukoll fil-kuntest kummerċjali.

3.6.1

L-innovazzjoni soċjali u teknika jista’ jkollha impatt kbir ħafna fuq l-organizzazzjoni tax-xogħol u l-kundizzjonijiet tax-xogħol tal-impjegati. Iż-żieda fl-individwalizzazzjoni u aktar awtonomija u flessibilità fir-relazzjonijiet tax-xogħol m’għandhomx iwasslu għal deterjorament fil-protezzjoni soċjali. Sabiex il-mudelli innovattivi jħallu l-frott, il-prinċipji ta’ xogħol deċenti għandhom jibqgħu jkunu ggarantiti anke f’ambjent li nbidel (7).

3.6.2

L-innovazzjoni ser timxi id f’id mal-progress soċjali ġenerali biss jekk il-partijiet interessati kollha jiġu inklużi u jibbenefikaw minnha, jekk il-valur miżjud ikun imqassam b’mod ġust u jekk ma jiżżarmawax id-drittijiet soċjali. Il-protezzjoni soċjali tal-impjegati għandha tibqa' tkun garantita anke f’kondizzjonijiet mibdula.

3.6.3

L-istess jgħodd għad-drittijiet soċjali individwali tal-impjegati, speċjalment il-kondizzjonijiet tax-xogħol u l-pagi. Il-mudelli innovattivi u d-diġitalizzazzjoni b’mod partikolari ta' spiss iwasslu għal grad ogħla ta’ individwalizzazzjoni fil-post tax-xogħol u jipperikolaw l-istandards soċjali. Il-mudelli innovattivi sostenibbli iridu jirrispettaw id-drittijiet tal-ħaddiema u l-kondizzjonijiet tax-xogħol tagħhom, anke f’dinja tax-xogħol li dejjem tinbidel.

3.6.4

Mudelli ta’ negozju innovattivi ġodda jridu jippromovu d-drittijiet kollettivi tal-impjegati, l-implimentazzjoni prattika tagħhom u r-rwol tal-imsieħba soċjali. L-imsieħba soċjali, il-ftehimiet kollettivi u l-parteċipazzjoni tal-ħaddiema ta’ spiss huma sors ta’ innovazzjoni, peress li joħolqu l-kondizzjonijiet qafas neċessarji.

3.6.5

Id-djalogu soċjali u l-ftehimiet kollettivi komprensivi għandhom ikomplu jiġu promossi, għaliex dawn jistgħu wkoll jikkontribwixxu għat-titjib tal-kondizzjonijiet qafas għat-tranżizzjoni lejn mudelli ta’ negozju innovattivi. Ir-“regoli soċjali tal-logħba” ta' spiss kellhom jiġu adattati għal żviluppi tekniċi u soċjali ġoddafil-passat, u dan ser ikompli jkun meħtieġ fil-ġejjieni. Ara pereżempju t-tqassim mill-ġdid tax-xogħol (pereżempju tnaqqis tal-ħin tax-xogħol).

4.1

Il-KESE jappoġġja l-bżonn li jiġu rikonoxxuti u promossi d-diversità u l-pluralità sħaħ tal-mudelli ta’ negozju u ta’ intrapriża li flimkien isawru s-suq uniku (8). Qasam fejn il-KESE għandu esperjenza speċifika hija l-intrapriża tal-ekonomija soċjali. L-intrapriżi tal-ekonomija soċjali u l-intraprendituri soċjali jinkorporaw numru ta’ kunċetti diskussi hawn fuq u juru tajjeb dawn il-forom ibridi ta’ mudelli ta’ intrapriża li qed jitfaċċaw fl-Ewropa.

4.2

Fl-Ewropa jeżistu aktar minn 2 miljun intrapriża soċjali li jikkontribwixxu għall-10 % tal-PDG. Madankollu f’ħafna Stati Membri, is-settur huwa ġdid u sottożviluppati li jindika opportunità sinifikanti ta’ żvilupp. Is-soċjetà ċivili u l-ekonomija soċjali huma marbutin mill-qrib u permezz tal-innovazzjoni kkontribwixxew għal bidliet sistemiċi sinifikanti fis-soċjetà bħall-kura tat-tfal, l-isptarijiet, il-promozzjoni tal-awtonomija personali u l-għajxien indipendenti tal-anzjani u l-persuni b’diżabilità, il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja, l-integrazzjoni tax-xogħol u l-akkomodazzjoni (soċjali), kif ukoll bosta sejbiet jew invenzjonijiet xjentifiċi.

4.3

Iċċentrati fuq grupp speċifiku ta’ utent, ħtieġa mhux indirizzata fis-soċjetà jew intiżi biex jimlew il-vojt, l-intrapriżi tal-ekonomija soċjali jesperimentaw u jinnovaw soluzzjonijiet, filwaqt li jkunu involuti f’attività ekonomika. Dawn jerġgħu jinvestu l-profitti biex jinkisbu l-missjoni soċjali u l-impatt. L-intrapriżi tal-ekonomija soċjali ġew enfasizzati reċentement peress li jipprovdu soluzzjoni interessanti billi joħolqu valur doppju – soċjalment permezz tal-attivitajiet tagħhom (koeżjoni jew inklużjoni soċjali) u ekonomikament (permezz tal-kummerċ, ħolqien tan-negozji u l-impjieg).

4.3.1

It-tisħiħ tal-innovazzjoni u l-kreattività tiddependi fuq kull parti interessata, kif ukoll fuq l-imġiba u l-attitudnijiet. Għalhekk huwa kruċjali mhux biss li jissaħħaħ is-settur tal-intrapriża tal-ekonomija soċjali iżda wkoll li tiġi żgurata attitudni miftuħa lejn mudelli diversi oħra emerġenti. Għandha titrawwem kultura ta’ kooperazzjoni u ta’ valuri kondiviżi, prinċipju li ġie inkorporat, pereżempju, fl-ekonomija soċjali sa mill-bidu. It-twettiq tal-intrapriżi tal-ekonomija soċjali permezz tal-innovazzjoni tagħhom joħloq opportunitajiet ġodda ta’ swieq, u trid tingħata attenzjoni speċifika biex jitħarsu dawn l-entitajiet sabiex ikomplu jiżviluppaw.

4.3.2

B’mod partikolari ta’ min jinnota li r-riċerka turi li n-nisa huma rappreżentati ħafna aktar fl-intrapriża soċjali milli fl-intrapriża tradizzjonali. Barra minn hekk, studji li jiġbru data diżaggregata skont is-sessi dwar is-suġġett urew li f’xi pajjiżi Ewropej saħansitra hemm iktar intraprendituri soċjali nisa minn irġiel. Dawn l-istudji donnhom jindikaw ukoll li l-intraprendituri soċjali nisa huma aktar inovattivi mill-intraprendituri soċjali rġiel, filwaqt li jonfqu inqas fuq l-innovazzjoni (9). Din ir-riċerka turi qasam kbir ta’ żvilupp b’enfasi partikolari fuq l-appoġġ lill-intraprenditorjat soċjali tan-nisa.

5.1

Mudelli ġodda u innovattivi ta’ negozju bħall-intrapriżi tal-ekonomija soċjali huma parti mill-ekonomija regolari u ma jkunux f’kunflitt ma’ mudelli oħrajn ta' negozju. Bix-xenarju soċjetali li qiegħed jinbidel fl-Ewropa, l-enfasi għandha titpoġġa fuq il-forom kollha tal-innovazzjoni li jwasslu għal mudelli ġodda ta’ negozju. Filwaqt li dawn il-mudelli ġodda jibbażaw fuq ħafna mill-kunċetti diskussi fil-Kapitolu 3, ħafna mill-programmi eżistenti ta’ appoġġ lin-negozju, l-iżvilupp u l-programmi ta’ tnedija kif ukoll kondizzjonijiet oħra neċessarji bħal-leġislazzjoni u strumenti finanzjarji ta’ spiss jonqsu milli jappoġġjaw dawn il-mudelli diversi ta’ negozju, minħabba li llum il-ġurnata, ħafna mill-appoġġ u politika jibqgħu mfassla għal mudell u loġika ta’ kumpanija standard u aktar tradizzjonali. Għalhekk, sabiex jinkiseb appoġġ għall-firxa kollha ta’ mudelli diversi ta’ negozju li qed joħorġu fid-dieher fl-Ewropa, għandhom jiġu kkunsidrati l-elementi li ġejjin.

5.1.1

Fil-każ tal-intrapriżi tal-ekonomija soċjali, il-KESE huwa favur ekosistema sħiħa li hija speċifikament imfassla għall-karatteristiċi uniċi ta’ dan il-mudell ta' negozju partikolari (10). Bl-istess mod, l-ekosistemi għandhom ukoll jiġu żviluppati għal kunċetti ġodda u ibridi oħra ta’ negozju. Barra minn hekk, l-appoġġ eżistenti għandu jiġi aġġornat u aġġustat sabiex jiġu koperti dawn il-mudelli ġodda kif ukoll sabiex jiġu appoġġjati negozji eżistenti bil-għan li jaġġustaw u japplikaw dawn ix-xejriet ġodda. L-ekosistema ideali tinkludi elementi bħal ekosistema finanzjarja adattata b’soluzzjonijiet ta’ kapital ibridu, forom aħjar ta’ akkwist, appoġġ adatt għall-iżvilupp tan-negozju u l-applikazzjoni tal-kejl tal-impatt soċjali. Dan huwa kruċjali biex jiġu appoġġjati l-ħruġ fid-dieher u s-sostenibbiltà ta’ kull mudell ta’ negozju.

5.1.2

L-innovazzjoni m’għadhiex lineari. Il-kombinazzjoni ta’ perspettivi tekniċi, ambjentali u tal-innovazzjoni soċjali hija kruċjali fl-identifikazzjoni ta’ soluzzjonijiet futuri. L-integrazzjoni bis-sħiħ ta' dawn il-kunċetti tirrikjedi viżjoni ġdida dwar ir-rapportaġġ tal-progress, wieħed li huwa bbażat fuq l-eżitu jew l-impatt. B’mod partikolari hawnhekk huma importanti żewġ elementi: il-ħolqien tal-valur kondiviż u l-prinċipju fundamentali triplu (l-iżgurar tal-progress soċjali, ambjentali u ekonomiku għandu piż ugwali). Forom ġodda ta' intrapriżi ibridi ser jitfaċċaw b'mod rapidu hekk kif jirrikonoxxi l-valur totali tal-impatt kollettiv tal-aspetti ekonomiċi, soċjali u ambjentali. Il-valur kondiviż għadu fil-bidu tiegħu. Għaldaqstant, dan jeħtieġ li l-maniġers jiżviluppaw ħiliet u għarfien ġodda u li l-gvernijiet jitgħallmu kif għandhom jirregolaw dwar il-modi li jippermettu u mhux jostakolaw il-valur komuni.

5.1.3

Is-swieq finanzjarji għandhom funzjoni ewlenija fl-allokazzjoni tar-riżorsi fi ħdan is-soċjetà b’mod korrett. Iżda l-fokus fuq perjodu qasir tagħhom li dejjem jiżdied jikkonfliġġi direttament mar-rekwiżit biex jindirizzaw il-ħtiġijiet fit-tul tas-soċjetà, li huma indirizzati f’diversi rapporti (11). In-negozji għandu jkollhom spazju biex jinvestu għall-ġejjieni sabiex jiġġeneraw valur għall-investituri kif ukoll għas-soċjetà inġenerali. Dan jitlob għal sistemi ġodda li jippremjaw l-imġiba fit-tul tal-investituri. F’dan ir-rigward il-finanzjament pubbliku, ta’ spiss fil-forma tal-kapital ibridu, jirrappreżenta element importanti, li sikwit jenfasizza l-iżvilupp tal-intrapriżi.

5.1.4

Sabiex l-innovazzjoni tixpruna mudelli ġodda ta' negozju, trid tiġi promossa kontinwalment kultura favur l-innovazzjoni. L-inkoraġġiment tal-iskemi tal-esperimentazzjoni li jilqgħu kemm is-suċċess kif ukoll il-falliment (bħala mod ta' tagħlim) huwa ċentrali biex titrawwem kultura favur l-innovazzjoni fl-Ewropa. Mingħajr ma l-prinċipju ta’ prekawzjoni jkun ostaklu għall-innovazzjoni, il-“Prinċipju ta’ Innovazzjoni” għandu jiġi applikat b’mod addizzjonali għall-prinċipju ta prekawzjoni; il-“Prinċipju ta’ Innovazzjoni” ifisser li jitqies l-impatt tal-liġijiet u r-regolamenti fuq l-innovazzjoni. It-tfassil ta’ proċessi u sistemi madwar il-kunċett tas-sħubija billi jiġu involuti l-partijiet interessati prinċipali (l-iffaċilitar ta' forums miftuħa, spazji għad-djalogu u laqgħat kooperattivi) huwa punt ta’ tluq. Dan diġà qed iseħħ madwar l-Ewropa u jista' faċilment jiżdied, jiġi kondiviż u mxerred (12).

5.2

Ir-rieda politika u s-sjieda huma ċentrali biex jingħata spinta lill-ħolqien ta’ negozji ġodda fl-Ewropa. L-iżvilupp ta’ aġendi ta’ politika koerenti fil-livell tal-UE u tal-Istati Membri mfassla biex jiġu appoġġjati mudelli ta' negozju differenti huwa kruċjali. Huwa ċar li biex jinkiseb it-tkabbir u l-benesseri fl-Ewropa, hemm bżonn ta' bidla lejn ekonomija u soċjetà bbażati fuq l-innovazzjoni. Il-leġislazzjoni u l-politiki tas-suq intern għandhom jiġu kkalibrati b'mod adegwat għal dan l-għan. Ir-reviżjoni tal-istrateġija tas-suq uniku, li hija mistennija fl-2017, hija opportunità biex jiġu kkunsidrati miżuri ġodda f’din id-direzzjoni.

5.2.1

Appoġġ adegwat u sostnut għal riċerka bażika u applikata, bħala l-qofol tal-innovazzjoni futura, huwa kruċjali, minħabba l-enfasi fuq il-valur kondiviż u l-prinċipju fundamentali triplu. Barra minn hekk, l-attivitajiet ta’ dawn il-mudelli ġodda ta' negozju għandhom ikunu s-suġġett ta' deskrizzjoni statistika, sabiex jiġi pprovdut l-aktar appoġġ adegwat ta' politika.

5.2.2

Huwa importanti li tinħoloq kuxjenza dwar id-diversi forom ta’ innovazzjoni u l-innovaturi. L-intrapriżi tal-ekonomija soċjali u s-soċjetà ċivili ħafna drabi jonqsu milli jiddeskrivu lilhom infushom bħala innovaturi. Iż-żieda fil-viżibbiltà tal-innovazzjoni soċjali u l-iżgurar li tiġi rikonoxxuta billi b'mod espliċitu jiġi vvalutat il-kontribut wiesa' tagħha għas-soċjetà ser tinkoraġġixxi aktar innovazzjoni fis-setturi kollha.

5.2.3

L-UE tibqa’ twettaq rwol ewlieni fil-ġbir u l-kondiviżjoni ta’ inizjattivi ġodda, tiffaċilita ambjent favorevoli u tiżgura li dawn it-tendenzi ġodda jiġu riflessi f'inizjattivi ewlenin ta' politika. Il-Kummissjoni tinsab fl-aħjar pożizzjoni biex tiffaċilita dan l-iskambju tal-aqwa prattiki u l-mudelli li għandhom jiġu replikati.

19.8.2016   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 303/36

Relatur:

is-Sur Jorge PEGADO LIZ

1.1

Wara t-talba tal-Presidenza Netherlandiża sabiex il-KESE jħejji Opinjoni esploratorja dwar “L-ekonomija kollaborattiva u l-awtoregolazzjoni” u issa li temm ħidmietu, huwa qed jippreżenta l-Opinjoni tiegħu u fformula dawn il-konklużjonijiet.

1.2

Il-KESE, f’diversi Opinjonijiet tiegħu, li fuqhom tissejjes din l-Opinjoni b’mod ċar, diġà kien antiċipa diversi aspetti ta’ dan il-fenomenu fir-rigward tad-diversi ismijiet li jingħatawlu, skont il-lingwi u l-approċċi adottati.

1.3

B’hekk hija meħtieġa, skont it-talba fformulata, definizzjoni tal-karatteristiċi speċifiċi tal-ekonomija kollaborattiva li tħaddan il-prattiki ekonomiċi li jaqgħu taħt il-kunċett tagħha u l-mod kif dak l-aġir ekonomiku u soċjali għandu jiġi rregolat bil-liġi, f’liema forom u b’liema mezzi, b’mod partikolari permezz tal-awtoregolazzjoni jew il-koregolazzjoni.

1.4

Dan il-fenomenu, li ilu relevanti mill-aspett soċjali u ekonomiku sa mis-snin 2000, bl-użu tal-internet u tan-netwerks soċjali, mhuwiex aġir reċiproku fil-forma ta’ tpartit, li huwa qadim daqs il-bniedem, iżda “aġir prosoċjali mhux reċiproku”, jew b’mod aktar preċiż “l-att jew il-proċess ta’ distribuzzjoni ta’ dak li huwa tagħna lil ħaddieħor għall-użu tagħhom u/jew l-att jew il-proċess li nirċievu jew nieħdu xi ħaġa ta’ ħaddieħor għall-użu tagħna”.

1.5

Aktar minn definizzjoni, li madankollu ser nippruvaw nagħtu, l-aktar ħaġa importanti hija li niddefinixxu l-karatteristiċi ta’ dan il-fenomenu, li huma:

1.6

Dawn il-karatteristiċi, appoġġjati minn kunċett relattivament kunsenswali, jagħmluha possibbli li jiġi ddefinit il-mudell ta’ dan it-tip ta’ relazzjonijiet ekonomiċi u li wieħed jiddistingwi bejn l-attivitajiet li effettivament jaqgħu taħt l-ekonomija kollaborattiva u li għandhom jingħataw trattament speċjali, u dawk li xi minn daqqiet jiġu deskritti bħala tali sabiex jevitaw ir-regoli li għandhom japplikaw għalihom, bħalma nistgħu naraw fl-eżempju attwali ta’ Uber. Distinzjoni analitika iktar preċiża tal-kunċett tal-“kollaborazzjoni” u dak ibbażat fuq il-pjattaforma tista’ tikkontribwixxi għal tfassil aħjar ta’ politika u tiżviluppa regolazzjoni iżjed adatta.

1.7

Minbarra li nenfasizzaw l-importanza ekonomika tal-prattiki tal-ekonomija kollaborattiva, li diġà jirrappreżentaw fatturat sinifikanti fl-Ewropa u madwar id-dinja, għandha tiġi enfasizzata wkoll id-dimensjoni soċjali u ambjentali tal-ekonomija kollaborattiva, li għandha l-potenzjal li ssaħħaħ is-solidarjetà bejn iċ-ċittadini, tagħti nifs ġdid lill-ekonomija lokali, toħloq l-impjiegi, tirrazzjonalizza l-konsum tal-unitajiet domestiċi billi tippermetti l-użu kondiviż ta’ ċerti beni, tnaqqas l-impronta enerġetika u tippromovi konsum aktar responsabbli u sostenibbli. Jingħataw eżempji rilevanti fil-punt 5.2.

1.8

F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-KESE għal darb’oħra jħeġġeġ lill-Kummissjoni twettaq firxa sħiħa ta’ miżuri ta’ politika indispensabbli sabiex, fil-livell tal-UE u fid-diversi Stati Membri, il-forom u l-modi differenti tal-ekonomija kollaborattiva jkunu appoġġjati, implimentati, u jakkwistaw kredibbiltà u fiduċja.

1.9

Huwa jenfasizza wkoll il-ħtieġa li dawn il-mudelli ta’ negozju ġodda jkunu konformi mal-leġislazzjoni applikabbli nazzjonali u dik fil-livell tal-UE u jassiguraw b’mod partikolari d-drittijiet tal-ħaddiema, tassazzjoni adegwata, protezzjoni tad-data u l-privatezza tal-parteċipanti, kompetizzjoni leali u l-ġlieda kontra l-monopolji u l-prattiki antikompetittivi, il-kontabilità tal-pjattaformi fin-negozju li jsir bejn l-imsieħba u l-ħarsien tal-legalità tal-offerti tagħhom u, fuq kollox, il-protezzjoni tad-drittijiet tal-imsieħba kollha li jaħdmu fl-ekonomija kollaborattiva, inklużi l-prosumaturi, billi dawn ir-relazzjonijiet jiġu adatti fl-acquis tal-UE kollu dwar id-drittijiet tal-konsumaturi, b’mod partikolari dwar klawżoli kuntrattwali inġusti, prattiki kummerċjali inġusti, is-saħħa u s-sigurtà u l-kummerċ elettroniku.

1.10

B’hekk, il-KESE jidhirlu wkoll li l-UE — u naturalment l-Istati Membri, li jiltaqgħu fi ħdan il-Kunsill taħt il-Presidenza Netherlandiża — għandhom jiddefinixxu b’mod urġenti qafas legali ċar u trasparenti li fi ħdanu dawn l-attivitajiet għandhom jiġu żviluppti u implimentati fiż-żona Ewropea, kif definit fil-punt 8.2.4. Iħeġġeġ ukoll lill-Kummissjoni tippubblika mill-iżjed fis l-Aġenda għall-Ekonomija Kollaborattiva, li tant ilha mistennija.

1.11

Barra minn hekk, għandu jiġi definit b’mod ċar ir-rwol komplementari li għandhom jaqdu l-awtoregolazzjoni u l-koregolazzjoni, b’konformità mal-prinċipji u l-modalitajiet li l-KESE ilu li stabbilixxa tul is-snin f’Opinjonijiet u rapporti ta’ informazzjoni ffukati fuq dawn l-aspetti, li qegħdin jiġu affermati mill-ġdid u li huwa jqis li qed jirriproduċi f’dain l-Opinjoni.

2.1

Il-Presidenza Netherlandiża talbet lill-KESE, permezz ta’ ittra tal-Ministeru għall-Affarijiet Soċjali u l-Impjiegi, iħejji Opinjoni esploratorja dwar “L-ekonomija kollaborattiva u l-awtoregolamentazzjoni”, mingħajr ma speċifikat l-ebda linja gwida u mingħajr ma fformulat l-ebda mistoqsija.

2.2

L-ekonomija kollaborattiva hija suġġett ferm kontroversjali u attwali f’dak li jirrigwarda d-definizzjoni u l-ambitu kunċettwali tagħha, kif ukoll fir-rigward tad-diversi kunċetti li tħaddan, il-prattiki li tintegra u l l-effetti tagħha.

2.3

Hemm għadd kbir ta’ prattiki li, f’dawn l-aħħar snin, ġew attribwiti għal dan il-kunċett, u nkitbu wkoll firxa wiesgħa ta’ dokumenti differenti dwar dan is-suġġett.

2.4

B’hekk mhuwiex sorprendenti li l-KESE, li dejjem jinsab attent għax-xejriet fis-soċjetà ċivili, diġà ppubblika għadd ta’ Opinjonijiet, li din l-Opinjoni tissejjes fuqhom (1) u li fiha l-filosofija ġenerali tagħhom titħaddan u tiġi żviluppata iżjed, li jantiċipaw għadd ta’aspetti ta’ dan il-fenomenu li jingħata ismijiet differenti skont id-diversi lingwi u approċċi.

2.5

L-għan ta’ din l-Opinjoni huwa li tirrispondi għat-talba tal-Presidenza Netherlandiża bili tfittex li tintlaħaq definizzjoni tal-karatteristiċi speċifiċi tal-ekonomija kollaborattiva li jagħmluha awtonoma kunċettwalment u l-prattiki ekonomiċi li tħaddan, u li jiġi stabbilit jekk u kif dawn il-prattiki ekonomiċi u soċjali għandhom jitħarsu bil-liġi, u b’liema forom u b’liema mezzi, b’enfasi partikolari fuq l-awtoregolazzjoni u l-koregolazzjoni.

3.1

Il-prattiki ta’ ċerti hekk imsejħa forom ta’ ekonomija kollaborattiva jmorru lura fiż-żmien saħansitra qabel ma tnissel dan il-kunċett. Għandom l-għeruq tagħhom f’attitudni li tirrigwarda dak li wieħed ikollu jew ikun, li toħroġ fundamentalment mill-idea li “inti m’intix dak li għandek” iżda “dak li jista’ jkollok aċċess għalih”.

3.2

Huwa evidenti li ċerta ekonomija kollaborattiva hija qadima daqs il-bniedem, u għandha l-għeruq tagħha fl-“ekonomija tat-tpartit” tas-soċjetajiet primittivi, li ġiet issostitwita biss bil-mod il-mod bl-introduzzjoni tal-munita li tagħti lil kull min hu fil-pussess tagħha l-poter li jixtri u b’hekk li jkollu.

3.3

Madankollu, dak li jsir relevanti mill-aspett soċjali u ekonomiku, sa mis-snin 2000, bl-użu tal-internet u tan-netwerks soċjali, mhuwiex aġir reċiproku fil-forma ta’ tpartit, iżda “aġir prosoċjali mhux reċiproku”, jew b’mod aktar preċiż “l-att jew il-proċess ta’ distribuzzjoni ta’ dak li huwa tagħna lil ħaddieħor għall-użu tagħhom u/jew l-att jew il-proċess li nirċievu jew nużaw xi ħaġa ta’ ħaddieħor għall-użu tagħna”. F’dan ir-rigward, l-ekonomija kollaborattiva hija mnebbħa minn diversi kurrenti ta’ ħsieb li jvarjaw mill-aċċess liberu b’xejn u universali għat-tagħrif, sal-ekonomija tal-funzjonalità jew l-ekonomija tar-rigali (Gift Economy) li hija ffukata fuq tpartit mingħajr qligħ. Għall-kuntrarju tal-ekonomija purament ta’ tpartit, l-ekonomija kollaborattiva hi bbażata fuq skambju li jista’ jinvolvi tranżazzjoni finanzjarja jew le.

4.1

Huwa dan il-kunċett li għandu jservi ta’ bażi sabiex niddelimitaw il-qasam proprju u speċifiku tal-ekonomija kollaborattiva fid-diversi aspetti tagħha billi nispeċifikaw il-karatteristiċi li għandu jkollhom il-prattiki tagħha u li jiddistingwuhom minn prattiki ekonomiċi oħrajn tas-suq.

4.2

Qabel kollox, il-karatteristika dominanti u komuni hija li din il-prattika ma twassalx għas-sjieda ta’ beni, u lanqas għal sjieda konġunta, iżda għal użu komuni (pooling);

4.3

Min-naħa l-oħra, teħtieġ pjattaforma intermedjarja intermedjarja — normalment elettronika (browser jew applikazzjoni) li tpoġġi lill-persuni li jkollhom beni jew servizzi x’joffru ma’ għadd ta’ utenti.

4.4

Għan komuni u karatteristika ta’ dan it-tip ta’ attività huwa l-isfruttament aħjar (idling capacity) tal-beni jew is-servizzi inkwistjoni billi dawn jinqasmu ma’ ħaddieħor.

4.5

Jitqies li huwa wkoll essenzjali li f’dan il-mudell ta’ negozju l-partijiet aħħarin ikunu prinċipalment “pari” (P2P) u qatt ma jkunu relazzjonijiet kuntrattwali B2C, sew jekk ikunu persuni fiżiċi sew ġuridiċi, inklużi kumpaniji, iżda dak l-iskambju ma jkunx parti mill-għanijiet kummerċjali tagħhom (pereżempju, kumpanija tista’ taqsam ma’ oħra l-użu ta’ flotta ta’ karozzi jew serje ta’ tagħmir). Madankollu, ma tistax tiġi eskluża l-possibbiltà li jista’ jinħoloq “negozju” bejn “pari”.

4.6

Il-grafika li ġejja turi d-differenzi bejn il-mudelli ta’ negozju inkwistjoni:

4.7

Dan it-tip ta’ negozju jippresupponi triangolazzjoni kuntrattwali kumplessa li ssarraf f’relazzjonijiet kuntrattwali bejn id-detentur tal-beni jew il-fornitur tas-servizz bħala l-entità li tiġġestixxi l-pjattaforma; bejn l-utent u l-intermedjarju inkarigat mit-tranżazzjoni fil-pjattaforma, possibbilment bil-ħlas; u bejn l-utenti tal-pjattaforma għall-użu inkwistjoni.

4.8

Għalhekk, dawn il-karatteristiċi ma jitqisux li huma partikolarment distintivi jew speċifiċi:

5.1

Il-limitazzjonijiet imposti matul din l-Opinjoni ma jippermettux deskrizzjoni fit-tul u lanqas diskussjoni ddettaljata tan-natura ta’ firxa sħiħa u vasta ta’ sitwazzjonijiet li allegatament għandhom il-karatteristiċi ddikjarati ta’ ekonomija kollaborattiva.

5.2

Iżda wħud minnhom jistħoqqilhom jissemmew b’mod speċifiku bħala eżempju tas-suġġett tal-Opinjoni:

5.2.1

Fis-settur tal-akkomodazzjoni nsibu b’mod partikolari Airbnb, Rentalia, Homeaway, Couchsurfing u Bedycasa, pjattaformi fejn jirreġistraw ruħhom is-sidien ta’ proprjetajiet immobbli għall-kondiviżjoni temporanja ta’ kamra jew tad-dar kollha, waqt li huwa possibbli wkoll li hostels, guest houses u fornituri oħra ta’ akkomodazzjoni turistika joffru s-servizzi tagħhom permezz ta’ dawn il-pjattaformi. Minħabba l-faċilità li biha kwalunkwe persuna tista’ ttella’ l-proprjetà tagħha fuq dawn in-netwerks ta’ kondiviżjoni, biex b’hekk jiżdied il-qligħ li l-proprjetarji jiksbu minn din l-attività, il-proliferazzjoni tal-akkomodazzjoni f’dan is-settur wasslet għal ftehimiet dwar il-kollaborazzjoni fil-ġbir u l-ħlas tat-taxxi bejn il-pjattaformi u l-awtoritajiet tat-taxxa, b’mod partikolari f’Pariġi u Amsterdam. F’Amterdam, Barċellona, Londra u Berlin inħolqot sistema ta’ reġistrazzjoni obbligatorja għal dawn il-proprjetajiet ta’ akkomodazzjoni u regoli ta’ limitazzjoni taż-żmien, bil-għan li ma jiġix ippreġudikat il-kiri għal żmien twil u sabiex b’hekk tiġi evidata żieda fil-kirjiet.

5.2.2

Fis-settur tat-trasport nistgħu nirreferu għal Blablacar, Umcoche, Liftshare u Karzoo, applikazzjonijiet li jippermettu r-reġistrazzjoni ta’ sidien ta’ vetturi privati li jkunu jridu joffru l-postijiet vojta fil-vetturi tagħhom matul il-vjaġġi tagħhom (carpooling). F’uħud minn dawn il-pjattaformi wieħed jista’ jaqsam l-ispejjeż tal-vjaġġ, iżda mhuwiex permess li jinġabru spejjeż għal finijiet ta’ qligħ. Uber, min-naħa l-oħra, huwa każ għalih, għaliex jipprovdi kemm servizzi ta’ kondiviżjoni ta’ vetturi ta’ individwi privati (UberPop — ipprojbit kważi fl-UE kollha), kif ukoll jippermetti li l-utenti jitolbu s-servizz ta’ trasport bl-użu ta’ sewwieqa professjonali (Uberblack u UberX — li jista’ jitqabbel ma’ servizz tradizzjonali ta’ taksi). Il-karatteristiċi tiegħu mhumiex ċari, peress li l-mudell ta’ negozju tal-impriża mhuwiex trasparenti, u saħansitra ġie diskuss anke fil-qrati jekk is-sewwieqa ta’ Uber effettivament humiex impjegati tal-impriża (2). Dan is-servizz wassal għal dimostrazzjonijiet xi kultant vjolenti kif ukoll għal proċessi ġudizzjarji kważi fl-Ewropa kollha. L-Ingilterra u l-Estonja biss għandhom leġislazzjoni li tillegalizza dawn is-servizzi, sakemm għadha pendenti r-risposta tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea għad-deċiżjonijiet preliminari minn qorti f’Barċellona u ieħor fi Brussell sabiex tiġi ċċarata n-natura tagħhom (3).

5.2.3

Eżempji ta’ finanzjament kollaborattiv huma l-finanzjament b’self bl-imgħax, bħal Zopa u Auxmoney; il-finanzjament ta’ kapital b’parteċipazzjoni fl-ishma tal-impriża maħluqa, bħal Fundedbyme u Crowdcube; finanzjament għal rikumpens, bħal Kickstart jew Indiegogo, u fl-aħħar, finanzjament permezz ta’ donazzjoni, mingħajr l-ebda kontroparti għall-ammonti investiti.

6.1

Bħas-soltu, l-isforz ta’ kunċettwalizzazzjoni, b’mod partikolari meta l-metodu jkun induttiv, mhuwiex lineari, u b’hekk irid jgħaddi ż-żmien sabiex il-kunċett joqgħod u jakkwista fehim unanimu. Dan huwa dak li qed iseħħ bil-kunċett ta’ “ekonomija kollaborattiva”, li jidher fil-mezzi ta’ komunikazzjoni soċjali, flimkien ma’ kunċetti oħrajn, bħal “ekonomija soċjali jew inklużiva”, “ekonomija ċirkolari”, “ekonomija funzjonali”, “ekonomija ekoloġika”, “ekonomija blu”, “ekonomija tas-soluzzjonijiet”, “ekonomija orizzontali”, “ekonomija on demand”, “ekonomija tal-pjattaformi” u “gig economy”.

6.2

Minħabba f’hekk, xi awturi jippreferu li lanqas biss jippruvaw jagħtu definizzjoni għaliex jibżgħu li din ma tkunx komprensiva biżżejjed jew, għall-kuntrarju, li ma tiddefinixxix sew l-ambitu ta’ dan il-kunċett.

6.3

Minkejja għadd kbir ta’ referenzi għal dan il-kunċett, fl-Opinjonijiet tal-KESE qatt ma sar tentattiv li tingħata definizzjoni; bl-istess mod, fl-Opinjoni tal-KtR (4), għalkemm sar tentattiv ta’ klassifikazzjoni f’żewġ kategoriji prinċipali u erba’ forom, xorta waħda ma tteħidx ir-riskju li tingħata definizzjoni; finalment, il-Kummissjoni, f’Komunikazzjoni reċenti tagħha — “Intejbu s-Suq Uniku” (5), l-ewwel tuża t-terminu “ekonomija kollaborattiva”, li jitqies bħala sinonimu, iżda minflok tagħti definizzjoni tillimita ruħha li telenka l-benefiċċji għal uħud mill-partijiet interessati (konsumaturi, ħaddiema) u tiffoka fuq l-effetti tagħha fil-livell ta’ produttività u sostenibbiltà, waqt li twiegħed għall-2016 “Aġenda Ewropea għall-Ekonomija Kollaborattiva”. Min-naħa tal-PE, s’issa għadu ma ta ebda kontribut sostanzjali lil hinn mir-Riżoluzzjoni tal-21 ta’ Diċembru 2015“Lejn Att dwar is-Suq Uniku Diġitali” (6), xi ftit studji ta’ kwalità għolja u xi briefings dwar kwistjonijiet speċifiċi. S’issa, madankollu, f’ebda wieħed minn dawn id-dokumenti ma sar studju tal-impatt mil-lat ta’ ħolqien ta’ impjieg u tkabbir.

6.4

Ma jidhrilniex li għandna għalfejn inkunu oriġinali dwar dan is-suġġett meta, mid-diversi definizzjonijiet li ngħataw, jirriżulta li hemm kunsens wiesa’: b’hekk adotta d-definizzjoni ta’ ekonomija kollaborattiva ta’ Botsman & Rogers, li jgħidu li hija sistema ekonomika bbażata fuq il-kondiviżjoni ta’ beni jew servizzi li ma jintużawx biżżejjed, b’xejn jew bi prezz, direttament mingħand individwi, permezz ta’ pjattaformi onlajn, għalkemm segregazzjoni analitika aktar preċiża ta’ x’inhi “kondiviżjoni”, jiġifieri “mhux bi qligħ”, u li tkun ibbażata fuq pjattaforma, tista’ twassal għal deċiżjoni politika aħjar u regolazzjoni aktar adegwata.

6.5

Din id-definizzjoni hija wiesgħa biżżejjed biex tinkludi oqsma varjati bħall-produzjoni, il-konsum, il-finanzjament (crowdfunding) jew it-tagħrif u tippermetti li tiġi maqsuma f’erba’ oqsma b’xi ftit awtonomija: il-konsum kollaborattiv; l-edukazzjoni, taħriġ u tagħrif kollaborattivi; il-finanzjament kollaborattiv; u l-produzzjoni kollaborattiva (7).

6.6

Din id-definizzjoni tippermetti wkoll li ssir distinzjoni bejn mudelli ta’ negozju li, taħt il-kappa ta’ ekonomija kollaborattiva, fir-realtà jkunu negozji bl-iskop uniku ta’ qligħ u li jirrappreżentaw mudelli B2C. Din il-konklużjoni tista’ tiġi inferita mill-mod kif jiffunzjonaw dawn il-pjattaformi (għalkemm mhux dejjem huma trasparenti), u nistgħu niltaqgħu ma’ każijiet ta’ ekomomija vera kollaborattiva fejn ir-relazzjoni stabbilita permezz tal-pjattaforma tkun P2P, u l-uniku rwol tal-pjattaforma jkun biex tiffaċilita l-kuntatt bejn il-pari, iżda wkoll eżempji ta’ impriżi li, taħt l-apparenza ta’ pjattaforma P2P, jintervjenu b’dak il-mod fin-negozju, billi jirċievu kummissjonijiet, billi jkunu d-destinatarji ta’ ħlasijiet, jipprovdu servizzi anċillari, biex b’hekk ma jkollhomx jitqiesu bħala ekonomija kollaborattiva, iżda bħala fornituri ta’ servizzi B2C, bil-konsegwenzi li din iġġib magħha.

6.7

Min-naħa l-oħra, dan il-kuntest jippermetti li jiġu eliminati minnufih mill-kunċett ta’ ekonomija kollaborattiva ċerti tipi ta’ manifestazzjonijiet li jasserixxu li jaqgħu taħtha, bħal mhuma b’mod partikolari:

7.1

Minkejja n-nuqqas ta’ definizzjoni ċara tal-ambitu tagħha, twettqu bosta studji u stħarriġ sabiex jiġi ddeterminat is-sinifikat ekonomiku ta’ dan il-fenomenu fil-livell tal-UE u dak dinji.

7.2

Huwa assolutament inkontestabbli li f’dawn l-aħħar snin, u b’mod speċjali f’dawn iż-żminijiet ta’ kriżi, u b’risposta għaliha, l-inizjattivi ta’ ekonomija kollaborattiva ma waqfux jiżdiedu; jidhru aktar minn 1 000 inizjattiva fis-sit web www.collaborativeconsumption.com

7.3

Skont stimi użati mill-Kummissjoni Ewropea, il-volum ta’ negozju dinji li jinħeba taħt l-isem ta’ ekonomija kollaborattiva ammonta għal USD 3,5 biljun fl-2013, li jirrappreżenta żieda annwali ta’ 25 %. Attwalment, diġà tela’ għal USD 20 biljun. Il-previżjonijiet tal-Uffiċċju għall-Istudji ta’ PwC juru tkabbir qawwi ferm sal-2025 (8).

7.4

Apparti li toħloq valur ekonomiku, l-ekonomija kollaborattiva, fid-dimensjoni soċjali u ambjentali tagħha, għandha l-potenzjal li ssaħħaħ is-solidarjetà bejn iċ-ċittadini, tagħti nifs ġdid lill-ekonomija lokali, toħloq l-impjieg, tirrazzjonalizza l-konsum tal-unitajiet domestiċi billi tippermetti l-użu reċiproku ta’ ċerti beni, tnaqqas l-impronta enerġetika u tippromovi konsum aktar responsabbli u sostenibbli.

7.5

Il-KESE jemmen li dan it-tip ta’ ekonomija “jikkomplementa, b’mod innovattiv u b’mod vantaġġuż mil-lat ekonomiku, soċjali u ekoloġiku, l-ekonomija produttiva” u “Barra minn hekk joffri soluzzjoni għall-kriżi ekonomika u finanzjarja” (9).

7.6

Għaldaqstant, il-KESE ma qagħad lura milli jħeġġeġ lill-Kummissjoni biex twettaq firxa sħiħa ta’ miżuri indispensabbli ta’ natura politika sabiex, fil-livell tal-UE u fid-diversi Stati Membri, il-bosta forom u modalitajiet tal-ekonomija kollaborattiva jkunu appoġġjati, implimentati, u jiksbu kredibbiltà u fiduċja. Din l-Opinjoni ma tistax ħlief li ttenni l-fehmiet li l-KESE diġà adotta dqwar dawn il-kwistjonijiet u li jirreferi għalihom b’mod espliċitu. Għalhekk huwa tal-fehma li l-mudelli ġodda ta’ negozju bħall-pjattaformi joħolqu kwistjonijiet urġenti li jolqtu l-applikazzjoni tal-leġislazzjoni nazzjonali, l-iżgurar tad-drittijiet tal-ħaddiema u l-iżgurar ta’ tassazzjoni adegwata, fost affarijiet oħrajn. Il-KESE jitlob lill-Kummissjoni tindirizza dawn il-preokkupazzjonijiet jekk, fil-fatt, il-benefiċċji soċjali ta’ dawn il-mudelli ta’ negozju għandhom jiġu kkonkretizzati.

7.7

Huwa importanti wkoll li jiġu mfakkra b’urġenza d-definizzjonijiet, orjentazzjonijiet jew linji gwida f’livell Ewropew, għaliex xi Stati Membri diġà bdew jantiċipaw individwalment id-definizzjoni tal-politiki tagħhom stess, minħabba d-dewmien u l-inċertezza apparenti tal-istituzzjonijiet Ewropej.

8.1.1

Bħal kwalunkwe attività oħra li tpoġġi f’relazzjoni persuni bl-interessi proprji tagħhom li possibbilment ikunu konfliġġenti, l-ekonomija kollaborattiva taqa’ taħt il-liġi u r-regolazzjoni tal-interessi inkwistjoni. B’hekk il-KESE huwa tal-fehma li mhijiex serja l-pożizzjoni ta’ dawk li jasserixxu li l-ekonomija kollaborattiva għandha tkun parti mill-ambitu ta’ “ebda liġi”, fejn il-libertà għandha tirrenja fuq kwalunkwe ostaklu jew restrizzjoni, esklużivament fuq il-bażi ta’ fiduċja u tjubija naturali (fix-xbiha tas-“selvaġġ nobbli” ta’ Rousseau).

8.1.2

Il-KESE ddefinixxa, b’mod kostanti u konsistenti, li kwalunkwe attività ekonomika għandha tkun irregolata bil-liġi; min-naħa l-oħra, huwa ddikjara wkoll li dik ir-regolazzjoni tista’ tkun ta’ diversi tipi, u li għandha tiġi fformulata b’mod armonjuż.

8.1.3

B’mod partikolari, nirreferu għall-aktar Opinjoni reċenti tiegħu dwar ir-rwol tal-awtoregolazzjoni u l-koregolazzjoni fl-UE (10), li fiha l-Kumitat iddikjara b’mod partikolari li “L-awtoregolazzjoni u l-koregolazzjoni huma mekkaniżmi, spontanji jew imposti, għar-regolazzjoni tal-interessi ekonomiċi u soċjali u l-prattiki kummerċjali tal-operaturi ekonomiċi differenti”. Għandhom jitqiesu bħala strumenti importanti komplementari jew supplimentari, iżda qatt bħala alternattivi, ta’ eteroregolazzjoni (hard law), u sabiex ikunu validi “il-konfigurazzjoni u l-kamp ta’ applikazzjoni tagħhom iridu jkunu definiti minn dispożizzjonijiet espressi u espliċiti tal-liġi vinkolanti, kemm fil-livell nazzjonali kif ukoll f’dak tal-Unjoni Ewropea, filwaqt li jirrispettaw in-natura ta' dawn l-istrumenti, b’mod partikolari l-ftehim volontarju tal-parteċipanti”.

8.2.1

Tabilħaqq, mill-mument li prattiki purament spontanji bejn individwi jaqgħu taħt l-ambitu ta’ attività ekonomika, id-drittijiet u l-obbligi reċiproki tal-partijiet isiru ta’ natura kuntrattwali, u konsegwentement ikollhom jiġu ssoġġettati għal leġislazzjoni nazzjonali jew Ewropea, li tinkwadra legalment id-drittijiet u l-obbligi ta’ kull parti.

8.2.2

Il-kumplessità tar-relazzjonijiet ikkonċernati b’dan il-fenomenu, u kif deskritt fil-punt 4.7, hija tali li tiġġustifika definizzjoni ta’ qafas legali li fih għandhom jaġixxu l-partijiet ikkonċernati, prinċipalment meta dawk l-attivitajiet ikunu ta’ natura ibrida, bħalma huwa l-każ ta’ freemium jew donationware, kif jirriżulta b’mod ċar fil-każ tipiku ta’ geocaching.

8.2.3

Inkwantu dan il-fenomenu llum il-ġurnata b’mod ċar imur lil hinn mill-fruntieri tal-Istati Membri, l-UE għandha tiddefinixxi, permezz tal-ispazju komuni u integrat tagħha ta’ suq kbir uniku, il-qafas ġuridiku applikabbli dejjem jekk dawk l-attivitajiet jitwettqu fuq bażi transkonfinali. Dan in-nuqqas diġà qiegħed jagħti lok għal għadd ta’ pożizzjonijiet separati u kontradittorji f’diversi Stati Membri fir-rigward ta’ ċerti każijiet konkreti (eż. Uber), b’mod simili għal dak li qiegħed iseħħ ukoll fl-Istati Uniti.

8.2.4

Dan il-qafas ġuridiku jqajjem b’mod partikolari żewġ oqsma prijoritarji:

8.3.1

Fil-livell tal-UE, li huwa l-uniku wieħed relevanti għal din l-opinjoni, il-KESE jidhirlu li għandu jkun l-objettiv tal-istituzzjonijiet tagħha, qabel kollox il-Kummissjoni minħabba s-setgħa ta’ inizjattiva tagħha, iżda wkoll il-Kunsill u l-PE, li tiddedika attenzjoni speċjali u urġenti sabiex tadotta qafas regolatorju li jiddefinixxi bi preċiżjoni l-ambitu ta’ applikazzjoni u l-parametri li fi ħdanhom għandha titwettaq dik l-attività, peress li l-miżuri għandhom jiġu aġġustati għal tipi differenti tal-ekonomija kollaborattiva.

8.3.2

Fi ħdan dan il-qafas għandu jkun hemm il-prinċipji komuni ta’ interess pubbliku u ta’ ordni pubbliku li għandhom jitqiesu bħala obbligatorji għall-parteċipanti f’dawn il-forom ta’ attività ekonomika u b’mod partikolari dawk imsemmija f’punt 8.2.4.

8.3.3

Iżda kif qal minn dejjem il-KESE, fl-istess ħin u b’mod parallel, hemm spazju sħiħ li għandu jitħalla għall-awtoregolazzjoni u l-koregolazzjoni, li saħansitra fil-fehma tiegħu huwa każ tipiku ta’ dak li wħud diġà jsejħu “shared regulation”, kif argumentat reċentement ir-Royal Society for the encouragement of Arts, Manufactures and Commerce, RSA HOUSE, Londra, jew il-mudell tal-Kodiċi ta’ Kondotta mħejji minn Sharing Economy UK (SEUK) (12).

8.4.1

Il-KESE minn dejjem kien tal-fehma li l-istituzzjonijiet tal-UE jew l-awtoritajiet nazzjonali qatt m’għandhom jiddefinixxu l-kontenut tal-kodiċijiet ta’ awtoregolazzjoni, li għandhom jitħallew għal-libertà sħiħa tal-partijiet, meta dawn ma jkollhomx l-għan li jiksbu rikonoxximent vinkolanti bejn il-partijiet.

8.4.2

Madankollu, safejn ikun meħtieġ li dawn il-ftehimiet ikunu rikonoxxuti “bħala strument sekondarju ta’ regolazzjoni fis-sistema legali inkwistjoni”, il-KESE argumenta, fl-Opinjoni tiegħu msemmija qabel, li l-UE “għandha tiddefinixxi biċ-ċar il-parametri li fuqhom jissejsu r-rikonoxximent tagħhom[i.e. l-istrumenti regolatorji] u l-prinċipji li għandhom jirrispettaw, kif ukoll il-limiti tagħhom”. Dan ir-raġunament japplika għalkollox fil-każ tal-ekonomija kollaborattiva, li ma għandhiex tkun eċċezzjoni.

8.4.3

Il-Kumitat jiddispjaċih li l-Ftehim Istituzzjonali l-ġdid bejn il-Kunsill, il-Parlament u l-Kummissjoni, approvat fit-13 ta’ April 2016, ma wassalx għal titjib fi ħdan dawn l-istituzzjonijiet fir-rigward ta’ dak li huwa talab fl-Opinjoni tiegħu msemmija dwar l-awtoregolazzjoni u l-koregolazzjoni (SRCR), inkwantu din il-kwistjoni kienet tinsab fil-ftehim preċedenti u s-suġġett tal-SRCR issa huwa limitat għal referenza vaga fil-Komunikazzjoni dwar Pakkett ta’ Tfassil Aħjar tal-Liġijiet (“Better Regulation”) li jirreferi għal nota f’qiegħ il-paġna li fiha huma stabbiliti l-prinċipji għal użu aħjar tal-SRCR u għall-pjattaforma CoP, kif ukoll ftit referenzi sparpaljati fil-“Guidelines” u t-“Toolbox”.

8.4.4

Jekk hemm qasam wieħed fejn, sabiex jinkisbu l-kredibbiltà u fl-iduċja tal-utenti tiegħu, id-definizzjoni tal-parametri stipulati hawn fuq hija meħtieġa dejjem iżjed, dan huwa mingħajr dubju dak tal-ekonomija kollaborattiva, li għandha tibbenefika sew minn arkitettura soda ta’ qafas responsabbli ta’ awtoregolazzjoni jew koregolazzjoni f’livell Ewropew.

8.4.5

Il-KESE għalhekk jistenna wkoll b’ħerqa l-“Aġenda Ewropea għall-Ekonomija Kollaborattiva” li tħabbret, u minn issa jħeġġeġ lill-Kummissjoni biex ma tinjorax l-aspetti regolatorji ta’ din l-attività u r-rwol li għandhom jaqdu l-awtoregolazzjoni u l-koregolazzjoni f’dan il-qasam.

19.8.2016   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 303/45

Relatur:

Denis MEYNENT

1.1

Il-Kumitat ifakkar li l-għan ewlieni tal-programm REFIT (1) huwa t-titjib tal-kwalità u l-effiċjenza tal-leġislazzjoni Ewropea u l-iżvilupp ta’ regolamenti sempliċi, li jinftiehmu u li jkunu konsistenti, mingħajr ma jiġu kompromessi l-għanijiet strateġiċi stabbiliti u mingħajr ma jittieħdu azzjonijiet li jagħmlu ħsara lill-protezzjoni taċ-ċittadini, tal-konsumaturi, tal-ħaddiema u tad-djalogu soċjali, jew tal-ambjent.

1.2

Ir-regolamentazzjoni Ewropea hija fattur ta’ integrazzjoni essenzjali li ma tikkostitwixxix piż jew spiża li jridu jitnaqqsu. Jekk tkun proporzjonata kif xieraq, għall-kuntrarju hija garanzija ta’ protezzjoni, ta’ promozzjoni u ta’ sigurtà legali importanti għall-atturi u ċ-ċittadini Eworpej kollha.

1.3

Il-valutazzjonijiet tal-impatt ta’ kull proposta leġislattiva jridu jkunu integrati u jagħtu lid-dimensjonijiet ekonomiċi, soċjali u ambjentali, inklużi dawk għall-SMEs, l-importanza kollha li jistħoqqilhom. Il-Kumitat jitlob li l-Parlament, il-Kunsill u l-Kummissjoni Ewropea jirnexxilhom jaqblu dwar metodoloġija komuni dwar il-valutazzjoni tal-impatt, li tista’ tispira wkoll lill-Kumitat u lill-Kumitat tar-Reġjuni (KtR).

1.4

Il-proċess ta’ konsultazzjoni pubblika kif ukoll il-konsultazzjoni mal-esperti u mal-partijiet interessati għandhom ikunu miftuħa kemm jista’ jkun, iżda m’għandhomx jieħdu post il-konsultazzjonijiet mal-imsieħba soċjali u mal-Kumitat.

1.5

Il-Kumitat jitlob lill-Kummissjoni biex tinkludi fit-tabella ta’ valutazzjoni tagħha valutazzjoni annwali tal-ispejjeż u l-benefiċċji ewlenin tal-miżuri tal-programm REFIT, kemm fil-livell ta’ kwantità kif ukoll ta’ kwalità, inkluż fir-rigward tal-livell u l-kwalità tal-impjieg, il-protezzjoni soċjali u ambjentali u l-protezzjoni tal-konsumaturi.

1.6

Il-proċess tad-deċiżjonijiet għandu jkun fluwidu u rilevanti kemm jista’ jkun. Il-korpi u l-filtri kollha stabbiliti biex jivverifikaw il-korettezza tagħhom ma jistgħux imorru kontra d-deċiżjoni politika, li għandha tibqa’ sovrana. F’dan ir-rigward, jeħtieġ li tiġi miġġielda l-burokrazija tal-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet.

1.7

Il-Kumitat jieħu nota tal-istabbiliment tal-pjattaforma REFIT, li b’mod partikolari ngħatat il-mandat li taħdem favur leġislazzjoni iżjed effiċjenti u regoli amministrattivi iżjed sempliċi. Huwa jenfasizza li din għandha tillimita ruħha għall-eżami limitat ta’ għadd ta’ temi u ma tistax tieħu post il-koleġislaturi jew il-konsultazzjonijiet obbligatorji tal-Kumitat, peress li l-ħidma tiegħu hija ta’ natura differenti, u tal-imsieħba soċjali previsti mit-Trattati. Huwa jistieden lill-Kummissjoni biex tippubblika l-kriterji ta’ preselezzjoni tas-suġġerimenti indirizzati lill-pjattaforma, tissorvelja l-bilanċ tagħhom u tiċċara l-azzjonijiet li jittieħdu fuq ir-rakkomandazzjonijiet tal-pjattaforma, b’mod li tinħoloq traċċabbiltà tal-influwenzi.

1.8

F’dak li jirrigwarda r-rappreżentattività tal-pjattaforma REFIT, il-Kumitat huwa tal-fehma li l-għoti ta’ żewġ siġġijiet addizzjonali jippermettulu jirrispetta bis-sħiħ in-natura tal-mandat tiegħu u li b’hekk jirrifletti s-soċjetà ċivili li huwa inkarigat li jirrappreżenta. Barra minn hekk, il-Kumitat jinnota n-nuqqas ta’ rappreżentanza pan-Ewropea tal-mikrointrapriżi, u l-intrapriżi ż-żgħar u ta’ daqs medju fil-“grupp tal-partijiet interessati” tal-pjattaforma u jitlob li dan jiġi rimedjat mill-aktar fis possibbli.

1.9

Il-Kumitat, li għandu l-vantaġġi ta’ kuntatt dirett mar-realtà fuq il-post u jibbenefika minn netwerk kbir ta’ organizzazzjonijiet fuq livell nazzjonali, u mill-għarfien tal-membri tiegħu, jinsab f’pożizzjoni tajba biex jagħti kontribut sostanzjali għal din l-attività ta’ valutazzjoni tal-impatt li ssir fil-livell Ewropew. Huwa għandu l-għan li jagħti prijorità lill-valutazzjonijiet ex post u kwalitattivi, sabiex ikun jista’ jiġi identifikat l-impatt ta’ intervent leġislattiv jew ta’ politika Ewropea u dak li ħassew l-imsieħba ekonomiċi u soċjali Ewropej.

1.10

Fil-każ tat-traspożizzjoni ta’ ċerti direttivi, il-Kumitat jixtieq jagħti kontribut speċifiku lir-rapport fuq inizjattiva proprja tal-Parlament Ewropew dwar ir-rapport annwali tal-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni tal-UE mill-Istati Membri billi jimmira fuq iż-żidiet li saru mill-Istat Membri waqt it-traspożizzjoni.

1.11

Il-Kumitat jappella biex il-programm REFIT ikun eżerċizzju li jaħdem fiż-żewġ direzzjonijiet, jiġifieri li ma jantiċipax, a priori, id-direzzjoni li għandu jingħata r-regolament: żieda, suppliment, emenda jew tħassir ta’ att leġislattiv.

1.12

Il-Kumitat ma jistax jaċċetta li jinvolvi ruħu f’eżerċizzju ta’ għanijiet immirati ta’ tnaqqis tal-acquis tal-UE fuq bażi kwantitattiva mingħajr ma jqis minn qabel il-konsegwenzi kollha fuq il-protezzjoni soċjali u ambjentali u l-protezzjoni tal-konsumaturi.

1.13

Il-Kumitat huwa favur valutazzjoni ex post aktar stretta tal-effetti tar-regolamentazzjoni tal-UE fil-kuntest taċ-ċiklu politiku tal-UE, b’mod partikolari f’dak li jirrigwarda l-konsegwenzi mistennija fuq it-tkabbir u l-impjieg indikati fil-valutazzjoni tal-impatt li takkumpanja l-proposta leġislattiva inizjali. Il-valutazzjonijiet ex post għandhom isiru b’mod pluralistiku wara perjodu ta’ żmien raġonevoli wara l-iskadenza għat-traspożizzjoni fil-liġi nazzjonali.

2.1

Il-Kumitat ifakkar li l-leġislazzjoni hija essenzjali biex jintlaħqu l-għanijiet tat-Trattat kif ukoll biex jiġu stabbiliti l-kundizzjonijiet ta’ tkabbir intelliġenti, sostenibbli u inklużiv, għall-benefiċċju taċ-ċittadini, tal-kumpaniji u tal-ħaddiema (2). Ir-regolamentazzjoni tgħin ukoll fit-titjib tal-benesseri, fil-ħarsien tal-interess ġenerali u tad-drittijiet fundamentali, fil-promozzjoni ta’ livell għoli ta’ protezzjoni soċjali u ambjentali u fl-iżgurar taċ-ċertezza u l-prevedibbiltà ġuridika. Hija għandha timpedixxi d-distorsjoni tal-kompetizzjoni u d-dumping soċjali.

2.2

Il-Kumitat huwa sodisfatt, għalhekk, li l-viċi-President ripetutament fakkar li l-programm REFIT ma setax iwassal għal deregolamentazzjoni tal-acquis tal-UE u lanqas ikollu l-effett li jnaqqas il-livell tal-protezzjoni soċjali, il-protezzjoni tal-ambjent u tad-drittijiet fundamentali (3).

2.3

Il-Kumitat iqis li r-regolamentazzjoni toħloq spejjeż u piżijiet amministrattivi, li jistgħu jkunu kbar jew bla bżonn, iżda wkoll benefiċċji sostanzjali għaċ-ċittadini, l-impriżi u l-awtoritajiet pubbliċi. Huwa jfakkar li r-regolamentazzjoni intelliġenti għandha dejjem tfittex li tilħaq valur miżjud reali. Kull fejn possibbli, ir-regoli tal-UE jridu jneħħu l-piż mhux joħolqu piż ieħor.

2.4

Il-Kumitat iqis li t-“Regolamentazzjoni Aħjar” għandu jiffavorixxi r-risposta l-aktar adegwata biex tiġi approfondita l-kisba tas-suq intern tal-UE: armonizzazzjoni mmirata, applikazzjoni rilevanti tal-prinċipju ta’ rikonoxximent reċiproku fl-oqsma mhux armonizzati, koregolazzjoni, awtoregolazzjoni u standardizzazzjoni. Il-Kumitat ifakkar f’dan ir-rigward li armonizzazzjoni mmirata u intelliġenti tal-leġislazzjonijiet tikkontribwixxi biex jitneħħew l-ostakli għall-funzjonament tajjeb tas-suq intern. Għall-intrapriżi u ċ-ċittadini tal-UE, l-armonizzazzjoni tat-28 leġislazzjoni nazzjonali hija, sors importanti ta’ semplifikazzjoni u ta’ tnaqqis ta’ piż regolatorju u amministrattiv.

2.5

Il-Kumitat ifakkar li l-għan ewlieni tal-programm REFIT huwa t-titjib tal-kwalità u l-effiċjenza tal-leġislazzjoni Ewropea u l-iżvilupp ta’ regolamenti sempliċi, li jinftiehmu u li jkunu konsistenti, mingħajr ma jiġu kompromessi l-għanijiet strateġiċi stabbiliti u mingħajr ma jittieħdu azzjonijiet li jagħmlu ħsara lill-protezzjoni taċ-ċittadini, tal-konsumaturi, tal-ħaddiema u tad-djalogu soċjali, jew tal-ambjent.

2.6

Il-Kumitat ifakkar f’dan ir-rigward l-impenn tiegħu li jiżgura li l-leġislazzjoni kkunsidrata u l-piż marbut magħha jkunu utli, li joħolqu benefiċċji finali akbar mill-ispejjeż li jiġġeneraw u li l-leġislazzjoni tkun proporzjonata u tiżgura ċertezza legali suffiċjenti.

2.7.1

Il-Kumitat jieħu nota tal-iffirmar tal-ftehim interistituzzjonali “Regolamentazzjoni Aħjar” li sar bejn it-tliet istituzzjonijiet fit-13 ta’ April 2016.

2.7.2

Il-Kumitat jilqa’ b’mod partikolari l-fatt li t-tliet istituzzjonijiet irrikonoxxew li s-sistema ta’ valutazzjoni tal-impatt hija għodda li għandha tgħinhom jaslu għal deċiżjonijiet infurmati tajjeb, u li ma tiħux post id-deċiżjonijiet politiċi (4).

2.7.3

Il-Kumitat jilqa’ l-fatt li l-Kummissjoni tinkludi fil-kuntest tal-valutazzjonijiet tal-impatt integrati, bilanċjati u pluralisti tagħha soluzzjonijiet alternattivi li jirrigwarda l-ispiża tan-nuqqas ta’ Ewropa u l-impatt fuq il-kompetittività tad-diversi għażliet, iżda wkoll l-impatt tal-proposti fuq l-SMEs u l-mikrointrapriżi kif ukoll id-dimensjoni diġitali u territorjali (5).

2.7.4

Il-Kumitat jilqa’ l-fatt li l-Kummissjoni tista’ tiffinalizza l-valutazzjoni tal-impatt tagħha fuq inizjattiva proprja jew fuq talba tal-Parlament Ewropew jew tal-Kunsill, iżda jiddispjaċih li kull istituzzjoni tiddetermina waħedha l-mod kif torganizza l-ħidma ta’ valutazzjoni tagħha. Il-Kumitat jitlob li t-tliet istituzzjonijiet jirnexxilhom jaqblu dwar metodoloġija komuni dwar il-valutazzjoni tal-impatt, li tista’ tispira wkoll lill-KESE u lill-KtR biex jibbażaw l-emendi tagħhom fuqhom.

2.7.5

Mill-aspett tal-Kumitat, il-valutazzjonijiet tal-impatt għandhom isiru fi ħdan l-istituzzjonijiet Ewropej. Madankollu, meta jkun hemm ħsieb li jintużaw konsulenti privati, għal raġunijiet speċifiċi, il-Kumitat jinsisti li:

2.8.1

Il-Kumitat iqis li l-konsultazzjoni tal-partijiet interessati u tal-esperti mgħandhiex tieħu post la l-konsultazzjoni mal-imsieħba soċjali, mal-Kumitat u mal-Kumitat tar-Reġjuni, li jseħħu f’mumenti preċiżi ħafna taċ-ċiklu leġislattiv u fil-limiti stabbiliti mit-TFUE, u lanqas il-konsultazzjonijiet li jeżistu fil-livell nazzjonali, li għandhom jissejsu fuq parteċipazzjoni msaħħa tal-imsieħba soċjali. Huwa jenfasizza li l-immappjar adatt tal-partijiet interessati huwa essenzjali għal rappreżentattività tajba tal-atturi u għal proċedura ta’ konsultazzjoni ta’ kwalità, u jistieden lill-Kummissjoni biex tibbaża fuq ir-reġistru tat-trasparenza biex tagħmel dan.

2.8.2

Il-Kumitat jitlob li l-konsultazzjoni ssir mingħajr preġudizzju għad-djalogu ċivili strutturat (l-Artikolu 11(2) tat-TFUE) jew tal-konsultazzjonijiet li jsiru f'kuntesti speċifiċi, bħall-konsultazzjoni tal-imsieħba soċjali fil-qafas tad-djalogu soċjali (l-organizzazzjonijiet ta’ min iħaddem u t-trejdjunjins (l-Artikolu 154 tat-TFUE) jew il-konsultazzjoni tal-korpi konsultattivi bħall-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (l-Artikolu 304 tat-TFUE).

2.8.3

Il-Kumitat jenfasizza li għandu jiġi żgurat tqassim tajjeb, ġeografiku jew skont il-grupp fil-mira, b’attenzjoni partikolari fuq il-gruppi li mhumiex rappreżentati biżżejjed, fl-“immappjar tal-partijiet interessati”. Għandu jiġi applikat mekkaniżmu ta’ peżar ġustifikat fil-kuntest tal-analiżi tar-risposti għall-konsultazzjonijiet (6).

2.9.1

Il-Kumitat jinnota l-għanijiet ġenerali tal-programm REFIT imfassal mill-Kummissjoni, u jiġbed l-attenzjoni għall-opinjonijiet tiegħu (7) li jkopru l-programm dwar ir-“Regolamentazzjoni Aħjar” u r-“Regolamentazzjoni Intelliġenti”. Skont il-Kumitat, regolamentazzjoni intelliġenti ma tfissirx li jitwarrbu r-regolamenti dwar il-protezzjoni taċ-ċittadini, tal-konsumaturi u tal-ħaddiema, ir-regoli dwar l-ugwaljanza bejn is-sessi u r-regoli ambjentali, u ma jistax ikollha l-effett li tostakola t-titjib. Din għandha tirrispetta wkoll id-dimensjoni soċjali tas-suq intern kif previst mit-Trattat, speċjalment fil-livell ta’ traspożizzjoni tal-ftehimiet innegozjati fil-qafas tad-djalogu soċjali Ewropew.

2.9.2

Il-Kumitat jinnota li l-Kummissjoni tipprova ttejjeb il-proċess u l-kwalità tal-għodod maħsuba biex jiżguraw l-aħjar monitoraġġ tal-implimentazzjoni.

2.9.3

Il-Kumitat jitlob lill-Kummissjoni biex tinkludi fit-tabella ta’ valutazzjoni tagħha valutazzjoni annwali tal-ispejjeż u l-benefiċċji ewlenin tal-miżuri tal-programm REFIT, kemm fil-livell ta’ kwantità kif ukoll ta’ kwalità, inkluż fir-rigward tal-livell u l-kwalità tal-impjieg, il-protezzjoni soċjali u ambjentali u l-protezzjoni tal-konsumaturi.

2.9.4

Il-Kumitat jispeċifika li t-titjib tar-regolamentazzjoni ma jistax u mgħandux jissostitwixxi deċiżjonijiet politiċi.

2.10.1

Il-Kumitat jieħu nota tal-istabbiliment tal-pjattaforma REFIT li fiha jipparteċipa, li għandha tanalizza l-proposti li għandhom l-għan li jnaqqsu l-piż amministrattiv u regolatorju bla bżonn u li jiffaċilitaw l-applikazzjoni tal-leġislazzjoni Ewropea fl-Istati Membri. Huwa jinnota li l-oqsma tad-djalogu soċjali u tal-kompetenza tal-imsieħba soċjali tneħħew mill-attribuzzjonijiet tal-pjattaforma.

2.10.2

Madankollu l-Kumitat jinnota li l-pjattaforma għandha:

2.10.3

Il-Kumitat jistenna wkoll li:

2.10.4

Il-Kumitat jiġbed l-attenzjoni għall-fatt li l-għadd kbir ta’ parteċipanti f’din il-pjattaforma, in-natura differenti ħafna tal-partijiet interessati (Stati Membri, imsieħba soċjali, NGOs, membri tas-soċjetà ċivili), il-kamp wiesa’ ferm tas-suġġetti fuq l-aġenda kif ukoll il-frekwenza limitata ta’ laqgħat ma jistgħux jiġġeneraw diskussjonijiet fil-fond dwar is-suġġerimenti indirizzati mill-pjattaforma.

2.11.1

Il-Kumitat jenfasizza f'dan ir-rigward li għandu biss siġġu wieħed u li jipparteċipa fix-xogħol abbażi ta’ rotazzjoni bejn it-tliet gruppi tiegħu meta huwa istituzzjoni stabbilita mit-Trattati li tirrappreżenta d-diversità tal-UE.

2.11.2

Għaldaqstant il-Kumitat huwa tal-fehma li l-għoti ta’ żewġ siġġijiet oħra jagħmilha possibbli li tiġi rispettata n-natura tripartitika tal-istituzzjoni u l-mandat tagħha, u għaldaqstant tkun tista’ tiġi riflessa s-soċjetà ċivili li huwa inkarigat li jirrappreżenta.

2.11.3

Il-Kumitat jinnota n-nuqqas ta’ rappreżentanza pan-Ewropea tal-mikrointrapriżi, u l-intrapriżi ż-żgħar u ta’ daqs medju fil-“grupp tal-partijiet interessati” tal-pjattaforma u jitlob li dan jiġi rimedjat mill-aktar fis possibbli.

2.12.1

Il-Kumitat jistieden lill-Kummissjoni:

3.1.1

Il-Kumitat ifakkar li għandu għandu jitqies bħala sieħeb istituzzjonali separat u mhux bħala sub-kategorija tal-partijiet interessati b’interessi multipli, diversi u kontradittorji.

3.1.2

Il-Kumitat ifakkar li peress li għandu l-vantaġġ ta’ kuntatt dirett mar-realtà fuq il-post, u billi jibbenefika minn netwerk kbir ta’ organizzazzjonijiet fuq livell nazzjonali, u l-għarfien tal-membri tiegħu, jinsab f’pożizzjoni tajba biex jagħti kontribut sostanzjali għal din l-attività ta’ valutazzjoni tal-impatt.

3.1.3

Il-Kumitat jenfasizza li din l-attività ta’ valutazzjoni għandha ssaħħaħ ir-relazzjonijiet tiegħu mad-diversi organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u tippermettilu jsaħħaħ dan ir-rwol tiegħu ta’ pont bejn l-istituzzjonijiet u r-rappreżentanti tas-soċjetà ċivili.

3.1.4

Il-KESE jispeċifika li din il-valutazzjoni li ser jagħmel ser tkun espressa fil-forma ta’ rakkomandazzjonijiet dwar il-politika u li dawn sejrin juru l-impatti ewlenin tal-politika eżaminata fuq is-soċjetà ċivili billi jipproponi l-aħjar triq li għandha tiġi segwita fil-futur.

3.1.5

Il-Kumitat jenfasizza li ser ikollu jagħti prijorità lill-valutazzjonijiet ex post u kwalitattivi, sabiex ikun jista’ jiġi identifikat l-impatt ta’ intervent leġislattiv jew ta’ politika Ewropea u dak li ħassew l-imsieħba ekonomiċi u soċjali Ewropej.

3.1.6

Il-Kumitat huwa tal-fehma li l-valutazzjonijiet ex post tal-Kummissjoni u tal-Parlament, li għalihom ser jikkontribwixxi l-Kumitat, se jservu bħala bażi għal emenda leġislattiva jew leġislazzjoni ġdida li l-Kumitat se jiġi kkonsultat dwarha.

3.1.7

Il-Kumitat huwa sodisfatt li jista’ jidħol kompletament fiċ-ċiklu leġislattiv u jimmultiplika l-opportunitajiet biex jikkontribwixxi għad-definizzjoni tal-istrateġiji ta’ politika futuri tal-Unjoni.

3.2.1

Bħala parti mit-traspożizzjoni tad-direttivi fil-liġi nazzjonali, l-Istati Membri xi drabi jżidu elementi li bl-ebda mod ma jkunu marbuta mal-leġislazzjoni tal-Unjoni kkonċernata; il-Kumitat għalhekk iqis li dawn iż-żidiet għandhom ikunu enfasizzati kemm bl-att jew bl-atti ta’ traspożizzjoni, kif ukoll b’dokumenti relatati (8). F’dan il-kuntest, il-Kumitat huwa tal-fehma li t-terminu “gold-plating”, li jirreferi għar-“regolamentazzjoni żejda”, huwa espressjoni li m’għandux juża peress li din tagħti isem ħażin lil ċerti prattiki nazzjonali u teskludi approċċ differenzjat u flessibbli.

3.2.2

Il-Kumitat jikkunsidra li, f’każijiet ta’ armonizzazzjoni minima, l-Istati Membri għandhom iżommu d-dritt li jipprovdu, fid-dritt nazzjonali tagħhom, dispożizzjonijiet li għandhom l-għan li jippromovu l-impjieg, it-titjib tal-kundizzjonijiet tal-ħajja u tax-xogħol, protezzjoni soċjali adegwata, livell għoli u sostenibbli ta’ impjiegi u l-ġlieda kontra l-esklużjonijiet (9), il-promozzjoni u l-iżvilupp tal-SMEs, kif ukoll livell għoli ta’ protezzjoni tas-saħħa tal-bniedem jew tal-konsumaturi (10) u ta’ protezzjoni fil-qasam tal-ambjent (11), mingħajr ma joħolqu ostakli regolatorji jew amministrattivi bla bżonn, u għalhekk huwa importanti li tingħata preferenza lir-regolamenti minflok lid-direttivi, kull meta jkun possibbli.

3.2.3

Il-Kumitat jinnota li l-isforz għal armonizzazzjoni massima fi proposti leġislattivi spiss iwassal għal firxa wiesgħa ta’ derogi u esklużjonijiet bil-konsegwenza li joħolqu u jilleġittimizzaw aktar ostakli għas-suq intern.

3.2.4

Il-Kumitat jemmen li jista’ jaqdi rwol siewi bħala intermedjarju bejn il-leġislaturi u l-utenti tal-leġislazzjoni tal-UE u jagħti kontribut speċifiku lir-rapport fuq inizjattiva proprja tal-Parlament Ewropew fir-rigward tar-rapport annwali dwar l-implimentazzjoni tal-leġislazzjoni tal-UE mill-Istati Membri billi jiffoka fuq iż-żidiet magħmula mill-Istati Membri fit-traspożizzjoni, u jqis f'dan ir-rigward li l-istudju tal-Osservatorju tas-suq uniku tiegħu dwar “L-effetti tad-Direttiva ‘Servizzi’ fuq is-settur tal-kostruzzjoni” (12) kif ukoll l-istudju tal-Osservatorju tas-Suq tax-Xogħol tiegħu dwar il-qgħad fost iż-żgħażagħ (13), biex insemmu biss żewġ eżempji, jistgħu jkunu siewja mil-lat ta’ metodoloġija.

3.3.1

Il-Kumitat jappella biex il-programm REFIT ikun eżerċizzju li jaħdem fiż-żewġ direzzjonijiet, jiġifieri li ma jantiċipax, a priori, id-direzzjoni li għandu jingħata r-regolament: żieda, suppliment, emenda jew tħassir ta’ att leġislattiv.

3.3.2

Il-Kumitat jaqbel li l-iskrining u l-evalwazzjoni mill-ġdid permanenti tal-acquis tal-UE għandhom isiru mill-Kummissjoni, b’mod partikolari billi teżamina r-rilevanza u l-valur miżjud tal-atti leġislattivi u mhux leġislattivi tal-UE.

3.3.3

Il-Kumitat jemmen li l-karattru integrat u olistiku tal-valutazzjonijiet tal-impatt huwa fundamentali u li l-Kummissjoni mgħandhiex tiffoka biss fuq l-aspett tal-kompetittività; huwa jqis li jeħtieġ li jitqies kif meħtieġ il-valur miżjud tal-intervent tal-UE u li l-analiżi tal-ispejjeż u l-benefiċċji għandha tikkunsidra l-aspetti kollha, inklużi l-ispejjeż ta’ nuqqas ta’ azzjoni.

3.3.4.1

Il-Kumitat iqis li d-diversi kriterji ta’ valutazzjoni tal-impatt ma jistgħux iwasslu biex il-Kummissjoni ma taġixxix jew biex tirrifjuta inizjattiva għar-raġuni li kriterju jew diversi kriterji ma ġewx issodisfati; huwa jqis għalhekk li l-Kummissjoni għandha twieżen il-kriterji bejniethom u jqis ukoll li d-diversi kriterji ma jistgħux iwasslu għal forma ta’ burokrazija tal-proċess deċiżjonali u għal astinenza leġislattiva.

3.3.4.2

Il-Kumitat jagħti attenzjoni partikolari lill-prinċipju ta’ “prijorità lill-SMEs” (“Think Small First”) u għat-test tal-SMEs, b’mod partikolari fil-qafas tal-Opinjoni tiegħu dwar is-Small Business Act (14), iżda huwa tal-fehma li l-mikrointrapriżi m’għandhomx jingħatax eżenzjonijiet ġeneralizzati u li jkun aktar għaqli li jiġi adottat, f’dak li jirrigwarda l-proposti leġislattivi, approċċ ta’ każ b’każ, abbażi ta’ valutazzjoni dettaljata tal-impatt.

3.3.4.3

Il-Kumitat jaqbel li l-proposti tal-Kummissjoni jkunu akkumpanjati minn valutazzjoni tal-impatt rigoruża msejsa fuq l-evidenza (“evidence-based”), iżda jenfasizza li huwa l-leġislatur tal-Unjoni li għandu jeżerċita s-setgħa diskrezzjonali tiegħu billi jara li jkun hemm ċertu bilanċ bejn il-ħarsien tas-saħħa, tal-ambjent u tal-konsumaturi minn naħa, u l-interessi ekonomiċi tal-operaturi min-naħa l-oħra, fil-qadi tal-għan assenjat lilu mit-Trattat li jiżgura livell għoli ta’ ħarsien tas-saħħa u tal-ambjent (15).

3.3.4.4

Il-Kumitat jispeċifika li dan l-eżerċizzju jista’ wkoll jirrigwarda l-kwantifikazzjoni tal-piż regolatorju u amministrattiv, diment li:

3.3.4.5

Il-Kumitat ma jistax jaċċetta li jinvolvi ruħu f’eżerċizzju ta’ għanijiet immirati ta’ tnaqqis tal-acquis tal-UE fuq bażi kwantitattiva mingħajr ma jqis minn qabel il-konsegwenzi kollha fuq il-protezzjoni soċjali u ambjentali u l-protezzjoni tal-konsumaturi.

3.3.4.6

Rigward il-valutazzjoni tal-ispejjeż kumulattivi (CCA), il-Kumitat jispeċifika li, meta l-Kummissjoni tivvaluta l-impatt ex ante jew ex post ta’ parti minn leġislazzjoni Ewropea, hija għandha tikkunsidra l-fatt li dawn l-ispejjeż il-ġodda ser jiżdiedu mal-ispejjeż eżistenti ta’ konformità u ta’ implimentazzjoni. Il-Kumitat jagħraf li s-CCA jikkalkulaw l-ispejjeż finanzjarji mġarrba mil-leġislazzjoni ta’ settur partikolari iżda din il-valutazzjoni m’għandhiex teżonera settur, b’mod parzjali jew sħiħ.

3.3.5.1

Il-Kumitat jinsab imħasseb dwar il-fatt li d-diskussjoni qiegħda timxi dejjem aktar ’il fuq fil-proċess, qabel ma jintervjenu l-koleġislaturi u l-imsieħba soċjali, li b’hekk jistgħu jiġu mċaħħda mit-termini tad-dibattitu, li jkun diġà sar mingħajrhom.

3.3.6.1

Il-Kumitat huwa tal-fehma li l-valutazzjonijiet ex post huma tal-inqas daqstant importanti daqs il-valutazzjoni ex ante; huwa jitlob lill-Kummissjoni tippreżenta f’dan ir-rigward gwida metodoloġika dwar il-kriterji tal-iżvilupp sostenibbli.

3.3.6.2

Il-Kumitat huwa favur valutazzjoni ex post aktar stretta tal-effetti tar-regolamentazzjoni tal-UE fil-kuntest taċ-ċiklu politiku tal-Unjoni, b’mod partikolari f’dak li jirrigwarda l-konsegwenzi mistennija fuq it-tkabbir u l-impjieg indikati fil-valutazzjoni tal-impatt li takkumpanja l-proposta leġislattiva inizjali.

3.3.6.3

Il-Kumitat huwa tal-fehma li l-valutazzjonijiet ex post għandhom isiru b’mod pluralistiku wara perjodu ta’ żmien raġonevoli wara l-iskadenza għat-traspożizzjoni fil-liġi nazzjonali.

3.3.6.4

Il-Kumitat huwa tal-fehma li l-valutazzjonijiet ex post huma għodda importanti ta’ analiżi u li l-konklużjonijiet li joħorġu mill-valutazzjonijiet jistgħu jikkontribwixxu direttament għal valutazzjoni eventwali tal-impatt għar-reviżjoni ta’ att leġislattiv.

19.8.2016   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 303/54

Relatur:

is-Sinjura Kathleen WALKER SHAW

1.1

In-natura dejjem tinbidel tax-xogħol u tar-relazzjonijiet tax-xogħol qed tiżviluppa b’pass mgħaġġel. L-isfida għall-UE hija li tinkoraġġixxi l-innovazzjoni, l-iżvilupp teknoloġiku u l-kreattività biex tixpruna u timplimenta eżiti pożittivi għal ekonomija soċjali tas-suq sostenibbli u kompetittiva. Jeħtieġ li jiġi vvalutat l-impatt ta’ dawn l-iżviluppi fuq is-suq tax-xogħol u l-istandards, l-ekonomija, is-sistemi tat-taxxa u tas-sigurtà soċjali u l-paga li tiggarantixxi l-għajxien. Il-ħolqien ta’ kundizzjonijiet ekwi u ekonomija diġitali ġusta għall-ħaddiema u għall-intrapriżi ta’ kull daqs u minn kull settur, kif ukoll l-iżvilupp tal-ħiliet diġitali, huma wħud mill-aktar sfidi importanti li jeħtieġ li nindirizzaw. L-Ewropa u l-imsieħba soċjali tagħha għandhom rwol ewlieni x’jaqdu biex jiżguraw li dan il-proċess iwassal għal riżultat pożittiv, ġust u sostenibbli, u li jiġu indirizzati kwistjonijiet mhux ċari fid-drittijiet u l-protezzjonijiet.

1.2

Il-KESE jqisha bħala prijorità li jipproteġi l-kwalità u s-sostenibbiltà finanzjarja tas-sistemi tas-servizzi soċjali madwar l-UE kollha, u jirrakkomanda li l-Kummissjoni Ewropea u l-Istati Membri, f’konsultazzjoni mal-imsieħba soċjali jwettqu riċerka dwar l-aħjar prattika bħala l-bażi għall-iżvilupp ta’ mudelli ta’ servizzi soċjali adattati biex ikopru forom aktar flessibbli ta’ xogħol, li jiżguraw il-parteċipazzjoni f’livelli adatti ta’ protezzjoni soċjali għall-forza tax-xogħol kollha, inklużi l-persuni li jaħdmu għal rashom li ma jagħmlux parti mis-sistema tradizzjonali tal-għajnuna soċjali. Dan għandu jiġi kkunsidrat fl-iżvilupp tal-Pilastru tal-UE tad-Drittijiet Soċjali. Aħna nilqgħu b’sodifazzjon il-fatt li l-KESE qed jindirizza din il-kwistjoni f’Opinjoni separata.

1.3

Il-KESE jirrakkomanda aktar analiżi dwar l-impatt ta' dawn l-iżviluppi fuq il-ħiliet kif ukoll valutazzjoni ta’ liema dispożizzjonijiet għat-taħriġ tul il-ħajja, it-taħriġ mill-ġdid u l-aġġornament tal-ħiliet huma disponibbli għall-ħaddiema taħt dawn ir-relazzjonijiet ġodda biex jiġi evitat kwalunkwe effett ta’ tnaqqis tal-ħiliet ta’ dawn l-innovazzjonijiet, jew effett negattiv fuq il-kwalifiki, u jiġu żgurati opportunitajiet aħjar ta’ impjieg. Il-promozzjoni u l-iżvilupp tal-ħiliet diġitali għal kulħadd għandhom ikunu prijorità fl-UE.

1.4

Il-KESE jemmen li huma meħtieġa aktar data u analiżi fil-livell tal-UE dwar il-firxa tal-esternalizzazzjoni miftuħa (crowd employment), il-karatteristiċi tal-crowd workers, il-varjetajiet ta’ forom ġodda ta’ xogħol bħal dawk li ma jispeċifikawx il-ħinijiet tax-xogħol (zero hours) u kuntratti fuq talba (on-demand), il-professjonijiet ġodda, il-kuntratti tal-liġi ċivili, ix-xogħol prekarju, id-daqs tal-“ekonomija tal-pjattaforma”, is-setturi li topera fihom u d-distribuzzjoni ġeografika tagħha madwar l-UE. Dan għandu jgħin biex jiġu vvalutati l-ħtiġijiet tan-negozju u tal-ħaddiema, meta jintużaw dawn il-forom ta’ impjieg.

1.5

L-istatistika dwar dawn l-iżviluppi għandha tinġabar b’mod aktar regolari permezz ta’ stħarriġ dwar ix-xogħol fl-Ewropa u rapporti dwar is-suq tax-xogħol li jidentifikaw l-aqwa prattika, fejn din teżisti. Dan ser jippermetti li jsir monitoraġġ tal-impatt ta’ forom ġodda tax-xogħol u tar-relazzjonijiet tax-xogħol fuq is-suq tax-xogħol u fuq l-ekonomija, u li jiġi vvalutat il-kontribut tagħhom għall-ħolqien ta’ impjiegi sostenibbli ta’ kwalità tajba u għat-tkabbir bħala appoġġ għall-iżvilupp tal-politika tal-impjieg tal-UE, inklużi s-Semestru tal-UE u l-Istrateġija 2020. L-Orizzont 2020 u linji ta’ finanzjament tal-UE rilevanti oħra għandhom jiffinanzjaw din ir-riċerka.

1.6

Hija meħtieġa wkoll data lonġitudinali sabiex jiġu stabbiliti l-implikazzjonijiet tul il-ħajja ta’ forom ġodda ta’ xogħol u l-impatt tagħhom fuq is-sostenibbiltà tax-xogħol tul il-ħajja kollha (1). Huwa importanti wkoll li jiġi identifikat il-punt sa fejn dawn huma bbażati fuq is-sessi jew relatati ma' varjabbli demografiċi oħrajn (bħall-età, id-diżabilità, l-etniċità u l-istatus ta' migrant).

1.7

Tinħtieġ b’mod urġenti kjarifika tal-istatus legali tal-intermedjarji ġodda fis-suq tax-xogħol bħall-pjattaformi onlajn sabiex ikunu jistgħu jiġu identifikati fl-istatistika uffiċjali, sabiex jiġi traċċat it-tkabbir tagħhom u jiġi stabbilit liema standards, obbligi, responsabbiltajiet u regoli ta’ operat għandhom japplikaw u liema korpi regolatorji għandhom ikunu responsabbli għall-ispezzjoni u l-infurzar, filwaqt li jiġi rikonoxxut li dawn il-pjattaformi jistgħu jkunu sors ta’ innovazzjoni, opportunatijiet ta’ impjieg u tkabbir ekonomiku.

1.8

Il-KESE jinnota li l-Kummissjoni Ewropea bħalissa qiegħda tikkonsulta dwar id-Direttiva dwar id-Dikjarazzjoni bil-Miktub (2) u jantiċipa li l-indirizzar ta’ forom ġodda ta’ relazzjonijiet tax-xogħol ser jiġi inkluż fil-proposti jekk il-Kummissjoni tal-UE tiddeċiedi li tirrevedi din il-leġislazzjoni. B’mod partikolari, huwa ttamat li jkun hemm kjarifiki fir-rigward ta’ forom ġodda ta’ xogħol waqt li fl-istess ħin ikun evitat li jiżdied il-piż amminstrattiv speċjalment fuq l-SMEs. Tista’ tiġi kkunsidrata woll l-estenzjoni tal-kamp ta’ applikazzjoni bil-għan li jkopri “l-ħaddiema”; sabiex jibdew jiġu pprovduti dikjarazzjonijiet bil-miktub mill-ewwel ġurnata; u sabiex jiġi ddikjarat numru minimu ta’ sigħat bil-għan li jitwaqqfu l-kuntratti li ma jispeċifikawx il-ħinijiet tax-xogħol.

1.9

Il-KESE jirrakkomanda li, b’rabta mal-pjattaformi onlajn, il-crowdsourcing, il-persuni li jaħdmu għal rashom li huma ekonomikament dipendenti u forom ġodda oħrajn ta’ impjieg indipendenti, il-kwistjonijiet relatati mar-regolazzjoni tal-attività tal-intermedjarju, ir-responsabbiltà għall-inċidenti, il-ħsara u n-nuqqasijiet fis-servizz għandhom jiġu indirizzati sabiex jiġu protetti l-ħaddiema, il-konsumaturi u l-pubbliku inġenerali. Tinħtieġ kjarifika tal-applikabbiltà tar-regolamenti eżistenti tal-UE dwar is-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol għal dawn il-forom ġodda ta’ impjieg, il-proċeduri għall-indirizzar tal-ksur ta’ dawn ir-regolamenti, ir-responsabbiltajiet għall-ispezzjoni u għall-assigurazzjoni fuq ir-responsabbiltà tal-ħaddiema, tal-konsumaturi u tal-pubbliku inġenerali.

1.10

Għandu jiġi żgurat li l-ispettorati tax-xogħol jaqdu rwol sabiex ikopru dawn il-forom ta’ impjieg fil-mandat tagħhom skont il-prattiki nazzjonali, u l-ispetturi tagħhom għandhom jiġu pprovduti b’riżorsi, kompetenzi u taħriġ adatti. L-iżvilupp ta’ sħubijiet ma’ trejdunjins, assoċjazzjonijiet tal-konsumatur jew assoċjazzjonijiet rappreżentattivi oħrajn jistgħu jkunu utli biex jindirizzaw it-tħassib tal-pubbliku u biex isibu rimedju. L-iskambju tal-aqwa prattika ser ikun parti importanti minn dan il-proċess.

1.11

Għandu jiġi analizzat ukoll l-impatt fuq il-kopertura tan-negozjar kollettiv f’setturi affettwati, minħabba li ħafna ħaddiema jistgħu jitqiegħdu barra l-istrutturi tan-negozjar kollettiv u r-rappreżentanza trejdjunjonistika. Il-KESE jinsab imħasseb li meta l-ħaddiema jitqiesu bħala ħaddiema għal rashom, id-dritt tagħhom li jassoċjaw ruħhom liberament jista’ jkun f’dubju jekk l-assoċjazzjoni tagħhom tista’ titqies bħala li tifforma kartell, u b’hekk ikun hemm il-periklu li jitpoġġew f’kunflitt mar-regoli tal-UE dwar il-prattiki antikompetittivi. Dan it-tħassib, li jista’ jnaqqar dan id-dritt fundamentali, jeħtieġ li jiġi indirizzat u rrimedjat. Hija meħtieġa gwida għall-applikazzjoni tar-regoli dwar il-kompetizzjoni għall-ħaddiema li jaħdmu għal rashom f’sitwazzjoni li tixbah lil dik ta’ impjegat. F'dan il-kuntest, l-użu tat-tifsira tal-ILO ta’ “ħaddiem” pjuttost milli d-definizzjoni aktar stretta ta’ “impjegat”, tista’ tgħin għal fehim aħjar ta’ kif japplikaw il-prinċipji u d-drittijiet fundamentali fuq ix-xogħol (3), li t-tgawdija tagħhom m’għandhiex tiġi mfixkla mir-regoli tal-kompetizzjoni tal-UE.

1.12

Il-KESE jitlob li ssir investigazzjoni dwar l-istatus kuntrattwali tal-crowd workers u ta’ forom ġodda oħra ta’ xogħol u tar-relazzjonijiet tax-xogħol, kif ukoll l-obbligi tal-intermedjarji, filwaqt li tiġi kkunsidrata l-kapaċità ta’ tali ħaddiema li jinnegozjaw jew li jiddeterminaw il-paga, is-sigħat u l-kundizzjonijiet, il-btajjel, il-pensjonijiet, id-drittijiet tal-maternità, l-assigurazzjoni tas-saħħa mħallsa mill-impjegatur u drittijiet oħra tal-impjieg u li jipproteġu s-sjieda tal-proprjetà intellettwali prodotta. Jinħtieġu wkoll linji gwida biex jiċċaraw kwistjonijiet li jistgħu ma jkunux ċari marbuta mal-istatus tal-impjieg f’dak li għandu x’jaqsam mat-tassazzjoni u l-assigurazzjoni soċjali.

1.13

Il-KESE jirrakkomanda li l-Kummissjoni Ewropea, l-OECD u l-ILO jaħdmu flimkien mal-imsieħba soċjali biex jiżviluppaw dispożizzjonijiet adatti dwar kundizzjonijiet tax-xogħol deċenti u protezzjoni għall-ħaddiema onlajn u għal ħaddiema taħt relazzjonijiet ġodda oħrajn. Il-KESE huwa tal-fehma li l-iżvilupp ta’ approċċ fil-livell tal-UE jkun ta’ benefiċċju, filwaqt li jinnota li l-parti l-kbira tal-azzjonijiet se jkollhom jitwettqu f’livell nazzjonali, settorjali jew f’dak tal-post tax-xogħol.

1.14

Kif indikaw l-imsieħba soċjali Ewropej, huwa importanti li l-Kummissjoni Ewropea tippjana l-aġenda tagħha dwar il-politika tal-impjieg b’mod li tirfed it-trasformazzjoni diġitali tal-ekonomiji u s-swieq tax-xogħol tagħna. Hija għandha, fl-istess ħin, timmira li toħloq l-aqwa opportunitajiet possibbli ta’ impjieg ta’ kwalità tajba li jistgħu jinbtu mid-diġitalizzazzjoni tal-ekonomiji tagħna. Il-politika dwar is-suq tax-xogħol għandhom ikunu mmirati wkoll lejn il-protezzjoni u l-kisba mill-ġdid u l-aġġornament tal-ħiliet ta’ dawk li ser ikunu affettwati mid-diġitalizzazzjoni. Il-KESE jirrakkomanda li jiġu stabbiliti drittijiet u protezzjonijiet effettivi, monitoraġġ u infurzar f’dan ir-rigward biex jiġi evitat li jikbru l-inugwaljanzi fid-dħul u t-tnaqqis fid-dħul disponibbli u jiġi żgurat il-potenzjal sostenibbli ta’ tkabbir ekonomiku madwar l-UE.

1.15

Il-KESE jissuġġerixxi li l-Kummissjoni Ewropea għandha tqis modi kif jista’ jiġi inkoraġġit l-iżvilupp tal-pjattaformi Ewropej b’tali mod li l-valur li jinħoloq jibqa’ fl-ekonomiji lokali, u jibni fuq it-tradizzjoni rikka tal-Ewropa ta’ reċiproċità u kooperazzjoni fil-koordinazzjoni tas-suq tax-xogħol, spiss imwettqa fil-livell komunitarju u bil-kooperazzjoni attiva tat-trejdjunjins, l-impjegaturi lokali u l-assoċjazzjonijiet nazzjonali tal-persuni li jaħdmu għal rashom. Huwa importanti li wieħed jikkunsidra miżuri li jgħinu lill-intrapriżi joħolqu impjiegi sostenibbli ta’ kwalità tajba billi jipprovdu appoġġ wara l-fażi inizjali “tat-tnedija” sal-istadju tal-espansjoni – “move out” – fejn attwalment hemm ħafna intrapriżi ġodda li ma għandhom l-ebda aċċess għall-finanzjament.

2.1

L-iżvilupp rapidu tat-teknoloġiji, flimkien ma’ żviluppi ekonomiċi u soċjetali oħra wasslu għal żieda f’forom ġodda ta’ xogħol u tar-relazzjonijiet tax-xogħol li qed jittrasformaw u joħolqu xenarju tas-suq tax-xogħol dejjem aktar kumpless. L-innovazzjoni u l-kreattività huma importanti biex tiġi xprunata ekonomija tas-suq soċjali sostenibbli u kompetittiva. Huwa essenzjali li jintlaħaq bilanċ bejn il-promozzjoni tal-benefiċċji ekonomiċi u soċjali ta’ dawn l-iżviluppi ġodda li jiżguraw salvagwardji neċessarji għall-ħaddiema, il-konsumaturi u n-negozji, waqt li jiġi evitat l-abbuż tagħhom bħala mezz biex jiġu evitati prattiki ġusti tax-xogħol.

2.2

Forom ġodda ta’ impjieg għandhom il-potenzjal li joħolqu opportunitajiet ġodda ta’ impjiegi, jagħmluha possibbli li s-swieq tax-xogħol jiffunzjonaw aħjar, joffru flessibbiltà akbar kemm għall-ħaddiema kif ukoll għall-impjegaturi, iżidu l-awtonomija tal-ħaddiema u l-adattabbiltà tal-postijiet tax-xogħol, jippromovu l-iżvilupp tal-ħiliet u jipprovdu ambitu akbar sabiex jiġi żviluppat bilanċ pożittiv bejn ix-xogħol u l-ħajja. Fl-istess ħin, huwa importanti li jiġi promoss impjieg ta’ kwalità tajba, id-djalogu soċjali u strutturi ta’ negozjar kollettiv kull fejn possibbli u li jiġi indirizzat kwalunkwe nuqqas ta’ ċarezza dwar id-drittijiet u l-obbligi tal-impjegaturi u l-ħaddiema; l-istatus tal-impjieg tal-ħaddiema; ir-responsabbiltà għall-inċidenti, l-assigurazzjoni u r-responsabbiltà professjonali; u l-applikabbiltà ta’ dispożizzjonijiet fil-qasam tat-taxxa, il-protezzjonijiet soċjali u regolamenti oħra. Tinħtieġ valutazzjoni komprensiva tal-kapaċità tas-sistemi eżistenti tas-suq tax-xogħol u tas-sigurtà soċjali biex jiġu indirizzati dawn l-iżviluppi sabiex jiġu evitati inugwaljanzi akbar fid-dħul, jiġi żgurat li n-nies jistgħu jiksbu dħul deċenti u affidabbli u jkun hemm bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja tal-familja.

2.3

Il-KESE kkunsidra kwistjonijiet relatati ma’ dawn ix-xejriet emerġenti f’għadd ta’ Opinjonijiet (4) li kienu utli sabiex jikkontribwixxu għal din l-opinjoni esploratorja. Fin-Netherlands u s-Slovakkja, li l-Presidenza tagħhom talbet din l-Opinjoni esploratorja, l-impjieg mhux standard huwa qrib is-60 % u l-20 % rispettivament (5).

2.4

Rapporti reċenti mill-Eurofound (6) u l-ILO (7) għenu sabiex tiġi identifikata t-tranżizzjoni mir-relazzjonijiet tax-xogħol tradizzjonali għal aktar forom mhux standard ta’ impjieg matul dawn l-aħħar għaxar snin. L-ILO tgħid li t-trasformazzjoni li għaddejja fir-relazzjonijiet tax-xogħol qed ikollha riperkussjonijiet ekonomiċi u soċjali importanti. Hija tikkontribwixxi għad-diverġenza dejjem tikber bejn id-dħul mix-xogħol u l-produttività u hemm mnejn qed tkattar l-inugwaljanzi fid-dħul (8). Skont l-ILO (9), fost il-pajjiżi b’data disponibbli, li jkopru 84 fil-mija tat-total globali tal-impjiegi, madwar kwart tal-ħaddiema biss (26,4 fil-mija) huma impjegati b’kuntratt permanenti, waqt li f’ekonomiji bi dħul għoli iktar minn tliet kwarti tal-ħaddiema għandhom kuntratt permanenti. Għalkemm il-mudell tal-impjieg standard qed issir inqas dominanti, dan jibqa’ element importanti tal-mudell tas-suq tax-xogħol Ewropew. Hija tenfasizza l-importanza għall-gvernijiet, l-istituzzjonijiet tal-UE u l-imsieħba soċjali li jidentifikaw u jiddefinixxu l-forom ġodda ta’ impjieg, jiżviluppaw u jadattaw il-politika u l-leġislazzjoni biex jiġġestixxu l-bidla u jiżguraw eżiti pożittivi li jiggarantixxu ambjent favorevoli ta’ politika u dak regolatorju li jissalvagwardja l-interessi tal-intrapriżi u l-ħaddiema f’kull forma ta’ impjieg.

3.1

L-ekonomiji Ewropej esperjenzjaw żieda f’firxa ta’ prattiki tal-impjieg li, minn naħa, joħolqu sfida għan-norma tradizzjonali ta’ impjieg permanenti full-time b’sigħat tax-xogħol definiti, drittijiet u benefiċċji maqbula u inklużjoni sħiħa fis-sistemi nazzjonali tal-protezzjoni soċjali. Min-naħa l-oħra, dawn jistgħu jwasslu għal aktar ħolqien ta’ impjiegi u modi innovattivi ta’ xogħol u huwa importanti li tkun żgurata l-kwalità ta’ dawn l-impjiegi b’konformità mal-mudelli l-ġodda tan-negozju. Uħud minn dawn il-forom huma assoċjati mal-globalizzazzjoni, id-diġitalizzazzjoni u t-tibdil tax-xejriet tal-produzzjoni, pereżempju l-esternalizzazzjoni ta’ xogħol li qabel kien isir internament, uħud bl-introduzzjoni ta’ prattiki ġodda fi ħdan il-kumpaniji u oħrajn b’mudelli ta’ impjieg kompletament ġodda.

3.2

Il-forom ġodda ta’ xogħol jistgħu jiftħu opportunitajiet ġodda għall-individwi biex jistabbilixxu ruħhom bħala intraprendituri u biex jidħlu f’okkupazzjonijiet li qabel ma kinux aċċessibbli għalihom, jew biex joħorġu mill-ekonomija sewda ta’ xogħol mhux iddikjarat. Il-kejl tal-motivazzjonijiet intraprenditorjali juri li aktar nies jibdew negozju għal raġunijiet pożittivi (pereżempju, biex jisfruttaw idea tajba bl-aqwa mod) milli għal raġunijiet negattivi (pereżempju, għax ma kellhomx għażliet oħra ta’ xogħol) (10).

3.3

Ir-relazzjonijiet ġodda tax-xogħol jinkludu kuntratti “zero hours”, “on-call” jew “fly-time only”, “mini-jobs”, “portfolio work”, xogħol ibbażat fuq kupuni (“voucher based work”), kuntratti tal-liġi ċivili, u arranġamenti ta’ kondiviżjoni tax-xogħol (“job sharing”). Dan huwa akkumpanjat minn firxa ta’ forom kuntrattwali fejn ix-xogħol jiġi organizzat permezz ta’ intermedjarji inklużi “umbrella companies”, “aġenziji tal-impjieg indipendenti” (“self-employment agencies”), “aġenziji tal-impjieg konġunt” (“co-employment agencies”) jew pjattaformi onlajn tal-“crowd sourcing”. F’ħafna minn dawn il-forom, il-ħaddiema ssir referenza għalihom bħala kuntratturi indipendenti, “assoċjati”, “taskers”, “imsieħba” jew terminoloġija oħra li xi minn daqqiet toskura l-istatus tax-xogħol tagħhom. Għalkemm ta’ spiss jitqies bħala impjieg indipendenti, parti minn dan ix-xogħol tonqos milli tissodisfa l-kriterji assoċjati ma’ impjieg indipendenti ġenwin bħall-kapaċità li jiġu definiti l-kompiti, li jiġu ffissati r-rati tal-ħlas jew li jkun hemm sjieda tal-proprjetà intellettwali prodotta. F’ċerti setturi, ix-xogħol intermittenti, okkażjonali jew staġonali huwa tipiku, pereżempju fit-turiżmu, is-servizzi tal-ikel u x-xorb u l-agrikoltura, u jinħtieġ livell ta’ flessibilità fir-rigward kemm ta’ min iħaddem kif ukoll tal-ħaddiem. Kemm jekk tali xogħol ikun ġestit permezz ta’ aġenzija kemm jekk b’mod indipendenti, jinħtieġu regolamenti dwar kuntratti bħal dawn biex tiġi evitata l-problema tax-xogħol mhux iddikjarat.

3.4

Huwa importanti li ssir distinzjoni bejn intraprenditorija ġenwina, professjonisti li jaħdmu għal rashom u forom ġodda ta’ xogħol awtonomu dipendenti, u li tiġi żgurata l-kwalità tax-xogħol. Anke għall-ħaddiema b’kuntratti tax-xogħol formali, l-iżviluppi fl-organizzazzjoni tax-xogħol relatat mal-valutazzjoni fuq il-bażi tal-kompiti u x-xogħol abbażi ta’ proġetti qed jibdlu s-sigħat tax-xogħol tradizzjonali u jaffettwaw il-pass tal-ħajja u s-sigurtà tad-dħul. Id-djalogu soċjali u n-negozjar kollettiv kienu ta’ suċċess f’ħafna postijiet tax-xogħol bħaċ-ċentri telefoniċi biex jindirizzaw kwistjonijiet mhux ċari u jtejbu l-kundizzjonijiet tax-xogħol.

4.1

Id-diġitalizzazzjoni tista’ żżid il-produttività u l-flessibbiltà f’negozji eżistenti u tipprovdi l-bażi għal industriji ġodda u l-impjieg, li jikkontribwixxu għat-tkabbir u l-kompetittività tal-Ewropa. Hija taqdi wkoll rwol importanti fl-iżvilupp tal-ekonomija soċjali tas-suq u fil-promozzjoni tal-ħtiġijiet tal-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata u fit-tnaqqis tad-disparitajiet bejn is-sessi fl-impjieg u fis-sigurtà soċjali, jekk tiġi ġestita b’mod effettiv. Id-dikjarazzjoni konġunta adottata reċentement mill-KETU, BusinessEurope, CEEP u UEAPME hija referenza utli dwar din il-kwistjoni (11).

4.2

Id-diġitalizzazzjoni kellha impatt kbir ħafna fuq l-organizzazzjoni tax-xogħol u tal-impjieg, li titlob aktar attenzjoni politika u ġestjoni. Hija bidlet ukoll ir-relazzjonijiet mal-konsumatur, peress li wasslet għal aċċess faċli għall-beni u s-servizzi. Il-livell ta’ sodisfazzjon fost il-konsumaturi huwa għoli, iżda hemm tħassib dwar l-impatt ta’ dan fuq l-ekonomija u jinħtieġ titjib rigward mekkaniżmi effettivi f’każijiet ta’ rimedju legali. It-tfassil proattiv tal-politika fil-livelli tal-UE u dak nazzjonali għandu jiżgura li jiġi lliberat il-potenzjal tad-diġitalizzazzjoni filwaqt li jiġu evitati l-iżvantaġġi tagħha (12).

4.3

Proporzjon għoli ħafna tal-popolazzjoni għandu aċċess għall-internet minn diversi postijiet u jista’, fil-prinċipju, jiġi kkuntattjat fi kwalunkwe ħin u post għal finijiet relatati max-xogħol, li jwassal għal tkabbir fix-xogħol nomadiku u l-qerda tal-konfini spazjali u temporali bejn ix-xogħol u l-ħajja privata. Din il-flessibbiltà tista’ tkun ta’ benefiċċju kemm għan-negozji kif ukoll għall-ħaddiema, fejn l-interessi tat-tnejn jiġu rispettati. Tinħtieġ analiżi iżjed fil-fond dwar jekk, u sa liema punt, il-ħajja privata u tal-familja tal-impjegati jeħtiġux protezzjoni addizzjonali fi żmien ta’ komunikazzjoni diġitali mobbli kullimkien, u liema miżuri, kemm jekk fil-livell nazzjonali kif ukoll tal-UE, huma adatti biex jillimitaw din id-disponibbiltà/aċċessibbiltà universali (13).

4.4

It-tixrid tal-ħiliet fl-ICT u l-familjarità mas-softwer standard u l-lingwi globali saħħew il-ħila tal-impjegaturi li jisfruttaw is-swieq tax-xogħol globali għax-xogħol esternalizzat. Dan joħloq opportunitajiet għaċ-ċittadini Ewropej sabiex jaħdmu għal klijenti globali, irrispettivament mill-post fejn ikunu jinsabu, iżda jikkawża wkoll theddid ta’ kompetizzjoni inġusta għan-negozji u l-ħaddiema, fis-sens li huma jkollhom jikkompetu ma’ kontropartijiet minn ekonomiji b’salarji baxxi għal dawn l-impjiegi li jista’ jkun li mhux qed jaderixxu mal-istandards tax-xogħol fundamentali tal-ILO u jiggarantixxu xogħol deċenti.

5.1

It-tibdil teknoloġiku jista’ jsaħħaħ l-iżvilupp tal-ħiliet, imma jista’ jkollu wkoll il-potenzjal li jnaqqas il-ħiliet tal-ħaddiema f’okkupazzjonijiet tradizzjonali. Għandu jitqies l-impatt ta’ dawn l-iżviluppi fuq il-ħiliet kif ukoll il-valutazzjoni ta’ x’dispożizzjonijiet għat-taħriġ tul il-ħajja, it-taħriġ mill-ġdid u t-titjib tal-ħiliet huma meħtieġa u disponibbli għall-ħaddiema taħt dawn ir-relazzjonijiet ġodda. In-negozji li jaħdmu flimkien mat-trejdjunjins, is-CEDEFOP u l-livelli tal-gvern għandhom jiżguraw li l-ħiliet jiġu żviluppati biex jissodisfaw it-talbiet tad-dinja tax-xogħol dejjem tinbidel. Huwa kruċjali l-użu effettiv tal-Fond Soċjali tal-UE u riżorsi oħra biex jingħelbu dawn l-isfidi.

5.2

Sfida ewlenija hija li jiġi żgurat li l-ħaddiema jkollhom il-ħiliet meħtieġa biex jimxu ’l quddiem f’impjiegi ta’ kwalità tajba fil-konfront ta’ swieq tax-xogħol li qed jinbidlu, u din għandha tkun fokus ċentrali tal-aġenda tal-UE dwar il-ħiliet fil-futur. Il-valutazzjoni ta’ kif l-aħjar jiġu adattati l-ħiliet, u l-iżvilupp ta’ ħiliet diġitali għal kulħadd għandhom ikunu prijorità għall-istituzzjonijiet tal-UE u l-awtoritajiet pubbliċi bis-sehem attiv tal-imsieħba soċjali fil-livelli kollha. Il-KESE jinnota li dan diġà huwa impenn fil-programm ta’ ħidma tad-Djalogu Soċjali tal-UE għall-2015-2017.

6.1

Hemm nuqqas ta’ statistika affidabbli dwar dawn l-iżviluppi. Tinħtieġ data dwar il-firxa tal-esternalizzazzjoni miftuħa, il-karatteristiċi tal-crowd workers, il-varjetajiet ta’ impjieg indipendenti, l-impjieg indipendenti dipendenti ekonomikament, l-impjieg indipendenti fittizju u l-impjieg prekarju; id-daqs tal-“ekonomija tal-pjattaforma”, is-setturi li topera fihom u d-distribuzzjoni ġeografika tagħha, biex tiġi pparagunata l-pożizzjoni tal-UE fil-kuntest globali.

6.2

L-istatistika hija meħtieġa wkoll biex tippermetti l-monitoraġġ tal-impatt ta’ forom ġodda ta’ relazzjonijiet tax-xogħol fuq is-suq tax-xogħol, il-polarizzazzjoni tax-xogħol, id-dħul u l-ekonomija u biex tiġi appoġġjata l-politika tal-impjieg tal-UE, inklużi s-Semestru tal-UE u l-Istrateġija 2020.

6.3

Tinħtieġ ukoll data lonġitudinali biex jiġu stabbiliti l-implikazzjonijiet tul il-ħajja ta’ forom ġodda ta’ xogħol, u l-impatt tagħhom fuq is-sostenibbiltà tax-xogħol tul il-ħajja u biex jiġi identifikat il-punt sa fejn dawn huma bbażati fuq is-sessi jew relatati ma’ varjabbli demografiċi oħra (bħall-età, id-diżabilità, l-etniċità u l-istatus ta’ migrant). Għandu jiġi analizzat ukoll l-impatt fuq il-kopertura tan-negozjar kollettiv fl-aktar setturi affettwati, minħabba li ħafna ħaddiema li jixtiequ jkunu koperti jistgħu jitqiegħdu barra l-istrutturi tan-negozjar kollettiv u r-rappreżentanza trejdjunjonistika.

6.4

L-Orizzont 2020 u linji ta' finanzjament tal-UE rilevanti oħra għandhom jappoġġjaw din ir-riċerka.

7.1

Il-forom ġodda tax-xogħol qed jiżviluppaw tant malajr li r-relazzjonijiet kuntrattwali ma jistgħux ilaħħqu, li hija r-raġuni għala jeħtieġ li nħarsu lejn l-istatus legali tagħhom. Hija meħtieġa b’mod urġenti l-kjarifika tal-istatus tal-intermedjarji fis-suq tax-xogħol u l-pjattaformi onlajn biex ikunu jistgħu jiġu identifikati fl-istatistika uffiċjali, biex jiġi intraċċat it-tkabbir tagħhom u biex jiġi stabbilit liema standards, obbligi, responsabbiltajiet u regoli tal-operazzjoni għandhom japplikaw u liema korpi regolatorji għandhom ikunu responsabbli għall-ispezzjoni u l-infurzar. Id-differenzi fit-termini u d-definizzjonijiet ta’ ħaddiem, impjegat, persuna li taħdem għal rasha u internat madwar l-UE jkomplu jikkumplikaw il-valutazzjonijiet.

7.2

Il-KESE jinnota li l-Kummissjoni Ewropea bħalissa qiegħda tikkonsulta dwar id-Direttiva dwar id-Dikjarazzjoni bil-Miktub (14) u jantiċipa li l-indirizzar ta’ forom ġodda ta’ impjieg ser jiġu inklużi fil-mandat.

7.3

Il-pjattaformi onlajn qed joktru b’pass mgħaġġel b’impatt ġeneralment pożittiv fuq l-ekonomija, l-impjieg u l-innovazzjoni filwaqt li, f’xi każijiet, qed jiżviluppaw fuq skala tant li tirriskja li toħloq monopolji bil-potenzjal li tgħawweġ is-suq u toħloq kompetizzjoni inġusta. L-“ekonomija kollaborattiva” u mudelli ġodda ta’ impjieg oħra m’għandhomx jiġu abbużati bħala mezz biex jiġi evitat li jitħallsu pagi deċenti, li jiġu ssodisfati l-obbligi tat-taxxa u tas-sigurtà soċjali u jiġu żgurati drittijiet u kundizzjonijiet oħra tal-impjieg billi l-ispejjeż jiġu esternalizzati għall-utenti u l-ħaddiema, u jiġu evitati r-regolamenti imposti fuq in-negozji offlajn. Dan joħloq il-periklu li n-negozji u l-ħaddiema f’setturi oħra jiġu żvantaġġati, u b’hekk jiddgħajfu l-istandards li jkun intlaħaq qbil dwarhom kif ukoll il-kundizzjonijiet ekwi.

8.1

L-impjieg mhux fuq il-post jista’ jinvolvi riskji ta’ saħħa u sigurtà għall-ħaddiema, il-klijenti tagħhom u l-pubbliku inġenerali. Jista’ jsir xogħol fi spazji pubbliċi jew djar privati, bl-użu ta’ materjal u tagħmir perikolużi, mingħajr struzzjonijiet jew ilbies protettiv adegwat. Ir-responsabbiltà għall-assigurazzjoni, iċ-ċertifikazzjoni u r-responsabbiltà professjonali tista’ tkun ambigwa. Il-ħaddiema onlajn jistgħu jwettqu xogħol intensiv quddiem l-iskrin bl-użu ta’ għamara u tagħmir li ma jissodisfawx l-istandards ergonomiċi.

8.2

Ir-responsabbiltà għas-sigurtà u l-inċidenti hija kwistjoni mhux ċara fir-rigward ta’ xi pjattaformi onlajn u jeħtieġ li tissolva sabiex ikunu mħarsa l-ħaddiema, il-klijenti u l-pubbliku inġenerali.

8.3

Fis-seduta ta’ din l-Opinjoni (15) kien hemm referenza għal kwistjonijiet oħra li jeħtieġ li jiġu analizzati, inklużi l-eżawriment, minħabba sigħat tax-xogħol twal u mhux irregolati, u l-istress marbut man-natura imprevedibbli tax-xogħol u tad-dħul, l-assenza ta’ ħlas għal xogħol irrifjutat, meta persuna tirċievi klassifikazzjoni ħażina min-naħa tal-klijenti li ma tkunx tista’ tiġi kkontestata, meta persuna tiġi “diżattivata” mill-pjattaforma jew mill-kuntratt, l-isfidi tal-ġestjoni tar-responsabbiltajiet ta’ kura mingħajr skeda tax-xogħol ċara, l-iżolament soċjali u l-effetti kkombinati meta persuna jkollha impjiegi differenti.

8.4

Tinħtieġ kjarifika dwar kemm dawn il-forom ġodda ta’ impjieg huma protetti mir-regolamenti eżistenti tal-UE u dawk nazzjonali dwar is-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol u mill-proċeduri biex jiġi indirizzat kwalunkwe ksur ta’ dawn ir-regolamenti, ir-responsabbiltajiet għall-ispezzjoni u għall-assigurazzjoni fuq ir-responsabbiltà tal-ħaddiema, tal-konsumaturi u tal-pubbliku inġenerali. L-EU-OSHA bbażata f’Bilbao tista tgħin bir-riċerka u l-analiżi f’dan il-qasam.

8.5

Għandu jiġi żgurat li l-ispettorati tax-xogħol jaqdu r-rwol li jkopru dawn il-forom ta’ impjieg fil-mandat tagħhom skont il-prattiki nazzjonali, u l-ispetturi tagħhom għandhom jiġu pprovduti b’riżorsi, kompetenzi u taħriġ adatti biex tiġi żgurata l-effettività tagħhom. L-iżvilupp ta’ sħubijiet ma’ trejdunjins, assoċjazzjonijiet tal-konsumaturi jew assoċjazzjonijiet rappreżentattivi oħrajn jistgħu jkunu utli biex jindirizzaw it-tħassib tal-pubbliku u biex isibu rimedju legali.

9.1

Il-forom ġodda tal-impjieg jaffettwaw firxa wiesgħa u eteroġena ta’ okkupazzjonijiet, li jkopru x-xogħol li qabel kien fl-ekonomija informali, ix-xogħol freelance u x-xogħol li normalment isir minn impjegati diretti. L-introduzzjoni ta’ dan tista’ toħloq sitwazzjonijiet fejn kompiti identiċi jitwettqu f’ambjenti identiċi minn ħaddiema bi status differenti u jinħolqu inugwaljanzi b’rabta mal-protezzjonijiet, id-drittijiet u r-rati tal-ħlas.

9.2

L-introduzzjoni ta’ intermedjarji ġodda fir-relazzjonijiet tax-xogħol wasslet f’ċerti każijiet għal nuqqas ta’ trasparenza fir-relazzjonijiet bejn il-partijiet, u b’hekk fixklet in-negozjati individwali tat-termini tax-xogħol u rrestrinġiet l-aċċess tal-ħaddiema għan-negozjar kollettiv.

9.3

Jitqajmu dubji dwar liema parti għandha titqies bħala l-impjegatur u dwar kif għandu jiġi ddefinit l-impjieg indipendenti, inklużi d-definizzjoni legali u s-sistema ta’ penali għall-provvista illegali tax-xogħol u forom aktar serji ta’ sfruttament. Jeżistu bosta mudelli differenti ta’ impjieg fuq il-pjattaformi onlajn, inklużi eżempji ta’ pjattaformi li bdew joffru status ta’ impjegat lill-ħaddiema tagħhom fl-interessi tat-titjib tal-kwalità u t-tnaqqis tal-fatturat (16). L-istatus tal-impjegati jipprovdi aċċess għal drittijiet tax-xogħol oħrajn. Meta l-ħaddiema jitqiesu bħala ħaddiema għal rashom, id-dritt tagħhom li jassoċjaw ruħhom liberament jista’ jkun f’dubju jekk l-assoċjazzjoni tagħhom tista’ titqies bħala li tifforma kartell, u b’hekk tpoġġihom f’kunflitt mar-regoli tal-UE dwar il-prattiki antikompetittivi. Dan jeħtieġ li jiġi indirizzat, b’mod speċjali f’sitwazzjonijiet fejn ħaddiema li apparentement jaħdmu għal rashom ma jkollhomx awtonomija fid-definizzjoni tal-kompiti u r-rati tal-ħlas tagħhom.

9.4

Il-KESE jitlob sabiex issir investigazzjoni dwar l-istatus tax-xogħol tal-“crowd workers” u forom ġodda oħrajn ta’ relazzjonijiet tax-xogħol, billi tiġi kkunsidrata l-kapaċità tagħhom li jinnegozjaw it-termini, il-forma tal-ħlas (u min jiddeterminaha) u s-sjieda tal-proprjetà intellettwali prodotta. L-investigazzjoni għandu jkollha l-għan li tipprovdi gwida b’mod li l-Istati Membri jkunu jistgħu jiċċaraw, b’konformità mal-prattiki nazzjonali tagħhom, l-istatus tat-taxxa, tal-assigurazzjoni soċjali u tax-xogħol tal-ħaddiema, u l-obbligi ta’ dawn il-pjattaformi b’rabta mas-sigħat tax-xogħol, il-paga, il-btajjel, il-pensjonijiet, id-drittijiet tal-maternità, l-assigurazzjoni tas-saħħa mħallsa minn min iħaddem u drittijiet okkupazzjonali oħrajn.

10.1

Hija meħtieġa kjarifika tad-drittijiet tal-“crowd workers” u ta’ ħaddiema oħrajn f’relazzjonijiet tax-xogħol prekarji u varjabbli fir-rigward ta’ firxa ta’ kwistjonijiet, inklużi:

10.2

Il-Kummissjoni Ewropea, l-OECD u l-ILO għandhom jaħdmu flimkien mal-imsieħba soċjali biex jiżviluppaw dispożizzjonijiet adatti dwar kundizzjonijiet tax-xogħol deċenti u protezzjonijiet għall-ħaddiema onlajn u għal ħaddiema taħt relazzjonijiet ġodda oħrajn. Il-KESE huwa tal-fehma li l-iżvilupp ta’ approċċ fil-livell tal-UE jkun ta’ benefiċċju, filwaqt li jinnota li l-parti l-kbira tal-azzjonijiet se jkollhom jitwettqu f’livell nazzjonali, settorjali jew f’dak tal-post tax-xogħol.

10.3

It-trejdjunjins u l-assoċjazzjonijiet tal-persuni li jaħdmu għal rashom dan l-aħħar bdew jingħaqdu flimkien sabiex jagħmlu rakkomandazzjonijiet għal soluzzjonijiet aħjar u kopertura tal-ħarsien soċjali u l-benefiċċji.

11.1

Il-forom ġodda tar-relazzjonijiet tax-xogħol mhumiex ristretti għal impjiegi ta’ servizz jew impjiegi manwali li jirrikjedu ħiliet baxxi. Il-kuntratti li ma jispeċifikawx il-ħinijiet tax-xogħol u forom oħrajn ta’ xogħol “fuq talba” qegħdin jinfirxu għal impjiegi b’pagi ogħla u li jirrikjedu ħiliet ogħla, inklużi lekċerers, bdoti tal-linji tal-ajru u ħaddiema fil-qasam tas-saħħa u oħrajn fis-servizz pubbliku, li qegħdin iwasslu għall-periklu li jitnaqqas il-potenzjal tad-dħul u s-sigurtà fl-impjieg.

11.2

Il-kapaċità għal wisq xogħol u servizzi bbażati fuq l-ICT u l-midja li jiġi prodott kullimkien fid-dinja toħloq iżjed kompetizzjoni inġusta għan-negozji u l-ħaddiema għaliex dan ix-xogħol qiegħed dejjem iżjed jiġi esternalizzat lejn ekonomiji b’salarji baxxi u b'hekk jitbaxxew ir-rati nnegozjati b’mod kollettiv.

11.3

Ir-riċerka (17) wriet li d-diġitalizzazzjoni qiegħda tippolarizza l-impjieg bejn dawk b’ħiliet għolja u mħallsa sewwa u dawk b’ħiliet baxxi u mħallsa pagi baxxi, u li huma l-ħaddiema meqjusa bħala li għandhom ħiliet moderati u bi dħul medju fil-qasam bankarju, fl-assigurazzjoni u fl-amministrazzjoni li huma l-vittmi f’suq tax-xogħol dejjem aktar inugwali. Ħafna jkunu sfurzati jagħmlu aktar minn xogħol wieħed sabiex ikollhom paga li tiggarantixxi l-għajxien tagħhom. Madankollu, xi wħud minn dawn il-ħaddiema indipendenti huma professjonisti bi kwalifiki għolja u b’esperjenza li huma konxji tal-pożizzjoni tagħhom fis-suq, jafu xi jsarrfu u jixtiequ jkomplu n-negozju ġenwinament għall-akkont tagħhom stess, jew qed iqisu x-xogħol indipendenti tagħhom bħala mod biex jiddiversifikaw il-fluss tad-dħul tagħhom, ikollhom alternattiva f’każ li jitilfu s-sors prinċipali tad-dħul tagħhom, jagħmlu l-flus minn qasam li ġenwinament iħobbu u jesploraw opportunitajiet ġodda ta’ karriera u negozju; iż-żewġ realtajiet jeżistu, u għandhom jiġu żgurati drittijiet u protezzjonijiet li huma meħtieġa għal kulħadd.

11.4

Xi forom ġodda ta' impjieg kienu xprunati minn xewqa li jiġu evitati l-ispejjeż u l-obbligi ta' forom iżjed standard ta' impjieg. Hemm riskju li mingħajr drittijiet u protezzjonijiet effettivi, u mingħajr monitoraġġ u infurzar, ħafna forom ġodda ta’ relazzjonijiet tax-xogħol iwasslu biex jitnaqqas il-livell tal-pagi u tal-kundizzjonijiet, u ser iżidu l-inugwaljanzi dejjem akbar tad-dħul, inaqqsu d-dħul disponibbli u jrażżnu d-domanda u l-potenzjal għat-tkabbir ekonomiku madwar l-UE u jwasslu għal iżjed sfidi makroekonomiċi fit-tul. Il-kapaċità ta’ dawn il-ħaddiema li jiddeterminaw il-livelli tal-ħlas u l-kundizzjonijiet tagħhom permezz ta’ ftehimiet kollettivi hija vitali sabiex tinżamm paga li tiggarantixxi l-għajxien.

11.5

Il-ħlas f’forom ġodda ta’ impjieg ta’ spiss ikun ibbażat fuq l-ikkompletar ta’ kompiti speċifiċi minflok fuq ir-rati fis-siegħa. Il-prinċipju tar-remunerazzjoni ġusta għandu jinżamm f’dawn iċ-ċirkostanzi kollha u għandhom jiġu kkunsidrati l-aspetti rilevanti kollha tar-remunerazzjoni bħall-kwalità tax-xogħol prodott u l-kumpens għall-ħin tax-xogħol (18).

11.6

Billi s-sistemi ta’ appoġġ għall-familji u dawk tal-għajnuna soċjali jvarjaw madwar l-UE, huwa importanti li jiġi vvalutat l-impatt ta’ forom ġodda ta’ impjieg fuq il-finanzjament tal-politiki dwar l-appoġġ għall-familji, filwaqt li jiġi rikonoxxut li paga għall-għajxien waħda tista’ ma tkunx biżżejjed biex issostni familja bit-tfal.

11.7

Il-kwistjonijiet relatati mal-pagi ma jistgħux jitqiesu f’iżolament mill-interfaċċja problematika bejn il-pagi u s-sistemi tat-taxxi/tas-sigurtà soċjali u tal-benefiċċji f’relazzjonijiet tax-xogħol definiti b’mod inqas ċar. Għal darb’oħra, iċ-ċarezza dwar min huwa l-impjegatur, u l-istatus tal-ħaddiem huma kruċjali.

12.1

Il-KESE jirrikonoxxi d-diversità tas-sistemi madwar l-Istati Membri, u jemmen li r-riċerka hija meħtieġa għall-iżvilupp ta’ mudelli ta’ servizzi soċjali adattati biex ikopru swieq tax-xogħol aktar flessibbli u jiżguraw dħul sostenibbli u adegwat li jiggarantixxi eżistenza dinjituża. Dan għandu jiġi kkunsidrat fl-iżvilupp tal-Pilastru tal-UE tad-Drittijiet Soċjali. Nilqgħu b’sodisfazzjon il-fatt li l-KESE qed jindirizza din il-kwistjoni f’Opinjoni separata.

12.2

Hekk kif is-swieq tax-xogħol isiru aktar fluwidi, b’popolazzjoni dejjem tikber ta’ ħaddiema li ma jkunux jafu minn qabel meta u fejn ser ikunu qegħdin jaħdmu, qed ikun hemm inkompatibbiltajiet dejjem akbar mas-sistemi nazzjonali tas-sigurtà soċjali li huma bbażati fuq is-suppożizzjoni li jistgħu jsiru distinzjonijiet ċari bejn l-istatus ta’ “persuna impjegata” u dak ta’ “persuna qiegħda”. Tali inkompatibbiltajiet la jibbenefikaw lin-negozji u lanqas lill-ħaddiema.

12.3

Sehem dejjem jikber tal-forza tax-xogħol jista’ ma jkunx qed jikkontribwixxi għal, jew jibbenefika minn, sistemi stabbiliti tas-sigurtà soċjali bħal benefiċċji jew assigurazzjoni tal-qgħad, tas-saħħa u tal-pensjoni. Dan diġà huwa s-suġġett ta’ dibattitu bejn l-imsieħba soċjali u l-gvernijiet f’xi Stati Membri fejn l-imsieħba soċjali huma parteċipanti ewlenin, imma jeħtieġ li jiġi estiż madwar l-UE, u jinvolvi lill-awtoritajiet lokali, parteċipanti oħra tas-soċjetà ċivili, assoċjazzjonijiet u fornituri, bil-ħsieb li jiġu definiti miżuri ta’ politika u leġislazzjoni vijabbli u sostenibbli u miżuri komplementari li jiżguraw il-parteċipazzjoni f’livelli adatti ta’ protezzjoni soċjali għall-forza tax-xogħol kollha – inklużi l-ħaddiema għal rashom, il-crowd workers u l-ħaddiema fl-ekonomija kollaborattiva.

12.4

Il-KESE jirrikonoxxi li hemm differenzi sostanzjali fil-provvista ta’ sistemi ta’ għajnuna soċjali fl-Istati Membri. Filwaqt li hemm ħtieġa ċara li tiġi vvalutata l-vijabbiltà tas-sistemi tal-għajnuna soċjali biex jiġu indirizzati l-isfidi li jinħolqu mill-iżviluppi ġodda fis-swieq tal-ekonomija u tax-xogħol, il-KESE huwa tal-fehma li huwa importanti li jiġi ssalvagwardjat id-dħul, u titjieb il-kwalità globali, l-affidabbiltà, l-aċċessibbiltà u l-effettività tar-reġimi tat-taxxa u tas-sigurtà soċjali madwar l-UE, li f’ħafna Stati Membri attwalment jiddependu minn rati għolja ta’ xogħol standard u l-kontribuzzjonijiet relatati tagħhom. Dan it-telf fl-effettività jhedded in-nisġa tal-mudell soċjali Ewropew u tal-ekonomija soċjali tas-suq, li hija mibnija fuq impenn pubbliku qawwi fl-iffinanzjar u l-forniment ta’ servizzi ta’interess ġenerali u ta’ sistemi effettivi ta’ sigurtà soċjali.

12.5

Jeħtieġ li s-sistemi tat-taxxa u tal-protezzjoni soċjali jiġu eżaminati bir-reqqa biex jiġu żgurati livelli adatti ta’ tassazzjoni u kontribuzzjonijiet soċjali għall-forom kollha tad-dħul, sew jekk iġġenerat f’setturi organizzati b’mod konvenzjonali sew fl-ekonomija kollaborattiva/tal-pjattaformi. Il-KESE jemmen li r-rwol ta’ dawn il-pjattaformi jista’ jiġi ċċarat b’dispożizzjonijiet u leġislazzjoni, fejn meħtieġ, li jiddefinixxu l-protezzjoni kemm għall-impjegati kif ukoll għall-ħaddiema għal rashom, u jkunu inklużi fis-sistema tal-protezzjoni soċjali kemm mil-lat tar-regolazzjoni kif ukoll tal-kontribuzzjonijiet. L-UE għandha tinkoraġġixxi u tikkoordina riformi fil-livell tal-Istati Membri, ibbażati fuq l-aħjar prattika.

13.1

Il-pjattaformi onlajn huma innovazzjoni li diġà hija realtà ekonomika fl-Ewropa. Madankollu, fil-preżent, proporzjonijiet għolja huma bbażati barra l-UE u jieħdu parti sostanzjali minn kull tranżazzjoni fl-UE, li xi drabi jammontaw għal 25 % tal-valur, il-biċċa l-kbira lil hinn mill-kosta. Jistgħu jħallsu ftit jew l-ebda taxxa jew kontribuzzjoni għall-edukazzjoni, l-infrastruttura jew is-servizzi pubbliċi fil-lokalitajiet fejn joperaw fl-Ewropa. Fejn il-ħaddiema mhumiex ġenwinament ħaddiema għal rashom, jista’ jkun hemm diskrepanzi fil-ħlasijiet tat-taxxa, il-pensjonijiet jew sistemi oħra ta’ protezzjoni soċjali. Jeħtieġ li ssir valutazzjoni tal-impatt tagħhom fuq il-ħolqien ta’ impjiegi sostenibbli u tkabbir fl-UE, u tal-kontribut tagħhom għalihom.

13.2

Il-Kummissjoni Ewropea għandha tikkunsidra modi kif jista’ jiġi inkoraġġit l-iżvilupp ta’ pjattaformi Ewropej b’tali mod li l-valur li jinħoloq jibqa’ fl-ekonomiji lokali, abbażi tat-tradizzjoni rikka tal-Ewropa ta’ reċiproċità u kooperazzjoni fil-koordinazzjoni tas-suq tax-xogħol, ta’ spiss imwettqa fil-livell komunitarju u bil-kooperazzjoni attiva tat-trejdjunjins u tal-impjegaturi lokali. Huwa importanti li jiġu kkunsidrati miżuri li jgħinu lill-intrapriżi joħolqu impjiegi sostenibbli ta’ kwalità tajba billi jingħata appoġġ wara l-fażi inizjali “tat-tnedija” sal-istadju tal-espansjoni – “move out” – , fejn attwalment hemm ħafna intrapriżi ġodda li ma għandhom l-ebda sostenn.

19.8.2016   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 303/64

Relatur:

is-Sur Mindaugas MACIULEVIČIUS

1.1

Filwaqt li jirrikonoxxi l-ħtieġa urġenti li jiġu indirizzati l-konsegwenzi ekonomiċi, ambjentali u soċjali multipli tal-produzzjoni u l-konsum tal-ikel, il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea u lill-Istati Membri jiżviluppaw politika ċara għall-UE u pjan ta' implimentazzjoni għall-bini ta' sistema tal-ikel sostenibbli, reżiljenti, b'saħħitha u favur il-klima, li tinkoraġġixxi l-kooperazzjoni u l-fehim reċiproku fost il-partijiet interessati kollha tul il-katina tal-provvista tal-ikel. Koerenza u integrazzjoni aħjar tal-għanijiet u l-istrumenti tal-politika relatata mal-ikel (eż. dwar l-agrikoltura, l-ambjent, is-saħħa, il-klima, ix-xogħol, eċċ.) għandhom jiġu żgurati billi jitqiesu t-tliet pilastri tas-sostenibbiltà.

1.2

It-tranżizzjoni lejn sistemi alimentari aktar sostenibbli li jiġbru fihom il-fażijiet kollha mill-produzzjoni sal-konsum hija ferm meħtieġa – il-produtturi jeħtieġ li jkabbru aktar ikel filwaqt li jitnaqqas l-impatt ambjentali, filwaqt li l-konsumaturi għandhom jiġu inkoraġġiti jibdlu għal dieti nutrittivi u tajbin għas-saħħa b'marka tal-karbonju iżgħar. L-UE għandha żżid l-isforzi biex timplimenta l-Għanijiet ta' Żvilupp Sostenibbli tan-NU (SDGs), għaliex jipprovdu qafas kruċjali għal azzjoni konġunta biex titma' l-popolazzjoni tad-dinja b'mod sostenibbli sal-2030.

1.3

Il-KESE jirrikonoxxi li l-ebda sistema tal-produzzjoni tal-ikel waħedha mhu se titma' lill-pjaneta b'mod sikur, imma kombinazzjoni ta' prattiki differenti, konvenzjonali, innovattivi u agroekoloġiċi tista' tgħin biex tindirizza aħjar l-implikazzjonijiet ambjentali u klimatiċi tas-sistemi attwali tal-produzzjoni tal-ikel. B'mod partikolari, taħlita ta' agrikoltura ta' preċiżjoni, li tinvolvi aktar żvilupp tal-ICT u sistemi bis-satellita, u agroekoloġija tista' tikkomplementa l-agrikoltura konvenzjonali billi tipprovdi sett ta' prinċipji u prattiki maħsuba biex isaħħu s-sostenibbiltà tas-sistemi tal-biedja, bħal użu aħjar tal-bijomassa, it-titjib tal-ħażna u l-mobilizzazzjoni tal-bijomassa, l-iżgurar ta' kundizzjonijiet favorevoli għall-ħamrija, it-trawwim ta' diversifikazzjoni tal-għelejjel u l-minimizzazzjoni tal-użu tal-pestiċidi. Aktar promozzjoni ta' mudelli agrikoli magħluqa tista' twassal għal agrikoltura ħielsa mill-karburanti fossili. Ir-riforma tal-PAK introduċiet kombinazzjoni ta' miżuri (ekoloġizzazzjoni, skemi agro-klima-ambjentali, eċċ.), li jistgħu jitqiesu bħala pass fid-direzzjoni t-tajba.

1.4

Dħul stabbli u raġonevoli għall-operaturi kollha tul il-katina tal-provvista alimentari huwa meħtieġ biex jiżgura aktar investimenti sostenibbli u kostanti f'teknoloġiji agroambjentali u tekniki favur il-klima.

1.5

Il-prevenzjoni u t-tnaqqis tal-ħela tal-ikel hija responsabbiltà komuni għall-parteċipanti kollha fil-katina alimentari. Il-KESE jilqa' l-pjan tal-Kummissjoni fil-pakkett tal-ekonomija ċirkolari li toħloq pjattaforma ta' partijiet interessati biex tgħin fit-tħejjija ta' qafas tal-miżuri meħtieġa u biex tiġi kondiviża l-aħjar prattika dwar il-prevenzjoni u t-tnaqqis tal-ħela tal-ikel. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tinvestiga kif il-ġerarkija tal-użu tal-ikel qed tiġi applikata fil-prattika fl-Istati Membri, inkluż fir-rigward ta' inċentivi ekonomiċi li jistgħu jipprovdu sinjali mħallta għan-negozji. Filwaqt li tappoġġja l-applikazzjoni effikaċi tal-ġerarkija tal-iskart, il-KESE jitlob ukoll għal reviżjoni tar-Regolament (KE) Nru 1069/2009 sabiex l-ikel mhux xieraq għall-konsum mill-bniedem ikun jista' jintuża bħala għalf tal-annimali fejn ikun sikur li jsir dan.

1.6

L-għażliet sostenibbli dwar l-ikel għandhom jiġu promossi billi tiżdied id-disponibbiltà u l-aċċessibbiltà tagħhom għall-konsumaturi. Il-konsum ta’ prodotti tal-ikel sostenibbli għandu jitħeġġeġ billi tinħoloq domanda tas-suq aktar b’saħħitha, permezz ta’ akkwist pubbliku ekoloġiku jew approċċi oħra. Il-KESE jistieden lill-Istati Membri jirrevedu l-linji gwida nazzjonali tad-dieta biex jirriflettu s-sostenibbiltà u jappoġġjaw l-edukazzjoni dwar l-ikel fil-kurrikuli tal-iskejjel. L-UE għandha wkoll tippromovi t-tikkettar tal-oriġini, l-iżvilupp ta' tikketti li b'mod ċar iwasslu l-aspett ta' sostenibbiltà tal-prodotti tal-ikel kif ukoll kampanji ta' reklamar viżiv madwar l-UE għal ikel u dieti tajbin għas-saħħa.

1.7

Il-politiki tal-UE, flimkien ma' programmi ta' riċerka u innovazzjoni speċifiċi, ikkombinati ma' inċentivi finanzjarji lill-produtturi tal-ikel, għandhom:

1.8

It-tranżizzjoni għal sistemi alimentari sostenibbli tirrikjedi politika komprensiva dwar l-ikel, integrata bi strateġija bijoekonomika fuq bażi wiesgħa, u mhux politika agrikola waħedha. Aktar milli nidħlu f'dibattitu ta' polarizzazzjoni, huwa meħtieġ il-ħsieb interdixxiplinarju, li jġib flimkien id-DĠ tal-Kummissjoni, firxa wiesgħa ta' ministeri u istituzzjonijiet fl-Istati Membri, flimkien ma’ gvernijiet lokali u reġjonali u partijiet interessati fis-sistemi alimentari kollha, biex jiġu indirizzati l-isfidi interkonnessi enfasizzati f'din l-opinjoni. Il-KESE jittama li l-interdipendenza tal-produzzjoni u l-konsum tal-ikel jiġu rikonoxxuti u li approċċ xieraq tal-politika Ewropea li jinkludi inizjattivi privati differenti jiġi żviluppat bi pjan ta' direzzjoni lejn is-sostenibbiltà, is-saħħa u r-reżiljenza. Madankollu, il-politika agrikola komuni u l-politika komuni tas-sajd se jaqdu rwol importanti wkoll fl-UE fil-ġejjieni.

2.1

Billi jaġixxi fuq ir-referenza mill-Presidenza Netherlandiża tal-UE, il-KESE qed ifassal din l-opinjoni biex jenfasizza t-tħassib dejjem jiżdied tas-soċjetà ċivili dwar l-impatt ambjentali, fuq is-saħħa, ekonomiku u soċjali tal-produzzjoni u l-konsum tal-ikel, u l-isfidi relatati mat-tmigħ tal-popolazzjoni dejjem tikber tad-Dinja f'dinja b'riżorsi limitati. L-ikel huwa parti ċentrali tas-soċjetajiet kollha tagħna; huwa kemm dipendenti fuq, kif ukoll jaffettwa, ir-riżorsi naturali; għandu impatt fuq is-saħħa pubblika; u għandu rwol ċentrali fl-ekonomija Ewropea, billi huwa l-akbar settur tal-Unjoni f'termini ta' impjiegi u kontribut għall-PDG.

2.2

Skont il-Panel ta' Livell Għoli ta' Esperti dwar is-Sigurtà Alimentari u n-Nutrizzjoni tal-Kumitat dwar is-Sigurtà Alimentari Dinjija, sistema alimentari sostenibbli (SFS) hija ddefinita bħala “sistema alimentari li toffri sigurtà alimentari u nutrizzjoni għal kulħadd b'tali mod li l-bażijiet ekonomiċi, soċjali u ambjentali li jiġġeneraw is-sigurtà alimentari u n-nutrizzjoni għal ġenerazzjonijiet futuri ma jiġux kompromessi” (1). It-tranżizzjoni lejn sistemi alimentari aktar reżiljenti u sostenibbli għalhekk tikkonċerna l-attivitajiet interrelatati u konnessi kollha li jidħlu fil-produzzjoni, l-ipproċessar, it-trasport, il-ħżin, il-kummerċjalizzazzjoni u l-konsum tal-ikel. Ir-rwol tax-xejriet tal-konsum globali bħala mutur tal-mod kif jiġi prodott l-ikel u tat-tipi ta' ikel prodott qed jiġi rikonoxxut ukoll.

2.3

Il-KESE se jindirizza l-kwistjoni ta' sistemi alimentari sostenibbli b'mod olistiku u se jiffoka prinċipalment fuq il-kuntest tal-UE, minkejja li l-implikazzjonijiet esterni se jiġu kkunsidrati wkoll għaliex l-UE hija l-akbar esportatur u importatur ta' prodotti agrikoli u tal-ikel fuq livell globali.

2.4

Fl-2014, kienet mistennija Komunikazzjoni dwar l-ikel sostenibbli, imma aktar tard ġiet irtirata mill-programm ta' ħidma tal-Kummissjoni. Il-Pjan ta' Azzjoni tal-UE għall-Ekonomija Ċirkolari ta' Diċembru 2015 indirizza xi wħud minn dawn il-kwistjonijiet u inkluda t-tnaqqis tal-ħela tal-ikel bħala prijorità ewlenija, biex b'hekk jirrifletti l-impenn li għamlet l-UE u l-Istati Membri fil-kuntest tal-Għanijiet ta' Żvilupp Sostenibbli (SDGs) tan-NU tal-2030 li titnaqqas bin-nofs il-ħela tal-ikel per capita fuq livell bl-imnut u tal-konsumatur, u li jonqos it-telf tal-ikel tul il-katini ta' produzzjoni u provvista (SDG 12.3).

3.1

Il-Panel tar-Riżorsi Internazzjonali tan-NU jidentifika l-produzzjoni tal-ikel bħala li għandha l-akbar impatt ambjentali ta' kwalunkwe settur f'termini ta' użu ta' riżorsi fuq livell globali (2) – madankollu fl-UE dan huwa ferm anqas. Is-sistemi tal-ikel jużaw ħafna riżorsi naturali, inklużi l-art, il-ħamrija, l-ilma u l-fosforu, kif ukoll l-enerġija, għall-produzzjoni ta' fertilizzant tan-nitroġenu, ipproċessar, imballaġġ, trasport u refriġerazzjoni. Għalhekk, mhix sorpriża li għandha impatt ukoll fuq l-ambjent fil-livell globali, inklużi t-telf tal-bijodiversità, id-deforestazzjoni, id-degradazzjoni tal-art, it-tniġġis tal-ilma u l-arja, u l-emissjonijiet ta' gass serra. It-telf kontinwu tal-bijodiversità agrikola fil-livell tal-irziezet jibqa' kwistjoni ta' tħassib serju (3). Globalment, il-maġġoranza tas-sajd huwa sfruttat kompletament jew iż-żejjed. Il-ġestjoni ta' dawn ir-riżorsi kollha b'mod effiċjenti u sostenibbli hija għalhekk meħtieġa biex tiġi żgurata provvista kontinwa ta' ikel tajjeb għas-saħħa u affordabbli.

3.2

Globalment, terz tal-ikel prodott għall-konsum mill-bniedem jintilef jew jinħela, li jirrappreżenta sa 1,6 biljun tunnellati ta' ikel u li jiġġenera 8 % tal-emissjonijiet globali ta' gass serra (4). Il-produzzjoni ta’ ikel li mhux se jittiekel tikkontribwixxi għal aktar minn 20 % tal-pressjoni globali fuq il-bijodiversità u tikkonsma qrib it-30 % tal-art agrikola kollha tad-dinja.

3.3

Kull sena, fl-UE tinħela madwar 100 miljun tunnellata ta' ikel (5), bit-tbassir ta' żieda ta' 20 % sal-2020 mingħajr azzjoni preventiva. Il-ħela tal-ikel fl-Ewropa tiġi ġġenerata matul il-katina ta’ provvista, fejn il-konċentrazzjoni fuq livell ta’ unità domestika hija stmata għal 46 % (6). Għandu jiġi nnotat li s-setturi tal-bejgħ bl-imnut u tal-manifattura għamlu sforzi sinifikanti biex itejbu l-prevenzjoni u t-tnaqqis tal-ħela tal-ikel tul dawn l-aħħar snin. L-isforzi biex tiżdied is-sostenibbiltà tal-produzzjoni u tal-katina tal-provvista ma tantx jagħmlu sens mingħajr azzjoni qawwija biex titnaqqas il-ħela.

3.4

Fil-preżent, ftit huwa magħruf dwar it-telf tal-ikel u l-ġenerazzjoni tal-ħela tal-ikel fil-livell tal-irziezet (7). It-telf u l-ħela tal-ikel, pereżempju jista jkun iġġenerat minħabba nuqqas ta’ modernizzazzjoni f’xi rziezet, kanċellazzjonijiet tal-ordni u l-volatilità tal-prezzijiet tal-prodotti bażiċi, bir-riżultat li l-għelejjel jindifnu lura fil-ħamrija meta l-ħsad ma jkunx ekonomikament vijabbli (iżda tal-anqas dan għandu impatt pożittiv fuq l-ambjent minħabba li jikkontribwixxi għall-kontenut ta’ materjal organiku fil-ħamrija) jew l-ikkompostjar tal-ikel li ma jistax jinbiegħ jintrema. Sfida oħra ewlenija hija, u ser tkun dejjem aktar, l-impatti tat-tibdil fil-klima fuq il-kundizzjonijiet tat-temp, u tifqigħat ta’ mard possibbli. Jekk aħna nikkunsidraw dawn l-impatti, hemm ħafna x’jista’ jitqies bħala ħela tal-ikel kull sena. Meta mqabbla mal-bqija tad-dinja, l-UE kienet attiva ħafna fl-indirizzar ta’ din il-kwistjoni, u għalhekk għandha tappoġġja t-tixrid tal-prattiki tajbin u l-għarfien tagħha f’dan il-qasam.

3.5

Is-sistemi tal-ikel huma waħda mill-kawżi tat-tibdil fil-klima; huma mistennija wkoll li jiġu affettwati b'mod sinifikanti minnu (8). It-tibdil fil-klima se jkollu konsegwenzi fuq id-disponibbiltà ta' riżorsi naturali bażiċi (ilma, ħamrija) li jwassal għal tibdil sinifikanti fil-kundizzjonijiet tal-produzzjoni tal-ikel u l-produzzjoni industrijali f'xi oqsma (9). Il-kundizzjonijiet klimatiċi estremi bħall-għargħar, in-nixfa, in-nirien, u l-irjieħ qawwija, kif ukoll aktar firxa relatata mal-klima ta' mard tal-pjanti u tal-annimali, diġà jaffettwaw il-produzzjoni tal-ikel u se jagħmlu hekk iżjed fil-ġejjieni.

3.6

In-nuqqas ta' nutrizzjoni llum jikkoeżisti fid-dinja mal-effetti ta' abbundanza żejda ta' ikel f'ċerti partijiet tad-dinja. Madwar 795 miljun persuna jinsabu bil-ġuħ, filwaqt li n-numru ta' persuni b'piż żejjed/obeżità laħaq aktar minn 1,4 biljun adult globalment, li jirrappreżenta madwar 30 % tal-popolazzjoni adulta totali; filwaqt li l-kundizzjonijiet tas-saħħa relatati mal-obeżità qed jiżdiedu b'mod rapidu kemm f'pajjiżi li qed jiżviluppaw kif ukoll f'pajjiżi żviluppati (10). Dawn iċ-ċifri juru żbilanċi profondi fil-mod kif l-ikel jiġi prodott, distribwit u kkunsmat. It-tkabbir tal-popolazzjoni, u t-tbassir ta' żieda ta' 82 % fil-konsum globali tal-laħam sal-2050, se jiggrava ż-żewġ problemi (11). Matul dawn l-aħħar 20 sena, hekk kif il-pajjiżi madwar id-dinja esperjenzaw urbanizzazzjoni u tkabbir ekonomiku, seħħet tranżizzjoni fin-nutrizzjoni, li biddlet il-wiċċ tal-produzzjoni u l-konsum tal-ikel. Madwar id-dinja, ix-xejriet ta' kif nieklu qed jinbidlu għal prodotti aktar komposti, aktar laħam u prodotti tal-ħalib, aktar zokkor u xarbiet li fihom iz-zokkor (12). Fl-istess ħin aktar nies għandhom stil ta' ħajja sedentarju li jikkontribwixxi għal nuqqas ta' attività fiżika.

3.7

Il-bhejjem għandhom parti importanti u indispensabbli fis-sistemi alimentari, bħala sors ta' proteina ta' kwalità għolja u nutrijenti oħra bħal vitamini u minerali. Il-bhejjem għandhom rwol sinifikanti wkoll fiċ-ċikli ta' nutrijenti fl-irziezet u dawk reġjonali, u jipproteġu l-kampanja miftuħa u diversifikata, il-mergħat permanenti u l-ħabitats seminaturali, kif ukoll jippreservaw il-bijodiversità. Jipprovdu wkoll lill-persuni bid-dħul, l-assi u l-għajxien tagħhom. Fl-istess waqt l-UE għandha wkoll ħafna art agrikola li fil-prattika hija tajba biss għall-għalf tal-bhejjem. Madankollu, matul dawn l-aħħar 50 sena rajna żieda ta' aktar minn erba' darbiet fil-produzzjoni globali tal-laħam u tal-bajd, u l-produzzjoni tal-ħalib aktar milli rduppjat. Matul l-istess perjodu, kien hemm biss tkabbir doppju fil-popolazzjoni umana globali (13). Ta’ min jinnota li l-kompożizzjoni tad-domanda nbidlet ukoll u li ż-żieda fil-produzzjoni tal-laħam, il-ħalib u l-bajd hija marbuta ma’ żieda fid-dħul, filwaqt li l-prezzijiet baqgħu baxxi.

3.8

Jekk jitqiesu l-ikel ibbażat fuq il-pjanti mkabbar għall-użu mill-bniedem, l-għalf ibbażat fuq il-pjanti mkabbar għall-bhejjem, u l-uċuħ tar-raba' bbażati fuq il-pjanti użati għaż-żrieragħ u skopijiet industrijali bħal bijokarburanti, id-dinja attwalment tipproduċi darba u nofs l-ikel meħtieġ biex titma' l-popolazzjoni tal-lum, u x’aktarx ikun biżżejjed biex jitma' l-popolazzjoni tal-2050. Madankollu, il-livelli attwali tal-ħela tal-ikel globali, u l-produzzjoni ta' għalf tal-annimali biex isostni l-konsum dejjem jiżdied tal-laħam, joħolqu domanda għal żieda sinifikanti fil-produzzjoni tal-ikel. Sabiex titma' lid-dinja b'mod sostenibbli fl-2050 u lil hinn, hija meħtieġa kombinazzjoni ta' gwadanji fil-produttività u l-ottimizzazzjoni fuq l-art agrikola u l-industriji tas-sajd eżistenti, li hija kompatibbli mal-istabbiltà u l-kwalità tal-ambjent u s-saħħa u s-sikurezza fuq il-post tax-xogħol u mal-ġustizzja soċjali, kif ukoll bidla lejn dieti sostenibbli, u tnaqqis sostnut fit-telf u l-ħela tal-ikel.

3.9

Iż-żieda fil-prezzijiet tal-prodotti agrikoli u tal-produzzjoni agrikola u fil-volatilità tal-prezzijiet matul l-aħħar deċennju kienet ta' sfida għas-sigurtà alimentari u għar-robustezza tas-sistema alimentari, filwaqt li qajmet tħassib serju kemm għall-konsumaturi kif ukoll għall-produtturi. Minn naħa, prezzijiet finali għoljin ma rriżultawx fi dħul ogħla għall-produtturi tal-ikel, għall-kuntrarju, it-tnaqqis jew l-istaġnar tad-dħul tagħhom qed jagħmel pressjoni ’l isfel fuq ix-xogħol, li jhedded l-istabbiltà tad-dħul tal-operaturi kollha. Min-naħa l-oħra, il-kriżi ekonomika dgħajfet il-kapaċità tal-akkwist tal-konsumaturi. Dħul stabbli u raġonevoli għall-operaturi kollha tul il-katina tal-provvista alimentari huwa meħtieġ biex jiżgura aktar investimenti sostenibbli u kostanti f'teknoloġiji agroambjentali u tekniki favur il-klima.

3.10

L-iżviluppi riċenti fis-swieq agrikoli, b'mod speċjali fis-settur tal-ħalib, jipprovdu evidenza ċara ta' dawn l-iżbilanċi potenzjali, fejn il-kawża mhix biss il-provvista żejda fis-suq, imma wkoll projbizzjonijiet istigati minn motivazzjoni politika fi swieq tal-esportazzjoni preċedenti. L-istabbiltà futura se tiddependi l-aktar fuq ir-reżistenza tal-bażi ta' provvista għal xokkijiet, li fosthom it-tibdil fil-klima huwa l-aktar prominenti. Id-diversifikazzjoni tal-irziezet, il-finanzjament innovattiv, l-iskemi ta' assigurazzjoni tad-dħul u għodod innovattivi oħra għall-ġestjoni tas-suq li joffru protezzjoni mill-klima jew minn turbolenzi fis-swieq għandhom jiġu promossi bil-qawwa mill-politiki tal-UE.

3.11

L-effetti soċjali u ta' ridistribuzzjoni tal-prezzijiet tal-ikel jeħtieġ li jitqiesu mill-perspettiva kemm tal-produttur kif ukoll tal-konsumatur. Illum il-ġurnata, ħafna konsumaturi ma jifilħux iħallsu għall-ikel tal-aqwa kwalità. Matul is-snin riċenti, ir-relazzjonijiet tal-poter fil-katina tal-provvista tal-ikel inbidlu, u wasslu għal konċentrazzjoni progressiva ta' manifatturi tal-ikel u bejjiegħa bl-imnut fis-suq u għalhekk għal bidla fil-poter tal-innegozjar, l-aktar b'vantaġġ għas-settur tal-imnut u għad-detriment tal-produtturi primarji. Din il-kwistjoni se tiġi indirizzata f'opinjoni separata tal-KESE dwar “Katina tal-provvista tal-ikel aktar ġusta”.

3.12

Hekk kif l-enfasi fil-kummerċ dinji dejjem qed tersaq lejn negozjati bilaterali u mega-reġjonali fin-nuqqas ta’ konklużjoni taċ-“Ċiklu ta’ Doha” tad-WTO, huwa essenzjali li jitqiesu bis-sħiħ l-implikazzjonijiet ambjentali u klimatiċi, l-istandards tal-kwalità tal-ikel u tas-saħħa, l-istandards Sanitarji u Fito-Sanitarji (SPS) usa’, kif ukoll il-proċess tal-produzzjoni (l-“ekosistema industrijali” fejn issir il-produzzjoni, il-kondizzjonijiet tax-xogħol, il-kuntest kulturali tal-produzzjoni u r-relazzjonijiet tax-xogħol). Għall-UE huwa imperattiv li tiġi evitata kwalunkwe rilokazzjoni tal-produzzjoni tal-ikel lejn pajjiżi terzi, fejn din tkun kompletament, jew fil-biċċa l-kbira tagħha, dovuta għall-fatt li l-bażi legali għall-produzzjoni tal-ikel mhix daqshekk tassattiva daqs dik fl-UE Il-politiki tal-UE għandhom rwol ewlieni globalment biex jinkoraġġixxu l-produzzjoni sikura u sana tal-ikel, u jipprojbixxu l-importazzjoni ta’ kwalunkwe prodotti alimentari fejn dawn ma jilħqux l-istandards internazzjonali tal-SPS jew Ewropej tas-sikurezza tal-ikel.

3.13

Għal dawn l-aħħar 140 sena, il-kooperattivi tal-produtturi wrew b'mod ċar li huma aktar reżiljenti għat-turbolenzi fis-swieq agrikoli u jgħinu jevitaw ir-rilokazzjoni tal-produzzjoni tal-ikel. Għalhekk, aktar promozzjoni, u anke aktar b'saħħitha, orjentata lejn is-settur u r-reġjun, ta' kooperazzjoni bejn produtturi u kooperattivi żgħar hija vitali. B’mod partikolari, trid issir enfasi speċifika fuq dawk is-setturi u r-reġjuni fejn il-kooperazzjoni hija baxxa.

4.1

It-tnaqqis tal-impatt ambjentali tal-agrikoltura, l-akkwakultura u s-sajd, inklużi l-emissjonijiet ta' gass serra, jeħtieġ tibdil fil-mod kif jiġi prodott l-ikel. L-adozzjoni ta' prattiki aktar sostenibbli hija meħtieġa biex twaqqaf it-tnaqqis tar-riżorsi naturali, kif ukoll biex ikun hemm adattament u mitigazzjoni għall-effetti tat-tibdil fil-klima. Diversi miżuri jistgħu jkunu ta' benefiċċju għall-produttività filwaqt li jżidu s-sostenibbiltà ambjentali u r-reżiljenza għat-tibdil fil-klima, bħaż-żieda fid-diversità ta' varjetajiet ta' pjanti u annimali, it-titjib tal-baqar permezz tat-trobbija, it-trawwim tal-pjanti, it-tisħiħ tal-funzjonalità ta' agroekosistemi u l-ġestjoni tal-ilma, il-promozzjoni u l-applikazzjoni ta' riċerka u innovazzjoni, l-ottimizzazzjoni tal-funzjoni tal-ħamrija, l-iffaċilitar tat-trasferiment tal-għarfien u t-taħriġ, u l-promozzjoni ta' tibdil teknoloġiku permezz ta' appoġġ għall-investiment. Żvilupp ulterjuri ta' sistemi tal-UE bis-satellita u ċentri kbar ta' data għandhom jiġu promossi sabiex jiffaċilitaw id-detezzjoni bikrija u l-prevenzjoni jew it-tħejjija għal kundizzjonijiet estremi tat-temp u mard differenti. Il-biedja ta' preċiżjoni għandha tiġi promossa wkoll.

4.2

Huwa essenzjali wkoll li jinżamm il-mudell tal-irziezet tal-familja fl-Ewropa u jkun jeħtieġ il-promozzjoni ta' tiġdid ġenerazzjonali fuq ir-razzett, biex tiġi ffaċċjata l-popolazzjoni li qiegħda tixjieħ. Dan għandu jkollu impatt pożittiv fuq il-ħolqien tal-impjiegi f’żoni rurali. Huwa importanti wkoll li jkun possibbli li tinżamm produzzjoni agrikola diversifikata mar-reġjuni kollha tal-UE. Għandha tingħata attenzjoni partikolari lir-reġjuni agrikoli żvantaġġati. Għandhom ikunu rikonoxxuti tipi differenti ta’ rziezet u għandhom jiġu stabbiliti għodod immirati speċifiċi għal dan l-għan.

4.3

Fis-snin riċenti, ir-riorganizzazzjonijiet tal-katini tal-provvista tal-ikel ħarġu bl-għan ta' konnessjoni mill-ġdid tal-produtturi u l-konsumaturi u l-lokalizzazzjoni mill-ġdid tal-produzzjoni agrikola u tal-ikel. Dawn jinkludu agrikoltura sostnuta mill-komunità, katini tal-provvista qosra, netwerks alimentari alternattivi, sistemi tal-biedja lokali u bejgħ dirett. Anke jekk is-settur huwa relattivament żgħir, għandu jiġi promoss aktar, għaliex għandu impatt pożittiv ħafna relatat mal-bejgħ ta' ikel frisk, ta' kwalità, tajjeb għas-saħħa, ta' patrimonju b'impatti pożittivi kemm soċjali kif ukoll ekonomiċi. L-SMEs huma wkoll kontributuri importanti f'dan il-qasam. Għandu jiġi enfasizzat ir-rwol speċifiku tal-muniċipalitajiet urbani, peress li l-infrastruttura meħtieġa u l-investimenti xierqa għandhom jiddaħħlu fis-seħħ f’żoni urbani sabiex jiġi ffaċilitat il-bejgħ dirett mill-produttur. Il-prattiki tajba tas-settur privat għandhom jiġu inkoraġġuti wkoll, pereżempju meta infrastruttura bħal din tinħoloq fuq inizjattiva privata ta’ ċentri kummerċjali lokali.

4.4

Biex tiġi stimulata produzzjoni tal-ikel aktar effiċjenti fir-riżorsi, ir-riforma tal-Politika Agrikola Komuni (PAK) introduċiet kombinazzjoni ta' miżuri, inkluż ekoloġizzazzjoni obbligatorja, skemi agroambjentali, u appoġġ wiesa' mis-Sistema Konsultattiva għall-Irziezet u r-riċerka applikata, biex tindirizza l-isfidi tas-sigurtà alimentari, it-tibdil fil-klima, u l-ġestjoni sostenibbli ta' riżorsi naturali, filwaqt li tieħu ħsieb il-kampanja u żżomm l-ekonomija rurali ħajja. Dan jista' jitqies bħala pass importanti fid-direzzjoni t-tajba; madankollu l-implimentazzjoni tiegħu kemm f'termini ta' burokrazija kif ukoll ta' gwadanji involuti tista' tittejjeb aktar.

4.5

Fir-rigward tal-katina tas-sajd, huwa importanti li jiġi żgurat il-bilanċ it-tajjeb bejn dak li hu tajjeb għas-saħħa u dak li hu sostenibbli, hekk kif il-konsum tal-ħut huwa tajjeb għas-saħħa, imma l-pressjoni eċċessiva fuq is-sajd hija spiss kompletament bil-kontra tas-sostenibbiltà ekoloġika. Ir-riforma tal-Politika Komuni tas-Sajd li saret fl-2013 għandha tikkontribwixxi għal użu aktar effiċjenti ta' riżorsi tas-sajd, b'mod partikolari permezz tal-għan obbligatorju ta' rendiment massimu sostenibbli stabbilit għall-istokks tal-ħut Ewropej kollha. L-iżvilupp sostenibbli tal-mudelli tal-akkwakultura lil hinn mill-kosta u interni huwa importanti wkoll.

4.6

Il-pakkett tal-Ekonomija Ċirkolari jiddikjara l-impenn tal-UE u tal-Istati Membri tagħha li jilħqu l-mira 12.3 tal-Għanijiet ta' Żvilupp Sostenibbli tan-NU li l-ħela tal-ikel tinqata' bin-nofs sal-2030. Biex jiġi appoġġjat it-twassil ta' din il-mira, il-ġerarkija tal-użu tal-ikel għandha tkun prinċipju ta' gwida fil-ġestjoni tar-riżorsi tal-ikel, u l-inċentivi ekonomiċi għandhom jappoġġjaw dan fil-politiki rilevanti kollha tal-UE. Dan jevita s-sitwazzjoni attwali fejn spiss ikun orħos li l-ikel li jittiekel jispiċċa f'miżbliet milli l-ikel jitħejja u jitwassal f'banek tal-ikel.

4.7

Il-ġestjoni sostenibbli tar-riżorsi tirrikjedi wkoll żieda fl-isforzi biex jerġgħu jintużaw il-flussi residwi bl-ogħla valur possibbli. Riċerka ġdida li tqabbel l-ispiża tal-preparazzjoni tal-ikel għar-ridistribuzzjoni, għall-għalf tal-annimali, għad-diġestjoni anaerobika u għar-rimi f'miżbliet fl-UE28, tgħin biex tidentifika r-rwol ta' inċentivi ekonomiċi fl-applikazzjoni xierqa tal-ġerarkija tal-iskart tal-UE. Id-donazzjoni tal-ikel mis-setturi tal-ospitalità u tas-servizzi tal-ikel tibqa' sfida u l-leġislazzjoni dwarha mhux mifhuma sew. Dan huwa qasam ewlieni fejn il-gwida Ewropea, iċċirkolata b'mod estensiv fost in-negozji tal-ospitalità, tkun partikolarment utli.

4.8

Il-pakkett tal-Ekonomija Ċirkolari jidentifika wkoll il-ħtieġa li tiġi ċċarata l-gwida attwali dwar l-użu tal-ikel mhux tajjeb għall-konsum mill-bniedem bħala għalf tal-annimali. Leġislazzjoni robusta li tirregola teknoloġiji ġodda għall-isterilizzazzjoni tal-iskart tal-ikel fuq livell industrijali ċentralizzat tista' tiżgura s-sikurezza mikrobijoloġika tal-għalf tal-annimali filwaqt li jinħolqu impjiegi u opportunitajiet ta' investiment ġodda u jinkisbu l-benefiċċji ambjentali ta' applikazzjoni aktar effikaċi tal-ġerarkija tal-iskart.

4.9

Billi s-sensibilizzazzjoni u l-aċċettazzjoni tal-konsumaturi hija kruċjali, il-provvista ta' materjal tat-tagħlim relatat mal-ikel, is-sostenibbiltà tal-ikel, u l-ħela tal-ikel għandhom isaħħu l-valur tal-prodotti tal-ikel u jappoġġjaw tibdil sistemiku fl-imġiba. Moduli għall-iskejjel primarji u sekondarji, għall-universitajiet, u programmi speċjalizzati fis-setturi tal-biedja, il-manifattura u l-ospitalità, li jibnu fuq firxa wiesgħa ta' prattiki tajba, diġà huma disponibbli.

4.10

L-UE ilha għal numru ta’ snin proattiva fit-trawwim ta’ attivitajiet biex titnaqqas il-ħela tal-ikel. L-eżempju ewlieni tal-UE fit-twettiq tal-mira 12.3 ser ikollu rwol ewlieni fis-suċċess tal-mira globali, pereżempju permezz tat-tixrid ta’ prattiki tajbin u kompetenzi Ewropej.

4.11

L-impatt tat-tibdil fil-klima jinħass fuq id-dimensjonijiet kollha tas-sigurtà alimentari – mhux biss fuq ir-rendimenti u l-għelejjel imma wkoll fuq is-saħħa tal-bdiewa, il-firxa tal-pesti u l-mard, it-telf tal-bijodiversità, in-nuqqas ta' stabbiltà fid-dħul, il-kwalità tal-ilma, eċċ. It-telf ta’ art li tinħarat minħabba d-degradazzjoni tal-ħamrija u l-urbanizzazzjoni tal-art agrikola huma wkoll ta’ tħassib potenzjali. Għalhekk, huwa essenzjali li tinżamm il-prijorità tal-użu tal-art għall-produzzjoni tal-ikel. L-istituzzjonijiet u s-settur privat għandhom rwol kruċjali biex jiżguraw ir-reżiljenza tas-sistemi alimentari, eż. billi jsaħħu l-iskemi tal-protezzjoni soċjali biex inaqqsu x-xokkijiet għall-familji u jiżguraw investiment kontinwu f'teknoloġiji b'emissjonijiet baxxi ta' karbonju fis-setturi tal-agrikoltura u tal-ikel; itejbu d-diversifikazzjoni tal-għelejjel u l-iżvilupp ta' riżorsi ġenetiċi; jinvestu fi żvilupp agrikolu reżiljenti, kemm fl-irziezet kif ukoll barra mill-irziezet; u jimplimentaw sistemi biex jimmaniġġjaw aħjar ir-riskji relatati mat-tibdil fil-klima.

4.12

Filwaqt li jitqies il-pilastru ekonomiku tas-sostenibbiltà, il-Kummissjoni u l-Istati Membri għandhom jikkunsidraw kemm il-mitigazzjoni kif ukoll il-potenzjal ta' qbid, filwaqt li fl-istess ħin jipprovdu l-mezzi kollha ta' appoġġ finanzjarju għall-implimentazzjoni, u jippromovu mekkaniżmi ta' kooperazzjoni innovattivi ta' sħubija pubblika-privata. L-indikaturi addizzjonali dwar il-gwadanji tal-produttività agrikola, l-art eżistenti, id-dieti, u t-telf u l-ħela tal-ikel jagħtu stampa sħiħa tal-impatt tas-sistemi alimentari fuq it-tibdil fil-klima.

4.13

L-għażla ta' ikel tajjeb għas-saħħa hija spiss għażla sostenibbli (14); b’mod partikolari fi ħdan dieta bbilanċjata. Pereżempju, l-ikel aktar staġjonali, lokali u differenti bbażat fuq il-pjanti huwa tajjeb kemm għas-saħħa kif ukoll għall-ambjent. Drawwa ta' ikel aktar tajjeb għas-saħħa tnaqqas ukoll ir-riskju ta' mard kroniku, l-ispejjeż tal-kura tas-saħħa u t-telf ta' produttività tax-xogħol fl-ekonomija. Huma meħtieġa prinċipji għall-iżvilupp ta' linji gwida djetetiċi tajbin għas-saħħa u sostenibbli, li jistgħu jkunu kkunsidrati mill-Istati Membri. Il-linji gwida djetetiċi u dwar l-akkwist għandhom impatt dirett fuq il-konsum meta jiġu adottati minn istituzzjonijiet pubbliċi, bħal skejjel u sptarijiet. Ta' min jirrikonoxxi wkoll it-tranżizzjoni fin-nutrizzjoni li għaddejja globalment, u r-rwol tal-UE li tipprovdi mudell pożittiv dwar id-dieti sostenibbli. Approċċ “flessitarju” fit-tnaqqis tal-konsum tal-laħam, mill-inqas darba fil-ġimgħa, promoss pereżempju fin-Netherlands, jista’ jitqies bħala eżempju tajjeb f’dan ir-rigward.

4.14

Inizjattivi bħall-iskema tal-UE tal-ikel fl-iskejjel li tinkludi pariri dwar in-nutrizzjoni kif ukoll id-distribuzzjoni ta' prodotti nutrittivi jikkontribwixxu għal dieti aktar ibbilanċjati. Il-Kummissjoni għandha tistieden lill-Istati Membri jistimulaw il-konsum tajjeb għas-saħħa u sostenibbli. Għandhom jiġu promossi kampanji ta' reklamar viżivi dwar l-ikel tajjeb għas-saħħa madwar l-UE; dan jista' jkun ukoll mod tajjeb kif jiżdied il-konsum lokali matul turbolenzi fis-swieq globali.

4.15

Hekk kif il-konsumaturi draw dejjem iżjed jixtru prodotti tal-ikel bl-irħis, il-valur reali tal-ikel għandu jerġa' jiġi enfasizzat. Prodotti bi prezz baxx ma jqisux l-esternalitajiet, bħall-ispejjeż relatati mat-trattament tal-ilma. Kif intqal hawn fuq, l-edukazzjoni dwar l-ikel hija meħtieġa fl-iskejjel, flimkien ma' fehim ta' mudelli alimentari tajbin għas-saħħa u ħiliet bażiċi ta' tisjir li jistgħu jappoġġjaw saħħa tajba permezz ta' ikliet imħejjija d-dar f'konformità mar-rakkomandazzjonijiet dwar in-nutrizzjoni kif ukoll tnaqqis tal-ħela tal-ikel.

4.16

Huwa nnutat li l-Ministeru Netherlandiż tas-Saħħa, il-Benesseri u l-Isport beda Ftehim għat-Titjib fil-Kompożizzjoni tal-Ikel ma' assoċjazzjonijiet fis-settur tal-produtturi, l-imnut, il-forniment tal-ikel u l-ospitalità, biex il-prodotti jkunu aktar tajbin għas-saħħa, u jippermettu li l-għażla tajba għas-saħħa tkun l-eħfef għażla. Dan il-ftehim jinkludi miri ambizzjużi dwar it-tnaqqis tal-melħ, ix-xaħam saturat u l-kaloriji f'oġġetti tal-ikel b'mod progressiv sal-2020, filwaqt li jiġi mminimizzat it-tibdil evidenti fil-profili tat-togħma (15). Din l-opinjoni titlob għall-implimentazzjoni tal-qafas tal-UE għal inizjattivi nazzjonali dwar nutrijenti magħżula, jiġifieri tal-anness approvat reċentement dwar iz-zokkor miżjud.

4.17

L-iżvilupp ta' prodotti, l-iżvilupp tas-suq u l-bini ta' sħubiji ewlenin jistgħu jgħinu biex l-għażliet aktar tajbin għas-saħħa u sostenibbli jsiru kemm faċli kif ukoll attraenti. L-industrija u s-soċjetà ċivili għandhom jinvestigaw u jaħtfu l-opportunitajiet biex iżidu l-konsum ta' frott u ħaxix staġjonali u lokali u prodotti oħra li b'mod naturali fihom ħafna fibri bħal ikel jew legumi li huma wholegrain. Id-deżinjazzjoni ta' din is-sena bħala s-Sena Internazzjonali tal-Legumi tan-NU hija nnutata bħala punt tat-tluq.

4.18

L-implimentazzjoni ta' sistema tat-tikkettar ċara dwar l-oriġini, il-mezzi tal-produzzjoni u l-valur nutrittiv tal-ikel tiffaċilita l-għażliet tal-konsumaturi. It-traċċabbiltà hija wkoll importanti ħafna kemm għall-produtturi tal-ikel kif ukoll għall-konsumaturi, biex tiġi żgurata s-sikurezza alimentari. Għandha tiġi kkunsidrata tikketta waħda “Ikel sostenibbli”, faċli biex tinftiehem, u l-vijabilità tagħha għandha tiġi vvalutata mill-Kummissjoni. Għandha tiġi promossa aktar enfasi fuq teknoloġiji bħal apps tal-mowbajl, u skrins għall-konsumaturi fis-settur tal-bejgħ bl-imnut, li jipprovdu l-informazzjoni kollha meħtieġa u traċċabbiltà sħiħa.

4.19

Ħafna mill-isfidi fl-indirizzar tas-sikurezza globali tal-ikel u n-nutrizzjoni jeħtieġu l-parteċipazzjoni tal-komunità tar-riċerka biex tiġġenera l-għarfien, trawwem l-innovazzjoni, tinvolvi ruħha mal-pubbliku u tgħin biex tifforma sistema alimentari aktar sostenibbli. Għal dan il-għan kien disponibbli finanzjament konsiderevoli taħt il-programm ta' riċerka u innovazzjoni tal-UE, Orizzont 2020, u s-Seba' Programm Qafas preċedenti. Madankollu, ir-riċerka dwar id-dieti, it-telf u l-ħela tal-ikel ma kenitx indirizzata b'mod adegwat u teħtieġ aktar sforzi. Il-KESE jappoġġja bil-qawwi l-inizjattiva tal-Kummissjoni favur strateġija fit-tul għar-riċerka u l-innovazzjoni agrikola fil-livell Ewropew kif ukoll id-deċiżjoni ambizzjuża l-aktar riċenti mid-DĠ RTD li tiżviluppa strateġija komprensiva għal Żona ta' Riċerka dwar l-Ikel tal-UE. L-Ewropa tkun tista' tippromovi wkoll tranżizzjonijiet nutrizzjonali sostenibbli u t-tnaqqis ta' telf u ħela ta' ikel f'reġjuni globali oħra permezz tal-programm tagħha SWITCH (16).