Trattat dwar il-Komunità Ewropea tal-Enerġija Atomika (Euratom)

SOMMARJU TA’:

Trattat dwar il-Komunità Ewropea tal-Enerġija Atomika

X’INHU L-GĦAN TAT-TRATTAT?

Kif jirriżulta mill-kliem tat-Titolu II tiegħu, l-għan tat-Trattat Euratom huwa li “jħeġġeġ il-progress fil-qasam tal-enerġija nukleari”.

B’mod partikolari, l-għan huwa, fi ħdan suq komuni tal-enerġija nukleari:

• li jippromwovi r-riċerka;
• li jikseb sigurtà tal-provvista għall-pajjiżi kollha tal-UE;
• li tiġi stabbilita sistema għas-superviżjoni tal-użu paċifiku ta’ materjali nukleari maħsuba għall-użu ċivili u l-iżgurar ta’ standards komuni għoljin għas-saħħa u s-sigurtà.

PUNTI EWLENIN

Kamp ta’ applikazzjoni

It-trattat huwa strettament limitat għal użi ċivili (mhux militari) tal-enerġija nukleari.

Struttura tat-trattat

It-Titolu I jistabbilixxi 8 kompiti fdati lill-Euratom li t-Titolu II jelabora b’regoli speċifiċi:

• jippromwovi r-riċerka, il-kooperazzjoni fir-riċerka u l-iskambju ta’ informazzjoni teknika - jiġi stabbilit Ċentru Konġunt ta’ Riċerka;
• jistabbilixxi standards ta’ sikurezza uniformi biex jipproteġi s-saħħa tal-ħaddiema u tal-pubbliku ġenerali u jiżgura li jiġu applikati;
• jiffaċilita l-investiment u jiżgura, partikolarment billi jinkoraġġixxi impriżi konġunti, l-istabbiliment tal-istallazzjonijiet bażiċi meħtieġa għall-iżvilupp ta’-enerġija nukleari;
• jiżgura permezz ta’ politika ta’ provvista komuni li l-utenti kollha fil-Komunità (issa l-UE) jirċievu provvista regolari u ekwa ta’ minerali u fjuwils nukleari - hija stabbilita Aġenzija tal-Provvista tal-Euratom ;
• kontroll tal-użu xieraq (b’mod partikolari, mhux militari) u paċifiku ta’ materjali nukleari - is-salvagwardji tal-Euratom huma żgurati minn spetturi ddedikati, li jwettqu verifiki fiżiċi u tal-kontabilità fl-istallazzjonijiet nukleari kollha fil-Komunità;
• jeżerċita dritt ta’ pussess ta’ xi materjali fissili speċjali (materjali fissili huma komposti minn atomi li jistgħu jinqasmu b’netroni f’reazzjoni ta’ katina li ssostni lilha nnifisha biex tirrilaxxa ammonti kbar ta’ enerġija);
• joħloq suq komuni f’materjali u tagħmir speċjalizzat, b’moviment liberu ta’ kapital għall-investiment fil-qasam tal-enerġija nukleari u l-libertà tal-impjieg għal speċjalisti;
• jistabbilixxi ma’ pajjiżi oħrajn u organizzazzjonijiet internazzjonali dawk ir-relazzjonijiet li jrawmu l-progress fl-użi paċifiċi tal-enerġija nukleari.

Titoli III u IV jikkonċernaw l-istituzzjonijiet u l-finanzi:

• Euratom għandha l-istess korpi eżekuttivi mal-UE mit-Trattat li Jgħaqqad (1967). Diġà qasmet xi istituzzjonijiet komuni
• Il-kondiviżjoni ta’ setgħat mogħtija lill-istituzzjonijiet fit-Trattat tal-Euratom hija differenti minn dik tal-korpi tal-KEE (issa l-korpi tal-UE li jaġixxu fl-ambitu tal-UE). Il-Parlament b’mod partikolari għandu inqas kontroll fuq l-Euratom, b’poteri ta’ konsultazzjoni biss (l-ebda ko-deċiżjoni).
• L-Aġenzija FornitriċiEuratom, korp speċifiku tal-Euratom, għandha personalità ġuridika u awtonomija finanzjarja u hija taħt is-superviżjoni tal-Kummissjoni.
• Minħabba li t-Trattat Li Jgħaqqad, il-Euratom jaqsam ukoll baġit amministrattiv uniku mal-istituzzjonijiet tal-UE. L-infiq fuq R&Ż taħt it-Trattat tal-Euratom madankollu jinżamm taħt baġit separat.

Il-ħames u s-sitt titoli jittrattaw rispettivament ir-regoli ġenerali u r-regoli relatati mal-perjodu inizjali (twaqqif tal-istituzzjonijiet, regoli tal-applikazzjoni inizjali u regoli tranżitorji).

It-trattat jinkludi wkoll ħames annessi li jittrattaw:

• l-oqsma tar-riċerka dwar l-enerġija nukleari msemmija fl-Artikolu 4 tat-trattat;
• l-attivitajiet industrijali msemmija fl-Artikolu 41 tat-trattat;
• il-vantaġġi li jistgħu jingħataw lil impriżi konġunti skont l-Artikolu 48 tat-trattat;
• lista ta’ oġġetti u prodotti soġġetti għad-dispożizzjonijiet tal-Kapitolu 9 dwar is-suq komuni nukleari; u
• il-programm inizjali ta’ riċerka u taħriġ imsemmi fl-Artikolu 215 tat-trattat (Artikolu 215 ġie mħassar fil-verżjoni attwali tat-trattat).

MINN META JAPPLIKA T-TRATTAT?

Iffirmat fil-25 ta’ Marzu 1957, it-trattat daħal fis-seħħ fl-1 ta’ Jannar 1958.

SFOND

It-Trattat dwar il-Komunità Ewropea dwar l-Enerġija Atomika (EAEC, magħruf aħjar bħala “Euratom”) ġie ffirmat f’Ruma fl-1957, flimkien mat-trattat li jistabbilixxi l-Komunità Ekonomika Ewropea (KEE), mis-sitt pajjiżi fundaturi tal- Komunità Ewropea tal-Faħam u l-Azzar (KEFA). It-Trattati tal-KEE u l-KEEA kultant jissejħu t-“Trattati ta’ Ruma”, filwaqt li “t-Trattat ta’ Ruma” jiddeżinja t-Trattat tal-KEE.

B’differenza mit-Trattat tal-KEE, qatt ma saru tibdiliet kbar lit-Trattat Euratom, li jibqa’ fis-seħħ. B’mod partikolari, Euratom ma ngħaqadx mal-Unjoni Ewropea u għalhekk iżomm personalità ġuridika separata, għalkemm għandu l-istess sħubija.

Flimkien mat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea (TUE) u t-Trattat dwar il-Funzjonament tal-UE (TFUE), it-Trattat Euratom jifforma parti mil-liġi primarja tal-UE bħala wieħed mit-trattati attivi tagħha.

Għal aktar informazzjoni, ara:

• L-Ewwel Trattati (Parlament Ewropew)
• L-istorja tal-UE (Kunsill tal-UE)
• Trattati tal-UE (Kummissjoni Ewropea)
• Deskrizzjoni ġenerali tat-Trattati (EUR-Lex)
• Deskrizzjoni ġenerali tal-politika dwar l-enerġija nukleari (DĠ Enerġija).

DOKUMENT PRINĊIPALI

Trattat dwar il-Komunità Ewropea għall-Enerġija Atomika, tal- 25 ta’ Marzu 1957 — verżjoni kkonsolidata (ĠU C 203, 7.6.2016, pp. 1-112)

DOKUMENTI RELATATI

Trattat li jistabbilixxi l-Komunità Ewropea għall-Enerġija Atomika tal-25 ta’ Marzu 1957 (mhux ippubblikat f’Il-Ġurnal Uffiċjali)

Trattat li Jgħaqqad tat-8 ta’ April 1965 (ĠU 152, 13.7.1967, p. 2-17 (DE, FR, IT, NL))

Trattat ta’ Maastricht tas-7 ta’ Frar 1992 (ĠU C 191, 29.7.1992, pp. 1-112)

It-Trattat ta’ Lisbona, tat-13 ta’ Diċembru 2007 (ĠU C 306, 17.12.2007, pp. 1-271)

l-aħħar aġġornament 25.05.2018