L-aċċess għall-informazzjoni, il-parteċipazzjoni pubblika u l-aċċess għall-ġustizzja fi kwistjonijiet ambjentali (il-Konvenzjoni ta’ Aarhus)

PUNTI EWLENIN

Il-konvenzjoni, li ilha fis-seħħ mit-30 ta’ Ottubru 2001, hija bbażata fuq il-premessa li sensibilizzazzjoni pubblika akbar u involviment akbar fi kwistjonijiet ambjentali se jtejbu l-protezzjoni ambjentali. Din hija mfassla biex tgħin tipproteġi d-dritt li kull persuna tal-ġenerazzjonijiet tal-preżent u tal-futur tgħix f’ambjent adegwat għas-saħħa u għall-benesseri tagħha. Għal dan il-għan, il-konvenzjoni tipprevedi azzjoni fi 3 oqsma:

• tiżgura aċċess pubbliku għall-informazzjoni ambjentali li tinżamm mill-awtoritajiet pubbliċi;
• trawwem parteċipazzjoni pubblika fit-teħid ta’ deċiżjonijiet li jaffettwaw l-ambjent;
• testendi l-kundizzjonijiet tal-aċċess għall-ġustizzja fi kwistjonijiet ambjentali.

L-istituzzjonijiet tal-UE huma koperti mid-definizzjoni ta’ awtorità pubblika fi ħdan it-tifsira tal-konvenzjoni, fuq l-istess livell bħall-awtoritajiet nazzjonali jew lokali.

Il-partijiet li ffirmaw il-konvenzjoni jaqblu li japplikaw id-drittijiet u l-obbligi elenkati:

• li jieħdu l-miżuri leġiżlattivi, regolatorji u oħrajn neċessarji;
• li jippermettu lill-uffiċjali u lill-awtoritajiet pubbliċi jgħinu u jagħtu pariri lill-pubbliku dwar l-aċċess għall-informazzjoni, il-parteċipazzjoni fit-teħid ta’ deċiżjonijiet u l-aċċess għall-ġustizzja;
• li jippromwovu l-edukazzjoni ambjentali u s-sensibilizzazzjoni ambjentali fost il-pubbliku;
• li jipprevedu rikonoxximent u appoġġ għall-assoċjazzjonijiet, l-organizzazzjonijiet jew il-gruppi li jkunu qed jippromwovu l-protezzjoni ambjentali.

L-aċċess pubbliku għall-informazzjoni ambjentali

Il-konvenzjoni tistabbilixxi drittijiet u dmirijiet preċiżi rigward l-aċċess għall-informazzjoni ambjentali, inkluż skadenzi sabiex tingħata l-informazzjoni u r-raġunijiet li minħabba fihom l-awtoritajiet pubbliċi jistgħu jirrifjutaw li jagħtu aċċess għal ċerti tipi ta’ informazzjoni.

L-aċċess jista’ jiġi rrifjutat fi 3 każijiet:

• l-awtorità pubblika ma jkollhiex l-informazzjoni mitluba;
• it-talba tkun manifestament irraġonevoli jew ifformulata b’mod wisq ġenerali;
• it-talba tikkonċerna materjal li jkun qed jitlesta.

It-talbiet jistgħu jiġu rrifjutati wkoll fuq raġunijiet ta’ kunfidenzjalità tal-proċedimenti tal-awtoritajiet pubbliċi, id-difiża nazzjonali u s-sigurtà pubblika, sabiex jitkompla l-kors tal-ġustizzja jew tiġi rrispettata l-kunfidenzjalità ta’:

• l-informazzjoni kummerċjali u industrijali;
• id-drittijiet tal-proprjetà intellettwali;
• id-data personali; u
• l-interessi ta’ parti terza li tkun żvelat l-informazzjoni.

Peress li d-divulgazzjoni tal-informazzjoni tista’ taqdi l-interess pubbliku, dawn ir-raġunijiet kollha għal rifjut iridu jiġu interpretati b’mod restrittiv.

Deċiżjoni għal rifjut ta’ aċċess trid tistqarr ir-raġunijiet għar-rifjut u tindika liema forom ta’ appell huma miftuħa għall-applikant.

L-awtoritajiet pubbliċi jridu jżommu l-informazzjoni li għandhom aġġornata, u għal dan il-għan iridu jistabbilixxu listi, reġistri u fajls li jistgħu jiġu aċċessati mill-pubbliku. F’dan ir-rigward, dawn il-korpi huma mħeġġa jagħmlu użu b’mod progressiv minn bażijiet ta’ data elettroniċi li jkun fihom rapporti dwar l-istat tal-ambjent, il-leġiżlazzjoni, il-pjanijiet u l-politika nazzjonali u l-konvenzjonijiet internazzjonali.

Fl-2003, il-pajjiżi tal-UE adottaw id-Direttiva 2003/4/KE dwar l-aċċess pubbliku għat-tagħrif ambjentali. Huma kellhom jinkorporawha fil-liġi nazzjonali sal-14 ta’ Frar 2005.

Fl-2006, l-UE adottat ir-Regolament (KE) Nru 1367/2006 li jeħtieġ li l-isitituzzjonijiet u l-korpi tal-UE jimplimentaw l-obbligi li jinsabu fil-Konvenzjoni ta’ Aarhus.

Il-parteċipazzjoni pubblika fit-teħid ta’ deċiżjonijiet ambjentali

It-tieni parti tal-konvenzjoni tikkonċerna l-parteċipazzjoni pubblika fit-teħid ta’ deċiżjonijiet. Din trid tiġi żgurata permezz tal-proċedura tal-awtorizzazzjoni għal ċerti attivitajiet speċifiċi (primarjament ta’ natura industrijali) elenkati fl-Anness I tal-konvenzjoni. Id-deċiżjoni finali biex l-attività tiġi awtorizzata trid tikkunsidra l-eżitu tal-parteċipazzjoni pubblika.

Kmieni fil-proċedura tat-teħid ta’ deċiżjonijiet, il-pubbliku jrid jiġi infurmat dwar dan li ġej:

• il-kwistjoni li għandha tittieħed deċiżjoni dwarha:
• in-natura tad-deċiżjoni;
• l-awtorità responsabbli;
• il-proċedura li għandha tintuża, inklużi d-dettalji prattiċi tal-proċedura tal-konsultazzjoni;
• il-proċedura għal valutazzjoni tal-impatt ambjentali (jekk ikun hemm).

Il-perjodi ta’ żmien proċedurali jeħtieġ li jippermettu parteċipazzjoni pubblika ġenwina.

Ġiet imfassla proċedura ssimplifikata għall-formulazzjoni ta’ pjanijiet u programmi ambjentali.

Il-konvenzjoni tistieden ukoll lill-firmatarji tagħha biex jippromwovu l-parteċipazzjoni pubblika fit-tħejjija tal-politiki ambjentali kif ukoll standards u leġiżlazzjoni li jista’ jkollhom effett sinifikanti fuq l-ambjent.

Fl-2003, il-pajjiżi tal-UE adottaw id-Direttiva 2003/35/KE dwar il-parteċipazzjoni pubblika fit-tfassil ta’ ċerti pjanijiet u programmi li għandhom x’jaqsmu mal-ambjent.

Fl-2006, id-Deċiżjoni tal-Kunsill 2006/957/KE ikkunsidrat emenda tal-konvenzjoni li żżid il-parteċipazzjoni pubblika fid-deċiżjonijiet li jikkonċernaw ir-rilaxx intenzjonat ta’ OĠM fl-ambjent. Fil-livell tal-UE, dan ir-rekwiżiti jiġi ssodisfat diġà permezz ta’ ċerti artikoli tad-Direttiva 2001/18/KE dwar ir-rilaxx intenzjonat fl-ambjent ta’ organiżmi modifikati ġenetikament u r-Regolament (KE) Nru 1829/2003 dwar ikel u għalf modifikat ġenetikament.

Diversi direttivi ambjentali oħrajn tal-UE jinkludu regoli dwar il-parteċipazzjoni pubblika fit-teħid ta’ deċiżjonijiet ambjentali. Dawn jinkludu d-Direttiva 2001/42/KE u d-Direttiva Qafas dwar l-Ilma (Direttiva 2000/60/KE).

L-aċċess għall-ġustizzja fi kwistjonijiet ambjentali

Il-persuni kollha li jħossu li d-drittijiet tagħhom li jaċċessaw l-informazzjoni jkunu ġew imxekkla (eż. talba għal informazzjoni tkun ġiet injorata, irrifjutata b’mod inġust jew tingħata tweġiba mhux adegwata), fiċ-ċirkostanzi xierqa, irid ikollhom aċċess għal proċedura ta’ riveżjoni taħt il-leġiżlazzjoni nazzjonali.

L-aċċess għall-ġustizzja jiġi żgurat ukoll fil-każ li l-proċedura tal-parteċipazzjoni għall-konvenzjoni tiġi mxekkla. L-aċċess għall-ġustizzja jiġi permess ukoll għas-soluzzjoni ta’ tilwim relatat ma’ atti jew ommissjonijiet minn persuni privati u awtoritajiet pubbliċi li jiksru r-regoli nazzjonali relatati mal-ambjent.

Iż-żewġ Direttivi 2003/4/KE u 2003/35/KE jinkludu dispożizzjonijiet dwar l-aċċess għall-ġustizzja. Proposta tal-2003 għal direttiva dwar l-aċċess għall-ġustizzja ambjentali ġiet irtirata fl-2014 bħala parti minn kontroll tal-idoneità tal-Kummissjoni Ewropea tad-dritt tal-Unjoni (magħruf bħala REFIT).

F’April 2017, il-Kummissjoni adottat dokument ta’ gwida dwar l-aċċess għall-ġustizzja fi kwistjonijiet ambjentali. Dan jispjega b’mod ċar kif l-individwi u l-assoċjazzjonijiet jistgħu jisfidaw deċiżjonijiet, atti u ommissjonijiet minn awtoritajiet pubbliċi relatati ml-liġi ambjentali tal-UE quddiem il-qrati nazzjonali.