Ftehimiet tal-avjazzjoni bejn l-Unjoni Ewropea–l-Istati Uniti

PUNTI EWLENIN

Aċċess għas-suq: id-drittijiet tat-traffiku u kwistjonijiet kummerċjali/operattivi

• Il-ftehim jippermetti lil-linji tal-ajru tal-UE:
  • joperaw titjiriet lejn l-Istati Uniti minn kwalunkwe ajruport fl-UE, irrispettivament mill-post ta’ stabbiliment tagħhom fl-UE (il-kunċett ta’ trasportatur komunitarju);
  • joperaw rotot internazzjonali bejn l-UE u l-Istati Uniti (it-tielet¹ u r-raba² dritt tal-libertà), u rotot lil hinn mill-UE u l-Istati Uniti (il-ħames dritt tal-libertà³), mingħajr restrizzjonijiet fuq in-numru ta’ titjiriet jew it-tip ta’ inġenju tal-ajru;
  • joperaw mingħajr limitu s-servizzi tal-merkanzija⁴ tas-seba’ libertà (għalkemm mhux se jkun hemm drittijiet addizzjonali tal-merkanzija kollha tas-seba’ libertà għal-linji tal-ajru tal-Istati Uniti minbarra dawk mogħtija qabel minn tmien Stati Membri tal-UE);
  • joperaw titjiriet limitati tas-seba’ libertà għas-servizzi tal-passiġġieri bejn l-Istati Uniti u kwalunkwe punt fiż-Żona ta’ Avjazzjoni Komuni Ewropea⁵ (ECAA) għalkemm ebda dritt ta’ dan it-tip ma jingħata lil-linji tal-ajru tal-Istati Uniti.
• Il-ftehim jippermetti l-libertà fl-iffissar tal-prezzijiet (għalkemm it-trasportaturi tal-Istati Uniti ma jistgħux jiffissaw il-prezzijiet fuq rotot intra-UE) u fih regoli dettaljati dwar il-franchising u l-markar li jippermettu lil-linji tal-ajru tal-UE jestendu l-preżenza tan-network tagħhom fis-suq tal-Istati Uniti.
• Dan jippermetti wkoll li ssir kondiviżjoni tal-kodiċi mingħajr limiti (fejn żewġ linji tal-ajru jew aktar jistgħu jikkondividu l-istess titjira) u opportunitajiet ġodda għal-linji tal-ajru tal-UE biex jipprovdu l-inġenji tal-ajru bl-ekwipaġġ (magħruf bħala ftehim tal-kiri bl-ekwipaġġ) lil-linji tal-ajru tal-Istati Uniti fuq rotot internazzjonali.

Aċċess għas-suq: sjieda u kontroll

• Il-linji tal-ajru tal-Istati Uniti jiggarantixxu:
  • li perċentwali tal-proprjetà permissibbli ikun ta’ ċittadini tal-UE, inkluż il-possibilità li wieħed jaqbeż 50 % tal-ishma totali;
  • konsiderazzjoni ġusta u mingħajr dewmien ta’ tranżazzjonijiet li jinvolvu investimenti tal-UE f’linji tal-ajru tal-Istati.
• Il-linji tal-ajru tal-UE jiggarantixxu:
  • id-dritt li jillimitaw l-investimenti tal-Istati Uniti f’linji tal-ajru tal-UE għal 25 % tal-ishma ta’ votazzjoni (li jirrifletti s-sistema tal-Istati Uniti);
  • l-aċċettazzjoni mill-Istati Uniti ta’ kwalunkwe linja tal-ajru tal-UE li hija proprjetà ta’ jew ikkontrollata minn ċittadini tal-UE jew tal-ECAA.
• Il-linji tal-ajru ta’ pajjiż mhux tal-UE jiggarantixxu:
  • aċċettazzjoni unilaterali mill-Istati Uniti ta’ proprjetà u kontroll mill-UE ta’ kwalunkwe linja tal-ajru fil-pajjiżi taż-Żona Ekonomika Ewropea, l-ECAA u 18-il pajjiż Afrikan.
• Il-kumitat konġunt li huwa stabbilit mill-ftehim għandu rwol fi kwistjonijiet li jikkonċernaw is-sjieda u l-kontroll.

Kooperazzjoni regolatorja

Il-ftehim isaħħaħ ukoll il-kooperazzjoni bejn iż-żewġ partijiet fl-oqsma li ġejjin.

• Sigurtà. Il-ħidma lejn prattiki u standards kompatibbli u t-tnaqqis tad-diverġenzi regolatorji f’miżuri ta’ sigurtà.
• Sikurezza. Konsultazzjoni u kooperazzjoni mtejba fil-każ ta’ tħassib dwar is-sikurezza fuq kull naħa.
• Politika tal-kompetizzjoni Impenn għall-kooperazzjoni fl-applikazzjoni ta’ sistemi ta’ kompetizzjoni għal ftehimiet li għandhom impatt fuq is-suq transatlantiku u għall-promozzjoni ta’ approċċi regolatorji kompatibbli għall-ftehimiet.
• Sussidji tal-gvern. Għarfien li dawn jistgħu jaffettwaw il-kapaċità tal-linji tal-ajru li jikkompetu b’mod ġust u ekwu, u l-ħtieġa ta’ arranġamenti li jippermettu li jitqajjem tħassib dwar is-sussidji.
• L-ambjent. Rikonoxximent tal-importanza tal-protezzjoni tal-ambjent u l-intenzjonijiet għal kooperazzjoni teknika mtejba biex jitnaqqsu l-emissjonijiet fit-trasport bl-ajru u tittejjeb l-effiċjenza tal-karburanti.

Il-ftehim kien jinkludi wkoll pjan direzzjonali ċar li jistipula lista mhux eżawrjenti ta’ “punti ta’ interess prijoritarju” għan-negozjar ta’ ftehim tat-tieni stadju.

Ftehim fit-tieni stadju

Aktar negozjati bejn l-UE u l-Istati Uniti tnedew fl-2008 u rriżultaw fl-iffirmar ta’ ftehim fit-tieni stadju fl-2010. Dan il-protokoll jibni fuq l-ewwel ftehim u jkopri investimenti addizzjonali u opportunitajiet ta’ aċċess għas-suq. Huwa jsaħħaħ ukoll il-qafas għall-kooperazzjoni f’oqsma regolatorji bħas-sikurezza, is-sigurtà, l-aspetti soċjali u, b’mod partikolari, l-ambjent, fejn iż-żewġ naħat ftiehmu fuq dikjarazzjoni konġunta ddedikata.

In-Norveġja u l-Iżlanda ssieħbu fil-Ftehim fl-2011.