Regoli komuni għall-Fondi Strutturali u ta’ Investiment Ewropej (2014–2020)

PUNTI EWLENIN

• Il-fondi SIE jikkonsistu f’ħames fondi:
  • il-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali (FEŻR);
  • il-Fond Soċjali Ewropew (FSE);
  • il-Fond ta’ Koeżjoni (FK);
  • il-Fond Agrikolu Ewropew għall-Iżvilupp Rurali (FAEŻR),
  • il-Fond Ewropew għall-Affarijiet Marittimi u s-Sajd (FEMS).
• L-għan konġunt tal-investimenti taħt il-fondi SIE huwa li jipprovdu appoġġ għat-twassil tat-tkabbir intelliġenti, sostenibbli u inklużiv.
• Ir-regolament:
  • jiddefinixxi prinċipji, regoli u standards komuni għall-użu u l-implimentazzjoni tal-Fondi ESI;
  • jistipula regoli komuni għall-fondi SIE sabiex itejbu l-koordinazzjoni bejniethom u bejn politiki u programmi oħrajn tal-UE, bħal Orizzont 2020, illum sostitwit b’Orizzont Ewropa;
  • jiddefinixxi x-xogħlijiet, għanijiet ta’ prijorità u l-organizzazzjoni tal-Fondi;
  • jiġbed attenzjoni partikolari lejn ir-relazzjoni bejn dan ir-Regolament u Regolamenti oħrajn speċifiċi għal dan il-Fond;
  • jistipula l-prinċipju tal-konċentrazzjoni tematika sabiex jiżgura li l-investimenti jkunu kkonċentrati fuq numru limitat ta’ prijoritajiet ewlenin;
  • jitfa’ attenzjoni akbar fuq ir-riżultati:
    • jiġi stabbilit qafas ta’ prestazzjoni b’għanijiet u b’miri,
    • issir laqgħa ta’ rieżami annwali bejn kull Stat Membru u l-Kummissjoni Ewropea,
    • fl-2019, f’kull Stat Membru, kellu jsir rieżami tal-prestazzjoni tal-programmi;
  • jintroduċi kundizzjonalitajiet (prerekwiżiti mfassla biex jiżguraw li jkun hemm stabbiliti l-mezzi meħtieġa ħalli l-appoġġ tal-UE jintuża b’mod effettiv);
  • jistipula l-allokazzjoni tar-riżorsi għall-għan tal-investiment għat-tkabbir u l-impjiegi bejn tliet kategoriji ta’ reġjuni, skont il-prodott domestiku gross per capita tagħhom: ir-reġjuni inqas żviluppati, ir-reġjuni fi tranżizzjoni minn livell ta’ appoġġ għal xulxin u r-reġjuni aktar żviluppati.
• Il-Kummissjoni adottat deċiżjoni li tistipula l-lista ta’ reġjuni li jissodisfaw il-kriterji tat-tliet kategoriji ta’ reġjuni.
• Il-kriterji huma stipulati li l-Istati Membri u r-reġjuni għandhom jissodisfaw sabiex ikunu eliġibbli għal appoġġ mill-fondi. Riżorsi għandhom ikunu allokati mill-FEŻR u mill-FSE fost ir-reġjuni inqas żviluppati, ir-reġjuni fi tranżizzjoni u r-reġjuni aktar żviluppati, skont il-prodott domestiku gross per capita tagħhom. Peress li l-Istati Membri jvarjaw b’mod konsiderevoli fit-tipi ta’ oqsma amministrattivi u ta’ ppjanar tagħhom, l-UE fasslet sistema komuni ta’ klassifikazzjoni biex tagħżel ir-reġjuni u ż-żoni li għandhom jiġu appoġġati. Ir-riżorsi finanzjarji disponibbli u l-kriterji għall-allokazzjoni tagħhom huma speċifikati.
• Il-fondi SIE jipprovdu appoġġ permezz ta’ programmi pluriennali abbażi tal-ftehimiet ta’ sħubija żviluppati għal kull Stat Membru. Ftehim ta’ sħubija huwa dokument il jistipula l-istrateġija ġenerali ta’ investiment ta’ Stat Membru u dan ikun sar qbil fuqu mal-Kummissjoni. Dan jitħejja mill-Istat Membru f’konformità mas-sistemi u l-proċeduri tiegħu stess u jinvolvi sħab li jirrappreżentaw lill-awtoritajiet pubbliċi reġjonali u lokali, flimkien ma’ firxa wiesgħa ta’ partijiet interessati soċjali, ekonomiċi, ambjentali u interessi oħrajn.

Rapport tal-Qorti tal-Awdituri

• Fl-2017, il-Qorti Ewropea tal-Awdituri ppubblikat rapport dwar il-ftehimiet ta’ sħubija ffirmati bejn il-Kummissjoni u l-Istati Membri.
• Ir-rapport ikkonkluda li l-fondi ffukaw fuq it-tkabbir u l-impjiegi, identifikaw il-ħtiġijiet tal-investiment u rnexxielhom isarrfu dawn f’għanijiet u riżultati. Madankollu, dan innota wkoll li ġew żviluppati wisq indikaturi tal-prestazzjoni u l-kejl tal-prestazzjoni mhuwiex armonizzat bejn id-diversi fondi.

Il-pandemija tal-COVID-19 — emendi għar-Regolament

• Ir-Regolament (UE) 2020/460 jemenda r-Regolament (UE) Nru 1303/2013 fir-rigward ta’ miżuri speċifiċi biex jiġu mmobilizzati investimenti fis-sistemi tal-kura tas-saħħa tal-Istati Membri u setturi oħrajn tal-ekonomiji tagħhom b’reazzjoni għat-tifqigħa tal-COVID‐19 (inizjattiva ta’ investiment fir-rispons għall-coronavirus).
• Ir-Regolament (UE) 2020/558 jemenda r-Regolament (UE) Nru 1303/2013 fir-rigward ta’ miżuri speċifiċi biex tingħata flessibbiltà eċċezzjonali lill-Istati Membri għall-użu tal-fondi SIE b’reazzjoni għat-tifqigħa ta’ COVID-19. Dan joffrilhom il-possibbiltà li jimmobilizzaw l-appoġġ kollu mhux użat mill-FEŻR, il-FSE u l-FK.
• Ir-Regolament (UE) 2020/2221 jemenda r-Regolament (UE) Nru 1303/2013 billi jintroduċi riżorsi addizzjonali eċċezzjonali u jimplimenta arranġamenti taħt l-għan ta’ investiment għat-tkabbir u l-impjiegi u l-għan ta’ kooperazzjoni territorjali Ewropea biex jipprovdi assistenza li tippermetti tiswija tad-dannu kkawżat mill-kriżi fil-kuntest tal-pandemija tal-COVID-19 u għat-tħejjija ta’ rkupru ekoloġiku, diġitali u reżiljenti tal-ekonomija.

Estensjoni tal-perjodu tal-applikazzjoni tar-Regolament għall-programmi tal-FAEŻR

Ir-Regolament (UE) 2020/2220 jestendi sal-31 ta’ Diċembru 2022 kemm l-applikazzjoni tar-Regolament (UE) Nru 1303/2013 għall-programmi appoġġati mill-FAEŻR kif ukoll il-perjodu ta’ żmien ta’ dawk il-programmi. Dan huwa soġġett għall-preżentazzjoni ta’ talba biex jiġu emendati l-programmi ta’ żvilupp rurali rilevanti għall-perjodu ta’ tranżizzjoni ta’ sentejn, li se jibqa’ għaddej sakemm il-politika agrikola komuni l-ġdida tiġi implimentata mill-1 ta’ Jannar 2023.

Azzjoni ta’ Koeżjoni għar-Refuġjati fl-Ewropa (CARE)

Wara l-invażjoni mir-Russja tal-Ukrajna, ir-Regolament (UE) 2022/562 jemenda r-Regolament (UE) Nru 1303/2013 b’dawn il-modi li ġejjin:

• Jippermetti finanzjament reċiproku bejn il-fondi FEŻR u FSE biex jindirizzaw l-influss ta’ refuġjati. Pereżempju, dan jippermetti lill-Istati Membri li jergħġu jallokaw riżorsi li qabel kienu indikati għal proġetti ta’ infrastruttura biex ikunu direzzjonati għall-kura tas-saħħa u l-edukazzjoni.
• Jippermetti akbar flessibbiltà biex jirdirezzjonaw il-finanzjament li ma jkunx intefaq tal-politika ta’ koeżjoni mill-perjodu baġitarju 2014–2020, inkluż REACT-EU.
• Jestendi b’sena kontabilistika 100% tal-finanzjament mill-baġit tal-UE għal programmi ta’ koeżjoni (kuntrarju għall-kofinanzjament obbligatorju nazzjonali taħt ċirkostanzi normali) biex itaffu l-piż fuq il-baġits nazzjonal u reġjonali.
• Jippermetti r-rimbors ta’ operazzjonijiet li ħadu ħsieb l-isfidi tal-migrazzjoni imma li bdew qabel ma setgħet issir talba formali lill-Kummissjoni. Tali proġetti huma eliġibbli mill-24 ta’ Frar 2022, diment li jikkonformaw ma’ regoli speċifiċi għal fondi.

Żieda fil-prefinanzjament minn riżorsi REACT-EU u t-twaqqif ta’ kost unitarju (CARE+)

Biex tikkumplimenta dawn il-miżuri, it-tieni emenda kienet introdotta biex jiżdied il-prefinanzjament minn riżorsi REACT-EU u biex tistabbilixxi kost unitarju, magħruf bħala CARE+ (Regolament (UE) 2022/613). L-iskop ewlieni ta’ dan ir-regolament hu li jipprovdi likwidità addizzjonali u jissimplifika l-proċeduri amministrattivi relatati man-nefqa.

Il-prefinanzjament miżjud ġie mill-baġit REACT-EU, fejn l-Istati Membri jirċievu 4% addizzjonali u b’hekk tiżdied ir-rata tal-prefinanzjament minn 11% għal 15%. Barra minn hekk, l-Istati Membri li għandhom il-fruntiera mal-Ukrajna jew li kellhom influss ta’ refuġjati li jaqbeż il-1% tal-popolazzjoni tagħhom fl-ewwel xahar wara l-invażjoni Russa, jirċievu 34% addizzjonali, u b’hekk tiżdied ir-rata ta’ prefinanzjament minn 11% għal 45%. Dawn id-disa’ StatiMembri huma l-Bulgarija, iċ-Ċekja, l-Estonja, il-Litwanja, l-Ungerija, l-Awstrija, il-Polonja, ir-Rumanija u s-Slovakkja

L-opzjoni ta’ għażla simplifikata fil-livell tal-UE għandha l-għan li tnaqqas b’mod sinifikanti l-piż amministrattiv ħalli l-isforzi jkunu jistgħu jkunu ffukati fuq il-kisba ta’ objettivi ta’ politika aktar wiesgħa, u verifika ta’ ġestjoni u ta’ kontroll fit-tul ma jittardjawx l-implimentazzjoni. Minflok ma tipprodi dokumentazzjoni għal kull xirja (pereżempju, kutri, oġġetti tal-iġjene, oġġetti bażiċi tal-ikel u personali), l-awtorità ta’ ġestjoni tista’ sempliċiment titlob għal kost unitarju ta’ €40 fil-ġimgħa għal kull persuna b’protezzjoni temporanja (jew protezzjoni xierqa taħt il-liġi nazzjonali) għal massimu ta’ 13-il ġimgħa. Din l-opzjoni tista’ tindirizza b’mod effettiv l-ispejjeż li jkollhom organizzazzjonijiet mhux governattivi u awtoritajiet lokali li taw appoġġ immedjat fil-fruntiera mill-ewwel jum tal-invażjoni. L-opzjoni tal-kost simplifikat kienet imsaħħa addizzjonalment mill-emenda FAST-CARE, li żiedet l-ammont għal €100 fil-ġimgħa għal kull persuna u estendiet l-appoġġ għal 26 ġimgħa (ara hawn taħt).

Assistenza flessibbli għat-territorji — FAST-CARE

Regolament (UE) 2022/2039 jemenda r-Regolament (UE) Nru 1303/2013 u r-regolament jistabbilixxi r-regoli għall-perjodu 2021–2027, Regolament (UE) 2021/1060 (ara s-sommarju). Minħabba li dan jikkonċerna l-modifiki tar-regolament 2014–2020 dwar il-provvedimenti komuni, ir-regoli għandhom l-għan li jintroduċu akbar flessibbiltà biex jgħinu jsaħħu l-użu tar-riżorsi mill-perjodu ta’ programmazzjoni 2014–2020 u li jħallu introduzzjoni progressiva aktar lixxa ta’ proġetti li jkollhom dewmien bejn il-programmi tal-2014–2020 u tal-2021–2027.

• B’mod eċċezzjonali, għal operazzjonijiet li jindirizzaw sfidi tal-migrazzjoni bħala konsegwenza tal-aggressjoni militari tar-Russja, dan jippermetti eżenzjoni mir-rekwiżiti marbuta mal-post tal-operazzjoni fi ħdan Stat Membru, peress li n-nies li qed jaħarbu mill-gwerra jmorru ġo postijiet multipli wara l-wasla tagħhom.
• Dan jintroduċi l-possibbilità li tiddikjara l-ispiża għal operazzjonijiet li diġà jkunu lesti fiżikament jew li jkunu implimentati kompletament u jintroduċi flessibbilitajiet bejn fondi biex jippermettu l-użu tal-Fond ta’ Koeżjoni għal operazzjonijiet li jindirizzaw l-isfidi tal-migrazzjoni li huma riżultat tal-aggressjoni militari Russa kontra l-Ukrajna, u bejn objettivi tematiċi, li jippermettu trasferimenti fi ħdan programmi.
• Dan jippermetti rata ta’ kofinanzjament sa 100% li tista’ tkun applikata għal linja ta’ prijorità separata stabbilita fi ħdan programm li jippromwovi l-integrazzjoni soċjoekonomika ta’ ċittadini ta’ pajjiżi terzi, inklużi dawk dedikati għal operazzjonijiet li jindirizzaw sfidi ta’ migrazzjoni li huma riżultat tal-aggressjoni militari Russa. Tal-inqas 30% tal-allokazzjoni finanzjarja ta’ tali prijorità separata trid tkun allokata għal operazzjonijiet li l-benefiċjarji tagħhom huma awtoritajiet lokali jew organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili attivi fil-livell tal-komunità lokali.
• Dan jirrilaxxa l-kriterja biex “jitqassmu f’fażijiet” proġetti bejn il-perjodi baġitarji 2014–2020 u 2021–2027 billi jnaqqsu l-limitu minimu tal-ispiża totali tal-proġett minn €5 miljuni għal €1 miljun biex din tkun eliġibbli għat-tqassim f’fażijiet, fost kriterja oħra speċifika. Dan effettivament jittrasferixxi l-partijiet li jibqgħu tal-proġett għall-perjodu ta’ programmazzjoni li jmiss, u b’hekk jirrilaxxa riżorsi fil-perjodu 2014–2020. Dawn jistgħu mbagħad ikunu wżati biex jindirizzaw sfidi tal-migrazzjoni jekk l-Istat Membru jkun irid hekk.
• Dan issaħħaħ l-opzjoni tal-kost simplifikat billi jżid l-ammont tal-kost unitarju minn €40 għal €100 fil-ġimgħa għal kull persuna u billi jtawwal l-appoġġ minn 13-il ġimgħa għal 26 ġimgħa. Dan japplika għan-nies kollha li jkunu talbu u ngħataw protezzjoni temporanja jew protezzjoni oħra adegwata taħt il-liġi nazzjonali.
• Dan iżid il-flessibbiltà fl-aħħar tal-programmi 2014–2020 billi jżid il-pagamenti tal-bilanċ finali għal kull prijorità għal kull fond u għal kull kategorija ta’ reġjuni fis-sena kontabilistika finali minn 10% għal 15% Dan ifisser li jekk, pereżempju, linja ta’ prijorità (tip speċifiku ta’ investiment) jkun ikkuntrattwat bil-kbir b’15%, dan l-ammont jista’ jkun iffinanzjat bl-istess ammont minn linja ta’ prijorità oħra li ma tkunx irnexxiet daqs kemm mistenni, diment li jkun rigward l-istess programm, l-istess kategorija ta’ reġjun u l-istess fond.

Appoġġ għal enerġija affordabbli (SAFE)

Bħal parti mill-emendi inklużi f’Regolament (UE) 2023/435, il-bidliet fil-mira u eċċezzjonali għar-regolament dwar il-provvedimenti komuni 2014–2020, magħrufa bħala SAFE, għandhom l-għan li jappoġġjaw lill-Istati Membri u lir-reġjuni li jkunu qed jiffaċċjaw l-isfidi li huma riżultat tal-kriżi tal-enerġija kurrenti.

Speċifikament, SAFE tipprovdi għal:

• finanzjament ta’ intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju li huma partikolarment affettwati miż-żieda fil-prezz tal-enerġija, konformi mar-regoli applikabbli dwar għajnuna mill-Istat.
• finanzjament tal-ispejjeż tal-konsum tal-enerġija ta’ familji vulnerabbli sabiex jindirizzaw il-faqar tal-enerġija;
• jipprovdu appoġġ imsaħħaħ għal skemi ta’ ħin tax-xogħol iqsar biex jitħarsu l-impjiegi ta’ impjegati u nies li jaħdmu għal rashom permezz tal-użu possibbli tal-FEŻR, il-Fond ta’ Koeżjoni u l-FSE.

Dawn il-bidliet fil-mira huma bbażati fuq l-istess regoli bħall-flesssibbiltajiet ta’ qabel offruti minn CARE u FAST-CARE.

• Il-fondi ta’ politika ta’ koeżjoni kollha (FEŻR, FSE u l-Fond ta’ Koeżjoni) jistgħu jintużaw biex joffru appoġġ għal dawn il-miżuri permezz ta’ sussidju inkroċjat, u riżorsi REACT-EU jistgħu jintużaw ukoll.
• Riżorsi minnkwalunkwe waħda minn dawn it-tliet kategoriji ta’ reġjuni (iktar żviluppati, ta’ tranżizzjoni u inqas żviluppati) jistgħu jintużaw biex jappoġġjaw dawn il-miżuri, u jneħħu l-obbligi marbuta mal-post tal-operazzjoni.
• L-azzjonijiet proposti kollha jistgħu jibbenefikaw minn 100% tal-kofinanzjament tal-UE.
• In-nefqa ser tkun eliġibbli mill-1 ta’ Frar 2022 sat-tmiem tal-2023, inklużi operazzjonijiet li jkunu diġà lesti.
• Il-baġit għal dawn il-miżuri eċċezzjonali jistgħu jammontaw għal massimu ta’ 10% tal-allokazzjoni tal-fondi totali tal-politika ta’ koeżjoni nazzjonali għal 2014–2020.
• Pagamenti mill-Kummissjoni għall-Istati Membri ma jridux jeċċedu €5 biljuni fl-2023.