1. 

Din it-talba għal deċiżjoni preliminari tat-23 ta’ Mejju 2017, ippreżentata fir-Reġistru tal-Qorti tal-Ġustizzja fid-29 ta’ Mejju 2017 mill-Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden (il-Qorti tal-Appell ta’ Arnhem-Leeuwarden, il-Pajjiżi l-Baxxi), tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-Artikoli 2 sa 5 tad-Direttiva 2001/29/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-22 ta’ Mejju 2001 dwar l-armonizzazzjoni ta’ ċerti aspetti ta’ drittijiet ta’ l-awtur u drittijiet relatati fis-soċjetà ta’ l-informazzjoni ( 2 ).

2. 

Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ tilwima bejn il-kumpannija Levola Hengelo BV, (iktar ’il quddiem “Levola”) u l-kumpannija Smilde Foods BV (iktar ’il quddiem “Smilde”), żewġ impriżi li jipproduċu ikel, fir-rigward tal-allegat ksur minn Smilde tad-drittijiet tal-awtur ta’ Levola fir-rigward tat-togħma ta’ ġobon tad-dlik bil-krema friska u ħwawar fini, imsejjaħ “Heksenkaas” jew “Heks’nkaas” (iktar ’il quddiem il-“Heksenkaas”) ( 3 ).

3. 

Il-qorti tar-rinviju tikkunsidra li, sabiex tiġi deċiża t-tilwima quddiemha, huwa neċessarju li tkun taf b’mod partikolari, jekk id-dritt tal-Unjoni, u b’mod iktar partikolari d-Direttiva 2001/29, jipprekludix il-protezzjoni, permezz tad-drittijiet tal-awtur, tat-togħma ta’ prodott tal-ikel.

4.

L-Artikolu 2 tal-Konvenzjoni ta’ Bern għall-Protezzjoni tax-Xogħlijiet Letterarji u Artistiċi, iffirmata f’Bern fid-9 ta’ Settembru 1886 (Att ta’ Pariġi tal-24 ta’ Lulju 1971), fil-verżjoni tagħha li tirriżulta mill-emenda tat-28 ta’ Settembru 1979 (iktar ’il quddiem il-“Konvenzjoni ta’ Bern”), jistipula:

“1.   It-termini ‘xogħlijiet letterarji u artisitiċi’ jkopru kull produzzjoni fil-qasam letterarju, xjentifiku u artistiku, indipendentement mill-mod jew mill-forma ta’ espressjoni, bħal: kotba, fuljetti u kitbiet oħra; konferenzi, indirizzi, priedki jew xogħlijiet oħra tal-istess natura; xogħlijiet drammatiċi jew drammatiċi-mużikali; xogħlijiet ta’ korjografija u pantomimi; kompożizzjonijiet mużikali bi kliem jew mingħajr kliem; xogħlijiet ċinematografiċi, li magħhom huma inklużi x-xogħlijiet espressi permezz ta’ proċessi analogi għaċ-ċinematografija; xogħlijiet ta’ disinn, ta’ pittura, ta’ arkitettura, ta’ skultura, ta’ tinqix, ta’ litografija; xogħlijiet fotografiċi, li magħhom huma inklużi x-xogħlijiet espressi permezz ta’ proċessi analogi għall-fotografija; xogħlijiet tal-arti applikata; illustrazzjonijiet, mapep ġeografiċi; pjanti, skeċċjar jew xogħlijiet ta’ mudelli tal-plastik relatati mal-ġeografija, mat-topografija, mal-arkitettura jew max-xjenzi.

2.   Madankollu, il-fakultà li jippreskrivu li x-xogħlijiet letterarji u artistiċi jew kategorija waħda jew diversi kategoriji minnhom ma humiex protetti jekk ma jkunux ġew iffissati f’forma materjali, hija rriżervata għal-leġiżlazzjonijiet tal-pajjiżi tal-Unjoni.

[…]

5.   Il-ġabriet ta’ xogħlijiet letterarji jew artistiċi bħal enċiklopediji u antoloġiji li, minħabba l-għażla jew l-arranġament tal-kontenut tagħhom, jikkostitwixxu kreazzjonijiet intellettwali huma protetti bħala tali, bla ħsara għad-drittijiet tal-awtur fuq kull wieħed mix-xogħlijiet li jagħmlu parti minn dawn il-ġabriet.

6.   Ix-xogħlijiet imsemmija iktar ’il fuq igawdu mill-protezzjoni fil-pajjiżi kollha tal-Unjoni. Din il-protezzjoni hija eżerċitata favur l-awtur u l-aventi kawża tiegħu.

[…]” [traduzzjoni mhux uffiċjali]

5.

Skont l-Artikolu 9(1) tal-Konvenzjoni ta’ Bern:

“L-awturi ta’ xogħlijiet letterarji u artistiċi protetti minn din il-[k]onvenzjoni jgawdu mid-dritt esklużiv li jawtorizzaw ir-riproduzzjoni ta’ dawn ix-xogħlijiet, bi kwalunkwe mod jew taħt kwalunkwe forma.” [traduzzjoni mhux uffiċjali]

6.

Fl-20 ta’ Diċembru 1996, l-Organizzazzjoni Dinjija tal-Proprjetà Intellettwali (WIPO) adottat f’Genève t-Trattat tal-WIPO dwar id-Drittijiet tal-Awtur (iktar ’il quddiem it-“Trattat tal-WIPO dwar id-Drittijiet tal-Awtur”), li daħal fis-seħħ fis-6 ta’ Marzu 2002 u li ġie approvat f’isem il-Komunità Ewropea permezz tad-Deċiżjoni 2000/278/KE ( 4 ).

7.

Skont l-Artikolu 1(4) tat-Trattat tal-WIPO dwar id-Drittijiet tal-Awtur, intitolat “Relazzjoni mal-[k]onvenzjoni ta’ Berne”:

“Il-Partijiet Kontraenti għandhom iħarsu l-Artikoli 1 sa 21 u l-Appendiċi tal-[k]onvenzjoni ta’ Berne”.

8.

L-Artikolu 2 tat-Trattat tal-WIPO dwar id-Drittijiet tal-Awtur, intitolat “L-għan tal-protezzjoni tad-drittijiet ta’ l-awtur” jipprovdi:

“Il-protezzjoni tad-drittijiet ta’ l-awtur tkopri l-espressjoni iżda mhux l-ideja, proċeduri, metodi ta’ operazzjoni jew kunċetti matematiċi bħala tali”.

9.

L-Artikolu 4 tat-Trattat tal-WIPO dwar id-Drittijiet tal-Awtur, intitolat “Programmi għall-kompjuter” jipprovdi:

“Programmi għall-kompjuter huma protetti bħala xogħlijiet letterarji fis-sens ta’ l-Artikolu 2 tal-[k]onvenzjoni ta’ Berne. Din il-protezzjoni tapplika għall-programmi għall-kompjuter, jkunu xi jkunu l-mod u l-għamla ta’ l-espressjoni tagħhom”.

10.

Skont l-Artikolu 5 tat-Trattat tal-WIPO dwar id-Drittijiet tal-Awtur intitolat, “Kompilazzjonijiet ta’ data (databases)”:

“Kumpilazzjonijiet ta’ data jew materjal ieħor, f’kull għamla, li minħabba l-għażla jew l-arranġament tal-kontenut tagħhom, ikunu jikkostitwixxu kreazzjonijiet intelletwali, huma protetti bħala tali. Din il-protezzjoni ma tkoprix id-data jew il-materjal innifsu u hija mingħajr preġudizzju għal kull dritt ta’ l-awtur li jibqa’ jeżisti fil-kontenut innfisu tal-kumpilazzjoni”.

11.

Il-Ftehim dwar l-aspetti tad-drittijiet tal-proprjetà intellettwali relatati mal-kummerċ (TRIPs) tal-15 ta’ April 1994 (ĠU 1994, l 336, p. 214, iktar ’il quddiem il-“Ftehim TRIPs”), li jikkostitwixxi l-Anness 1 C tal-Ftehim li jistabbilixxi l-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (WTO) (ĠU 1994, L 336, p. 3, iktar ’il quddiem il-“Ftehim WTO”), ġie approvat permezz tad-Deċiżjoni tal-Kunsill 94/800/KE tat-22 ta’ Diċembru 1994 dwar il-konklużjoin f’isem il-Komunità Ewropea, fejn għandhom x’jaqsmu affarijiet fil-kompetenza tagħha, fuq il-ftehim milħuq fil-Laqgħa ta’ negozjati multilaterali fl-Urugwaj (1986-1994) ( 5 ).

12.

L-Artikolu 9 tal-Ftehim TRIPs intitolat “Relazzjoni mal-Konvenzjoni ta’ Berne” jistabbilixxi:

“1.   Il-Membri [tal-WTO] għandhom iħarsu lejn l-Artikoli 1 sa 21 tal-Konvenzjoni ta’ Berne (1971) u l-Appendiċi tagħha […].

2.   Il-protezzjoni tad-drittijiet ta’ l-awtur għandhom jestendu għall-espressjonijiet u mhux għall-ideat, metodi ta’ ħidma jew konċetti matematiċi per se”.

13.

L-Artikolu 10 tal-Ftehim TRIPs, intitolat “Programmi tal-Kompjuter u l-Kompilazzjoni ta’ Data” jipprovdi:

“1.   Programmi tal-kompjuter, jekk huma fil-kodiċi tas-sors jew ta’ l-oġġett, għandhom ikunu protetti bħal li kieku kienu xogħlijiet letterarji taħt il-Konvenzjoni ta’ Berne (1971).

2.   Il-kompilazzjoni ta’ data jew materjal ieħor, jekk jista’ jinqara minn magna jew xi forma oħra, li permezz ta’ l-għażla jew arranġament tal-kontenut tagħhom jistgħu jkunu kreazzjonijiet intelletwali għandhom ikunu protetti bħal li kieku kienu dawk stess. Protezzjoni bħal din, li ma tistax tkopri d-data jew il-materjal stess, għandu jkun mingħajr preġudizzju għal kwalunkwe drittijiet ta’ l-awtur li jkunu dwar data jew materjal stess”.

14.

L-Artikolu 2 tad-Direttiva 2001/29, intitolat “Dritt ta’ riproduzzjoni” jipprovdi:

“L-Istati Membri għandhom jipprovdu għad-dritt esklussiv li jawtorizza jew jipprojbixxi riproduzzjoni diretta jew indiretta, temporanja jew permanenti b’kull mezz u f’kull forma, kollha jew parti:

[…]”

15.

L-Artikolu 3 tad-Direttiva 2001/29, intitolat “Id-dritt ta’ komunikazzjoni lill-pubbliku ta’ xogħolijiet u d-dritt li jagħmlu disponibbli għall-pubbliku suġġett ieħor” jipprovdi:

“1.   L-Istati Membri għandhom jipprovdu lill-awturi bid-dritt esklussiv li jawtorizzaw jew jipprojbixxu kull komunikazzjoni lill-pubbliku tax-xogħolijiet tagħhom, bil-fili jew mezzi mingħajr fili, inklużi li jagħmlu disponibbli lill-pubbliku x-xogħolijiet tagħhom b’mod li membri tal-pubbliku jistgħu jkollhom aċċess għalihom minn post u f’ħin magħżul individwalment minnhom.

[…]”

16.

L-Artikolu 4 tad-Direttiva 2001/29, intitolat “Dritt ta’ Distribuzzjoni” jipprovdi:

“1.   L-Istati Membri għandhom jipprovdu lill-awturi, rigward l-oriġinal tax-xogħolijiet tagħhom jew tal-kopji tagħhom, id-dritt esklussiv li jawtorizzaw jew jipprojbixxu kull forma ta’ distribuzzjoni lill-pubbliku b’bejgħ jew mod ieħor.

[…]”

17.

L-Artikolu 1 tal-Auteurswet (il-Liġi tal-Pajjiżi l-Baxxi dwar id-drittijiet tal-awtur, iktar ’il quddiem il-“Liġi dwar id-drittijiet tal-awtur”) jipprovdi:

“Id-dritt tal-awtur huwa d-dritt esklużiv tal-awtur ta’ xogħol letterarju, xjentifiku jew artistiku, jew tal-aventi kawża tiegħu, li jirrendih pubbliku u li jirripproduċih, bla ħsara għar-restrizzjonijiet previsti mil-liġi.”

18.

L-Artikolu 10 tal-Liġi dwar id-drittijiet tal-awtur huwa fformulat kif ġej:

“1.   Għall-finijiet ta’ din il-liġi, xogħol letterarju, xjentifiku jew artistiku jfisser:

u b’mod ġenerali l-produzzjonijiet kollha fil-qasam letterarju, xjentifiku jew artistiku, irrispettivament mill-mod jew mill-forma ta’ espressjoni.

[…]”

19.

Il-Heksenkaas huwa ġobon tad-dlik bil-krema friska u bil-ħwawar fini. Huwa nħoloq minn negozjant Olandiż tal-ħaxix u tal-prodotti friski fl-2007. Permezz ta’ kuntratt konkluż fis-sena 2011 u b’korrispettiv għal remunerazzjoni marbuta mad-dħul mill-bejgħ tiegħu, l-oriġinatur tiegħu ċeda lil Levola d-drittijiet ta’ proprjetà intellettwali fuq dan il-prodott.

20.

Fl-10 ta’ Lulju 2012 ingħatat privattiva għall-metodu ta’ produzzjoni tal-Heksenkaas u t-trade mark verbali “Heksenkaas” ġiet ippreżentata f’nofs is-sena 2010.

21.

Sa mix-xahar ta’ Jannar 2014, Smilde timmanifattura prodott imsejjaħ “Witte Wievenkaas” għal katina ta’ supermarkets fil-Pajjiżi l-Baxxi.

22.

Billi kkunsidrat li l-produzzjoni u l-bejgħ ta’ Witte Wievenkaas kienu jippreġudikaw id-drittijiet tal-awtur tagħha fuq it-“togħma” tal-Heksenkaas, Levola ressqet lil Smilde quddiem ir-rechtbank Gelderland (il-Qorti Distrettwali ta’ Gelderland, il-Pajjiżi l-Baxxi). Levola ddefinixxiet id-drittijiet tal-awtur fuq togħma bħala l-“impressjoni ġenerali kkawżata mill-konsum ta’ prodott tal-ikel fuq l-organi sensorjali tat-togħma, inkluża s-sensazzjoni fil-ħalq ipperċepita mis-sens ta’ mess”.

23.

Levola talbet lir-rechtbank Gelderland (il-Qorti Distrettwali ta’ Gelderland) tiddeċiedi, minn naħa, li t-togħma tal-Heksenkaas tikkostitwixxi kreazzjoni intellettwali tal-manifattur tagħha u għalhekk tibbenefika mill-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur bħala “xogħol”, fis-sens tal-Artikolu 1 tal-Liġi dwar id-drittijiet tal-awtur, u min-naħa l-oħra, li t-togħma tal-prodott immanifatturat minn Smilde tikkostitwixxi riproduzzjoni ta’ dan ix-“xogħol”. Hija talbet ukoll li l-istess qorti tordna lil Smilde twaqqaf u tipprojbixxi kull preġudizzju għad-drittijiet tal-awtur tagħha, inkluż il-produzzjoni, ix-xiri, il-bejgħ u kull kummerċjalizzazzjoni oħra tal-prodott imsejjaħ “Witte Wievenkaas”.

24.

Permezz ta’ sentenza tal-10 ta’ Ġunju 2015, ir-rechtbank Gelderland (il-Qorti Distrettwali ta’ Gelderland) ikkunsidrat li, mingħajr ma huwa neċessarju li tingħata deċiżjoni dwar jekk it-togħma tal-Heksenkaas setgħetx tingħata l-protezzjoni tad-drittijet tal-awtur, l-allegazzjonijiet ta’ Levola, għandhom, fi kwalunkwe każ, jiġu miċħuda peress li din tal-aħħar ma indikatx liema elementi jew kombinazzjoni ta’ elementi tat-togħma tal-Heksenkaas jagħtuh karattru proprju oriġinali u timbru personali.

25.

Levola appellat minn din is-sentenza quddiem il-qorti tar-rinviju.

26.

Il-qorti tar-rinviju tikkunsidra li l-kwistjoni ċentrali mqajma fil-kawża hija dik dwar jekk it-togħma ta’ prodott tal-ikel tistax tiġi protetta mid-drittijiet tal-awtur. Hija żżid li l-partijiet fil-kawża quddiemha jiddefendu pożizzjonijiet dijametrikament opposti dwar din il-kwistjoni.

27.

Skont Levola, it-togħma ta’ prodott tal-ikel tista’ tiġi kklassifikata bħala xogħol letterarju, xjentifiku jew artistiku protett mid-drittijiet tal-awtur. Levola tibbaża ruħha, b’mod partikolari, fuq is-sentenza tas-16 ta’ Ġunju 2006 tal-Hoge Raad des Nederlanden (il-Qorti Suprema tal-Pajjiżi l-Baxxi), Lancôme (ECLI:NL:HR:2006:AU8940) li fiha din l-aħħar qorti aċċettat, fil-prinċipju, il-possibbiltà li jingħataw drittijiet tal-awtur fuq ir-riħa ta’ fwieħa.

28.

Min-naħa l-oħra, skont Smilde, il-protezzjoni tat-togħmiet ma hijiex konformi mas-sistema tad-drittijiet tal-awtur li tkopri biss il-kreazzjonijiet viżivi u tas-smigħ. Barra minn hekk, l-instabbilità ta’ prodott tal-ikel u n-natura suġġettiva tal-perċezzjoni tat-togħma jostakolaw il-klassifikazzjoni ta’ togħma ta’ prodott tal-ikel bħala xogħol protett mid-drittijiet tal-awtur. Minbarra dan, id-drittijiet esklużivi tal-awtur ta’ xogħol ta’ proprjetà intellettwali u r-restrizzjonijiet tagħhom huma prattikament inapplikabbli għat-togħmiet.

29.

Il-qorti tar-rinviju tirrileva li l-Qorti tal-Kassazzjoni (Franza) ċaħdet kategorikament il-possibbiltà ta’ protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur ta’ riħa, b’mod partikolari fis-sentenza tagħha tal-10 ta’ Diċembru 2013 ( 6 ). Il-ġurisprudenza tal-qrati nazzjonali supremi fi ħdan l-Unjoni hija għalhekk diverġenti fir-rigward tal-kwistjoni, simili għal dik fil-qalba tal-kawża quddiem il-qorti tar-rinviju, tal-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur ta’ riħa.

30.

Huwa għalhekk li l-Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden (il-Qorti tal-Appell ta’ Arnhem-Leeuwarden) iddeċidiet li tissospendi l-proċedura quddiemha u tagħmel id-domandi preliminari segwenti lill-Qorti tal-Ġustizzja:

31.

Ġew ippreżentati osservazzjonijiet bil-miktub minn Levola, Smilde, il-Gvern Franċiż, il-Gvern Taljan u mill-Gvern tar-Renju Unit kif ukoll mill-Kummissjoni Ewropea. Levola, Smilde, il-Gvern Olandiż, il-Gvern Franċiż u l-Gvern tar-Renju Unit kif ukoll il-Kummissjoni ppreżentaw osservazzjonijiet orali matul is-seduta tal-4 ta’ Ġunju 2018.

32.

Permezz tal-ewwel domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk it-togħma ta’ prodott tal-ikel tikkostitwixxix “xogħol” u tistax tkun protetta mid-drittijiet tal-awtur permezz tad-Direttiva 2001/29 ( 7 ).

33.

Smilde ssostni li din it-talba għal deċiżjoni preliminari hija inammissibbli. Hija tqis li, barra l-fatt li Levola ma ssodisfatx l-obbligu tagħha ta’ allegazzjoni u ta’ prova fil-kawża prinċipali, din il-kawża tista’ diġà tingħalaq abbażi tal-fatt li t-togħma tal-prodott Heksenkaas ma hijiex oriġinali.

34.

Fl-opinjoni tiegħi, l-eċċezzjoni ta’ inammissibbiltà mqajma minn Smilde ma tistax tintlaqa’ għar-raġunijiet segwenti.

35.

Huma biss il-qrati nazzjonali li quddiemhom tressqet it-tilwima u li huma responsabbli għad-deċiżjoni ġudizzjarja li għandha tittieħed, li għandhom jevalwaw, fid-dawl taċ-ċirkustanzi partikolari ta’ kull kawża, kemm il-ħtieġa ta’ deċiżjoni preliminari biex ikunu f’pożizzjoni li jagħtu d-deċiżjoni tagħhom, kif ukoll ir-rilevanza tad-domandi li huma jressqu quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja. Konsegwentement, meta d-domandi magħmula jirrigwardaw l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja hija, bħala regola, obbligata tagħti deċiżjoni. Minn dan isegwi li d-domandi li jirrigwardaw id-dritt tal-Unjoni jgawdu minn preżunzjoni ta’ rilevanza. Iċ-ċaħda mill-Qorti tal-Ġustizzja ta’ domanda magħmula minn qorti nazzjonali hija possibbli biss jekk ikun jidher b’mod manifest li l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni mitluba ma għandhiex x’taqsam mal-fatti jew mas-suġġett tat-tilwima fil-kawża prinċipali, meta l-problema tkun ta’ natura ipotetika jew ukoll meta l-Qorti tal-Ġustizzja ma jkollhiex għad-dispożizzjoni tagħha l-punti ta’ fatt u ta’ liġi neċessarji sabiex tirrispondi b’mod utli għad-domandi li jsirulha ( 8 ).

36.

Għandu jiġi enfasizzat li din it-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni u, b’mod iktar partikolari, l-interpretazzjoni tal-Artikoli 2 sa 5 tad-Direttiva 2001/29. Fl-assenza ta’ kwalunkwe indizju, jew anki allegazzjoni, li l-interpretazzjoni mitluba tad-dritt tal-Unjoni ma għandha xejn x’taqsam mal-fatti jew mas-suġġett tal-kawża prinċipali jew li l-problema hija ta’ natura ipotetika, jiena nikkunsidra li d-domandi preliminari magħmula mill-qorti tar-rinvju rigward l-interpretazzjoni ta’ din id-direttiva u l-kunċett ta’ “xogħol”, ma jistgħux jiġu kkunsidrati bħala inammissibbli għas-sempliċi fatt li waħda mill-partijiet fil-kawża prinċipali tikkunsidra li l-kawża prinċipali għandha tiġi riżolta abbażi ta motivi u argumenti oħra.

37.

Il-kunċett ta’ “xogħol” fis-sens tal-Artikolu 2(a), tal-Artikolu 3(1) u tal-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2001/29 ma huwiex iddefinit minn din id-direttiva ( 9 ). Barra minn hekk, dawn id-dispożizzjonijiet ma jinkludu ebda riferiment għad-dritt nazzjonali għal dak li jirrigwarda l-kunċett ta’ “xogħol” ( 10 ).

38.

F’tali ċirkustanza, skont ġurisprudenza stabbilita tal‑Qorti tal‑Ġustizzja, mir-rekwiżiti kemm tal‑applikazzjoni uniformi tad‑dritt tal‑Unjoni kif ukoll mill‑prinċipju ta’ ugwaljanza jirriżulta li t‑termini ta’ dispożizzjoni tad‑dritt tal‑Unjoni li ma tinkludi l‑ebda riferiment espress għad‑dritt tal‑Istati Membri sabiex jiġu ddeterminati s‑sens u l‑portata tagħha għandhom normalment, fl‑Unjoni Ewropea kollha, jiġu interpretati b’mod awtonomu u uniformi fejn din l‑interpretazzjoni tkun waħda studjata fid‑dawl tal‑kuntest tad‑dispożizzjoni u tal‑għan imfittex mil‑leġiżlazzjoni inkwistjoni ( 11 ).

39.

Minn din il‑ġurisprudenza jirriżulta li l‑kunċett ta’ “xogħol” għandu jiġi kkunsidrat bħala kunċett awtonomu tad‑dritt tal‑Unjoni, li s-sens u l-portata tiegħu għandhom ikunu identiċi fl-Istati Membri kollha. Għalhekk, hija l-Qorti tal-Ġustizzja li għandha tagħti lil dan it-terminu interpretazzjoni uniformi fl-ordinament ġuridiku tal-Unjoni ( 12 ).

40.

Minn dan isegwi li l-kunċett ta’ “xogħol”, inkwantu kunċett awtonomu tad-dritt tal-Unjoni, ma jippermettix li l-Istati Membri jipprevedu, f’dan ir-rigward, regoli differenti jew addizzjonali. Għaldaqstant, id-dritt tal-Unjoni jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali li, barra mill-qafas previst mid-Direttiva 2001/29 ( 13 ), tipprevedi l-possibbiltà li tingħata l-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur lit-togħmiet ta’ prodotti tal-ikel ( 14 ).

41.

Il-Gvern Franċiż iqis li, sabiex jiġi ddeterminat jekk togħma tal-ikel tistax tibbenefika mill-protezzjoni mogħtija mid-drittijiet tal-awtur permezz tad-Direttiva 2001/29, għandu jiġi ddeterminat jekk hija tistax tkun ikkunsidrata bħala xogħol, jiġifieri oġġett li huwa oriġinali fis-sens li huwa kreazzjoni intellettwali proprja tal-awtur tiegħu.

42.

Fil-punt 34 tas-sentenza tas-16 ta’ Lulju 2009, Infopaq International (C‑5/08, EU:C:2009:465), il-Qorti tal-Ġustizzja osservat li “mill‑istruttura ġenerali tal‑Konvenzjoni ta’ Berna, b’mod partikolari mill‑paragrafi 5 u 8 tal‑Artikolu 2 tagħha, jirriżulta li l‑protezzjoni ta’ ċerti oġġetti bħala xogħlijiet letterarji jew artistiċi tippreżupponi li dawn jikkostitwixxu kreazzjonijiet intellettwali” ( 15 ). Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li d-drittijiet tal-awtur, fis-sens tal-Artikolu 2(a) tad-Direttiva 2001/29, jistgħu japplikaw biss fir‑rigward ta’ oġġett li huwa oriġinali fis‑sens li huwa kreazzjoni intellettwali tal‑awtur tiegħu ( 16 ).

43.

Fil-punt 88 tas-sentenza tal-1 ta’ Diċembru 2011, Painer (C‑145/10, EU:C:2011:798), il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li kreazzjoni intellettwali hija tal-awtur innifsu jekk tkun tirrifletti l-personalità tiegħu. Skont il-punt 39 tas-sentenza tal-1 ta’ Marzu 2012, Football Dataco et (C‑604/10, EU:C:2012:115) il-kriterju ta’ oriġinalità ma huwiex issodisfatt meta l-ħolqien ta’ database huwa impost minn kunsiderazzjonijiet tekniċi, regolatorji jew minn restrizzjonijiet li ma jħallux post għal libertà kreattiva. Barra minn hekk, fil-punt 42 tal-imsemmija sentenza, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-fatt li l-ħolqien ta’ database kien jeħtieġ, indipendentement mill-ħolqien tad-data li hija tinkludi, xogħol u sengħa sinjifikattiva tal-awtur tagħha ma jistax, bħala tali, fil-każ li dan ix-xogħol u din is-sengħa ma jkunu jesprimu l-ebda oriġinalità fl-għażla jew fl-arranġament tal-imsemmija data, jiġġustifika l-protezzjoni tagħha permezz tad-drittijiet tal-awtur.

44.

Madankollu nikkunsidra li minkejja li l-fatt li oġġett ikun oriġinali huwa kundizzjoni neċessarja sabiex jibbenefika mill-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur, ma jidhirlix li huwa suffiċjenti. Minbarra r-rekwiżit li l-oġġett inkwistjoni jkun oriġinali, huwa għandu jkun “xogħol”.

45.

Fil-punt 33 tas-sentenza tas-16 ta’ Lulju 2009, Infopaq International (C‑5/08, EU:C:2009:465) il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li “[l]‑Artikolu 2(a) tad‑Direttiva 2001/29 jipprovdi li l‑awturi għandhom id‑dritt esklużiv li jawtorizzaw jew li jipprojbixxu r‑riproduzzjoni sħiħa jew parzjali tax‑xogħlijiet tagħhom. Minn dan jirriżulta li l‑protezzjoni tad‑dritt li tiġi awtorizzata jew ipprojbita r‑riproduzzjoni li jgawdi awtur għandha bħala suġġett ‘xogħol’” ( 17 ).

46.

Minn din il-ġurisprudenza jirriżulta b’mod ċar li l-Artikolu 2(a) tad-Direttiva 2001/29 jeżiġi minn naħa, l-eżistenza ta’ “xogħol” ( 18 ) u min-naħa l-oħra, li dan ix-xogħol ikun oriġinali. Huwa importanti li dawn iż-żewġ kunċetti li huma distinti ma jiġux magħquda jew amalgamati.

47.

Għalhekk nikkunsidra, bħall-Kummissjoni, li l-fatt li “xogħol jista’ jkun protett mid-drittijiet tal-awtur taħt l-Artikolu 2(a) tad-Direttiva 2001/29 biss jekk jissodisfa dan il-kriterju ta’ oriġinalità ma jistax madankollu jiġi interpretat fis-sens li b’mod invers dan jimplika li kull oġġett li jissodisfa dan il-kriterju għandu ‘awtomatikament’ jiġi kkunsidrat, minħabba f’hekk, bħala ‘xogħol’ protett mid-drittijiet tal-awtur fis-sens tal-imsemmija direttiva” ( 19 ).

48.

Peress li d-Direttiva 2001/29 ma tiddefinixxix il-kunċett ta’ xogħol, nikkunsidra li huwa opportun li jittieħdu inkunsiderazzjoni d-dispożizzjonijiet tal-Konvenzjoni ta’ Bern. Fil-fatt, minkejja l-fatt li l-Unjoni ma hijiex parti kontraenti tal-Konvenzjoni ta’ Bern, hija “għandha madankollu l-obbligu, skont l-Artikolu 1(4) tat-Trattat tal-WIPO dwar id-drittijiet tal-awtur, li għalih hija parti, li jagħmel parti mill-ordinament ġuridiku tagħha u li d-Direttiva 2001/29 għandha l-għan li timplementa, li tikkonforma ruħha mal-Artikoli 1 sa 21 tal-Konvenzjoni ta’ Berna” ( 20 ).

49.

Konsegwentement, l-Unjoni għandha tikkonforma ruħha, b’mod partikolari, mal-Artikolu 2(1) tal-Konvenzjoni ta’ Bern li jiddetermina dak li huwa kopert b’xogħlijiet “letterarji u artistiċi” li jistgħu jkunu protetti mid-drittijiet tal-awtur. Skont din id-dispożizzjoni, it-termini “xogħlijiet letterarji u artistiċi”, “jkopru kull produzzjoni fil-qasam letterarju, xjentifiku u artistiku, indipendentement mill-mod jew mill-forma ta’ espressjoni”. Barra minn hekk, l-Artikolu 2(1) tal-Konvenzjoni ta’ Bern jinkludi lista mhux eżawrjenti ( 21 ) tax-xogħlijiet “letterarji u artistiċi” li huma protetti ( 22 ).

50.

Din il-lista ma tagħmel l-ebda riferiment għat-togħmiet, u lanqas għal xogħlijiet analogi għat-togħmiet bħall-irwejjeħ/fwejjaħ, iżda lanqas ma teskludihom espressament.

51.

Madankollu nirrileva li, minkejja l-fatt li skont l-Artikolu 2(1) tal-Konvenzjoni ta’ Bern, it-termini “xogħlijiet letterarji u artistiċi jkopru kull produzzjoni fil-qasam letterarju, xjentifiku u artistiku, indipendentement mill-mod jew mill-forma ta’ espressjoni”, din id-dispożizzjoni tagħmel riferiment biss għax-xogħlijiet li huma pperċepiti permezz tal-ħars jew tas-smigħ, bħall-kotba u l-kompożizzjonijiet mużikali, bl-esklużjoni tal-produzzjonijiet li jistgħu jiġu pperċepiti permezz ta’ sensi oħra bħat-togħma, ix-xamm jew il-mess.

52.

Barra minn hekk, fil-każ ta’ dubji persistenti dwar il-protezzjoni ta’ ċerti produzzjonijiet mid-drittijiet tal-awtur, il-Komunità internazzjonali spiss intervjeniet sabiex tistabbilixxi b’mod ċar li dawn ix-“xogħlijiet” kienu protetti mid-drittijiet tal-awtur – bil-kundizzjoni li jkunu oriġinali – jew permezz ta’ emendi lill-Konvenzjoni ta’ Bern, jew permezz ta’ ftehim multilaterali oħra ( 23 ).

53.

Huwa b’dan il-mod li ġie adottat it-Trattat tal-WIPO dwar id-Drittijiet tal-Awtur, li huwa arranġament partikolari fis-sens tal-Konvenzjoni ta’ Bern, b’mod partikolari sabiex jipproteġi x-xogħlijiet fl-ambjent diġitali ( 24 ), bħall-programmi tal-kompjuter u l-kompilazzjonijiet tad-data jew elementi oħra (id-databases) ( 25 ).

54.

It-togħma ta’ prodott tal-ikel ma tista’ titqabbel mal-ebda “xogħol” protett minn dan it-trattat u, sa fejn naf jien, ebda dispożizzjoni oħra tad-dritt internazzjonali ma tipproteġi, permezz tad-drittijiet tal-awtur, it-togħma ta’ prodott tal-ikel ( 26 ).

55.

Barra minn hekk, b’konformità mal-osservazzjonijiet tal-Gvern Franċiż u tal-Kummissjoni, nikkunsidra li minkejja li l-proċess ta’ elaborazzjoni ta’ togħma tal-ikel jew ta’ fwieħa jeħtieġ xogħol u jaqa’ taħt sengħa, dawn ma jikkostitwixxux oġġetti li l-protezzjoni tagħhom tista’ tkun żgurata mid-drittijiet tal-awtur, ħlief jekk ikunu oriġinali ( 27 ). Il-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur tkopri l-espressjonijiet oriġinali u mhux l-ideat, il-proċeduri, il-metodi ta’ funzjonament jew il-kunċetti matematiċi, inkwantu tali ( 28 ). Nikkunsidra li, minkejja li l-forma li fiha riċetta tiġi espressa (l-espressjoni) tista’ tkun protetta mid-drittijiet tal-awtur jekk din l-espressjoni tkun oriġinali, id-drittijiet tal-awtur ma jipproteġux ir-riċetta innifisha (l-idea). Bl-Ingliż din id-distinzjoni hija msejħa “idea/expression dichotomy”.

56.

Barra minn hekk, dawn l-espressjonijiet oriġinali għandhom ikunu identifikabbli bi preċiżjoni u oġġettività suffiċjenti. Huwa b’dan il-mod li fis-sentenza tat-12 ta’ Diċembru 2002, Sieckman (C‑273/00, EU:C:2002:748, punt 55), li tirrigwarda l-kwistjoni dwar jekk sinjal, f’dan il-każ riħa, li fih innifsu ma jistax ikun ipperċepit b’mod viżiv, jistax jikkostitwixxi trade mark, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li huwa possibbli “bil-kundizzjoni li dan jista’ jkun s-suġġett ta’ rappreżentazzjoni grafika, b’mod partikolari permezz ta’ figuri, linji jew karattri, li tkun ċara, preċiża, kompleta fiha nnifisha, faċilment aċċessibbli, li tinftiehem, durabbli u oġġettiva” ( 29 ).

57.

Madankollu, jidher li fid-dawl tal-istat attwali tat-teknika, l-identifikazzjoni preċiża u oġġettiva ta’ togħma jew ta’ riħa hija attwalment impossibbli. F’dan ir-rigward, il-Gvern Taljan jirrileva li “minkejja l-isforzi xjentifiċi magħmula sal-lum sabiex jiġu ddefiniti mingħajr ekwivoku l-proprjetajiet organuleptiċi ta’ prodotti tal-ikel, fl-istat attwali tal-affarijiet, it-‘togħma’ hija essenzjalment element kwalitattiv, marbut primarjament man-natura suġġettiva tal-esperjenza tat-togħma. Fil-fatt, il-proprjetajiet organuleptiċi tal-ikel huma intiżi sabiex jiġu pperċepiti u evalwati mill-organi sensorjali, prinċipalment mit-togħma u r-riħa iżda wkoll mill-mess, abbażi tal-esperjenza suġġettiva u tal-impressjonijiet mħollija mill-ikel fuq l-imsemmija organi sensorjali. Karatterizzazzjoni oġġettiva ta’ dawn l-esperjenzi għadha ma teżistix” ( 30 ). Ma neskludix li t-tekniki futuri għall-identifikazzjoni preċiża u oġġettiva ta’ togħma jew ta’ riħa jistgħu jiżviluppaw, u dan jista’ jwassal lil-leġiżlatur sabiex jintervjeni u jipproteġihom bid-drittijiet tal-awtur jew b’mezzi oħra.

58.

Fl-opinjoni tiegħi, il-possibbiltà li l-identifikazzjoni ta’ togħma tiġi fdata lil qorti jew lil espert li din tinnomina, kif tissuġġerixxi Levola fl-osservazzjonijiet bil-miktub tagħha, ma tneħħi xejn mill-fatt li din l-identifikazzjoni ( 31 ) tibqa’, min-natura tagħha stess, eżerċizzju suġġettiv ( 32 ). Issa, il-possibbiltà li jiġi identifikat, bi preċiżjoni u oġġettività suffiċjenti, xogħol u, konsegwentement, il-portata tal-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur tiegħu, hija imperattiva sabiex jiġi osservat il-prinċipju ta’ ċertezza legali fl-interess tad-detentur tad-drittijiet tal-awtur, u b’mod iktar partikolari, ta’ terzi li jistgħu jkunu esposti għal azzjonijiet ġudizzjarji, b’mod partikolari, azzjonijiet kriminali jew għal ksur tal-proprjetà intellettwali ( 33 ), minħabba ksur tad-drittijiet tal-awtur.

59.

L-argument li l-prodotti tal-ikel huma potenzjalment instabbli ma huwiex fih innifsu konvinċenti. Fil-fatt, għandu jiġi enfasizzat li, barra l-fatt li d-Direttiva 2001/29 ma tipprevedi l-ebda obbligu li jiġi stabbilit xogħol ( 34 ), ma huwiex il-medium li fuqu jew fih jinsab ix-xogħol li huwa s-suġġett tad-drittijiet tal-awtur, iżda x-xogħol innifsu.

60.

Madankollu, il-fatt li t-togħmiet infushom huma effimeri, volatili u instabbli jimmilita, fil-fehma tiegħi, kontra l-identifikazzjoni preċiża u oġġettiva tagħhom kif ukoll, konsegwentement, kontra l-klassifikazzjoni tagħhom bħala xogħlijiet għall-finijiet tad-drittijiet tal-awtur.

61.

Konsegwentement, nikkunsidra li t-togħma ta’ prodott tal-ikel ma tikkostitwixxix “xogħol” fis-sens tad-Direttiva 2001/29. Għaldaqstant, togħma ma tistax tibbenefika mid-dritt ta’ riproduzzjoni ( 35 ), mid-dritt ta’ komunikazzjoni lill-pubbliku ta’ xogħlijiet u mid-dritt li jagħmlu disponibbli għall-pubbliku suġġett ieħor ( 36 ) u mid-dritt ta’ distribuzzjoni ( 37 ) fis-sens tad-Direttiva 2001/29, li tapplika biss għal xogħlijiet. Barra minn hekk, għandu jiġi rrilevat li l-eċċezzjonijiet u r-restrizzjonijiet previsti fl-Artikolu 5 tad-Direttiva 2001/29 huma intiżi biss għax-xogħlijiet protetti minn dawn id-drittijiet.

62.

Mill-kunsiderazzjonijiet preċedenti jirriżulta li d-Direttiva 2001/29 tipprekludi l-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur tat-togħma ta’ prodott tal-ikel. Peress li t-tieni domanda saret biss fil-każ li d-Direttiva 2001/29 ma tipprekludix il-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur tat-togħma ta’ prodott tal-ikel u tirrigwarda, b’mod partikolari, ir-rekwiżiti għal din il-protezzjoni u l-portata ta’ din il-protezzjoni, ma hemmx lok li tingħata risposta għaliha.

63.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għad-domandi preliminari magħmula mill-Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden (il-Qorti tal-Appell ta’ Arnhem-Leeuwarden, il-Pajjiżi l-Baxxi) bil-mod segwenti:

Id-Direttiva 2001/29/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-22 ta’ Mejju 2001 dwar l-armonizzazzjoni ta’ ċerti aspetti ta’ drittijiet ta’ l-awtur u drittijiet relatati fis-soċjetà ta’ l-informazzjoni tipprekludi l-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur tat-togħma ta’ prodott tal-ikel.