KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
YVES BOT
ippreżentati fit-8 ta’ Settembru 2016 ( 1 )
Kawża C‑339/15
Openbaar Ministerie
vs
Luc Vanderborght
[talba għal deċiżjoni preliminari mressqa min-Nederlandstalige rechtbank van eerste aanleg te Brussel (il-qorti ta’ prim’istanza bil-lingwa Olandiża ta’ Brussell, il-Belġju)]
“Rinviju għal deċiżjoni preliminari — Leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprojbixxi lill-fornituri ta’ kura dentali milli jirreklamaw mal-pubbliku għas-servizzi tagħhom — Leġiżlazzjoni nazzjonali li tiddefinixxi r-rekwiżiti ta’ diskrezzjoni li għandha tosserva t-tabella ta’ klinika dentali — Kompatibbiltà — Artikoli 49 u 56 TFUE — Libertà ta’ stabbiliment — Libertà li jiġu pprovduti servizzi — Eżistenza ta’ element ta’ estranjetà — Restrizzjoni — Protezzjoni tas-saħħa pubblika — Proporzjonalità — Direttiva 2000/31/KE — Kummerċ elettroniku — Kamp ta’ applikazzjoni — Artikolu 3(3) — Esklużjoni tad-dispożizzjonijiet nazzjonali dwar is-saħħa — Artikolu 3(8) — Esklużjoni tad-dispożizzjonijiet nazzjonali li jirregolaw il-professjonijiet irregolati — Direttiva 2005/29/KE — Prattiki kummerċjali żleali — Artikolu 3(1) — Klawżola tas-suq intern — Applikabbiltà tas-sistema legali tal-Istat Membru ta’ stabbiliment tal-fornitur — Artikolu 8 — Restrizzjoni tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi tas-soċjetà tal-informatika sabiex tiġi ggarantita l-osservanza tar-regoli professjonali”
I – Introduzzjoni
1. |
Din it-talba għal deċiżjoni preliminari toffri lill-Qorti tal-Ġustizzja l-opportunità li tippronunzja ruħha għal darba oħra fuq il-kompatibbiltà tal-leġiżlazzjoni Belġjana li tirregola, b’mod strett ħafna, il-pubbliċità fil-qasam tal-kura dentali, fid-dawl kemm tad-dritt primarju, u b’mod partikolari tar-regoli li jirrigwardaw il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi, kif ukoll tad-dritt sekondarju applikabbli għall-prattiki kummerċjali żleali u għall-kummerċ elettroniku. |
2. |
Il-Qorti tal-Ġustizzja, fil-fatt, diġà ppronunzjat ruħha fuq il-kompatibbiltà ta’ ċerti dispożizzjonijiet minn din il-leġiżlazzjoni fid-dawl tar-regoli tal-kompetizzjoni li jipprojbixxu l-akkordji u l-prattiki miftiehma bejn l-impriżi fis-sentenza tagħha tat-13 ta’ Marzu 2008, Doulamis ( 2 ). |
3. |
Din il-kawża ssib l-oriġini tagħha fil-kawżi kriminali mibdija fil-Belġju kontra Luc Vanderborght, dentist ġeneralist, li kien akkużat li bejn l-1 ta’ Marzu 2003 u l-24 ta’ Jannar 2014, għamel reklamar għas-servizzi ta’ kura dentali li huwa joffri, u dan kontra l-leġiżlazzjoni Belġjana. |
4. |
L-Artikolu 8d tal-Koninklijk besluit houdende reglement op de beoefening der tandheelkunde (digriet irjali li jirregola l-eżerċizzju tad-dentistrija) tal-1 ta’ Ġunju 1934 ( 3 ), fil-verżjoni tiegħu li kienet fis-seħħ fid-data tal-fatti fil-kawża prinċipali ( 4 ), jelenka, fil-fatt, ir-rekwiżiti ta’ diskrezzjoni li jridu josservaw dawk li jipprovdu kura dentali meta huma jwaħħlu, fid-daħla tal-bini li fih huma jipprattikaw il-professjoni tagħhom, plakka jew kitba, u dan sabiex jipproteġu d-dinjità tal-professjoni tagħhom. |
5. |
Din id-dispożizzjoni tipprovdi hekk: “Bħala indikazzjoni lill-pubbliku, huwa permess li fil-bini fejn persuna kkwalifikata […] teżerċita l-professjoni dentali, titwaħħal kitba jew plakka ta’ daqs u aspetti diskreti, li jkun fiha l-isem tal-prattikant u eventwalment il-kwalifikazzjoni legali tiegħu, il-ġranet u l-ħinijiet ta’ konsultazzjoni, l-isem tal-impriża jew tal-organu tal-kura li fi ħdanu l-prattikant jeżerċita l-attività professjonali tiegħu; hija tista’ ssemmi wkoll l-ispeċjalizzazzjoni dentali eżerċitata mill-prattikant: dentistrija operatorja, proteżi dentali, ortodontrija, kirurġija dentali. […]” |
6. |
F’dan il-każ, L. Vanderborght kien akkużat talli, fid-daħla tal-klinika tieħu, waħħal, għall-vista tal-pubbliku, tabella pubbliċitarja kbira ta’ daqs u aspetti neqsin minn kull diskrezzjoni. Din it-tabella kien fiha tliet uċuħ stampati, kull wieħed minnhom 47 ċentimetru għoli u 75 ċentimetru wiesa’, li fuqhom kien jidher l-isem tal-prattikant, il-kwalità tiegħu ta’ dentist kif ukoll is-sit internet u d-dettalji tat-telefon tal-klinika dentali. |
7. |
L-Artikolu 1 tal-Wet bettreffende de publiciteit inzake tandverzorging (liġi dwar ir-reklamar fil-qasam tal-kura dentali), tal-15 ta’ April 1958 ( 5 ), fil-verżjoni tagħha li kienet fis-seħħ fid-data tal-fatti fil-kawża prinċipali ( 6 ), jipprojbixxi, min-naħa tiegħu, lill-fornituri ta’ kura dentali, fil-kuntest ta’ professjoni libera jew klinika dentali, li jagħmlu kwalunkwe reklamar li jkun lill-pubbliku, direttament jew indirettament, għas-servizzi tagħhom. |
8. |
Din id-dispożizzjoni hija fformulata kif ġej: “Ħadd ma jista’, direttament jew indirettament, jinvolvi ruħu f’reklamar li jkun għal xi trattament jew biex jiġu ttrattati minn persuna kkwalifikata jew le, fil-Belġju jew barra mill-pajjiż, mard, leżjonijiet jew abnormalitajiet tal-ħalq u tas-snien, b’mod partikolari permezz ta’ tabelli jew sinjali, kitbiet jew plakek li jistgħu jingannaw fuq in-natura legali tal-attività rreklamata, volantini, ċirkolari, karti jew fuljetti, permezz tal-istampa, ir-radju jew iċ-ċinema […]” |
9. |
F’dan il-każ, L. Vanderborght kien akkużat li daħħal messaġġi ta’ reklamar fil-ġurnali lokali u rrakkomanda, permezz tas-sit internet tiegħu, l-għarfien tiegħu fil-kura dentali, billi uża, għal dan il-għan, ritratti “qabel u wara” kif ukoll xhieda ta’ pazjenti li jsemmu d-differenza fis-servizz fil-konfront ta’ trattamenti mogħtija minn dentisti oħrajn. |
10. |
F’din il-kawża, in-Nederlandstalige rechtbank van eerste aanleg te Brussel (il-qorti tal-prim’istanza bil-lingwa Olandiża ta’ Brussell, il-Belġju), fil-kompetenza kriminali tagħha, tistaqsi dwar il-kompatibbiltà tad-dispożizzjonijiet li fuqhom huma bbażati dawn il-prosekuzzjonijiet kriminali mar-regoli tad-dritt tal-Unjoni li jirrigwardaw, fl-ewwel lok, il-prattiki kummerċjali żleali u stabbiliti fid-Direttiva 2005/29/KE ( 7 ), fit-tieni lok, il-kummerċ elettroniku u stabbiliti bid-Direttiva 2000/31/KE ( 8 ) u, fit-tielet lok, il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi, li huma stabbiliti fl-Artikoli 49 u 56 TFUE rispettivament. |
11. |
F’dawn il-konklużjonijiet, ser nindika, qabel kollox, li l-leġiżlazzjonijiet inkwistjoni fil-kawża prinċipali ma jaqgħux taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tad-direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali minħabba l-limitazzjonijiet espressament previsti mil-leġiżlatur tal-Unjoni fl-Artikolu 3(3) u (8) ta’ din id-direttiva. |
12. |
Min-naħa l-oħra, nirrileva li dispożizzjoni nazzjonali, bħalma hija dik stabbilita fl-Artikolu 1 tal-liġi tal-1958, li tipprojbixxi kull reklamar dwar il-provvista ta’ kura dentali permezz tal-internet taqa’ taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tad-direttiva dwar il-kummerċ elettroniku. Ser nispjega, madankollu, li fid-dawl tal-Artikolu 3(1) u tal-Artikolu 8(1) tagħha, din id-direttiva ma tidhirx li tipprekludi dik id-dispożizzjoni peress li hija intiża li tiżgura l-osservanza tar-regoli ta’ professjoni rregolata u tapplika għall-fornitur stabbilit fit-territorju nazzjonali. |
13. |
Fl-aħħar nett, ser neżamina l-kompatibbiltà tal-leġiżlazzjoni msemmija mal-Artikoli 49 u 56 TFUE, dwar il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi. Fl-ewwel lok, ser nuri li l-kawża prinċipali turi element ta’ estranjetà inkwantu r-reklamar li bih kienet akkużata l-persuna kkonċernata sar fuq sit internet, li huwa mezz intiż għax-xandir universali, li jippermetti b’hekk li jilħaq udjenza u, konsegwentement, li jattira pazjenti li jinsabu fi Stat Membru differenti mill-Istat Membru ta’ stabbiliment tal-persuna kkonċernata. |
14. |
Fit-tieni lok, ser nesponi r-raġunijiet għalfejn projbizzjoni kontra kull reklamar fil-qasam tal-kura dentali lill-pubbliku tikkostitwixxi restrizzjoni fuq il-libertà li jiġu pprovduti servizzi, billi nirriproduċi l-linji ta’ raġunament prinċipali li kont ipproponejt, ex abundanti, fil-kuntest tal-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża Doulamis (C‑446/05, EU:C:2007:701). Ser nesponi kif, fil-fehma tiegħi, din ir-restrizzjoni hija ġġustifikata abbażi tal-protezzjoni tas-saħħa pubblika peress li l-liġi nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali ma għandhiex l-effett li tipprojbixxi lill-fornitur ta’ kura dentali milli, f’direttorju tat-telefon jew b’mezzi oħra aċċessibbli għall-pubbliku, jindika sempliċement, mingħajr kontenut li jattira jew li jħajjar lill-pubbliku, id-dettalji li jippermettu lil dak li jkun isir jaf bl-eżistenza tiegħu bħala professjonista. |
II – Id-domandi preliminari
15. |
Huwa fil-kuntest tal-kawża pendenti quddiemha li n-Nederlandstalige rechtbank van eerste aanleg te Brussel (qorti tal-prim’istanza bil-lingwa Olandiża ta’ Brussell) iddeċidiet li tagħmel id-domandi preliminari li ġejjin lill-Qorti tal-Ġustizzja:
|
III – Il-kuntest ġuridiku tal-Unjoni
A – Id-Direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali
16. |
Il-premessi 6, 8 u 9 tad-Direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali jipprovdu kif ġej:
[…]
|
17. |
Skont l-Artikolu 1 tagħha, din id-direttiva għandha l-għan “li tikkontribwixxi għall-funzjonament tajjeb tas-suq intern u li tikseb livell għoli ta’ ħarsien tal-konsumatur billi tapprossima l-liġijiet, regolamenti u dispożizzjonijiet amministrattivi ta’ l-Istati Membri dwar prattiċi kummerċjali żleali li jagħmlu ħsara lill-interessi ekonomiċi tal-konsumaturi”. |
18. |
L-Artikolu 2(d) tal-imsemmija direttiva jiddefinixxi l-“prattiki kummerċjali” bħala “kwalunkwe att, ommissjoni, imġieba jew rappreżentazzjoni, komunikazzjoni kummerċjali inlużi reklamar u kummerċjalizzazzjoni, minn kummerċjant, konnessi direttament mal-promozzjoni jew bejgħ jew fornitura ta’ xi prodott lil konsumaturi” ( 11 ). |
19. |
L-Artikolu 3 tad-direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali, li jiddefinixxu l-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din jipprovdi li: “1. Din id-Direttiva għandha tapplika għal prattiċi kummerċjali żleali fin-negozju mal-konsumatur, kif stabbilit fl-Artikolu 5, qabel, matul jew wara tranżazzjoni kummerċjali fir-rigward ta’ xi prodott. […] 3. Din id-Direttiva hija mingħajr preġudizzju għar-regoli Komunitarji jew nazzjonali konnessi ma’ aspetti ta’ saħħa u sigurtà ta’ prodotti. […] 8. Din id-Direttiva hija mingħajr preġudizzju għal kwalunkwe kondizzjonijiet ta’ stabbiliment jew reġimi ta’ awtorizzazzjoni, jew għall-kodiċijiet deontoloġiċi ta’ kondotta jew regoli speċifiċi oħra li jiggvernaw professjonijiet regolati sabiex jinżammu livelli għolja ta’ integrità min-naħa tal-professjonisti, li l-Istati Membri jistgħu, konformement mal-liġi Komunitarja, jimponu fuq il-professjonisti. […]” |
20. |
Skont l-Artikolu 5(2) ta’ din id-direttiva, prattika kummerċjali tkun żleali jekk tkun kuntrarja għar-rekwiżiti tad-diliġenza professjonali, u jekk toħloq jew tista’ toħloq distorsjoni sostanzjali fl-imġiba ekonomika, fir-rigward tal-prodott, tal-konsumatur medju li tilħaq jew li lilu tkun indirizzata, jew tal-membru medju tal-grupp meta xi prattika kummerċjali tkun diretta lejn grupp partikolari ta’ konsumaturi. |
B – Id-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku
21. |
Il-premessi 7, 17, 18, 22, 32 u 33 tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku jipprovdu kif ġej:
[…]
[…]
[…]
|
22. |
Skont l-Artikolu 1(1) tagħha, id-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku għandha l-għan “li tikkontribwixxi għal funzjonament sewwa tas-suq intern billi tassigura l-moviment liberu bejn l-Istati Membri ta’ servizz minn soċjetà ta’ l-informazzjoni”. |
23. |
Skont l-Artikolu 1(2) ta’ din id-direttiva, hija “tressaq […] ċerti disposizzjonijiet nazzjonali dwar servizz minn soċjetà ta’ l-informazzjoni li jirrigwardaw is-suq intern, l-istabbiliment ta’ dawk li jipprovdu servizzi, komunikazzjonijiet kummerċjali, kuntratti elettroniċi, ir-responsabbilità ta’ intermedjarji, kodiċi ta’ kondotta, ftehim fuq kwistjonijiet barra mill-qorti, azzjonijiet ġudizzjarji u koperazzjoni bejn Stati Membri”. |
24. |
L-Artikolu 2(a) tal-imsemmija direttiva jiddefinixxi s-“servizzi minn soċjetà ta’ l-informazzjoni [tal-informatika]” b’riferiment għall-punt 2 tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 98/34, kif emendata, li jikkontempla “kull servizz normalment ipprovdut għal rimunerazzjoni, mill-bogħod, b’mezzi elettroniċi u fuq it-talba individwali ta’ riċevitur ta’ servizzi”. |
25. |
L-Artikolu 2(f) tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku jiddefinixxi l-“komunikazzjoni kummerċjali” bħala “kull għamla ta’ komunikazzjoni li għandha l-iskop li tippromwovi, direttament jew indirettament, merkanzija, servizzi jew l-immaġini ta’ kumpanija, organizzazzjoni jew persuna li ssegwi attività kummerċjali, industrijali jew ta’ l-artiġjanat jew li teżerċita professjoni regolata”. |
26. |
L-Artikolu 2(h) ta’ din id-direttiva, li jiddefinixxi l-“qasam ikkordinat” jipprovdi kif ġej: “‘qasam ikkordinat’: ħtiġijiet stipulati fis-sistemi legali ta’ Stati Membri applikabbli għal min jipprovdi servizz minn soċjetà ta’ l-informazzjoni jew għas-servizzi minn soċjetà ta’ l-informazzjoni, independentement minn jekk dawn ikunux ta’ natura ġenerali jew iddisinjati speċifikament għalihom.
[…]” |
27. |
L-Artikolu 3 tal-imsemmija direttiva jipprovdi: “1. Kull Stat Membru għandu jassigura li s-servizzi minn soċjetà ta’ l-informazzjoni provduti minn dak li jipprovdi servizz li jkun stabbilit fit-territorju tiegħu ikun konformi mad-disposizzjonijiet nazzjonali applikabbli fl-Istat Membru f’dak il-każ li huwa fil-qasam ikkordinat. 2. L-Istati Membri ma jistgħux, għal raġunijiet li jidħlu fil-qasam ikkordinat, jillimitaw il-libertà li jkunu provduti servizz minn soċjetà ta’ l-informazzjoni minn Stat Membru ieħor. […] 4. L-Istati Membri jistgħu jieħdu miżuri biex jidderogaw mill-paragrafu 2 fir-rigward ta’ servizz partikolari għas-soċjetà ta’ l-informazzjoni jekk dawn il-kundizzjonijiet ikunu mwettqa:
[…]” |
28. |
L-Artikolu 8 tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku, bit-titolu “Professjonijiet regolati” jipprovdi, fil-paragrafu 1 tiegħu, dan li ġej: “L-Istati Membri għandhom jassiguraw li l-użu ta’ komunikazzjonijiet kummerċjali li huma parti minn, jew li jikkostitwixxu, servizz għas-soċjetà ta’ l-informazzjoni provdut minn membru ta’ professjoni regolata ikun permissibbli suġġett għall-konformità mar-regoli professjonali li jirrigwardaw, partikolarment, l-independenza, id-dinjità u l-unur tal-professjoni, segretezza professjonali u ġustizzja lejn klijenti u membri oħra tal-professjoni”. |
IV – L-analiżi tiegħi
A – Dwar il-kompatibbiltà tad-dispożizzjonijiet ikkontestati tal-liġi tal-1958 u tad-digriet irjali tal-1934 mad-Direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali
29. |
Permezz tal-ewwel tliet domandi tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, lill-Qorti tal-Ġustizzja jekk il-leġiżlazzjonijiet nazzjonali bħal dawk previsti rispettivament mid-dispożizzjonijiet ikkontestati tal-liġi tal-1958 u tad-digriet irjali tal-1934 jistgħux jidħlu fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali u, jekk ikun il-każ, jekk din tal-aħħar tipprekludix tali leġiżlazzjonijiet. |
30. |
Il-kwistjoni tqum inkwantu d-Direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali tagħmel armonizzazzjoni kompleta tar-regoli nazzjonali dwar il-prattiki kummerċjali żleali, fejn l-Istati Membri ma humiex għaldaqstant awtorizzati li jżommu jew jintroduċu fil-liġijiet tagħhom regoli nazzjonali iktar stretti minn dawk iddefiniti minn din id-direttiva, u dan biex jiġi żgurat grad iktar għoli ta’ protezzjoni tal-konsumaturi ( 12 ). |
31. |
Minn ġurisprudenza stabbilita jirriżulta li d-Direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali hija kkaratterizzata minn kamp ta’ applikazzjoni materjali partikolarment wiesa’, li l-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li dan jestendi għal “kull prattika kummerċjali li għandha rabta diretta mal-promozzjoni, il-bejgħ jew il-provvista ta’ prodott lill-konsumaturi” ( 13 ). Fil-fatt, il-kunċett ta’ “pratti[k]i kummerċjali fin-negozju mal-konsumatur” huwa ddefinit fl-Artikolu 2(d) ta’ din id-direttiva bħala li jfisser “kwalunkwe att, ommissjoni, imġieba jew rappreżentazzjoni, komunikazzjoni kummerċjali inlużi reklamar u kummerċjalizzazzjoni, minn kummerċjant, konnessi direttament mal-promozzjoni jew bejgħ jew fornitura ta’ xi prodott lil konsumaturi” ( 14 ). Il-kunċett ta’ “prodott” jirreferi minn naħa tiegħu u skont l-Artikolu 2(ċ) tal-imsemmija direttiva, għal kull oġġett jew servizz. |
32. |
Barra minn hekk, fl-Artikolu 3(1) tad-Direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali, il-leġiżlatur tal-Unjoni jistabbilixxi, b’mod pożittiv, il-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-direttiva billi jipprovdi li din tapplika għall-prattiki kummerċjali żleali tal-impriżi fin-negozju mal-konsumatur qabel, matul u wara tranżazzjoni kummerċjali li tirrigwarda xi prodott. |
33. |
A priori, id-Direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali tapplika għaldaqstant għat-tranżazzjonijiet kollha bejn l-impriżi u l-konsumaturi, f’kull settur ta’ attività. |
34. |
Issa, il-leġiżlatur tal-Unjoni pprovda espressament ċerti limitazzjonijiet għall-applikazzjoni ta’ din id-direttiva. |
35. |
Minn naħa, skont l-Artikolu 3(3) tad-Direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali, din “hija mingħajr preġudizzju għar-regoli Komunitarji jew nazzjonali konnessi ma’ aspetti ta’ saħħa” ( 15 ). Fil-premessa 9 ta’ din id-direttiva, il-leġiżlatur tal-Unjoni jippreċiża għaldaqstant li “l-Istati Membri jkunu jistgħu jżommu jew idaħħlu restrizzjonijiet u projbizzjonijiet ta’ prattiċi kummerċjali għal raġunijiet tal-ħarsien tas-saħħa […] tal-konsumaturi”. |
36. |
Konsegwentement, għalkemm id-Direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali għandha bħala għan l-armonizzazzjoni sħiħa tar-regoli nazzjonali li jirrigwardaw tali prattiki, l-Istati Membri jibqgħu, madankollu, liberi li jadottaw miżuri iktar stretti meta dan ikun jirrigwarda prattiki ta’ reklamar li jistgħu jippreġudikaw is-saħħa tal-konsumaturi. F’dak il-każ, dawk il-miżuri nazzjonali jkunu intiżi li jipproteġu l-interessi li jmorru lil’hinn mis-sempliċi protezzjoni tal-interessi ekonomiċi tal-konsumaturi msemmija f’din id-direttiva fil-premessi 6 u 8 tagħha kif ukoll fl-Artikolu 1 tagħha. |
37. |
Fil-gwida tagħha għall-implementazzjoni u l-applikazzjoni tad-direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali ( 16 ) kif ukoll fl-ewwel rapport tagħha dwar l-applikazzjoni ta’ din id-direttiva ( 17 ), il-Kummissjoni Ewropea tenfasizza għaldaqstant li, jekk il-miżuri adottati mill-Istati Membri huma intiżi li jipproteġu interessi li ma humiex ta’ natura ekonomika, dawn ma jaqgħux taħt il-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-direttiva. Skont il-Kummissjoni, l-imsemmija direttiva, għaldaqstant, ma tpoġġix indiskussjoni l-fakultà tal-Istati Membri li jadottaw regoli iktar stretti li jirregolaw il-prattiki kummerċjali sabiex jipproteġu s-saħħa tal-konsumaturi ( 18 ). |
38. |
Min-naħa l-oħra, skont l-Artikolu 3(8) tad-Direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali, dan jipprovdi li “[din] hija mingħajr preġudizzju […] għall-kodiċijiet deontoloġiċi jew regoli speċifiċi oħra li jiggvernaw professjonijiet regolati sabiex jinżammu livelli għolja ta’ integrità min-naħa tal-professjonisti, li l-Istati Membri jistgħu, konformement mal-liġi Komunitarja, jimponu fuq il-professjonisti”. |
39. |
Konsegwentement, l-Istati Membru jibqgħu wkoll liberi li jadottaw regoli iktar stretti fir-rigward ta’ prattiki li jadottaw il-membri ta’ professjoni rregolata bħalma hija l-professjoni ta’ dentist, li għaliha tappartjeni f’dan il-każ il-persuna kkonċernata. |
40. |
Minn dan isegwi li, biex jaqa’ taħt id-Direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali, il-prodott ikkonċernat, minn naħa, għandu jissodisfa l-kundizzjonijiet stabbiliti fl-Artikolu 3(1) ta’ din id-direttiva u, minn naħa l-oħra, ma għandux jaqa’ taħt waħda mil-limitazzjonijiet espressament imsemmija mil-leġiżlatur tal-Unjoni fl-Artikolu 3(3) u (8) ta’ din l-istess direttiva. |
41. |
Issa, għalkemm huwa stabbilit li s-servizz inkwistjoni fil-kawża prinċipali jikkostitwixxi, skont l-Artikolu 2(d) tal-imsemmija direttiva, prattika kummerċjali ta’ impriża fil-konfront ta’ konsumatur sa fejn jirrigwarda prattiki ta’ reklamar ta’ kura dentali, il-qorti tar-rinviju tirrileva li d-dispożizzjonijiet ikkontestati tal-liġi tal-1958 u tad-digriet irjali tal-1934 huma intiżi li jipproteġu rispettivament is-saħħa pubblika u d-dinjità tal-professjoni ta’ dentist, b’mod li l-limitazzjonijiet previsti fl-Artikolu 3(3) u (8) tad-Direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali jidhirli li huma applikabbli. |
42. |
Il-projbizzjoni fuq kull reklamar dwar is-servizzi ta’ kura dentali, kif stabbilita fl-Artikolu 1 tal-liġi tal-1958, u r-rekwiżiti ta’ diskrezzjoni li jimponi l-Artikolu 8d tad-digriet irjali tal-1934 jippreżentaw, għaldaqstant, qabel kollox, għan sanitarju qabel ma jippreżentaw għan ekonomiku. Huma jikkontribwixxu, kif irrileva l-gvern Belġjan fl-osservazzjonijiet tiegħu, għad-dinjità tal-professjoni billi jevitaw li l-kwalità tas-servizzi, l-integrità tal-prattikanti u l-fiduċja li għandha teżisti bejn il-fornitur ta’ kura dentali u l-pazjent tiegħu jiġu ppreġudikati bi prattiki ta’ reklamar bħalma huma dawk tal-kawża prinċipali, li huma intiżi li jattiraw pazjenti bil-propaganda. |
43. |
Fid-dawl ta’ dawn l-elementi, nipproponi għaldaqstant lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex tiddeċiedi li d-Direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali għandha tiġi interpretata fis-sens li ma tapplikax, minħabba limitazzjonijiet espressament previsti mil-leġiżlatur tal-Unjoni fl-Artikolu 3(3) u (8) tagħha, għal leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik stabbilita permezz tal-Artikolu 1 tal-liġi tal-1958, li tipprojbixxi kull reklamar li jirrigwarda s-servizzi ta’ kura dentali u lanqas għal leġiżlazzjoni nazzjonali, bħalma hija dik stabbilita fl-Artikolu 8d tad-digriet irjali tal-1934, li jistabbilixxi r-rekwiżiti ta’ diskrezzjoni li għandha tosserva t-tabella ta’ klinika dentali. |
B – Fuq il-kompatibbiltà tad-dispożizzjonijiet ikkontestati tal-liġi tal-1958 mad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku
44. |
Permezz tar-raba’ u tal-ħames domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja jekk leġiżlazzjoni nazzjonali, bħalma hija dik stabbilita bl-Artikolu 1 tal-liġi tal-1958, li tipprojbixxi kull reklamar li jirrigwarda s-servizzi ta’ kura dentali, inkluż b’mezz elettroniku, tistax taqa’ taħt id-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku u, jekk ikun il-każ, jekk tali leġiżlazzjoni tikkostitwixxix, fis-sens tad-direttiva msemmija, restrizzjoni fuq il-libertà li jiġu pprovduti servizzi tal-kummerċ elettroniku. |
45. |
Id-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku hija intiża li tikkontribwixxi għall-iżvilupp tas-“servizzi minn soċjetà ta’ l-informazzjoni” u t-titjib tal-possibbiltajiet offruti lill-kummerċ elettroniku mis-suq intern, u dan sabiex jissaħħaħ it-tkabbir ekonomiku u l-kompetittività tal-impriżi Ewropej ( 19 ). |
46. |
L-imsemmija direttiva tkopri biss ċerti aspetti legali tal-kummerċ elettroniku ( 20 ). Hekk kif irrilevat il-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza tagħha tal-25 ta’ Ottubru 2011, eDate Advertising et ( 21 ), din id-direttiva ma tipprovdix, fil-fatt, għal armonizzazzjoni tar-regoli sostantivi iżda tiddefinixxi “qasam ikkordinat” li jirrigwarda r-rekwiżiti li l-fornitur tas-servizz għandu jissodisfa ( 22 ). |
47. |
Skont l-Artikolu 2(h) tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku, il-“qasam ikkordinat” jirrigwarda r-rekwiżiti kollha stipulati fil-liġijiet nazzjonali li l-fornitur irid josserva u li jikkonċernaw kemm l-aċċess għall-attività ta’ servizz tas-soċjetà tal-informatika kif ukoll l-eżerċizzju ta’ din, bħalma huma r-rekwiżiti li jirrigwardaw l-aġir tal-fornitur, il-kwalità jew il-kontenut tas-servizz, inkluż fil-qasam tar-reklamar u tal-kuntratt, jew ir-responsabbiltà tal-fornitur. |
48. |
L-Artikolu 2(a) ta’ din id-direttiva jiddefinixxi s-“servizz tas‑soċjetà ta’ l‑informazzjoni [tal-informatika]” bħala li jfisser “kull servizz normalment ipprovdut għal rimunerazzjoni, mill‑bogħod, b’mezzi elettroniċi u fuq it‑talba individwali ta’ riċevitur ta’ servizzi” ( 23 ). Mill-premessa 18 tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku u mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja ( 24 ) jirriżulta li dawn is-servizzi jinkludu s-servizzi li jiġu pprovduti mill-bogħod permezz ta’ tagħmir elettroniku ta’ pproċessar u ħażna ta’ data u jestendu għas-servizzi li ma jitħallsux minn dawk li jirċevuhom, bħalma huma s-servizzi li jipprovdu informazzjoni online jew komunikazzjonijiet kummerċjali ( 25 ). |
49. |
F’dan il-każ, ir-reklamar dwar is-servizzi ta’ kura dentali li L. Vanderborght għamel permezz tas-sit internet li huwa ħoloq jaqa’, fil-fehma tiegħi, taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku. |
50. |
Mhux biss dan ir-reklamar jikkostitwixxi “komunikazzjoni kummerċjali” online, fis-sens tal-Artikolu 2(f) ta’ din id-direttiva, iżda qiegħed isir ukoll minn membru ta’ professjoni rregolata, ħaġa li hija espressament permessa mil-leġiżlatur tal-Unjoni fl-Artikolu 8(1) tad-direttiva msemmija. Fil-fatt, għal din id-dispożizzjoni, dan jistabbilixxi l-prinċipju li bih l-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-membri ta’ professjoni rregolata jistgħu jirreklamaw fuq l-internet sakemm josservaw ir-regoli tal-professjoni. |
51. |
Konsegwentement, leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali tista’ fil-fatt tinftiehem mill-aspett tad-dispożizzjonijiet previsti mil-leġiżlatur tal-Unjoni fil-kuntest tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku. |
52. |
Ser neżamina issa d-dispożizzjonijiet sostantivi ta’ din id-direttiva. |
53. |
Jidhirli li l-kompatibbiltà tal-leġiżlazzjoni inkwistjoni fil-kawża prinċipali mad-dritt tal-Unjoni għandha tiġi eżaminata fid-dawl tal-Artikolu 3(1) u tal-Artikolu 8(1) tad-direttiva msemmija. |
54. |
L-Artikolu 3 tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku, intitolat “Suq intern”, jikkostitwixxi, fil-fatt, il-“pedament” ta’ din id-direttiva ( 26 ). |
55. |
L-Artikolu 3(1) tad-direttiva msemmija jistabbilixxi l-prinċipju li bih is-servizzi tas-soċjetà tal-informatika huma suġġetti għas-sistema legali tal-Istat Membru li fih ikun stabbilit il-fornitur ( 27 ). |
56. |
L-imsemmija dispożizzjoni tobbliga għaldaqstant lil kull Stat Membru sabiex jara li s-servizzi pprovduti minn fornitur stabbilit fit-territorju tiegħu josservaw id-dispożizzjonijiet nazzjonali li japplikaw f’dak l-Istat Membru u li jaqgħu taħt il-“qasam ikkordinat”. Skont il-leġiżlatur tal-Unjoni, tali mekkaniżmu għandu jippermetti s-superviżjoni tas-servizzi minn soċjetà tal-informatika fis-sorsi tal-attività sabiex tkun żgurata l-protezzjoni effettiva tal-għanijiet ta’ interess pubbliku ( 28 ). |
57. |
Fis-sentenza tagħha tal-25 ta’ Ottubru 2011, eDate Advertising et ( 29 ), il-Qorti tal-Ġustizzja kkonstatat għaldaqstant, fid-dawl tal-“qasam ikkordinat” imsemmi mid-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku, li taħt is-sistema legali tal-Istat Membru tal-istabbiliment tal-fornitur jaqgħu r-regoli tad-dritt ċivili kif ukoll dawk li jirrigwardaw ir-responsabbiltà tal-fornituri. Fl-assenza ta’ regoli armonizzati fuq livell tal-Unjoni Ewropea, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet għaldaqstant favur in-natura vinkolanti ta’ dawn ir-regoli sostantivi li għalihom l-Istat Membru kien iddeċieda li jissuġġetta lill-fornituri u lis-servizzi tagħhom ( 30 ). |
58. |
Fil-fehma tiegħi, dan ir-raġunament japplika b’analoġija fil-kuntest ta’ komunikazzjoni kummerċjali magħmula bl-internet inkwantu l-“qasam ikkordinat” imsemmi mid-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku jkopri wkoll, kif jipprovdi t-tieni inċiż tal-Artikolu 2(h)(i) tagħha, ir-rekwiżiti li jirrigwardaw l-aġir tal-fornitur kif ukoll il-kwalità u l-kontenut tar-reklamar. |
59. |
F’dawn iċ-ċirkustanzi, jidhirli li l-mekkaniżmu previst fl-Artikolu 3(1) ta’ din id-direttiva jeżiġi, fir-rigward tar-reklamar bl-internet, l-applikazzjoni tad-dritt sostantiv li jkun fis-seħħ fl-Istat Membru ta’ stabbiliment tal-fornitur. |
60. |
Konsegwentement, f’din il-kawża, xejn ma jipprekludi l-applikazzjoni tal-leġiżlazzjoni Belġjana, peress li s-servizz inkwistjoni fil-kawża prinċipali ma joriġinax minn Stat Membru differenti mir-Renju tal-Belġju minħabba li L. Vanderborght huwa stabbilit fit-territorju Belġjan. |
61. |
Għaldaqstant, din ma taqax taħt l-istanza msemmija fl-Artikolu 3(2) tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku ( 31 ). |
62. |
Dan premess, f’dan il-każ għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni r-regoli espressament stabbiliti mil-leġiżlatur tal-Unjoni fl-Artikolu 8(1) tal-imsemmija direttiva fir-rigward tal-komunikazzjonijiet kummerċjali magħmula speċifikament mill-membri ta’ professjoni rregolata. |
63. |
Fil-fatt, mill-ewwel parti ta’ din id-dispożizzjoni jirriżulta li l-Istati Membri huma, fil-prinċipju, obbligati jawtorizzaw lill-membri ta’ professjoni rregolata sabiex jirrikorru, permezz tal-kummerċ elettroniku, għal komunikazzjonijiet kummerċjali. Kif tenfasizza l-Kummissjoni fl-ewwel rapport tagħha dwar l-applikazzjoni tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku, dan ifisser li l-membri tal-professjonijiet irregolati jistgħu jinformaw lill-klijenti tagħhom permezz ta’ siti internet, ħaġa li hija tirrileva li qabel ma kinitx possibbli f’ċertu numru ta’ Stati Membri ( 32 ). |
64. |
Dan il-prinċipju għandu, madankollu, eċċezzjoni li tirrigwarda l-osservanza tar-regoli deontoloġiċi tal-professjoni. |
65. |
Fil-fatt, fit-tieni parti tal-imsemmija dispożizzjoni, il-leġiżlatur tal-Unjoni jawtorizza lill-Istati Membri jadottaw restrizzjonijiet partikolari sabiex jiggarantixxu l-osservanza tar-regoli professjonali li jirrigwardaw, “partikolarment”, l-indipendenza, id-dinjità u l-unur tal-professjoni kif ukoll is-sigriet professjonali u l-lealtà lejn il-klijenti u l-membri l-oħra tal-professjoni. F’dan is-sens, jidhirli għaldaqstant li skont il-premessa 33 tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku, din “tikkumplementa” d-dritt nazzjonali li jirrigwarda l-professjonijiet irregolati. |
66. |
Bil-fatt li jawtorizza tali restrizzjonijiet, il-leġiżlatur tal-Unjoni jiddistingwi s-servizzi pprovduti mill-membri ta’ professjoni rregolata minn dawk offruti minn kull fornitur ieħor, fejn il-mediċina, il-bejgħ ta’ mediċinali jew ukoll il-parir legali u r-redazzjoni ta’ atti notarili ma jikkostitwixxux kummerċ komuni. In-natura ta’ dawn l-attivitajiet ma tawtorizzax ir-reklamar fl-istess kundizzjonijiet bħal dak magħmul minn fornitur ieħor ta’ servizzi, fejn dan tal-aħħar huwa liberu li jippromwovi l-provvista tas-servizzi tiegħu b’kull forma ta’ komunikazzjoni sabiex iħajjar lill-konsumatur sabiex jużahom. |
67. |
Ir-raġunijiet li jiġġustifikaw dawn ir-restrizzjonijiet ma humiex eżawrjenti kif juri l-użu, fl-Artikolu 8(1) tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku, tal-avverbju “partikolarment”. Issa, ma hemmx dubju li l-osservanza tar-regoli tal-professjonijiet ta’ saħħa tinkludi l-protezzjoni tas-saħħa pubblika, u dik b’mod partikolari tal-pazjent, peress li din tikkostitwixxi l-ewwel dmir tad-dentisti-kirurgi kif jirriżulta mill-kodiċi tad-deontoloġija ta’ din il-professjoni kif ukoll minn dak tat-tobba ( 33 ). Leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali għandha għaldaqstant tiġi interpretata bħala li tikkontribwixxi manifestament għall-osservanza tar-regoli ta’ deontoloġija li jirregolaw il-professjoni tad-dentisti. Bil-fatt li jipprojbixxi kull forma ta’ reklamar dwar is-servizzi ta’ kura dentali, ir-Renju tal-Belġju jixtieq jevita li tiġi ppreġudikata l-fiduċja li għandhom il-pazjenti fil-prattika dentali li taffettwa d-dinjità tal-professjoni u li ma tkunx finalment ippreġudikata, għad-detriment tas-saħħa tal-pazjenti, il-kwalità tal-kura. Hija intiża wkoll li tevita li, permezz tal-propaganda, l-integrità tal-prattikanti dentali tkun affettwata u li, b’passi bħal dawk li ħa L. Vanderborght, li jxandar fuq is-sit internet tiegħu testimonjanzi ta’ pazjenti li jsemmu d-differenza fis-servizzi meta mqabbla mat-trattamenti offruti minn prattikanti dentali oħra, ir-reputazzjoni ta’ dawn tal-aħħar tkun ippreġudikata. |
68. |
Ir-restrizzjonijiet li jinsabu fl-Artikolu 1 tal-liġi tal-1958 jistgħu, għaldaqstant, fil-fehma tiegħi, ikunu ġġustifikati, fis-sens tal-Artikolu 8(1) tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku, għal raġunijiet li jirrigwardaw l-osservanza tar-regoli ta’ deontoloġija tal-professjoni ta’ dentist. |
69. |
Meħud kont ta’ dawn l-elementi, jidhirli li d-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku, u b’mod partikolari l-Artikolu 3(1) u l-Artikolu 8(1) tagħha, għandha tkun interpretata fis-sens li ma tipprekludix leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik stabbilita mill-Artikolu 1 tal-liġi tal-1958, li tipprojbixxi lill-fornituri ta’ kura dentali, fil-kuntest ta’ professjoni libera jew ta’ klinika dentali, li permezz tal-internet jagħmlu xi reklami kwalunkwe għas-servizzi tagħhom, sakemm din id-dispożizzjoni tkun intiża li tiżgura l-osservanza tar-regoli tal-professjoni u tapplika għall-fornitur stabbilit fit-territorju nazzjonali. |
70. |
Huwa fid-dawl tad-dritt primarju li jeħtieġ, issa, li tiġi evalwata l-kompatibbiltà tal-imsemmija leġiżlazzjoni mad-dritt tal-Unjoni. |
C – Dwar il-kompatibbiltà tad-dispożizzjonijiet ikkontestati tal-liġi tal-1958 mal-libertà ta ’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi
71. |
Permezz tas-sitt domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, fis-sustanza, lill-Qorti tal-Ġustizzja jekk l-Artikoli 49 u 56 TFUE għandhomx jiġu interpretati fis-sens li jipprekludu liġi ta’ Stat Membru li tipprojbixxi lill-fornituri ta’ kura dentali, fil-kuntest ta’ professjoni libera jew ta’ klinika dentali, li jagħmlu kwalunkwe reklamar lill-pubbliku, direttament jew indirettament, għas-servizzi tagħhom. |
72. |
Hekk kif jirriżulta minn ġurisprudenza stabbilita, l-attivitajiet mediċi u paramediċi, b’mod partikolari dawk li jikkonċernaw il-kura dentali, jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet tat-trattat li jiggarantixxu l-libertajiet ta’ moviment ( 34 ). |
73. |
Issa, skont ġurisprudenza stabbilita, dawn id-dispożizzjonijiet ma humiex applikabbli għal sitwazzjoni li fiha l-aspetti kollha huma kkonfinati ġewwa Stat Membru wieħed ( 35 ). L-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet tat-trattat dwar il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi hija għaldaqstant suġġetta għall-eżistenza ta’ element ta’ estranjetà. |
74. |
F’din il-kawża, huwa minnu li L. Vanderborght jeżerċita l-attivitajiet tiegħu fil-Belġju, fejn huwa stabbilit, u huwa hemmhekk suġġett għal prosekuzzjonijiet kriminali. Dawn tal-aħħar inbdew mhux biss minħabba li l-persuna kkonċernata waħħlet plakka fid-dħul tal-klinika tagħha li ma tissodisfax ir-rekwiżiti ta’ diskrezzjoni meħtieġa mil-leġiżlazzjoni nazzjonali, iżda wkoll minħabba li għamlet reklamar fil-ġurnal lokali u permezz tas-sit internet tagħha. |
75. |
Issa, b’kuntrast ma’ I. Doulamis fil-kawża li wasslet għas-sentenza tat-13 ta’ Marzu 2008, Doulamis (C‑446/05, EU:C:2008:157), li kien għamel biss reklami f’dokument nazzjonali annwali, L. Vanderborght irreklama permezz ta’ għodda li, min-natura tagħha, ma għandha ebda limitu, |
76. |
Fis-sentenza tagħha tal-25 ta’ Ottubru 2011, eDate Advertising et ( 36 ), dwar l-allegat ksur tad-drittijiet tal-personalità permezz ta’ kontenut li jitpoġġa online fuq sit tal-internet, il-Qorti tal-Ġustizzja rrikonoxxiet li “it-tqegħid online ta’ kontenuti fuq sit tal-internet huwa differenti mix-xandir territorjali ta’ midja bħal ma hija l-istampa sa fejn dan it-tqegħid huwa intiż, bħala prinċipju, għall-ubikwità tal-imsemmija kontenuti. Dawn jistgħu jiġu kkonsultati istantanjament minn numru indefinit ta’ utenti tal-internet kullimkien fid-dinja, indipendentement minn kull intenzjoni tax-xandar tagħhom intiża għall-konsultazzjoni tagħhom lil hinn mill-Istat Membru ta’ stabbiliment tiegħu” ( 37 ). Minn dan il-Qorti tal-Ġustizzja ddeduċiet li “[g]ħalhekk jidher li internet inaqqas l-utilità tal-kriterju dwar ix-xandir, sa fejn il-portata tax-xandir ta’ kontenuti mqiegħdha online hija bħala prinċipju universali” ( 38 ). |
77. |
Fil-kuntest tal-internet, ir-reklamar kummerċjali b’mezz elettroniku li għamel L. Vanderborght huwa biżżejjed għaldaqstant biex jissodisfa, fil-fehma tiegħi, il-kriterju tal-estranjetà inkwantu dan jista’ jilħaq lill-pubbliku u, konsegwentement, jattira pazjenti li jinsabu fi Stat Membru differenti mill-Istat Membru ta’ stabbiliment tal-persuna kkonċernata. |
78. |
Il-Qorti tal-Ġustizzja aċċettat ukoll li dan l-element ta’ estranjetà jista’ jkun il-fatt mhux biss tal-fornitur innifsu, iżda wkoll tad-destinatarju. Fis-sentenza tagħha tal-11 ta’ Ġunju 2015, Berlington Hungary et ( 39 ), hija kkonstatat l-eżistenza ta’ interess transkonfinali inkwantu parti mill-klijentela ta’ kumpanniji kummerċjali li joperaw l-islot machines kienet magħmula minn ċittadini tal-Unjoni fuq btala fl-Ungerija, filwaqt li ppreċiżat li “is-servizzi li l-fornitur stabbilit fi Stat Membru jipprovdi, mingħajr ma jiċċaqlaq, lil destinatarju stabbilit fi Stat Membru ieħor jikkostitwixxu provvista ta’ servizzi transkonfinali, fis-sens tal-Artikolu 56 TFUE” ( 40 ). |
79. |
Fid-dawl ta’ dawn l-elementi, jidhirli, għaldaqstant, li l-kawża prinċipali tippreżenta elementi ta’ rabta suffiċjenti mad-dritt tal-Unjoni, li jippermettu għalhekk lill-Qorti tal-Ġustizzja tevalwa l-kompatibbiltà tal-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali mal-libertajiet ta’ moviment iggarantiti mit-Trattat FUE. |
1. Fuq id-dritt primarju applikabbli
80. |
Preliminarjament, għandu jiġi eżaminat jekk il-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali għandhiex tiġi eżaminata mill-aspett tal-libertà ta’ stabbiliment jew minn dak tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi. |
81. |
Fil-fatt, mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li, meta miżura nazzjonali tkun relatata ma’ żewġ libertajiet fundamentali ggarantiti mit-Trattat, il-Qorti tal-Ġustizzja teżamina l-miżura inkwistjoni, bħala prinċipju, fir-rigward ta’ waħda biss minn dawn iż-żewġ libertajiet jekk jirriżulta li, fiċ-ċirkustanzi tal-kawża prinċipali, waħda minnhom hija kompletament sekondarja meta mqabbla mal-oħra u tista’ tingħaqad magħha ( 41 ). |
82. |
Issa, fil-fehma tiegħi, dan huwa l-każ hawnhekk. Fil-fatt, f’din il-kawża, jien intendi li ngħid li ċ-ċentru tal-gravità jinsab iktar fuq in-naħa tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi, u dan meħud kont tal-għan imfittex minn L. Vanderborght permezz tar-reklamar li huwa għamel mhux biss fil-ġurnali lokali, iżda wkoll billi għamel sit tal-internet. Bil-fatt li għamel dawn il-prattiki ta’ reklamar, huwa kellu l-intenzjoni li jakkwista klijenti ġodda, kemm jekk stabbiliti fl-Istat Membru ta’ stabbiliment jew fi Stat Membru ieħor ( 42 ). |
83. |
Għalkemm il-libertà ta’ stabbiliment tista’ wkoll tkun affettwata bi projbizzjoni bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, inkwantu din tista’ tikkostitwixxi, għall-professjonisti stabbiliti fi Stat Membru ieħor, ostaklu serju biex jidħlu fis-suq tal-provvista ta’ kura dentali u, konsegwentement, għall-eżerċizzju tal-attivitajiet tagħhom ( 43 ), din il-libertà tidher hawnhekk li hija sekondarja meta mqabbla mal-libertà li jiġu pprovduti servizzi u tista’, fil-fehma tiegħi, tingħaqad magħha. |
84. |
F’dawn iċ-ċirkustanzi, nipproponi għaldaqstant lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex teżamina l-kompatibbiltà tal-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali fid-dawl tal-Artikolu 56 TFUE. |
2. Fuq l-eżistenza ta’ restrizzjoni għal-libertà li jiġu pprovduti servizzi
85. |
Skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, jitqiesu bħala restrizzjonijiet għal-libertà li jiġu pprovduti servizzi fis-sens tal-Artikolu 56 TFUE l-miżuri kollha li jipprojbixxu, jimpedixxu jew jagħmlu inqas attraenti l-eżerċizzju ta’ din il-libertà ( 44 ). |
86. |
Fost dawn il-miżuri hemm dawk li, għalkemm huma applikabbli mingħajr distinzjoni, jirrestrinġu d-dritt li għandhom il-fornituri stabbiliti fit-territorju tal-Istat Membru li jipprovdu servizzi lill-persuni interessati potenzjali stabbiliti fi Stati Membri oħra. |
87. |
Fis-sentenza tagħha tal-10 ta’ Mejju 1995, Alpine Investments ( 45 ), il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru li tipprojbixxi lil impriża stabbilita fit-territorju tiegħu milli tikkuntattja bit-telefon individwi stabbiliti fi Stati Membri oħra sabiex toffrilhom diversi servizzi finanzjarji tista’ tikkostitwixxi restrizzjoni għal-libertà li jiġu pprovduti servizzi. Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet, qabel kollox, li l-fatt li dawn is-servizzi jikkostitwixxu sempliċi offerti indirizzati minn fornitur stabbilit fi Stat Membru lil destinatarju stabbilit fi Stat Membru ieħor u li għadu ma huwiex magħruf ma jipprekludix l-applikazzjoni tal-Artikolu 56 TFUE. Skont il-Qorti tal-Ġustizzja, il-libertà li jiġu pprovduti servizzi ssir illużorja jekk il-leġiżlazzjonijiet nazzjonali setgħu liberament jirrestrinġu l-offerti tas-servizzi ( 46 ). Sussegwentement, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li tali projbizzjoni, inkwantu ċċaħħad lill-operaturi kkonċernati minn teknika rapida u diretta ta’ pubbliċità u ta’ kuntatti ma’ klijenti potenzjali li jinsabu fi Stati Membri oħra, tikkostitwixxi restrizzjoni għal-libertà ggarantita mill-Artikolu 56 TFUE, u dan minkejja li l-projbizzjoni inkwistjoni toħroġ mill-Istat Membru li fih huwa stabbilit il-fornitur. Il-Qorti tal-Ġustizzja tfakkar għaldaqstant il-ġurisprudenza stabbilita. Id-dritt għal-libertà li jiġu pprovduti servizzi jista’ jiġi invokat minn impriża kontra l-Istat li fih hija stabbilita, meta s-servizzi jkunu pprovduti lil destinatarji stabbiliti fi Stat Membru ieħor ( 47 ). |
88. |
Jidhirli li dan ir-raġunament jista’ jiġi użat għal leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprojbixxi kull reklamar fir-rigward tal-provvista ta’ kura dentali. |
89. |
Ir-reklamar ( 48 ) permezz tal-istampa jew bl-internet jidher li huwa strument essenzjali li jippermetti lill-operaturi ekonomiċi ta’ kull daqs biex isiru magħrufa u biex jinformaw lill-konsumaturi bis-servizzi li huma jipproponu joffru. Ir-reklamar għandu għalhekk rwol determinanti fil-possibbiltà ta’ fornitur li jkabbar il-klijentela tiegħu. F’dan ir-rigward, ir-reklamar bl-internet jikkostitwixxi llum mezz ta’ informazzjoni estremament effikaċi li jista’ jolqot pubbliku kbir ħafna u li jinteressa lill-klijenti stabbiliti fi Stati Membri oħra. Ir-reklamar jiffavorixxi wkoll il-kompetizzjoni inkwantu jikkostitwixxi l-mezz li bih l-operaturi ekonomiċi jippruvaw jikkonvinċu lill-konsumaturi biex jużaw is-servizzi tagħhom minflok dawk tal-kompetituri tagħhom. Fl-aħħar nett, hekk kif il-Kummissjoni enfasizzat fl-ewwel rapport tagħha dwar l-applikazzjoni tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku, ir-reklamar bl-internet joffri sors kbir ta’ dħul għal numru ta’ fornituri ta’ servizzi tas-soċjetà tal-informatika ( 49 ). |
90. |
Il-projbizzjoni kontra kull reklamar li jkun fil-qasam tal-kura dentali, kif prevista fil-liġi tal-1958, iċċaħħad għaldaqstant lill professjonist bħal L. Vanderborght minn mezz ta’ informazzjoni effikaċi biex jgħarraf bis-servizzi tiegħu lill-klijentela potenzjali stabbilita fi Stati Membri oħra. Din il-projbizzjoni hija għaldaqstant ta’ natura li xxekkel il-provvista ta’ kura dentali lil pazjenti stabbiliti fi Stati Membri oħra. Barra minn hekk, kif enfasizzajt fil-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża Doulamis (C‑446/05, EU:C:2007:701), tali regolamentazzjoni fuq ir-reklamar iċċaħħad lill-fornituri tar-reklamar stabbiliti fi Stati Membri oħra apparti mir-Renju tal-Belġju milli joffru s-servizzi tagħhom lill-professjonisti stabbiliti fil-Belġju u timpedixxi wkoll lill-dawn il-professjonisti milli jirrikorru għas-servizzi ta’ fornituri bħal dawn ( 50 ). |
91. |
F’dawn iċ-ċirkustanzi, jidhirli għaldaqstant li tali projbizzjoni tikkostitwixxi restrizzjoni għal-libertà ggarantita mill-Artikolu 56 TFUE. |
92. |
Jeħtieġ issa li jiġi eżaminat jekk din ir-restrizzjoni tistax tkun iġġustifikata. |
3. Il-ġustifikazzjoni tar-restrizzjoni
93. |
Fil-kawża li wasslet għas-sentenza tat-13 ta’ Marzu 2008, Doulamis (C‑446/05, EU:C:2008:157), il-gvern Belġjan espona l-motivi li wasslu għall-adozzjoni tal-projbizzjoni kontra kull reklamar min-naħa tal-fornituri ta’ kura dentali. Skont dan il-gvern, il-prattiki tar-reklamar intiżi li jiksbu pazjenti permezz tal-propaganda huma inkompatibbli mar-rekwiżiti ta’ protezzjoni tas-saħħa pubblika u mad-dinjità tal-professjoni. Dawn il-prattiki huma, fil-fatt, tali li jippreġudikaw il-fiduċja li għandha teżisti bejn il-fornitur ta’ kura dentali u l-pazjent tiegħu kif ukoll il-kwalità u l-integrità tal-prattikanti dentali. |
94. |
Jiena tal-fehma li l-Istati Membri jistgħu jipprojbixxu lill-fornituri ta’ kura dentali milli jirreklamaw is-servizzi tagħhom mal-pubbliku, sakemm din il-projbizzjoni tkun fil-fatt limitata għall-promozzjoni ta’ dawn is-servizzi. Jien nibbaża l-analiżi tiegħi fuq il-kunsiderazzjonijiet li ġejjin. |
95. |
Skont ġurisprudenza stabbilita, restrizzjoni fuq l-eżerċizzju tal-libertà ta’ moviment tista’ tkun iġġustifikata jekk ikunu sodisfatti erba’ kundizzjonijiet, jiġifieri li din ir-restrizzjoni għandha tapplika b’mod mhux diskriminatorju, li hija għandha tkun iġġustifikata b’raġuni imperattiva ta’ interess ġenerali, li hija għandha tkun xierqa sabiex tiggarantixxi t-twettiq tal-għan imfittex u li ma teċċedix dak li huwa neċessarju sabiex dan l-għan jintlaħaq, u dan peress li leġiżlazzjoni nazzjonali tkun tissodisfa din il-kundizzjoni biss, skont il-Qorti tal-Ġustizzja, jekk hija tkun verament tipprovdi sabiex dan l-għan jintlaħaq b’mod koerenti u sistematiku ( 51 ). |
96. |
L-ewwel minn dawn il-kundizzjonijiet hija sodisfatta peress li s-sistema ta’ reklamar inkwistjoni fil-kawża prinċipali tapplika indipendentement mill-Istat Membru ta’ stabbiliment tal-fornituri li lejhom hija diretta. |
97. |
Lanqas ma huwa kontestabbli li t-tieni kundizzjoni hija wkoll issodisfatta. |
98. |
Fil-fatt, minn ġurisprudenza stabbilita jirriżulta li l-protezzjoni tas-saħħa u tal-ħajja tal-persuni kif ukoll dik tal-konsumaturi huma għanijiet li jinsabu fost dawk li jistgħu jitqiesu bħala li jikkostitwixxu raġunijiet imperattivi ta’ interess ġenerali li jistgħu jiġġustifikaw restrizzjoni għal-libertà li jiġu pprovduti servizzi ( 52 ). Il-Qorti tal-Ġustizzja żiedet ukoll, f’dan ir-rigward, li s-saħħa u l-ħajja tal-persuni jokkupaw l-ewwel post fost l-interessi mħarsa bid-dispożizzjonijiet tat-Trattat ( 53 ) li jipprevedu d-derogi possibbli għall-projbizzjoni tar-restrizzjonijiet għal-libertajiet ta’ moviment. |
99. |
It-tielet kundizzjoni meħtieġa mill-ġurisprudenza hija wkoll issodisfatta fil-fehma tiegħi. |
100. |
Fil-fatt, ma hemmx dubju li l-informazzjoni tal-pubbliku fil-qasam tas-saħħa għandha tiġi minn sorsi oġġettivi u li r-reklamar li jsir mill-fornituri nnifishom ma jissodisfax neċessarjament din il-kundizzjoni ta’ oġġettività. F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-projbizzjoni imposta fuq il-fornituri li ma jagħmlu ebda reklam tas-servizzi tagħhom mal-pubbliku hija xierqa sabiex ma jitħallewx jagħmlu propaganda li tista’ tippreġudika l-fiduċja li jkollhom il-pazjenti fil-prattikanti dentali filwaqt li taffettwa d-dinjità tal-professjoni tagħhom u tippreġudika għalhekk il-kwalità tal-kura. |
101. |
B’hekk, il-kwistjoni li tinsab fil-qalba ta’ din il-kawża, fil-verità, tirrigwarda l-punt dwar jekk tali projbizzjoni hijiex sproporzjonata fir-rigward ta’ dawn l-għanijiet jew, fi kliem ieħor, jekk dawn l-għanijiet jistgħux jintlaħqu bl-istess effettività permezz ta’ miżuri inqas restrittivi ( 54 ). |
102. |
Għaldaqstant, l-eżistenza ta’ din il-leġiżlazzjoni twassalni sabiex neżamina jekk il-protezzjoni tas-saħħa pubblika u dik tad-dinjità tal-professjoni jistgħux jiġġustifikaw il-projbizzjoni imposta fuq il-fornituri ta’ kura dentali li jirreklamaw taħt l-istess kundizzjonijiet bħal kull fornitur ta’ servizzi oħra, jiġifieri li jippromwovu l-provvista tas-servizzi tagħhom permezz ta’ kull forma ta’ komunikazzjoni sabiex iħajru lill-konsumatur jakkwistahom. Jeħtieġ li jiġi eżaminat ukoll jekk dawn il-motivi jistgħux jiġġustifikaw projbizzjoni ta’ kull forma ta’ reklamar mal-pubbliku. |
103. |
Għall-istess raġunijiet esposti fil-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża Doulamis (C‑446/05, EU:C:2007:701), jidhirli li l-protezzjoni tas-saħħa pubblika tista’ tiġġustifika projbizzjoni ta’ kull forma ta’ komunikazzjoni li tattira jew tħajjar lill-pubbliku, u dan għar-raġunijiet li ġejjin. |
104. |
Fl-ewwel lok, is-servizzi ta’ kura ma jikkostitwixxux prestazzjonijiet ta’ servizzi bħall-oħrajn. Huma jipproduċu l-effetti tagħhom fuq l-integrità fiżika u l-bilanċ psikiku tal-benefiċjarju. Barra minn hekk, il-pazjent li jirrikorri għalihom ikollu bżonn reali li jerġa’ jkun b’saħħtu u, jekk ikun il-każ, li jipproteġi ħajtu. Fid-dawl tal-importanza tal-interessi inkwistjoni, il-pazjent, meta jkollu jiddeċiedi jekk imurx jew le għall-kura, ma għandux l-istess libertà tal-għażla bħalma jkollu fir-rigward ta’ servizzi oħra. Meta huwa jirrikorri għas-servizzi ta’ kura, il-pazjent ma jkunx qiegħed jissodisfa xi xewqa iżda jkun qiegħed jirrispondi għal bżonn. |
105. |
Fit-tieni lok, il-qasam tal-kura dentali, bħall-attivitajiet kollha fil-qasam tas-saħħa, jikkostitwixxi wieħed minn dawk l-oqsma li fihom, fil-fehma tiegħi, il-livell ta’ “asimetrija tal-informazzjoni” bejn il-fornituri u l-benefiċjarju tas-servizz, skont l-espressjoni użata mill-Kummissjoni fir-rapport tagħha dwar il-kompetizzjoni fis-settur tal-professjonijiet liberi ( 55 ), huwa l-ogħla. Dan ifisser li l-fornitur, fis-settur ta’ xogħlu, għandu livell ta’ kompetenza ħafna ogħla minn dak tal-benefiċjarju, b’mod li l-istess benefiċjarju ma jkunx f’pożizzjoni li janalizza verament il-kwalità tas-servizz propost. |
106. |
Għaldaqstant, fid-dawl ta’ din l-asimetrija fil-livell ta’ kompetenza u tal-interessi inkwistjoni għall-pazjent fid-deċiżjoni jekk imurx jew le għall-kura, jiena nsostni li r-relazzjoni ta’ fiduċja bejn il-pazjent u l-membru ta’ professjoni tas-saħħa hija ta’ natura essenzjali. Fi kliem ieħor, il-pazjent għandu jkun jista’ jkun konvint li, meta l-prattikant jagħtih parir jew jirrakkomandalu li jirrikorri għal kura, dak il-parir jew dik ir-rakkomandazzjoni jkunu mmotivati biss mill-protezzjoni tas-saħħa u mhux mill-profitt. |
107. |
Din hija r-raġuni għalfejn jidhirli li din ir-relazzjoni ta’ fiduċja tkun neċessarjament miksura jekk il-fornituri ta’ kura dentali jkunu awtorizzati li jirreklamaw mal-pubbliku sabiex jippromwovu s-servizzi tagħhom. F’każ bħal dan, il-pazjent jista’ jaħseb leġittimament li, meta l-prattikant jagħtih parir jew jirrakkomandalu li jirrikorri għal kura, dak il-parir jew dik ir-rakkomandazzjoni jkunu mmotivati, tal-inqas parzjalment, mill-interess ekonomiku ta’ dak il-prattikant. Il-pazjent għandu mnejn jiddubita dwar il-valur ta’ dak il-parir jew dik ir-rakkomandazzjoni u għaldaqstant jippreġudika l-istat ta’ saħħtu billi jirrifjuta jew jipposponi l-kura proposta. |
108. |
L-indikazzjoni tat-tariffa ma hijiex, minnha nfisha, nieqsa mill-perikolu. Ma jistax ikun eskluż li l-professjonisti jkunu mħajra li jikkompetu fuq il-prezz li tikkorrispondi għall-kompetizzjoni fuq is-servizz li r-riżultat tagħha jista’ jkun it-tnaqqis tal-kwalità stess, jekk mhux tal-att tekniku, fi kwalunkwe każ, pereżempju tal-proteżi impjantata, ħaġa li l-pazjent ma huwiex teknikament attrezzat biex ikejjel. |
109. |
Għaldaqstant, jiena tal-fehma li l-protezzjoni tas-saħħa pubblika tista’ validament tiġġustifika li l-fornituri ta’ kura dentali jiġu pprojbiti milli jagħmlu kull forma ta’ reklamar mal-pubbliku sabiex jippromwovu s-servizzi tagħhom. |
110. |
Peress li l-leġiżlatur tal-Unjoni ma adotta ebda regola komuni jew armonizzata li tikkonċerna r-reklamar fil-qasam tal-kura dentali, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet ripetutament li huma l-Istati Membri li għandhom jiddeċiedu l-livell li huma jixtiequ jiżguraw għall-protezzjoni tas-saħħa pubblika u l-mod kif dan il-livell għandu jintlaħaq. Peress li dan il-livell ta’ protezzjoni jista’ jvarja minn Stat Membru għal ieħor, il-Qorti tal-Ġustizzja ssostni li l-Istati Membri għandhom jingħataw marġni ta’ diskrezzjoni f’dan ir-rigward ( 56 ). |
111. |
Naturalment, l-Istati Membri għandhom jeżerċitaw din is-setgħa filwaqt li jiżguraw il-proporzjonalità u n-neċessità tal-miżuri adottati ( 57 ). |
112. |
F’dan il-każ, il-projbizzjoni stabbilita fl-Artikolu 1 tal-liġi tal-1958 ma tmurx kontra, fil-fehma tiegħi, l-Artikolu 56 TFUE. Fid-dawl tal-partikolarità tas-servizzi inkwistjoni fil-kawża prinċipali, tat-tifsira li għandha għall-pazjent id-deċiżjoni li jirrikorri jew le għas-servizzi ta’ kura dentali u tar-relazzjoni ta’ fiduċja li hija indispensabbli li tkun issalvagwardata bejn il-fornitur tal-kura dentali u l-pazjent, din il-projbizzjoni jidhirli li hija perfettament koerenti. |
113. |
Minn naħa, dan il-livell ta’ ħtieġa fil-qasam tal-kura diġà ġie rifless f’regolamentazzjoni stretta ħafna li tirrigwarda l-professjonijiet tas-saħħa fid-diversi Stati Membri. Din ir-regolamentazzjoni abbondanti wasslet ukoll biex il-leġiżlatur tal-Unjoni jadotta, f’dan il-qasam ta’ attività, l-ewwel direttivi settorjali f’dak li jikkonċerna r-rikonoxximent tal-kwalifiki meħtieġa għall-eżerċizzju ta’ dawn il-professjonijiet u l-armonizzazzjoni tat-taħriġ meħtieġ għall-kisba ta’ dawn il-kwalifiki ( 58 ). |
114. |
Min-naħa l-oħra, ir-relazzjoni li tgħaqqad lill-pazjent ma’ fornitur ta’ kura tikkonċerna servizzi li għalihom ir-rekwiżit tal-kwalità huwa evidentement ogħla minn dak ta’ setturi ta’ attività oħrajn. Għaldaqstant, is-saħħa tikkostitwixxi qasam fejn il-libertà ta’ moviment tal-professjonisti ltaqgħet ma’ ostakli kbar u fejn ir-rikonoxximent reċiproku qajjem il-ħtieġa ta’ approssimazzjoni wiesgħa ħafna min-naħa tal-leġiżlatur tal-Unjoni. |
115. |
Għaldaqstant, il-projbizzjoni stabbilita fl-Artikolu 1 tal-liġi tal-1958 ma tistax tkun mingħajr limitu. |
116. |
L-eżerċizzju tal-attivitajiet professjonali mill-fornituri ta’ kura dentali, l-istess bħall-membri l-oħra tal-professjonijiet tas-saħħa jeżiġi naturalment li l-pubbliku jkun jista’ jsir jaf bl-eżistenza tagħhom. Dan ifisser li l-pubbliku għandu jkun jista’ jsir jaf bl-identità tal-fornitur, bħala persuna fiżika jew legali, bl-attivitajiet li jkollu dritt jeżerċita, il-post fejn jeżerċita dawn l-attivitajiet, il-ħinijiet tal-ftuħ kif ukoll il-mod kif wieħed jista’ jagħmel kuntatt miegħu, bħalma huma n-numri tat-telefon, tal-faks jew indirizz tal-Internet. |
117. |
L-aċċess tal-pubbliku għal din l-informazzjoni oġġettiva hija għaldaqstant neċessarja għall-implementazzjoni tal-libertà ta’ moviment tal-professjonisti tas-saħħa. Dan jikkontribwixxi wkoll għal protezzjoni aħjar tas-saħħa pubblika, billi jiffavorixxi l-mobilità tal-pazjenti ġewwa l-Unjoni. L-iżvilupp tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, wara s-sentenzi tat-28 ta’ April 1998, Decker ( 59 ) u Kohll ( 60 ), juri li kull ma jmur il-pazjenti qegħdin ifittxu li jiġu kkurati fi Stati Membri oħra ( 61 ). Hemm diversi raġunijiet għal din it-tendenza. Jista’ jkun li l-pazjenti jkunu jixtiequ jibbenefikaw minn kura rħas, jew minn servizzi li ma jeżistux fl-Istat Membru tar-residenza tagħhom, jew anki li jingħataw kura iktar malajr milli f’dan l-Istat tal-aħħar. Din il-mobilità ta’ pazjenti, inkwantu tippermetti lill-pazjenti jaċċedu għal iktar kuri minn dawk li jeżistu fl-Istat Membru tagħhom, tikkontribwixxi wkoll għall-protezzjoni tas-saħħa pubblika. |
118. |
Liġi nazzjonali li tipprojbixxi lill-fornituri ta’ kura dentali milli jirreklamaw, direttament jew indirettament, is-servizzi tagħhom mal-pubbliku ma għandhiex tasal li tipprojbixxi lill-fornituri milli fid-direttorju annwali tat-telefon jew b’mezzi ta’ informazzjoni oħra aċċessibbli għall-pubbliku jindikaw sempliċement, mingħajr kontenut li jattira jew li jħajjar, id-dettalji li jippermettu lil dak li jkun isir jaf bl-eżistenza tagħhom bħala professjonisti, bħal per eżempju l-identità tagħhom, l-attivitajiet li għandhom dritt jeżerċitaw, il-post fejn jeżerċitaw dawn l-attivitajiet, il-ħinijiet tal-ftuħ u l-mod kif wieħed jista’ jagħmel kuntatt magħhom. |
119. |
Dan ma jidhirx li huwa l-każ jekk wieħed iqis il-kliem tal-Artikolu 1 tal-liġi tal-1958 u dak tal-Artikolu 8d tad-digriet irjali tal-1934. |
120. |
Fi kwalunkwe każ, hija l-qorti nazzjonali li għandha tevalwa jekk, f’dan il-każ, il-messaġġi ta’ reklamar li L. Vanderborght daħħal fil-ġurnali lokali u fuq is-sit tal-internet tiegħu jaqbżux dan il-limitu, fir-rigward, b’mod partikolari, tal-preżentazzjoni ta’ dawn ir-riklami, tar-ritratti “qabel u wara” u tar-riproduzzjoni tat-testimonjanzi ta’ pazjenti li jsemmu d-differenza fis-servizz fil-konfront ta’ trattamenti offruti minn dentisti oħrajn. |
121. |
Huwa fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet li nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi lill-qorti tar-rinviju li leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik stabbilita bl-Artikolu 1 tal-liġi tal-1958, li tipprojbixxi lill-fornituri ta’ kura dentali, fil-kuntest ta’ professjoni libera jew klinika dentali, milli jagħmlu kull forma ta’ reklam mal-pubbliku, direttament jew indirettament, għas-servizzi tagħhom tikkostitwixxi restrizzjoni għal-libertà ta’ stabbiliment u għal-libertà li jiġu pprovduti servizzi, fis-sens tal-Artikoli 49 u 56 TFUE. |
122. |
Madankollu, din ir-restrizzjoni hija ġġustifikata abbażi tal-protezzjoni tas-saħħa pubblika peress li l-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali ma għandhiex l-effett li tipprojbixxi lill-fornituri milli, f’direttorju tat-telefon jew b’mezzi ta’ informazzjoni oħra aċċessibbli għall-pubbliku, jindikaw sempliċement, mingħajr kontenut li jattira jew li jħajjar, id-dettalji li jippermettu lil dak li jkun isir jaf bl-eżistenza tagħhom bħala professjonisti, bħal pereżempju l-identità tagħhom, l-attivitajiet li għandhom dritt jeżerċitaw, il-post fejn jeżerċitaw dawn l-attivitajiet, il-ħinijiet tal-ftuħ u l-mod kif wieħed jista’ jagħmel kuntatt magħhom. |
V – Konklużjoni
123. |
Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex tirrispondi lin-Nederlandstalige rechtbank van eerste aanleg te Brussel (qorti tal-prim’istanza bil-lingwa Olandiża ta’ Brussell, il-Belġju) kif ġej:
|
( 1 ) Lingwa oriġinali: il-Franċiż.
( 2 ) C‑446/05, EU:C:2008:157. F’din is-sentenza, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-Artikolu 81 KE (li fil-preżent jikkorrispondi għall-Artikolu 101 TFUE) ma jipprekludix il-leġiżlazzjoni Belġjana li tipprojbixxi lill-fornituri ta’ kura dentali, fil-kuntest ta’ professjoni libera jew ta’ klinika dentali, li jagħmlu kull forma ta’ reklamar fil-qasam tal-kura dentali inkwantu tali leġiżlazzjoni bl-ebda mod ma taqa’ fl-ipoteżijiet ta’ applikazzjoni konġunta tal-Artikoli 10 KE [li fil-preżent jikkorrispondi għall-Artikolu 4(3) TUE] u 81 KE (punt 21).
( 3 ) Belgisch Staatsblad, 7 ta’ Ġunju 1934, p. 3220.
( 4 ) Iktar ’il quddiem id-“digriet irjali tal-1934”.
( 5 ) Belgisch Staatsblad, 5 ta’ Mejju 1958, p. 3542.
( 6 ) Iktar ’il quddiem il-“liġi tal-1958”.
( 7 ) Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-11 ta’ Mejju 2005, dwar prattiċi kummerċjali żleali fin-negozju mal-konsumatur fis-suq intern u li temenda d-Direttiva tal-Kunsill 84/450/KEE, id-Direttivi 97/7/KE, 98/27/KE u 2002/65/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, u r-Regolament (KE) Nru 2006/2004 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (“Direttiva dwar Prattiċi Kummerċjali Żleali”) [Direttiva dwar il-prattiki kummerċjali żleali] (ĠU 2005, L 149, p. 22).
( 8 ) Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tat-8 ta’ Ġunju 2000, dwar ċerti aspetti legali tas-servizzi minn soċjetà ta’ l-informazzjoni, partikolarment il-kummerċ elettroniku, fis-Suq Intern (“Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku”) (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 13, Vol 25, p. 399).
( 9 ) Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tat-22 ta’ Ġunju 1998, li tistabbilixxi proċedura għall-għoti ta’ informazzjoni fil-qasam ta’ l-istandards u tar-Regolamenti Tekniċi (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 13, Vol. 20, p. 337).
( 10 ) ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 13, Vol. 21, p. 8.
( 11 ) Enfasi miżjuda minni.
( 12 ) Ara s-sentenzi tat-23 ta’ April 2009, VTB-VAB u Galatea (C‑261/07 u C‑299/07, EU:C:2009:244); tal-14 ta’ Jannar 2010, Plus Warenhandelsgesellschaft (C‑304/08, EU:C:2010:12), kif ukoll tad-9 ta’ Novembru 2010, Mediaprint Zeitungs- und Zeitschriftenverlag (C‑540/08, EU:C:2010:660).
( 13 ) Sentenza tas-16 ta’ Lulju 2015, Abcur (C‑544/13 u C‑545/13, EU:C:2015:481, punt 74 u l-ġurisprudenza ċċitata).
( 14 ) Enfasi miżjuda minni.
( 15 ) Enfasi miżjuda minni.
( 16 ) SEC(2009) 1666.
( 17 ) COM(2013) 139 finali.
( 18 ) Ara, rispettivament, il-punt 1.6 u l-punt 3.2.
( 19 ) Ara l-Artikolu 1 u l-premessi 2 u 3 ta’ din id-direttiva kif ukoll is-sentenza tas-16 ta’ Ottubru 2008, Bundesverband der Verbraucherzentralen und Verbraucherverbände (C‑298/07, EU:C:2008:572, punt 19).
( 20 ) Ara t-titolu, Artikolu 1(2) u premessi 6 u 7 tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku.
( 21 ) C‑509/09 u C‑161/10, EU:C:2011:685.
( 22 ) Punt 57 ta’ din is-sentenza.
( 23 ) Ara wkoll, il-premessa 17 tal-imsemmija direttiva li tippreċiża li “din id-definizzjoni tkopri kull servizz normalment ipprovdut għal remunerazzjoni, mill-bogħod, permezz ta’ tagħmir elettroniku u għall-ipproċessar […] u ħażna ta’ data, u fuq talba individwali ta’ min jirċievi servizz”.
( 24 ) Sentenzi tat-23 ta’ Marzu 2010, Google France u Google (C‑236/08 sa C‑238/08, EU:C:2010:159, punt 110); tat-12 ta’ Lulju 2011, L’Oréal et (C‑324/09, EU:C:2011:474, punt 109), kif ukoll tal-11 ta’ Settembru 2014, Papasavvas (C‑291/13, EU:C:2014:2209, punti 28 u 29).
( 25 ) Il-Kummissjoni riedet għaldaqstant tolqot is-servizzi ta’ informazzjoni online bħalma huma l-ġurnali online, il-bejgħ online ta’ prodotti u ta’ servizzi (kotba, servizzi finanzjarji, vjaġġi), ir-reklamar online, is-servizzi ta’ divertiment u s-servizzi intermedjarji bażiċi (aċċess għall-internet kif ukoll it-trażmissjoni u l-hosting ta’ informazzjoni), is-servizzi professjonali online (avukati, tobba, accountants, aġenti tal-proprjetà), is-servizzi ta’ divertiment online bħall-video on demand, is-servizzi online ta’ reklamar u ta’ marketing diretti kif ukoll is-servizzi li jipprovdu aċċess għall-“world wide web”. Kienu maħsuba wkoll is-servizzi pprovduti mingħajr ħlas lill-benefiċjarji u ffinanzjati, pereżempju, bir-reklamar jew bl-isponsorships (ara, b’mod partikolari, il-komunikat tal-istampa tal-Kummissjoni tat-8 ta’ Diċembru 1999 [dokument IP/99/952] u p. 4 tar-rapport tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill u lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew – l-ewwel rapport dwar l-applikazzjoni tad-direttiva dwar il-kummerċ elettroniku [COM(2003) 702 finali, iktar ’il quddiem l-“ewwel rapport dwar l-applikazzjoni tad-direttiva dwar il-kummerċ elettroniku”]).
( 26 ) Ara p. 4 tal-ewwel rapport dwar l-applikazzjoni tad-direttiva dwar il-kummerċ elettroniku.
( 27 ) Sentenza tal-25 ta’ Ottubru 2011, eDate Advertising et (C‑509/09 u C‑161/10, EU:C:2011:685, punt 57). Ara wkoll, il-premessa 22 tal-imsemmija direttiva.
( 28 ) Ara l-premessa 22 tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku.
( 29 ) C‑509/09 u C‑161/10, EU:C:2011:685.
( 30 ) Punti 58 u 59 ta’ din is-sentenza.
( 31 ) Din id-dispożizzjoni tipprojbixxi lill-Istati Membri milli jirrestrinġu, għal raġunijiet li jaqgħu taħt il-qasam ikkordinat, il-moviment liberu tas-servizzi tas-soċjetà tal-informatika provenjenti minn Stat Membru ieħor. F’dan il-każ, l-imsemmija dispożizzjoni ma tistax, fil-fehma tiegħi, tapplika peress li s-servizz inkwistjoni fil-kawża prinċipali ma joriġinax minn Stat Membru differenti mir-Renju tal-Belġju, iżda huwa pprovdut minn fornitur stabbilit f’dan l-Istat (ara, b’analoġija, is-sentenza tal-11 ta’ Settembru 2014, Papasavvas, C‑291/13, EU:C:2014:2209, punt 35). Fi kwalunkwe każ, huwa interessanti li jiġi rrilevat li, skont l-Artikolu 3(4)(a) tad-Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku, l-Istati Membri jistgħu jidderogaw minn din il-projbizzjoni ta’ prinċipju meta l-miżura tkun, fl-ewwel lok, neċessarja għall-iskopijiet tal-protezzjoni tal-ordni pubbliku, tas-saħħa pubblika, tas-sigurtà pubblika u tal-konsumaturi, fit-tieni lok, tkun meħuda kontra servizz partikolari tas-soċjetà tal-informatika li jippreġudika jew jirriskja li jippreġudika dawn l-għanijiet u fit-tielet lok, tkun proporzjonata għall-imsemmija għanijiet. Għaldaqstant, anki meta l-fornitur tas-servizz tas-soċjetà tal-informatika jkun stabbilit fi Stat Membru differenti mir-Renju tal-Belġju, dan l-Istat Membru jkollu dritt jadotta miżuri li jirrestrinġu l-libertà li jiġu pprovduti servizzi tal-kummerċ elettroniku għar-raġunijiet bħal dawk inkwistjoni f’din il-kawża, fir-rigward tal-protezzjoni tas-saħħa pubblika u tal-konsumaturi, bil-kundizzjoni madankollu, li dawn id-derogi jkunu jissodisfaw il-kundizzjonijiet previsti fl-Artikolu 3(4)(a) ta’ din id-direttiva. Meħud kont tal-argumenti li jien semmejt fil-punti 93 et seq ta’ dawn il-konklużjonijiet, tali kundizzjonijiet huma verament sodisfatti.
( 32 ) Ara l-punt 4.4 ta’ dan ir-rapport.
( 33 ) Ara l-Artikolu R. 4127-215 tal-kodiċi ta’ deontoloġija tad-dentisti kirurgi, li bis-saħħa tiegħu huwa pprojbit kull reklamar dirett jew indirett. L-Artikolu R. 4127-19 tal-kodiċi tas-saħħa pubblika, li japplika għall-professjoni tat-tobba, jipprovdi kif ġej:
“Il-mediċina ma għandhiex tkun ipprattikata bħala negozju.
Huwa pprojbit kull reklamar dirett jew indirett u b’mod partikolari kull arranġament jew senjalar li jagħti lill-post dehra kummerċjali”
( 34 ) Ara, b’mod partikolari, fir-rigward tal-libertà ta’ stabbiliment, is-sentenzi tal-1 ta’ Frar 2001, Mac Quen et (C‑108/96, EU:C:2001:67, punt 24), kif ukoll tal-10 ta’ Marzu 2009, Hartlauer (C‑169/07, EU:C:2009:141); fir-rigward tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi fil-qasam mediku, is-sentenza tal-31 ta’ Jannar 1984, Luisi u Carbone (286/82 u 26/83, EU:C:1984:35), kif ukoll, għal dak li jikkonċerna l-kura dentali, u b’mod iktar partikolari trattament ortodontiku, is-sentenza tat-28 ta’ April 1998, Kohll (C‑158/96, EU:C:1998:171).
( 35 ) Ara, b’mod partikolari, is-sentenzi tas-16 ta’ Frar 1995, Aubertin et (C‑29/94 sa C‑35/94, EU:C:1995:39, punt 9 u l-ġurisprudenza ċċitata); tal-21 ta’ Ottubru 1999, Jägerskiöld (C‑97/98, EU:C:1999:515, punt 42 u l-ġurisprudenza ċċitata), kif ukoll tal-11 ta’ Lulju 2002, Carpenter (C‑60/00, EU:C:2002:434, punt 28).
( 36 ) C‑509/09 u C‑161/10, EU:C:2011:685.
( 37 ) Punt 45 ta’ din is-sentenza.
( 38 ) Punt 46 ta’ din is-sentenza.
( 39 ) C‑98/14, EU:C:2015:386.
( 40 ) Punti 25 u 26 kif ukoll il-ġurisprudenza ċċitata.
( 41 ) Sentenza tas-26 ta’ Mejju 2016, NN (L) International (C‑48/15, EU:C:2016:356, punt 39 u l-ġurisprudenza ċċitata).
( 42 ) Kif iddeċidiet il-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza tagħha tat-8 ta’ Marzu 2001, Gourmet International Products (C‑405/98, EU:C:2001:135), dwar leġiżlazzjoni li tipprojbixxi kull xandir ta’ messaġġi ta’ reklamar għax-xorb alkoħoliku indirizzati lill-konsumaturi, “id-dritt għal-libertà li jiġu pprovduti servizzi jista’ jiġi invokat minn impriża kontra l-Istat Membru li fih tkun stabbilita, sakemm is-servizzi jiġu pprovduti lil destinatarji stabbiliti fi Stat Membru ieħor” (punt 37 u l-ġurisprudenza ċċitata).
( 43 ) Ara, fuq dan il-punt, l-analiżi tal-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza tagħha tas-17 ta’ Lulju 2008, Corporación Dermoestética (C‑500/06, EU:C:2008:421). Fil-kawża li wasslet għal din is-sentenza, il-Qorti tal-Ġustizzja effettivament eżaminat il-kompatibbiltà ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprojbixxi, fuq l-istazzjonijiet tat-televiżjoni nazzjonali, ir-reklamar li jirrigwarda t-trattamenti mediċi u kirurġiċi magħmula fi strutturi mediċi privati, fid-dawl tal-Artikolu 49 TFUE kif ukoll l-Artikolu 56 TFUE. Issa, f’din il-kawża, tali eżami kien, fil-fehma tiegħi, kompletament iġġustifikat minħabba ċ-ċirkustanzi partikolari tal-kawża, peress li Corporación Dermoestética SA kienet kumpannija stabbilita fi Spanja u kellha bħala għan li permezz ta’ kuntratt konkluż ma’ fornitur Taljan, tibgħat messaġġi ta’ reklamar fuq stazzjon nazzjonali tat-televiżjoni Taljan (ara l-punti 33 u 34 tas-sentenza msemmija).
( 44 ) Sentenza tat-28 ta’ Jannar 2016, Laezza (C‑375/14, EU:C:2016:60, punt 21 u l-ġurisprudenza ċċitata).
( 45 ) C‑384/93, EU:C:1995:126.
( 46 ) Punti 18 sa 22 ta’ din is-sentenza.
( 47 ) Punti 28 sa 30 tas-sentenza msemmija. Ara wkoll, is-sentenza tat-8 ta’ Marzu 2001, Gourmet International Products (C‑405/98, EU:C:2001:135, punt 37 u l-ġurisprudenza ċċitata).
( 48 ) L-importanza tar-reklamar biex wieħed jidħol fis-suq diġà ġie enfasizzat mill-Qorti tal-Ġustizzja diversi drabi fil-qasam tal-moviment liberu tal-merkanzija (ara, f’dan ir-rigward, is-sentenzi tad-9 ta’ Lulju 1997, De Agostini u TV-Shop, C‑34/95 sa C‑36/95, EU:C:1997:344; tat-8 ta’ Marzu 2001, Gourmet International Products, C‑405/98, EU:C:2001:135, kif ukoll tal-15 ta’ Lulju 2004, Douwe Egberts, C‑239/02, EU:C:2004:445, punt 53) u fil-qasam tal-libertà ta’ stabbiliment u tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi (ara s-sentenza tas-17 ta’ Lulju 2008, Corporación Dermoestética, C‑500/06, EU:C:2008:421). Ara wkoll, fuq din il-ġurisprudenza, il-punti 88 sa 92 tal-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża Doulamis (C‑446/05, EU:C:2007:701) kif ukoll il-punti 75 sa 80 tal-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża Corporación Dermoestética (C‑500/06, EU:C:2008:62).
( 49 ) Ara l-punt 4.3 ta’ dan ir-rapport.
( 50 ) Ara l-punt 101 tal-konklużjonijiet tiegħi f’dik il-kawża.
( 51 ) Sentenzi tal-10 ta’ Marzu 2009, Hartlauer (C‑169/07, EU:C:2009:141, punt 55 u l-ġurisprudenza ċċitata); tat-12 ta’ Settembru 2013, Konstantinides (C‑475/11, EU:C:2013:542, punt 50 u l-ġurisprudenza ċċitata), kif ukoll tat-28 ta’ Jannar 2016, Laezza (C‑375/14, EU:C:2016:60, punt 36 u l-ġurisprudenza ċċitata).
( 52 ) Sentenza tat-12 ta’ Settembru 2013, Konstantinides (C‑475/11, EU:C:2013:542, punt 51 u l-ġurisprudenza ċċitata).
( 53 ) Sentenzi tal-10 ta’ Novembru 1994, Ortscheit (C‑320/93, EU:C:1994:379, punt 16), kif ukoll tat-12 ta’ Novembru 2015, Visnapuu (C‑198/14, EU:C:2015:751, punt 118 u l-ġurisprudenza ċċitata).
( 54 ) Ara, f’dan ir-rigward, is-sentenza tat-12 ta’ Novembru 2015, Visnapuu (C‑198/14, EU:C:2015:751, punt 119 u l-ġurisprudenza ċċitata).
( 55 ) COM(2004) 83 finali/2. Ara l-punt 25 ta’ dan ir-rapport.
( 56 ) Sentenza tat-12 ta’ Novembru 2015, Visnapuu (C‑198/14, EU:C:2015:751, punt 118 u l-ġurisprudenza ċċitata).
( 57 ) Sentenzi tal-25 ta’ Lulju 1991, Aragonesa de Publicidad Exterior u Publivía (C‑1/90 u C‑176/90, EU:C:1991:327, punt 16), u tat-12 ta’ Novembru 2015, Visnapuu, C‑198/14, EU:C:2015:751, punti 119 u 120 kif ukoll il-ġurisprudenza ċċitata).
( 58 ) L-ewwel skema settorjali ta’ rikonoxximent ta’ kwalifiki ġiet adottata għall-mediċini fl-1975. Din ġiet segwita b’ħames skemi settorjali oħra, adottati bejn l-1977 u l-1985, li jikkonċernaw l-infermiera għall-kura ġenerali, il-prattikanti tal-professjoni ta’ dentist [mad-Direttiva tal-Kunsill 78/686/KEE, tal-25 ta’ Lulju 1978, li tikkonċerna r-rikonoxximent reċiproku ta’ diplomi, ċertifikati u provi oħrajn tal-kwalifiki formali tal-prattikanti tad-dentistrija, inklużi l-miżuri biex jiġi ffaċilitat l-eżerċizzju effettiv tad-dritt ta’ stabbiliment u l-libertà biex jiġu pprovduti servizzi (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 6, Vol. 1, p. 67) u d-Direttiva tal-Kunsill 78/687/KEE, tal-25 ta’ Lulju 1978, dwar il-koordinazzjoni tad-dispożizzjonijiet ipprovduti bil-liġi, regolament jew l-azzjoni amministrattiva fejn għandhom x’jaqsmu l-attivitajiet tat-tobba dentisti (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 6, Vol. 1, p. 76)], il-veterinarji, il-qwiebel u l-ispiżjara. Id-direttivi settorjali ġew imħassra u ssostitwiti permezz tad-Direttiva 2005/36/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tas-7 ta’ Settembru 2005, dwar ir-rikonoxximent ta’ kwalifiki professjonali (ĠU 2005, L 255, p. 22).
( 59 ) C‑120/95, EU:C:1998:167.
( 60 ) C‑158/96, EU:C:1998:171.
( 61 ) Ara, f’dan ir-rigward, is-sentenza tal-5 ta’ Ottubru 2010, Elchinov (C‑173/09, EU:C:2010:581).