SENTENZA TAL-QORTI TAL-ĠUSTIZZJA (Ir-Raba’ Awla)

23 ta’ Jannar 2014 ( *1 )

“Direttiva 2001/29/KE — Drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati fis-soċjetà tal-informazzjoni — Kunċett ta’ ‘miżuri teknoloġiċi’ — Tagħmir ta’ protezzjoni — Apparat u prodotti kumplimentari protetti — Tagħmir, prodotti jew komponenti kumplimentari simili li joriġinaw minn impriżi oħra — Esklużjoni ta’ kull interoperabbiltà bejniethom — Portata ta’ dawn il-miżuri teknoloġiċi — Rilevanza”

Fil-Kawża C‑355/12,

li għandha bħala suġġett talba għal deċiżjoni preliminari skont l-Artikolu 267 TFUE, imressqa mit-Tribunale di Milano (l-Italja), permezz ta’ deċiżjoni tat-22 ta’ Diċembru 2011, li waslet fil-Qorti tal-Ġustizzja fis-26 ta’ Lulju 2012, fil-proċedura

Nintendo Co. Ltd,

Nintendo of America Inc.,

Nintendo of Europe GmbH

PC Box Srl,

9Net Srl,

IL-QORTI TAL-ĠUSTIZZJA (Ir-Raba’ Awla),

komposta minn L. Bay Larsen, President tal-Awla, K. Lenaerts, Viċi President tal-Qorti tal-Ġustizzja, fil-funzjoni ta’ mħallef tar-Raba’ Awla, M. Safjan (Relatur), J. Malenovský u A. Prechal, Imħallfin,

Avukat Ġenerali: E. Sharpston,

Reġistratur: A. Impellizzeri, Amministratur,

wara li rat il-proċedura bil-miktub u wara s-seduta tat-30 ta’ Mejju 2013,

wara li kkunsidrat l-osservazzjonijiet ippreżentati:

—	għal Nintendo Co. Ltd, Nintendo of America Inc. u Nintendo of Europe GmbH, minn M. Howe, QC, L. Lane, barrister, R. Black, C. Thomas u D. Nickless, solicitors, kif ukoll G. Mondini u G. Bonelli, avukati,

—	għal PC Box Srl, minn S. Guerra, C. Benelli u S. Fattorini, avukati,

—	għall-Gvern Pollakk, minn B. Majczyna u M. Szpunar, bħala aġenti,

—	għall-Kummissjoni Ewropea, minn E. Montaguti u J. Samnadda, bħala aġenti,

wara li semgħet il-konklużjonijiet tal-Avukat Ġenerali fis-seduta tad-19 ta’ Settembru 2013,

tagħti l-preżenti

Sentenza

It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-Artikolu 6 tad-Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill Nru 2001/29/KE, tat-22 ta’ Mejju 2001, dwar l-armonizzazzjoni ta’ ċerti aspetti ta’ drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati fis-soċjetà tal-informazzjoni (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 17, Vol. 1, p. 230).

Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ kawża bejn, minn naħa, Nintendo Co. Ltd, Nintendo of America Inc. u Nintendo of Europe GmbH (iktar ’il quddiem, flimkien, l-“impriżi Nintendo”) u, min-naħa l-oħra, PC Box Srl (iktar ’il quddiem “PC Box”) u kif ukoll 9Net Srl (iktar ’il quddiem “9Net”), dwar il-kummerċjalizzazzjoni, minn PC Box, ta’ “mod chips” u ta’ “game copiers” (iktar ’il quddiem it-“apparati ta’ PC Box”) permezz tas-sit tal-internet ġestit minn PC Box u ospitat minn 9Net.

Il-kuntest ġuridiku

Id-dritt internazzjonali

Skont l-Artikolu 2(1) tal-Konvenzjoni ta’ Berne għall-protezzjoni tax-xogħlijiet letterarji u artistiċi, iffirmat f’Berne fid-9 ta’ Settembru 1886 (Att ta’ Pariġi tal-24 ta’ Lulju 1971), fil-verżjoni tagħha li tirriżulta mill-emenda tat-28 ta’ Settembru 1979 (iktar ’il quddiem il-“Konvenzjoni ta’ Berne”):

“It-termini ‘xogħlijiet letterarji u artisitiċi’ jkopru kull produzzjoni fil-qasam letterarju, xjentifiku u artistiku, indipendentement mill-mod jew mill-forma ta’ espressjoni [...]”

Id-dritt tal-Unjoni

Id-Direttiva 2001/29

Il-premessi 9 u 47 sa 50 tad-Direttiva 2001/29 jipprovdu:

“(9)	Kull armonizzazzjoni tad-drittijiet ta’ l-awtur u drittijiet relatati għandha tkun bażata fuq livell għoli ta’ protezzjoni, għar-raġuni li dawn id-drittijiet huma kruċjali għall-kreazzjoni intellettwali. [...]

[...]

(47)

Żvilupp teknoloġiku jippermetti detenturi tad-drittijiet li jagħmlu użu minn miżuri teknoloġiċi maħsuba biex jipprevjenu jew jirrestrinġu atti mhux awtorizzati minn detenturi tad-drittijiet minn kull dritt ta’ l-awtur, dritt relatat mad-drittijiet ta’ l-awtur jew dritt sui generis f’databases. Jeżisti l-periklu, b’danakollu, li jistgħu jitwettqu attivitajiet illegali sabiex ikunu jistgħu jsiru jew jiffaċilitaw il-ħarba minn protezzjoni teknika pprovduta minn dawn il-miżuri. Sabiex jiġu evitati metodi legali frammentati li potenzalment jistgħu jostakolaw il-funzjonament tas-suq intern, hemm bżonn li tkun provduta protezzjoni legali armonizzata kontra l-ħarba minn miżuri teknoloġiċi effettivi u kontra l-provvista ta’ tagħmir u prodotti jew servizzi għal dan il-għan.

(48)

Din il-protezzjoni legali għandha tiġi pprovduta rigward miżuri teknoloġiċi li jirrestrinġu effettivament atti mhux awtorizzati minn detenturi tad-drittijiet ta’ kull drittijiet ta’ l-awtur, drittijiet relatati mad-drittijiet ta’ l-awtur jew id-dritt sui generis f’databases mingħajr, b’danakollu, ma jostakolaw l-operat normali ta’ tagħmir elettroniku u l-iżvilupp teknoloġiku tiegħu. Din il-protezzjoni legali ma timplika l-ebda obbligu biex tagħmel disinn ta’ tagħmir, prodotti, komponenti jew servizzi li jikkorrispondu mal-miżuri teknoloġiċi, sakemm tagħmir, prodott, komponent jew servizz bħal dan ma jmurx kontra l-projbizzjoni ta’ l-Artikolu 6. Din il-protezzjoni legali għandha tirrispetta l-proporzjonalità u m’għandhiex tipprojbixxi dan it-tagħmir jew attivitajiet li għandhom skop jew użu sinifikanti kummerċjali għajr dak li jaħarbu mill-protezzjoni teknika. B’mod partikolari, din il-protezzjoni m’għandhiex timpedixxi r-riċerka fil-kriptografija.

(49)	Din il-protezzjoni legali ta’ miżuri tekniċi hija mingħajr preġudizzju għall-applikazzjoni għal kull disposizzjonijiet nazzjonali li jistgħu jipprojbxxu l-pussess privat ta’ tagħmir, prodotti jew komponenti biex iduru mal-miżuri teknoloġiċi.

(50)

Din il-protezzjoni legali armonizzata ma taffettwax id-disposizzjonijiet speċifiċi fuq il-protezzjoni li hemm provdut dwarha bid-Direttiva [2009/24/KE tal-Parlement Ewropew u tal-Kunsill, tat-23 ta’ April 2009, dwar il-protezzjoni legali ta’ programmi tal-kompjuter (ĠU L 111, p. 16)]. B’mod partikolari, m’għandhiex tapplika għall-protezzjoni ta’ miżuri teknoloġiċi użata b’konnessjoni ma’ programmi tal-kompjuter, li hi esklussivament indirizzata f’dik id-Direttiva. M’għandhiex la timpedixxi u l-anqas żżomm l-iżvilupp jew użu ta’ kull mezz biex tiġi evitata miżura teknoloġika li hija meħtieġa biex atti jkunu jistgħu jittieħdu skont l-artikolu 5(3) jew l-Artikolu 6 tad-Direttiva [2009/24]. L-Artikoli 5 u 6 ta’ dik id-Direttiva jistabbilixxu esklussivament eċċezzjonijiet għad-drittijiet esklussivi applikabbli għal programmi tal-kompjuter.”

L-Artikolu 1 tad-Direttiva 2001/29 jipprovdi:

“1. Din id-Direttiva tirrigwarda l-protezzjoni legali tad-drittijiet ta’ l-awtur u drittijiet relatati fil-qafas tas-suq intern, mingħajr enfasi partikolari fuq is-soċjetà ta’ informazzjoni.

2. Ħlief għall-każi msemmija fl-Artikolu 11, din id-Direttiva għandha tkun bla ħsara u m’għandha bl-ebda mod taffettwa d-disposizzjonijiet eżistenti tal-Komunità dwar:

(a)	il-protezzjoni legali ta’ programmi tal-kompjuters;

[...]”

L-Artikolu 6(1) sa (3) tad-Direttiva 91/440 jipprovdi:

“1. L-Istati Membri għandhom jipprovdu protezzjoni legali adekwata kontra t-tidwir ma’ kull miżura teknoloġika effettiva, li persuna relatata twettaq konsapevolment, jew b’raġunijiet li tkun taf, li qiegħda tilħaq dak il-għan.

2. L-Istati Membri għandhom jipprovdu protezzjoni legali adekwata kontra l-manifattura, importazzjoni, distribuzzjoni, bejgħ, kiri, reklamar għall-bejgħ jew kiri, jew pussess għal skopijiet kummerċjali ta’ tagħmir, prodotti jew komponenti jew il-provvista ta’ servizzi li:

(a)	ikunu pubbliċizzati, reklamati jew kummerċjati għall-iskop ta’ tidwir ma’, jew

(b)	għandhom biss skop jew użu limitat kummerċjali sinifikanti jew użu ma’ dak li jdur ma’, jew

(ċ)	ikunu mfassla, manifatturati, adattati jew attwati primarjament għall-iskop li jippermettu jew li jiffaċilitaw it-tidwir ma’,

kwalunkwe miżura teknoloġika effettiva.

3. Għall-finijiet ta’ din id-Direttiva, il-frażi ‘miżuri teknoloġiċi’ tfisser kull teknoloġija, tagħmir jew komponent li, matul il-kors normali tat-tħaddim tiegħu, ikun iddisinjat li jipprevjeni jew jirrestrinġi atti, rigward xogħolijiet jew suġġett ieħor, li mhumiex awtorizzati mid-detentur tad-drittijiet ta’ kull dritt ta’ l-awtur jew kull dritt relatat mad-drittijiet ta’ l-awtur li hemm provdut dwarhom bil-liġi jew id-dritt sui generis li hemm provdut dwarhom fil-Kapitolu III tad-Direttiva 96/9/KE [tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-11 ta’ Marzu 1996, dwar il-protezzjoni legali ta’ databases (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 13, Vol. 15, p. 459)]. Drittijiet teknoloġiċi għandhom jitqiesu ‘effettivi’ fejn l-użu ta’ xogħol protett jew suġġett ieħor huwa kontrollat mid-detenturi tad-drittijiet permezz ta’ applikazzjoni ta’ kontroll għal aċċess jew proċess ta’ protezzjoni, bħal qlib f’ċifrarju, taqlib jew trasformazzjoni oħra tax-xogħol jew materjal ta’ xogħol ieħor jew mekkaniżmu ta’ kontroll ta’ ikkupjar li jilħaq l-għan ta’ protezzjoni.”

Id-Direttiva 2009/24

L-Artikolu 1(1) tad-Direttiva 2009/24 huwa redatt kif ġej:

“Skont id-dispożizzjonijiet ta’ din id-Direttiva, l-Istati Membri għandhom jipproteġu programmi tal-kompjuter, bid-drittijiet tal-awtur, bħala xogħlijiet letterarji skont it-tifsira tal-Konvenzjoni ta’ Berna għall-Protezzjoni ta’ Xogħlijiet Letterarji u Artisitiċi. Għall-finijiet ta’ din id-Direttiva, it-terminu ‘programmi tal-kompjuter’ għandu jinkludi l-materjal preparatorju tad-disinn tagħhom.”

Id-dritt Taljan

L-Artikolu 102c tal-Liġi Nru 633, dwar il-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur u ta’ drittijiet oħra relatati mal-eżerċizzju tagħhom (legge n. 633 – Protezione del diritto d’autore e di altri diritti connessi al suo esercizio), tat-22 ta’ April 1941 (GURI Nru 166, tas-16 ta’ Lulju 1941), kif emendata bid-Digriet Leġiżlattiv Nru 68, li jittrasponi d-Direttiva 2001/29/KE dwar l-armonizzazzjoni ta’ ċerti aspetti ta’ drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati fis-soċjetà tal-informazzjoni (decreto legislativo n. 68 – Attuazione della direttiva 2001/29/CE sull’armonizzazione di taluni aspetti del diritto d’autore e dei diritti connessi nella società dell’informazione), tad-9 ta’ April 2003 (suppliment ordinarju għall-GURI Nru 87, tal-14 ta’ April 2003), jipprovdi:

“1. Il-proprjetarji tad-drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati kif ukoll tad-dritt previst fl-Artikolu 102a(3) [dwar databases], jistgħu japplikaw għax-xogħlijiet jew oġġetti protetti miżuri teknoloġiċi ta’ protezzjoni effettivi li jinkludu kull teknoloġija, kull tagħmir jew kull komponent li, fil-kors normali tal-funzjonament tiegħu, huwa intiż sabiex jipprekludi jew jillimita l-atti mhux awtorizzati mill-proprjetarji tad-drittijiet.

2. Il-miżuri teknoloġiċi ta’ protezzjoni għandhom jitqiesu bħala effettivi meta l-użu tax-xogħol jew tal-oġġett protett ikun ikkontrollat mill-proprjetarji tad-drittijiet permezz tal-applikazzjoni ta’ tagħmir ta’ aċċess jew ta’ proċess ta’ protezzjoni, bħall-kodifikazzjoni, it-taqlib jew kwalunkwe trasformazzjoni oħra tax-xogħol jew tal-oġġett protett, jew jekk dan l-użu ikun limitat permezz ta’ mekkaniżmu ta’ kontroll tal-ikkopjar li jilħaq l-għan ta’ protezzjoni.

3. Dan l-artikolu ma jaffettwax l-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet dwar il-programmi tal-kompjuter previsti fit-Titolu I, Kapitolu IV, Taqsima VI.”

Il-kawża prinċipali u d-domandi preliminari

9	L-impriżi Nintendo, membri ta’ grupp ta’ ħolqien u ta’ produzzjoni ta’ logħob elettroniku, jikkummerċjalizzaw żewġ tipi ta’ prodotti għal dan il-logħob, jiġifieri sistemi li jinġarru, il-consoles “DS”, u sistemi ta’ logħob b’console fiss, il-consoles “Wii”.

L-impriżi Nintendo adottaw miżuri teknoloġiċi, jiġifieri sistema ta’ rikonoxximent installata fil-consoles, kif ukoll il-kodiċi kkodifikat tal-mezz fiżiku li fuqu huwa rreġistrat il-logħob elettroniku protett mid-drittijiet tal-awtur. Dawn il-miżuri għandhom l-effett li jipprekludu l-użu ta’ kopji illegali tal-logħob elettroniku. Il-logħob li ma għandux kodiċi ma jista’ jintlagħab fuq l-ebda wieħed miż-żewġ tipi ta’ apparati kkummerċjalizzati mill-impriżi Nintendo.

11	Jirriżulta wkoll mid-deċiżjoni tar-rinviju li dawn il-miżuri teknoloġiċi jipprekludu l-użu fuq il-consoles tal-programmi, tal-logħob u, b’mod ġenerali, tal-kontenuti multimidja li ma joriġinawx minn Nintendo.

12	L-impriżi Nintendo rrilevaw li jeżistu apparati ta’ PC Box li, ladarba installati fuq il-console, jevitaw is-sistema ta’ protezzjoni li tinsab fil-“hardware” u jippermettu l-użu ta’ logħob elettroniku falz.

13	Peress li kkunsidraw li l-għan prinċipali tal-apparati ta’ PC Box kien dak li jissorpassaw u jevitaw il-miżuri teknoloġiċi ta’ protezzjoni tal-logħob ta’ Nintendo, l-impriżi Nintendo ħarrku lil PC Box u lil 9Net quddiem it-Tribunale di Milano.

PC Box tikkummerċjalizza l-consoles oriġinali ta’ Nintendo flimkien ma’ “software” addizzjonali kkostitwit minn ċerti applikazzjonijiet ta’ produtturi indipendenti, il-“homebrews”, maħluqa speċifikament għall-użu fuq dawn il-consoles u li l-użu tagħhom jirrikjedi l-installazzjoni minn qabel tal-apparati ta’ PC Box li jrendu inoperattiv it-tagħmir installat li jikkostitwixxi l-miżura teknoloġika ta’ protezzjoni.

Fl-opinjoni ta’ PC Box, l-għan veru mfittex mill-impriżi Nintendo huwa li dak li jipprekludu l-użu ta’ “software” indipendenti, li ma jikkostitwixxix kopja illegali ta’ logħob elettroniku, iżda huwa intiż sabiex jippermetti l-qari fuq il-consoles ta’ MP3s, films u vidjows, sabiex jisfruttaw bis-sħiħ dawn il-consoles.

Il-qorti tar-rinviju tqis li l-protezzjoni tal-logħob elettroniku ma tistax tiġi ridotta għal dik prevista għall-programmi tal-kompjuter. Fil-fatt, għalkemm il-logħob elettroniku jikseb il-funzjonalità tiegħu minn programm tal-kompjuter, dan tal-aħħar jibda u jiżviluppa skont trajettorja narrattiva ddeterminata minn qabel mill-awturi ta’ dan il-logħob b’mod li jkun hemm sett ta’ immaġini u ta’ ħsejjes ta’ ċerta awtonomija kunċettwali.

17	Il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk l-istabbiliment ta’ miżuri teknoloġiċi ta’ protezzjoni bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali użati minn Nintendo jmurx lil hinn minn dak li huwa previst għal dan l-iskop mill-Artikolu 6 tad-Direttiva 2001/29, kif interpretat fid-dawl tal-premessa 48 tagħha.

F’dawn iċ-ċirkustanzi, it-Tribunale di Milano ddeċieda li jissospendi l-proċeduri quddiemu u li jagħmel is-segwenti domandi preliminari lill-Qorti tal-Ġustizzja:

“1)

L-Artikolu 6 tad-Direttiva [2001/29], eżaminat b’mod partikolari fid-dawl tal-premessa 48 [tagħha], għandu jiġi interpretat fis-sens li l-protezzjoni tal-miżuri teknoloġiċi ta’ protezzjoni għal xogħlijiet jew oġġetti protetti bid-drittijiet tal-awtur tista’ tiġi estiża għal sistema mmanifatturata u kkumerċjalizzata mill-istess impriża, f’liema sistema l-hardware għandu strument li kapaċi jirrikonoxxi, fuq l-apparat separat li fih jinsab ix-xogħol protett (logħba elettronika mmanifatturata mill-istess impriża kif ukoll minn terzi, li huma proprjetarji tax-xogħol protett), kodiċi ta’ rikonoxximent li mingħajru dan ix-xogħol ma jistax jiġi vviżwalizzat u użat fil-kuntest ta’ din is-sistema, li għaldaqstant teskludi, flimkien mal-apparat li jagħmel parti minnha, kull interoperabbiltà ma’ apparati u prodotti kumplementari li ma humiex ġejjin mill-impriża li timmanifattura s-sistema stess?

Meta niġu għall-evalwazzjoni ta’ jekk l-użu ta’ prodott jew ta’ komponent li l-għan tiegħu huwa li jevita l-miżura teknoloġika ta’ protezzjoni għandux ikollu prevalenza jew le fuq għanijiet jew użi kummerċjalment rilevanti oħra, l-Artikolu 6 tad-Direttiva [2001/29], eżaminat b’mod partikolari fid-dawl tal-premessa 48 [tagħha], jista’ jiġi interpretat fis-sens li l-qorti nazzjonali għandha tirrikorri għal kriterji ta’ evalwazzjoni li jagħtu prominenza lill-użu partikolari assenjat mill-proprjetarji tad-drittijiet lill-prodott li fih jinsab il-kontenut protett jew, b’mod alternattiv jew b’mod addizzjonali, tirrikorri għal kriterji kwantitattivi bbażati fuq l-importanza tal-użi pparagunati jew għal kriterji kwalitattivi bbażati fuq in-natura u l-importanza tal-użi stess?”

Fuq id-domandi preliminari

Permezz tad-domandi tagħha, li għandhom jiġu eżaminati flimkien, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, fl-ewwel lok, jekk id-Direttiva 2001/29 għandhiex tiġi interpretata fis-sens li l-kunċett ta’ “miżuri teknoloġiċi effettivi” fis-sens tal-Artikolu 6(3) tal-istess direttiva jistax ikopri miżuri teknoloġiċi li jikkonsistu, prinċipalment, fil-provvista ta’ tagħmir għar-rikonoxximent mhux biss għall-apparat li jkun fih ix-xogħol protett, bħalma huwa l-logħob elettroniku, għal protezzjoni tiegħu kontra atti mhux awtorizzati mill-proprjetarju tad-drittijiet tal-awtur, iżda wkoll għall-apparati li jinġarru jew il-consoles maħsuba sabiex jiżguraw l-aċċess għal dan il-logħob u l-użu tiegħu.

Fit-tieni lok, din il-qorti tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja dwar, essenzjalment, skont liema kriterji għandu jiġi evalwat l-estent tal-protezzjoni legali kontra l-evitar tal-miżuri teknoloġiċi effettivi fis-sens tal-Artikolu 6 tal-Direttiva 2001/29. B’mod partikolari, din il-qorti tistaqsi jekk, f’dan il-kuntest, humiex rilevanti, minn naħa waħda, id-destinazzjoni partikolari mogħtija mill-proprjetarju tad-drittijiet għall-prodott li jkun fih il-kontenut protett, bħalma huma l-consoles Nintendo, u, min-naħa l-oħra, id-daqs, in-natura u l-importanza tal-użi tat-tagħmir, prodotti jew komponenti li jistgħu jevitaw l-imsemmija miżuri teknoloġiċi effettivi, bħalma huma l-apparati tal-PC Box.

F’dan ir-rigward, għandu, qabelxejn, jiġi rrilevat li d-Direttiva 2001/29 tikkonċerna, kif jirriżulta b’mod partikolari mill-Artikolu 1(1) dwar il-protezzjoni legali tad-drittijiet tal-awtur u tad-drittijiet relatati inklużi, għall-awturi, id-drittijiet esklużivi fir-rigward tax-xogħlijiet tagħhom. Dwar ix-xogħlijiet bħal programmi tal-kompjuter, dawn huma protetti mid-drittijiet tal-awtur sakemm dawn ikunu oriġinali, jiġifieri li dawn ikunu kreazzjoni intellettwali tal-awtur stess (ara s-sentenza tas-16 ta’ Lulju 2009, Infopaq International, C-5/08, Ġabra p. I-6569, punt 35).

Fir-rigward tal-partijiet ta’ xogħol, għandu jiġi kkonstatat li ma hemm xejn fid-Direttiva 2001/29 li jindika li dawn il-partijiet huma suġġetti għal sistema differenti minn dik tax-xogħol fl-intier tiegħu. Minn dan isegwi li dawn huma protetti mid-drittijiet tal-awtur kemm-il darba dawn ikollhom sehem, bħala tali, mill-oriġinalità tax-xogħol fl-intier tiegħu (ara s-sentenza Infopaq International, iċċitata iktar ’il fuq, punt 38).

Din il-konstatazzjoni ma taffettwax il-fatt li d-Direttiva 2009/24 tikkostitwixxi lex specialis fil-konfront tad-Direttiva 2001/29 (ara s-sentenza tat-3 ta’ Lulju 2012, UsedSoft, C‑128/11, punt 56). Fil-fatt, skont l-Artikolu 1(1) tagħha, il-protezzjoni mogħtija mid-Direttiva 2009/24 hija limitata għall-programmi tal-kompjuter. Issa, kif jirriżulta mid-deċiżjoni tar-rinviju, il-logħob elettroniku, bħal dak inkwistjoni fil-kawża prinċipali, jikkostitwixxi materjal kumpless li ma jinkludix biss programm tal-kompjuter, iżda jinkludi wkoll elementi ta’ grafika u ta’ ħoss li, għalkemm ikkodifikati fil-lingwaġġ tal-informatika, għandhom valur kreattiv tagħhom stess li ma jistax jiġi ridott għal din il-kodifikazzjoni. Sakemm il-partijiet ta’ logħob elettroniku, f’dan il-każ dawn l-elementi ta’ grafika u ta’ ħoss, għandhom sehem mill-oriġinalità tax-xogħol, dawn huma protetti, flimkien max-xogħol fl-intier tiegħu, mid-drittijiet tal-awtur taħt is-sistema stabbilita mid-Direttiva 2001/29.

Rigward l-Artikolu 6 tad-Direttiva 2001/29, għandu jiġi osservat li dan jobbliga lill-Istati Membri jipprovdu protezzjoni legali xierqa kontra l-evitar ta’ kull “miżura teknoloġika” effettiva li hija ddefinita, fil-paragrafu 3 tiegħu, bħala kull teknoloġija, tagħmir jew komponent li, fil-kors normali tat-tħaddim tiegħu, ikun iddisinjat li jipprevjeni jew jirrestrinġi atti, fir-rigward tax-xogħlijiet jew l-oġġetti l-oħra protetti, li ma humiex awtorizzati mill-proprjetarju ta’ drittijiet tal-awtur jew ta’ dritt relatat mad-drittijiet tal-awtur previst mil-liġi, jew tad-dritt sui generis previst fil-Kapitolu III tad-Direttiva 96/9/KE.

Peress li dawn l-atti jikkostitwixxu, kif jirriżulta mill-Artikoli 2 sa 4 tad-Direttiva 2001/29, ir-riproduzzjoni, il-komunikazzjoni ta’ xogħlijiet lill-pubbliku u t-tqegħid ta’ dawn ix-xogħlijiet għad-dispożizzjoni tal-pubbliku, kif ukoll id-distribuzzjoni tal-oriġinal jew kopji tax-xogħlijiet, il-protezzjoni legali prevista fl-Artikolu 6 ta’ din id-direttiva tapplika biss għall-protezzjoni tal-imsemmi proprjetarju kontra l-atti li għalihom hija meħtieġa l-awtorizzazzjoni tiegħu.

F’dan ir-rigward, għandu, fl-ewwel lok, jiġi kkonstatat li ma hemm xejn fid-Direttiva li jippermetti li jiġi kkunsidrat li l-Artikolu 6(3) tagħha ma japplikax għall-miżuri teknoloġiċi bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li huma, għal parti, inkorporati fl-apparati fiżiċi tal-logħob u, għal parti oħra, fil-consoles u li jeħtieġu interazzjoni bejniethom.

Fil-fatt, kif l-Avukat Ġenerali rrilevat fil-punt 43 tal-konklużjonijiet tagħha, jirriżulta minn din id-dispożizzjoni li l-kunċett ta’ “miżuri teknoloġiċi effettivi” huwa ddefinit b’mod wiesa’ u jinkludi l-applikazzjoni ta’ kodiċi ta’ aċċess jew ta’ proċess ta’ protezzjoni, bħall-kodifikazzjoni, it-taqlib jew kull trasformazzjoni oħra tax-xogħol jew tal-oġġett protett jew ta’ mekkaniżmu ta’ kontroll tal-ikkopjar. Tali definizzjoni hija, barra minn hekk, konformi mal-għan prinċipali tad-Direttiva 2001/29 li, kif jirriżulta mill-premessa 9 tagħha, huwa dak li jiġi stabbilit livell għoli ta’ protezzjoni favur, partikolarment, l-awturi, li huwa essenzjali għall-ħolqien intellettwali.

F’dawn iċ-ċirkustanzi, għandu jiġi kkunsidrat li l-miżuri teknoloġiċi bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li huma, għal parti, inkorporati fl-apparati fiżiċi tal-logħob elettroniku u, għal parti oħra, fil-consoles u li jeħtieġu interazzjoni bejniethom, jaqgħu taħt il-kunċett ta’ “miżuri teknoloġiċi effettivi” fis-sens tal-Artikolu 6(3) tad-Direttiva 2001/29 jekk l-għan tagħhom huwa dak li jipprekludu jew jillimitaw l-atti li jippreġudikaw id-drittijiet tal-proprjetarju protetti minnha.

29	Fit-tieni lok, għandu jiġi eżaminat skont liema kriterji għandu jiġi evalwat l-estent tal-protezzjoni legali kontra l-evitar tal-miżuri teknoloġiċi effettivi fis-sens tal-Artikolu 6 tad-Direttiva 2001/29.

Kif l-Avukat Ġenerali rrilevat fil-punti 53 sa 63 tal-konklużjonijiet tagħha, l-eżami ta’ din il-kwistjoni jeżiġi li jittieħed inkunsiderazzjoni l-fatt li protezzjoni legali kontra l-atti mhux awtorizzati mill-proprjetarju tad-drittijiet tal-awtur għandha tosserva, skont l-Artikolu 6(2) tad-Direttiva 2001/29 interpretat fid-dawl tal-premessa 48 tagħha, il-prinċipju ta’ proporzjonalità u ma għandhiex tipprojbixxi t-tagħmir jew l-attivitajiet li għandhom, fil-livell kummerċjali, skop jew użu li ma huwiex dak li tiġi ffaċilitata l-implementazzjoni ta’ tali atti permezz tal-evitar tal-protezzjoni teknoloġika.

Għalhekk, din il-protezzjoni legali tingħata biss fir-rigward ta’ miżuri teknoloġiċi li jsegwu l-għan ta’ prevenzjoni jew ta’ eliminazzjoni, fir-rigward tax-xogħlijiet, l-atti li ma humiex awtorizzati mill-proprjetarju ta’ drittijiet tal-awtur previsti fil-punt 25 ta’ din is-sentenza. Dawn il-miżuri għandhom ikunu xierqa għall-kisba ta’ dan l-għan u ma għandhomx imorru lil hinn minn dak li huwa neċessarju għal dan l-iskop.

F’dan il-kuntest, huwa neċessarju li jiġi eżaminat jekk miżuri oħra jew miżuri li ma humiex installati fuq il-consoles setgħux jikkawżaw inqas interferenzi mal-attivitajiet ta’ terzi li ma jeħtiġux l-awtorizzazzjoni mill-proprjetarju tad-drittijiet tal-awtur jew inqas limitazzjonijiet ta’ dawn l-attivitajiet, u dan filwaqt li jipprovdu protezzjoni paragunabbli għad-drittijiet tal-imsemmi proprjetarju.

Għal dan il-għan, huwa rilevanti li jittieħdu inkunsiderazzjoni, inter alia, l-ispejjeż tad-diversi tipi ta’ miżuri teknoloġiċi, l-aspetti tekniċi u prattiċi tal-implementazzjoni tagħhom kif ukoll il-paragun tal-effettività ta’ dawn id-diversi tipi ta’ miżuri teknoloġiċi fir-rigward tal-protezzjoni tad-drittijiet tal-proprjetarju, filwaqt li ma huwiex meħtieġ, madankollu, li tali effettività tkun assoluta.

L-evalwazzjoni tal-estent tal-protezzjoni legali inkwistjoni ma għandhiex issir, kif irrilevat l-Avukat Ġenerali fil-punt 67 tal-konklużjonijiet tagħha, skont l-użu partikolari tal-consoles, kif previst mill-proprjetarju tad-drittijiet tal-awtur. Din għandha, għall-kuntrarju, tieħu inkunsiderazzjoni l-kriterji previsti, fir-rigward tat-tagħmir, tal-prodotti jew tal-komponenti li jistgħu jevitaw il-protezzjoni tal-miżuri teknoloġiċi effettivi, fl-Artikolu 6(2) tad-Direttiva 2001/29.

Speċifikament, din id-dispożizzjoni tobbliga lill-Istati Membri jipprovdu protezzjoni legali xierqa kontra l-imsemmi tagħmir, prodotti jew komponenti li jkollhom l-għan li jevitaw din il-protezzjoni tal-miżuri teknoloġiċi effettivi, li jkollhom biss għan kummerċjali limitat jew użu limitat minbarra dak li jevitaw din il-protezzjoni jew li jkunu prinċipalment intiżi, immanifatturati, adattati jew attwati bl-iskop li jippermettu jew li jiffaċilitaw dan l-evitar.

F’dan ir-rigward, għall-finijiet tal-eżami tal-għan tal-imsemmi tagħmir, prodotti jew komponenti, il-prova tal-użu li fil-fatt isir minnhom minn terzi għandha tkun, fid-dawl taċ-ċirkustanzi inkwistjoni, partikolarment rilevanti. Il-qorti tar-rinviju tista’, b’mod partikolari, teżamina l-frekwenza li biha l-apparati ta’ PC Box huma fil-fatt użati sabiex kopji mhux awtorizzati tal-logħob ta’ Nintendo u logħob awtorizzat minn Nintendo jkunu jistgħu jintużaw fuq il-consoles Nintendo kif ukoll il-frekwenza li biha dawn l-apparati huma użati għal għanijiet li ma jiksrux id-drittijiet tal-awtur fuq il-logħob ta’ Nintendo u logħob awtorizzat minn Nintendo.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, għad-domandi li saru għandha tingħata r-risposta li d-Direttiva 2001/29 għandha tiġi interpretata fis-sens li l-kunċett ta’ “miżuri teknoloġiċi effettivi”, fis-sens tal-Artikolu 6(3) ta’ din id-direttiva, jista’ jkopri miżuri teknoloġiċi li jikkonsistu, prinċipalment, fl-introduzzjoni ta’ tagħmir ta’ rikonoxximent mhux biss fl-apparat li jkun fih ix-xogħol protett, bħal-logħob elettroniku, bil-għan li dan jiġi protett kontra atti mhux awtorizzati mill-proprjetarju tad-drittijiet tal-awtur, iżda wkoll fl-apparati li jinġarru jew il-consoles maħsuba sabiex jiżguraw l-aċċess għal dan il-logħob u l-użu tiegħu.

Hija l-qorti nazzjonali li għandha tivverifika jekk miżuri oħra jew miżuri li ma humiex installati fuq il-consoles jistgħux jikkawżaw inqas interferenzi mal-attivitajiet ta’ terzi jew limitazzjonijiet ta’ dawn l-attivitajiet, u dan filwaqt li jipprovdu protezzjoni paragunabbli għad-drittijiet tal-proprjetarju. Għal dan il-għan, huwa rilevanti li jittieħdu inkunsiderazzjoni, b’mod partikolari, l-ispejjeż marbuta mad-diversi tipi ta’ miżuri teknoloġiċi, l-aspetti tekniċi u prattiċi tal-implementazzjoni tagħhom kif ukoll il-paragun tal-effettività ta’ dawn id-diversi tipi ta’ miżuri teknoloġiċi fir-rigward tal-protezzjoni tad-drittijiet tal-proprjetarju, filwaqt li ma huwiex meħtieġ, madankollu, li tali effettività tkun assoluta. Hija wkoll l-imsemmija qorti li għandha teżamina l-għan tat-tagħmir, tal-prodotti jew tal-komponenti li jistgħu jevitaw l-imsemmija miżuri teknoloġiċi. F’dan ir-rigward, il-prova tal-użu li t-terzi fil-fatt jagħmlu minnhom għandha tkun, fid-dawl taċ-ċirkustanzi inkwistjoni, partikolarment rilevanti. Il-qorti nazzjonali tista’, b’mod partikolari, teżamina l-frekwenza li biha dan it-tagħmir, prodotti jew komponenti huma fil-fatt użati bi ksur tad-drittijiet tal-awtur kif ukoll il-frekwenza li biha huma użati għal skopijiet li ma jiksrux dawn id-drittijiet.

Fuq l-ispejjeż

Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija din il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż. L-ispejjeż sostnuti għas-sottomissjoni tal-osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, barra dawk tal-imsemmija partijiet, ma jistgħux jitħallsu lura.

Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (Ir-Raba’ Awla) taqta’ u tiddeċiedi:

Id-Direttiva 2001/29/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tat-22 ta’ Mejju 2001, dwar l-armonizzazzjoni ta’ ċerti aspetti ta’ drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati fis-soċjetà tal-informazzjoni, għandha tiġi interpretata fis-sens li l-kunċett ta’ “miżuri teknoloġiċi effettivi”, fis-sens tal-Artikolu 6(3) ta’ din id-direttiva, jista’ jkopri miżuri teknoloġiċi li jikkonsistu, prinċipalment, fl-introduzzjoni ta’ tagħmir ta’ rikonoxximent mhux biss fl-apparat li jkun fih ix-xogħol protett, bħal-logħob elettroniku, bil-għan li dan jiġi protett kontra atti mhux awtorizzati mill-proprjetarju tad-drittijiet tal-awtur, iżda wkoll fl-apparati li jinġarru jew il-consoles maħsuba sabiex jiżguraw l-aċċess għal dan il-logħob u l-użu tiegħu.

Firem

( *1 ) Lingwa tal-kawża: it-Taljan.