—

għal Forposta SA u ABC Direct Contact sp. z o.o, minn P. Gruszczyński u A. Starczewska-Galos, radcy prawni,

—

għal Poczta Polska SA, minn P. Burzyński u H. Kornacki, radcy prawni,

—

għall-Gvern Pollakk, minn M. Szpunar u B. Majczyna kif ukoll minn M. Laszuk u E. Gromnicka, bħala aġenti,

—

għall-Gvern Taljan, minn G. Palmieri, bħala aġent, assistita minn S. Varone, avvocato dello Stato,

—

għall-Kummissjoni Ewropea, minn K. Herrmann u A. Tokár, bħala aġenti,

1

It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-ewwel subparagrafu tal-punt d tal-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-31 ta’ Marzu 2004, fuq kordinazzjoni ta’ proċeduri għall-għoti ta’ kuntratti għal xogħlijiet pubbliċi, kuntratti għal provvisti pubbliċi u kuntratti għal servizzi pubbliċi [kuntratti pubbliċi għal xogħlijiet, għal provvisti u għal servizzi] (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 6, Vol. 7, p. 132), moqri flimkien mal-Artikoli 53(3) u 54(4) tad-Direttiva 2004/17/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-31 ta’ Marzu 2004, li tikkoordina l-proċeduri ta’ akkwisti ta’ entitajiet li joperaw fis-setturi tas-servizzi ta’ l-ilma, l-enerġija, t-trasport u postali (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 6, Vol. 7, p. 19).

2

Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ kawża bejn Forposta SA, li qabel kienet Praxis sp. z o.o., flimkien ma’ ABC Direct Contact sp. z o.o., u Poczta Polska SA (iktar ’il quddiem “Poczta Polska”) dwar deċiżjoni tagħha li teskludihom mill-proċedura għall-għoti ta’ kuntratt pubbliku mibdija minn din il-kumpannija tal-aħħar.

3

It-Taqsima 2 tal-Kapitolu VII tad-Direttiva 2004/18, ikkonsakrata għall-“Kriterji għal għażla kwalitattiva”, tinkludi l-Artikolu 45, bit-titolu “Sitwazzjoni personali tal-kandidat jew ta’ min jixħet l-offerta [offerent]”. Il-paragrafu 1 ta’ dan l-artikolu jelenka l-kriterji li jwasslu obbligatorjament għall-esklużjoni tal-kandidat jew tal-offerent għal kuntratt, filwaqt li l-paragrafu 2 tal-istess artikolu jelenka l-kriterji li jistgħu jwasslu għal tali esklużjoni. Dan il-paragrafu tal-aħħar huwa fformulat kif ġej:

“Kull operatur ekonomiku jista’ jkun eskluż minn parteċipazzjoni f’kuntratt fejn dak l-operatur eknomiku:

Stati Membri għandhom jispeċifikaw, skond il-liġi nazzjonali tagħhom u b’rigward għal-liġi tal-Kommunità, il-kondizzjonijiet ta’ implimentazzjoni għal dan il-paragrafu.”

4

Is-Sezzjoni 1 tal-Kapitolu VII tad-Direttiva 2004/17 hija intitolata “Kwalifika u għażla kwalitattiva”. L-Artikolu 53, li jifforma parti mill-istess taqsima, jipprovdi taħt it-titolu “Sistemi ta’ kwalifika”:

“1.   Entitajiet kontraenti li jixtiequ dan jistgħu jistabbilixxu u joperaw sistema ta’ kwalifika ta’ operaturi ekonomiċi.

Entitajiet kontraenti li jistabbilixxu jew joperaw sistema ta’ kwalifika għandhom jiżguraw li operaturi ekonomiċi f’kull ħin jistgħu jitolbu l-kwalifika.

[…]

3.   Il-kriterji u r-regoli għal kwalifika riferiti fil-paragrafu 2 jistgħu jinkludu l-kriterji ta’ esklużjoni mniżżla f’lista fl-Artikolu 45 tad-Direttiva 2004/18/KE dwar it-termini u l-kondizzjonijiet dikjarati fiha.

Fejn l-entità kontraenti hija awtorita kontraenti fit-tifsira ta’ l-Artikolu 2(1)(a), dawk il-kriterji u r-regoli għandhom jinkludu l-kriterji ta’ esklużjoni mniżżla f’lista fl-Artikolu 45(1) tad-Direttiva 2004/18/KE.

[…]”

5

L-Artikolu 54 tad-Direttiva 2004/17, li jifforma parti mill-istess Sezzjoni 1 u intitolat “Kriterji għal għażla kwalitattiva” jipprovdi fil-paragrafi 1 u 4 tiegħu:

“1.   Entitajiet kontraenti li jistabbilixxu kriterji ta’ għażla fi proċedura miftuħa għandhom jagħmlu dan bi qbil ma’ regoli u kriterji oġġettivi li huma disponibbli għal operaturi ekonomiċi interessati.

[…]

4.   Il-kriterji dikjarati f’paragrafi 1 u 2 jistgħu jinkludu l-kriterji ta’ esklużjoni mniżżla f’lista fl-Artikolu 45 tad-Direttiva 2004/18/KE dwar it-termini u l-kondizzjonijiet dikjarati fiha.

Fejn l-entità kontraenti hija awtorita kontraenti fit-tifsira ta’ l-Artikolu 2(1)(a), dawk il-kriterji u r-regoli riferiti f’paragrafi 1 u 2 ta’ dan l-Artikolu għandhom jinkludu l-kriterji ta’ esklużjoni mniżżla f’lista fl-Artikolu 45(1) tad-Direttiva 2004/18/KE.”

6

Il-Liġi tad-29 ta’ Jannar 2004 fuq id-dritt tal-kuntratti pubbliċi (Dz. U. Nru 113, Pożizzjoni 759 iktar ’il quddiem il-“Liġi fuq id-dritt tal-kuntratti pubbliċi”) tiddefinixxi l-prinċipji u l-proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi u tispeċifika l-awtoritajiet kompetenti fil-qasam. Il-Liġi li temenda tal-25 ta’ Frar 2011 (Dz. U. Nru 87, Posizzjoni 484), li daħlet fis-seħħ fis-26 ta’ April 2011, inkludiet fil-punt 1.a) fl-Artikolu 24(1) tal-Liġi fuq id-dritt tal-kuntratti pubbliċi. Din id-dispożizzjoni, emendata b’dan il-mod, hija fformulata kif ġej:

“1.   Huma esklużi mill-proċedura tal-għoti ta’ kuntratt pubbliku:

[…]

1.   a) l-operaturi ekonomiċi li l-awtorità kontraenti ħassret, irrexxindiet jew irtirar kuntratt pubbliku preċedenti mogħti lilu minħabba ċirkustanzi li huma imputabbli lilu, jekk dan it-tħassir, rexxissjoni jew irtirar seħħ f’terminu ta’ tliet snin qabel il-ftuħ tal-proċedura fis-seħħ u l-ammont tal-parti mill-kuntratt pubbliku li ma ġietx eżegwita jammonta għall-inqas 5 % tal-ammont totali ta’ dan il-kuntratt;

[…]”

7

Poczta Polska, kumpannija li tappartjeni għat-Teżorier pubbliku, li hija attiva fis-settur tas-servizzi postali, tikkostitwixxi entità kontraenti fis-sens tad-Direttiva 2004/17. Din il-kumpanniji bdiet proċedura miftuħa għall-għoti ta’ kuntratt pubbliku għad-“distribuzzjoni ta’ pakketti postali nazzjonali u internazzjonali, pakketti postali kbar, oġġetti li jitħallsu mal-kunsinna u pakketti postali b’kundizzjonijiet speċjali bi ħlas”. Skont il-konstatazzjonijiet fit-talba għal deċiżjoni preliminari, l-ammont ta’ dan il-kuntratt jeċċedi l-limitu li minnu r-regoli tad-dritt tal-Unjoni fil-qasam ta’ kuntratti pubbliċi huma applikabbli.

8

Din l-entità kontraenti qieset li l-offerti ta’ Forposta SA u ta’ABC Direct Contact sp. z o.o. kienu l-iktar vantaġġużi għal ċerti lottijiet tal-kuntratti u stiednithom sabiex jikkonkludu kuntratt. Din l-għażla ma kinitx ikkontestata minn ebda parteċipant fil-proċedura. Madankollu, fil-21 ta’ Lulju 2011, li kienet id-data ffissata għall-konklużjoni tal-kuntratt, Poczta Polska annullat l-għoti minħabba li l-operaturi ekonomiċi li ppreżentaw l-offerti magħżula kellhom b’mod obbligatorju jiġu esklużi mill-proċedura skont il-punt 1.a) tal-Artikolu 24(1) tal-Liġi fuq id-dritt tal-kuntratti pubbliċi.

9

Iż-żewġ kumpanniji kkonċernati ddeferew din id-deċiżjoni quddiem il-Krajowa Izba Odwoławcza, billi sostnew li l-imsemmija dispożizzjoni nazzjonali hija kuntrarja għall-ewwel subparagrafu tal-punt d tal-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18. B’mod konkret, fl-opinjoni tagħhom, il-portata tal-kundizzjonijiet iffissati minn din id-dispożizzjoni nazzjonali hija ħafna iktar kbira mill-kundizzjoni stabbilita mid-dritt tal-Unjoni, li tipprovdi bħala kawża għall-esklużjoni biss “kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità”, li tali kondotta ħażina ta’ ċerta gravità ma twettqitx f’din il-kawża.

10

Il-qorti tar-rinviju tirrileva li, waqt l-adozzjoni tal-punt 1. a tal-Artikolu 24(1) tal-Liġi fuq id-dritt tal-kuntratti pubbliċi, il-leġiżlatur nazzjonali indika li huwa kien ibbaża ruħu fuq l-ewwel subparagrafu tal-punt d tal-Artikolu 45(2), u hija tesprimi dubji rigward il-konformità ta’ din id-dispożizzjoni, dubji li ser jiġu ġġustifikati mill-kunsiderazzjonijiet li ġejjin.

11

Fl-ewwel lok, il-kawża għall-esklużjoni pprovduta mill-imsemmija dispożizzjoni tad-Direttiva 2004/18 hija kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità, kunċett li jmur lura, fil-lingwaġġ ġuridiku, għall-ksur ta’ prinċipji li jaqgħu taħt l-etika, id-dinjità jew il-kuxjenza professjonali. Tali ksur jimpenja r-responsabbiltà professjonali ta’ dak li jwettqu permezz, b’mod partikolari, il-ftuħ ta’ proċedura dixxiplinarja mill-korpi professjonali. B’hekk, ikunu dawn il-korpi, jew il-qrati li jiddeċiedu fuq il-kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità u mhux l-awtoritajiet kontraenti, kif tipprovdi d-dispożizzjoni nazzjonali inkwistjoni.

12

Fit-tieni lok, il-kunċett ta’ fatti “imputabbli lill-operatur”, inkluż fil-punt 1.a Artikolu 24(1) tal-Liġi fuq id-dritt tal-kuntratti pubbliċi, ikunu sinjifikattivament ikbar mill-kunċett ta’ kondotta ħażina ta’ ċerta gravità “mwettqa mill-operatur”, li tinsab fl-ewwel subparagrafu tal-punt d tal-Artikolu 45(2), u, għalhekk, ma għandux jiġi użat fid-dispożizzjonijiet li huma intiżi sabiex jistabbilixxu sanzjoni.

13

Fit-tielet lok, peress li l-imsemmija dispożizzjoni tad-Direttva 2004/18 teħtieġ li l-kondotta ħażina tkun “ta’ ċerta gravità”, ikun possibbli li jqum dubju li n-nuqqas ta’ eżekuzzjoni ta’ 5 % tal-ammont ta’ kuntratt tista’ tiġi kklassifikata bħala kondotta ħażina ta’ ċerta gravità. Il-qorti tar-rinviju tenfasizza li f’dan ir-rigward, meta l-kundizzjonijiet stabbiliti bid-dispożizzjoni nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali huma sodisfatti, l-awtorità kontraent għandha r-responsabbiltà li teskludi l-operatur ekonomiku kkonċernat u ma hemm ebda possibbiltà li tittieħed is-sitwazzjoni individwali ta’ dan tal-aħħar, fatt li jista’ joħloq ksur tal-prinċipju ta’ proporzjonalità.

14

Il-qorti tar-rinviju tirrileva li, fl-aħħar nett, skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja (sentenzi tas-16 ta’ Diċembru 2008, Michaniki, C-213/07, Ġabra p. I-9999, kif ukoll tat-23 ta’ Diċembru 2009, Serrantoni u Consorzio stabile edili, C-376/08, Ġabra p. I-12169), id-Direttiva 2004/18 ma tipprekludix lil Stat Membru milli jipprovdi kawżi għall-esklużjoni minbarra dawk stabbiliti fl-Artikolu 45(2) tagħha, u li ma jkunux ibbażati fuq kunsiderazzjonijiet oġġettivi li jirrigwardaw il-kwalitajiet professjonali tal-operaturi ekonomiċi, sakemm huma jkunu proporzjonati għall-għan segwit. Madankollu, skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja (sentenza tat-3 ta’ Marzu 2005, Fabricom, C-21/03 u C-34/03, Ġabra p. I-1559, kif ukoll tal-15 ta’ Mejju 2008, SECAP u Santorso, C-147/06 u C-148/06, Ġabra p. I-3565), id-dritt tal-Unjoni jipprekludi l-leġiżlazzjonijiet nazzjonali li jipprovdu l-esklużjoni awtomatika tal-parteċipazzjoni ta’ operatur għall-proċedura tal-għoti ta’ kuntratt, iċ-ċaħda awtomatika tal-offerti jew l-applikazzjoni ta’ miżuri sproporzjonati fir-rigward tal-għan imfittex. Id-dispożizzjoni nazzjonali inkwistjoni tkun mhux ta’ applikazzjoni awtomatika, iżda, barra minn hekk, tmur lil hin minn dawk li huwa neċessarju sabiex jintlaħaq l-għan ta’ protezzjoni tal-interess pubbiku segwit, li jikkonsisti li jiġu esklużi l-operaturi ekonomiċi realment ftit dgħajfa.

15

Fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, il-Krajowa Izba Odwoławcza ddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

16

Poczta Polska ssostni li Krajowa Izba Odwoławcza ma għandhiex kompetenza, fis-sens tal-Artikolu 267 TFUE, peress li hija għandha kemm funzjonijiet ġudizzjarji kif ukoll konsultattivi.

17

F’dan ir-rigward, jeħtieġ li jitfakkar li skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, sabiex tiddetermina jekk korp ta’ rinviju għandux in-natura ta’ “qorti jew tribunal”, skont l-Artikolu 267 TFUE, liema kwistjoni taqa’ unikament taħt id-dritt tal-Unjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja tieħu inkunsiderazzjoni sensiela ta’ kriterji, bħal jekk il-korp huwiex stabbilit mil-liġi, jekk huwiex permanenti, jekk il-ġurisdizzjoni tiegħu hijiex ta’ natura obbligatorja, jekk il-proċeduri quddiemu humiex kontradittorji, jekk il-korp japplikax regoli tad-dritt, kif ukoll jekk huwiex indipendenti (sentenzi tas-17 ta’ Settembru 1997, Dorsch Consult, C-54/96, Ġabra p. I-4961, punt 23, kif ukoll tad-19 ta’ April 2012, Grillo Star, C-443/09, punt 20 u l-ġurisprudenza ċċitata).

18

F’din il-kawża, għandu jiġi kkontatat li, kif jirriżulta mill-proċess imqiegħed għad-dispożizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja, il-Krajowa Izba Odwoławcza, li hija korp stabbilit mil-Liġi fuq id-dritt tal-kuntratti pubbliċi, bil-ġurisdizzjoni esklużiva sabiex tieħu konjizzjoni fl-ewwel istanza ta’ kawżi bejn operaturi ekonomiċi u awtoritajiet kontraenti, u li l-funzjonament tagħha huwa rregolat bl-Artikoli 172 sa 198 ta’ din il-liġi, tikkostitwixxi qorti, fis-sens tal-Artikolu 267 TFUE, fl-eżerċizzju tal-kompetenzi tagħha li jaqgħu taħt dawn id-dispożizzjonijiet, kif inhu l-każ fil-kuntest tal-kawża prinċipali. Il-fatt li dan il-korp huwa eventwalment mogħti, skont dispożizzjonijiet oħrajn, funzjonijiet ta’ natura konsultattiva huwa mingħajr ebda konsegwenza f’dan ir-rigward.

19

Il-Gvern Pollakk isostni li t-talba għal deċiżjoni preliminari hija inammissibbli minħabba l-fatt li hija ipotetika u hija intiża, essenzjalment, sabiex tiddetermina jekk ir-regola nazzjonali hijiex konformi mad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2004/18, u mhux sabiex tinkiseb interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni sabiex jiġi ċċarat is-suġġett tal-kawża, li għandu jiġi deċiż fuq il-bażi tad-dritt nazzjonali. Ma hijiex il-Qorti tal-Ġustizzja, fil-kuntest tal-proċedura għar-rinviju għal deċiżjoni preliminari, li għandha tevalwa l-konformità ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali mad-dritt tal-Unjoni u lanqas li tinterpreta dispożizzjonijiet leġiżlattiv nazzjonali.

20

F’dan ir-rigward, għandu jiġi rrilevat li, minn naħa, l-qorti tar-rinviju ma titlobx lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex tevalwa l-konformità tal-leġiżlazzjoni nazzjonali kkonċernata mad-dritt tal-Unjoni u lanqas li tinterpreta din il-leġiżlazzjoni. Hija tillimita ruħha li titlob l-interpretazzjoni tar-regoli tal-Unjoni fil-qasam ta’ kuntratti pubbliċi sabiex tevalwa jekk jeħtieġx li ma jiġix applikat, fil-kawża prinċipali, il-punt1.a tal-Artikolu 24(1) tal-Liġi fuq id-dritt tal-kuntratti pubbliċi. Min-naħa l-oħra, għandu jiġi kkonstatat li d-domandi magħmula huma rilevanti għas-soluzzjoni ta’ din il-kawża, peress li Poczta Polska annullat l-għoti tal-kuntratt ikkontestat minħabba li l-operaturi ekonomiċi, li l-offerti tagħhom intgħażlu, kellhom b’mod obbligatorju jiġu esklużi mill-proċedura skont l-imsemmija dispożizzjoni nazzjonali.

21

F’dawn iċ-ċirkustanzi, it-talba għal deċiżjoni preliminari hija ammissibbli u għandha għaldaqstant tingħata risposta għad-domandi magħmula.

22

Permezz ta’ din id-domanda, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-ewwel subparagrafu tal-punt d tal-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18 għandux jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprovdi li kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità, li twassal għall-esklużjoni awtomatika tal-operatur ekonomiku minħabba proċedura għall-għoti ta’ kuntratt pubbliku fis-seħħ, tkun seħħet meta, minħabba ċirkustanzi li jistgħu jiġu imputabbli lil dan l-istess operatur ekonomiku, l-awtorità kontraenti ħassret jew irrexxindiet kuntratt pubbliku preċedenti mogħti lill-imsemmi operatur, jew irtirat minnu, jekk dan it-tħassir, rexxissjoni jew irtirar mill-kuntratt seħħ fil-perijodu ta’ tliet snin qabel il-ftuħ tal-proċedura fis-seħħ u li l-ammont tal-parti mill-kuntratt pubbliku li ma ġietx eżegwita jammonta għall-inqas 5 % tal-ammont totali ta’ dan il-kuntratt.

23

Fid-dawl ta’ ċerti osservazzjonijiet ippreżentati mill-Gvern Pollakk waqt is-seduta għas-sottomissjonijiet orali li saret quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, li jipprovdu li każ bħala dak tal-kawża prinċipali, li jaqa’ ratione materiae taħt id-Direttiva 2004/17, għandu jiġi evalwat fil-kuntest biss tagħha, jeħtieġ jiġi enfasizzat li, skont il-konstatazzjonijiet tal-qorti tar-rinviju, il-leġiżlatur nazzjonali stess indika li, waqt l-adozzjoni tal-punt 1.a tal-Artikolu 24(1) tal-Liġi fuq id-dritt tal-kuntratti pubbliċi, fuq il-bażi tiegħu l-kumpanniji kkonċernati ġew esklużi mill-proċeduri għall-għoti, huwa bbaża ruħu fuq l-ewwel subparagrafu tal-punt d tal-Artikolu 45(2) tad-Diretttiva 2004/18. Huwa barra minn hekk għal dan l-Artikolu 45 li jirreferu espliċitament l-Artikoli 53(3) u 54(4) tad-Direttiva 2004/17.

24

Għaldaqstant jidher li r-Repubblika tal-Polonja użat il-fakultà mogħtija mill-imsemmija dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2004/17 u inkludiet, fil-leġiżlazzjoni nazzjonali, il-kawża għall-esklużjoni prevista fl-ewwel subparagrafu tal-punt d tal-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18.

25

Għandu jiġi kkonstatat li l-ewwel subparagrafu tal-punt d tal-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18, bid-differenza għal dispożizzjonjiet li jikkonċernaw il-kawżi għall-esklużjoni previsti fl-istess paragrafu 2(a), (b) u (f) ta’ dan l-artikolu, ma jirreferix għal-leġiżlazzjonijiet u għar-regolamenti nazzjonali, iżda li t-tieni paragrafu ta’ dan l-istess paragrafu 2 jipprovdi li l-Istati Membri jispeċifikaw, skont il-liġi nazzjonali tagħhom u fir-rispett tad-dritt tal-Unjoni, il-kundizzjonijiet tal-applikazzjoni tiegħu.

26

Konsegwentement, il-kunċetti ta’ “kondotta ħażina”“professjonali”“ta’ ċerta gravità”, li jinsabu fl-imsemmi l-ewwel subparagrafu tal-punt d tal-Artikolu 45(2) jistgħu jiġu speċifikati fid-dritt nazzjonali, fir-rispett, madankollu, tad-dritt tal-Unjoni.

27

F’dan ir-rigward, għandu jiġi rrilevat li, kif ġustament isostni l-Gvern Pollakk, il-kunċett ta’ “kondotta professjonali ħażina” ikopri kull aġir ħażin li għandu rilevanza fuq il-kredibbiltà professjonali tal-operatur inkwisjtoni u mhux biss il-ksur ta’ regoli ta’ deontoloġija fis-sens strett tal-professjoni li jappartjeni għaliha dan l-operatur, li huma kkonstatati mill-korp ta’ dixxiplina stabbilit fil-kuntest ta’ din il-professjoni jew minn deċiżjoni ġudizzjarja li hija awtorità ta’ res judicata.

28

Fil-fatt, l-ewwel subparagrafu tal-punt d tal-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18 jawtorizza l-awtoritajiet kontraenti sabiex jikkonstataw kondotta professjonali ħażina b’kull mezz li huma jistgħu jiġġustifikaw. Barra minn hekk, bid-differenza ta’ dan l-istess paragrafu 2(ċ), sentenza li għandha awtorità ta’ res judicata ma hijiex meħtieġa għall-konstatazzjoni ta’ kondotta professjonali ħażina, fis-sens tad-dispożizzjoni li tinsab f’imsemmi paragrafu 2(d).

29

Konsegwentement, in-nuqqas ta’ osservazzjoni minn operatur ekonomiku tal-obbligi kuntrattwali tiegħu jista’, fil-prinċipju, jitqies bħala kondotta professjonali ħażina.

30

Madankollu, il-kunċett ta’ “kondotta professjonali ħażina” għandu jinftiehem bħala li jirreferi normalment għal aġir tal-operatur ekonomiku inkwistjoni li jindika intenzjoni ta’ kondotta ħażina jew negliġenza ta’ ċerta gravità min-naħa tiegħu. B’hekk kull eżekuzzjoni inkorretta, impreċiża jew nuqqas ta’ kuntrattt jew parti minn dan tal-aħħar tista’ eventwalment turi kompetenza professjonali limitata tal-operatur ekonomiku inkwistjoni, iżda ma tammontax awtomatikament għal kondotta ħażina ta’ ċerta gravità.

31

Barra minn hekk, il-konstatazzjoni tal-eżistenza ta’ “kondotta ħażina ta’ ċerta gravità” teħtieġ, fil-prinċipju, li titwettaq evalwazzjoni konkreta u individwali tal-attitudni tal-operatur ekonomiku kkonċernat.

32

Il-leġiżlazzjoni inkwistjoni fil-kawża prinċipali timponi lill-awtorità kontraenti li teskludi mill-proċedura tal-għoti ta’ kuntratt pubbliku operatur ekonomiku meta, minħabba ċirkustanzi li “huma imputabbli” lil dan tal-aħħar, din l-awtorità ħassret jew irrixxendiet kuntratt konkluż miegħu fil-kuntest ta’ kuntratt pubbliku preċedenti.

33

F’dan ir-rigward, jeħtieġ li jiġi rrilevat li, fid-dawl tal-karatteristiċi proprji tas-sistemi legali nazzjonali fil-qasam ta’ responsabbiltà, il-kunċett ta’ “ċirkustanzi imputabbli” huwa wiesa’ wisq u jista’ jifhem sitwazzjonijiet li jmorru lil hinn sew minn attitudni tal-operatur ekonomiku inkwisjtoni li tindika intenzjoni ta’ kondotta ħażina jew ta’ negliġenza ta’ ċerta gravità min-naħa tiegħu. L-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 54(1) tad-Direttiva 2004/17 jirreferi għall-fakultà ta’ applikazzjoni tal-kriterji ta’ esklużjoni elenkati fl-Artikolu 45 tad-Direttiva 2004’18 “[fil-]kondizzjonijiet dikjarati fiha”, b’tali mod li l-kunċett ta’ “kondotta ħażina ta’ ċerta gravità”,fis-sens tal-punt 25 ta’ din is-sentenza, ma jistax jiġi sostitwit mill-kunċett ta’ “ċirkustanzi imputabbli” lill-operatur ekonomiku kkonċernat.

34

Barra minn hekk, il-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali tiddetermina hija stess il-parametri li abbażi tagħhom aġir preċedenti ta’ operatur ekonomiku jimponi fuq l-awtorità kontraenti inkwistjoni li teskludi awtomatikament dan l-operatur mill-proċedura tal-għoti ta’ kuntratt pubbliku mibdija mill-ġdid, mingħajr ma tħalli lil din l-awtorità kontraenti l-fakultà li tevalwa, każ b’każ, il-gravità tal-aġir allegatament ħażin tal-imsemmi operatur fil-kuntest tal-eżekuzzjoni tal-kuntratt preċedenti.

35

Konsegwentement, għandu jiġi kkonstatat li l-leġiżlazzjoni inkwistjoni fil-kawża prinċipali ma tillimitax li timmarka l-kuntest ġenerali ta’ applikazzjoni tal-ewwel subparagrafu tal-punt d tal-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18, iżda timponi, f’dan ir-rigward fuq l-awtoritajiet kontraenti, kundizzjonijiet obbligatorji u konklużjonijiet li għandhom jirriżultaw awtomatikament minn ċerti ċirkustanzi, li teċċedi b’dan il-mod il-marġni ta’ diskrezzjoni li għandhom l-Istati Membri, skont it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 45(2) ta’ din id-direttiva, rigward il-preċiżjoni tal-kundizzjonijiet ta’ applikazzjoni tal-kawżi għall-esklużjoni prevista f’dan l-istess l-ewwel subparagrafu tal-punt d tal-paragrafu 2(d) fir-rispett tad-dritt tal-Unjoni.

36

Fid-dawl tal-kunsiderazzjoni kollha preċedenti, ir-risposta għall-ewwel domanda għandha tkun li l-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 45(2)(d) tad-Direttiva 2004/18 għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprovdi li kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità, li twassal għall-esklużjoni awtomatika tal-operatur ekonomiku minħabba proċedura għall-għoti ta’ kuntratt pubbliku fis-seħħ, tkun seħħet meta, minħabba ċirkustanzi li jistgħu jiġu imputabbli lil dan l-istess operatur ekonomiku, l-awtorità kontraenti ħassret jew irrexxindiet kuntratt pubbliku preċedenti mogħti lill-imsemmi operatur, jew irtirat minnu, jekk dan it-tħassir, rexxissjoni jew irtirar mill-kuntratt seħħ fil-perijodu ta’ tliet snin qabel il-ftuħ tal-proċedura fis-seħħ u li l-ammont tal-parti mill-kuntratt pubbliku li ma ġietx eżegwita jammonta għall-inqas 5 % tal-ammont totali ta’ dan il-kuntratt.

37

Permezz ta’ din id-domanda, li hija magħmula fil-każ ta’ risposta negattiva għall-ewwel domanda, huwa mistoqsi, essenzjalment, jekk il-prinċipji u r-regoli tad-dritt tal-Unjoni fil-qasam ta’ kuntratti pubbliċi jiġġustifikawx li, taħt il-protezzjoni tal-interess pubbliku u l-interessi leġittimi tal-awtoritajiet kontraenti, kif ukoll iż-żamma ta’ kompetizzjoni leali bejn operaturi ekonomiċi, leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, timponi fuq l-awtorità kontraenti li teskludi awtomatikament minn proċedura għall-għoti ta’ kuntratt pubbliku operatur ekonomiku f’ipoteżi bħal dik imsemmija fl-ewwel domanda.

38

F’dan ir-rigward, għalkemm, ċertament, mill-Artikolu 54(4) tad-Direttiva 2004/17 jirriżulta li l-awtoritajiet kontraenti jistgħu jiffissaw kriterji għal għażla kwalitattiva li jirriżultaw mill-kriterji ta’ esklużjoni elenkati fl-Artikolu 45 tad-Direttiva 2004/18, xorta jibqa’ l-fatt li, skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, l-imsemmi Artikolu 45(2) ta’ din id-direttiva tal-aħħar jelenka, b’mod eżawrjenti, il-kawżi li jistgħu jiġġustifikaw l-esklużjoni ta’ operatur ekonomiku mill-parteċipazzjoni għal kuntratt għal raġunijiet, ibbażati fuq fatturi oġġettivi, li jirrigwarda l-kwalitajiet professjonali tieħgu u jipprekludi, konsegwentment, lill-Istati Membri milli jżidu mal-lista inkluża fih kawżi oħra għall-esklużjoni bbażati fuq kriterji marbuta mal-kwalità professjonali (ara s-sentenzi tad-9 ta’ Frar 2006, La Cascina et, C-226/04 u C-228/04, Ġabra p. I-1347, punt 22; Michaniki, iċċitata iktar ’il fuq, punt 43, kif ukoll tal-15 ta’ Lulju 2010, Bâtiments u Ponts Construction u WISA Produktionsservice, C-74/09, Ġabra p. I-7271, punt 43).

39

Huwa biss meta l-kawża għall-esklużjoni kkonċernata ma hijiex marbuta mal-kwalitajiet professjonali tal-operatur ekonomiku u, għaldaqstant, ma taqax taħt tali lista eżawrjenti li l-ammissibbiltà eventwali ta’ din il-kawża fir-rigward tal-prinċipji jew ta’ regoli oħrajn tad-dritt tal-Unjoni fil-qasma ta’ kuntratti pubbliċi tista’ tiġi prevista (ara, f’dan ir-rigward, is-sentenzi tat-3 ta’ Marzu 2005, Fabricom, iċċitata iktar ’il fuq, C-21/03 u C-34/03, Ġabra p. I-1559, punti 25 sa 36; Michaniki, iċċitata iktar ’il fuq, punti 44 sa 69, kif ukoll Assitur, tad-19 ta’ Mejju 2009, Assitur, C-538/07, Ġabra p. I-4219, punti 21 sa 33).

40

F’dan il-każ, il-punt 1.a tal-Artikolu 24(1) tal-Liġi fuq id-dritt tal-kuntratti pubbliċi jipprovdi kawża għall-esklużjoni li tirrigwarda l-kwalità professjonali tal-operatur ekonomiku kkonċernat, kif ukoll ikkonfermah il-fatt, li jirriżulta mill-punti 10 u 23 ta’ din is-sentenza, li l-leġiżlatur Pollakk invoka l-ewwel subparagrafu tal-punt d tal-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18 insostenn tal-adozzjoni ta’ din id-dispożizzjoni nazzjonali. Tali kawża għall-esklużjoni, li toħroġ mill-kuntest tal-lista eżawrjenti li tinsab f’dan l-ewwel subparagrafu, kif ukoll jirriżulta mill-ewwel domanda, ma hijiex lanqas ammissibbli fir-rigward tal-prinċipji u ta’ regoli oħrajn tad-dritt tal-Unjoni fil-qasam ta’ kuntratti pubbliċi.

41

Konsegwentement, ir-risposta għat-tieni domanda għandha tkun li l-prinċipji u r-regoli tad-dritt tal-Unjoni fil-qasam ta’ kuntratti pubbliċi ma jiġġustifikawx li, taħt il-protezzjoni tal-interess pubbliku u l-interessi leġittimi tal-awtoritajiet kontraenti, kif ukoll iż-żamma ta’ kompetizzjoni leali bejn operaturi ekonomiċi, leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, timponi fuq l-awtorità kontraenti li teskludi awtomatikament minn proċedura għall-għoti ta’ kuntratt pubbliku operatur ekonomiku f’ipoteżi bħal dik imsemmija fl-ewwel domanda preliminari.

42

Il-Gvern Pollakk talab lill-Qorti tal-Ġustizzja, waqt is-seduta għas-sottomissjonijiet orali li seħħew quddiemha, sabiex tillimita ratione temporis l-effetti tas-sentenza preżenti fil-każ li l-Qorti tal-Ġustizzja tinterpreta l-ewwel subparagrafu tal-punt d tal-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18 fis-sens li jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali.

43

Insostenn tat-talba tiegħu, il-Gvern Pollakk jinvoka n-natura allegatament ftit ċara ta’ din id-dispożizzjoni tad-dritt tal-Unjoni, li għadha ma ġietx interpretata mill-Qorti tal-Ġustizzja, kif ukoll ir-riskju ta’ riperkussjonijiet ekonomiċi serji fil-livell nazzjonali li tinvolvi tali interpretazzjoni.

44

F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li l-interpretazzjoni li l-Qorti tal-Ġustizzja tagħti lil regola tad-dritt tal-Unjoni, fl-eżerċizzju tal-ġurisdizzjoni mogħtija lilha mill-Artikolu 267 TFUE, tikkjarifika u tippreċiża t-tifsira u l-portata ta’ din ir-regola, hekk kif għandha jew kellha tinftiehem u tiġi applikata sa mill-mument tad-dħul fis-seħħ tagħha, u huwa biss f’każijiet eċċezzjonali li l-Qorti tal-Ġustizzja tista’, b’applikazzjoni ta’ prinċipju ġenerali ta’ ċertezza legali inerenti fl-ordinament ġuridiku tal-Unjoni, tillimita l-possibbiltà għal kull persuna kkonċernata li tinvoka dispożizzjoni li hija tkun interpretat sabiex tikkontesta relazzjonijiet ġuridiċi stabbiliti in bona fide (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tal-10 ta’ Mejju 2012, Santander Asset Management SGIIC et, C-338/11 sa C-347/11, punt 58 u 59, kif ukoll tat-18 ta’ Ottubru 2012, Mednis, C-525/11, punti 41 u 42).

45

B’mod iktar speċifiku, il-Qorti tal-Ġustizzja rrikorriet għal din is-soluzzjoni biss f’ċirkustanzi ferm speċifiċi, b’mod partikolari meta kien hemm riskju ta’ riperkussjonijiet ekonomiċi serji dovuti b’mod partikolari għan-numru kbir ta’ relazzjonijiet ġuridiċi kkostitwiti in bona fide fuq il-bażi tal-leġiżlazzjoni kkunsidrata bħala validament fis-seħħ u meta kien jidher li l-individwi u l-awtoritajiet nazzjonali kienu mħeġġa jadottaw aġir ma kienx konformi mad-dritt tal-Unjoni minħabba inċertezza oġġettiva u sinjifikattiva fir-rigward tal-portata tad-dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni, inċertezza li għaliha possibbilment ikkontribwixxa l-aġir stess adottat minn Stati Membri oħra jew mill-Kummissjoni Ewropea (ara, b’mod partikolari, is-sentenza Santander Asset Management SGIIC et, iċċitata iktar ’il fuq, punt 60, kif ukoll Mednis, punt 43).

46

Għal dak li jikkonċerna l-allegata eżistenza ta’ inċertezza oġġettiva u sinjifikattiva rigward il-portata tad-dispożizzjonijiet ikkonċernati tad-dritt tal-Unjoni, hija ma tistax tiġi kkonstatata fil-kawża prinċipali. Fil-fatt, minn naħa, l-ipoteżi tal-“kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità”, fis-sens tal-ewwel subparagrafu tal-punt d tal-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18 ma tkoprix b’mod ċar il-kawża ta’ esklużjoni previst fil-punt 1.a tal-Artikolu 24(1) tal-Liġi fuq id-dritt tal-kuntratti pubbliċi. Min-naħa l-oħra, minn ġurisprudenza diġà stabbilita sew fid-data ta’ adozzjoni ta’ din id-dispożizzjoni jirriżulta li din kawża għall-esklużjoni ma tistax tiġi ġġustifikata mill-prinċipji jew minn regoli oħrajn tad-dritt tal-Unjoni fil-qasam ta’ kuntratti pubbliċi.

47

Għal dak li jikkonċerna l-konsegwenzi finanzjarji li jistgħu jirriżultaw, għal Stat Membru, minħabba sentenza mogħtija fil-kuntest ta’ talba għal deċiżjoni preliminari ma jiġġustifikawx, fihom infushom, il-limitazzjoni tal-effetti ta’ din is-sentenza ratione temporis (sentenzi ċċitati iktar ’il fuq Santander Asset Management SGIIC et, punt 62, kif ukoll Mednis, punt 44).

48

Hemm lok li jiġi rrilevat li, fi kwalunkwe każ, il-Gvern Pollakk ma pprovda ebda data li tippermetti lill-Qorti tal-Ġustizzja li tevalwa l-eżistenza, minħabba din is-sentenza, ta’ riskju ta’ riperkussjonijiet ekonomiċi serji għar-Repubblika tal-Polonja.

49

Għaldaqstant, ma hemmx lok li l-effetti ta’ din is-sentenza jiġu limitati ratione temporis.

50

Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija din il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż. L-ispejjeż sostnuti għas-sottomissjoni tal-osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, barra dawk tal-imsemmija partijiet, ma jistgħux jitħallsu lura.

Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (It-Tielet Awla) taqta’ u tiddeċiedi: