IL-KUMMISSJONI EWROPEA

Brussell, 11.2.2016

COM(2016) 64 final

2016/0038(NLE)

Proposta għal

DEĊIŻJONI TAL-KUNSILL

dwar l-iffirmar tal-Ftehim ta' Sħubija Ekonomika bejn l-Istati Sħab tal-Komunità tal-Afrika tal-Lvant, minn naħa waħda, u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, min-naħa l-oħra

MEMORANDUM TA’ SPJEGAZZJONI

1.KUNTEST TAL-PROPOSTA

·Raġunijiet u għanijiet tal-proposta

Il-proposta annessa għal Deċiżjoni tal-Kunsill tikkostitwixxi l-istrument legali għall-iffirmar tal-Ftehim ta' Sħubija Ekonomika (FSE) bejn l-Istati Sħab tal-Komunità tal-Afrika tal-Lvant (EAC), minn naħa waħda, u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, min-naħa l-oħra (FSE tal-EAC). L-Istati Sħab tal-EAC huma l-Burundi, il-Kenja, ir-Rwanda, it-Tanzanija u l-Uganda.

In-negozjati ġew konklużi fil-livell tan-Negozjaturi Ewlenin fi Brussell fl-14 ta' Ottubru 2014. Il-Ftehim inbeda fis-16 ta' Ottubru 2014 fi Brussell.

Il-Kenja bħalissa tibbenefika mill-iskema li tinsab fir-Regolament dwar l-Aċċess għas-Suq (MAR). Il-pajjiżi l-oħra tar-reġjun attwalment jibbenefikaw mill-inizjattiva "Kollox ħlief Armi", peress li huma kklassifikati bħala l-Anqas Pajjiżi Żviluppati (LDCs).

Il-Ftehim ser jipprovdi reġim ta’ aċċess uniformi għall-Istati Sħab tal-EAC hekk kif dan jidħol fis-seħħ.

·Konsistenza mad-dispożizzjonijiet eżistenti fil-qasam ta’ politika

Din il-proposta timplimenta l-Ftehim ta’ Sħubija bejn il-membri tal-gruppi tal-Istati Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku minn naħa, u l-Komunità Ewropea u l-Istati Membri tagħha, min-naħa l-oħra 1 ("il-Ftehim ta' Sħubija AKP-KE"), li jirrikjedi li l-Ftehimiet ta' Sħubija Ekonomika kompatibbli mad-WTO jiġu konklużi.

·Konsistenza ma' politiki oħra tal-Unjoni

L-FSE tal-EAC huwa ftehim kummerċjali orjentat lejn l-iżvilupp. Huwa joffri aċċess asimetriku għas-suq lill-Istati Sħab tal-EAC, li jippermettilhom jipproteġu lis-setturi sensittivi mil-liberalizzazzjoni; jipprovdi għadd kbir ta’ salvagwardji u klawsola ta’ protezzjoni għall-industrija li għadha tibda; jinkludi dispożizzjonijiet dwar ir-regoli ta’ oriġini li jiffaċilitaw l-esportazzjonijiet; u jelimina l-użu tas-sussidji għall-esportazzjoni fil-kummerċ ta' bejn il-Partijiet. Dawn id-dispożizzjonijiet jikkontribwixxu għall-objettiv ta' Koerenza tal-Politiki għall-Iżvilupp u huma konsistenti mal-Artikolu 208(2) TFUE.

2.BAŻI ĠURIDIKA, SUSSIDJARJETÀ U PROPORZJONALITÀ

·Bażi ġuridika

Il-bażi ġuridika ta' din id-Deċiżjoni tal-Kunsill hija t-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea, u b’mod partikolari l-Artikoli 207(3) u (4) u 209(2) tiegħu, flimkien mal-Artikolu 218(6) tiegħu. 

·Sussidjarjetà (għal kompetenza mhux esklużiva)

Il-politika kummerċjali komuni, f'konformità mal-Artikolu 3 tat-TFUE, hija definita bħala kompetenza esklużiva tal-Unjoni.

·Proporzjonalità

Din il-proposta hi meħtieġa sabiex jiġu implimentati l-impenji internazzjonali tal-Unjoni, kif stabbilit fil-Ftehim ta’ Sħubija AKP-KE.

·Għażla tal-istrument

Din il-proposta hija skont l-Artikolu 218(6) TFUE, li jipprevedi l-adozzjoni ta' deċiżjonijiet mill-Kunsill dwar l-iffirmar ta' ftehimiet internazzjonali. Ma jeżisti l-ebda strument legali ieħor li jista' jintuża sabiex jintlaħaq l-objettiv espress f'din il-proposta.

3.RIŻULTATI TAL-EVALWAZZJONIJIET EX POST, TAL-KONSULTAZZJONIJIET MAL-PARTIJIET IKKONĊERNATI U TAL-VALUTAZZJONIJIET TAL-IMPATT

·Evalwazzjonijiet ex post/kontrolli tal-idoneità tal-leġiżlazzjoni eżistenti

·Konsultazzjonijiet mal-partijiet ikkonċernati

Mhux applikabbli.

·Ġbir u użu tal-kompetenzi

Mhux applikabbli.

·Valutazzjoni tal-impatt

Valutazzjoni tal-Impatt għas-Sostenibilità (VIS) tal-Ftehimiet ta’ Sħubija Ekonomika UE-AKP twettqet bejn l-2003 u l-2007. It-termini ta’ referenza għal dan il-proġett ġew ippubblikati mill-Kummissjoni Ewropea fl-2002 f'sejħa kompetittiva għall-offerti. Bħala riżultat ta’ din is-sejħa għall-offerti, ingħata kuntratt qafas ta’ ħames snin lil PwC ta' Franza f’Awwissu 2002. Verżjoni tal-abbozz tar-rapport finali tal-VIS tressqet quddiem il-partijiet ikkonċernati fl-Ewropa matul laqgħa ta’ Djalogu tas-Soċjetà Ċivili tal-UE organizzata mill-Kummissjoni Ewropea fit-23 ta’ Marzu 2007 fi Brussell, il-Belġju.

·Idoneità regolatorja u simplifikazzjoni

·Drittijiet fundamentali

Il-proposta ma għandhiex konsegwenzi għall-protezzjoni tad-drittijiet fundamentali fl-Unjoni.

4.IMPLIKAZZJONIJIET BAĠITARJI

5.ELEMENTI OĦRA

·Pjanijiet ta’ implimentazzjoni u arranġamenti dwar il-monitoraġġ, l-evalwazzjoni u r-rappurtar

·Dokumenti ta’ spjegazzjoni (għad-direttivi)

·Spjegazzjoni fid-dettall tad-dispożizzjonijiet speċifiċi tal-proposta

2016/0038 (NLE)

Proposta għal

DEĊIŻJONI TAL-KUNSILL

dwar l-iffirmar tal-Ftehim ta' Sħubija Ekonomika bejn l-Istati Sħab tal-Komunità tal-Afrika tal-Lvant, minn naħa waħda, u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, min-naħa l-oħra

IL-KUNSILL TAL-UNJONI EWROPEA,

Wara li kkunsidra t-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea, u b’mod partikolari l-Artikoli 207(3) u (4) u 209(2) tiegħu, flimkien mal-Artikolu 218(6)(a) tiegħu,

Wara li kkunsidra l-proposta mill-Kummissjoni Ewropea, 2

Wara li kkunsidra l-kunsens tal-Parlament Ewropew,

Billi:

(1)Fit-12 ta’ Ġunju 2002 il-Kunsill awtorizza lill-Kummissjoni biex tiftaħ negozjati għal Ftehimiet ta’ Sħubija Ekonomika mal-Grupp tal-Istati Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku.

(2)In-negozjati ġew konklużi u l-Ftehim ta’ Sħubija Ekonomika bejn l-Istati Sħab tal-Komunità tal-Afrika tal-Lvant (ir-Repubblika tal-Burundi, ir-Repubblika tal-Kenja, ir-Repubblika tar-Rwanda, ir-Repubblika Magħquda tat-Tanzanija u r-Repubblika tal-Uganda), minn naħa waħda, u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, min-naħa l-oħra, (minn hawn 'il quddiem imsejjaħ “il-Ftehim”) ġie inizjalat fis-16 ta’ Ottubru 2014.

(3)Skont id-Deċiżjoni tal-Kunsill Nru [..] ta' [..], 3 il-Ftehim ġie ffirmat fi (...), suġġett għall-konklużjoni tiegħu f’data iktar tard.

(4)Il-Ftehim ġie applikat b’mod provviżorju sa minn [..], sakemm dan jidħol fis-seħħ.

(5)Il-Ftehim ta’ Sħubija bejn il-membri tal-gruppi tal-Istati Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku minn naħa, u l-Komunità Ewropea u l-Istati Membri tagħha min-naħa l-oħra 4 , jirrikjedi li jiġu konklużi Ftehimiet ta' Sħubija Ekonomika kompatibbli mad-WTO.

(6)Il-Ftehim għandu jkun konkluż f'isem l-Unjoni.

ADOTTA DIN ID-DEĊIŻJONI:

Artikolu 1

Il-Ftehim ta' Sħubija Ekonomika bejn l-Istati Sħab tal-Komunità tal-Afrika tal-Lvant, minn naħa waħda, u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, min-naħa l-oħra, huwa b'dan konkluż.

It-test tal-Ftehim jinsab mehmuż ma' din id-Deċiżjoni.

Artikolu 2

Il-President tal-Kunsill jaħtar il-persuna bis-setgħa li tipproċedi, f’isem l-Unjoni Ewropea, skont l-avviż previst fl-Artikolu 139 tal-Ftehim, sabiex tesprimi l-kunsens tal-Unjoni Ewropea li tkun marbuta bil-Ftehim 5 .

Artikolu 3

Il-Ftehim ma jiġix interpretat bħala li jagħti xi drittijiet jew jimponi xi obbligi li jistgħu jiġu invokati direttament quddiem il-qrati u t-tribunali tal-Unjoni jew tal-Istati Membri.

Artikolu 4

Din id-Deċiżjoni tidħol fis-seħħ fid-data tal-adozzjoni tagħha.

Magħmul fi Brussell,

DIKJARAZZJONI FINANZJARJA LEĠIŻLATTIVA GĦAL PROPOSTI LI GĦANDHOM IMPATT BAĠITARJU LIMITAT ESKLUSSIVAMENT FUQ IN-NAĦA TAD-DĦUL

1.ISEM TAL-PROPOSTA:

DEĊIŻJONI TAL-KUNSILL dwar l-iffirmar tal-Ftehim ta' Sħubija Ekonomika bejn l-Istati Sħab tal-Komunità tal-Afrika tal-Lvant, minn naħa waħda, u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, min-naħa l-oħra.

2.LINJI BAĠITARJI

Kapitolu u Artikolu: Kapitolu 12, Artikolu 120

Ammont imdaħħal fil-baġit għas-sena 2014: € 16 185 600 000

3.IMPATT FINANZJARJU

Il-proposta ma għandha l-ebda implikazzjoni finanzjarja

4.MIŻURI KONTRA L-FRODI

Sabiex ir-Riżorsi Proprji tal-Unjoni Ewropea jkunu mħarsa, il-Ftehim fih dispożizzjonijiet maħsuba sabiex tiġi żgurata l-applikazzjoni korretta, mill-pajjiż sieħeb, tal-kundizzjonijiet stabbiliti għall-applikazzjoni tal-konċessjonijiet kummerċjali skont §3 tal-"Impatt Finanzjarju", b'mod partikolari fl-Artikolu 16 "Dispożizzjonijiet Speċjali dwar il-Kooperazzjoni Amministrattiva" (l-hekk imsejħa "klawsola OLAF") u fil-Protokoll 1 tiegħu dwar ir-Regoli tal-Oriġini kif ukoll fil-Protokoll 2 dwar l-Assistenza Amministrattiva Reċiproka f’Materji Doganali. Dawn id-dispożizzjonijiet jikkumplimentaw il-leġiżlazzjoni doganali tal-Unjoni Ewropea applikabbli għall-prodotti kollha importati (b'mod partikolari l-Kodiċi Doganali tal-Unjoni Ewropea u l-miżuri ta' implimentazzjoni tiegħu) u dik dwar ir-responsabbiltajiet tal-Istati Membri fir-rigward tal-kontroll tar-Riżorsi Proprji (b'mod partiklari r-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 1150/2000).

(1)    ĠU L 317, 15.12.2000, p. 3 Il-Ftehim kif emendat mill-Ftehim iffirmat fil-Lussemburgu fil-25 ta' Ġunju 2005 (ĠU L 209, 11.8.2005, p. 27) u mill-Ftehim iffirmat f'Ouagadougou fit-22 ta' Ġunju 2010 (ĠU L 287, 4.11.2010, p. 3).

(2)    ĠU C […], […], p. […].

(3)    ĠU L

(4)    ĠU L 317, 15.12.2000, p. 3 Il-Ftehim kif emendat mill-Ftehim iffirmat fil-Lussemburgu fil-25 ta' Ġunju 2005 (ĠU L 209, 11.8.2005, p. 27) u mill-Ftehim iffirmat f'Ouagadougou fit-22 ta' Ġunju 2010 (ĠU L 287, 4.11.2010, p. 3).

(5)    Id-data ta’ dħul fis-seħħ tal-Ftehim se tkun ippubblikata f'Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea mis-Segretarjat Ġenerali tal-Kunsill.

IL-KUMMISSJONI EWROPEA

Brussell, 11.2.2016

COM(2016) 64 final

ANNESSI

tal-

Proposta għal Deċiżjoni tal-Kunsill

dwar il-konklużjoni tal-Ftehim ta' Sħubija Ekonomika (FSE) bejn l-Istati bi Sħab tal-Komunità tal-Afrika tal-Lvant (EAC) min-naħa l-waħda, u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, min-naħa l-oħra

DOKUMENT MEHMUŻ

FTEHIM TA' SĦUBIJA EKONOMIKA

BEJN L-ISTATI BI SĦAB TAL-KOMUNITÀ TAL-AFRIKA TAL-LVANT, MIN-NAĦA L-WAĦDA, U L-UNJONI EWROPEA U L-ISTATI MEMBRI TAGĦHA

MIN-NAĦA L-OĦRA

PARTIJIET GĦALL-FTEHIM

IR-REPUBBLIKA TAL-BURUNDI

IR-REPUBBLIKA TAL-KENJA

IR-REPUBBLIKA TAR-RWANDA

IR-REPUBBLIKA UNITA TAT-TANZANIJA

IR-REPUBBLIKA TAL-UGANDA

(minn hawn ’il quddiem imsejħin “l-Istati bi Sħab tal-EAC”),

minn naħa waħda, u

IR-RENJU TAL-BELĠJU,

IR-REPUBBLIKA TAL-BULGARIJA,

IR-REPUBBLIKA ĊEKA,

IR-RENJU TAD-DANIMARKA,

IR-REPUBBLIKA FEDERALI TAL-ĠERMANJA,

IR-REPUBBLIKA TAL-ESTONJA,

L-IRLANDA,

IR-REPUBBLIKA ELLENIKA,

IR-RENJU TA’ SPANJA,

IR-REPUBBLIKA FRANĊIŻA,

IR-REPUBBLIKA TAL-KROAZJA,

IR-REPUBBLIKA TALJANA,

IR-REPUBBLIKA TA’ ĊIPRU,

IR-REPUBBLIKA TAL-LATVJA,

IR-REPUBBLIKA TAL-LITWANJA,

IL-GRAN DUKAT TAL-LUSSEMBURGU,

L-UNGERIJA,

IR-REPUBBLIKA TA’ MALTA,

IR-RENJU TAN-NETHERLANDS,

IR-REPUBBLIKA TAL-AWSTRIJA,

IR-REPUBBLIKA TAL-POLONJA,

IR-REPUBBLIKA PORTUGIŻA,

IR-RUMANIJA,

IR-REPUBBLIKA TAS-SLOVENJA,

IR-REPUBBLIKA SLOVAKKA,

IR-REPUBBLIKA TAL-FINLANDJA,

IR-RENJU TAL-IŻVEZJA,

IR-RENJU UNIT TAL-GRAN BRITTANJA U L-IRLANDA TA’ FUQ,

U

L-UNJONI EWROPEA,

(minn hawn ’il quddiem "l-UE"),

min-naħa l-oħra

WAQT LI JFAKKRU dwar l-impenji tagħhom fil-qafas tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (WTO), minn hawn imsejjaħ bħala "l-Ftehim tad-WTO";

WARA LI KKUNSIDRAW il-Ftehim li jistabbilixxi l-Grupp ta’ Stati Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku (AKP), iffirmat f’Georgetown fis-6 ta’ Ġunju 1975;

WARA LI KKUNSIDRAW il-Ftehim ta’ Sħubija bejn il-Membri tal-Grupp ta’ Stati Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku, min-naħa l-waħda, u l-Komunità Ewropea u l-Istati Membri tagħha, min-naħa l-oħra, iffirmat f'Cotonou fit-23 ta’Ġunju 2000, kif emendat għall-ewwel darba fil-Lussemburgu fil-25 ta' Ġunju 2005 u għat-tieni darba f'Ouagadougou fit-22 ta' Ġunju 2010, minn issa ’l quddiem imsejjaħ "il-Ftehim ta' Cotonou";

WARA LI KKUNSIDRAW it-Trattat li jistabbilixxi l-Komunità tal-Afrika tal-Lvant (EAC) iffirmat f'Arusha fit-30 ta’ Novembru 1999 u l-Protokoll tiegħu dwar it-Twaqqif tal-Unjoni Doganali tal-Komunità tal-Afrika tal-Lvant;

WAQT LI JTENNU x-xewqa tagħhom għal unità usa’ tal-Afrika u l-kisba tal-objettivi tat-Trattat li Jistabbilixxi l-Komunità Ekonomika Afrikana;

WARA LI KKUNSIDRAW it-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea (TUE) u t-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (TFUE);

WAQT LI JQISU li l-Istati bi Sħab tal-EAC u l-UE u l-Istati Membri tagħha qablu li l-kummerċ tagħhom u l-kooperazzjoni bejniethom għandu jkollhom l-għan li jrawmu l-integrazzjoni mingħajr problemi u b’mod gradwali tal-istati tal-AKP fl-ekonomija dinjija wara li jkunu qiesu kif imiss l-għażliet politiċi tagħhom, il-livelli ta’ żvilupp u l-prijoritajiet ta’ żvilupp, biex b’hekk iġibu ’l quddiem l-iżvilupp sostenibbli tagħhom u jagħtu sehemhom biex jinqered il-faqar fl-Istati bi Sħab tal-EAC;

WAQT LI JERĠGĦU JAFFERMAW ukoll li l-Ftehim ta' Sħubija Ekonomika (FSE) għandu jkun konsistenti mal-objettivi u l-prinċipji tal-Ftehim ta’ Cotonou u, b’mod partikolari, mad-dispożizzjonijiet tal-Parti 3, it-Titolu II tiegħu dwar il-Kooperazzjoni Ekonomika u Kummerċjali;

WAQT LI JERĠGĦU JAFFERMAW li l-FSE għandu jservi bħala strument ta’ żvilupp u għandu jippromwovi tkabbir sostenibbli, iżid il-produzzjoni u l-kapaċità mil-lat ta’ provvista tal-Istati bi Sħab tal-EAC, irawwem trasformazzjoni strutturali tal-ekonomiji tal-Istati bi Sħab tal-EAC u d-diversifikazzjoni u l-kompetittività tagħhom u jwassal għall-iżvilupp tal-kummerċ, l-attrazzjoni ta’ investiment, teknoloġija u l-ħolqien ta' impjiegi fl-Istati bi Sħab tal-EAC;

WAQT LI JTENNU l-ħtieġa li għandu jkun żgurat li jkun hemm enfażi partikolari fuq l-integrazzjoni reġjonali u li l-Istati bi Sħab kollha tal-EAC jingħataw trattament speċjali u differenzjali, waqt li jinżamm trattament speċjali għall-Istati bi Sħab l-anqas żviluppati tal-EAC;

FILWAQT LI JAGĦRFU l-ħtieġa li jkun hemm investiment sostanzjali biex jogħlew l-istandards tal-ħajja tal-Istati bi Sħab tal-EAC;

FTIEHMU DAN LI ĠEJ:

PARTI I: DISPOŻIZZJONIJIET ĠENERALI

ARTIKOLU 1

Kamp ta' Applikazzjoni tal-Ftehim

Il-Partijiet jistabbilixxu Ftehim ta’ Sħubija Ekonomika (FSE). Dan il-Ftehim ikopri:

(a)Id-Dispożizzjonijiet Ġenerali

(b)Il-Kummerċ ta' Prodotti

(c)Is-Sajd

(d)L-Agrikoltura

(e)Il-Kooperazzjoni Ekonomika u ta’ Żvilupp

(f)Id-Dispożizzjonijiet Istituzzjonali

(g)Il-Prevenzjoni tat-Tilwim u s-Soluzzjoni għalih

(h)Eċċezzjonijiet Ġenerali

(i)Id-Dispożizzjonijiet Ġenerali u Finali

(j)L-Annessi u l-Protokolli għal dawn ta' hawn fuq

ARTIKOLU 2

Objettivi

1.L-objettivi ta’ dan il-Ftehim huma li:

(a)jikkontribwixxi għal tkabbir u żvilupp ekonomiku bit-twaqqif ta’ sħubija imsaħħa u strateġika fil-kummerċ u l-iżvilupp b’mod konsistenti mal-għan ta’ żvilupp sostenibbli;

(b)jippromwovi l-integrazzjoni reġjonali, il-kooperazzjoni ekonomika u l-governanza tajba fl-EAC;

(c)jippromwovi l-integrazzjoni gradwali tal-EAC fl-ekonomija dinjija, b’konformità mal-għażliet politiċi tagħha u l-prijoritajiet ta’ żvilupp;

(d)irawwem trasformazzjoni strutturali tal-ekonomiji tal-EAC, u d-diversifikazzjoni u l-kompetittività tagħhom bit-tisħiħ tal-kapaċità tal-produzzjoni, il-provvista u l-kummerċ tagħhom;

(e)itejjeb il-kapaċità tal-EAC fil-politika tal-kummerċ u fi kwistjonijiet relatati mal-kummerċ;

(f)jistabbilixxi u jimplimenta qafas regolatorju reġjonali effikaċi, previdibbli u trasparenti għall-kummerċ u l-investiment fl-Istati bi Sħab tal-EAC, biex b’hekk ikunu sostnuti l-kondizzjonijiet għat-tkabbir tal-investiment u l-inizjattiva tas-settur privat; u

(g)isaħħaħ ir-relazzjonijiet eżistenti bejn il-Partijiet fuq bażi tas-solidarjetà u l-interess reċiproku. Għal dan l-għan, b’mod konsistenti mad-drittijiet u l-obbligi tagħhom tad-WTO, dan il-Ftehim għandu jtejjeb ir-relazzjonijiet kummerċjali u ekonomiċi, isostni dinamika kummerċjali ġdida bejn il-Partijiet permezz tal-liberalizzazzjoni progressiva, asimetrika tal-kummerċ bejniethom u jsaħħaħ, iwessa’ u jkabbar il-kooperazzjoni fl-oqsma kollha rilevanti għall-kummerċ u l-investiment.

2.B'mod konsistenti mal-Artikoli 34 u 35 tal-Ftehim ta’ Cotonou, dan il-Ftehim għandu anki l-għan li:

(a)jistabbilixxi ftehim konsistenti mal-Artikolu XXIV tal-Ftehim Ġenerali dwar it-Tariffi u l-Kummerċ 1994 ("GATT 1994");

(b)jiffaċilita t-tkomplija tal-kummerċ mill-Istati bi Sħab tal-EAC skont kondizzjonijiet mhux anqas favorevoli minn dawk skont il-Ftehim ta’ Cotonou;

(c)jistabbilixxi l-qafas u l-iskop ta’ negozjar potenzjali fir-rigward ta’ kwistjonijiet oħra inklużi l-kummerċ f’servizzi, kwistjonijiet relatati mal-kummerċ kif identifikati fil-Ftehim ta’ Cotonou u kull qasam ieħor ta’ interess għaż-żewġ Partijiet;

ARTIKOLU 3

Klawżola rendez-vous

Il-Partijiet jieħdu impenn li jikkonkludi n-negozjati fuq is-suġġetti elenkati hawn taħt fi żmien ħames (5) snin mid-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim:

(a)Kummerċ fis-servizzi;

(b)Kwistjonijiet relatati mal-kummerċ, jiġifieri:

(i)Il-politika dwar il-kompetizzjoni;

(ii)L-iżvilupp tal-investiment u s-settur privat;

(iii)Il-kummerċ, l-ambjent u l-iżvilupp sostenibbli;

(iv)Id-drittijiet ta' proprjetà intellettwali;

(v)It-trasparenza fl-akkwist pubbliku;

(c)Kull qasam ieħor li l-Partijiet jilħqu ftehim dwaru.

ARTIKOLU 4

Prinċipji

Dan il-Ftehim huwa bbażat fuq il-prinċipji li ġejjin:

(a)l-issoktar ta' dak li nkiseb permezz tal-acquis tal-Ftehim ta’ Cotonou;

(b)it-tisħiħ tal-integrazzjoni fir-Reġjun tal-EAC;

(c)l-iżgurar ta' asimetrija, favur l-Istati bi Sħab tal-EAC, fil-liberalizzazzjoni tal-kummerċ u fl-applikazzjoni ta’ miżuri relatati mal-kummerċ u strumenti ta’ difiża tal-kummerċ;

(d)li l-Istati bi Sħab tal-EAC jitħallew iżommu preferenzi reġjonali ma’ pajjiżi u reġjuni Afrikani oħrajn mingħajr l-obbligu li jestenduhom għall-UE; u

(e)kontribuzzjoni sabiex jissaħħu l-kapaċitajiet ta' produzzjoni, provvista u kummerċjali tal-Istati bi Sħab tal-EAC.

PARTI II:: IL-KUMMERĊ TA' PRODOTTI

ARTIKOLU 5

Kamp ta' Applikazzjoni u Objettivi

1.Id-dispożizzjonijiet ta' din il-Parti japplikaw għall-merkanzija kollha li toriġina fl-UE u fl-Istati bi Sħab tal-EAC.

2.L-objettivi fil-qasam tal-kummerċ ta' prodotti huma:

(a)li jiġu pprovduti kundizzjonijiet sħaħ ħielsa mid-dazju u bla kwota ta’ aċċess għal prodotti li joriġinaw mill-Istati bi Sħab tal-EAC għas-suq tal-UE fuq bażi soda, fit-tul u prevedibbli skont il-modalitajiet stabbiliti f’dan il-Ftehim;

(b)il-liberalizzazzjoni progressiva u gradwali tas-swieq tal-Istati bi Sħab tal-EAC għal prodotti li joriġinaw mill-UE skont il-modalitajiet stabbiliti f’dan il-Ftehim; u

(c)iż-żamma u t-titjib tal-kundizzjonijiet ta’ aċċess għas-suq biex ikun żgurat li l-Istati bi Sħab tal-EAC jibbenefikaw mill-FSE bis-sħiħ.

TITOLU I: ID-DAZJI DOGANALI U L-MOVIMENT LIBERU TAL-MERKANZIJA

ARTIKOLU 6

Dazju doganali

1.Dazju doganali għandu jinkludi kull dazju jew ħlas ta’ kull xorta impost fuq l-importazzjoni ta’ prodotti jew b’rabta magħha u kull għamla ta’ soprataxxa jew ħlas addizzjonali b’rabta ma’ importazzjoni bħal din, iżda ma għandux jinkludi:

(a)ħlasijiet ekwivalenti għal taxxi interni miġburin kemm fuq prodotti importati kif ukoll fuq prodotti maħdumin lokalment b’mod konformi mad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 20;

(b)miżuri antidumping, kumpensatorji jew ta’ salvagwardja applikati skont id-dispożizzjonijiet tat-Titolu VI; u,

(c)tariffi jew ħlasijiet oħra imposti skont id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 8.

2.Id-dazju doganali bażiku li għalih għandu jiġi applikat it-tnaqqis suċċessiv għandu jkun dak speċifikat fl-iskeda ta’ tariffi ta’ kull Parti għal kull prodott.

ARTIKOLU 7

Klassifikazzjoni tal-merkanzija

1.Il-klassifikazzjoni tal-merkanzija fil-kummerċ koperta minn dan il-Ftehim għandha tkun dik stipulata skont in-nomenklatura rispettiva tat-tariffi ta’ kull Parti b’mod konformi mal-Konvenzjoni Internazzjonali dwar is-Sistema Armonizzata għad-Deskrizzjoni u Kodifikazzjoni tal-Merkanzija (“SA”).

2.Il-Partijiet għandhom jiskambjaw l-informazzjoni meħtieġa kollha, fi ħdan perjodu ta' tliet xhur wara modifika fit-tariffi jew bidla fis-SA, dwar id-dazji doganali applikati tagħhom u n-nomenklaturi korrispondenti ma' dawk il-prodotti elenkati fl-Annessi I u II.

ARTIKOLU 8

Tariffi u imposti oħra

It-tariffi u l-imposti l-oħrajn imsemmijin fl-Artikolu 6(c), għandhom ikunu limitati fl-ammont għall-ispiża approssimattiva għal servizzi mogħtija u m’għandhomx jirrappreżentaw protezzjoni indiretta għal prodotti domestiċi jew tassazzjoni fuq importazzjoni għal finijiet fiskali. M’għandhomx ikunu imposti tariffi u ħlasijiet relatati mal-kummerċ għal servizzi konsulari.

ARTIKOLU 9

Regoli tal-oriġini

Għall-finijiet ta’ din il-Parti, it-terminu "oriġini" jfisser kwalifikazzjoni skont ir-regoli tal-oriġini stabbiliti fil-Protokoll 1 ma’ dan il-Ftehim.

Artikolu 10

Dazji doganali fuq prodotti li joriġinaw mill-Istati bi Sħab tal-EAC

Prodotti li joriġinaw mill-Istati bi Sħab tal-EAC għandhom ikunu importati fl-UE ħielsa minn dazji doganali, skont il-kondizzjonijiet stabbiliti fl-Anness I.

ARTIKOLU 11

Dazji doganali fuq prodotti li joriġinaw mill-UE

Prodotti li joriġinaw mill-UE għandhom ikunu importati fl-Istati bi Sħab tal-EAC skont il-kondizzjonijiet stabbiliti fl-iskeda ta' liberalizzazzjoni tat-tariffi fl-Anness II.

ARTIKOLU 12

Sospensjoni

1.Il-Partijiet jaqblu li ma jżidux id-dazji doganali applikati tagħhom għal prodotti soġġetti għal-liberalizzazzjoni skont dan il-Ftehim, ħlief għall-miżuri adottati skont l-Artikoli 48, 49 u 50.

2.Sabiex jinżamm il-prospett għal proċessi ta' integrazzjoni reġjonali usa' fl-Afrika, il-Partijiet jistgħu jiddeċiedu fil-Kunsill tal-FSE li jimmodifikaw il-livell tad-dazji doganali stipulati fl-Annessi II(a), II(b) u II(c), li jistgħu jiġu applikati għal prodott li joriġina fl-UE malli jiġi importat fl-Istati bi Sħab tal-EAC. Il-Partijiet għandhom jiżguraw li kull modifika bħal din ma tirriżultax f'inkompatibbiltà ta' dan il-Ftehim mar-rekwiżiti tal-Artikolu XXIV tal-GATT tal-1994.

ARTIKOLU 13

Il-moviment tal-merkanzija

1.Id-dazji doganali għandhom jiġu imposti darba waħda biss għal prodotti li joriġinaw minn Parti waħda fit-territorju tal-Parti l-oħra.

2.Kull dazju mħallas mal-importazzjoni fi Stat bi Sħab tal-EAC għandu jitħallas lura b’mod sħiħ għall-prodotti li jħallu l-Istat bi Sħab tal-EAC tal-ewwel importazzjoni lejn Stat bi Sħab ieħor tal-EAC. Id-dazju għandu jitħallas fl-Istat bi Sħab tal-EAC fejn tiġi kkonsmata l-merkanzija.

3.Il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw bl-għan li jħaffu ċ-ċirkolazzjoni tal-prodotti u li jissimplifikaw il-proċeduri doganali.

ARTIKOLU 14

Dazji u Taxxi fuq l-Esportazzjoni

1.Parti m’għandhiex toħloq dazji u taxxi ġodda b’rabta mal-esportazzjoni ta’ prodotti lill-Parti l-oħra li jkunu ogħla minn dawk imposti fuq prodotti simili destinati biex jinbiegħu internament.

2.Minkejja l-paragrafu 1, wara li jinnotifikaw lill-UE, l-Istati bi Sħab tal-EAC jistgħu jimponu dazju jew taxxa temporanji b’rabta mal-esportazzjoni ta’ prodotti fiċ-ċirkostanzi li ġejjin:

(a)sabiex irawmu l-iżvilupp tal-industrija domestika;

(b)sabiex iżommu l-istabilità tal-munita, meta ż-żieda fil-prezz dinji ta’ prodott esportat toħloq riskju li l-munita tingħata valutazzjoni eċċessiva jew

(c)sabiex jipproteġu d-dħul,is-sigurtà alimentari u l-ambjent.

3.Taxxi bħal dawn għandhom jiġu infurzati fuq għadd limitat ta’ prodotti għal żmien limitat u għandhom jiġu evalwati mill-Kunsill tal-FSE sabiex jiġġeddu wara 48 xahar.

4.Malli jidħol fis-seħħ dan il-Ftehim, kull trattament iktar favorevoli li jikkonsisti f'taxxi jew b'rabta ma' dawn applikat mill-Istati bi Sħab tal-EAC għal esportazzjonijiet ta' kwalunkwe prodott destinat għal kwalunkwe ekonomija kummerċjali ewlenija għandu jingħata lill-prodott simili destinat għat-territorju tal-UE.

5.Għall-finijiet tal-Artikoli 14 u 15, "ekonomija kummerċjali ewlenija" tfisser kull pajjiż żviluppat, jew kull pajjiż li jkollu sehem mill-esportazzjoni ta’ merkanzija dinjija ta’ iżjed minn 1 fil-mija fis-sena qabel id-dħul fis-seħħ tal-ftehim dwar kummerċ ħieles imsemmi fl-Artikolu 15, jew kull grupp ta’ pajjiżi li jaġixxu waħidhom, kollettivament jew permezz ta’ ftehim dwar kummerċ ħieles li kollettivament ikollu sehem mill-esportazzjoni ta’ merkanzija dinjija ta’ iżjed minn 1,5 fil-mija fis-sena qabel id-dħul fis-seħħ tal-ftehim dwar kummerċ ħieles imsemmi fl-Artikolu 15 1 .

ARTIKOLU 15

Trattament iżjed favorevoli b’riżultat ta’ ftehim ta' kummerċ ħieles

1.Fir-rigward tal-prodotti koperti minn din il-Parti, l-UE għandha tagħti lill-Istati bi Sħab tal-EAC kull trattament iżjed favorevoli applikabbli bħala riżultat li l-UE ssir parti għal ftehim ta’ kummerċ ħieles ma’ Parti Terza wara l-iffirmar ta’ dan il-Ftehim.

2.Fir-rigward tal-prodotti koperti minn din il-Parti, l-Istati bi Sħab tal-EAC għandhom jagħtu lill-UE kull trattament iżjed favorevoli applikabbli bħala riżultat li l-Istati bi Sħab tal-EAC jsiru partijiet għal ftehim ta’ kummerċ ħieles ma’ kwalunkwe ekonomija kummerċjali ewlenija wara l-iffirmar ta’ dan il-Ftehim. Jekk l-UE tkun tista' turi li ngħatat trattament inqas favorevoli minn dak offrut mill-Istati bi Sħab tal-EAC lil xi ekonomija kummerċjali ewlenija oħra, il-Partijiet għandhom, kemm jista' jkun, jikkonsultaw u jiddeċiedu flimkien fuq kif l-aħjar li jimplimentaw id-dispożizzjonijiet ta' dan il-paragrafu fuq bażi ta' każ b'każ.

3.Id-dispożizzjonijiet ta’ din il-Parti m’għandhomx ikunu interpretati b’mod li jobbligaw lill-Partijiet li jestendu b’mod reċiproku kull trattament preferenzjali applikabbli bħala riżultat li waħda minnhom tkun parti minn ftehim ta’ kummerċ ħieles ma’ Parti Terza fid-data li fiha jiġi ffirmat dan il-Ftehim.

4.Id-dispożizzjonijiet tal-paragrafu 2 m’għandhomx japplikaw fir-rigward ta’ ftehimiet kummerċjali bejn l-Istati bi Sħab tal-EAC ma' pajjiżi tal-Gruppi Afrikani, tal-Karibew u tal-Paċifiku, jew pajjiżi u reġjuni oħra Afrikani.

5.Għall-finijiet ta’ dan l-Artikolu, "ftehim ta’ kummerċ ħieles" tfisser ftehim li sostanzjalment jilliberalizza l-kummerċ u sostanzjalment jelimina miżuri diskriminatorji u /jew jipprojbixxi miżuri diskriminatorji ġodda jew iktar miżuri diskriminatorji bejn il-Partijiet fid-dħul fis-seħħ ta' dak il-ftehim jew fi ħdan perjodu ta’ żmien raġonevoli.

ARTIKOLU 16

Dispożizzjonijiet speċjali dwar il-kooperazzjoni amministrattiva

1.Il-Partijiet jaqblu li l-kooperazzjoni amministrattiva hija essenzjali għall-implimentazzjoni u l-kontroll tat-trattament preferenzjali mogħti taħt din il-Parti u jenfasizzaw l-impenn tagħhom biex jiġġieldu l-irregolaritajiet u l-frodi f’affarijiet doganali u affarijiet oħra marbuta magħhom.

2.Fejn Parti ssib, abbażi ta’ informazzjoni oġġettiva, nuqqas ta’ kooperazzjoni amministrattiva u/jew irregolaritajiet jew frodi, il-Parti kkonċernata tista’ temporanjament tissospendi t-trattament preferenzjali rilevanti tal-prodott(i) kkonċernat(i) skont dan l-Artikolu.

3.Għall-fini ta' dan l-Artikolu, jekk ma tkunx provduta kooperazzjoni amministrattiva għandu jfisser, fost affarijiet oħra:

(a)nuqqas ripetut ta’ rispett lejn l-obbligi ta’ verifika tal-istat tal-oriġini tal-prodott(i) ikkonċernat(i);

(b)rifjut ripetut jew dewmien bla bżonn fit-twettiq u/jew fil-komunikazzjoni tar-riżultati ta’ verifika sussegwenti tal-prova tal-oriġini;

(c)rifjut ripetut jew dewmien bla bżonn fil-kisba tal-awtorizzazzjoni biex jitmexxew missjonijiet ta’ kooperazzjoni amministrattiva għall-verifika tal-awtentiċità tad-dokumenti jew għall-korrettezza tal-informazzjoni rilevanti għall-għoti tat-trattament preferenzjali inkwistjoni.

4.Sejba ta’ irregolaritajiet jew frodi tista’ ssir, inter alia, fejn ikun hemm żieda mgħaġġla, mingħajr spjegazzjoni sodisfaċenti, fl-importazzjoni ta’ prodotti li tkun ogħla mil-livell normali tal-produzzjoni u mill-kapaċità ta’ esportazzjoni tal-Parti l-oħra li tkun relatata ma’ informazzjoni oġġettiva dwar irregolaritajiet jew frodi.

5.L-applikazzjoni ta' sospensjoni temporanja għandha tkun soġġetta għall-kundizzjonijiet li ġejjin:

(a)Il-Parti li tkun sabet, abbażi ta’ informazzjoni oġġettiva, nuqqas ta’ kooperazzjoni amministrattiva u/jew ta’ irregolaritajiet jew frodi, għandha mingħajr dewmien bla bżonn tinnotifika lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja dwar is-sejba tagħha flimkien mal-informazzjoni oġġettiva u tibda konsultazzjonijiet fi ħdan il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja, abbażi tal-informazzjoni rilevanti kollha u s-sejbiet oġġettivi, bl-għan li tinstab soluzzjoni aċċettabbli għaż-żewġ Partijiet.

(b)Fejn il-Partijiet ikunu bdew konsultazzjonijiet fi ħdan il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja kif jingħad hawn fuq u jonqsu milli jaqblu dwar soluzzjoni aċċettabbli fi żmien tliet (3) xhur wara n-notifika, il-Parti kkonċernata tista’ temporanjament tissospendi t-trattament preferenzjali rilevanti tal-prodott(i) kkonċernat(i). Sospensjoni temporanja għandha tkun innotifikata lill-Kunsill tal-FSE mingħajr dewmien bla bżonn.

(c)Is-sospensjonijiet temporanji skont dan l-Artikolu għandhom ikunu limitati għal dak li jkun meħtieġ biex jitħarsu l-interessi finanzjarji tal-Parti konċernata. M’għandhomx jaqbżu perjodu ta’ sitt (6) xhur u jistgħu jiġġeddu. Għandhom ikunu soġġetti għal konsultazzjonijiet perjodiċi fi ħdan il-Kunsill tal-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja b’mod partikulari bl-għan li jitwaqqfu malli l-kondizzjonijiet għall-applikazzjoni tagħhom ma jibqgħux jeżistu aktar.

6.Fl-istess waqt tan-notifika lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja skont il-paragrafu 5(a) ta’ dan l-Artikolu, il-Parti kkonċernata għandha tippubblika avviż għall-importaturi fil-Ġurnal Uffiċjali tagħha. L-avviż għall-importaturi għandu jindika fir-rigward tal-prodott ikkonċernat li jkun nstab, fuq bażi ta’ informazzjoni oġġettiva, nuqqas ta’ għoti ta’ kooperazzjoni amministrattiva u/jew irregolaritajiet jew frodi.

ARTIKOLU 17

Ġestjoni ta’ żbalji amministrattivi

Fil-każ ta’ żball mill-awtoritajiet kompetenti fil-ġestjoni tajba tas-sistema preferenzjali tal-esportazzjoni, u b’mod partikolari fl-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet tal-Protokoll 1 dwar id-definizzjoni tal-kunċett ta’ "prodotti oriġinarji" u ta’ metodi ta’ kooperazzjoni amministrattiva, fejn dan l-iżball iwassal għal konsegwenzi fir-rigward tad-dazji tal- importazzjoni, il-Parti li jkollha quddiemha konsegwenzi bħal dawn tista’ titlob lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja biex jeżamina l-possibbiltajiet li jkunu adottati l-miżuri kollha xierqa bl-għan li tinstab soluzzjoni għas-sitwazzjoni.

ARTIKOLU 18

Valutazzjoni Doganali

1.L-Artikolu VII tal-GATT 1994 u l-Ftehim dwar l-implimentazzjoni tal-Artikolu VII tal-GATT 1994, għandhom ikunu l-bażi tar-regoli tal-valutazzjoni doganali applikati għal kummerċ bejn il-Partijiet.

2.Il-Partijiet għandhom jikkooperaw bl-għan li jilħqu approċċ komuni għal kwistjonijiet marbuta mal-valutazzjoni doganali.

TITOLU II: MIŻURI NONTARIFFARJI

ARTIKOLU 19

Projbizzjoni ta’ restrizzjonijiet kwantitattivi

1.Il-projbizzjonijiet jew ir-restrizzjonijiet kollha fuq l-importazzjoni, l-esportazzjoni jew il-bejgħ għall-esportazzjoni bejn il-Partijiet, ħlief għal dazji doganali, taxxi, tariffi u imposti oħra imsemmijin fl-Artikolu 6, kemm jekk magħmulin effettivi permezz ta’ kwoti, liċenzji tal-importazzjoni jew tal-esportazzjoni kif ukoll b’miżuri oħra, għandhom jitneħħew mad-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim. M’għandhomx jiddaħħlu miżuri ġodda bħal dawn fil-kummerċ bejn il-Partijiet. Id-dispożizzjonijiet ta’ dan l-Artikolu għandhom ikunu bla ħsara għad-dispożizzjonijiet tat-Titolu VI ta’ din il-Parti.

2.Id-dispożizzjonijiet tal-paragrafu 1 ta’ dan l-Artikolu m’għandhomx jestendu għal dan li ġej:

(a)Projbizzjonijiet jew restrizzjonijiet tal-esportazzjoni applikati temporanjament biex ma jitħalliex li jkun hemm jew biex jittaffew nuqqasijiet kritiċi ta’ prodotti tal-ikel jew prodotti oħra essenzjali għall-parti kontraenti esportatriċi;

(b)Projbizzjonijiet jew restrizzjonijiet fuq l-importazzjoni u l-esportazzjoni meħtieġa għall-applikazzjoni ta’ standards jew regolamenti għall-klassifikazzjoni, il-gradazzjoni jew it-tqegħid fis-suq ta’ prodotti fil-kummerċ internazzjonali.

ARTIKOLU 20

Trattament nazzjonali dwar it-tassazzjoni u r-regolamentazzjoni interna

1.Prodotti importati li jorġinaw minn Parti waħda ma għandhomx ikunu soġġetti, b'mod dirett jew indirett, għal taxxi interni jew imposti interni oħrajn ta' kwalunkwe xorta oltre dawk applikati, b'mod dirett jew indirett, għal prodotti domestiċi simili tal-Parti l-oħra. Barra minn hekk, il-Partijiet m’għandhomx japplikaw b’mod ieħor taxxi interni jew imposti oħra interni biex jagħtu protezzjoni lill-produzzjoni rispettiva tagħhom.

2.Prodotti importati li joriġinaw minn Parti waħda għandhom jingħataw trattament mhux anqas favorevoli minn dak mogħti lil prodotti domestiċi simili tal-Parti l-oħra fir-rigward tal-liġijiet, ir-regolamenti u r-rekwiżiti kollha li jolqtu l-bejgħ intern, l-offerti għall-bejgħ, ix-xiri, it-trasport, id-distribuzzjoni jew l-użu tagħhom. Id-dispożizzjonijiet ta’ dan il-paragrafu m’għandhomx iwaqqfu l-applikazzjoni ta’ imposti differenzjali għat-trasport intern li jissejsu esklussivament fuq l-operazzjoni ekonomika tal-mezzi tat-trasport u mhux fuq l-oriġini tal-prodott.

3.Ebda waħda mill-partijiet ma għandha tistabbilixxi jew iżżomm xi regolament kwantitattiv intern b'rabta mat-taħlita, l-ipproċessar jew l-użu ta' prodotti f'ammonti jew proporzjonijiet speċifikati li jeħtieġ, b'mod dirett jew indirett, li xi ammont jew proporzjon speċifikati ta' xi prodott li huwa s-suġġett tar-regolament irid jiġi pprovdut minn sorsi domestiċi. Barra minn hekk, l-ebda Parti m’għandha tapplika regolamenti kwantitattivi interni biex b’hekk tagħti protezzjoni lill-produzzjoni rispettiva tagħha.

4.Id-dispożizzjonijiet ta’ dan l-Artikolu m’għandhomx iwaqqfu l-ħlas ta’ sussidji esklużivament lil produtturi nazzjonali, inklużi ħlasijiet lil produtturi nazzjonali li joħorġu minn dħul ta’ taxxi jew imposti interni applikati b’mod konsistenti mad-dispożizzjonijiet ta’ dan l-Artikolu u sussidji mogħtija permezz ta’ xiri ta’ prodotti nazzjonali mill-gvern.

5.Id-dispożizzjonijiet ta’ dan l-Artikolu m’għandhomx japplikaw għal liġijiet, regolamenti, proċeduri jew prattiki li jirregolaw l-akkwist pubbliku.

ARTIKOLU 21

Governanza Tajba fil-Qasam tat-Taxxa

Il-Partijiet jagħrfu l-importanza tal-kooperazzjoni fuq il-prinċipji ta' governanza tajba fil-qasam tat-tassazzjoni permezz tal-awtoritajiet rilevanti b'konformità mal-liġijiet u r-regolamenti nazzjonali rispettivi tagħhom.

TITOLU III: IL-KOOPERAZZJONI DOGANALI U L-FAĊILITAZZJONI TAL-KUMMERĊ

ARTIKOLU 22

Kamp ta' applikazzjoni u Objettivi

1.Il-Partijiet jagħrfu l-importanza tal-kooperazzjoni doganali u l-faċilitazzjoni kummerċjali fl-ambjent kummerċjali globali li qed jevolvi u jaqblu:

(a)li jsaħħu l-kooperazzjoni u jiżguraw li l-leġiżlazzjoni u l-proċeduri rilevanti, kif ukoll il-kapaċità amministrattiva tal-amministrazzjonijiet rilevanti jissodisfaw l-objettiv ta' promozzjoni tal-faċilitazzjoni kummerċjali.

(b)li l-Istati bi Sħab tal-EAC jeħtieġu perjodi tranżitorji ta' żmien u tisħiħ tal-kapaċitajiet sabiex jimplimentaw id-dispożizzjonijiet ta' dan it-Titolu kif xieraq.

2.L-objettivi ta’ dan it-Titolu huma li:

(a)jiffaċilita l-kummerċ bejn il-Partijiet,

(b)jippromwovi l-armonizzazzjoni tal-leġiżlazzjoni u l-proċeduri doganali fil-livell reġjonali,

(c)jipprovdi appoġġ lill-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex tissaħħaħ il-faċilitazzjoni kummerċjali,

(d)jipprovdi appoġġ lill-amministrazzjonijiet doganali tal-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex jimplimentaw dan il-ftehim u l-aħjar prattiki doganali internazzjonali oħrajn,

(e)isaħħaħ il-kooperazzjoni bejn l-awtoritajiet doganali tal-Partijiet u aġenziji tal-fruntiera relatati oħrajn.

ARTIKOLU 23

Kooperazzjoni doganali u assistenza amministrattiva reċiproka

1.Sabiex tkun żgurata konformità mad-dispożizzjonijiet ta' dan it-Titolu, u jkun hemm reazzjoni effettiva għall-objettivi mniżżlin fl-Artikolu 22, il-Partijiet għandhom:

(a)jiskambjaw informazzjoni dwar il-leġiżlazzjoni u l-proċeduri doganali;

(b)jiżviluppaw inizjattivi konġunti f'oqsma miftiehma b'mod reċiproku bejniethom;

(c)jikkooperaw fl-oqsma li ġejjin:

(i)jimmodernizzaw is-sistemi u l-proċeduri doganali, kif ukoll inaqqsu ż-żmien tal-ikklerjar doganali;

(ii)jissimplifikaw u jarmonizzaw il-proċeduri doganali u l-formalitajiet kummerċjali, inklużi dawk marbutin mal-importazzjoni, l-esportazzjoni u t-tranżitu;

(iii)isaħħu s-sistemi ta' tranżitu reġjonali;

(iv)isaħħu t-trasparenza skont l-Artikolu 24(3);

(v)jibnu l-kapaċitajiet inkluża l-assistenza finanzjarja u teknika lill-Istati bi Sħab tal-EAC,

(vi)kull qasam doganali ieħor li l-Partijiet ikunu qablu dwaru.

(d)sa fejn possibbli, jistabbilixxu pożizzjonijiet komuni f'organizzazzjonijiet internazzjonali fil-qasam tad-dwana u l-faċilitazzjoni kummerċjali, bħad-WTO, l-Organizzazzjoni Doganali Dinjija (WCO), l-Organizzazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti (NU) u l-Konferenza tan-Nazzjonijiet Uniti dwar il-Kummerċ u l-Iżvilupp (UNCTAD).

(e)jippromwovu l-koordinazzjoni bejn l-aġenziji kollha relatati, kemm internament kif ukoll minn fruntiera għal oħra.

2.Minkejja l-paragrafu 1, il-Partijiet għandhom jagħtu assistenza amministrattiva lil xulxin fi kwistjonijiet doganali skont id-dispożizzjonijiet tal-Protokoll 2.

ARTIKOLU 24

Il-Leġiżlazzjoni u l-Proċeduri Doganali

1.Il-Partijiet jaqblu li l-leġiżlazzjoni, id-dispożizzjonijiet u l-proċeduri kummerċjali u doganali rispettivi tagħhom għandhom ikunu bbażati fuq strumenti u standards internazzjonali applikabbli fil-qasam tad-dwana u tal-kummerċ, inklużi l-elementi sostantivi tal-Konvenzjoni riveduta ta' Kjoto dwar is-Semplifikazzjoni u l-Armonizzazzjoni tal-Proċeduri Doganali, l-elementi sostantivi tal-Qafas tal-Istandards biex ikun Żgurat u Ffaċilitat il-Kummerċ Globali tad-WCO, is-sett tad-dejta tad-WCO u l-Konvenzjoni SA.

2.Il-Partijiet jiftiehmu li l-leġiżlazzjoni u l-proċeduri rispettivi kummerċjali u doganali tagħhom għandhom ikunu bbażati fuq:

(a)il-bżonn li jiġi protett u ffaċilitat il-kummerċ leġittimu permezz tal-infurzar effettiv tar-rekwiżiti stipulati fil-leġiżlazzjoni doganali u l-konformità magħhom;

(b)il-bżonn li jiġu evitati piżijiet żejda u diskriminatorji fuq l-operaturi ekonomiċi, sabiex ikun hemm protezzjoni kontra frodi u korruzzjoni u sabiex ikun hemm faċilità ikbar għal operaturi li jissodisfaw livelli għoljin ta' konformità mal-leġiżlazzjoni u l-proċeduri doganali;

(c)il-ħtieġa li jintuża dokument amministrattiv wieħed jew ekwivalent elettroniku, bil-għan li jiġu stabbiliti dikjarazzjonijiet doganali fl-UE u fl-Istati bi Sħab tal-EAC, rispettivament;

(d)tekniki doganali moderni, inklużi l-valutazzjoni tar-riskji, il-proċeduri ssimplifikati għad-dħul u għar-rilaxx tal-merkanzija, il-kontrolli ta' wara r-rilaxx u l-awditjar;

(e)l-iżvilupp progressiv tas-sistemi, inklużi dawk ibbażati fuq it-teknoloġija tal-informazzjoni, għal operazzjonijiet ta' tranżitu u esportazzjoni u importazzjoni, sabiex ikun iffaċilitat l-iskambju tal-informazzjoni fost l-operaturi ekonomiċi, l-amministrazzjonijiet doganali u aġenziji oħra;

(f)il-prinċipju li l-penali imposti għal ksur minuri tar-regolamenti jew ir-rekwiżiti proċedurali doganali huma proporzjonati u ma jwasslux għal dewmien żejjed fl-applikazzjoni tal-ikklirjar doganali tagħhom;

(g)sistema ta’ deċiżjonijiet vinkolanti dwar kwistjonijiet doganali, l-aktar dwar klassifikazzjoni ta’ tariffi u r-regoli ta’ oriġini, skont ir-regoli stipulati fil-leġiżlazzjonijiet reġjonali u/jew nazzjonali;

(h)il-bżonn li jiġu applikati tariffi u imposti li huma proporzjonati għas-servizz ipprovdut b'rabta ma' kwalunkwe tranżazzjoni speċifika, u mhux ikkalkolati fuq bażi ad valorem. M'għandhomx ikunu applikabbli imposti u ħlasijiet għal servizzi konsulari b'rabta mal-kummerċ ta' prodotti;

(i)l-eliminazzjoni ta' kwalunkwe rekwiżit għall-użu obbligatorju ta' spezzjonijiet ta' qabel il-vjeġġ kif definit mill-Ftehim dwar l-Ispezzjonijiet tal-Merkanzija Qabel il-Vjeġġ fuq tad-WTO, jew ekwivalenti tagħhom;

(j)l-eliminazzjoni tar-rekwiżiti kollha għall-użu obbligatorju tas-sensara doganali kif ukoll regoli trasparenti, mhux diskriminatorji u proporzjonati għal-liċenzjar tagħhom.

3.Sabiex jitjiebu l-metodi ta' ħidma u sabiex jiġu żgurati trasparenza u effiċjenza ta' operazzjonijiet doganali, il-Partijiet għandhom:

(a)jieħdu passi ulterjuri favur is-simplifikazzjoni u l-istandardizzazzjoni tad-dokumenti u l-formalitajiet kummerċjali għar-rilaxx u l-ikklirjar rapidi tal-merkanzija;

(b)jipprovdu proċeduri effettivi, fil-pront, mhux diskriminatorji biex jista’ jkun hemm id-dritt ta’ appell kontra azzjonijiet amministrattivi, sentenzi u deċiżjonijiet doganali u ta’ aġenziji oħra li jaffettwaw importazzjonijiet, esportazzjonijiet jew merkanzija fi tranżitu. Dawn il-proċeduri għandhom ikunu aċċessibbli faċilment għall-impriżi kollha;

(c)jiżguraw li tinżamm l-integrità, permezz tal-applikazzjoni ta' miżuri li jirriflettu l-prinċipji tal-konvenzjonijiet u tal-istrumenti internazzjonali rilevanti.

ARTIKOLU 25

Faċilitazzjoni tal-movimenti ta' tranżitu

1.Il-Partijiet għandhom jiżguraw libertà ta' tranżitu fit-territorju tagħhom permezz tal-iktar rotot konvenjenti. Kull restrizzjoni, kontroll jew rekwiżit għandhom ikunu nondiskriminatorji, proporzjonati u applikati b'mod uniformi.

2.Parti tista' tkun teħtieġ li t-traffiku fi tranżitu mit-territorju tagħha jiddaħħal fiċ-ċentru doganali xieraq permezz tar-rotot deżinjati. Jekk Parti titlob l-użu tat-tali rotot, għandha tagħmel hekk b'konformità sħiħa mal-Artikolu V(3) tal-GATT 1994.

3.Mingħajr ħsara għall-kontrolli doganali leġittimi, Parti għandha tagħti trattament xejn inqas favorevoli għal merkanzija fi tranżitu fit-territorju tagħha minn dak li tagħti lil merkanzija domestika.

4.Il-Partijiet għandhom joperaw reġimi marbutin tat-trasport li jippermettu t-tranżitu ta' merkanzija mingħajr il-ħlas ta' dazji doganali jew imposti oħrajn b'effett ekwivalenti, soġġetti għall-għoti ta' garanzija xierqa skont il-leġiżlazzjonijiet doganali reġjonali u/jew nazzjonali.

5.Il-Partijiet għandhom jippromwovu u jimplimentaw arranġamenti ta' tranżitu reġjonali.

6.Il-Partijiet għandhom jippromwovu l-koordinazzjoni bejn l-aġenziji kollha relatati, kemm internament kif ukoll minn fruntiera għal oħra.

7.Il-leġiżlazzjoni tal-Partijiet għandha tkun imsejsa fuq standards internazzjonali u strumenti rilevanti għat-tranżitu.

ARTIKOLU 26

Relazzjonijiet mal-Komunità tan-Negozju

Il-Partijiet jaqblu li:

(a)jiżguraw li l-leġiżlazzjoni, il-proċeduri u t-tariffi u l-imposti kollha jsiru disponibbli pubblikament, safejn ikun possibbli permezz ta' mezzi elettroniċi jew kull mezz xieraq ieħor u, kull meta possibbli, jipprovdu l-kjarifiki meħtieġa;

(b)jikkonsultaw b'mod regolari u fil-ħin mar-rappreżentanti kummerċjali fuq il-proposti u l-proċeduri leġiżlattivi marbutin ma' kwistjonijiet doganali u kummerċjali;

(c)jintroduċu leġiżlazzjonijiet u proċeduri ġodda jew emendati b'tali mod li jippermetti lin-negozjanti jippreparaw aħjar sabiex jikkonformaw magħhom;

(d)iqiegħdu għad-dispożizzjoni tal-pubbliku avviżi rilevanti ta’ natura amministrattiva, inklużi rekwiżiti ta’ aġenziji u proċeduri ta’ dħul, sigħat ta’ xogħol u proċeduri ta’ xogħol għall-uffiċċji tad-dwana fil-portijiet u fil-fruntieri, u punti ta' kuntatti għal talbiet ta’ informazzjoni;

(e)ikattru l-kooperazzjoni bejn l-operaturi u l-amministrazzjonijiet rilevanti bl-użu ta’ proċeduri mhux arbitrarji u aċċessibbli pubblikament, bħall-Memoranda ta’ Qbil, li jkunu bbażati fuq dawk ippromulgati mid-WCO;

(f)jiżguraw li r-rekwiżiti u l-proċeduri doganali rispettivi tagħhom ikomplu jissodisfaw il-ħtiġijiet tal-komunità tal-kummerċ, isegwu l-aħjar prassi, u jibqgħu kemm jista’ jkun inqas restrittivi għall-kummerċ.

ARTIKOLU 27

Dispożizzjonijiet tranżitorji

1.Fid-dawl tal-bżonn li tissaħħaħ il-kapaċità tal-Istati bi Sħab tal-EAC fil-qasam tal-Faċilitazzjoni Doganali u Kummerċjali u mingħajr ħsara għall-impenji tad-WTO, il-Partijiet jaqblu li l-Istati bi Sħab tal-EAC għandhom jibbenefikaw minn perjodu tranżitorju ta' ħames (5) snin wara d-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim biex jissodisfaw l-obbligi fl-Artikoli 23, 24 u 25.

2.Dan il-perjodu tranżitorju jista' jkompli jiġi estiż bl-awtorizzazzjoni tal-Kunsill tal-FSE.

ARTIKOLU 28

Armonizzazzjoni tal-Istandards Doganali f’Livell Reġjonali

Il-Partijiet jagħrfu u jirrikonoxxu l-importanza tal-konsolidazzjoni tal-armonizzazzjoni tal-istandards doganali u l-miżuri ta' faċilitazzjoni kummerċjali f'livell reġjonali, inkluż il-bidu ta' riformi fil-qasam tal-faċilitazzjoni doganali u kummerċjali, fejn ikun hemm bżonn.

ARTIKOLU 29

Kumitat Speċjali dwar il-Faċilitazzjoni Doganali u Kummerċjali

1.Il-Partijiet b’dan qegħdin jistabbilixxu Kumitat Speċjali għall-Faċilitazzjoni Doganali u Kummerċjali, magħmul mir-rappreżentanti tagħhom, li għandu:

(a)jiltaqa' f'data u b'aġenda miftiehma bil-quddiem mill-Partijiet.

(b)ikun ippresedut b'alternanza minn waħda mill-Partijiet.

(c)jirrapporta għand il-Kunsill tal-FSE.

2.Il-funzjonijiet tal-Kumitat Speċjali dwar il-Faċilitazzjoni Doganali u Kummerċjali għandhom jinkludu

(a)il-monitoraġġ tal-implimentazzjoni u tal-amministrazzjoni ta' dan it-Titolu u l-Protokoll dwar ir-Regoli ta' Oriġini;

(b)li jkun ipprovdut forum għal konsultazzjoni u diskussjoni ta’ kull kwistjoni dwar dwana, inklużi regoli tal-oriġini, proċeduri doganali ġenerali, valutazzjoni doganali, klassifikazzjoni tat-tariffi, tranżitu u assistenza amministrattiva reċiproka f’affarijiet doganali;

(c)tisħiħ tal-kooperazzjoni dwar l-żvilupp, l-applikazzjoni u l-eżekuzzjoni tar-regoli tal-oriġini u proċeduri doganali relatati, proċeduri doganali ġenerali u assistenza amministrattiva reċiproka f’affarijiet doganali;

(d)tisħiħ tal-kooperazzjoni fit-bini ta' kapaċità u l-assistenza teknika;

(e)kull kwistjoni oħra li l-Partijiet ikunu qablu dwarha fir-rigward ta' dan it-Titolu.

TITOLU IV: MIŻURI SANITARJI U FITOSANITARJI

ARTIKOLU 30

Kamp ta’ applikazzjoni u definizzjonijiet

1.Id-dispożizzjonijiet ta' dan it-Titolu japplikaw għal miżuri koperti mill-Ftehim tal-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa dwar l-Applikazzjoni ta' Miżuri Sanitarji u Fitosanitarji (il-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS).

2.Għall-fini ta' dan it-Titolu, sakemm ma jkunx stipulat mod ieħor, għandhom ikunu japplikaw d-definizzjonijiet tal-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS, il-Kummissjoni tal-Codex Alimentarius, l-Organizzazzjoni Dinjija għas-Saħħa tal-Annimali u l-Konvenzjoni Internazzjonali għall-Protezzjoni tal-Pjanti.

ARTIKOLU 31

Objettivi

L-objettivi fil-qasam tal-applikazzjoni tal-miżuri sanitarji u fitosanitarji huma li:

(a)jiġi ffaċilitat il-kummerċ interreġjonali u intrareġjonali tal-Partijiet, filwaqt li jiġu ssalvagwardjati s-saħħa jew il-ħajja tal-bniedem, tal-annimali u tal-pjanti skont il-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS;

(b)jiġu indirizzati problemi li jirriżultaw mill-miżuri SPS dwar setturi u prodotti ta' prijorità maqbulin filwaqt li tingħata l-kunsiderazzjoni dovuta lill-integrazzjoni reġjonali;

(c)jiġu stabbiliti proċeduri u modalitajiet għall-iffaċilitar tal-kooperazzjoni fi kwistjonijiet SPS;

(d)tiġi żgurata trasparenza fir-rigward tal-miżuri SPS applikabbli għall-kummerċ bejn u fi ħdan il-Partijiet;

(e)tinġieb 'il quddiem l-armonizzazzjoni intrareġjonali tal-miżuri mal-istandards internazzonali, skont il-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS, u l-iżvilupp ta' politiki xierqa u ta' oqfsa leġiżlattivi, regolatorji u istituzzjonali fi ħdan l-Istati bi Sħab tal-EAC;

(f)tissaħħaħ il-parteċipazzjoni effettiva tal-Istati bi Sħab tal-EAC fil-Kummissjoni tal-Codex Alimentarius, l-Organizzazzjoni Dinjija għas-Saħħa tal-Annimali u l-Konvenzjoni Internazzjonali għall-Protezzjoni tal-Pjanti;

(g)jiġu promossi l-konsultazzjoni u l-iskambji bejn l-Istati bi Sħab tal-EAC u l-istituzzjonijiet u l-laboratorji tal-UE;

(h)jiġi ffaċilitat l-iżvilupp tal-kapaċità għall-istabbiliment u l-implimentazzjoni tal-istandards reġjonali u nazzjonali skont ir-rekwiżiti internazzjonali sabiex tiġi ffaċilitata l-integrazzjoni reġjonali;

(i)tiġi stabbilita u tissaħħaħ il-kapaċità tal-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex jimplimentaw u jissorveljaw il-miżuri tal-SPS skont id-dispożizzjonijiet tat-Titolu VI tal-Parti V dwar il-Kooperazzjoni Ekonomika u fl-Iżvilupp; u

(j)jiġi promoss it-trasferiment tat-teknoloġija.

ARTIKOLU 32

Id-Drittijiet u l-Obbligi

1.Il-Partijiet jaffermaw mill-ġdid id-drittijiet u l-obbligi li għandhom skont
it-trattati u l-ftehimiet internazzjonali marbutin ma' dan it-Titolu li huma parti għalihom.

2.Kull Parti:

(a)għandu jkollha d-dritt sovran li timplimenta miżuri sanitarji u fitosanitarji, diment li t-tali miżuri jkunu konsistenti mad-dispożizzjonijiet tal-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS;

(b)għandha tikkonsulta lill-Parti l-oħra qabel ma ddaħħal xi miżura ġdida tal-SPS, permezz tal-mekkaniżmi ta' notifika pprovduti fil-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS u, jekk u meta xieraq, permezz tal-punti ta' kuntatt tal-Partijiet;

(c)għandha tappoġġja lill-oħra fil-ġbir tal-informazzjoni meħtieġa biex jittieħdu deċiżjonijiet informati;

(d)għandha tippromwovi r-rabtiet, in-negozju bi sħab, ir-riċeka konġunta u l-iżvilupp bejn l-Istati bi Sħab tal-EAC u l-istituzzjonijiet u l-laboratorji tal-UE.

ARTIKOLU 33

Ġustifikazzjoni Xjentifika tal-Miżuri

Soġġett għad-dispożizzjonijiet ta' dan it-Titolu, il-Partijiet għandhom jiżguraw li l-introduzzjoni, l-alterazzjoni jew il-modifika ta' kwalunkwe miżura tal-SPS fit-territorji tagħhom tkun ibbażata fuq ġustifikazzjonijiet xjentifiċi u tikkonforma mal-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS.

ARTIKOLU 34

Armonizzazzjoni

1.Il-Partijiet għandhom l-għan li jiksbu l-armonizzazzjoni tar-regoli u l-proċeduri rispettivi tagħhom għall-formulazzjoni tal-miżuri SPS tagħhom, inklużi l-proċeduri ta' spezzjoni,
ittestjar u ċertifikazzjoni, skont il-Ftehim tad-WTO
dwar l-SPS.

2.Il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja għandu jiżviluppa modalitajiet biex jassisti u jissorvelja dan il-proċess ta' armonizzazzjoni.

ARTIKOLU 35

Ekwivalenza

Il-Partijiet għandhom japplikaw il-prinċipji ta' ekwivalenza skont id-dispożizzjonijiet tal-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS. Għal dan il-għan, kull Parti għandha tagħti aċċess raġonevoli, fuq talba tal-oħra, għall-proċeduri ta' spezzjoni, ittestjar u proċeduri oħrajn rilevanti.

ARTIKOLU 36

Żonar u Kompartimentalizzazzjoni

Fuq il-bażi ta' każ b'każ, il-Partijiet għandhom jirrikonoxxu ż-żoni deżinjati, li huma ħielsa minn pesti jew mard jew żoni ta' prevalenza baxxa ta' pesti jew mard bħala sorsi potenzjali ta' prodotti ta' pjanti u annimali filwaqt li jqisu d-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 6 tal-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS.

ARTIKOLU 37

Notifika, Konsultazzjoni u Trasparenza

1.Il-Partijiet għandhom ikunu trasparenti fl-applikazzjoni tagħhom tal-miżuri tal-SPS skont il-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS.

2.Il-Partijiet jagħrfu l-importanza tal-mekkaniżmi effettivi għall-konsultazzjoni, in-notifika u l-iskambju ta' informazzjoni fir-rigward tal-miżuri tal-SPS skont il-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS.

3.Il-Parti importatriċi għandha tgħarraf lill-Parti esportatriċi dwar kull bidla fir-rekwiżiti ta' importazzjoni tal-SPS tagħha li jistgħu jaffettwaw il-kummerċ li jaqa' taħt il-kamp ta' applikazzjoni ta' dan it-Titolu. Il-Partijiet jieħdu wkoll impenn li jistabbilixxu mekkaniżmi għall-iskambju ta' tali informazzjoni.

ARTIKOLU 38

Valutazzjoni tal-Konformità

Għall-fini ta' żgurar tal-konformità mal-istandards tal-SPS, il-Partijiet għandhom jaqblu fuq proċeduri għall-valutazzjoni tal-konformità.

ARTIKOLU 39

Skambju ta' Informazzjoni u Trasparenza tal-Kundizzjonijiet Kummerċjali

Il-kooperazzjoni għandha tinkludi:

1.qsim tal-informazzjoni u konsultazzjoni dwar bidliet fil-miżuri SPS li jistgħu jaffettwaw il-prodotti ta' interess għall-esportazzjoni għal waħda mill-Partijiet.

2.jiskambjaw l-informazzjoni dwar oqsma oħrajn ta' relevanza potenzjali għar-relazzjonijiet kummerċjali tagħhom, inklużi twissijiet bikrija, opinjonijiet u avvenimenti xjentifiċi wara talba speċifika.

3.avviż bil-quddiem sabiex jiġi żgurat li l-Istati bi Sħab tal-EAC ikunu mgħarrfin dwar il-miżuri SPS il-ġodda li jistgħu jaffettwaw l-esportazzjonijiet tal-EAC lejn l-UE. Din is-sistema għandha tibni fuq il-mekkaniżmi eżistenti taħt l-obbligi tad-WTO, speċjalment l-Artikolu 7 tal-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS.

4.il-promozzjoni tat-trasparenza fir-rigward tal-kampjunar, l-analiżi u l-azzjoni wara l-kontrolli uffiċjali fuq l-għalf u l-ikel minn waħda mill-Partijiet.

ARTIKOLU 40

L-Awtoritajiet Kompetenti

1.L-awtoritajiet SPS rispettivi tal-Partijiet għandhom ikunu l-Awtoritajiet Kompetenti fl-Istati bi Sħab tal-EAC u l-UE għall-implimentazzjoni tal-miżuri msemmija f’dan it-Titolu.

2.L-Awtoritajiet Kompetenti msemmijin fil-paragrafu 1 għandu jkollhom ir-rwoli mogħtijin lilhom mill-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS.

3.Il-Partijiet għandhom jinnotifikaw lil xulxin dwar l-Awtoritajiet Kompetenti rispettivi tagħhom imsemmijin fil-paragrafu 1 u kwalunkwe bidla fihom.

TITOLU V: STANDARDS, REGOLAMENTI TEKNIĊI, U VALUTAZZJONI TAL-KONFORMITÀ

ARTIKOLU 41

Kamp ta’ applikazzjoni u definizzjonijiet

1.Id-dispożizzjonijiet ta' dan it-Titolu għandhom japplikaw għat-tħejjija, l-adozzjoni u l-applikazzjoni ta' regolamenti tekniċi, standards u proċeduri ta' valutazzjoni tal-konformità, kif definiti fil-Ftehim tad-WTO dwar l-Ostakoli Tekniċi għall-Kummerċ (il-Ftehim dwar l-OTK).

2.Għall-fini ta' dan it-Titolu, għandhom japplikaw id-definizzjonijiet tal-Ftehim dwar l-OTK.

ARTIKOLU 42

Id-drittijiet u l-obbligi

1.Il-Partijiet jaffermaw id-drittijiet u l-obbligi tagħhom mill-ġdid skont il-Ftehim dwar l-OTK, filwaqt li jqisu d-drittijiet u l-impenji tagħhom skont arranġamenti internazzjonali oħrajn li fihom kemm l-Istati bi Sħab tal-EAC kif ukoll l-UE jew l-Istati Membri tagħha huma partijiet għalihom, inklużi dawk marbutin mal-ħarsien tal-ambjent u l-bijodiversità b'mod partikolari.

2.Il-Partijiet iridu jiżguraw li r-regolamenti tekniċi ma jitħejjewx, ma jiġux adottati u lanqas ma jiġu applikati bl-għan jew b'effett li joħolqu ostakoli mhux neċessarji għall-kummerċ bejniethom, skont id-dispożizzjonijiet tal-Ftehim dwar l-OTK.

ARTIKOLU 43

Ftehimiet ta’ Rikonoxximent Reċiproku

Il-Partijiet jistgħu jinnegozjaw ftehimiet ta' rikonoxximent reċiproku f'setturi ta' interess ekonomiku reċiproku.

ARTIKOLU 44

Transparenza u Notifika

1.Il-Partijiet jerġgħu jaffermaw l-obbligi tagħhom rigward in-notifika u l-kondiviżjoni tal-informazzjoni dwar regolamenti tekniċi, standards u proċeduri ta' valutazzjoni tal-konformità kif stipulat mill-Ftehim dwar l-OTK.

2.Il-Partijiet għandhom jiskambjaw l-informazzjoni dwar kwistjonijiet ta' relevanza potenzjali għar-relazzjonijiet kummerċjali tagħhom, inklużi twissijiet bikrija, opinjonijiet u avvenimenti xjentifiċi permezzi ta' punti ta' assistenza.

3.Il-Partijiet jistgħu jikkooperaw fl-istabbiliment u ż-żamma ta' punti ta' assistenza u fit-twaqqif u ż-żamma tal-bażijiet ta' dejta komuni.

ARTIKOLU 45

Armonizzazzjoni

Il-Partijiet għandhom jistinkaw biex jarmonizzaw l-istandards, ir-regolamenti u l-proċeduri ta' evalwazzjoni tal-konformità tagħhom.

ARTIKOLU 46

Valutazzjoni tal-Konformità

1.Il-Partijiet jerġgħu jaffermaw l-impenji tagħhom rigward il-valutazzjoni tal-konformità skont il-Ftehim dwar l-OTK.

2.Filwaqt li jqisu l-firxa tal-allinjament tar-regolamenti tekniċi, l-istandards u l-infrastruttura tal-valutazzjoni tal-konformità tagħhom, il-Partijiet jistgħu jikkunsidraw in-negozjar tal-ftehimiet dwar ir-rikonoxximent reċiproku tal-proċeduri ta' valutazzjoni tal-konformità.

ARTIKOLU 47

Korpi Regolatorji Tekniċi

1.Il-Korpi Regolatorji tal-Istati bi Sħab tal-EAC għandhom ikunu l-awtoritajiet kompetenti fl-Istati bi Sħab tal-EAC għall-implimentazzjoni tal-miżuri msemmija f’dan it-Titolu li għandhom ir-responsabbiltà u l-kompetenza li jiżguraw jew jissorveljaw l-implimentazzjoni tal-istandardizzazzjoni, il-metroloġija, l-akkreditazzjoni u l-valutazzjoni tal-konformità.

2.Il-korp responsabbli fl-UE għall-implimentazzjoni ta' dan it-Titolu huwa l-Kummissjoni Ewropea.

3.L-Istati bi Sħab tal-EAC għandhom, b'konformità ma' dan il-Ftehim, jinnotifikaw lill-UE,
dwar il-Korpi Regolatorji Tekniċi tagħhom.

TITOLU VI: MIŻURI TA’ DIFIŻA KUMMERĊJALI

ARTIKOLU 48

Miżuri antidumping u kompensatorji

1.Suġġett għad-dispożizzjonijiet ta’ dan l-Artikolu, xejn f’dan il-Ftehim m’għandu jżomm lill-UE jew lill-Istati bi Sħab tal-EAC, kemm waħidhom kif ukoll flimkien, milli jadottaw miżuri antidumping jew kompensatorji skont il-ftehimiet rilevanti tad-WTO. Għall-fini ta’ dan l-Artikolu, l-oriġini għandha tiġi stabbilita skont ir-regoli mhux preferenzjali tal-oriġini tal-Partijiet.

2.Qabel ma jimponu dazji antidumping jew kompensatorji definittivi fir-rigward ta’ prodotti importati minn waħda mill-Partijiet, il-Partijiet għandhom iqisu l-possibbiltà ta’ rimedji kostruttivi kif stipulat fil-ftehimiet rilevanti tad-WTO.

3.Fejn tkun imposta miżura antidumping jew kompensatorja minn waħda mill-Partijiet, għandu jkun hemm forum wieħed ta’ stħarriġ ġudizzjarju, inkluż fl-istadju tal-appell.

4.Fejn miżuri antidumping jew kompensatorji jistgħu jkunu imposti fuq bażi reġjonali u fuq bażi nazzjonali, fejn applikabbli, il-Partijiet għandhom jiżguraw li miżuri bħal dawn ma jkunux applikati fl-istess waqt għall-istess prodott minn awtoritajiet reġjonali min-naħa l-waħda, u minn awtoritajiet nazzjonali min-naħa l-oħra.

5.Waħda mill-Partijiet għandha tinnotifika lill-Parti esportatriċi li rċeviet ilment iddokumentat b’mod xieraq qabel ma tibda kwalunkwe investigazzjoni.

6.Id-dispożizzjonijiet ta’ dan l-Artikolu għandhom japplikaw għall-investigazzjonijiet kollha li jinbdew wara li dan il-Ftehim jidħol fis-seħħ.

7.Ir-regoli tad-WTO dwar is-Soluzzjoni għat-Tilwim għandhom japplikaw għal kwalunkwe tilwim marbut ma' miżuri antidumping jew kompensatorji.

ARTIKOLU 49

Salvagwardji multilaterali

1.Soġġett għad-dispożizzjonijiet ta’ dan l-Artikolu, xejn f’dan il-Ftehim ma għandu jżomm lill-Istati bi Sħab tal-EAC u lill-UE milli jadottaw miżuri skont l-Artikolu XIX tal-GATT 1994, il-Ftehim tad-WTO dwar Salvagwardji, u l-Artikolu 5 tal-Ftehim tad-WTO dwar l-Agrikoltura mehmuż mal-Ftehim ta' Marrakesh li jistabbilixxi d-WTO (il-Ftehim WTO dwar l-Agrikoltura). Għall-fini ta’ dan l-Artikolu, l-oriġini għandha tiġi stabbilita skont ir-regoli mhux preferenzjali tal-oriġini tal-Partijiet.

2.Minkejja l-paragrafu 1, l-UE għandha, fid-dawl tal-objettivi ta’ żvilupp ġenerali ta’ dan il-Ftehim u d-daqs żgħir tal-ekonomiji tal-Istati bi Sħab tal-EAC, teskludi l-importazzjonijiet minn kull Stat bi Sħab tal-EAC minn kull miżura meħuda skont l-Artikolu XIX tal-GATT 1994, il-Ftehim tad-WTO dwar is-Salvagwardji u l-Artikolu 5 tal-Ftehim tad-WTO dwar l-Agrikoltura.

3.Id-dispożizzjonijiet tal-paragrafu 2 għandhom japplikaw għal perjodu ta’ ħames (5) snin, li jibda mid-data tad-dħul fis-seħħ tal-Ftehim. Mhux aktar tard minn mija u għoxrin (120) jum qabel it-tmiem ta’ dan il-perjodu, il-Kunsill tal-FSE għandu jeżamina mill-ġdid it-tħaddim ta’ dawn id-dispożizzjonijiet, fid-dawl tal-ħtiġijiet ta’ żvilupp tal-Istati bi Sħab tal-EAC, bl-għan li jiġi determinat jekk għandhiex tkun estiża l-applikazzjoni tagħhom għal perjodu ulterjuri.

4.Id-dispożizzjonijiet tal-paragrafu 1 għandhom ikunu soġġetti għall-qbil tad-WTO dwar ir-Regoli u l-Proċeduri li Jirregolaw is-Soluzzjoni għat-Tilwim.

ARTIKOLU 50

Salvagwardji bilaterali

1.Wara li tkun eżaminat soluzzjonijiet alternattivi, Parti tista’ tapplika miżuri ta’ salvagwardja għal żmien limitat b’deroga mid-dispożizzjonijiet tal-Artikoli 10 u 11, skont il-kundizzjonijiet u skont il-proċeduri stabbiliti f’dan l-Artikolu.

2.Il-miżuri ta’ salvagwardja msemmija fil-paragrafu 1 jistgħu jittieħdu meta prodott li joriġina minn Parti waħda jkun qed jiġi importat fit-territorju tal-Parti l-oħra f’tali kwantitajiet miżjuda u taħt tali kundizzjonijiet li joħloq jew jhedded li joħloq:

(a)ħsara serja lill-industrija domestika li tipproduċi l-istess prodotti jew prodotti direttament kompetittivi fit-territorju tal-Parti importatriċi, jew;

(b)tfixkil f'settur tal-ekonomija, partikolarment fejn dan it-tfixkil jipproduċi problemi soċjali jew diffikultajiet kbar li jistgħu jwasslu għal deterjorament serju fis-sitwazzjoni ekonomika tal-Parti importatriċi, jew;

(c)tfixkil fis-swieq ta' prodotti agrikoli simili jew direttament kompetittivi 2 jew fil-mekkaniżmi li jirregolaw dawk is-swieq.

3.Il-miżuri ta’ salvagwardja msemmijin f’dan l-Artikolu m’għandhomx ikunu aktar minn dak li jkun meħtieġ biex jissewwew il-ħsara jew ix-xkiel serji jew biex jinżammu milli jseħħu, kif iddefinit fil-paragrafi 2 u 5(b). Dawk il-miżuri ta’ salvagwardja tal-Parti importatriċi jistgħu jikkonsistu biss f’wieħed jew aktar minn dawn li ġejjin:

(a)is-sospensjoni ta’ aktar tnaqqis fir-rata tad-dazju fuq l-importazzjoni għall-prodott ikkonċernat, kif imsemmi f’dan il-Ftehim,

(b)iż-żieda fid-dazju doganali fuq il-prodott konċernat sa livell li ma jkunx aktar mid-dazju doganali applikat għal membri oħra tad-WTO, u

(c)l-introduzzjoni ta’ kwoti tariffarji fuq il-prodott konċernat.

4.Bla ħsara għall-paragrafi minn 1 sa 3, fejn prodott li joriġina mill-Istati bi Sħab tal-EAC jkun qed jiġi importat f’tali kwantitajiet miżjuda u skont tali kondizzjonijiet li joħloq jew jhedded li joħloq waħda mis-sitwazzjonijiet imsemmijin fil-paragrafu 2 lil reġjun ultraperiferiku wieħed jew aktar tal-UE, l-UE tista’ tieħu miżuri ta’ sorveljanza jew salvagwardja b’mod limitat għar-reġjun jew reġjuni konċernati skont il-proċeduri stabbiliti fil-paragrafi minn 6 sa 9.

5.(a)Bla ħsara għall-paragrafi minn 1 sa 3, fejn prodott li joriġina mill-UE jkun qed jiġi importat f'tali kwantitajiet tant miżjuda u skont tali kondizzjonijiet li joħloq jew jhedded li joħloq waħda mis-sitwazzjonijiet imsemmijin fil-paragrafu 2 lil Stati bi Sħab tal-EAC, l-Istati bi Sħab konċernati tal-EAC jistgħu jieħdu miżuri ta’ sorveljanza jew salvagwardja b’mod limitat għat-territorju tagħhom skont il-proċeduri stabbiliti fil-paragrafi minn 6 sa 9.

(b)Stati bi Sħab tal-EAC jistgħu jieħdu miżuri ta’ salvagwardja, b'konformità mal-proċeduri stabbiliti fil-paragrafi minn 6 sa 9, meta prodott li joriġina mill-UE bħala riżultat tat-tnaqqis ta’ dazji jkun qed jiġi importat fit-territorju tagħhom f’tali kwantitajiet tant miżjuda u skont tali kondizzjonijiet li joħloq jew jhedded li joħloq xkiel lil industrija li tkun għadha kif twieldet li tipproduċi prodotti simili jew direttament kompetittivi. Dispożizzjoni bħal din tkun applikabbli biss għal perjodu ta’ għaxar (10) snin mid-data tad-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim. Il-Kunsill tal-FSE jista' jtawwal dan il-perjodu sa massimu ta' ħames (5) snin.

6.(a)Il-miżuri ta’ salvagwardja msemmijin f’dan l-Artikolu għandhom jinżammu biss għal dak iż-żmien partikolari skont kif ikun meħtieġ biex ma jitħallewx iseħħu ħsara jew xkiel serji jew biex dawn jissewwew kif definit fil-paragrafi 2, 4 u 5.

(b)Il-miżuri ta’ salvagwardja msemmijin f’dan l-Artikolu m’għandhomx ikunu applikati għal perjodu ta’ aktar minn sentejn (2). Fejn iċ-ċirkustanzi li jeħtieġu l-impożizzjoni ta’ miżuri ta’ salvagwardja jibqgħu jeżistu, miżuri bħal dawn jistgħu jkunu estiżi għal perjodu ulterjuri ta' mhux aktar minn sentejn (2). Fejn l-Istati bi Sħab tal-EAC japplikaw miżura ta’ salvagwardja, jew fejn l-UE tapplika miżura ta' salvagwardja b’mod limitat għat-territorju ta’ reġjun l-aktar imbiegħed wieħed jew aktar tagħha, miżura bħal din tista’, madankollu, tkun applikata għal perjodu ta’ mhux aktar minn erba’ snin u, fejn iċ-ċirkustanzi li jeħtieġu l-impożizzjoni ta’ miżuri ta’ salvagwardja jibqgħu jeżistu, dik il-miżura tista’ tkun estiża għal perjodu ulterjuri ta’ erba’ (4) snin.

(c)Il-miżuri ta’ salvagwardja msemmijin f’dan l-Artikolu li jdumu aktar minn sena (1) għandu jkollhom elementi ċari li b’mod progressiv iwasslu għat-tneħħija tagħhom mhux aktar tard minn tmiem il-perjodu stabbilit.

(d)M’għandhomx ikunu applikati miżuri ta’ salvagwardja msemmijin f’dan l-Artikolu għall-importazzjoni ta’ prodott li qabel kien soġġett għal miżura bħal din, għal perjodu ta’ mill-anqas sena (1) mill-iskadenza tal-miżura.

7.Għall-implimentazzjoni tal-paragrafi t'aktar 'il fuq għandhom japplikaw id-dispożizzjonijiet li ġejjin:

(a)Fejn Parti tkun tal-fehma li teżisti waħda miċ-ċirkustanzi msemmijin fil-paragrafi 2, 4 u/jew 5, hija għandha mill-ewwel tirreferi l-kwistjoni lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja għal eżami;

(b)Il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja jista’ jagħmel kull rakkomandazzjoni meħtieġa biex jissewwew iċ-ċirkustanzi li jkunu seħħew. Jekk ma tkun saret ebda rakkomandazzjoni mill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja bil-għan li jitranġaw iċ-ċirkustanzi, jew ma tkun instabet ebda soluzzjoni sodisfaċenti fi żmien tletin (30) jum minn meta l-kwistjoni tkun inġiebet quddiem il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja, il-parti importatriċi tkun tista’ tadotta l-miżuri xierqa biex tirranġa ċ-ċirkustanzi skont dan l-Artikolu;

(c)Qabel ma jieħdu kull miżura msemmija f’dan l-Artikolu jew, fil-każijiet li għalihom japplika l-paragrafu 8 ta’ dan l-Artikolu, malajr kemm jista’ jkun, l-Istati bi Sħab tal-EAC għandhom jagħtu lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja l-informazzjoni rilevanti kollha meħtieġa għal eżami bir-reqqa tas-sitwazzjoni, bl-għan li tinstab soluzzjoni aċċettabbli għall-Partijiet konċernati;

(d)Fl-għażla tal-miżuri ta’ salvagwardja skont dan l-Artikolu, għandha tingħata prijorità lil dawk li l-anqas ifixklu t-tħaddim ta’ dan il-Ftehim;

(e)Kull miżura ta’ salvagwardja meħuda skont dan l-Artikolu għandha tkun innotifikata minnufih bil-miktub lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja u għandha tkun is-suġġett ta’ konsultazzjonijiet perjodiċi fi ħdan dak il-korp, b’mod partikulari bl-għan li tkun stabbilita skeda ta’ żmien għat-tneħħija tagħha malli ċ-ċirkustanzi jkunu jippermettu.

8.Fejn ċirkostanzi eċċezzjonali jeħtieġu azzjoni minnufih, il-Parti importatriċi kkonċernata tista’ tieħu l-miżuri pprovduti fil-paragrafi 3, 4 jew 5 fuq bażi provviżorja mingħajr ma tkun konformi mar-rekwiżiti tal-paragrafu 7. Azzjoni bħal din tista’ tittieħed għal perjodu massimu ta’ mija u tmenin (180) jum meta l-miżuri jittieħdu mill-UE u mitejn (200) jum meta l-miżuri jittieħdu mill-Istati bi Sħab tal-EAC, jew meta l-miżuri meħudin mill-UE jkunu limitati għat-territorju ta’ reġjun ultraperiferiku wieħed jew aktar minn tagħha. Id-dewmien ta’ kull miżura provviżorja bħal din għandu jingħadd bħala parti mill-perjodu inizjali u ta’ kull estensjoni msemmija fil-paragrafu 6. Fit-teħid ta’ miżuri provviżorji bħal dawn, għandu jitqies l-interess tal-Partijiet kollha, inkluż il-livell tagħhom ta’ żvilupp. Il-Parti importatriċi kkonċernata għandha tgħarraf lill-parti l-oħra kkonċernata u għandha mill-ewwel tirreferi l-kwistjoni lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja għal eżami.

9.Jekk parti importatriċi tissoġġetta l-importazzjonijiet ta’ prodott għal proċedura amministrattiva li jkollha bħala għan tagħha l-provvista rapida ta’ informazzjoni skont ix-xejra ta’ flussi fil-kummerċ li jistgħu joħolqu l-problemi msemmijin f’dan l-Artikolu, hija għandha tgħarraf lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja mingħajr dewmien.

10.Il-Ftehim tal-WTO m’għandux ikun invokat biex Parti tinżamm milli tadotta miżuri ta’ salvagwardja konformi ma’ dan l-Artikolu.

PARTI III IS-SAJD

TITOLU I: DISPOŻIZZJONIJIET ĠENERALI

ARTIKOLU 51

Kamp ta' Applikazzjoni u Prinċipji

1.Il-kooperazzjoni fil-kummerċ u l-iżvilupp tas-sajd għandha tkopri l-marina, is-sajd intern u l-akkwakultura.

2.Il-Partijiet jirrikonoxxu li s-sajd jikkostitwixxi riżors ekonomiku ewlieni għall-Istati bi Sħab tal-EAC, jikkontribwixxi b’mod sinifikanti għall-ekonomiji tal-Istati bi Sħab tal-EAC u għandu potenzjal għall-iżvilupp ekonomiku reġjonali fil-ġejjieni u biex inaqqas il-faqar. Huwa wkoll riżors importanti ta’ ikel u kambju.

3.Il-Partijiet jirrikonoxxu wkoll li r-riżorsi tas-sajd huma wkoll ta’ interess konsiderevoli kemm għall-UE kif ukoll għall-Istati bi Sħab tal-EAC, u jaqblu li jikkooperaw għall-iżvilupp u l-ġestjoni sostenibbli tas-settur tas-sajd fl-interess reċiproku tagħhom, waqt li jqisu l-impatti ekonomiċi, ambjentali u soċjali.

4.Il-Partijiet jaqblu li l-istrateġija xierqa għall-promozzjoni tat-tkabbir ekonomiku tas-settur tas-sajd u għat-tisħiħ tal-kontribut tiegħu għall-ekonomija tal-Istati bi Sħab tal-EAC, waqt li tiġi kkunsidrata s-sostenibbiltà tiegħu għal tul ta’ żmien, hija li jkun hemm aktar attivitajiet li jżidu l-valur fis-settur.

ARTIKOLU 52

Il-prinċipji ta' kooperazzjoni

1.Il-prinċipji ta' kooperazzjoni fis-sajd għandhom jinkludu:

(a)l-għajnuna għall-iżvilupp u t-tisħiħ tal-integrazzjoni reġjonali;

(b)il-preservazzjoni tal-acquis tal-Ftehim ta’ Cotonou;

(c)l-għoti ta’ trattament speċjali u differenzjali;

(d)il-kunsiderazzjoni tal-aħjar informazzjoni xjentifika li tista’ tinkiseb għall-evalwazzjoni u l-ġestjoni tar-riżorsi;

(e)l-iżgurar ta' sistema li taħdem ta’ monitoraġġ tal-impatti ambjentali, ekonomiċi u soċjali fl-Istati bi Sħab tal-EAC;

(f)l-iżgurar tal-konformità mal-liġijiet nazzjonali u strumenti internazzjonali eżistenti rilevanti inklużi l-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar il-Liġi tal-Baħar (UNCLOS), ftehimiet reġjonali u subreġjonali;

(g)l-iżgurar tal-preservazzjoni u prijorità tal-ħtiġijiet partikolari tas-sajd artiġjanali/alimentari.

2.Dawn il-prinċipji ta’ gwida għandhom jikkontribwixxu għall-iżvilupp sostenibbli u responsabbli tar-riżorsi ħajjin interni u marittimi, l-akkwakultura u biex jinkisbu l-aħjar benefiċċji minn dan is-settur għall-ġenerazzjonijiet tal-lum u tal-ġejjieni, permezz ta’ żieda fl-investiment, formazzjoni ta’ ħiliet u aċċess aħjar għas-suq.

3.Il-Partijiet għandhom jikkooperaw biex jiżguraw li jingħata sostenn finanzjarju u ta' xort’oħra biex jitjiebu l-kompetittività u l-kapaċità tal-produzzjoni tal-fabbriki tal-ipproċessar, id-diversifikazzjoni tal-industrija tas-sajd u l-iżvilupp u t-titjib tal-faċilitajiet tal-portijiet fl-Istati bi Sħab tal-EAC.

4.L-oqsma dettaljati tal-kooperazzjoni huma identifikati fit-Titolu IV tal-Parti V ta' dan il-Ftehim.

TITOLU II: IS-SAJD MARITTIMU

ARTIKOLU 53

Kamp ta' applikazzjoni u Objettivi

1.Id-dispożizzjonijiet ta’ dan it-Titolu japplikaw għall-użu, il-konservazzjoni u l-ġestjoni tar-riżorsi tas-sajd marittimu biex jinkisbu l-aħjar benefiċċji għall-Istati bi Sħab tal-EAC permezz ta’ investiment, tisħiħ tal-kapaċitajiet u aċċess aħjar għas-suq.

2.L-objettivi tal-kooperazzjoni huma li:

(a)tippromwovi l-iżvilupp sostenibbli u l-ġestjoni tas-sajd;

(b)issaħħaħ il-kooperazzjoni biex ikunu żgurati l-isfruttament u l-ġestjoni sostenibbli tar-riżorsi tas-sajd bħala bażi qawwija għall-integrazzjoni reġjonali, fid-dawl tal-ispeċijiet transreġjonali u migratorji maqsumin bejn l-Istati bi Sħab kostali tal-EAC u minħabba li ebda Stat bi Sħab waħdu tal-EAC ma għandu l-kapaċità li jiżgura s-sostenibbilità tar-riżors;

(c)tiżgura li jkun hemm qsim aktar ekwu ta' benefiċċji derivat mis-settur tas-sajd;

(d)tiżgura Kontroll u Sorveljanza ta’ Monitoraġġ Effettiv (KSM) meħtieġa fil-ġlieda kontra Sajd Illegali, Mhux Irrappurtat u Mhux Irregolat (IUU);

(e)tippromwovi l-użu, il-konservazzjoni u l-ġestjoni effettiva tar-riżorsa marittima ħajja fiż-Żona Ekonomika Esklussiva (EEZ) u f’ibħra li fihom l-Istati bi Sħab tal-EAC għandhom ġurisdizzjoni fuq bażi ta’ strumenti internazzjonali, inkluża l-UNCLOS għall-benefiċċju soċjali u ekonomiku reċiproku tal-Partijiet;

(f)tippromwovi u tiżviluppa l-kummerċ reġjonali u internazzjonali bbażat fuq l-aħjar prattika;

(g)toħloq ambjent kapaċi, inklużi l-infrastruttura u l-bini ta' kapaċità, għall-Istati bi Sħab tal-EAC biex ilaħħqu mal-ħtiġijiet stretti tas-suq kemm għal sajd industrijali kif ukoll għal dak ta’ skala żgħira;

(h)issostni l-politika nazzjonali u reġjonali bil-għan li tiżdied il-produttività u l-kompetittività tas-settur tas-sajd; u

(i)toħloq rabtiet ma’ setturi oħra tal-ekonomija.

ARTIKOLU 54

Ġestjoni tas-Sajd u Kwistjonijiet ta’ Konservazzjoni

1.Għandu jkun applikat approċċ kawtelatorju biex jiġu stabbiliti livelli ta’ qbid sostenibbli, kapaċità għas-sajd u strateġiji oħra ta’ ġestjoni biex ma jitħallewx jew jerġgħu jitreġġgħu lura riżultati mhux mixtieqa bħall-kapaċità eċċessiva jew il-qbid eċċessiv, kif ukoll impatti mhux mixtieqa fuq l-ekosistemi u s-sajd artiġjanali.

2.Kull Stat bi Sħab tal-EAC jista’ jieħu miżuri xierqa, fosthom restrizzjonijiet staġjonali u fuq it-tagħmir biex iħares l-ibħra territorjali tiegħu u jiżgura s-sostenibbiltà tas-sajd artiġjanali u kostali.

3.Il-Partijiet għandhom jippromwovu s-sħubija tal-Istati bi Sħab tal-EAC kollha kkonċernati fil-Kummissjoni dwar it-Tonn tal-Oċean Indjan (IOTC) u organizzazzjonijiet rilevanti oħra tas-sajd. L-Istati bi Sħab tal-EAC konċernati għandhom, flimkien mal-UE, jikkoordinaw azzjoni biex jiżguraw il-ġestjoni u l-konservazzjoni tal-ispeċijiet kollha tal-ħut, inklużi t-tonn u riżorsi bħal tat-tonn u jiffaċilitaw riċerka xjentifika rilevanti.

4.Fejn ma jkunx hemm evidenza xjentifika suffiċjenti għall-awtorità kompetenti nazzjonali ta’ ġestjoni biex jiġu stabbiliti limiti u livelli mmirati ta’ qbid sostenibbli f’Żona Ekonomika Esklussiva (EEZ) tal-Istati bi Sħab tal-EAC, il-Partijiet f’konsultazzjoni mal-awtorità kompetenti nazzjonali u flimkien mal-IOTC u, fejn ikun rilevanti, ma’ organizzazzjonijiet reġjonali oħra tas-sajd, għandhom jagħtu l-għajnuna tagħhom għal analiżi xjentifika bħal din.

5.Il-Partijiet jaqblu li jieħdu l-miżuri xierqa meta żieda fl-isforzi tħalli livelli ta’ qbid ogħla mil-livell sostenibbli fil-mira stabbilit mill-awtorità kompetenti nazzjonali.

6.Biex ikunu kkonservati u ġestiti stokks transreġjonali u stokks ta’ ħut migratorju ħafna, l-UE u l-Istati bi Sħab tal-UE għandhom jiżguraw li jkun hemm konformità minn bastimenti li jtajru l-bandiera tagħhom ma’ miżuri ta’ ġestjoni tas-sajd nazzjonali, reġjonali u subreġjonali u ma’ liġijiet u regolamenti nazzjonali relatati.

ARTIKOLU 55

Ġestjoni tal-Bastimenti u Arranġamenti Wara l-Qbid

1.Għandhom jitħarsu arranġamenti ta’ ġestjoni tal-bastimenti u arranġamenti ta’ wara l-qbid li joħorġu mill-IOTC u minn kull organizzazzjoni rilevanti oħra tas-sajd reġjonali. L-Istati bi Sħab tal-EAC u l-UE għandhom jistabbilixxu termini u kondizzjonijiet minimi fir-rigward tal-monitoraġġ, kontroll u sorveljanza ta’ bastimenti tas-sajd tal-UE li joperaw fl-ibħra tal-Istati bi Sħab tal-EAC, li għandhom jinkludu dan li ġej:

(a)Għandha tiġi stabbilita Sistema ta’ Monitoraġġ tal-Bastimenti (VMS) għall-Istati bi Sħab tal-EAC, u l-Istati bi Sħab kollha tal-EAC għandhom jużaw VMS kompatibbli. Dawk l-Istati bi Sħab tal-EAC li m’għandhomx VMS għandhom jiġu megħjuna mill-UE biex jistabbilixxu VMS kompatibbli.

(b)Minbarra sistema obbligatorja ta’ VMS kompatibbli, l-Istati bi Sħab kostali kollha tal-EAC, flimkien mal-UE, għandhom jiżviluppaw mekkaniżmi oħra biex jiżguraw Monitoraġġ, Kontroll u Sorveljanza (MCS) u l-UE għandha tgħin lill-Istati bi Sħab tal-EAC biex ilestu tali sistema li jkunu qablu dwarha u tgħin fl-implimentazzjoni tagħha.

(c)L-UE u l-Istati bi Sħab tal-EAC għandu jkollhom id-dritt li jqiegħdu osservaturi, kemm f’ibħra nazzjonali kif ukoll f’dawk internazzjonali, bil-proċeduri dwar it-tqegħid ta’ osservaturi li jkunu stipulati sewwa. L-osservaturi għandhom jitħallsu mill-gvernijiet nazzjonali iżda l-ispejjeż kollha ta’ abbord għandhom jitħallsu minn sid il-bastiment. L-UE għandha tgħin fl-ispejjeż tat-taħriġ tal-osservaturi.

(d)Għandhom jiġu żviluppati sistemi komuni ta’ rapportar u jintużaw mar-reġjun kollu, b’kondizzjonijiet minimi stabbiliti għar-rapportar.

(e)Il-bastimenti kollha li jħottu jew jittrasbordaw il-qbid tagħhom fi Stat bi Sħab tal-EAC għandhom jagħmlu dan f’portijiet jew f’żoni barra l-portijiet. Ebda trasbord ma għandu jitħalla jsir minn fuq il-baħar, ħlief f’kundizzjonijiet partikolari previsti mill-Organizzazzjoni Reġjonali ta’ Monitoraġġ tas-Sajd (RFMO) rilevanti. Il-Partijiet għandhom jikkooperaw biex jiżviluppaw u jimmodernizzaw l-infrastruttura tal-ħatt jew it-trasbord fil-portijiet tal-Istati bi Sħab tal-EAC, inkluż l-iżvilupp tal-kapaċità ta’ prodotti tal-ħut.

(f)Ir-rapportar tar-rimi għandu jkun obbligatorju. Għandha tingħata prijorità biex ir-rimi jkun evitat permezz tal-użu ta’ metodi selettivi ta’ sajd skont prinċipji tal-IOTC u organizzazzjonijiet reġjonali tas-sajd rilevanti. Kemm jista’ jkun, il-qbid inċidentali għandu jinġieb l-art.

2.Il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw biex jiżviluppaw u jimplimentaw programmi ta’ taħriġ nazzjonali/reġjonali għal ċittadini tal-EAC biex jiffaċilitaw il-partiċipazzjoni effettiva tagħhom fl-industrija tas-sajd. Fejn l-UE tkun innegozjat ftehim bilaterali dwar is-sajd, għandu jitħeġġeġ l-impjieg ta’ ċittadini tal-EAC. Id-Dikjarazzjoni tal-Organizzazzjoni Internazzjonali tax-Xogħol (ILO) dwar il-prinċipji u d-drittijiet fundamentali tax-xogħol tapplika bħala dritt għall-baħrin imtella’ abbord il-bastimenti tas-sajd Ewropej.

3.Il-Partijiet għandhom jagħmlu sforzi kkoordinati biex itejbu l-mezzi li ma jħallux, li jżommu u li jneħħu s-sajd IUU u għal dan il-għan għandhom jieħdu miżuri xierqa. Il-bastimenti tas-sajd involuti f’sajd IUU għandhom jiġu kkonfiskati u s-sidien għandhom jitħarrku mill-awtoritajiet kompetenti. Ma għandhomx jitħallew jerġgħu jistadu f’ibħra tal-Istati bi Sħab konċernati tal-EAC, sakemm ma tkunx inkisbet awtorizzazzjoni minn qabel kemm mill-Istat tal-bandiera u mill-Istat bi Sħab konċernat tal-EAC, kif ukoll, fejn ikun rilevanti, mill-RFMO konċernata.

TITOLU III: SAJD F’IBĦRA INTERNI U ŻVILUPP TAL-AKKWAKULTURA

ARTIKOLU 56

Kamp ta' Applikazzjoni u Objettivi

1.Id-dispożizzjonijiet ta’ dan it-Titolu għandhom japplikaw għas-sajd intern, l-iżvilupp tal-kosta u l-akkwakultura fl-Istati bi Sħab tal-EAC fir-rigward tal-iżvilupp tal-kapaċità, it-trasferiment tat-teknoloġija, l-istandards tal-SPS, l-investiment u l-finanzjament tal-investiment, il-ħarsien ambjentali kif ukoll il-kuntesti legali u regolatorji.

2.L-objettivi tal-kooperazzjoni fis-sajd intern u l-iżvilupp tal-akkwakultura huma li jkun hemm promozzjoni tal-isfruttament sostenibbli tar-riżorsi tas-sajd intern, u biex jingħata valur akbar lill-produzzjoni tal-akkwakultura, jitneħħew il-limitazzjonijiet min-naħa tal-provvista, titjieb il-kwalità tal-ħut u l-prodotti tal-ħut biex ikunu sodisfatti l-miżuri internazzjonali, jitjieb l-aċċess għas-suq tal-UE, ikunu indirizzati l-ostakoli għall-kummerċ intrareġjonali, jinġibdu aktar influssi kapitali u investiment fis-settur, jinbnew il-ħiliet u jitjieb l-aċċess għal sostenn finanzjarju għall-investituri privati għal sajd intern u l-iżvilupp tal-akkwakultura.

PARTI IV: L-AGRIKOLTURA

ARTIKOLU 57

Kamp ta’ applikazzjoni u definizzjonijiet

1.Id-dispożizzjonijiet ta' din il-Parti għandhom japplikaw għal għelejjel u bhejjem, inklużi insetti produttivi.

2.Għall-finijiet ta' din il-Parti u t-Titolu II tal-Parti V, għandhom japplikaw dawn id-definizzjonijiet:

(a)l-agrikoltura tinkludi għelejjel, bhejjem u insetti produttivi.

il-prodotti agrikoli huma dawk koperti bl-Anness I tal-Ftehim tad-WTO dwar l-Agrikoltura.

(c)il-finanzjament agrikolu jfisser il-forniment ta' riżorsi finanzjarji b'appoġġ ta' attivitajiet marbutin mal-agrikoltura tul il-katina tal-valur sħiħa bħal provvisti tal-input, servizzi agrikoli, produzzjoni, ħżin, distribuzzjoni, trasformazzjoni u kummerċjalizzazzjoni.

(d)inputs agrikoli tfisser is-sustanzi jew il-materjali kollha, it-tagħmir u l-għodod użati fil-produzzjoni u t-tqandil ta' prodotti agrikoli.

(e)teknoloġija agrikola sostenibbli tfisser teknoloġija mfassla apposta b'kunsiderazzjoni speċjali għall-impatti ambjentali, soċjali u ekonomiċi tagħha.

(f)is-sigurtà alimentari u nutrizzjonali timplika li n-nies kollha l-ħin kollu jkollhom aċċess fiżiku u ekonomiku għal ikel sikur, suffiċjenti u nutrizzjonali sabiex jissodisfaw il-ħtiġijiet tagħhom għal ħajja produttiva u b'saħħitha.

(g)is-sigurtà tal-għajxien hija definita bħala aċċess adegwat u sostenibbli għal dħul u riżorsi sabiex jiġu ssodisfati l-ħtiġijiet bażiċi b'mod ekwu (inkluż aċċess adegwat għal ikel, ilma tajjeb għax-xorb, faċiliatjiet tas-saħħa, opportunitajiet edukattivi, akkomodazzjoni u ħin għal parteċipazzjoni fil-komunità u integrazzjoni soċjali).

(h)diżastru naturali huwa l-konsegwenza ta' kalamitajiet naturali, eż. nixfa, terremot, valanga, żbroffi ta' vulkani, għargħar, pesti u mard.

(i)bdiewa fuq skala żgħira huma produtturi b'riżorsi limitati u art żgħira tagħhom ta' inqas minn żewġ (2) ettari u li l-iskala tal-operazzjonijiet tagħhom hija żgħira wisq biex tattira l-forniment tas-servizzi meħtieġa għal żieda sinifikanti fil-produttività u ingranaġġ ta' opportunità tas-swieq.

(j)fil-kuntest ta' din il-Parti, żvilupp sostenibbli jinkludi l-immaniġġjar u l-protezzjoni tal-bażi ta' riżorsi naturali għall-iżvilupp ekonomiku u soċjali btrtrtl-għan li jiġu ssodisfati l-ħtiġijiet tal-bniedem għall-ġenerazzjonijiet attwali u tal-ġejjieni.

ARTIKOLU 58

Objettivi

1.Il-Partijiet jaqblu li l-objettiv fundamentali ta' din il-Parti huwa l-iżvilupp agrikolu sostenibbli li jinkludi iżda mhuwiex limitat għal ikel u s-sigurtà tal-għajxien, l-iżvilupp rurali u t-tnaqqis tal-faqar fl-Istati bi Sħab tal-EAC.

2.L-objettivi ta’ din il-Parti huma li:

(a)trawwem kooperazzjoni bejn il-Partijiet sabiex jinħoloq il-ġid u titjieb il-kwalità tal-ħajja ta' dawk attivi f'attivitajiet agrikoli biż-żieda tal-produzzjoni, il-produttività u s-sehem mis-suq.

(b)ttejjeb is-sigurtà alimentari u nutrizzjonali fl-Istati bi Sħab tal-EAC billi tiġi promossa żieda fil-valur, żieda fil-produttività, il-kwalità, is-sikurezza, l-integrazzjoni tas-suq, in-negozju, id-disponibbiltà u l-aċċessibilità.

(c)tikkontribwixxi għall-forniment ta' impjiegi bi qligħ tul il-katina tal-valur tas-settur agrikolu mmodernizzat.

(d)tiżviluppa industriji moderni u kompetittivi bbażati fuq l-agrikoltura.

(e)tippromwovi l-użu sostenibbli u l-immaniġġjar tar-riżorsi naturali u kulturali billi tiżviluppa teknoloġiji ekoloġiċi u sostenibbli li jtejbu l-produttività agrikola.

(f)tikkontribwixxi għall-kompetittività billi tippromwovi ż-żieda fil-valur fil-katini tal-provvista għall-aċċess għas-swieq.

(g)ittejjeb id-dħul li jagħmlu l-produtturi billi tiżviluppa l-kummerċjalizzazzjoni tal-prodotti agrikoli ta' valur miżjud fis-suq

(h)tiffaċilita l-aġġustament tas-settur agrikolu u l-ekonomija rurali, sabiex iżżomm il-pass tal-bidliet ekonomiċi globali

(i)timmobilizza u żżid il-prestazzjoni ekonomika ta' bdiewa fuq skala żgħira permezz tal-bini tal-kapaċità tal-organizzazzjonijiet tal-bdiewa.

(j)ittejjeb il-faċilitazzjoni tal-kummerċ u s-suq għall-prodotti agrikoli sabiex iżżid il-qligħ mill-kambju.

(k)ittejjeb l-infrastruttura fi ħdan l-Istati bi Sħab tal-EAC għat-tisħiħ tal-produzzjoni, il-produttività, il-kummerċjalizzazzjoni u d-distribuzzjoni ta' inputs u prodotti agrikoli, b'attenzjoni partikolari għall-ħżin, il-klassifikazzjoni, it-tqandil, l-ippakkjar u t-trasport.

ARTIKOLU 59

Prinċipji Ġenerali

1.Il-Partijiet jagħrfu l-importanza tal-agrikoltura fl-ekonomija tal-Istati bi Sħab tal-EAC, bħala s-sors ewlieni tal-għajxien għall-parti l-kbira tal-popolazzjoni tal-Istati bi Sħab tal-EAC, bħala l-fattur primarju kif tiġi żgurata s-sigurtà alimentari u nutrizzjonali, settur potenzjali għal tkabbir qawwi u valur miżjud u sors ta' qligħ mill-esportazzjonijiet.

2.Fid-dawl tar-rwol multifunzjonali li jaqdi l-agrikoltura fl-ekonomija tal-Istati bi Sħab tal-EAC, il-Partijiet jaqblu li jużaw approċċ komprensiv għall-agrikoltura bħala bażi għall-iżvilupp sostenibbli.

3.Il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw fil-promozzjoni tat-tkabbir sostenibbli tas-settur agrikolu, filwaqt li jqisu l-bosta lati u d-diversità tal-karatteristiċi ekonomiċi, soċjali u ambjentali u l-istrateġiji ta' żvilupp tal-Istati bi Sħab tal-EAC.

4.Il-Partijiet jagħrfu li integrazzjoni iktar profonda tas-settur agrikolu bejn l-Istati bi Sħab tal-EAC sejra tikkontribwixxi għall-espansjoni tas-swieq interreġjonali, u żżid l-ambitu għall-investiment u l-iżvilupp tas-settur privat.

5.Il-Partijiet jagħrfu l-importanza tas-sostenn tal-produzzjoni agrikola, il-promozzjoni tal-valur miżjud, l-inizjattivi agrikoli għall-iżvilupp tan-negozju u s-suq permezz tal-istrumenti xierqa u l-forniment ta' qafas regolatorju xieraq sabiex iwieġbu għall-kundizzjonijiet tas-suq li qegħdin jinbidlu. F'dan ir-rigward, il-Partijiet jieħdu impenn li jaħdmu flimkien sabiex jattiraw l-investiment meħtieġ fl-Istati bi Sħab tal-EAC.

6.Il-Partijiet jaqblu li l-prijoritajiet agrikoli kkunsidrati f'din il-Parti għandu jkollhom rabta ċara mal-qafas politiku reġjonali kumplessiv għas-sigurtà alimentari u nutrizzjonali u t-tnaqqis tal-faqar sabiex jiġu żgurati konsistenza u gwida tal-aġenda ta' żvilupp reġjonali.

ARTIKOLU 60

Djalogu Komprensiv

1.Il-Partijiet għandhom jistabbilixxu Djalogu Komprensiv bejn l-EAC u l-UE dwar l-Agrikoltura u l-Politika ta' Żvilupp Rurali (id-"Djalogu Agrikolu") fuq il-kwistjonijiet kollha koperti f'din il-Parti. Id-Djalogu Agrikolu għandu jissorvelja l-progress fl-implimentazzjoni ta' din il-Parti u għandu jipprovdi forum għall-iskambju u l-kooperazzjoni fuq il-politiki agrikoli domestiċi rispettivi tal-Partijiet u, b'mod partikolari, ir-rwol tal-agrikoltura fl-Istati bi Sħab tal-EAC fiż-żieda tad-dħul mill-biedja, is-sigurtà alimentari, l-użu sostenibbli tar-riżorsi, l-iżvilupp rurali u t-tkabbir ekonomiku.

2.Id-Djalogu Agrikolu għandu jseħħ fi ħdan il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja mwaqqaf skont l-Artikolu 106.

3.Il-Partijiet għandhom jistabbilixxu l-proċeduri u l-modalitajiet ta' ħidma tad-Djalogu Agrikolu bi qbil reċiproku.

ARTIKOLU 61

Integrazzjoni Reġjonali

Il-Partijiet jirrikonoxxu li l-integrazzjoni tas-settur agrikolu bejn l-Istati bi Sħab tal-EAC, permezz tat-tneħħija progressiva tal-ostakoli u l-provvista ta' qafas istituzzjonali u regolatorju xieraq, l-armonizzazzjoni u l-konverġenza tal-politiki, tagħti kontribut għall-approfondiment tal-proċess tal-integrazzjoni reġjonali u b'hekk tikkontribwixxi għall-espansjoni tas-swieq reġjonali, li mbagħad iżżid l-ambitu għall-investiment u l-iżvilupp tas-settur privat.

ARTIKOLU 62

Linji Politiċi ta' Awtorizzazzjoni

Il-Partijiet jagħrfu l-importanza tal-adozzjoni u l-implimentazzjoni tal-politiki u r-riformi istituzzjonali sabiex jippermettu u jiffaċilitaw il-kisba tal-objettivi ta' din il-Parti.

ARTIKOLU 63

Żvilupp Agrikolu Sostenibbli

Il-Partijiet għandhom jikkooperaw sabiex jiksbu żvilupp agrikolu sostenibbli b'enfasi speċjali fuq is-sostenn lill-popolazzjoni rurali vulnerabbli fl-Istati bi Sħab tal-EAC fid-dawl tal-mudelli kummerċjali u ta' produzzjoni li qegħdin jinbidlu madwar id-dinja kif ukoll l-ideat u l-preferenza tal-konsumatur.

ARTIKOLU 64

Is-Sigurtà Alimentari u Nutrizzjonali

1.Il-Partijiet jaqblu li d-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim għandu jippermetti lill-Istati bi Sħab tal-EAC jimplimentaw miżuri effettivi li jiksbu sigurtà alimentari u nutrizzjonali u żvilupp agrikolu sostenibbli, u jiżviluppaw swieq agrikoli kummerċjali fir-reġjun sabiex jiżguraw sigurtà alimentari u nutrizzjonali.

2.Il-Partijiet għandhom jiżguraw li l-azzjonijiet meħudin skont din il-Parti jkollhom l-għan li jsaħħu s-sigurtà alimentari u nutrizzjonali, u jevitaw milli jadottaw miżuri li jistgħu jipperikolaw il-kisba tas-sigurtà alimentari u nutrizzjonali fil-livelli tal-familji, nazzjonali u reġjonali.

ARTIKOLU 65

L-Immaniġġjar tal-Katina tal-Valur

Il-Partijiet jaqblu li jkollhom strateġija reġjonali għat-tisħiħ tal-kapaċitajiet tal-provvista fl-agrikoltura, l-identifikazzjoni ta' subsetturi agrikoli ta' valur għoli li għalihom ir-reġjun ikollu vantaġġ kompetittiv u jikkapitalizzaw fuq investimenti li jistgħu jiffaċilitaw il-qabża minn vantaġġi komparattivi għal dawk kompetittivi.

ARTIKOLU 66

Sistemi ta' Twissija Bikrija

Il-Partijiet jagħrfu l-bżonn li jiġu stabbiliti, jittejbu u jissaħħu sistemi ta' informazzjoni dwar l-ikel, inklużi sistemi nazzjonali ta' twissija bikrija, kif ukoll sistemi ta' valutazzjoni u monitoraġġ tal-vulnerabbiltà, u jimplimentaw azzjonijiet ta' bini tal-kapaċità, flimkien ma' u permezz ta' mekkaniżmi internazzjonali u reġjonali eżistenti.

ARTIKOLU 67

It-Teknoloġija

Il-Partijiet jagħrfu l-importanza ta' teknoloġiji agrikoli moderni u sostenibbli u jaqblu li jiżviluppaw u jippromwovu l-użu ta' teknoloġiji agrikoli moderni li jinkludu:

(a)teknoloġiji sostenibbli tat-tisqija u l-fertigazzjoni

(b)il-koltura tat-tessuti u l-mikropropagazzjoni

(c)żerriegħa mtejba

(d)l-inseminazzjoni artifiċjali

(e)l-immaniġġjar integrat tal-pesti

(f)l-imballaġġ tal-prodotti

(g)it-tqandil wara l-ħsad

(h)laboratorji akkreditati

(i)il-bijoteknoloġiji

(j)il-valutazzjoni u l-immaniġġjar tar-riskju.

ARTIKOLU 68

Miżuri tal-politika domestika

1.Kull Parti għandha tiżgura trasparenza fil-qasam tal-appoġġ agrikolu b'rabta mal-kummerċ fi prodotti agrikoli. Għal dan l-għan, l-UE għandha tirrapporta kull ċertu żmien fi ħdan id-Djalogu Agrikolu għand l-Istati bi Sħab tal-EAC dwar il-bażi legali, il-forma u l-ammont tat-tali appoġġ. Tali informazzjoni titqies li ġiet ipprovduta jekk titqiegħed għad-dispożizzjoni mill-Partijiet jew f'isimhom fuq sit web aċċessibbli pubblikament.

2L-UE ma għandhiex tagħti sussidji tal-esportazzjoni għall-prodotti agrikoli kollha lill-Istati bi Sħab tal-EAC, mid-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim. Din il-projbizzjoni għandha tiġi rieżaminata mill-Kunsill tal-FSE wara 48 xahar.

3.Barra minn hekk, il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja għandu jistħarreġ kwistjonijiet li jistgħu jirriżultaw b'rabta mal-aċċess tal-prodotti agrikoli tal-Partijiet għas-swieq ta' xulxin. Dan il-Kumitat jista' jagħmel rakkomandazzjonijiet lill-Kunsill tal-FSE skont l-Artikolu 107

ARTIKOLU 69

Il-Produzzjoni u l-Kummerċjalizzazzjoni ta' Prodotti Agrikoli ta' bażi

1.Il-Partijiet jirrikonoxxu l-isfidi li jaffaċċjaw l-Istati bi Sħab tal-EAC minħabba d-dipendenza tagħhom fuq l-esportazzjoni ta' prodotti agrikoli ta' bażi primarji, li huma soġġetti għal volatilità għolja fil-prezzijiet u termini li dejjem qegħdin jonqsu tal-kummerċ, għal qligħ mill-kambju.

2.Il-Partijiet jaqblu li:

(a)jsaħħu s-Sħubija Pubblika-Privata fl-investimenti għall-produzzjoni, l-ipproċessar u l-kumerċjalizzazzjoni ta' prodotti agrikoli ta' bażi;

(b)jikkooperaw fil-kapaċitajiet ta' żvilupp sabiex jaċċessaw swieq niċċa u jħaffu l-konformità mal-istandards tal-prodotti ta' bażi sabiex jissodisfaw it-tali rekwiżiti tas-suq.

(c)jsostnu d-diversifikazzjoni tal-produzzjoni agrikola u l-prodotti esportati fl-Istati bi Sħab tal-EAC.

(d)jtejbu d-dħul li jagħmlu l-produtturi billi jiżviluppaw il-kummerċjalizzazzjoni tal-prodotti agrikoli ta' valur miżjud fis-suq.

ARTIKOLU 70

Monitoraġġ

Il-Partijiet jaqblu li l-Kunsill tal-FSE għandu jirrevedi u jissorvelja l-implimentazzjoni tal-obbligi tagħhom stipulati f'dan il-Ftehim. Il-Kunsill tal-FSE għandu jipprovdi sorveljanza effettiva tal-konformità mal-obbligi billi jiżgura trasparenza u jagħtihom opportunità li jivvalutaw il-kontribuzzjoni ta' dawn l-obbligi għall-objettiv tagħhom fit-tul sabiex jistabbilixxu sistema tan-negozjar agrikolu ġusta u orjentata lejn is-suq.

ARTIKOLU 71

Pajjiżi Importaturi Netti tal-Ikel

1.Il-Partijiet jagħrfu l-importanza tal-indirizzar tat-tħassib dwar l-Istati bi Sħab tal-EAC li huma importaturi netti tal-ikel. Għaldaqstant, l-objettiv ta' dan l-Artikolu huwa li jassisti lil pajjiżi li huma importaturi netti tal-ikel sabiex jiżviluppaw programmi li jiżguraw is-sigurtà alimentari.

2.Il-Partijiet jaqblu li:

(a)jindirizzaw limitazzjonijiet fil-produzzjoni, il-ħżin u d-distribuzzjoni tal-ikel fir-reġjun tal-EAC

(b)jiksbu għajnuna alimentari fi ħdan l-Istati bi Sħab tal-EAC u Komunitajiet ekonomiċi Reġjonali Afrikani oħrajn

(c)itejbu l-koordinazzjoni tal-għajnuna alimentari

3.Il-Partijiet jaqblu li jżommu livell adegwat ta' għajnuna alimentari, filwaqt li jqisu l-interessi ta' dawk li jirċievu l-għajnuna alimentari u jiżguraw li l-miżuri msemmijin fil-paragrafu 2 ma jxekklux apposta l-kunsinna tal-għajnuna alimentari pprovduta sabiex tindirizza sitwazzjonijiet ta' emerġenza.

4.Il-Partijiet għandhom jiżguraw li l-għajnuna alimentari tiġi pprovduta b'konformità sħiħa tal-miżuri li għandhom l-għan li jipprevjenu l-ispostament kummerċjali, li jinkludu:

(a)l-iżgurar li t-tranżazzjonijiet kollha ta' għajnuna alimentari jkunu xprunati mill-bżonn u f'forma ta' għotja sħiħa;

(b)in-nuqqas ta' rbit tagħhom b'mod dirett jew indirett ma' esportazzjonijiet kummerċjali ta' prodotti agrikoli jew ta' prodotti u servizzi oħrajn.

ARTIKOLU 72

L-importanza ta' ċerti setturi

1.Il-Partijiet jirrikonoxxu li:

(a)il-forniment ta' aċċess adegwat għall-ikel, ta' ilma nadif u tajjeb għax-xorb, ta' faċilitajiet tas-saħħa, opportunitajiet edukattivi, akkomodazzjoni, parteċipazzjoni fil-komunità u integrazzjoni soċjali huwa importanti għas-sigurtà tal-għajxien tal-popolazzjonijiet rurali;

(b)l-iżvilupp tal-infrastruttura agrikola, inklużi l-produzzjoni, l-ipproċessar, t-tqegħid fis-suq u d-distribuzzjoni, għandu rwol kruċjali fl-iżvilupp rurali soċjoekonomiku u l-integrazzjoni reġjonali tal-Istati bi Sħab tal-EAC;

(c)servizzi ta' appoġġ tekniku bħar-riċerka agrikola, taħriġ fis-servizzi ta' estensjoni u konsulenza huma importanti sabiex tikber il-produttività agrikola;

(d)l-iffaċilitar tal-finanzjament agrikolu huwa miżura importanti sabiex jiġi ttrasformat is-settur agrikolu fl-Istati bi Sħab tal-EAC. Hemm bżonn ta' finanzjament għall-iżvilupp tat-teknoloġija agrikola, il-kreditu u l-assigurazzjoni agrikoli, l-iżvilupp infrastrutturali u s-swieq kif ukoll it-taħriġ għall-bdiewa; u

(e)l-iżvilupp rurali sostenibbli huwa importanti sabiex jitjiebu l-istandards tal-għajxien tal-popolazzjoni rurali tal-Istati bi Sħab tal-EAC.

2.Il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw fis-sigurtà tal-għajxien, l-infrastruttura agrikola, is-servizzi ta' appoġġ tekniku, is-servizzi ta' finanzament agrikolu u l-iżvilupp rurali kif stipulat fit-Titolu II tal-Parti V.

ARTIKOLU 73

Skambju ta' Informazzjoni u Konsultazzjoni

1.Il-Partijiet jaqblu li jiskambjaw esperjenzi u informazzjoni dwar l-aħjar prattiki u li jikkonsultaw lil xulxin dwar il-kwistjonijiet kollha relatati mal-ilħuq tal-objettivi ta' din il-Parti.

2.Il-Partijiet jaqblu li:

(a)jiskambjaw informazzjoni dwar il-produzzjoni, il-konsum u l-kummerċ agrikoli u dwar l-iżviluppi rispettivi fis-swieq għall-prodotti agrikoli;

(b)jiskambjaw informazzjoni dwar opportunitajiet ta' investiment u inċentivi disponibbli fis-settur agrikolu, inklużi attivitajiet fuq skala żgħira;

(c)jiskambjaw informazzjoni dwar politiki, liġijiet u regolamenti agrikoli bejn iż-żewġ Partijiet;

(d)jiddiskutu l-bidliet fil-politika u istituzzjonali meħtieġa sabiex ikunu sostnuti t-trasformazzjoni tas-settur agrikolu kif ukoll il-formulazzjoni u l-implimentazzjoni tal-politiki reġjonali dwar l-iżvilupp agrikolu u rurali sabiex ikun hemm integrazzjoni reġjonali.

(e)jiskambjaw informazzjoni dwar teknoloġiji ġodda u adattati kif ukoll dwar linji politiċi u miżuri relatati mal-kwalità tal-prodotti agrikoli.

ARTIKOLU 74

Indikazzjonijiet ġeografiċi

1.Il-Partijiet jagħrfu l-importanza tal-indikazzjonijiet ġeografiċi għall-iżvilupp agrikolu u rurali sostenibbli.

2.Il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw fl-identifikazzjoni, ir-rikonoxximent u r-reġistrazzjoni tal-prodotti li jistgħu jibbenefikaw mill-protezzjoni tal-indikazzjonijiet ġeografiċi, u kull azzjoni oħra li jkollha l-għan li tikseb protezzjoni għall-prodotti identifikati.

PARTI V: IL-KOOPERAZZJONI EKONOMIKA U TA' ŻVILUPP

ARTIKOLU 75

Dispożizzjonijiet Ġenerali

1.Skont l-aħħar reviżjoni tal-artikoli 34 u 35 tal-Ftehim ta' Sħubija AKP-UE ffirmat f'Cotonou fit-23 ta' Ġunju 2000, il-Partijiet jerġgħu jaffermaw li l-kooperazzjoni għall-iżvilupp hija element fundamentali tas-Sħubija tagħhom u fattur essenzjali għall-ilħuq tal-objettivi ta' dan il-Ftehim.

2.Il-Partijiet jaqblu li jindirizzaw il-ħtiġijiet ta’ żvilupp tal-Istati bi Sħab tal-EAC billi, iżidu l-kapaċità ta' produzzjoni u provvista, irawmu trasformazzjoni strutturali u l-kompetittività tal-ekonomiji tagħhom, isaħħu d-diversifikazzjoni ekonomika tagħhom u jżidu l-valur miżjud sabiex jippromwovu l-iżvilupp sostenibbli u jappoġġjaw l-integrazzjoni reġjonali.

3.Il-Partijiet jieħdu impenn li jikkooperaw biex iħaffu l-implimentazzjoni ta’ dan il-Ftehim u biex jagħtu l-appoġġ tagħhom għall-integrazzjoni reġjonali u għall-istrateġiji ta’ żvilupp. Il-Partijiet jaqblu li l-kooperazzjoni għandha tkun imsejsa fuq il-Parti dwar il-Kooperazzjoni Ekonomika u fl-Iżvilupp u l-Matriċi ta' Żvilupp tal-FSE, minbarra l-istrateġiji reġjonali u nazzjonali ta' żvilupp tal-Istati bi Sħab tal-EAC. Il-Matriċi u l-parametru referenzjarju tal-linja bażi, l-indikaturi u l-miri korrispondenti li jirriflettu l-ħtiġijiet identifikati mill-Istati bi Sħab tal-EAC fiż-żmien tal-iffirmar huma mehmużin hawnhekk bħala l-Anness III(a) u l-Anness III(b). Dawn għandhom jiġu riveduti kull ħames (5) snin. Il-kooperazzjoni għandha tkun f’għamla ta’ għajnuna finanzjarja u mhux finanzjarja għall-Istati bi Sħab tal-EAC.

4.F’dan ir-rigward, il-finanzjament marbut ma’ kooperazzjoni għal żvilupp bejn l-Istati bi Sħab tal-EAC u l-UE għall-implimentazzjoni ta’ dan il-Ftehim għandu jsir fil-qafas tar-regoli u l-proċeduri rilevanti stabbiliti fil-Ftehim ta’ Cotonou, b’mod partikolari l-proċeduri ta’ programmar tal-Fond Ewropew għall-Iżvilupp u fil-qafas tal-istrumenti finanzjarji suċċessivi ffinanzjati mill-Baġit Ġenerali tal-UE. F’dan il-kuntest, waqt li jitqiesu l-isfidi ġodda li joħorġu minn integrazzjoni reġjonali msaħħa u mill-kompetizzjoni fis-swieq globali, il-Partijiet jaqblu li waħda mill-prijoritajiet għandha tkun l-appoġġ għall-implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim. Il-Partijiet jaqblu li l-istrumenti finanzjarji pprovduti fil-Ftehim ta' Cotonou għandhom jiġu mmobilizzati sabiex jiksbu l-ikbar benefiċċji possibbli mistennija minn dan il-Ftehim.

5.Sabiex jimplimentaw dan il-Ftehim, il-Partijiet jieħdu impenn li flimkien u f'livell individwali jimmobilizzaw riżorsi bil-gwida pprovduta mid-dispożizzjonijiet speċifiċi tat-Titolu X dwar il-mobilizzazzjoni tar-riżorsi.

6.B’mod konsistenti mad-Dikjarazzjoni ta’ Pariġi dwar l-Effikaċja tal-Għajnuna adottata fl-2005, il-Partijiet jaqblu li jużaw mekkaniżmi nazzjonali u/jew reġjonali ta’ forniment, fondi jew faċilitajiet biex ikunu pprovduti u kkoordinati riżorsi għall-implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim, u li jagħtuhom l-appoġġ tagħhom, kif ikun jixraq.

ARTIKOLU 76

Objettivi

Il-kooperazzjoni ekonomika u ta’ żvilupp għandu jkollha l-għan li:

(a)issaħħaħ il-kompetittività tal-ekonomiji tal-Istati bi Sħab tal-EAC

(b)issawwar il-kapaċità tal-provvista u tippermetti l-implimentazzjoni mingħajr intoppi ta' dan il-Ftehim

(c)tittrasforma l-istruttura tal-ekonomiji tal-Istati bi Sħab tal-EAC billi tistabbilixxi bażi ekonomika b'saħħitha, kompetittiva u diversifikata permezz tat-tisħiħ tal-produzzjoni, id-distribuzzjoni, it-trasport, il-kummerċjalizzazzjoni

(d)tiżviluppa l-kapaċità kummerċjali kif ukoll il-ħila li jiġi attirat l-investiment

(e)issaħħaħ il-kummerċ, il-politiki u r-regolamenti dwar l-investiment

(f)tapprofondixxi l-integrazzjoni reġjonali

ARTIKOLU 77

Oqsma ta’ Kooperazzjoni

Il-kooperazzjoni ekonomika u ta’ żvilupp għandha tinkludi l-oqsma li ġejjin:

(a)l-infrastruttura

(b)l-agrikoltura u l-bhejjem

(c)l-iżvilupp tas-settur privat

(d)is-sajd

(e)l-ilma u l-ambjent

(f)kwistjonijiet marbutin mal-aċċess tas-suq:

(i)SPS

(ii)OTK

(iii)il-faċilitazzjoni doganali u kummerċjali fl-Istati bi Sħab tal-EAC

(g)il-miżuri ta' aġġustament tal-FSE

(h)mobilizzazzjoni tar-riżorsi

TITOLU I: L-INFRASTRUTTURA

ARTIKOLU 78

Kamp ta' Applikazzjoni u Objettivi

1.Il-kooperazzjoni fl-iżvilupp tal-infrastruttura fiżika għandha tinkludi b'mod partikolari t-trasport, l-enerġija, it-teknoloġija tal-informazzjoni u tal-komunikazzjoni.

2.L-objettivi f’dan il-qasam huma li:

(a)tissaħħaħ il-kompetittività tal-Istati bi Sħab tal-EAC;

(b)jiġu indirizzati l-limitazzjonijiet min-naħa tal-provvista fil-livelli istituzzjonali, nazzjonali u reġjonali; u

(c)jissaħħaħ l-iżvilupp tas-Sħubijiet Pubbliċi-Privati.

ARTIKOLU 79

Trasport

1.Il-kooperazzjoni fit-trasport għandha tinkludi t-trasport tat-triq, ferrovjarju, bl-ajru u fuq l-ilma.

2.L-objettivi f’dan il-qasam huma li:

(a)it-titjib tal-konnettività nazzjonali u reġjonali sabiex tissaħħaħ l-integrazzjoni ekonomika reġjonali;

(b)l-iżvilupp, ir-ristrutturar, ir-riabilitazzjoni, l-aġġornament u l-modernizzazzjoni tas-sistemi ta’ trasport effiċjenti u dejjiema tal-Istati bi Sħab tal-EAC;

(c)it-titjib fil-moviment tal-persuni u l-fluss ta’ prodotti; u

(d)l-għoti ta' aċċess aħjar għal swieq permezz ta’ trasport bit-triq, bl-ajru, bil-baħar, b’passaġġi fuq l-ilma interni u bil-ferrovija.

3.Soġġetti għad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 75, il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw, inkluż fl-oqsma li ġejjin:

(a)il-ġestjoni tas-sistemi ta’ trasport;

(b)it-titjib, l-iżvilupp u l-immodernizzar tal-infrastruttura fil-livelli kollha, inkluż l-iżvilupp ta’ netwerks ta’ infrastruttura intermodali;

(c)it-tisħiħ tal-kapaċitajiet istituzzjonali, tekniċi u amministrattivi tal-Istati bi Sħab tal-EAC fl-istandards, il-garanzija tal-kwalità, il-metroloġija u s-servizzi ta' valutazzjoni tal-konformità;

(d)l-iżvilupp u t-trasferiment tat-teknoloġija, innovazzjoni, skambju ta’ informazzjoni u netwerks, u kummerċjalizzazzjoni;

(e)it-tħeġġiġ ta' sħubijiet, kollegamenti u negozji bi sħab bejn operaturi ekonomiċi;

(f)it-titjib fis-sikurezza u l-affidabbiltà tas-settur tat-trasport, inklużi t-tbassir meteoroloġiku, il-ġestjoni ta’ prodotti perikolużi u t-tweġib għal emerġenza;

(g)l-iżvilupp ta’ politiki tat-trasport reġjonali u l-oqfsa regolatorji.

ARTIKOLU 80

Enerġija

1.Il-kooperazzjoni fis-settur tal-enerġija għandha tinkludi l-parteċipazzjoni tas-settur pubbliku u dak privat fil-ġenerazzjoni, it-trażmissjoni u d-distribuzzjoni tal-enerġija u n-negozjar fl-enerġija transfruntiera.

2.L-objettivi f’dan il-qasam huma:

(a)l-iżvilupp, iż-żieda u l-espansjoni tal-kapaċità ta' ġenerazzjoni tal-enerġija tar-reġjun;

(b)iż-żieda tan-numru ta' sorsi alternattivi tal-enerġija;

(c)l-iżvilupp, iż-żieda u l-espansjoni tan-netwerks;

(d)l-iżvilupp, iż-żieda u l-espansjoni tad-distribuzzjoni u t-trażmissjoni;

(e)it-titjib tal-aċċess tal-Istati bi Sħab tal-EAC għal sorsi moderni, effiċjenti, affidabbli, diversifikati u sostenibbli ta’ enerġija nadifa bi prezzijiet kompetittivi;

(f)tisħiħ tal-kapaċità tal-produzzjoni, id-distribuzzjoni u l-ġestjoni tal-enerġija fuq livell nazzjonali u reġjonali;

(g)il-promozzjoni tal-interkonnettività tal-enerġija kemm fi ħdan kif ukoll barra l-Istati bi Sħab tal-EAC għall-użu massimu tal-enerġija; u

(h)l-appoġġ tal-ħolqien ta' ambjent mexxej sabiex jiġi attirat l-investiment f'dan is-settur.

3.Soġġetti għad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 75, il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw, inkluż fl-oqsma li ġejjin:

(a)il-kapaċità ta' produzzjoni, trażmissjoni u distribuzzjoni ta’ sorsi eżistenti ta’ enerġija, partikolarment l-idroenerġija, iż-żejt mhux maħdum u l-bijomassa;

(b)id-diversifikazzjoni tat-taħlita ta’ enerġija biex ikunu inklużi sorsi oħra potenzjali ta’ enerġija li jkunu aċċettabbli mil-lat soċjali u ambjentali u li jnaqqsu d-dipendenza fuq iż-żejt;

(c)l-iżvilupp tal-infrastruttura tal-enerġija, inklużi żoni rurali;

(d)l-iżvilupp kif jixraq ta’ riformi regolatorji u fil-politika dwar l-enerġija, inklużi l-kummerċjalizzazzjoni u l-privatizzazzjoni;

(e)l-interkonnettività u l-kooperazzjoni reġjonali u interreġjonali fil-produzzjoni u d-distribuzzjoni tal-enerġija;

(f)il-formazzjoni ta’ ħiliet tar-riżorsi umani, titjib fil-ġestjoni, standards ta’ servizz u strutturi istituzzjonali;

(g)l-iżvilupp u t-trasferiment tat-teknoloġija, Riċerka u Żvilupp (R&Ż), innovazzjoni, skambju ta’ informazzjoni, żvilupp ta’ bażijiet ta' dejta u netwerks;

(h)l-isħubijiet, il-kollegamenti u n-negozji bi sħab.

ARTIKOLU 81

It-Teknoloġiji tal-Informazzjoni u tal-Komunikazzjoni (ICT)

1.Il-kooperazzjoni fis-settur tal-ICT għandu jinkludi: l-iżvilupp ta' Teknoloġiji tal-Informazzjoni u tal-Komunikazzjoni, il-kompetittività, l-innovazzjoni, kif ukoll it-tranżizzjoni mexxejja favur soċjetà tal-informazzjoni.

2.L-objettivi f’dan il-qasam huma:

(a)l-iżvilupp tas-settur tal-ICT;

(b)it-tisħiħ tal-kontribuzzjoni tal-ICT fil-faċilitazzjoni tal-kummerċ permezz tas-servizzi elettroniċi, il-kummerċ elettroniku, il-gvern elettroniku, is-saħħa elettronika, tranżazzjonijiet siguri u setturi soċjoekonomiċi oħrajn.

3.Soġġetti għad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 75, il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw, inkluż fl-oqsma li ġejjin:

(a)il-konnettività u l-kosteffiċjenza tal-ICT fil-livelli nazzjonali, reġjonali u globali;

(b)id-disseminazzjoni ta' teknoloġiji ġodda tal-informazzjoni u tal-komunikazzjoni;

(c)l-iżvilupp tal-oqfsa legali u regolatorji dwar l-ICT;

(d)l-iżvilupp tat-teknoloġija, it-trasferiment u l-applikazzjonijiet, ir-R&Ż, l-innovazzjoni, l-iskambju ta’ informazzjoni u netwerks, u l-kummerċjalizzazzjoni;

(e)il-bini tal-kapaċità fir-riżorsi umani, titjib fi standards ta’ servizz, u strutturi istituzzjonali;

(f)is-sħubijiet, il-kollegamenti u n-negozji bi sħab bejn operaturi ekonomiċi;

(g)il-promozzjoni u l-appoġġ għall-iżvilupp ta’ swieq niċċa għal servizzi megħjuna mill-ICT.

TITOLU II: L-AGRIKOLTURA

ARTIKOLU 82

Kamp ta' applikazzjoni u Objettivi

1.Il-kooperazzjoni f'dan it-Titolu għandha tapplika għal għelejjel u bhejjem, inklużi insetti produttivi.

2.Il-Partijiet jaqblu li l-objettiv ewlieni ta' dan it-Titolu huwa l-iżvilupp agrikolu sostenibbli li jinkludi iżda mhuwiex limitat għal ikel u s-sigurtà tal-għajxien, l-iżvilupp rurali u t-tnaqqis tal-faqar fl-Istati bi Sħab tal-EAC.

3.L-objettivi l-oħrajn ta' dan it-Titolu huma stipulati fl-Artikolu 58 tal-Parti IV.

ARTIKOLU 83

Oqsma ta’ Kooperazzjoni

1.Il-Partijiet jagħrfu l-importanza tas-settur agrikolu għall-ekonomiji tal-Istati bi Sħab tal-EAC u jaqblu li jikkooperaw fil-promozzjoni tat-trasformazzjoni tiegħu sabiex tiżdied il-kompetittività tiegħu, tiġi żgurata s-sigurtà alimentari u nutrizzjonali, l-iżvilupp rurali u jiġi ffaċilitat l-aġġustament tal-agrikoltura u l-ekonomija rurali sabiex jiġu akkomodati l-effetti tal-implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim b'attenzjoni speċjali għall-bdiewa fuq skala żgħira.

2.Il-Partijiet jaqblu li jikkoperaw fl-oqsma li ġejjin:

(a) Integrazzjoni Reġjonali

It-titjib tal-aċċess għas-swieq reġjonali u internazzjonali għal prodotti agrikoli inkluż l-iżvilupp ta' sistemi tas-swieq u strateġiji ta' żvilupp tas-suq;

(b) Politiki Ta' Awtorizzazzjoni

(i)l-iżvilupp ta' politiki agrikoli nazzjonali u reġjonali, oqfsa legali u regolatorji, il-bini tal-kapaċità u l-appoġġ meħtieġa għall-iżvilupp istituzzjonali;

(ii)il-bini tal-kapaċità fl-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex jittieħed il-vantaġġ sħiħ tal-opportunitajiet kummerċjali ikbar u sabiex jiġu massimizzati l-benefiċċji tar-riformi kummerċjali.

(c) Żvilupp Agrikolu Sostenibbli

(i)it-twettiq ta' attivitajiet konġunti fuq bażi reġjonali, inkluża l-produzzjoni ta' fertilizzanti, il-produzzjoni taż-żerriegħa, it-trobbija tal-bhejjem u l-kontroll tal-mard tal-pjanti u tal-annimali;

(ii)il-promozzjoni u t-tisħiħ tal-Ipproċessar, il-Kummerċjalizzazzjoni, id-Distribuzzjoni u t-Trasport (PMDT) u t-tqandil tal-prodotti agrikoli;

(iii)il-bini tal-kapaċità sabiex jiġu rrispettati l-istandards internazzjonali marbutin mal-produzzjoni agrikola, l-imballaġġ u l-miżuri SPS.

(d) L-Infrastruttura Agrikola

(i)l-iżvilupp ta' infrastruttura ta' appoġġ agrikolu inklużi sistemi ta' tisqija sostenibbli, il-ġbir tal-ilma, il-ħżin u l-immaniġġjar, il-kummerċjalizzazzjoni u l-klassifikazzjoni;

(ii)l-iżvilupp ta' infrastruttura tar-riċerka u t-taħriġ, faċilitajiet ta' ħżin, toroq sekondarji u ta' aċċess għall-komunità;

(iii)l-iżvilupp ta' infrastruttura għall-agropproċessar;

(iv)l-istabbiliment ta' ċentru agrometeoroloġiku fl-Istati bi Sħab tal-EAC;

(v)l-iżvilupp ta' infrastruttura moderna tas-suq għall-espansjoni tas-swieq domestiċi u reġjonali.

(e) Is-Sigurtà Alimentari u Nutrizzjonali

(i)il-bini tal-kapaċità tal-komunitajiet urbani u rurali għall-promozzjoni tal-għajxien aħjar, l-eradikazzjoni tal-faqar u l-iżvilupp sostenibbli;

(ii)id-diversifikazzjoni tal-produzzjoni agrikola u l-iżvilupp ta' prodotti li jindirizzaw il-ħtiġijiet tas-sigurtà alimentari u nutrizzjonali tal-Istati bi Sħab tal-EAC;

(iii)it-tfassil u l-implimentazzjoni ta' programmi li jwasslu għal produzzjoni u produttività aħjar fis-settur agrikolu b'enfasi speċjali fuq bdiewa fuq skala żgħira;

(iv)l-iżvilupp ta' kapaċità għall-konformità tas-sigurtà alimentari nazzjonali u reġjonali; u

(v)it-tfassil u l-implimentazzjoni ta' programmi ta' aġġustament soċjali f'reġjuni affettwati ħażin minn diżastri naturali.

(f) L-Immaniġġjar tal-Katina tal-Valuri

(i)il-promozzjoni tal-użu ta' teknoloġiji agrikoli sostenibbli u l-forniment tal-inputs tal-produzzjoni agrikola neċessarja;

(ii)it-tisħiħ tal-produzzjoni, il-produttività u l-kompetittività tas-settur agrikolu billi jiġu promossi industriji bbażati fuq l-agrikoltura;

(iii)it-tisħiħ tal-valur miżjud fil-katina tal-provvista tal-prodotti agrikoli sabiex jiġu ssodisfati r-rekwiżiti tas-swieq nazzjonali, reġjonali u internazzjonali; u

(iv)il-promozzjoni tal-iżvilupp ta’ attivitajiet fl-oqsma tal-ipproċessar, il-kummerċjalizzazzjoni, id-distribuzzjoni u t-trasport ta’ prodotti agrikoli.

(g) Is-Sistemi ta' Twissija Bikrija

(i)il-bini tal-kapaċità f'termini ta' valutazzjoni u disseminazzjoni tal-informazzjoni dwar l-impatti probabbli tad-diżastri pendenti ferm minn qabel sabiex jittieħdu miżuri kontinġenti u rispons bikri;

(ii)l-iżvilupp u l-immaniġġjar tas-sistemi nazzjonali u reġjonali ta' informazzjoni;

(iii)l-iżvilupp, it-tisħiħ u l-kollegament tas-sistemi ta' twissija bikrija u l-pjanijiet u l-istrateġiji ta' kontinġenza għall-immaniġġjar tar-rispons għal diżastri f'livelli nazzjonali u reġjonali; u

(iv)l-appoġġ tal-għażliet għall-adattament u l-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima
fl-Istati bi Sħab tal-EAC.

(h) Il-Produzzjoni u l-Kummerċjalizzazzjoni ta' Prodotti Agrikoli ta' Bażi

(i)l-iżvilupp ta' kapaċitajiet ta' aċċess għas-swieq niċċa u l-iffaċilitar tal-konformità mal-istandards tal-komoditajiet sabiex jissodisfaw it-tali rekwiżiti tas-suq;

(ii)id-diversifikazzjoni tal-produzzjoni agrikola u l-prodotti esportati fl-Istati bi Sħab tal-EAC;

(iii)l-iżvilupp ta' infrastruttura moderna tas-suq għall-espansjoni tas-swieq domestiċi u reġjonali; u

(iv)l-iżvilupp ta' programmi ta' tikkettar u imballaġġ tal-prodotti li jippermettu lill-produtturi tal-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex jiggarantixxu prezzijiet primjum għall-esportazzjonijiet ta' prodotti ta' bażi.

(i) L-Iżvilupp Rurali

(i)il-bini tal-kapaċità tal-gruppi ta' bdiewa fi ħdan il-katina sħiħa tal-valur agrikolu;

(ii)it-titjib tal-faċilitajiet tat-trasport, tal-komunikazzjoni u tas-suq għall-kummerċjalizzazzjoni ta' inputs u outputs agrikoli;

(iii)l-indirizzar ta' ostakoli soċjokulturali bħal differenzi fil-lingwi, livelli ta' litteriżmu, preġudizzji bbażati fuq il-ġeneru, is-saħħa tal-komunità li jinfluwenzaw ix-xorta ta' sistemi tal-biedja;

(iv)it-titjib tal-aċċess tal-bdiewa għal servizzi ta' kreditu u mmaniġġjar tar-riżorsi naturali u kulturali; u

(v)l-iżvilupp ta' miżuri tal-politika rilevanti sabiex isostnu d-disponibbiltà ta' inputs agrikoli adegwati għal bdiewa fuq skala żgħira fuq bażi puntwali.

(j) Pajjiżi Importaturi Netti tal-Ikel

L-indirizzar tal-limitazzjonijiet fil-produzzjoni, il-ħżin u d-distribuzzjoni tal-ikel fl-Istati bi Sħab tal-EAC.

(k) Is-Sigurtà tal-Għajxien

(i)il-bini tal-kapaċità għall-iżvilupp tas-servizzi soċjali għall-popolazzjonijiet f'żoni rurali u periurbani.

(ii)it-titjib tad-dħul totali tal-familji mill-produzzjoni agrikola permezz ta' diversifikazzjoni, żieda tal-valur, impjiegi barra r-razzett u l-adozzjoni ta' teknoloġiji agrikoli sostenibbli ġodda fost l-oħrajn fl-Istati bi Sħab tal-EAC;

(iii)iż-żieda tal-produttività tas-settur agrikolu fi ħdan l-Istati bi Sħab tal-EAC; u

(iv)iż-żieda tal-użu ta' teknoloġiji agrikoli sostenibbli

(l) Servizzi ta' Appoġġ Tekniku

L-UE tieħu impenn li tipprovdi riżorsi adegwati u assistenza teknika għall-bini tal-kapaċità lill-Istati bi Sħab tal-EAC b'mod li jkun prevedibbli u sostenibbli fl-oqsma li ġejjin:

(i)it-tisħiħ tal-innovazzjoni u t-trasferiment tat-teknoloġija, l-għarfien, ir-R&Ż;

(ii)l-iżvilupp u ż-żieda tal-użu tal-mekkanizzazzjoni tas-settur agrikolu tal-Istati bi Sħab tal-EAC;

(iii)l-istabbiliment tal-impjanti tal-inputs agrikoli u sistema ta' distribuzzjoni fi ħdan l-Istati bi Sħab tal-EAC;

(iv)il-promozzjoni u t-tisħiħ tal-investiment fir-riċerka agrikola, is-servizzi ta' estensjoni, it-taħriġ u l-estensjoni tar-riċerka –il-kollegament tal-bdiewa;

(v)l-istabbiliment u t-tisħiħ taċ-ċentri reġjonali ta' eċċellenza, inklużi ċentru tal-agrimeteoroloġija, laboratorji tal-bijoteknoloġija, analitiċi u djanjostiċi għall-għelejjel, il-bhejjem u l-ħamriji; u

(vi)it-titjib tal-aċċess għal servizzi fil-produzzjoni tal-pjanti u l-annimali inklużi servizzi ta' tgħammir tal-bhejjem, servizzi veterinarji u servizzi ta' protezzjoni tal-pjanti.

(m) Servizzi ta' Finanzjament Agrikolu

(i)it-tisħiħ tas-servizzi finanzjarji rurali għal produtturi fuq skala żgħira, proċessuri u negozjanti;

(ii)l-iżvilupp ta' mekkaniżmi bi sjeda reġjonali jew fond għall-iżvilupp agrikolu u rurali;

(iii)l-iżvilupp ta' istituzzjonijiet ta' mikrofinanzjament u skemi tal-assigurazzjoni agrikoli;

(iv)il-faċilitazzjoni tal-aċċess għall-kreditu mingħand banek u istituzzjonijiet finanzjarji oħrajn għall-agroproċessuri, in-negozjanti u l-bdiewa tal-agrikoltura; u

(v)l-appoġġ lill-istituzzjonijiet finanzjarji tal-Istati bi Sħab tal-EAC li jservu lis-settur agrikolu u jiffaċilitaw l-aċċess mis-settur privat għas-swieq kapitali li jżidu kemm il-kapital fit-terminu qasir kif ukoll fit-tul.

(n) Indikazzjonijiet ġeografiċi 

(i)l-iżvilupp ta' politiki u oqfsa legali fuq indikazzjonijiet ġeografiċi;

(ii)l-istabbiliment tar-regolamenti dwar indikazzjonijiet ġeografiċi;

(iii)l-iżvilupp ta' kodiċi ta' prattika sabiex jiġu definiti prodotti b'rabta mal-oriġini tagħhom;

(iv)il-faċilitazzjoni tal-organizzazzjonijiet u l-istituzzjonijiet lokali sabiex jikkoordinaw lill-partijiet interessati lokali fuq indikazzjonijiet ġeografiċi u l-konformità tal-prodotti;

(v)il-bini ta' kapaċità fuq l-identifikazzjoni, ir-reġistrazzjoni, il-kummerċjalizzazzjoni, it-traċċabbiltà u l-konformità fuq prodotti tal-indikazzjonijiet ġeografiċi; u

(vi)l-iżvilupp ta' kull qasam ieħor ta' kooperazzjoni taħt din l-intestatura li jista' jirriżulta fil-ġejjieni.

TITOLU III: L-IŻVILUPP TAS-SETTUR PRIVAT

ARTIKOLU 84

Kamp ta' applikazzjoni u Objettivi

1.Il-kooperazzjoni fl-iżvilupp tas-settur privat għandha tinkludi l-promozzjoni tal-investimenti u l-iżvilupp tal-impriżi.

2.L-objettivi ta’ dan it-Titolu huma li:

(a)joħloq ambjent mexxej għall-promozzjoni tal-investiment u l-impriżi privati inkluż l-iżvilupp ta' industriji ġodda, l-Investiment Dirett Barrani (IDB) u t-trasferiment tat-teknoloġija;

(b)isaħħaħ il-kapaċitajiet tal-provvista, il-kompetittività u ż-żieda tal-valur;

(c)itejjeb l-aċċess għal finanzi għal investiment mingħand istituzzjonijiet ta' finanzjament tal-UE bħall-Bank Ewropew tal-Investment;

(d)jibni l-kapaċità u jipprovdi appoġġ istituzzjonali għall-istituzzjonijiet ta' żvilupp tas-settur privat bħal aġenziji ta' promozzjoni tal-investiment, il-korpi apex, il-kmamar tal-kummerċ, l-assoċjazzjonijiet, il-punti ta' kuntatt u l-istituzzjonijiet li jiffaċilitaw il-kummerċ;

(e)jiżviluppa u/jew isaħħaħ qafas politiku, legali u regolatorju li jippromwovi u jipproteġi l-investiment;

(f)itejjeb il-mekkaniżmi ta' appoġġ u eżekuttivi lis-Settur Privat mingħand l-istituzzjonijiet konġunti tal-AKP-UE inkluż iċ-Ċentru għall-Iżvilupp tal-Agrikoltura (CTA), fost l-oħrajn, għall-promozzjoni tal-investiment fl-Istati bi Sħab tal-EAC; u

(g)joħloq u jsaħħaħ is-sħubijiet, in-negozji bi sħab, is-sottokuntrattar, l-esternalizzazzjoni u l-kollegamenti.

ARTIKOLU 85

Promozzjoni tal-Investiment

Il-Partijiet jaqblu li jippromwovu l-investimenti fi ħdan l-Istati bi Sħab tal-EAC fl-oqsma li ġejjin:

(a)l-appoġġ lir-riformi fl-oqfsa politiċi, legali u regolatorji;

(b)l-appoġġ tat-tisħiħ tal-kapaċitajiet istituzzjonali, b'mod partikolari l-bini tal-kapaċità għall-aġenziji li jippromwovu l-investimenti tal-Istati bi Sħab tal-EAC u l-istituzzjonijiet involuti fil-promozzjoni u l-faċilitazzjoni tal-investiment barrani u lokali;

(c)l-appoġġ tal-istabbiliment ta' strutturi amministrattivi xierqa, inklużi punti uniċi ta' kuntatt, għad-dħul u t-twaqqif ta' investimenti;

(d)l-appoġġ lill-ħolqien u l-issoktar ta' klima ta' investiment prevedibbli u sigura;

(e)l-appoġġ lill-isforzi tal-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex jitfasslu strumenti li jiġġeneraw id-dħul għall-mobilizzazzjoni ta' riżorsi tal-investiment;

(f)l-istabbiliment u l-appoġġ lil skemi tal-assigurazzjoni tar-riskju bħala mekkaniżmu ta' mitigazzjoni tar-riskju sabiex tissaħħaħ il-kunfidenza tal-investituri fl-Istati bi Sħab tal-EAC;

(g)l-appoġġ tal-istabbiliment ta' mekkaniżmi għall-iskambju ta' informazzjoni bejn l-aġenziji tal-investiment tal-Istati bi Sħab tal-EAC u l-kontropartijiet tal-UE tagħhom;

(h)it-tisħiħ tal-investimenti fis-settur privat tal-UE fl-Istati bi Sħab tal-EAC;

(i)l-appoġġ tal-istabbiliment ta' oqfsa u strumenti finanzjarji adattati għall-ħtiġijiet ta' investiment tal-SMEs; u

(j)il-faċilitazzjoni tas-sħubijiet permezz ta' negozji bi sħab u finanzjament kapitali.

ARTIKOLU 86

L-Iżvilupp tal-Impriżi

Il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw dwar l-iżvilupp tal-impriżi fi ħdan l-Istati bi Sħab tal-EAC billi jappoġġjaw:

(a)il-promozzjoni tad-djalogu EAC-UE dwar in-negozju tas-settur privat, il-kooperazzjoni u s-sħubijiet;

(b)l-isforzi għall-promozzjoni tal-Impriżi Mikro, Żgħar u Medji (MSME) u l-integrazzjoni tagħhom fl-attivitajiet kummerċjali prinċipali;

(c)il-promozzjoni tal-produzzjoni u l-kummerċjalizzazjoni effiċjenti tal-kumpaniji tal-Istati bi Sħab tal-EAC;

(d)l-implimentazzjoni tal-Istrateġiji ta' Żvilupp tas-Settur Privat (PSDS) tal-Istati bi Sħab tal-EAC;

(e)il-promozzjoni ta' ambjent favorevoli għall-iżvilupp tal-MSMEs u t-tkabbir tagħhom;

(f)il-kapaċitajiet tal-organizzazzjonijiet tas-settur privat sabiex jikkonformaw ma' standards internazzjonali;

(g)il-protezzjoni tal-innovazzjonijiet mill-piraterija; u

(h)il-kapaċitajiet tal-Istati bi Sħab tal-EAC għall-esplorazzjoni, l-isfruttament u l-kummerċjalizzazzjoni ta' riżorsi naturali.

TITOLU IV: IS-SAJD

ARTIKOLU 87

L-ambitu tal-koperazzjoni

Il-kooperazzjoni fis-sajd għandha tkopri s-sajd marittimu, dak intern u l-akkwakultura.

ARTIKOLU 88

L-oqsma ta’ kooperazzjoni fis-sajd marittimu

1.Il-kooperazzjoni fis-sajd għandha tinkludi:

(a)l-immaniġġjar tas-sajd u kwistjonijiet marbutin mal-konservazzjoni;

(b)il-ġestjoni tal-bastimenti u l-arranġamenti ta' wara l-qbid;

(c)il-miżuri finanzjarji u kummerċjali; u

(d)l-iżvilupp tas-sajd u prodotti tas-sajd u l-akkwakultura marittima.

2.L-UE għandha tikkontribwixxi għall-mobilizzazzjoni tar-riżorsi għall-implimentazzjoni tal-oqsma identifikati ta’ kooperazzjoni fil-livelli nazzjonali u reġjonali, li għandha tinkludi wkoll appoġġ għall-formazzjoni ta’ kapaċità reġjonali.

3.Soġġetti għad-dispożizzjonijiet tal-Parti III ta' dan il-Ftehim u l-Artikolu 75, il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw, inkluż fl-oqsma li ġejjin:

(a)l-iżvilupp u t-titjib tal-infrastruttura għall-ħżin, il-kummerċjalizzazzjoni u d-distribuzzjoni tal-ħut u prodotti tal-ħut;

(b)il-bini tal-kapaċità fil-livelli nazzjonali u reġjonali sabiex jiġu ssodisfati r-rekwiżiti tekniċi tal-SPS/tal-OTK/tal-Punti Kritiċi ta' Kontroll tal-Analiżi tal-Periklu, l-iżvilupp ta' sistemi ta' kontroll u sorveljanza għall-monitoraġġ tal-EEZ tal-Istati bi Sħab tal-EAC, u l-introduzzjoni u l-immaniġġjar ta' skemi ta' ċertifikazzjoni għas-sajd tal-baħar speċifiku;

(c)l-investiment u t-trasferiment tat-teknoloġija f’operazzjonijiet tas-sajd, l-ipproċessar tal-ħut, servizzi portwali, l-iżvilupp u it-titjib ta’ faċilitajiet portwali u d-diversifikazzjoni tas-sajd biex ikunu inklużi speċijiet tat-tonn li mhumiex sfruttati biżżejjed jew li mhumiex sfruttati;

(d)in-negozju bi sħab u l-kollegamenti, speċjalment mal-MSME u sajd artiġjanali fi ħdan il-katina tal-provvista tas-sajd;

(e)il-valur miżjud fuq il-ħut; u

(f)ir-R&Ż dwar il-valutazzjoni tal-ħażniet u l-livelli ta' sostenibbiltà.

4.Il-Partijiet jintrabtu li jikkooperaw fil-promozzjoni tat-twaqqif ta’ negozji bi sħab f’operazzjonijiet tas-sajd, ipproċessar tal-ħut, servizzi portwali, tkabbir tal-kapaċità tal-produzzjoni, titjib tal-kompetittività tas-sajd u tal-industrija u s-servizzi relatati, ipproċessar sekondarju, żvilupp u titjib ta’ faċilitajiet portwali u d-diversifikazzjoni tas-sajd biex ikunu inklużi speċijiet tat-tonn li mhumiex sfruttati biżżejjed jew li mhumiex sfruttati.

ARTIKOLU 89

Is-Sajd f'Ibħra Interni u l-Iżvilupp tal-Akkwakultura

Il-kooperazzjoni fl-iżvilupp tas-sajd intern u l-akkwakultura għandha tinkludi kontribuzzjonijiet tal-UE għall-oqsma li ġejjin:

(a)Il-bini tal-kapaċità u l-iżvilupp tas-suq tal-esportazzjonijiet permezz ta':

(i)bini tal-kapaċità fil-produzzjoni industrijali u artiġjanali, l-ipproċessar u d-diversifikazzjoni tal-prodotti li jsaħħu l-kompetittività tas-sajd f’ibħra interni u tal-akkwakultura tar-reġjun. Dan jista’ jinkiseb, pereżempju, bil-ħolqien ta’ ċentri ta’ Riċerka u Żvilupp (R&Ż), inkluż l-iżvilupp tal-akkwakultura għal irziezet kummerċjali tal-ħut;

(ii)bini tal-kapaċità għall-ġestjoni ta’ katini ta’ swieq ta’ esportazzjoni, inklużi l-introduzzjoni u l-ġestjoni ta’ skemi ta’ ċertifikazzjoni għal linji speċifiċi ta’ prodotti; u l-implimentazzjoni tal-promozzjoni tas-suq, iż-żieda tal-valur u t-tnaqqis fit-telf ta' wara l-qbid fil-prodotti tas-sajd;

(iii)żieda tal-kapaċità tar-reġjun, pereżempju permezz tat-tisħiħ ta’ awtoritajiet kompetenti tas-sajd, assoċjazzjonijiet ta’ kummerċjanti u sajjieda biex ikun hemm partiċipazzjoni fil-kummerċ tas-sajd mal-Parti tal-UE u programmi ta’ taħriġ fl-iżvilupp tal-prodott u l-markar.

(b)L-infrastruttura permezz ta':

(i)L-iżvilupp u t-titjib tal-infrastruttura għas-sajd intern u l-akkwakultura;

(ii)It-tħaffif tal-aċċess għal fondi għall-infrastruttura, fosthom kull tip ta’ tagħmir.

(c)It-teknoloġija permezz ta':

(i)l-iżvilupp ta’ ħiliet tekniċi, inkluża l-promozzjoni ta’ teknoloġija li żżid il-valur, pereżempju permezz tat-trasferiment ta’ teknoloġija tas-sajd mill-UE għal għand l-Istati bi Sħab tal-EAC;

(ii)it-tisħiħ tal-kapaċità ta’ ġestjoni tas-sajd fir-reġjun, pereżempju, permezz ta’ sistemi ta’ riċerka u ġbir ta’ dejta u l-kontribut għal teknoloġiji xierqa dwar il-qbid u l-ġestjoni wara l-qbid.

(d)Qafas legali u regolatorju permezz ta':

(i)l-iżvilupp ta' regolamenti dwar is-sajd intern u l-akkwakultura u sistemi ta’ kontroll u sorveljanza għall-monitoraġġ;

(ii)l-iżvilupp ta’ strumenti legali u regolatorji xierqa dwar id-Drittijiet ta’ Proprjetà Intellettwali u l-iżvilupp tal-kapaċità għall-implimentazzjoni tagħhom fil-kummerċ internazzjonali;

(iii)il-protezzjoni tal-ekotikkettar u tal-proprjetà intellettwali.

(e)L-investiment u l-finanzjament permezz ta':

(i)il-promozzjoni ta’ negozji bi sħab u għamliet oħra ta’ investimenti mħallta bejn partijiet interessati fil-Partijiet, pereżempju għat-twaqqif ta’ termini u kundizzjonijiet biex jiġu identifikati investituri għal operazzjonijiet ta’ negozji bi sħab għal sajd intern u akkwakultura;

(ii)l-għoti ta' aċċess għal faċilitajiet ta’ kreditu għall-iżvilupp ta’ intrapriżi ta’ skala żgħira jew medja kif ukoll għal sajd intern fuq skala industrijali.

(f)il-Konservazzjoni tal-Istokk u tal-Ambjent fis-Sajd permezz ta':

(i)miżuri li jiżguraw li l-kummerċ fil-ħut jgħin għall-konservazzjoni tal-ambjent, u jħarsu biex stokks ma jispiċċawx, kif ukoll għaż-żamma tal-bijodiversità u l-introduzzjoni b’kawtela ta' speċijiet eżotiċi fl-akkwakultura; pereżempju, permezz tal-introduzzjoni b'mod kawt ta' speċijiet eżotiċi li għandhom jiddaħħlu biss fi spazji kkontrollati/magħluqin b’konsultazzjoni mal-pajjiżi ġirien kollha kkonċernati.

(g)Miżuri soċjoekonomiċi u li jtaffu l-faqar permezz ta':

(i)il-promozzjoni ta’ sajd ta’ skala żgħira jew medja, ta’ proċessuri u ta’ kummerċjanti tal-ħut billi jibnu l-ħila tal-Istati bi Sħab tal-EAC biex jipparteċipaw fil-kummerċ mal-UE.

(ii) il-partiċipazzjoni ta’ gruppi marġinali fl-industrija tas-sajd, pereżempju l-promozzjoni tal-ugwaljanza tal-ġeneru fis-sajd, u b’mod partikulari bl-iżvilupp tal-kapaċità tan-nisa negozjanti involuti u li jkun beħsiebhom jaħdmu fis-sajd. Gruppi oħra żvantaġġjati li jkollhom il-potenzjal li jaħdmu fis-sajd għal żvilupp soċjali u ekonomiku sostenibbli għandhom ukoll ikunu involuti fi proċessi bħal dawn.

TITOLU V: L-ILMA U L-AMBJENT

ARTIKOLU 90

Kamp ta' applikazzjoni u Objettivi

1.Il-kooperazzjoni f'dan it-Titolu għandha tinkludi riżorsi naturali, b'mod partikolari l-ilma, l-ambjent u l-bijodiversità.

2.L-objettivi tal-kooperazzjoni f'dan it-Titolu huma li:

(a)ssaħħaħ ir-rabtiet bejn il-kummerċ u l-ambjent;

(b)tappoġġja l-implimentazzjoni ta’ ftehimiet, konvenzjonijiet u trattati ambjentali internazzjonali;

(c)tiżgura li hemm bilanċ bejn l-immaniġġjar ambjentali u t-tnaqqis tal-faqar;

(d)tipproteġi l-ambjent u ssaħħaħ il-konservazzjoni tal-bijodiversità u l-preżervazzjoni ġenetika;

(e)tippromwovi l-użu ekwu u sostenibbli tar-riżorsi naturali;

(f)tiffaċilita u tħeġġeġ l-użu sostenibbli tar-riżorsi kondiviżi;

(g)tippromwovi l-involviment tas-settur pubbliku u privat fl-immaniġġjar tar-riżorsi naturali.

ARTIKOLU 91

Ir-Riżorsi tal-Ilma 

1.Il-kooperazzjoni fil-qasam tar-riżorsi tal-ilma għandha tinkludi t-tisqija, il-ġenerazzjoni tal-idroenerġija, il-produzzjoni u l-provvista tal-ilma u l-protezzjoni taż-żoni tal-magħqad tal-ilma.

2.L-objettivi tal-kooperazzjoni f'dan il-qasam huma li:

(a)tiżviluppa l-użu sostenibbli u l-immaniġġjar tar-riżorsi tal-ilma fl-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex ittejjeb l-għajxien tal-popolazzjoni tal-Istati bi Sħab tal-EAC;

(b)tippromwovi l-kooperazzjoni reġjonali għall-użu sostenibbli tar-riżorsi tal-ilma transfruntiera;

(c)tiżviluppa l-infrastruttura tal-provvista tal-ilma għal finijiet produttivi.

3.Soġġetti għad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 75, il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw fl-oqsma li ġejjin:

(a)l-iżvilupp tal-infrastruttura tal-provvista tal-ilma fir-reġjun;

(b)l-iżvilupp tal-oqfsa legali u regolatorji rilevanti;

(c)l-immaniġġjar integrat tar-riżorsi tal-ilma;

(d)il-bini tal-kapaċità fir-riżorsi umani, titjib fi standards ta’ servizz, ġestjoni tal-ilma u strutturi istituzzjonali;

(e)il-ħolqien ta' sħubijiet, kollegamenti u negozji bi sħab bejn operaturi ekonomiċi;

(f)il-promozzjoni tal-iżvilupp tat-teknoloġija, it-trasferiment u l-applikazzjonijiet, ir-R&Ż, l-innovazzjoni, l-iskambju ta’ informazzjoni u n-netwerks;

(g)l-iżvilupp tal-kontroll tat-tniġġis tal-ilma, il-purifikazzjoni u l-konservazzjoni, it-trattament tal-ilma mormi u s-sanità;

(h)il-promozzjoni ta’ skemi sostenibbli tat-tisqija.

ARTIKOLU 92

L-Ambjent

1.Il-kooperazzjoni fil-qasam tal-ambjent għandha tinkludi l-protezzjoni u l-ġestjoni sostenibbli tal-ambjent, kif ukoll l-implimentazzjoni ta’ politika ambjentali relatata mal-kummerċ.

2.L-objettivi tal-kooperazzjoni f'dan il-qasam huma li:

(a)tipproteġi, tirrestawra u tikkonserva l-ambjent u l-bijodiversità (il-flora, il-fawna u riżorsi ġenetiċi mikrobiċi, inklużi l-ekosistemi tagħhom);

(b)tiżviluppa l-industriji tal-Istati bi Sħab tal-EAC li jużaw teknoloġiji ekoloġiċi;

(c)tippromwovi l-iżvilupp, it-trasferiment u l-applikazzjoni tat-teknoloġija, ir-riċerka u l-iżvilupp, l-inovazzjoni u l-iskambju ta' informazzjoni.

3.Soġġetti għad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 75, il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw fl-oqsma li ġejjin:

(a)l-implimentazzjoni ta’ ftehimiet, konvenzjonijiet u trattati ambjentali internazzjonali;

(b)it-tisħiħ u l-promozzjoni ta' użu ekwu u sostenibbli, il-konservazzjoni u l-immaniġġjar tal-ambjent u l-bijodiversità, inklużi r-riżorsi tal-forestrija u tal-organiżmi selvaġġi;

(c)ir-rinfurzar ta’ oqfsa istituzzjonali u legali u l-ħila li jkunu żviluppati, implimentati, amministrati u eżegwiti liġijiet, regolamenti, standards u linji politiċi ambjentali;

(d)il-ħolqien ta' sħubijiet, kollegamenti u negozji bi sħab bejn operaturi ekonomiċi;

(e)il-prevenzjoni u l-mitigazzjoni ta’ diżastri ambjentali naturali, u t-telf tal-bijodiversità;

(f)il-promozzjoni tal-iżvilupp u l-adattament tat-teknoloġija, it-trasferiment u l-applikazzjoni, ir-R&Ż u l-innovazzjoni;

(g)il-protezzjoni u l-immaniġġjar ta’ riżorsi tal-baħar u tal-kosta, ta’ riżorsi ġenetiċi u bijoloġiċi indiġeni domestiċi u selvaġġi;

(h)l-iżvilupp ta’ attivitajiet u għajxien alternattivi tajbin għall-ambjent;

(i)il-produzzjoni u l-faċilitazzjoni fil-kummerċ ta’ prodotti u servizzi li għalihom l-ekotikketta hija importanti;

(j)l-iskambju ta’ informazzjoni u netwerking għal prodotti u l-ħtiġijiet tagħhom fir-rigward ta’ proċess ta’ produzzjoni, trasport, kummerċjalizzazzjoni u tikkettar;

(k)l-iżvilupp ta’ faċilitajiet infrastrutturali għal prodotti ekoloġiċi;

(l)l-integrazzjoni ta’ komunitajiet lokali fil-ġestjoni ta’ riżorsi tal-bijodiversità, il-forestrija u annimali salvaġġi;

(m)l-iżvilupp tal-immaniġġjar tal-iskart u r-rimi ta' skart industrijali u tossiku;

(n)il-promozzjoni tal-parteċipazzjoni tal-partijiet interessati fid-djalogu ambjentali internazzjonali.

TITOLU VI: IL-MIŻURI SANITARJI U FITOSANITARJI

ARTIKOLU 93

Kamp ta' applikazzjoni u Objettivi

1.Il-kooperazzjoni f'dan it-Titolu għandha tinkludi appoġġ u bini tal-kapaċità fl-armonizzazzjoni, iż-żonar u l-kompartmentalizzazzjoni, il-valutazzjoni tal-konformità, l-iskambju ta' informazzjoni u t-trasparenza tal-kundizzjonijiet kummerċjali.

2.L-objettivi tal-kooperazzjoni f'dan it-Titolu huma li:

(a)jiġi ffaċilitat il-kummerċ interreġjonali u intrareġjonali tal-Partijiet, filwaqt li jiġu ssalvagwardjati s-saħħa jew il-ħajja tal-bniedem, tal-annimali u tal-pjanti skont il-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS;

(b)jiġu indirizzati problemi li jirriżultaw mill-miżuri SPS dwar setturi u prodotti ta' prijorità maqbulin filwaqt li tingħata l-kunsiderazzjoni dovuta lill-integrazzjoni reġjonali;

(c)jiġu stipulati proċeduri u modalitajiet għall-iffaċilitar tal-kooperazzjoni fi kwistjonijiet tal-SPS;

(d)tiġi żgurata trasparenza fir-rigward tal-miżuri SPS applikabbli għall-kummerċ bejn u fi ħdan il-Partijiet;

(e)tinġieb 'il quddiem l-armonizzazzjoni intrareġjonali tal-miżuri mal-istandards internazzonali, skont il-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS, u l-iżvilupp ta' politiki xierqa u ta' oqfsa leġiżlattivi, regolatorji u istituzzjonali fi ħdan l-Istati bi Sħab tal-EAC;

(f)tissaħħaħ il-parteċipazzjoni effettiva tal-Istati bi Sħab tal-EAC fil-Kummissjoni tal-Codex Alimentarius, l-Organizzazzjoni Dinjija għas-Saħħa tal-Annimali (OIE) u l-Konvenzjoni Internazzjonali għall-Protezzjoni tal-Pjanti (IPPC);

(g)jiġu promossi l-konsultazzjoni u l-iskambji bejn l-EAC u l-istituzzjonijiet u l-laboratorji tal-UE;

(h)jiġi ffaċilitat l-iżvilupp tal-kapaċità għall-issettjar u l-implimentazzjoni tal-istandards reġjonali u nazzjonali skont ir-rekwiżiti internazzjonali sabiex tiġi ffaċilitata l-integrazzjoni reġjonali;

(i)tiġi stabbilita u tissaħħaħ il-kapaċità tal-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex jimplimentaw u jissorveljaw il-miżuri SPS skont dan l-Artikolu; u

(j)jiġi promoss it-trasferiment tat-teknoloġija.

3.Soġġetti għad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 75, il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw fl-oqsma li ġejjin:

(a)l-appoġġ lill-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex jikkonformaw mal-miżuri SPS, inkluż l-iżvilupp ta' oqfsa regolatorji xierqa, politiki, kwistjonijiet rigward il-ħidma tal-korpi internazzjonali rilevanti għall-issettjar tal-istandards, it-taħriġ, avvenimenti ta' informazzjoni, il-bini ta' kapaċità u l-assistenza teknika;

(b)l-appoġġ lill-armonizzazzjoni tal-miżuri SPS fi ħdan l-Istati bi Sħab tal-EAC u l-istabbiliment ta' kumitati nazzjonali li jikkoordinaw l-SPS u l-promozzjoni tal-kapaċità tas-settur pubbliku u dak privat għall-kontroll sanitarju. L-oqsma ta' prijorità jinkludu l-iżvilupp u l-implimentazzjoni ta' programm ta' kwalità, taħriġ, avvenimenti ta' informazzjoni, il-bini, l-aġġornament, il-modernizzazzjoni u l-akkreditazzjoni tal-laboratorji.

(c)l-appoġġ fi kwistjonijiet li jikkonċernaw il-ħidma tal-korpi internazzjonali rilevanti għall-issettjar tal-istandards. Din il-kooperazzjoni tista' tinkludi taħriġ, avvenimenti ta' informazzjoni, bini tal-kapaċità u assistenza teknika;

(d)l-appoġġ fil-qasam tas-sajd bl-għan li jiġu żviluppati standards reġjonali armonizzati, leġiżlazzjoni u standards tal-prodotti tal-ħut għall-promozzjoni tal-kummerċ bejn il-Partijiet u fi ħdan ir-reġjun tal-EAC;

(e)l-appoġġ bl-għan li tiġi promossa l-kooperazzjoni bejn l-istituzzjonijiet SPS tal-Istati bi Sħab tal-EAC u l-istituzzjonijiet ekwivalenti SPS tal-UE.

(f)l-appoġġ tal-implimentazzjoni tal-Ftehim dwar l-SPS, b'mod partikolari fit-tisħiħ tal-awtoritajiet kompetenti tal-Istati bi Sħab tal-EAC, in-notifika u l-punti ta' assistenza;

(g)l-appoġġ għall-kondiviżjoni u l-iskambju tal-informazzjoni.

ARTIKOLU 94

Armonizzazzjoni

1.Il-Partijiet għandhom l-għan li jiksbu l-armonizzazzjoni tar-regoli u l-proċeduri rispettivi tagħhom għall-formulazzjoni tal-miżuri tal-SPS tagħhom, inklużi l-proċeduri ta' spezzjoni, ittestjar u ċertifikazzjoni, skont il-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS.

2.L-Istati bi Sħab tal-EAC se jiżviluppaw, bl-appoġġ tal-UE, programm u skeda ta' żmien għall-armonizzazzjoni tal-istandards SPS tagħhom.

3.Il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja għandu jiżviluppa modalitajiet biex jassisti u jissorvelja dan il-proċess ta' armonizzazzjoni fi ħdan ir-reġjuni, kif xieraq.

ARTIKOLU 95

Żonar u Kompartimentalizzazzjoni

Fuq il-bażi ta' każ b'każ, il-Partijiet għandhom jirrikonoxxu ż-żoni deżinjati, li huma ħielsa minn pesti jew mard jew żoni ta' prevalenza baxxa ta' pesti jew mard bħala sorsi potenzjali ta' prodotti ta' pjanti u annimali filwaqt li jqisu d-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 6 tal-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS.

ARTIKOLU 96

Trattament Speċjali u Differenzjali u Assistenza Teknika

1.L-UE taqbel li tipprovdi assistenza teknika u trattament speċjali u differenzjali skont l-Artikoli 9 u 10 tal-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS.

2.Il-Partijiet għandhom jikkooperaw sabiex jindirizzaw il-ħtiġijiet speċjali tal-Istati bi Sħab tal-EAC li jirriżultaw mill-implimentazzjoni tad-dispożizzjonijiet ta' dan it-Titolu.

3.Il-Partijiet jaqblu li l-oqsma li ġejjin huma prijoritajiet għall-assistenza teknika:

(a)il-bini tal-kapaċità teknika fis-setturi pubbliċi u privati tal-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex ikunu jistgħu jsiru kontrolli sanitarji u fitosanitarji, inklużi taħriġ u avvenimenti ta' informazzjoni għall-ispezzjoni, iċ-ċertifikazzjoni, is-superviżjoni u l-kontroll;

(b)it-tisħiħ tal-kapaċità teknika għall-implimentazzjoni u l-monitoraġġ tal-miżuri SPS, inkluża l-promozzjoni ta' użu ikbar tal-istandards internazzjonali;

(c)l-iżvilupp tal-kapaċitajiet għall-analiżi tar-riskju, l-armonizzazzjoni, il-konformità, l-ittestjar, iċ-ċertifikazzjoni, il-monitoraġġ tar-residwi, it-traċċabbiltà u l-akkreditazzjoni inkluż permezz tal-aġġornament jew it-twaqqif ta' laboratorji u tagħmir ieħor sabiex l-Istati bi Sħab tal-EAC ikunu megħjuna ħalli jikkonformaw mal-istandards internazzjonali;

(d)l-appoġġ għall-parteċipazzjoni tal-Istati bi Sħab tal-EAC fil-ħidma tal-korpi internazzjonali tal-issettjar tal-istandards;

(e)l-iżvilupp tal-kapaċità tal-Istati bi Sħab tal-EAC għall-parteċipazzjoni effettiva fil-proċessi ta' notifika.

TITOLU VII: L-OSTAKOLI TEKNIĊI GĦALL-KUMMERĊ

ARTIKOLU 97

Kamp ta' applikazzjoni u Objettivi

1.Il-kooperazzjoni f'dan it-Titolu tinkludi t-tħejjija, l-adozzjoni u l-applikazzjoni ta' regolamenti tekniċi, standards u proċeduri ta' evalwazzjoni tal-konformità, kif definiti fil-Ftehim tad-WTO dwar l-Ostakoli Tekniċi għall-Kummerċ (il-Ftehim tad-WTO dwar l-OTK).

2.L-objettivi tal-kooperazzjoni f'dan it-Titolu huma li:

(a)telimina b'mod progressiv l-ostakoli tekniċi għall-kummerċ, sabiex tiffaċilita l-kummerċ bejn il-Partijiet u fi ħdan l-Istati bi Sħab tal-EAC;

(b)issaħħaħ l-integrazzjoni reġjonali bejn l-Istati bi Sħab tal-EAC billi tarmonizza l-istandards, ir-regolamenti tekniċi u l-proċeduri ta' valutazzjoni tal-konformità applikati fl-Istati bi Sħab tal-EAC, skont il-Ftehim tad-WTO dwar l-OTK;

(c)tippromwovi l-użu ikbar tar-regolamenti tekniċi, l-istandards u l-proċeduri tal-evalwazzjoni ta' konformità internazzjonali, inklużi miżuri speċifiċi għas-setturi;

(d)tiżviluppa r-rabtiet funzjonali, in-negozji bi sħab u l-ħidma konġunta ta' riċeka u żvilupp bejn l-Istati bi Sħab tal-EAC u l-istituzzjonijiet tal-UE marbutin mal-istandardizzazzjoni, il-valutazzjoni tal-konformità u l-issettjar tar-regolamenti;

(e)issaħħaħ l-aċċess tas-suq għal prodotti li joriġinaw fl-Istati bi Sħab tal-EAC permezz ta' titjib fis-sikurezza, il-kwalità u l-kompetittività tal-prodotti tagħhom;

(f)tippromwovi l-użu ikbar tal-aħjar prattiki internazzjonali għar-regolamenti tekniċi, l-istandards internazzjonali u l-proċeduri tal-evalwazzjoni ta' konformità;

(g)tiżgura li l-preparazzjoni, l-adozzjoni u l-applikazzjoni tal-istandards u r-regolamenti tekniċi jkunu trasparenti u ma joħolqux ostakoli mhux neċessarji għall-kummerċ bejn il-Partijiet, skont id-dispożizzjonijiet tal-Ftehim tad-WTO dwar l-OTK;

(h)tappoġġja l-iżvilupp tal-qafas regolatorju xieraq, il-politiki u r-riforma fi ħdan l-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex jissodisfaw il-prattiki aċċettati f'livell internazzjonali.

(i)tassisti lill-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex jimplimentaw il-Ftehim tad-WTO dwar l-OTK u jikkonformaw mar-rekwiżiti tal-OTK tas-sħab fin-negozju tagħhom fil-kuntest tal-Ftehim tad-WTO dwar l-OTK.

3.Soġġetti għad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 75, il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw fl-oqsma li ġejjin:

(a)l-appoġġ tal-promozzjoni ta' s tal-istandards internazzjonali, ir-regolamenti tekniċi, u l-valutazzjonijiet ta' konformità, inklużi miżuri speċifiċi għas-setturi fit-territorji tal-Partijiet;

(b)l-appoġġ tal-bini tal-kapaċità tal-Istati bi Sħab tal-EAC fl-oqsma ta' standardizzazzjoni, metroloġija, akkreditazzjoni u fil-proċeduri ta' valutazzjoni tal-konformità, inkluż l-appoġġ fl-aġġornament u t-twaqqif ta' laboratorji u istituzzjonijiet rilevanti kif ukoll l-akkwist tat-tagħmir rilevanti;

(c)l-appoġġ tal-immaniġġjar u l-garanzija tal-kwalità fis-setturi ta' importanza magħżulin għall-Istati bi Sħab tal-EAC;

(d)l-appoġġ lill-istandards tal-Istati bi Sħab tal-EAC u lill-parteċipazzjoni sħiħa tal-korpi regolatorji tekniċi l-oħrajn f'korpi internazzjonali li jissettjaw l-istandards, u t-tisħiħ tar-rwol tal-istandards internazzjonali bħala bażi għal regolamenti tekniċi;

(e)l-appoġġ tal-isforzi mill-korpi ta' valutazzjoni tal-konformità tal-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex jiksbu akkreditazzjoni internazzjonali;

(f)l-iżvilupp ta' rabtiet li jiffunzjonaw bejn l-istituzzjonijiet tal-Partijiet ta' standardizzazzjoni, ta' valutazzjoni tal-konformità u ta' ċertifikazzjoni.

(g)l-appoġġ tal-iżvilupp ta' fehim komuni dwar prattiki regolatorji tajbin, inklużi:

(i)it-trasparenza fil-preparazzjoni, l-adozzjoni u l-applikazzjoni ta' regolamenti tekniċi, standards u proċeduri ta' evalwazzjoni tal-konformità;

(ii)in-neċessità u l-proporzjonalità ta' miżuri regolatorji u proċeduri ta' evalwazzjoni tal-konformità relatati, li jistgħu jinkludu l-użu tad-dikjarazzjoni ta' konformità mill-fornituri;

(iii)l-użu ta' standards internazzjonali bħala bażi għal regolamenti tekniċi, ħlief meta dawn l-istandards internazzjonali ma jkunux effettivi jew xierqa għat-twettieq tal-miri leġittimi segwiti;

(iv)l-infurzar ta' regolamenti tekniċi u attivitajiet ta' sorveljanza tas-suq; u

(v)l-istabbiliment ta' mekkaniżmi u metodi għar-rieżami tar-regolamenti tekniċi, l-istandards u l-proċeduri ta' valutazzjoni tal-konformità.

(h)l-identifikazzjoni, il-prijoritizzazzjoni u l-appoġġ fl-iżvilupp tal-infrastruttura teknika neċessarja u t-trasferiment tat-teknoloġija, f'termini tal-metroloġija, l-istandardizzazzjoni, l-ittestjar, iċ-ċertifikazzjoni u l-akkreditazzjoni, sabiex ikunu appoġġjati r-regolamenti tekniċi;

(i)it-tisħiħ tal-kooperazzjoni regolatorja, teknika u xjentifika billi fost l-oħrajn, jiġu skambjati l-informazzjoni, l-esperjenzi u d-dejta, bl-għan li jittejbu l-kwalità u l-livell tar-regolamenti tekniċi u jsir użu effiċjenti mir-riżorsi regolatorji;

(j)l-iżvilupp tal-kompatibbiltà u l-konverġenza tar-regolamenti tekniċi, l-istandards u l-proċeduri ta' valutazzjoni tal-konformità rispettivi;

(k)il-promozzjoni u t-tħeġġiġ ta’ kooperazzjoni bilaterali bejn l-organizzazzjonijiet rispettivi tal-Partijiet responsabbli għall-metroloġija, l-istandardizzazzjoni, l-ittestjar, iċ-ċertifikazzjoni u l-akkreditazzjoni;

(l)il-promozzjoni tal-kooperazzjoni bejn il-Partijiet u bejn l-Istati bi Sħab tal-EAC b'rabta mal-ħidma tal-istituzzjonijiet u l-organizzazzjonijiet internazzjoanli rilevanti, u l-fora li jindirizzaw kwistjonijiet marbutin mal-OTK.

TITOLU VIII: ID-DWANA U L-FAĊILITAZZJONI TAL-KUMMERĊ

ARTIKOLU 98

Kamp ta' applikazzjoni u Objettivi

1.Il-Partijiet jagħrfu u jirrikonoxxu l-importanza tal-kooperazzjoni fi kwistjonijiet relatati mal-faċilitazzjoni doganali u kummerċjali fl-ambjent kummerċjali globali li qed jevolvi.

2.Il-Partijiet jaqblu li jsaħħu l-kooperazzjoni bl-għan li jiżguraw li l-leġiżlazzjoni u l-proċeduri rilevanti, kif ukoll il-kapaċità amministrattiva tal-amministrazzjonijiet rilevanti, jissodisfaw l-objettiv ta' promozzjoni tal-faċilitazzjoni kummerċjali.

3.Il-Partijiet jagħrfu l-bżonn ta' kapaċità amministrattiva xierqa sabiex jintlaħqu dawn l-objettivi. Jaqblu li l-Istati bi Sħab tal-EAC sejrin jeħtieġu perjodi tranżitorji ta' żmien u tisħiħ tal-kapaċitajiet sabiex jimplimentaw mingħajr tfixkil id-dispożizzjonijiet ta' dan it-Titolu.

4.L-objettivi tal-kooperazzjoni f'dan it-Titolu huma li:

(a)tiffaċilita l-kummerċ bejn il-Partijiet;

(b)tippromwovi l-armonizzazzjoni tal-leġiżlazzjoni u l-proċeduri doganali fil-livell reġjonali;

(c)tipprovdi appoġġ lill-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex tissaħħaħ il-faċilitazzjoni kummerċjali;

(d)tipprovdi appoġġ lill-amministrazzjonijiet doganali tal-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex jimplimentaw dan il-Ftehim u l-aħjar prattiki doganali internazzjonali oħrajn;

(e)issaħħaħ il-kooperazzjoni bejn l-awtoritajiet doganali tal-Partijiet u aġenziji tal-fruntiera relatati oħrajn.

5.Soġġetti għad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 75, il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw fl-oqsma li ġejjin:

(a)l-iskambju tal-informazzjoni dwar il-leġiżlazzjoni u l-proċeduri doganali;

(b)l-iżvilupp ta' inizjattivi konġunti f'oqsma miftiehma bejniethom;

(c)l-appoġġ:

(i)tal-modernizzazzjoni tas-sistemi u l-proċeduri doganali, u t-tnaqqis taż-żmien tal-ikklirjar doganali;

(ii)tas-simplifikazzjoni u l-armonizzazzjoni tal-proċeduri doganali u l-formalitajiet kummerċjali, inklużi dawk marbutin mal-importazzjoni, l-esportazzjoni u t-tranżitu;

(iii)tat-tisħiħ tas-sistemi ta' tranżitu reġjonali;

(iv)tat-tisħiħ tat-trasparenza skont l-Artikolu 134;

(v)tal-bini tal-kapaċitajiet inkluża l-assistenza finanzjarja u teknika lill-Istati bi Sħab tal-EAC f'dan il-qasam; u

(vi)ta' kull qasam doganali ieħor li jkunu qablu dwaru ż-żewġ Partijiet

(d)l-istabbiliment, sa fejn possibbli, ta' pożizzjonijiet komuni f'organizzazzjonijiet internazzjonali fil-qasam tal-faċilitazzjoni doganali u kummerċjali, bħad-WTO, id-WCO, in-NU u l-UNCTAD.

(e)il-promozzjoni tal-koordinazzjoni bejn l-aġenziji kollha relatati, kemm internament kif ukoll minn pajjiż għal ieħor.

6.Il-Partijiet għandhom jagħtu assistenza amministrattiva reċiproka lil xulxin fi kwistjonijiet doganali skont id-dispożizzjonijiet tal-Protokoll 1 dwar ir-Regoli tal-Oriġini, kif ġej:

(a)l-introduzzjoni ta' proċeduri u ta' prattiki li jirriflettu l-istrumenti u l-istandards internazzjonali applikabbli fil-qasam tal-faċilitazzjoni doganali u kummerċjali, inklużi r-regoli tad-WTO u l-istrumenti u l-istandards tad-WCO;

(b)l-implimentazzjoni ta' attivitajiet li għandhom l-għan li jikkonsolidaw l-armonizzazzjoni ta' standards doganali u miżuri li jiffaċilitaw il-kummerċ;

(c)l-applikazzjoni ta' tekniki doganali moderni, inklużi l-valutazzjoni tar-riskji, id-deċiżjonijiet vinkolanti, il-proċeduri ssemplifikati, il-kontrolli ta' wara r-rilaxx u l-metodi ta' verifika;

(d)l-awtomatizzazzjoni tal-proċeduri doganali u ta' proċeduri kummerċjali oħrajn, inkluż l-iskambju ta' informazzjoni doganali u kummerċjali;

(e)it-taħriġ tal-uffiċjali doganali u uffiċjali rilevanti oħrajn mis-settur pubbliku u privat dwar il-faċilitazzjoni doganali u kummerċjali; u

(f)kwalunkwe qasam ieħor li jistgħu jidentifikaw il-Partijiet.

TITOLU IX: IL-MIŻURI TA' AĠĠUSTAMENT TAL-FSE

ARTIKOLU 99

Kamp ta' applikazzjoni u Objettivi

1.Il-Partijiet jirrikonoxxu li l-eliminazzjoni u / jew it-tnaqqis sostanzjali tat-tariffi kif stipulat f'dan il-Ftehim sejrin ikunu sfida għall-Istati bi Sħab tal-EAC. Il-Partijiet jaqblu li din l-isfida speċifika għandha tiġi indirizzata bil-ħolqien ta' qafas kompensatorju.

2.Il-Partijiet jirrikonoxxu wkoll li l-implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim tista' tirriżulta fi sfidi potenzjali, fost l-oħrajn, sfidi soċjali, ekonomiċi u ambjentali, għall-ekonomiji tal-Istati bi Sħab tal-EAC. Il-Partijiet jaqblu li dawn l-isfidi għandhom jiġu indirizzati permezz ta' azzjonijiet ta' kooperazzjoni ekonomika u fl-iżvilupp.

3.Il-kooperazzjoni f'dan it-Titolu għandha l-għan li tindirizza l-isfidi ta' aġġustament propji u potenzjali li jirriżultaw mill-implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 100

Oqsma ta’ Kooperazzjoni

1.Fir-rigward tat-telf ta' dħul b'rabta mat-tnaqqis tat-tariffi, l-UE għandha:

(a)tidħol fi djalogu msaħħaħ dwar il-miżuri u r-riformi ta' adattament fiskali;

(b)tistabbilixxi modalitajiet ta' kooperazzjoni li jsostnu r-riforma fiskali;

(c)tipprovdi riżorsi finanzjarji li jkopru b'mod tranżitorju t-telf maqbul tad-dħul tal-gvern li jirriżulta mill-eliminazzjoni u/jew it-tnaqqis sostanzjali fit-tariffi doganali.

2.Sabiex tiżgura li l-ekonomiji tal-Istati bi Sħab tal-EAC jisfruttaw il-vantaġġ sħiħ ta' dan il-Ftehim, l-UE taqbel li taħdem mal-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex iwettqu l-attivitajiet xierqa ta' kooperazzjoni bl-għan li:

(a)titjieb il-kompetittività tas-setturi produttivi fi ħdan l-Istati bi Sħab tal-EAC;

(b)jitjiebu l-kapaċitajiet produttivi u professjonali tal-forza tax-xogħol tal-Istati bi Sħab tal-EAC inkluż taħriġ tal-ħaddiema spostati bl-għeluq ta' kumpaniji jew il-forniment ta' ħiliet ġodda sabiex ikunu jistgħu jwettqu attivitajiet ġodda eċċ.;

(c)jiġu appoġġjati miżuri favur ambjent sostenibbli;

(d)tinbena l-kapaċità ħalli tissħħaħ id-dixxiplina makroekonomika;

(e)jiġu mitigati l-impatti possibbli li jaffettwaw is-sigurtà alimentari u nutrizzjonali, l-iżvilupp rurali, is-sigurtà tal-għajxien u l-qligħ mill-esportazzjonijiet fl-Istati bi Sħab tal-EAC;

(f)jiġu indirizzati oqsma ta' kooperazzjoni possibbli oħrajn marbutin mal-isfidi ta' implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim.

TITOLU X: IL-MOBILIZZAZZJONI TAR-RIŻORSI

ARTIKOLU 101

Prinċipji u Objettivi

1.Filwaqt li jirrikonoxxu l-impenn tal-UE sabiex issostni l-implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim u l-isforzi proprji tal-Istati bi Sħab tal-EAC għall-finanzjament tal-ħtiġijiet ta' żvilupp tagħhom, il-Partijiet jaqblu li jaħdmu kemm b'mod konġunt kif ukoll b'mod indipendenti sabiex jiġu mobilizzati r-riżorsi finanzjarji li jsostnu l-implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim, l-integrazzjoni reġjonali u l-istrateġiji ta' żvilupp tal-Istati bi Sħab tal-EAC.

2.L-objettiv ta' mobilizzazzjoni konġunta tar-riżorsi huwa li jikkomplimentaw, jappoġġjaw u jippromwovu fl-ispirtu ta' interdipendenza, l-isforzi tal-Istati bi Sħab tal-EAC fil-kisba ta' sorsi alternattivi ta' finanzjament biex isostnu l-integrazzjoni reġjonali u l-istrateġiji ta' żvilupp, speċjalment il-Matriċi ta' Żvilupp tal-FSE, stipulati f'dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 102

Obbligi

1.L-Istati bi Sħab tal-EAC għandhom:

(a)jimpenjaw riżorsi mill-mekkaniżmi ta' finanzjament tagħhom fuq bażi puntwali u prevedibbli sabiex isostnu l-integrazzjoni reġjonali u l-istrateġiji ta' żvilupp marbutin mal-FSE u l-proġetti li jinsabu fil-Matriċi ta' Żvilupp tal-FSE;

(b)jiżviluppaw l-istrateġiji ta' żvilupp tagħhom filwaqt li jqisu kif xieraq id-dritt tal-Istati bi Sħab tal-EAC sabiex jistabbilixxu d-direzzjoni u s-sekwenza tal-istrateġiji u l-prijoritajiet ta' żvilupp tagħhom;

(c)jistabbilixxu fond tal-FSE biex jipprovdu riżorsi relatati tal-FSE;

(d)jinkorporaw il-prijoritajiet tal-Matriċi ta' Żvilupp tal-FSE fl-istrateġiji reġjonali u nazzjonali.

2.L-Istati bi Sħab tal-EAC għandhom jifformulaw regoli u regolamenti għall-immaniġġjar tal-Fond sabiex jiġu żgurati trasparenza, responsabbiltà u valur għall-flus fl-użu ta' dawn ir-riżorsi. Mingħajr ħsara għall-kontribuzzjonijiet tal-imsieħba l-oħrajn għall-Fond tal-FSE tal-EAC, l-allokazzjoni tar-riżorsi tal-UE se tkun proviżorja tiddependi minn valutazzjoni b'suċċess tal-proċeduri operatorji tal-Fond min-naħa tal-UE.

3.L-UE għandha timpenja riżorsi fuq bażi puntwali u prevedibbli filwaqt li tqis b'mod partikolari r-restrizzjonijiet mil-lat tal-provvista tal-Istati bi Sħab tal-EAC marbutin mal-implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim, inklużi diskrepanzi fil-finanzjament identifikati fil-Matriċi ta' Żvilupp tal-FSE, permezz ta':

(a)il-Fond Ewropew għall-Iżvilupp (FEŻ) (faċilitajiet nazzjonali u reġjonali);

(b)il-baġit tal-UE;

(c)kull strument ieħor li sejjer jintuża sabiex jimplimenta l-Għajnuna Uffiċjali għall-Iżvilupp (ODA) tal-UE.

Barra minn hekk, l-UE għandha taħdem favur il-mobilizzazzjoni tar-riżorsi fuq bażi puntwali u prevedibbli mill-Istati Membri tagħha.

4.Il-Partijiet għandhom jieħdu impenn konġunt li jaħdmu favur il-mobilizzazzjoni tar-riżorsi li ġejjin:

(a)fondi ta' donaturi oħrajn (donaturi multilaterali u bilaterali);

(b)għotjiet, selfiet konċessjonali, sħubijiet pubbliċi-privati, u faċiliatjiet speċjalizzati;

(c)kwalunkwe riżorsa oħra ta' ODA disponibbli mingħand l-imsieħba tal-iżvilupp.

PARTI VI: DISPOŻIZZJONIJIET ISTITUZZJONALI

ARTIKOLU 103

Kamp ta' applikazzjoni u Objettiv

1.Id-dispożizzjonijiet ta' din il-Parti japplikaw għall-Kunsill tal-FSE, il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja, il-Kumitat Konsultattiv, kull istituzzjoni u Kumitat li jistgħu jitwaqqfu b'dan il-Ftehim.

2.L-objettiv ta' din il-Parti huwa li twaqqaf istituzzjonijiet li jħaffu l-kisba tal-objettivi ta' dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 104

Il-Kunsill tal-FSE

1.Bil-preżenti qed jiġi stabbilit Kunsill tal-FSE malli jidħol fis-seħħ dan il-Ftehim.

2.Il-Kunsill tal-FSE għandu jkun magħmul minn rappreżentanti tal-Partijiet fil-livell ministerjali.

3.Il-Kunsill tal-FSE għandu jistabbilixxi r-regoli ta’ proċedura tiegħu stess fi żmien sitt (6) xhur mid-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim.

4.Il-Kunsill tal-FSE għandu jkun kopresedut minn rappreżentant ta' kull Parti, skont id-dispożizzjonijiet stabbiliti fir-regola ta' proċedura tiegħu.

5.Il-Kunsill tal-FSE għandu jiltaqa' f'intervalli regolari, li ma jaqbżux perjodu ta' sentejn (2), u b'mod straordinarju kull meta ċ-ċirkostanzi jeħtieġu dan, jekk il-Partijiet jaqblu hekk.

6.Il-Kunsill tal-FSE għandu jkun responsabbli għal:

(a)l-operazzjoni u l-implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim u l-monitoraġġ tal-ilħuq tal-objettivi tiegħu;

(b)l-eżaminar ta' kull kwistjoni ewlenija li tirriżulta fil-qafas ta' dan il-Ftehim, kif ukoll kull kwistjoni oħra ta' interess komuni li taffetwa l-kummerċ bejn il-Partijiet, mingħajr ħsara għad-drittijiet mogħtijin fil-Parti VII; u

(c)l-eżaminar ta' proposti u rakkomandazzjonijiet mingħand il-Partijiet għall-analiżi u l-emendar ta' dan il-Ftehim.

ARTIKOLU105

Il-Poteri tal-Kunsill tal-FSE

1.Il-Kunsill tal-FSE għandu jkollu poteri li jieħu deċiżjonijiet u jista' jadotta rakkomandazzjonijiet li jsirulu mill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja bil-miktub bi qbil reċiproku.

2.Id-deċiżjonijiet meħuda għandhom jorbtu lill-Partijiet li għandhom jieħdu l-miżuri kollha neċessarji sabiex jiġu implimentati skont ir-regoli interni rispettivi tagħhom.

3.Il-Kunsill tal-FSE għandu jistabbilixxi u jadotta fi żmien sitt (6) xhur mid-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim ir-Regoli ta' Proċedura meħtieġa għall-istabbiliment tal-Bord ta' Arbitraġġ.

4.Għal kwistjonijiet li fihom Stat bi Sħab tal-EAC jaġixxi b'mod individwali, l-adozzjoni tat-tali deċiżjonijiet mill-Kunsill tal-FSE għandha tkun teħtieġ il-qbil tal-Istat bi Sħab konċernat tal-EAC.

ARTIKOLU 106

Il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja

1.Bil-preżenti qed jiġi stabbilit Kumitat ta' Uffiċjali Għolja malli jidħol fis-seħħ dan il-Ftehim.

2.Il-Kumitat għandu jkun imsawwar mis-Segretarji Permanenti jew Segretarji Prinċipali, skont il-każ, mill-Istati bi Sħab tal-EAC u rappreżentanti mill-UE fil-livell ta' Uffiċjali Għolja.

3.Soġġetti għal kull ordni li tista' tingħata mill-Kunsill tal-FSE, il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja għandu jiltaqa' tal-inqas darba fis-sena u jista' jorganizza laqgħat straordinarji kull meta ċ-ċirkustanzi jkunu jeħtieġu dan fi kwalunkwe waqt miftiehem mill-Partijiet. Il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja għandu jiltaqa' wkoll qabel il-laqgħat tal-Kunsill tal-FSE.

4.Il-Kumitat għandu jkun kopresedut minn rappreżentant ta' kull waħda mill-Partijiet.

5.Il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja għandu jkun responsabbli għal:

(a)l-għoti tal-għajnuna lill-Kunsill tal-FSE fit-twettiq ta' dmirijietu;

(b)il-wasla u l-kunsiderazzjoni ta' rapporti tal-kumitati speċjalizzati, is-sessjonijiet ta' ħidma, it-task forces jew kwalunkwe korp imwaqqaf mill-Kumitat skont l-Artikolu 107(1) u l-koordinazzjoni tal-attivitajiet tagħhom kif ukoll il-ħruġ ta' rakkomandazzjonijiet li jridu jiġu kkunsidrati mill-Kunsill tal-FSE;

(c)is-sottomissjoni ta' rapporti u rakkomandazzjonijiet dwar l-implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim lill-Kunsill tal-FSE jew fuq inizjattiva tiegħu stess jew wara t-talba tal-Kunsill tal-FSE, jew wara t-talba ta' Parti;

(d)Fil-qasam tal-kummerċ:

(i)is-sorveljanza u t-teħid ta' responsabbiltà għall-implimentazzjoni u għall-applikazzjoni xierqa tad-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim u d-diskussjoni u r-rakkomandazzjoni tal-oqsma ta' kooperazzjoni f'dan ir-rigward;

(ii)it-teħid ta' azzjoni sabiex jevita tilwim u jsolvi tilwim li jista' jinqala' rigward l-interpretazzjoni jew l-applikazzjoni tal-Ftehim, skont id-dispożizzjonijiet tat-Titolu I tal-Parti VII;

(iii)l-għoti tal-għajnuna lill-Kunsill tal-FSE fit-twettiq ta' dmirijietu, inkluża s-sottomissjoni ta' rakkomandazzjonijiet għal deċiżjonijiet li jridu jittieħdu mill-Kunsill tal-FSE;

(iv)il-monitoraġġ tal-iżvilupp tal-integrazzjoni reġjonali u tar-relazzjonijiet ekonomiċi u kummerċjali bejn il-Partijiet;

(v)il-monitoraġġ u l-valutazzjoni tal-impatt tal-implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim fuq l-iżvilupp sostenibbli tal-Partijiet;

(vi)id-diskussjoni u t-twettiq ta' azzjonijiet li jistgħu jiffaċilitaw l-opportunitajiet kummerċjali, ta' investiment u ta' negozju bejn il-Partijiet; u

(vii)id-diskussjoni ta' kwalunkwe kwistjoni li għandha x'taqsam ma' dan il-Ftehim u kwalunkwe kwistjoni li tista' taffettwa l-kisba tal-objettivi tiegħu.

(e)Fil-qasam tal-iżvilupp:

(i)l-għajnuna lill-Kunsill tal-FSE fit-twettiq tal-funzjonijiet tiegħu rigward kwistjonijiet relatati mal-kooperazzjoni għall-iżvilupp li jaqgħu taħt dan il-Ftehim;

(ii)il-monitoraġġ tal-implimentazzjoni tad-dispożizzjonijiet tal-kooperazzjoni stabbiliti f'dan il-Ftehim u jikkoordina tali azzjoni ma' donaturi minn partijiet terzi;

(iii)il-ħruġ ta' rakkomandazzjonijiet rigward kooperazzjoni relatata mal-kummerċ bejn il-Partijiet;

(iv)l-analiżi perjodika tal-oqsma ta' kooperazzjoni stabbiliti f'dan il-Ftehim, u l-ħruġ ta' rakkomandazzjonijiet dwar l-inklużjoni ta' prijoritajiet ġodda, kif ikun xieraq; u

(v)ir-rieżami u d-diskussjoni ta' kwistjonijiet ta' kooperazzjoni li għandhom x'jaqsmu mal-integrazzjoni reġjonali u mal-implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 107

Il-Poteri tal-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja

1.Fit-twettiq tal-funzjonijiet tiegħu, il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja għandu:

(a)jistabbilixxi kif xieraq, jagħti ordnijiet u jissorvelja lil kull kumitat, sessjoni ta' ħidma, task force jew korp speċjalizzati sabiex jieħu ħsieb kwistjonijiet li jaqgħu taħt il-kompetenza tiegħu, u jiddetermina l-kompożizzjoni, id-dmirijiet kif ukoll ir-regoli ta' proċedura tagħhom sakemm ma jkunx stipulat b'xi mod ieħor f'dan il-Ftehim;

(b)jieħu deċiżjonijiet jew jadotta rakkomandazzjonijiet fil-każi previsti f'dan il-Ftehim jew fejn tali setgħa implimentattiva tkun ġiet iddelegata lilu mill-Kunsill tal-FSE, fit-tali każijiet, il-Kumitat għandu jieħu deċiżjonijiet jew jagħmel rakkomandazzjonijiet skont il-kundizzjonijiet stipulati fl-Artikolu 105; u

(c)iqis kwalunkwe kwistjoni taħt dan il-Ftehim u jieħu azzjoni xierqa fl-eżerċizzju tal-funzjonijiet tiegħu.

2.Il-Kumitat għandu jorganizza sessjonijiet ta' ħidma speċifiċi biex iwettaq il-funzjonijiet ipprovduti fil-paragrafi 1(a).

3.Il-Kumitat għandu jiddetermina r-regoli ta’ proċedura tiegħu stess fi żmien tliet (3) xhur mid-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 108

Il-Kumitat Konsultattiv tal-FSE

1.B'dan qed jiġi stabbilit Kumitat Konsultattiv tal-FSE bil-kompitu li jgħin lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja fil-promozzjoni tad-djalogu u l-kooperazzjoni bejn ir-rappreżentanti tas-settur privat, l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, inklużi l-komunità akkademika, u l-imsieħba soċjali u ekonomiċi. Tali djalogu u kooperazzjoni għandhom jinkludu l-kwistjonijiet kollha koperti minn dan il-Ftehim, skont kif jinqalgħu fil-kuntest tal-implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim.

2.Il-parteċipazzjoni fil-Kumitat Konsultattiv tal-FSE għandha tkun deċiża mill-Kunsill tal-FSE, fuq rakkomandazzjonijiet mingħand il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja, sabiex tkun żgurata rappreżentazzjoni wiesgħa tal-partijiet interessati kollha.

3.Il-Kumitat Konsultattiv tal-FSE għandu jwettaq l-attivitajiet tiegħu fuq il-bażi ta' konsultazzjoni mill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja jew fuq l-inizjattiva tiegħu stess u għandu jagħmel rakkomandazzjonijiet lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja. Ir-rappreżentanti tal-Partijiet għandhom jattendu l-laqgħat tal-Kumitat Konsultattiv tal-FSE.

4.Il-Kumitat Konsultattiv tal-FSE għandu jadotta r-regoli ta' proċedura tiegħu fi żmien tliet (3) xhur mit-twaqqif tiegħu bi qbil mal-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja.

PARTI VII: PREVENZJONI U SOLUZZJONI TAT-TILWIM

ARTIKOLU 109

Kamp ta' Applikazzjoni u Objettiv

1.Din il-Parti tapplika għal kull tilwima li tirrigwarda l-interpretazzjoni u l-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet ta’ dan il-Ftehim sakemm ma jkunx indikat mod ieħor.

2.L-objettiv ta’ din il-Parti huwa li tiġi evitata u solvuta kull tilwima bejn il-Partijiet rigward l-interpretazzjoni u l-applikazzjoni ta’ dan il-Ftehim b’intenzjonijiet tajba u li, fejn ikun possibbli, il-Partijiet jaslu għal soluzzjoni maqbula miż-żewġ naħat.

TITOLU I: IL-PREVENZJONI TA' TILWIM

ARTIKOLU 110

Konsultazzjonijiet

1.Il-Partijiet għandhom jidħlu f'konsultazzjonijiet u jsolvu kull tilwima dwar l-interpretazzjoni u l-applikazzjoni ta’ dan il-Ftehim bi skop tajjeb u bl-għan li jilħqu soluzzjoni miftiehma bejniethom.

2.Parti għandha tfittex li tikkonsulta permezz ta’ talba bil-miktub lill-Parti l-oħra, b’kopja li tintbagħat lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja, fejn tidentifika l-miżura inkwistjoni u d-dispożizzjonijiet tal-Ftehim li tqis li li mhix konformi magħhom.

3.Sakemm il-Partijiet ma jaqblux mod ieħor, il-konsultazzjonijiet għandhom isiru fit-territorju tal-Parti li sar ilment kontriha u għandhom isiru fi żmien għoxrin (20) jum mid-data tal-wasla tat-talba. Il-konsultazzjonijiet jitqiesu bħala mitmuma fi żmien sittin (60) jum mid-data li fiha tkun waslet it-talba tal-Parti li sar ilment kontriha, sakemm il-Partijiet ma jkunux qablu li jissoktaw bil-konsultazzjonijiet. Kull informazzjoni żvelata matul il-konsultazzjonijiet għandha tibqa’ kunfidenzjali.

4.Il-konsultazzjonijiet dwar affarijiet urġenti, inklużi dawk dwar prodotti li jitħassru jew prodotti staġjonali għandhom jinżammu malli jkun prattikament possibbli u f'kull każ fi żmien ħmistax-il (15) jum mid-data tal-wasla tat-talba, u għandhom jitqiesu li ntemmu fi żmien tletin (30) jum mid-data tal-wasla tat-talba, sakemm il-Partijiet ma jaqblux li jkomplu bil-konsultazzjonijiet.

5.Jekk il-Parti rikjesta ma tweġibx għat-talba għall-konsultazzjonijiet fi żmien għaxart (10) ijiem mid-data tal-wasla tat-talba, jew jekk il-konsultazzjonijiet ma jseħħux fl-iskadenzi stabbiliti fil-paragrafu 3 jew fil-paragrafu 4 iktar 'il fuq rispettivament, jew jekk il-konsultazzjonijiet ikunu konklużi u ma jkunx intlaħaq ftehim dwar soluzzjoni miftiehma reċiprokament, waħda mill-Partijiet tista' titlob is-soluzzjoni tat-tilwima permezz ta' arbitraġġ skont l-Artikolu 112.

6.Il-Partijiet jistgħu jaqblu li jemendaw il-limiti ta' żmien imsemmijin fil-paragrafi minn 3 sa 5 iktar 'il fuq minħabba d-diffikulatjiet jew il-kumplessitajiet tal-każ li tista' tesperjenza xi waħda mill-Partijiet.

ARTIKOLU 111

Medjazzjoni

1.Jekk il-konsultazzjonijiet ma jirnexxilhomx iwasslu għal soluzzjoni miftiehma bejn iż-żewġ partijiet, il-Partijiet jistgħu, bi ftehim, jirrikorru għal medjatur. Sakemm il-Partijiet ma jiftehmux mod ieħor, it-termini ta' referenza għall-medjazzjoni għandhom ikunu l-kwistjoni msemmija fit-talba għal konsultazzjonijiet.

2.Kull waħda mill-Partijiet tista' tkompli bl-arbitraġġ skont l-Artikolu 112 mingħajr rikors għal medjazzjoni.

3.Sakemm il-Partijiet ma jaqblux rigward medjatur fi żmien ħmistax-il (15) jum mid-data tal-ftehim sabiex tintalab medjazzjoni, il-President tal-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja, jew id-delegat tiegħu, għandu jagħżel bix-xorti medjatur mill-grupp ta' individwi li qegħdin fil-lista msemmija fl-Artikolu 125 u li ma jkunu ċittadini tal-ebda waħda mill-Partijiet. L-għażla għandha ssir fi żmien ħamsa u għoxrin (25) jum mid-data minn meta jitressaq il-ftehim sabiex tintalab medjazzjoni u fil-preżenza ta' rappreżentant ta' kull Parti. Il-medjatur għandu jorganizza laqgħa mal-Partijiet mhux aktar tard minn tletin (30) jum wara li jintgħażel. Il-medjatur għandu jirċievi s-sottomissjonijiet ta' kull Parti mhux aktar tard minn ħmistax-il (15) jum qabel il-laqgħa u għandu jinnotifika opinjoni mhux aktar tard minn ħamsa u erbgħin (45) jum wara li jkun intgħażel.

4.L-opinjoni tal-medjatur tista’ tinkludi rakkomandazzjoni dwar kif tissolva t-tilwima, konsistenti mad-dispożizzjonijiet ta’ dan il-Ftehim. L-opinjoni tal-medjatur mhijiex vinkolanti.

5.Il-Partijiet jistgħu jaqblu li jemendaw it-termini ta’ skadenza msemmija fil-paragrafu 3. Il-medjatur jista' jiddeċiedi wkoll li jemenda dawn il-limiti ta' żmien wara t-talba ta' kwalunkwe waħda mill-Partijiet jew fuq l-inizjattiva tiegħu stess, meta jitqiesu d-diffikultajiet li tgħaddi minnhom il-Parti kkonċernata jew il-komplessitajiet tal-każ.

6.Il-proċedimenti li jinvolvu l-medjazzjoni, b'mod partikolari l-informazzjoni kollha żvelata u l-pożizzjonijiet kollha li jkunu ħadu l-Partijiet waqt dawn il-proċedimenti għandhom jibqgħu kunfidenzjali.

TITOLU II: SOLUZZJONI TA' TILWIM

ARTIKOLU 112

Bidu tal-Proċedura tal-Arbitraġġ

1.Fejn il-Partijiet ma jirnexxielhomx isolvu t-tilwima billi jirrikorru għal konsultazzjonijiet, kif inhu pprovdut fl-Artikolu 110, il-Parti lmentatriċi tista' tagħti notifika biex tinfetaħ il-proċedura għat-twaqqif ta' bord ta' arbitraġġ, li għandu jitwaqqaf skont l-Artikolu 113.

2.L-avviż għall-istabbiliment ta' bord ta' arbitraġġ għandu jsir bil-miktub lill-Parti konvenuta u lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja. Fl-avviż tagħha, il-Parti lmentatriċi tindentifika l-miżuri speċifiċi in kwistjoni u għandha tispjega kif tali miżuri jikkostitwixxu ksur tad-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 113

Stabbiliment tal-Bord ta' Arbitraġġ

1.Għandu jitwaqqaf bord ta' arbitraġġ kompost minn tliet arbitri.

2.Fi żmien għaxart (10) ijiem mid-data tal-preżentazzjoni tal-avviż għall-istabbiliment ta’ bord ta’ arbitraġġ lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja, il-Partijiet jikkonsultaw sabiex jilħqu ftehim dwar il-kompożizzjoni tal-bord ta’ arbitraġġ.

3.F'każ li l-Partijiet ma jkunux jistgħu jaqblu fuq il-kompożizzjoni tiegħu fi ħdan il-perjodu ta' żmien stipulat fil-paragrafu 2, kull Parti tagħżel arbitru mil-lista ta' arbitri stabbilita fl-Artikolu 125 fi żmien ħamest (5) ijiem. Jekk xi waħda mill-Partijiet tonqos milli taħtar l-arbitru tagħha, wara t-talba tal-Parti l-oħra, dan l-arbitru għandu jintgħażel b'lotterija mill-President tal-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja, jew id-delegat tal-President mis-sottolista ta' dik il-Parti stabbilita skont l-Artikolu 125.

4.Sakemm il-Partijiet ma jaslux għal ftehim dwar il-President tal-bord ta' arbitraġġ fi ħdan il-perjodu ta' żmien stabbilit fil-paragrafu 2, iż-żewġ arbitri għandhom min-naħa tagħhom jaħtru t-tielet arbitru bħala l-President tal-bord mil-lista stabbilita fl-Artikolu 125 fi żmien ħamest (5) ijiem mill-ħatra tagħhom u għandhom jinnotifikaw lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja dwar il-ħatra. Jekk ma jinħatarx il-President tal-bord, waħda mill-Partijiet tista' titlob lill-President tal-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja jew lid-delegat tal-President sabiex jagħżel b'lotterija lill-President tal-bord ta' arbitraġġ mis-sublista ta' Presidenti li jinsabu fil-lista stabbilita fl-Artikolu 125 fi żmien ħamest (5) ijiem.

5.Id-data meta jiġi stabbilit il-bord ta' arbitraġġ għandha tkun id-data meta jintgħażlu t-tliet arbitri u meta dawn ikunu aċċettaw il-ħatra tagħhom skont ir-regoli ta' proċedura.

ARTIKOLU 114

Rapport interim tal-bord

1.Il-bord ta' arbitraġġ għandu jinnotifika lill-Partijiet b'rapport interim li jinkludi kemm it-taqsima deskrittiva kif ukoll is-sejbiet u l-konklużjonijiet tiegħu, bħala regola ġenerali mhux aktar tard minn disgħin (90) jum mid-data meta jkun ġie stabbilit. Fejn huwa jikkonsidra li din l-iskadenza ma tistax tintlaħaq, il-President tal-bord ta’ arbitraġġ irid jinforma bil-miktub lill-Partijiet u lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja, fejn jiddikjara r-raġunijiet għad-dewmien u d-data li fiha l-bord jippjana li joħroġ ir-rapport interim. Taħt l-ebda ċirkostanza r-rapport interim ma għandu jinħareġ iżjed tard minn mija u għoxrin (120) ġurnata wara d-data tal-istabbiliment tal-bord ta’ arbitraġġ. Kwalunkwe Parti tista' tressaq kummenti miktuba quddiem il-bord ta' arbitraġġ dwar aspetti preċiżi tar-rapport interim tiegħu fi żmien ħmistax-il (15) jum min-notifika tar-rapport.

2.F'każi ta' urġenza, inklużi dawk li jinvolvu merkanzija li tiskadi jew merkanzija staġjonali, il-bord ta' arbitraġġ għandu jagħmel kull sforz biex joħroġ ir-rapport interim tiegħu fi żmien tletin (30) jum, u f'kull każ mhux iktar tard minn ħamsa u erbgħin (45) jum mid-data meta ġie stabbilit. Parti tista' tressaq talba bil-miktub lill-bord ta' arbitraġġ biex jeżamina mill-ġdid l-aspetti preċiżi tar-rapport interim fi żmien sebat (7) ijiem min-notifika tar-rapport interim.

3.Wara li jikkunsidra kwalunkwe kummenti bil-miktub mingħand il-Partijiet dwar ir-rapport interim, il-bord ta' arbitraġġ jista' jimmodifika r-rapport tiegħu u jagħmel eżami ulterjuri jekk iħoss il-ħtieġa. Id-deċiżjoni finali tal-bord ta' arbitraġġ għandha tinkludi diskussjoni xierqa dwar l-argumenti li jkunu saru fl-istadju ta' rieżami interim, u twieġeb b'mod ċar il-mistoqsijiet u l-osservazzjonijiet tal-Partijiet.

ARTIKOLU 115

Id-deċiżjoni tal-bord ta' arbitraġġ

1.Il-bord ta' arbitraġġ għandu:

(a)Jinnotifika d-deċiżjoni tiegħu lill-Partijiet u lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja fi żmien mija u għoxrin (120) jum mid-data ta' stabbiliment tiegħu;

(b)Minkejja (a) hawn fuq, meta ma tkunx tista' tintlaħaq din l-iskadenza, il-President tal-bord ta’ arbitraġġ għandu jinforma bil-miktub lill-Partijiet u lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja, fejn jiddikjara r-raġunijiet għad-dewmien u d-data li fiha l-bord jippjana li joħroġ id-deċiżjoni tiegħu. Fl-ebda ċirkostanza, id-deċiżjoni m'għandha tkun innotifikata aktar tard minn mija u ħamsin (150) jum mid-data ta' stabbiliment tiegħu.

2.F'każi ta' urġenza, inklużi dawk li jinvolvu merkanzija li tiskadi u merkanzija staġjonali, il-bord ta' arbitraġġ:

(a)għandu jinnotifika d-deċiżjoni tiegħu fi żmien sittin (60) jum mid-data meta ġie stabbilit;

(b)jista' jagħti deċiżjoni preliminari malli dan ikun possibbli fil-prattika u f'kull każ fi żmien sebat (7) ijiem minn meta ġie stabbilit jekk iqisx li l-każ huwa urġenti.

3.Id-deċiżjoni tal-bord ta' arbitraġġ għandha tinkludi rakkomandazzjonijiet dwar kif il-Parti konvenuta tista' tikkonforma;

4.Minkejja d-dispożizzjonijiet tal-paragrafi minn 6 sa10 dwar il-Perjodu Raġonevoli ta' Żmien (PRŻ), il-Parti konvenuta għandha tieħu kwalunkwe miżura neċessarja sabiex tikkonforma minnufih u bona fide mad-deċiżjoni tal-bord ta' arbitraġġ;

5.Jekk il-konformità immedjata mhix possibbli, il-Partijiet jagħmlu ħilithom biex jaqblu dwar il-perjodu ta' żmien meħtieġ biex jikkonformaw mas-sentenza. F'dan il-każ, il-Parti konvenuta għandha, mhux aktar tard minn wieħed u għoxrin (21) jum wara n-notifika tad-deċiżjoni tal-bord ta' arbitraġġ lill-Partijiet, tinnotifika lill-Parti lmentatriċi u lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja dwar iż-żmien li tkun teħtieġ għall-konformità

6.Jekk ikun hemm nuqqas ta' qbil bejn il-Partijiet rigward il-perijodu raġonevoli ta' żmien biex ikun hemm konformità mad-deċiżjoni tal-bord ta' arbitraġġ, il-Parti lmentatriċi, fi żmien erbatax-il (14) jum min-notifika li saret skont il-paragrafu 1, għandha titlob bil-miktub lill-bord ta' arbitraġġ sabiex jiddetermina t-tul tal-perjodu raġonevoli ta' żmien. Tali talba għandha tkun innotifikata fl-istess ħin lill-Parti l-oħra u lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja. Il-bord ta' arbitraġġ għandu jinnotifika d-deċiżjoni tiegħu lill-Partijiet u lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja fi żmien wieħed u għoxrin (21) jum minn dakinhar li tkun tressqet it-talba.

7.Fil-każ li l-bord oriġinali ta' arbitraġġ, jew uħud mill-membri tiegħu, ma jkunx jista' jitlaqqa' mill-ġdid, għandhom japplikaw il-proċeduri stabbiliti fl-Artikolu 113. Il-limitu ta' żmien biex tkun innotifikata d-deċiżjoni għandu jkun ta' ħamsa u tletin (35) jum mid-data meta ġiet sottomessa t-talba msemmija fil-paragrafu 6.

8.Biex jiddetermina t-tul tal-PRŻ, il-bord ta' arbitraġġ għandu jqis it-tul ta' żmien li normalment tieħu l-Parti konvenuta biex tadotta miżuri leġiżlattivi jew amministrattivi paragunabbli ma' dawk identifikati minn din il-Parti bħala meħtieġa biex tkun żgurata l-konformità u, b'mod partikolari, il-bord għandu jqis id-diffikultajiet li jistgħu jiltaqgħu magħhom l-Istati bi Sħab tal-EAC minħabba nuqqas tal-kapaċità meħtieġa.

9.Il-PRŻ jista' jiġi estiż bil-qbil tal-Partijiet.

ARTIKOLU 116

Rieżami ta' kull miżura meħuda sabiex ikun hemm konformità mad-deċiżjoni tal-bord ta' arbitraġġ

1.Il-Parti konvenuta tinforma lill-Parti lmentatriċi u lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja qabel ma jintemm il-perjodu taż-żmien raġonevoli, dwar kwalunkwe miżura li hija tkun ħadet sabiex tikkonforma mad-deċiżjoni tal-bord ta’ arbitraġġ.

2.Meta fi tmiem il-PRŻ il-Parti konvenuta ma tkunx ikkonformat mal-paragrafu 1 ta' hawn fuq, il-parti lmentatriċi tista' tieħu l-miżuri xierqa skont l-Artikolu 118(2), wara li tinnotifika lill-Parti l-oħra u lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja.

3.Meta jkun hemm nuqqas ta' qbil bejn il-Partijiet dwar jekk il-Parti konvenuta ġietx konformi mad-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim, waħda mill-Partijiet tista' titlob bil-miktub biex il-bord ta' arbitraġġ jiddeċiedi dwar il-kwistjoni. Tali talba għandha tidentifika l-miżura speċifika inkwistjoni u għandha tispjega biċ-ċar kif tali miżura mhijiex kompatibbli jew hija kompatibbli mad-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim u d-deċiżjoni tal-bord ta' arbitraġġ.

4.Il-bord ta' arbitraġġ għandu jinnotifika d-deċiżjoni tiegħu fi żmien ħamsa u erbgħin (45) jum mid-data meta tressqet it-talba ta' hawn fuq. F'każi ta' urġenza, inklużi dawk li jinvolvu merkanzija li tiskadi u merkanzija staġjonali, il-bord ta' arbitraġġ għandu jinnotifika d-deċiżjoni tiegħu fi żmien tletin (30) jum mid-data meta tressqet it-talba.

5.Fil-każ li l-bord oriġinali ta' arbitraġġ, jew uħud mill-membri tiegħu, ma jkunx jista' jitlaqa' mill-ġdid fi żmien 15-il jum, għandhom japplikaw il-proċeduri stabbiliti fl-Artikolu 113. F'dawn il-każijiet, il-limitu ta' żmien biex tkun innotifikata d-deċiżjoni għandu jkun ta' tmenin (80) jum mid-data meta ġiet sottomessa t-talba msemmija fil-paragrafu 3 ta' hawn fuq.

ARTIKOLU 117

Rimedji temporanji f'każ li ma jkunx hemm konformità

1.Jekk il-Parti konvenuta ma tinnotifika l-ebda miżura li ttieħdet biex ikun hemm konformità mad-deċiżjoni tal-bord ta' arbitraġġ qabel l-iskadenza tal-PRŻ, jew jekk il-bord ta' arbitraġġ jiddeċiedi li l-miżura nnotifikata skont l-Artikolu 116(1) mhix kompatibbli mal-obbligi tal-Parti konvenuta skont id-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim, il-Parti lmentatriċi għandha tkun intitolata li tadotta l-miżuri xierqa wara li tinnotifika lill-Parti l-oħra.

2.Meta tadotta tali miżuri, lmentatriċi għandha tagħmel ħilitha biex tagħżel miżuri li l-inqas jaffetwaw il-kisba tal-objettivi ta' dan il-Ftehim u għandha tqis l-impatt tagħhom fuq l-ekonomija tal-Parti konvenuta. Barra minn hekk, fejn l-UE tkun kisbet id-dritt li tadotta tali miżuri, hija għandha tagħżel miżuri li jkollhom speċifikatament l-għan li jġibu f'konformità lill-Istat bi Sħab tal-EAC li l-miżuri tiegħu nstab li kienu qed jiksru dan il-Ftehim.

3.Fi kwalunkwe waqt wara li jiskadi l-PRŻ, il-Parti lmentatriċi tista' titlob lill-Parti konvenuta sabiex tipprovdi offerta għal kumpens temporanju u l-Parti konvenuta għandha tippreżenta offerta bħal din.

4.Il-kumpens jew il-miżuri ritaljatorji għandhom ikunu temporanji u għandhom ikunu applikati biss sakemm kull miżura li nstabet li qed tikser id-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim tkun ġiet irtirata jew emendata sabiex tinġieb f'konformità ma' dawk id-dispożizzjonijiet jew sakemm il-Partijiet ikunu qablu li jsolvu t-tilwima.

ARTIKOLU 118

Rieżami ta' kull miżura li ttieħdet biex ikun hemm konformità wara l-adozzjoni ta' miżuri xierqa

1.Il-Parti konvenuta għandha tinnotifika lill-Parti l-oħra u lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja b'kull miżura li tkun ħadet sabiex tkun konformi mad-deċiżjoni tal-bord ta' arbitraġġ u bit-talba tagħha għat-tmiem tal-applikazzjoni tal-miżuri xierqa min-naħa tal-Parti lmentatriċi.

2.Meta l-Partijiet ma jilħqux ftehim dwar il-kompatibbiltà tal-miżura nnotifikata mad-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim fi żmien tletin (30) jum mid-data meta titressaq in-notifika, il-Parti lmentatriċi għandha titlob bil-miktub lill-bord ta' arbitraġġ biex jiddeċiedi dwar il-kwistjoni. Tali talba għandha tkun innotifikata lill-Parti l-oħra u lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja. Id-deċiżjoni tal-bord tal-arbitraġġ għandha tiġi nnotifikata lill-Partijiet u lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja fi żmien ħamsa u erbgħin (45) jum minn meta tkun tressqet it-talba.

3.Jekk il-bord ta' arbitraġġ jiddeċiedi li kull miżura li ttieħdet sabiex ikun hemm konformità mhix konformi mad-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim, dan għandu jiddetermina jekk il-Parti lmentatriċi tistax tkompli tapplika l-miżuri xierqa. Jekk il-bord ta' arbitraġġ jiddeċiedi li kull miżura li ttieħdet biex ikun hemm konformità tkun konformi mad-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim, il-miżuri xierqa jiġu mitmuma minnufih mid-data tad-deċiżjoni.

4.Fil-każ li l-bord oriġinali ta' arbitraġġ, jew uħud mill-membri tiegħu ma jkunx jista' jitlaqqa' mill-ġdid, għandhom japplikaw il-proċeduri stabbiliti fl-Artikolu 113. Il-perjodu biex tkun innotifikata d-deċiżjoni għandu jkun ta' sittin (60) jum mid-data meta tressqet it-talba msemmija fil-paragrafu 2 iktar 'il fuq.

TITOLU III: DISPOŻIZZJONIJIET KOMUNI

ARTIKOLU 119

Soluzzjoni bi ftehim reċiproku

Il-Partijiet jistgħu jilħqu soluzzjoni miftiehma għal tilwima skont din il-Parti fi kwalunkwe ħin u għandhom jinnotifikaw lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja dwar kull soluzzjoni bħal din. Jekk is-soluzzjoni tirrikjedi l-approvazzjoni skont il-proċeduri rilevanti domestiċi ta’ xi waħda mill-Partijiet, in-notifika tirreferi għal dan ir-rekwiżit, u l-proċeduri għandhom jiġu sospiżi. Jekk tali approvazzjoni ma tkunx meħtieġa, jew man-notifika tat-tlestija ta’ tali proċedura domestika, il-proċedura tiġi tterminata.

ARTIKOLU 120

Regoli ta' proċedura

Il-proċeduri ta' soluzzjoni għat-tilwim għandhom ikunu rregolati mir-Regoli ta' Proċedura li jrid jadotta l-Kunsill tal-FSE fi żmien sitt (6) xhur mid-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 121

Informazzjoni u parir tekniku

Fuq it-talba ta’ waħda mill-Partijiet, jew fuq l-inizjattiva tagħha stess, il-bord ta’ arbitraġġ jista’ jikseb informazzjoni minn kwalunkwe sors, inklużi l-Partijiet involuti fit-tilwima, li jqis li hija xierqa għall-proċediment tal-bord ta’ arbitraġġ. Il-bord ta' arbitraġġ għandu wkoll ikollu d-dritt li jfittex l-opinjoni rilevanti tal-esperti kif iqis li jkun xieraq. Il-persuni naturali jew ġuridiċi interessati tal-Partijiet u partijiet terzi oħrajn huma awtorizzati li jressqu sommarji tal-fatti amicus curiae quddiem il-bord ta' arbitraġġ skont ir-Regoli ta' Proċedura. Kull informazzjoni miksuba b’dan il-mod trid tiġi żvelata lill-Partijiet li jistgħu jissottomettu kummenti.

ARTIKOLU 122

Il-lingwa tas-sottomissjonijiet

1.Is-sottomissjonijiet miktuba u orali tal-Partijiet isiru fi kwalunkwe lingwa uffiċjali tal-Partijiet.

2.Il-Partijiet għandhom jagħmlu ħilithom biex jiftiehmu dwar lingwa ta' ħidma komuni għal kull proċediment speċifiku skont din il-Parti. Jekk il-Partijiet ma jkunux jistgħu jiftiehmu dwar ilsien ta' ħidma komuni, kull Parti għandha tagħmel arranġamenti għal u ġġorr l-ispejjeż tat-traduzzjoni tas-sottomissjonijiet miktuba u tal-interpretazzjonijiet tagħha fis-seduti fl-ilsien magħżul mill-Parti konvenuta, sakemm tali lsien ma jkunx ilsien uffiċjali ta' dik il-Parti. 3

ARTIKOLU 123

Ir-regoli ta' interpretazzjoni

1.Il-bordijiet ta' arbitraġġ għandhom jinterpretaw id-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim skont regoli abitwali ta' interpretazzjoni tad-dritt pubbliku internazzjonali, inklużi dawk stabbiliti fil-Konvenzjoni ta' Vjenna dwar il-Liġi tat-Trattati.

2.L-interpretazzjonijiet u d-deċiżjonijiet tal-bord ta' arbitraġġ ma jistgħux iżidu jew inaqqsu d-drittijiet u l-obbligi pprovduti fid-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 124

Il-proċedura tad-deċiżjonijiet tal-bord ta' arbitraġġ

1.Il-bord ta' arbitraġġ jagħmel kull sforz biex jieħu kull deċiżjoni b’kunsens. Fejn deċiżjoni ma tistax tiġi adottata b'kunsens, il-kwistjoni kkonċernata għandha tkun deċiża b'vot b' maġġoranza.

2.Kull deċiżjoni tal-bord ta' arbitraġġ għandha tistabbilixxi l-konklużjonijiet ta' fatt, l-applikabbiltà tad-dispożizzjonijiet rilevanti ta' dan il-Ftehim u r-raġunament wara kull sejba, rakkomandazzjoni u konklużjoni meħuda. Il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja għandu jqiegħed id-deċiżjonijiet tal-bord ta' arbitraġġ għad-dispożizzjoni pubblika.

3.Id-deċiżjoni tal-bord ta' arbitraġġ hija finali u vinkolanti fuq il-Partijiet.

ARTIKOLU 125

Il-Lista ta' Arbitri

1.Il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja għandu, mhux aktar tard minn sitt (6) xhur wara d-dhul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim, jistabbilixxi lista ta’ mill-anqas ħmistax-il (15) individwu li jkunu lesti u kapaċi jservu ta’ arbitri. Il-lista għandha tkun imsawra minn tliet sublisti: sublista għal kull Parti li se sservi bħala arbitratur; u sublista ta' individwi li ma jkunux ċittadini tal-ebda waħda mill-Partijiet u li għandhom jagħmluha ta' President tal-bord ta' arbitraġġ. Kull sublista tinkludi mill-inqas ħames (5) individwi. Il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja għandu jara li l-lista tinżamm dejjem fuq dan il-livell skont ir-Regoli ta' Proċedura.

2.Jekk ma tkunx stabbilita waħda mis-sublisti jew jekk waħda minnhom ma jkunx fiha biżżejjed ismijiet ta' individwi meta ssir notifika skont l-Artikolu 113(2), l-arbitri għandhom jintgħażlu b'lotterija mill-individwi li qabel kienu proposti għas-sublista rispettiva minn waħda mill-partijiet jew mit-tnejn li huma. Jekk Parti minnhom biss ipproponiet ismijiet, it-tliet arbitri għandhom jintgħażlu b'lotterija minn fost dawn l-ismijiet.

3.F'każ li ma jkun hemm ebda lista ta' arbitri stabbilita skont il-paragrafu 1 ta' hawn fuq jew ismijiet ta' arbitri proposti skont il-paragrafu 2, il-Parti li tiftaħ il-proċess ta' arbitraġġ għandha titlob lis-Segretarju Ġenerali tal-Qorti Permanenti ta' Arbitraġġ sabiex jaġixxi bħala l-awtorità tal-ħatra.

4.L-arbitri għandu jkollhom għarfien speċjalizzat u esperjenza speċjalizzata fid-dritt u fil-kummerċ internazzjonali. Għandhom ikunu indipendenti, iservu fil-kapaċijtiaet individwali tagħhom u ma jieħdu struzzjonijiet minn ebda organizzazzjoni jew gvern, u lanqas ma jkunu affiljati mal-gvern ta' xi waħda mill-Partijiet, u għandhom ikunu konformi mal-Kodiċi ta' Kondotta annessi mar-Regoli ta' Proċeduri li jrid jadotta l-Kunsill tal-FSE fi żmien sitt (6) xhur mid-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 126

Relazzjonijiet rigward is-Soluzzjoni tat-Tilwim tad-WTO

1.Il-bordijiet ta' arbitraġġ imwaqqfa skont dan il-Ftehim m'għandhomx jaġġudikaw tilwim dwar id-drittijiet u l-obbligi ta' xi waħda mill-Partijiet skont il-Ftehimiet tad-WTO.

2.Ir-rikors għad-dispożizzjonijiet ta' soluzzjoni tat-tilwim ta' dan il-Ftehim għandu jkun mingħajr preġudizzju għal kwalunkwe azzjoni fil-qafas tad-WTO, inkluża azzjoni għal soluzzjoni ta' tilwima. Madankollu, meta Parti, fir-rigward ta’ miżura partikolari, tkun bdiet proċediment għal soluzzjoni ta' tilwima, jew taħt dan it-Titolu jew taħt il-Ftehim tad-WTO, hija ma tistax tibda proċediment għas-soluzzjoni tat-tilwima fir-rigward tal-istess miżura fil-forum l-ieħor sakemm jintemm l-ewwel proċediment. Barra minn hekk, Parti ma tistax tfittex rimedju għall-ksur ta' obbligu li jkun identiku skont il-Ftehim u skont il-Ftehim tad-WTO fiż-żewġ fora. F'każ bħal dan, ladarba jkun inbeda proċediment ta' soluzzjoni tat-tilwim, il-Parti ma għandhiex tressaq talba li tfittex rimedju għall-ksur tal-obbligu identiku taħt il-ftehim l-ieħor fil-forum l-ieħor, ħlief jekk il-forum magħżul ma jirnexxilux, minħabba raġunijiet proċedurali jew ġurisdizzjonali, jasal għal riżultati dwar it-talba biex jinstab rimedju ta' dak l-obbligu.

3.Fir-rigward ta' miżura partikolari, Parti tista' tniedi proċediment ta' soluzzjoni għat-tilwim, jew skont din il-Parti jew skont il-Ftehim tad-WTO:

(a)proċedimenti ta' soluzzjoni għat-tilwim skont din il-Parti jitqiesu li nfetħu wara talba ta' Parti għall-istabbiliment ta' bord ta' arbitraġġ skont l-Artikolu 112 u jitqiesu li ntemmu meta l-bord ta' arbitraġġ jinnotifika d-deċiżjoni tiegħu lill-Partijiet u lill-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja skont l-Artikolu 115 jew meta tkun instabet soluzzjoni bi qbil reċiproku skont l-Artikolu 119.

(b)il-proċedimenti għas-soluzzjoni tat-tilwim skont il-Ftehim tad-WTO jitqiesu li jkunu tnedew permezz ta' talba minn xi Parti għall-istabbiliment ta' bord skont l-Artikolu 6 tal-Qbil dwar ir-Regoli u l-Proċeduri li Jirregolarizzaw is-Soluzzjoni tat-Tilwim tad-WTO u jitqiesu li jkunu ntemmew meta l-Korp għas-Soluzzjoni tat-Tilwim jadotta r-rapport tal-Bord, u r-rapport tal-Korp tal-Appell skont il-każ, skont l-Artikoli 16 u 17(14) tad-DSU.

4.F’dan il-Ftehim xejn ma jżomm li xi waħda mill-Partijiet milli timplimenta s-sospenzjoni ta’ obbligi awtorizzati mill-Korp tad-WTO għas-Soluzzjoni tat-Tilwim. Il-Ftehim tad-WTO m’għandux iżomm lil xi Parti milli tissospendi l-obbligi taħt dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 127

Il-limiti ta' żmien

1.Kwalunkwe limitu ta' żmien stabbilit f'din il-Parti, inklużi l-limiti biex il-bordijiet ta' arbitraġġ jinnotifikaw id-deċiżjonijiet tagħhom, għandu jingħadd f'jiem kalendarji mill-jum li jsegwi l-att jew il-fatt li jirreferi għalih.

2.Kwalunkwe limitu ta' żmien imsemmi f'din il-Parti jista' jiġi estiż bil-ftehim reċiproku tal-Partijiet.

PARTI VIII: EĊĊEZZJONIJIET ĠENERALI

ARTIKOLU 128

Klawżola ta’ eċċezzjoni ġenerali

Suġġett għar-rekwiżit li miżuri bħal dawn ma jkunux applikati b’mod li jikkostitwixxi mezz ta’ diskriminazzjoni arbitrarja jew inġustifikabbli bejn il-Partijiet fejn kondizzjonijiet simili jipprevalu, jew restrizzjoni moħbija fuq il-kummerċ internazzjonali, xejn f’dan il-Ftehim m’għandu jitqies li jżomm l-adozzjoni jew it-twettiq mill-UE jew l-Istati bi Sħab tal-EAC ta’ miżuri:

(a)meħtieġa sabiex jipproteġu s-sigurtà pubblika u l-morali jew biex iżommu l-ordni pubblika;

(b)meħtieġa għall-protezzjoni tas-saħħa jew il-ħajja tal-bniedem, tal-annimali jew tal-pjanti;

(c)relatati mal-importazzjoni jew l-esportazzjoni ta’ deheb jew fidda;

(d)meħtieġa biex jiggarantixxu l-konformità ma’ liġijiet u regolamenti li ma jkunux inkonsistenti mad-dispożizzjonijiet ta’ dan il-Ftehim inklużi dawk relatati mal-infurzar doganali, l-infurzar ta' monopolji operati skont il-paragrafu 4 tal-Artikolu II u l-Artikolu XVII tal-GATT, il-protezzjoni ta' privattivi, marki kummerċjali u drittijiet tal-awtur, u l-prevenzjoni ta' prattiki qarrieqa;

(e)relatati ma’ prodotti ta’ xogħol fil-ħabsijiet;

(f)imposti għall-ħarsien ta’ teżori nazzjonali ta’ valur artistiku, storiku jew arkeoloġiku;

(g)marbutin mas-salvagwardja ta' riżorsi naturali eżawribbli jekk dawn il-miżuri huma magħmula effettivi flimkien ma' restrizzjonijiet fuq produzzjoni jew konsum domestiku;

(h)imwettqin skont l-obbligi ta' kawlunkwe ftehim intergovernattiv dwar prodotti bażi li jirrispetta l-kriterji sottomessi lill-Partijiet Kontraenti tal-GATT u mhux diżapprovat minnhom jew li huwa stess ikun ġie sottomess b'dan il-mod u mhux diżapprovat b'dan il-mod 4 ;

(i)li jinvolvu restrizzjonijiet fuq esportazzjonijiet ta' materjali domestiċi meħtieġa sabiex jiġu żgurati kwantitajiet essenzjali tat-tali materjali għal industrija domestika tal-ipproċessar f'perjodi meta l-prezz domestiku tat-tali materjali jinżamm taħt il-prezz dinji bħala parti minn pjan ta' stabbilizzazzjoni min-naħa tal-gvern. Madankollu, miżuri bħal dawn ma għandhomx joperaw sabiex iżidu l-esportazzjonijiet tat-tali industrija domestika jew sabiex tiżdied il-protezzjoni mogħtija lil din l-industrija, u ma għandhomx imorru kontra d-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim b'rabta man-nondiskriminazzjoni;

(j)essenzjali għall-ksib jew għat-tqassim ta’ prodotti li l-provvista tagħhom tkun ġeneralment jew lokalment qasira, bil-kondizzjoni li miżuri bħal dawn ikunu konsistenti mal-prinċipju li l-UE jew l-Istati bi Sħab tal-EAC ikunu intitolati għal sehem ġust mill-provvista internazzjonali ta’ prodotti bħal dawn, u li tali miżuri, li jkunu inkonsistenti mad-dispożizzjonijiet l-oħra ta’ dan il-Ftehim, jiġu eliminati malli l-kondizzjonijiet li jagħtu lok għalihom ma jibqgħux jeżistu aktar.

ARTIKOLU 129

Eċċezzjonijiet ta’ sigurtà

1.Xejn f’dan il-Ftehim m’għandu jkun interpretat:

(a)li jeħtieġ li l-UE jew l-Istati bi Sħab tal-EAC jagħtu xi informazzjoni li d-divulgazzjoni tagħha jqisuha li tmur kontra l-interessi essenzjali tas-sigurtà tagħhom; jew

(b)li jżomm lill-UE jew l-Istati bi Sħab tal-EAC milli jieħdu kull azzjoni li huma jqisu meħtieġa għall-ħarsien tal-interessi essenzjali tas-sigurtà tagħhom:

(i)b'rabta ma' materjali fissjonabbli jew materjali li huma derivati minnu;

(ii)b'rabta mat-traffiku f'armi, munizzjon u għodda ta' gwerra u traffiku bħal dan f'oġġetti oħra u materjali kif mwettqa direttament jew indirettament bl-għan li jiġi fornut stabbiliment militari;

(iii)b'rabta ma’ akkwist mill-gvern li jkun indispensabbli għall-finijiet tas-sigurtà nazzjonali jew tad-difiża nazzjonali;

(iv)meħuda fi żmien ta' gwerra jew emerġenza oħra f'relazzjonijiet internazzjonali; jew

(c)li ma jħallix lill-UE jew lill-Istati bi Sħab tal-EAC jieħdu azzjoni skont l-obbligi tagħhom taħt il-Karta tan-Nazzjonijiet Uniti għall-manteniment tal-paċi u s-sigurtà internazzjonali.

2.Il-Kumitat ta' Uffiċjali Għolja għandu jkollu l-akbar ammont ta' informazzjoni possibbli dwar miżuri meħuda skont il-paragrafu 1(b) u (c) iktar 'il fuq u dwar it-tmiem tagħhom.

ARTIKOLU 130

It-Tassazzjoni

1.Xejn f'dan il-Ftehim, jew f'kull qbil adottat skont dan il-Ftehim, m'għandu jiġi interpretat li jipprevjeni lil Parti milli tiddistingwi, fl-applikazzjoni tad-disposizzjonijiet rilevanti tal-leġislazzjoni fiskali tagħha, bejn kontribwenti li ma jkunux fl-istess sitwazzjoni, partikolarment rigward il-post tagħhom ta' residenza, jew rigward il-post fejn il-kapital tagħhom ikun investit.

2.Xejn f’dan il-Ftehim jew f’kull qbil adottat skont dan il-Ftehim m’għandu jkun interpretat li jżomm l-adozzjoni jew l-infurzar ta’ xi miżura li jkollha l-għan li żżomm milli jkun hemm evitar u evażjoni ta’ taxxi skont id-dispożizzjonijiet dwar it-taxxa ta’ ftehimiet biex tiġi evitata t-taxxa doppja jew arranġamenti oħra ta’ taxxa jew liġijiet fiskali domestiċi.

3.Xejn f’dan il-Ftehim m’għandu jaffettwa d-drittijiet u l-obbligi tal-Partijiet skont xi konvenzjoni dwar it-taxxa. Fil-każ ta’ inkonsistenza bejn dan il-Ftehim u tali konvenzjoni simili, dik il-konvenzjoni għandha tipprevali fil-limitu tal-inkonsistenza.

PARTI IX: DISPOŻIZZJONIJIET ĠENERALI U FINALI

ARTIKOLU 131

Diffikultajiet tal-Bilanċ tal-Pagamenti

1.Meta Parti tkun f’diffikultajiet serji ta' bilanċ tal-pagamenti u diffikultajiet finanzjarji esterni jew taħt riskju li tiltaqa' ma diffikultajiet bħal dawn, hija tista’ tadotta jew iżżomm miżuri restrittivi fir-rigward tal-kummerċ fi prodotti.

2.Il-Partijiet ifittxu li jevitaw l-applikazzjoni tal-miżuri restrittivi msemmija fil-paragrafu 1.

3.Kwalunkwe miżura restrittiva adottata jew miżmuma skont dan l-Artikolu m'għandhiex tkun diskriminatorja u għandha ddum għal perijodu limitat u m'għandhiex tmur lilhinn minn dak li huwa meħtieġ sabiex jinstab rimedju għas-sitwazzjoni tal-bilanċ tal-pagamenti u s-sitwazzjoni finanzjarja esterna. Dawn ikunu konformi mal-kundizzjonijiet stabbiliti fil-Ftehimiet tad-WTO u konsistenti mal-Artikoli tal-Ftehim tal-Fond Monetarju Internazzjonali (FMI), kif applikabbli.

4.Parti li żżomm jew li tkun adottat miżuri restrittivi, jew xi bidliet għalihom, għandha mill-ewwel tinnotifikhom lill-Parti l-oħra u lill-Kunsill tal-FSE u tippreżenta, malajr kemm jista' jkun, skeda ta' żmien għat-tneħħija tagħhom.

5.Il-konsultazzjonijiet għandhom isiru minnufih fi ħdan il-Kunsill tal-FSE u t-tali konsultazzjonijiet għandhom jivvalutaw is-sitwazzjoni tal-bilanċ tal-pagamenti tal-Parti konċernata u r-restrizzjonijiet adottati jew miżmuma skont dan l-Artikolu, fejn jitqiesu, fost l-oħrajn, tali fatturi bħal:

(a)in-natura u l-livell tal-bilanċ tal-pagamenti u d-diffikultajiet finanzjarji esterni;

(b)l-ambjent ekonomiku u kummerċjali estern;

(c)miżuri korrettivi alternattivi li jistgħu jkunu disponibbli.

6.Il-konsultazzjonijiet għandhom jindirizzaw il-konformità ta’ kull miżura restrittiva mal-paragrafi 3 u 4. Ir-riżultati kollha ta' fatti statistiċi u oħrajn ippreżentati mill-Fond Monetarju Internazzjonali li għandhom x'jaqsmu mal-kambju, riżervi monetarji u bilanċ ta' pagamenti għandhom jiġu aċċettati u l-konklużjonijiet għandhom ikunu bbażati fuq il-valutazzjoni mill-Fond rigward il-bilanċ ta' pagamenti u s-sitwazzjoni finanzjarja esterna tal-Parti konċernata li tadotta jew iżżomm il-miżura.

ARTIKOLU 132

Definizzjoni tal-Partijiet u t-twettiq tal-obbligi

1.Il-Partijiet Kontraenti ta’ dan il-Ftehim huma l-Partijiet Kontraenti tat-Trattat li jistabbilixxi l-Komunità tal-Afrika tal-Lvant, imsejħa "l-Istati bi Sħab tal-EAC", min-naħa l-waħda, u l-Unjoni Ewropea jew l-Istati Membri tagħja jew l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, fi ħdan l-oqsma ta' kompetenza rispettivi tagħhom kif derivat mit-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea u t-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea, minn hawn 'il quddiem imsejħa l-"UE", min-naħa l-oħra.

2.Għall-finijiet ta' dan il-Ftehim, it-terminu "Parti" għandu jirreferi għall-Istati bi Sħab tal-EAC li jaġixxu kollettivament jew għall-UE, skont kif ikun il-każ. It-terminu "Partijiet" għandu jirreferi għall-Istati bi Sħab tal-EAC li jaġixxu kollettivament u għall-UE.

3.L-Istati bi Sħab tal-EAC jistgħu jagħtu mandat lil wieħed mir-rappreżentanti tagħhom biex jaġixxi f'isimhom fil-kwistjonijiet kollha skont dan il-Ftehim li għalihom qablu li jaġġixxu kollettivament.

4.Il-Partijiet għandhom jadottaw kull miżura ġenerali jew speċifika meħtieġa minnhom sabiex jissodisfaw l-obbligi tagħhom skont dan il-Ftehim u għandhom jiżguraw li jikkonformaw mal-miri stabbiliti f'dan il-Ftehim.

ARTIKOLU 133

Punti ta' Kuntatt

1.Sabiex tiġi faċilitata l-komunikazzjoni marbuta mal-implimentazzjoni effettiva ta' dan il-Ftehim, il-Partijiet għandhom jagħżlu punt ta' kuntatt għall-iskambju ta' informazzjoni malli jidħol fis-seħħ dan il-Ftehim. Id-deżinjazzjoni ta' punt ta' kuntatt għall-iskambju ta' informazzjoni huwa mingħajr preġudizzju għall-ħatra speċifika ta' awtoritajiet kompetenti skont id-dispożizzjonijiet speċifiċi ta' dan il-Ftehim.

2.Wara talba tal-punti ta' kuntatt għall-iskambju ta' informazzjoni, kull Parti għandha tindika l-uffiċċju jew l-uffiċjal responsabbli għal kull kwistjoni li għandha x’taqsam mal-implimentazzjoni ta’ dan il-Ftehim u għandha tipprovdi s-sostenn meħtieġ biex tkun iffaċilitata l-komunikazzjoni mal-Parti li tagħmel it-talba.

3.Kull Parti, skont xi jkun il-każ, għandha, wara t-talba tal-Parti l-oħra, u sakemm ikun legalment possibbli, tipprovdi informazzjoni u twieġeb fil-pront għal kull mistoqsija tal-Parti l-oħra li tkun relatata ma' miżura effettiva jew proposta li tista' taffettwa l-kummerċ bejn il-Partijiet.

ARTIKOLU 134

Trasparenza u kunfidenzjalità

1.Kull Parti għandha tara li kull liġi, regolament, proċedura u deċiżjoni amministrattiva ta' applikazzjoni ġenerali kif ukoll kull impenn internazzjonali relatati ma' kwalunkwe kwistjoni kummerċjali koperta minn din il-Ftehim jiġu ppubblikati fil-pront jew ikunu pubblikament disponibbli u jinġiebu għall-attenzjoni tal-Parti l-oħra.

2.Mingħajr preġudizzju għad-dispożizzjonijiet speċifiċi tat-trasparenza f'dan il-Ftehim, l-informazzjoni msemmija f'dan l-Artikolu għandha titqies bħala li ġiet ipprovduta meta l-informazzjoni ssir disponibbli għas-Segretarjat tal-Komunità tal-Afrika tal-Lvant u l-Kummissjoni Ewropea jew id-WTO jew fuq is-sit web uffiċjali, aċċessibbli pubblikament u mingħajr ħlas tal-Partijiet.

3.Xejn f'dan il-Ftehim m'għandu jeħtieġ li xi Parti tipprovdi informazzjoni kunfidenzjali, li l-iżvelar tagħha jimpedixxi l-infurzar tal-liġijiet, jew li b'xi mod ieħor imur kontra l-interess pubbliku, jew jippreġudika interessi kummerċjali leġittimi ta' intrapriżi partikolari, pubbliċi jew privati, ħlief sakemm jista' jkun meħtieġ li tiġi żvelata fil-kuntest ta' proċedura għal soluzzjoni ta' tilwima skont il-Parti VII ta' dan il-Ftehim. Fejn bord stabbilit skont l-Artikolu 113 tal-Parti VII jikkunsidra li tali żvelar ikun meħtieġ, il-bord għandu jiżgura li l-kunfidenzjalità tkun protetta b'mod sħiħ.

ARTIKOLU 135

Reġjuni ultraperiferiċi tal-Unjoni Ewropea

1.B'kunsiderazzjoni għall-qrubija ġeografika tar-reġjuni l-aktar imbiegħda tal-Unjoni Ewropea u tal-Istati bi Sħab tal-EAC u biex jissaħħu aktar ir-rabtiet ekonomiċi u soċjali bejn dawn ir-reġjuni u l-Istati bi Sħab tal-EAC, il-Partijiet għandhom jagħmlu li jistgħu biex jiffaċilitaw il-kooperazzjoni fl-oqsma kollha koperti minn dan il-Ftehim bejn ir-reġjuni ultraperiferiċi tal-UE u l-Istati bi Sħab tal-EAC.

2.L-objettivi msemmijin fil-paragrafu 1 ta' dan l-Artikolu għandhom ukoll jiġu segwiti, jekk ikun possibbli, permezz tat-trawwim ta’ parteċipazzjoni konġunta tal-Istati bi Sħab tal-EAC u r-reġjuni ultraperifiċi tal-UE fil-programmi qafas u l-programmi speċifiċi tal-UE f’oqsma koperti minn dan il-Ftehim.

3.L-UE għandha tagħmel li tista’ biex tiżgura l-koordinazzjoni bejn l-istrumenti finanzjarji differenti tal-politika ta’ koeżjoni u ta' żvilupp tal-UE biex trawwem il-kooperazzjoni bejn l-Istati bi Sħab tal-EAC u r-reġjuni ultraperiferiċi tal-UE fl-oqsma koperti minn dan il-Ftehim.

4.Xejn f’dan il-Ftehim ma għandu jżomm lill-UE milli tapplika miżuri eżistenti bil-għan li tkun indirizzata l-qagħda soċjali u ekonomika strutturali tar-reġjuni ultraperiferiċi tagħha skont l-Artikolu 349 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea.

ARTIKOLU 136

Relazzjonijiet ma’ Ftehimiet oħra

1.Bl-eċċezzjoni tad-dispożizzjonijiet tal-kooperazzjoni għall-iżvilupp li jinsabu fit-Titolu II tal-Parti 3 tal-Ftehim ta' Cotonou, f'każ ta' xi inkonsistenza bejn id-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim u d-dispożizzjonijiet tat-Titolu II tal-Parti 3 tal-Ftehim ta' Cotonou, għandhom jipprevalu d-dispożizzjonijiet ta' dan il-Ftehim.

2.Xejn f'dan il-Ftehim m'għandu jiġi interpretat bħala li jipprevjeni l-adozzjoni minn xi waħda mill-Partijiet ta' xi miżura xierqa konsistenti ma' dan il-Ftehim u skont il-Ftehim ta' Cotonou.

ARTIKOLU 137

Relazzjonijiet mal-Ftehimiet tad-WTO

Il-Partijiet jaqblu li xejn f’dan il-Ftehim ma jġegħelhom jaġixxu b’mod inkonsistenti mad-WTO.

ARTIKOLU 138

Notifiki

In-notifiki meħtieġa f'dan il-Ftehim għandhom isiru bil-miktub u jintbagħtu lis-Segretarjat tal-Komunità tal-Afrika tal-Lvant jew lill-Kummissjoni Ewropea, skont xi jkun il-każ.

ARTIKOLU 139

Dħul fis-seħħ

1.Dan il-Ftehim għandu jkun iffirmat u ratifikat jew approvat skont ir-regoli u l-proċeduri kostituzzjonali jew interni applikabbli tal-Partijiet rispettivi.

2.Dan il-Ftehim jidħol fis-seħħ fl-ewwel jum tat-tieni xahar li jsegwi dak meta l-Partijiet innotifikaw lil xulxin li kkompletaw il-proċeduri legali interni msemmijin fil-Paragrafu 1.

3.In-notifiki tad-dħul fis-seħħ għandhom jintbagħtu, fil-każ tal-Istati bi Sħab tal-EAC, lis-Segretarju Ġenerali tal-Komunità tal-Afrika tal-Lvant u, fil-każ tal-Parti tal-UE, lis-Segretarjat Ġenerali tal-Kunsill tal-Unjoni Ewropea, li għandhom ikunu depożitarji konġunti ta' dan il-Ftehim. Kull depożitarju jinnotifika lid-depożitarju l-ieħor malli jirċievi l-aħħar strument ta' ratifika li jindika li tlestew il-proċeduri legali interni tiegħu għall-fini tad-dħul fis-seħħ.

4.Sakemm jidħol fis-seħħ dan il-Ftehim, l-Istati Parti tal-EAC u l-UE jistgħu japplikaw b'mod provviżorju d-dispożizzjonijiet ta’ dan il-Ftehim li jaqgħu fil-kompetenzi rispettivi tagħhom. Dan jista’ jsir b’applikazzjoni provviżorja, jekk ikun possibbli, jew b’ratifika tal-Ftehim.

5.L-applikazzjoni provviżorja tiġi innotifikata lid-depożitarji. Il-Ftehim jiġi applikat b'mod provviżorju għaxart (10) ijiem wara d-data li fiha l-Partijiet ikunu nnotifikaw lil xulxin dwar it-tlestija tal-proċeduri legali meħtieġa għal dan il-għan.

6.Meta disposizzjoni ta' dan il-Ftehim tiġi applikata skont il-paragrafu 4, kull referenza f'din id-disposizzjoni għad-data tad-dħul fis-seħħ ta' dan il-Ftehim għandha tinftiehem li tirreferi għad-data li minnha l-Partijiet jiftiehmu li japplikaw dik id-dispożizzjoni skont il-Paragrafu 4.

7.Minkejja l-paragrafu 4, l-Istati bi Sħab tal-EAC u l-UE jistgħu unilateralment jaġixxu biex japplikaw il-Ftehim, qabel applikazzjoni provviżorja, sakemm dan ikun jista’ jsir.

ARTIKOLU 140

Denunzja

1.Parti għal dan il-Ftehim tista' tavża bil-miktub lill-oħra bl-intenzjoni tagħha li tiddenunzja dan il-Ftehim.

2.Id-denunzja għandha tidħol fis-seħħ sena wara n-notifika.

ARTIKOLU 141

Applikazzjoni territorjali

Dan il-Ftehim japplika, min-naħa l-waħda, għat-territorji li fihom ikun applikat it-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea u t-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea u, min-naħa l-oħra, għat-territorji tal-Istati bi Sħab tal-EAC. Referenzi f’dan il-Ftehim għal "territorju" għandhom jintfiehmu f’dan is-sens.

ARTIKOLU 142

Klawżola ta’ Rieżami

1.Dan il-Ftehim għandu jiġi rieżaminat kull ħames (5) snin mid-data li fiha jidħol fis-seħħ.

2.Rigward l-implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim, Parti tista' tagħmel suġġerimenti orjentati lejn l-aġġustament tal-kooperazzjoni relatata mal-kummerċ, fejn titqies l-esperjenza miksuba waqt l-implimentazzjoni ta' dan il-Ftehim.

3.Minkejja d-dispożizzjonijiet tal-paragrafu 1, il-partijiet jaqblu li dan il-Ftehim jista' jiġi rivedut fid-dawl tal-iskadenza tal-Ftehim ta' Cotonou.

ARTIKOLU 143

Klawżola ta' Emenda

1.Il-Partijiet jistgħu jiftiehmu, bil-miktub, sabiex jemendaw dan il-Ftehim. Parti tista' tissottometti proposti għall-emendar ta' dan il-Ftehim lill-Kunsill tal-FSE għall-kunsiderazzjoni. Il-Parti l-oħra tista' tikkummenta fuq il-proposti għall-emendar fi żmien disgħin (90) jum mid-data tal-wasla tal-proposta.

2.Jekk il-Kunsill tal-FSE jadotta emendi għal dan il-Ftehim, it-tali emendi għandhom jiġu sottomessi lill-Partijiet għar-ratifika, l-aċċettazzjoni jew l-approvazzjoni skont ir-rekwiżiti legali kostituzzjonali jew interni rispettivi tagħhom.

3.Emenda għandha tidħol fis-seħħ wara li l-Partijiet jiskambjaw notifiki bil-miktub li jiċċertifikaw li huma lestew ir-rekwiżiti u l-proċeduri legali applikabbli rispettivi, f’tali data kif jistgħu jiftiehmu l-Partijiet.

ARTIKOLU 144

L-adeżjoni ta’ Membri ġodda fil-Komunità tal-Afrika tal-Lvant

1.Kull Stat bi Sħab ġdid tal-EAC għandu jissieħeb ma’ dan il-Ftehim mid-data tal-adeżjoni tiegħu mal-EAC permezz ta’ klawżola għal dak l-għan fl-att tal-adeżjoni. Jekk l-att tal-adeżjoni mal-EAC ma jipprovdix għal adeżjoni awtomatika bħal din tal-Istat bi Sħab tal-EAC ma’ dan il-Ftehim, l-Istat bi Sħab ikkonċernat tal-EAC għandu jissieħeb billi jiddepożita att tal-adeżjoni mas-Segretarju Ġenerali tal-Komunità tal-Afrika tal-Lvant, li għandu jibgħat kopji ċċertifikati lill-UE.

2.Il-Partijiet għandhom jirrieżaminaw l-effetti tal-adeżjoni ta’ Stati bi Sħab ġodda tal-EAC fuq dan il-Ftehim. Il-Kunsill tal-EPA jista’ jiddeċiedi dwar kull miżura tranżizzjonali jew ta’ emendatorja li tista’ tkun meħtieġa.

ARTIKOLU 145

L-Adeżjoni ta’ Membri ġodda fl-Unjoni Ewropea

1.Kull Stat Membru ġdid tal-UE għandu jissieħeb ma’ dan il-Ftehim mid-data tal-adeżjoni tiegħu mal-UE permezz ta’ klawżola għal dak l-għan fl-att tal-adeżjoni. Jekk l-att tal-adeżjoni mal-Unjoni ma jipprovdix għal adeżjoni awtomatika bħal din tal-Istat Membru tal-UE ma’ dan il-Ftehim, l-Istat Membru konċernat tal-UE għandu jaderixxi billi jiddepożita att tal-adeżjoni mas-Segretarjat Ġenerali tal-Kunsill tal-Unjoni Ewropea, li għandu jibgħat kopji ċċertifikati lill-Istati bi Sħab tal-EAC.

2.Il-Partijiet għandhom jeżaminaw l-effetti tal-adeżjoni ta’ Stati Membri ġodda tal-UE fuq dan il-Ftehim. Il-Kunsill tal-FSE jista’ jiddeċiedi dwar kull miżura tranżizzjonali jew emendatorja li tista’ tkun meħtieġa.

ARTIKOLU 146

Testi awtentiċi

Dan il-Ftehim huwa magħmul bil-lingwi li ġejjin tal-Partijiet, il-Bulgaru, iċ-Ċek, id-Daniż, l-Estonjan, il-Finlandiż, il-Franċiż, il-Ġermaniż, il-Grieg, l-Ingliż, l-Irlandiż, l-Ispanjol. l-Iżvediż, il-Kiswaħili, il-Kroat, il-Latvjan, il-Litwan, il-Malti, l-Olandiż, il-Pollakk, il-Portugiż, ir-Rumen, is-Slovakk, is-Sloven, it-Taljan u l-Ungeriż,, b’kull wieħed minn dawn it-testi ugwalment awtentiku.

ARTIKOLU 147

Annessi

L-Annessi u l-Protokolli għal dan il-Ftehim jiffurmaw parti integrali minn dan il-Ftehim.

Anness I	Dazji doganali fuq prodotti li joriġinaw mill-Istati bi Sħab tal-EAC
Anness II	Dazji doganali fuq prodotti li joriġinaw mill-UE
Anness III(a)	Il-Matriċi ta’ Żvilupp FSE tal-EAC
Anness III(b)	Il-Parametri Referenzjarji, il-Miri u l-Indikaturi tal-Iżvilupp
Anness IV	Dikjarazzjoni konġunta dwar il-pajjiżi li stabbilixxew Unjoni Doganali mal-Unjoni Ewropea
Protokoll 1	Dwar id-definizzjoni tal-kunċett ta' "prodotti oriġinarji" u dwar metodi ta' kooperazzjoni amministrattiva
Protokoll 2	Dwar assistenza amministrattiva reċiproka f'affarijiet doganali

(1)    Dan il-kalkolu għandu jkun ibbażat fuq id-dejta uffiċjali tad-WTO dwar esportaturi ewlenin fil-kummerċ ta’ merkanzija dinjija (eskluż il-kummerċ fl-UE).

(2)    Għall-fini ta’ dan l-artikolu, il-prodotti agrikoli huma dawk koperti bl-Anness I tal-Ftehim tal-WTO dwar l-Agrikoltura.

(3)    Għall-fini ta' dan l-Artikolu, il-lingwi uffiċjali huma dawk elenkati fl-Artikolu 146.

(4)    L-eċċezzjoni stipulata f'dan is-sottoparagrafu testendi għal kull ftehim dwar prodotti bażi li jirrispetta l-prinċipji approvati mill-Kunsill Ekonomiku u Soċjali fir-riżoluzzjoni 30 (IV) tiegħu tat-28 ta' Marzu 1947.

IL-KUMMISSJONI EWROPEA

Brussell, 11.2.2016

COM(2016) 64 final

ANNESS

tal-

Proposta għal Deċiżjoni tal-Kunsill

dwar il-konklużjoni tal-Ftehim ta' Sħubija Ekonomika (FSE) bejn l-Istati bi Sħab tal-Komunità tal-Afrika tal-Lvant (EAC), min-naħa l-waħda, u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, min-naħa l-oħra

ANNESS I

DAZJI DOGANALI FUQ PRODOTTI LI JORIĠINAW MILL-ISTATI BI SĦAB TAL-EAC

1.Mingħajr preġudizzju għall-paragrafu 4, id-dazji doganali tal-UE (minn issa ’l quddiem "dazji doganali tal-UE") għandhom jitneħħew għal kollox fuq il-prodotti kollha tal-Kapitolu minn 1 sa 97 tas-Sistema Armonizzata, ħlief dawk tal-Kapitolu 93 tagħha, li joriġinaw fi Stat bi Sħab tal-EAC fid-data tad-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim. Għall-prodotti tal-Kapitolu 93, l-UE għandha tkompli timponi r-rata tad-dazji tan-Nazzjon l-Aktar Iffavorit (minn issa 'l quddiem "ir-rata ta' dazju tan-Nazzjon l-Aktar Iffavorit").

2.L-importazzjoni tal-prodotti tal-intestatura tat-tariffi 1701 li joriġinaw f'kull Stat bi Sħab tal-EAC li jkun rikonoxxut min-Nazzjonijiet Uniti bħala pajjiż l-inqas żviluppat tibqa' tkun soġġetta għad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 51 1 .

3.Mill-1 ta’ Ottubru 2015, għall-fini tal-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 50, it-tfixkil fis-swieq ta’ prodotti tal-intestatura tat-tariffi 1701 jista' jitqies li jinqala' f’sitwazzjonijiet fejn il-prezz tas-suq tal-UE taz-zokkor abjad jinżel matul xahrejn konsekuttivi taħt it-80 fil-mija tal-prezz tas-suq tal-UE għaz-zokkor abjad li kien jipprevali matul is-sena kummerċjali ta’ qabel.

4.Il-Paragrafu 1 ma japplikax għal prodotti tal-intestatura tat-tariffi 1701 u 0803 0019 li joriġinaw fi Stati bi Sħab tal-EAC u maħruġa għaċ-ċirkolazzjoni libera fid-dipartimenti Franċiżi extra-Ewropej. Din id-dispożizzjoni hija applikabbli għal perjodu ta’ għaxar (10) snin mid-data tad-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim. Dan il-perjodu għandu jiġi estiż għal perjodu ieħor ta' għaxar (10) snin sakemm il-Partijiet ma jiftehmux mod ieħor.

(1)    Għal dan l-għan u b’deroga mill-Artikolu 50, Stat individwali rikonoxxut min-Nazzjonijiet Uniti bħala pajjiż l-inqas żviluppat jista’ jkun soġġett għal miżuri ta’ salvagwardja

IL-KUMMISSJONI EWROPEA

Brussell, 11.2.2016

COM(2016) 64 final

ANNESS

tal-

Proposta għal Deċiżjoni tal-Kunsill

dwar il-konklużjoni tal-Ftehim ta' Sħubija Ekonomika (FSE) bejn l-Istati bi Sħab tal-Komunità tal-Afrika tal-Lvant (EAC) min-naħa l-waħda, u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, min-naħa l-oħra

ANNESS II – PARTI 1

DAZJI DOGANALI FUQ PRODOTTI LI JORIĠINAW MILL-UE

1.Id-dazji doganali applikabbli għal prodotti li joriġinaw mill-UE importati fit-territorju tal-Istati bi Sħab tal-EAC għal prodotti elenkati fl-Anness II(a), għandhom jitneħħew sentejn wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim.

2.Id-dazji doganali applikabbli għal prodotti li joriġinaw mill-UE importati fit-territorju tal-Istati bi Sħab tal-EAC għal prodotti elenkati fl-Anness II(b) għandhom jitneħħew b’mod gradwali skont l-iskeda li ġejja:

–seba’ snin wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 80% tad-dazju bażiku,

–tmien snin wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 70% tad-dazju bażiku,

–disa’ snin wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 60% tad-dazju bażiku,

–għaxar snin wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 50% tad-dazju bażiku,

–ħdax-il sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 40% tad-dazju bażiku,

–tnax-il sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 30% tad-dazju bażiku,

–tlettax-il sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 20% tad-dazju bażiku,

–erbatax-il sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 10% tad-dazju bażiku,

–ħmistax-il sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim id-dazji li jkun għad fadal għandhom jitneħħew.

3.Id-dazji doganali applikabbli għal prodotti li joriġinaw mill-UE importati fit-territorju tal-Istati bi Sħab tal-EAC għal prodotti elenkati fl-Anness II(c) għandhom jitneħħew b’mod gradwali skont l-iskeda li ġejja:

–tnax-il sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 95% tad-dazju bażiku,

–tlettax-il sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 90% tad-dazju bażiku,

–erbatax-il sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 85% tad-dazju bażiku,

–ħmistax-il sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 80% tad-dazju bażiku,

–sittax-il sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 70% tad-dazju bażiku,

–sbatax-il sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 65% tad-dazju bażiku,

–tmintax-il sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 60% tad-dazju bażiku,

–dsatax-il sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 55% tad-dazju bażiku,

–għoxrin sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 50% tad-dazju bażiku,

–wieħed u għoxrin sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 40% tad-dazju bażiku,

–tnejn u għoxrin sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 30% tad-dazju bażiku,

–tlieta u għoxrin sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 20% tad-dazju bażiku,

–erbgħa u għoxrin sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim kull dazju għandu jitnaqqas għal 10% tad-dazju bażiku,

–ħamsa u għoxrin sena wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim id-dazji li jkun għad fadal għandhom jitneħħew.

4.Id-dazji doganali applikabbli għal prodotti li joriġinaw mill-UE importati fit-territorju tal-Istati bi Sħab tal-EAC għal prodotti elenkati fl-Anness II(d), għandhom jiġu esklużi minn kull reġim ta' tnaqqis gradwali fit-tariffi li jinsab f'dan l-Anness.