1.

Skont l-Artikolu 17(1) TFUE, l-Unjoni Ewropea “tirrispetta u ma tippreġudikax l-istatus li jgawdu minnu, taħt il-liġi nazzjonali, il-knejjes u l-assoċjazzjonijiet jew il-komunitajiet reliġjużi fl-Istati Membri”. Min-naħa tiegħu, l-Artikolu 49(1) TFUE jipprevedi li “restrizzjonijiet għal-libertà ta’ l-istabbiliment ta’ ċittadini ta’ Stat Membru fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor, għandhom jiġu projbiti”.

2.

Il-kawża ineżami tirrigwarda l-interazzjoni bejn dawn iż-żewġ dispożizzjonijiet. B’mod partikolari, hija tqajjem żewġ kwistjonijiet prinċipali.

3.

L-ewwel, l-Artikolu 17(1) TFUE jipprekludi l-applikazzjoni tar-regoli tal-Unjoni dwar il-moviment liberu tas-servizzi f’sitwazzjoni fejn soċjetà reliġjuża, stabbilita fi Stat Membru, tirrikonoxxi skola fi Stat Membru ieħor bħala skola bbażata fuq twemmin reliġjuż u titlob finanzjament pubbliku f’dan l-aħħar Stat Membru? It-tieni, jekk fin-negattiv, dawn ir-regoli jistgħu jiġu invokati b’suċċess fir-rigward ta’ attività ekonomika li, kieku titneħħa l-allegata restrizzjoni fl-Istat Membru ospitanti, titlef in-natura ekonomika tagħha?

4.

L-Artikolu 1 tal-Gesetz vom 20. Mai 1874 betreffend die gesetzliche Anerkennung von Religionsgesellschaften (il-Liġi Awstrijaka dwar ir-Rikonoxximent Legali ta’ Soċjetajiet Reliġjużi; iktar ’il quddiem l-“AnerkennungsG”) ( 2 ) jipprevedi li:

“Membri ta’ denominazzjoni reliġjuża li ma kinitx preċedentement irrikonoxxuta mil-liġi għandhom jiġu rrikonoxxuti bħala soċjetà reliġjuża sakemm:

5.

L-Artikolu 2 tal-AnerkennungsG huwa fformulat kif ġej:

“Jekk il-kundizzjonijiet previsti fl-Artikolu 1 jiġu ssodisfatti, il-Cultusminister [(il-Ministru għall-Edukazzjoni u għall-Affarijiet Kulturali, l-Awstrija)] għandu jirrikonoxxi s-soċjetà reliġjuża.

Konsegwentement, is-soċjetà reliġjuża għandha tibbenefika mid-drittijiet legali kollha mogħtija lill-knejjes u lis-soċjetajiet reliġjużi rrikonoxxuti mil-liġi.”

6.

L-Artikolu 11 tal-Bundesgesetz über die Rechtspersönlichkeit von religiösen Bekenntnisgemeinschaften (il-Liġi Federali dwar l-Istatus Legali tal-Komunitajiet Reliġjużi Rreġistrati, iktar ’il quddiem il-“BekGG” ( 3 ), jistabbilixxi rekwiżiti addizzjonali għar-rikonoxximent ta’ komunità reliġjuża skont l-AnerkennungsG. Huwa jipprevedi:

“Minbarra r-rekwiżiti stabbiliti fl-[AnerkennungsG], sabiex tiġi rrikonoxxuta, il-komunità reliġjuża trid tissodisfa l-kundizzjonijiet segwenti.

1.   Il-komunità reliġjuża:

2.   Id-dħul u l-assi tal-komunità reliġjuża jistgħu jintużaw biss għal finijiet reliġjużi, inkluż għal finijiet karitattivi u għal finijiet ta’ interess pubbliku bbażati fuq prinċipji reliġjużi.

3.   Il-komunità ta’ fidi għandu jkollha dispożizzjoni tajba lejn is-soċjetà u l-Istat.

4.   Hija ma għandhiex toħloq disturb illegali fir-relazzjonijiet mal-knejjes u s-soċjetajiet reliġjużi rrikonoxxuti mil-liġi u ma’ komunitajiet reliġjużi oħra eżistenti”.

7.

Taħt it-titolu ta’ “Sussidju ta’ Skejjel Privati Bbażati fuq Twemmin Reliġjuż”, l-Artikolu 17 tal-Privatschulgesetz (il-Liġi Awstrijaka dwar l-Iskejjel Privati, iktar ’il quddiem il-“PrivSchG”) ( 4 ), li jkopri l-eliġibbiltà, jipprevedi:

“(1)   il-knejjes u s-soċjetajiet reliġjużi rrikonoxxuti legalment għandhom jingħataw sussidji għall-ispejjeż tal-persunal għall-iskejjel privati bbażati fuq twemmin reliġjuż li għandhom status ta’ dritt pubbliku skont id-dispożizzjonijiet li ġejjin.

(2)   L-iskejjel privati bbażati fuq twemmin reliġjuż għandhom jinftiehmu bħala li jagħmlu riferiment għall-iskejjel amministrati mill-knejjes u mis-soċjetajiet reliġjużi rrikonoxxuti legalment, u mill-istituzzjonijiet tagħhom, kif ukoll għall-iskejjel amministrati minn assoċjazzjonijiet, fondazzjonijiet u fondi li huma rrikonoxxuti bħala skejjel ibbażati fuq twemmin reliġjuż mill-awtorità superjuri kompetenti ta’ knisja (soċjetà reliġjuża).”

8.

L-Artikolu 18(1) tal-PrivSchG, rigward il-kamp ta’ applikazzjoni tas-sussidju, jistabbilixxi:

“Bħala sussidju, il-knejjes u s-soċjetajiet reliġjużi rrikonoxxuti mil-liġi għandhom jiġu pprovduti bil-persunal ta’ tagħlim meħtieġ għall-implimentazzjoni tal-programm skolastiku tal-iskola inkwistjoni […] sakemm ir-relazzjoni ta’ bejn in-numru ta’ studenti u n-numru ta’ għalliema tal-iskola bbażata fuq twemmin reliġjuż inkwistjoni tikkorrispondi essenzjalment għal dik prevalenti fl-iskejjel pubbliċi ta’ tip u ta’ post identiċi jew komparabbli.”

9.

Skont l-Artikolu 19 tal-PrivSchG, intitolat “Natura tas-sussidju”, l-għajnuniet tar-remunerazzjoni tal-persunal huma, bħala prinċipju, mogħtija permezz tal-assenjazzjoni ta’ għalliema impjegati jew li jkollhom rabta kuntrattwali mal-Istat Federali jew mal-Land bħala “għajnuniet għall-għajxien”.

10.

L-Artikolu 21 tal-PrivSchG, dwar il-kundizzjonijiet tas-sussidji ta’ skejjel privati oħra, jipprevedi:

“(1)   Fir-rigward tal-iskejjel privati li għandhom status ta’ dritt pubbliku li ma jaqgħux taħt l-Artikolu 17, l-Istat Federali jista’, skont id-disponibbiltà tal-fondi fuq il-bażi tal-Att dwar il-Finanzi Federali rispettiv, jagħti sussidji għall-ispejjeż tal-persunal jekk

[…]

(b) l-iskop tal-ġestjoni tal-iskola ma huwiex wieħed ta’ lukru,

[…]”

11.

Freikirche der Siebenten-Tags-Adventisten in Deutschland KdöR (il-Knisja Ħielsa tal-Avventisti tas-Seba’ Jum fil-Ġermanja; iktar ’il quddiem l-“appellanti”) hija soċjetà reliġjuża rrikonoxxuta fil-Ġermanja, fejn għandha l-istatus ta’ korp irregolat mid-dritt pubbliku. Hija ma għandhiex l-istess status fl-Awstrija.

12.

Fl‑2019, l-appellanti rrikonoxxiet bħala skola bbażata fuq it-twemmin istitut privat fl-Awstrija li kien qiegħed jiġi ġġestit minn assoċjazzjoni privata – li tgħaqqad skola primarja ma’ skola medja – u ressqet talba għal finanzjament pubbliku tal-persunal tagħha skont id-dispożizzjonijiet tal-PrivSchG.

13.

Permezz ta’ deċiżjoni tat‑3 ta’ Settembru 2019, il-Bildungsdirektion für Vorarlberg (id-Direttorat għall-Edukazzjoni ta’ Vorarlberg, l-Awstrija) ċaħad din it-talba.

14.

L-appellanti ppreżentat appell minn dik id-deċiżjoni. Madankollu, dan l-appell ġie miċħud bħala infondat permezz ta’ sentenza tas‑26 ta’ Frar 2020 tal-Bundesverwaltungsgericht (il-Qorti Amministrattiva Federali, l-Awstrija). Din il-qorti kkonstatat li l-iskola inkwistjoni ma kellhiex l-istatus ġuridiku speċjali mogħti lil skejjel “ibbażati fuq twemmin reliġjuż” fis-sens tal-Artikolu 18 tal-PrivSchG, peress li l-appellanti ma kinitx irrikonoxxuta legalment fl-Awstrija bħala knisja jew soċjetà reliġjuża. Għalhekk hija kkonkludiet li r-rekwiżiti tal-Artikoli 17 et seq. tal-PrivSchG ma kinux issodisfatti.

15.

L-appellanti ressqet appell fuq punt ta’ liġi mis-sentenza tal-Bundesverwaltungsgericht (il-Qorti Amministrattiva Federali) quddiem il-Verwaltungsgerichtshof (il-Qorti Amministrattiva Suprema, l-Awstrija). Din il-qorti, billi kellha dubji dwar il-kompatibbiltà tal-leġiżlazzjoni nazzjonali rilevanti (iktar ’il quddiem il-“leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni”) mad-dritt tal-Unjoni, iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

Jekk l-ewwel domanda tingħata risposta fl-affermattiv:

16.

Ġew ippreżentati osservazzjonijiet bil-miktub mill-appellanti, mill-Gvern Ċek u dak Awstrijak kif ukoll mill-Kummissjoni Ewropea.

17.

Fil-punti segwenti, sejjer nindirizza ż-żewġ kwistjonijiet prinċipali li jirriżultaw mid-domandi preliminari li jikkonċernaw, essenzjalment, l-effetti tal-Artikolu 17(1) TFUE (A), u l-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 49 TFUE (B).

18.

Permezz tal-ewwel domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-Artikolu 17(1) TFUE jipprekludix l-applikazzjoni tar-regoli tal-Unjoni dwar il-moviment liberu tas-servizzi f’sitwazzjoni fejn soċjetà reliġjuża, stabbilita fi Stat Membru, tirrikonoxxi skola fi Stat Membru ieħor bħala skola bbażata fuq twemmin reliġjuż u titlob finanzjament pubbliku fit-tieni Stat Membru.

19.

Fil-fehma tiegħi, ir-risposta għal din id-domanda għandha tkun fin-negattiv.

20.

L-Artikolu 17(1) jistabbilixxi li l-Unjoni “tirrispetta u ma tippreġudikax l-istatus li jgawdu minnu, taħt il-liġi nazzjonali, il-knejjes u l-assoċjazzjonijiet jew il-komunitajiet reliġjużi fl-Istati Membri”. F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li din id-dispożizzjoni “[t]esprimi n-newtralità tal-Unjoni fir-rigward tal-organizzazzjoni mill-Istati Membri tar-relazzjonijiet tagħhom mal-knejjes u mal-assoċjazzjonijiet jew mal-komunitajiet reliġjużi” ( 5 ), u tinkorpora l-prinċipju ta’ awtonomija organizzattiva tal-komunitajiet reliġjużi ( 6 ).

21.

Fil-fehma tiegħi, il-konstatazzjonijiet tal-Qorti tal-Ġustizzja jimplikaw li l-Unjoni ma għandhiex setgħa speċifika sabiex tirregola l-kwistjonijiet dwar il-funzjonament intern tal-komunitajiet reliġjużi u r-relazzjoni tagħhom mal-Istati Membri. Għalhekk, bħala prinċipju huwa kull Stat Membru li għandu jiddetermina t-tip ta’ relazzjoni li huwa jixtieq jistabbilixxi mal-komunitajiet reliġjużi u, għal dan l-għan, jistabbilixxi regoli li jirregolaw suġġetti bħal, pereżempju, l-istatus ġuridiku u l-portata tal-awtonomija tal-komunitajiet reliġjużi, il-finanzjament tagħhom, u kwalunkwe status speċjali mogħtija lill-ministri jew lill-persunal tagħhom ( 7 ).

22.

Madankollu, dan ma jfissirx li dawn l-organizzazzjonijiet ma għandhomx ikunu konformi mar-regoli tal-Unjoni li jistgħu jkunu applikabbli għall-attivitajiet tagħhom, u lanqas li l-Istati Membri huma liberi li jadottaw leġiżlazzjonijiet ekkleżjastiċi inkompatibbli mad-dritt tal-Unjoni. Fil-fatt, anki meta jaġixxu f’oqsma li jaqgħu taħt il-kompetenza tagħhom, l-Istati Membri huma marbuta li jeżerċitaw din il-kompetenza fl-osservanza tad-dritt tal-Unjoni ( 8 ), u għalhekk li josservaw l-obbligi tagħhom taħt id-dritt tal-Unjoni ( 9 ).

23.

Fil-fatt, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet diversi drabi dwar il-kompatibbiltà mad-dritt tal-Unjoni ta’ regoli nazzjonali li jirrigwardaw ir-relazzjoni bejn Stat Membru u komunitajiet reliġjużi. B’mod partikolari, uħud minn dawn il-kawżi jikkonċernaw sitwazzjonijiet li għandhom ċertu xebh mal-kawża ineżami. Pereżempju, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà eżaminat jekk miżuri nazzjonali li jipprovdu l-finanzjament għall-iskejjel ibbażati fuq twemmin ( 10 ) jew li jipprevedu eżenzjonijiet fiskali favur attivitajiet imwettqa minn komunitajiet reliġjużi ( 11 ) humiex konformi mar-regoli tal-Unjoni fil-qasam tal-għajnuna mill-Istat. B’mod simili, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonfermat ukoll li l-fatt li attività titwettaq minn komunità reliġjuża, jew minn membru tagħha, ma jipprekludix l-applikazzjoni tar-regoli tal-Unjoni dwar is-suq intern ( 12 ).

24.

Dan ma huwiex ikkontestat mill-Artikolu 17(1) TFUE. Kif enfasizza l-Avukat Ġenerali Tanchev, mill-Artikolu 17(1) TFUE ma jsegwix li r-relazzjonijiet bejn komunitajiet reliġjużi u Stat Membru huma kompletament esklużi minn kwalunkwe stħarriġ tal-osservanza tagħhom tad-dritt tal-Unjoni “ikunu x’ikunu ċ-ċirkustanzi” ( 13 ). Fi kliem ieħor, l-Artikolu 17(1) TFUE ma jistax jitqies – kif sostna l-Avukat Ġenerali Bobek – bħala “eżenzjoni ġenerali” għal kwalunkwe kwistjoni li tmiss ma’ komunità reliġjuża u r-relazzjoni tagħha mal-awtoritajiet nazzjonali ( 14 ). Fil-fatt, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-Artikolu 17(1) TFUE ma jistax jiġi invokat sabiex jeżenta mill-osservanza, inter alia, tar-regoli tal-Unjoni dwar l-ugwaljanza fit-trattament fl-impjieg u x-xogħol ( 15 ), jew dwar il-protezzjoni tad-data personali ( 16 ).

25.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, għandu jiġi konkluż li l-Artikolu 17(1) TFUE ma jipprekludix l-applikazzjoni tar-regoli tal-Unjoni dwar il-moviment liberu tas-servizzi f’sitwazzjoni fejn soċjetà reliġjuża, stabbilita fi Stat Membru, tirrikonoxxi skola li tinsab fi Stat Membru ieħor bħala skola bbażata fuq twemmin reliġjuż, u titlob finanzjament pubbliku f’dan l-aħħar Stat Membru.

26.

Permezz tat-tieni domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk ir-regoli tal-Unjoni dwar il-moviment liberu tas-servizzi jipprekludux leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprevedi, bħala prerekwiżit għas-sussidju ta’ skejjel privati bbażati fuq twemmin reliġjuż, li l-applikant għandu jkun irrikonoxxut bħala knisja jew soċjetà reliġjuża taħt id-dritt nazzjonali.

27.

Fit-taqsimiet li ġejjin, wara li nipprovdi xi rimarki preliminari li jiċċaraw id-dispożizzjoni applikabbli tad-dritt tal-Unjoni (1), sejjer nindirizza l-mertu ta’ din id-domanda. Sejjer nispjega għalfejn jiena tal-fehma li d-dritt ta’ stabbiliment ma jistax jiġi invokat mill-fornituri ta’ servizzi sabiex ikunu awtorizzati jeżerċitaw attività mhux ekonomika fi Stat Membru ieħor (2). Sussidjarjament, sejjer nispjega għalfejn jiena tal-fehma li leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni tista’ tikkostitwixxi restrizzjoni għad-dritt ta’ stabbiliment, iżda tista’ tkun iġġustifikata bħala neċessarja u proporzjonata għat-twettiq ta’ ċerti għanijiet pubbliċi li jistħoqqilhom protezzjoni (3).

28.

Preliminarjament, jista’ jkun utli li tiġi ċċarata d-dispożizzjoni speċifika tad-dritt tal-Unjoni applikabbli fil-kawża ineżami. Għandi żewġ rimarki f’dan ir-rigward.

29.

L-ewwel, il-qorti tar-rinviju tistaqsi dwar il-kompatibbiltà ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni mal-Artikolu 56 TFUE, li jistabbilixxi l-libertà li jiġu pprovduti servizzi. Madankollu, f’sitwazzjoni bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, ma huwiex l-Artikolu 56 TFUE li japplika, iżda l-Artikolu 49 TFUE, li jikkonċerna d-dritt ta’ stabbiliment.

30.

Fil-fatt, bħalma l-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet b’mod konsistenti, il-kunċett ta’ stabbiliment jimplika li l-operatur joffri s-servizzi tiegħu, b’mod stabbli u kontinwu, minn stabbiliment fl-Istat Membru ospitanti. Madankollu, il-provvista ta’ servizzi li ma humiex offruti b’mod stabbli u kontinwu, minn stabbiliment fl-Istat Membru ospitanti jikkostitwixxu “provvista ta’ servizzi” għall-finijiet tal-Artikolu 56 TFUE ( 17 ).

31.

Peress li l-attività inkwistjoni fil-kawża prinċipali hija l-ġestjoni ta’ skola li toffri, b’mod stabbli u kontinwu, servizzi ta’ tagħlim lil studenti tal-iskola primarja u sekondarja fl-Awstrija, nikkunsidra li l-kawża ineżami taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tar-regoli tal-Unjoni dwar l-istabbiliment ( 18 ).

32.

It-tieni, huwa stabbilit sew li r-regoli tal-Unjoni dwar il-moviment liberu, inklużi dawk relatati mal-libertà li jiġu pprovduti servizzi u l-libertà ta’ stabbiliment, ma japplikawx għal sitwazzjoni li hija limitata minn kull aspett fi ħdan Stat Membru wieħed ( 19 ). Għaldaqstant, dawn ir-regoli jistgħu jiġu validament invokati biss f’sitwazzjonijiet li jinvolvu element transkonfinali. Dan ir-rekwiżit jirriżulta mill-għan stess tad-dispożizzjonijiet tas-suq intern, li huwa li jiġi lliberalizzat il-kummerċ fi ħdan l-Unjoni ( 20 ).

33.

Fil-kawża ineżami, kuntrarjament għall-fehma tal-Gvern Awstrijak, dan ir-rekwiżit jidher li ġie ssodisfatt. L-appellanti, komunità reliġjuża, hija persuna ġuridika stabbilita fil-Ġermanja, li ressqet talba għal finanzjament fi Stat Membru ieħor, jiġifieri l-Awstrija. Bħalma tindika l-qorti tar-rinviju, din it-talba tressqet skont id-dritt nazzjonali Awstrijak. Fil-fatt, skont l-Artikolu 17 tal-PrivSchG, huma l-komunitajiet reliġjużi li huma (formalment) il-benefiċjarji ta’ tali finanzjament. Għalhekk jista’ jinstab element transkonfinali fil-kawża ineżami.

34.

Wara li għamilt dawn il-preċiżazzjonijiet, indur issa għall-kwistjonijiet ta’ mertu mqajma mit-tieni domanda preliminari.

35.

Skont ġurisprudenza stabbilita, l-Artikolu 49 TFUE jipprekludi kull miżura nazzjonali li, anki jekk tapplika mingħajr distinzjoni minħabba ċittadinanza, tista’ tostakola jew tagħmel inqas attraenti l-eżerċizzju, miċ-ċittadini tal-Unjoni, tal-libertà ta’ stabbiliment żgurata mit-Trattat FUE ( 21 ).

36.

Madankollu, għandu jitfakkar li r-regoli tal-Unjoni dwar l-istabbiliment – bħal dawk li jirrigwardaw il-libertajiet l-oħra tas-suq intern – huma applikabbli biss meta l-attività inkwistjoni tista’ tiġi kklassifikata bħala “ekonomika”. F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja konsistentement iddeċidiet li jirriżulta li kull attività li tikkonsisti fl-offerta ta’ prodotti jew servizzi f’suq partikolari tikkostitwixxi attività ekonomika ( 22 ).

37.

Iktar speċifikament, l-Artikolu 57 TFUE jipprevedi li s-“servizzi” fis-sens tat-Trattati huma dawk “normalment mogħtija bi ħlas”. Il-karatteristika essenzjali tar-remunerazzjoni tinsab – kif iddeċidiet il-Qorti tal-Ġustizzja – fil-fatt li din tikkostitwixxi l-korrispettiv għas-servizz inkwistjoni ( 23 ), u li hija normalment miftiehma bejn il-fornitur u d-destinatarju tas-servizz ( 24 ).

38.

Il-Qorti tal-Ġustizzja adottat interpretazzjoni pjuttost wiesgħa tal-kunċett ta’ “remunerazzjoni” ( 25 ). B’mod partikolari, l-applikazzjoni tar-regoli dwar il-libertà li jiġu pprovduti servizzi ma hijiex eskluża mill-fatt li r-remunerazzjoni għas-servizz hija: (i) ta’ ammont limitat ( 26 ), (ii) ipprovduta fil-forma ta’ benefiċċju in natura ( 27 ), (iii) mhux imħallsa mid-destinatarju tas-servizz ( 28 ), jew (iv) sussegwentement irrimborsata minn terz ( 29 ). Bl-istess mod, servizz jista’ jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 49 TFUE anki jekk il-fornitur ma għandux skop ta’ lukru ( 30 ).

39.

Madankollu, b’mod jew ieħor, għandu jkun hemm ħlas (jew trasferiment ta’ xi benefiċċju ta’ valur ekonomiku) li jikkostitwixxi forma ta’ “korrispettiv” għas-servizz ipprovdut ( 31 ). Il-Qorti tal-Ġustizzja konsistentement iddikjarat li “il-fattur deċiżiv li jqiegħed attività fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet tat-Trattat dwar il-libertà li jiġu pprovduti servizzi huwa n-natura ekonomika tagħha” ( 32 ). Dan ma huwiex il-każ, pereżempju, meta l-attività hija eżerċitata mingħajr ħlas ( 33 ), jew taqa’ fil-kuntest ta’ sistema li ma hijiex ibbażata fuq loġika kummerċjali ( 34 ). Dak li huwa kruċjali sabiex attività tkun tista’ titqies bħala “ekonomika”, huwa, fil-fehma tiegħi, li t-tranżazzjoni bejn il-fornitur u d-destinatarju tkun ibbażata fuq quid pro quo ( 35 ), li fiha tista’ tiġi identifikata relazzjoni raġonevoli bejn il-valur tas-servizz ipprovdut u l-ħlas imwettaq inkambju.

40.

Fid-dawl ta’ dawn il-prinċipji, f’dak li jirrigwarda l-attivitajiet edukattivi, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-korsijiet mogħtija minn stabbilimenti edukattivi ffinanzjati essenzjalment minn fondi privati jikkostitwixxu “servizzi” għall-finijiet tad-dritt tal-Unjoni. Konsegwentement, liġijiet nazzjonali li jirregolaw dawn l-attivitajiet għandhom, bħala prinċipju, jikkonformaw mar-regoli dwar is-suq intern, u, iktar speċifikament, mar-regoli dwar il-moviment liberu tas-servizzi. Għall-kuntrarju, l-offerta ta’ korsijiet edukattivi minn stabbilimenti li huma integrati f’sistema ta’ edukazzjoni pubblika u li huma ffinanzjati, kompletament jew prinċipalment, minn fondi pubbliċi ma tikkostitwixxix attività ekonomika għall-finijiet tar-regoli tal-Unjoni dwar is-suq intern. Fil-fatt, billi jistabbilixxi u jżomm fis-seħħ tali sistema ta’ edukazzjoni pubblika, iffinanzjata bħala regola ġenerali mill-finanzi pubbliċi u mhux mill-istudenti jew mill-ġenituri tagħhom, l-Istat ma għandux l-intenzjoni li jeżerċita attivitajiet bi ħlas iżda li jissodisfa l-missjoni tiegħu fl-oqsma soċjali, kulturali u edukattivi fil-konfront tal-popolazzjoni tiegħu ( 36 ).

41.

Fil-kawża ineżami, nifhem li l-attività edukattiva mwettqa mill-iskola (privata) inkwistjoni hija attwalment iffinanzjata minn fondi privati, inklużi dawk ipprovduti mill-istudenti u mill-ġenituri tagħhom. Għaldaqstant, din l-attività tista’ tiġi kklassifikata bħala “ekonomika” għall-finijiet tad-dritt tal-Unjoni.

42.

Fid-dawl ta’ dan, iqumu żewġ domandi fil-kawża ineżami. L-ewwel, l-attività li din l-iskola għandha l-intenzjoni twettaq fl-Awstrija, jekk u meta ngħata l-finanzjament pubbliku mitlub, xorta tista’ tiġi kklassifikata bħala “ekonomika” għall-finijiet tar-regoli tas-suq intern? It-tieni, jekk ma tistax tiġi kklassifikata bħala tali, dan ikollu xi effett fuq ir-risposta li għandha tingħata għat-tieni domanda magħmula mill-qorti tar-rinviju?

43.

Fir-rigward tal-ewwel kwistjoni, il-Gvern Awstrijak u l-Kummissjoni jsostnu li l-attività li din l-iskola sejra twettaq fl-Awstrija kieku jingħata l-finanzjament pubbliku mitlub, ma tkunx tista’ tibqa’ titqies bħala “ekonomika”.

44.

Jekk l-interpretazzjoni tiegħi tal-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni hija korretta – fatt li għandu jiġi vverifikat mill-qorti tar-rinviju – jiena naqbel ma’ din il-fehma. Fil-fatt, jekk l-iskola inkwistjoni tiġi ammessa għas-sistema stabbilita mil-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni, din l-iskola tidher li tissodisfa ż-żewġ kundizzjonijiet li skonthom, skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja mfakkra fil-punt 40 iktar ’il fuq, l-offerta ta’ korsijiet edukattivi ma tistax titqies li tikkostitwixxi “servizz” għall-finijiet tar-regoli tas-suq intern: i) l-iskola hija integrata f’sistema ta’ edukazzjoni pubblika u, (ii) din is-sistema hija ffinanzjata kompletament jew prinċipalment minn fondi pubbliċi.

45.

Fil-fatt, il-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni ma tillimitax ruħha li tistabbilixxi mekkaniżmu ta’ finanzjament tal-iskejjel ibbażati fuq twemmin reliġjuż, iżda tidher li tmur lil hinn minn dan il-mekkaniżmu billi tipprevedi, essenzjalment, l-integrazzjoni sħiħa ta’ dawn l-iskejjel fis-sistema pubblika tal-edukazzjoni.

46.

L-iskejjel privati jistgħu jiġu rrikonoxxuti bħala “bbażati fuq twemmin reliġjuż” biss minn komunitajiet reliġjużi rrikonoxxuti bħala tali fl-Awstrija. Dawn il-komunitajiet huma kkostitwiti fil-forma ta’ persuni ġuridiċi rregolati mid-dritt pubbliku, li d-dħul u l-assi tagħhom jistgħu jintużaw biss għal finijiet reliġjużi, inkluż għal skopijiet mhux ta’ lukru u karitattivi bbażati fuq għanijiet reliġjużi ( 37 ). Il-komunitajiet reliġjużi jingħataw xi drittijiet speċjali, iżda jiġu wkoll fdati bit-twettiq ta’ inkarigi speċifiċi, li permezz tagħhom – skont l-espressjoni użata mill-Verfassungsgerichtshof (il-Qorti Kostituzzjonali, l-Awstrija), “huma jinfluwenzaw, fil-livell tagħhom, il-ħajja pubblika nazzjonali” ( 38 ). Wieħed minn dawn l-inkarigi jikkonċerna preċiżament l-edukazzjoni, peress li huma inkarigati mit-tagħlim reliġjuż fl-iskejjel ( 39 ), u huma obbligati jipprovdu edukazzjoni “ta’ kwalità” f’dan ir-rigward ( 40 ).

47.

Għat-twettiq tal-inkarigi tagħhom, il-komunitajiet reliġjużi għandhom id-dritt li jirċievu sussidji għall-ispejjeż tal-persunal, li huma, bħala prinċipju, mogħtija permezz tal-assenjazzjoni ta’ għalliema impjegati jew li jkollhom rabta kuntrattwali mal-Istat Federali jew mal-Land bħala “għajnuniet għall-għajxien”. Il-persunal assenjat jinkludi l-persunal responsabbli mill-implimentazzjoni tal-programm tal-iskola kkonċernata (inkluż il-kariga ta’ direttur u kwalunkwe servizzi anċillari li għandu jiġi pprovdut mill-persunal ta’ tagħlim fi skejjel pubbliċi komparabbli) ( 41 ). Kif nifhem jien, l-iskejjel issussidjati b’fondi pubbliċi fl-Awstrija mhux biss ma jistgħux jiġu ġġestiti għal skopijiet ta’ lukru ( 42 ) iżda, fuq kollox, huma ffinanzjati prinċipalment minn fondi pubbliċi.

48.

Għaldaqstant, bla ħsara għal verifika mill-qorti tar-rinviju, jiena tal-fehma li n-natura tal-attività tal-iskola inkwistjoni, ladarba tiġi ammessa għas-sistema ta’ finanzjament pubbliku stabbilita mill-PrivSchG, neċessarjament tinbidel u tieqaf tkun “ekonomika”. Din l-attività tkun għalhekk eżerċitata f’sistema mmexxija mill-Istat li ma ssegwix loġika kummerċjali.

49.

Din il-konklużjoni provviżorja twassal għad-domanda segwenti: l-Artikolu 49 TFUE jista’ jiġi invokat b’suċċess fir-rigward ta’ attività ekonomika fl-Istat Membru ospitanti fejn, kieku l-allegata restrizzjoni kellha titneħħa, tintilef in-natura ekonomika tagħha?

50.

F’dan ir-rigward, jiena naqbel mill-ġdid mal-opinjoni tal-Gvern Awstrijak u tal-Kummissjoni li r-risposta għal tali domanda għandha tkun fin-negattiv.

51.

F’dan ir-rigward, wieħed ma għandux jinsa li l-għan imfittex mir-regoli tal-Unjoni dwar is-suq intern huwa l-eliminazzjoni tal-ostakoli kollha għall-kummerċ fi ħdan l-Unjoni sabiex jiġu amalgamati s-swieq nazzjonali f’suq wieħed li jwassal għal kundizzjonijiet l-iktar qrib possibbli għal dawk ta’ suq intern ġenwin ( 43 ). L-għan fundamentali tas-suq intern huwa li jiġi żgurat, fi ħdan l-Unjoni, fluss liberu tal-inputs meħtieġa għat-twettiq tal-attivitajiet ekonomiċi, sabiex tiġi żgurata allokazzjoni ottimali tar-riżorsi u sabiex jiġi mmassimizzat il-benesseri ekonomiku ( 44 ).

52.

Għall-kuntrarju, ir-regoli dwar is-suq intern ma humiex intiżi li jsegwu forom ta’ integrazzjoni mhux ekonomika bejn l-Istati Membri tal-Unjoni, li jistgħu jkunu s-suġġett ta’ dispożizzjonijiet oħra tat-Trattati tal-Unjoni. Għaldaqstant, dawn ir-regoli ma jistgħux, bħala prinċipju, jiġu invokati fl-assenza ta’ attività eżerċitata b’loġika kummerċjali ( 45 ).

53.

Fil-fatt, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet konsistentement li l-kunċett ta’ “stabbiliment”, skont id-dispożizzjonijiet tat-Trattati tal-Unjoni jimplika l-eżerċizzju effettiv ta’ attività ekonomika fi ħdan l-Istat Membru ospitanti ( 46 ). Dan il-prinċipju huwa rifless ukoll f’numru ta’ kawżi fejn il-Qorti tal-Ġustizzja eskludiet, in toto jew parzjalment, ċerti attivitajiet mill-portata tad-dispożizzjonijiet tal-Unjoni dwar il-moviment liberu tas-servizzi.

54.

L-ewwel nett, f’ġurisprudenza stabbilita, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-attivitajiet ta’ ġestjoni tas-servizz pubbliku tas-sigurtà soċjali, li jaqdu funzjoni ta’ natura esklużivament soċjali, ma humiex “ekonomiċi” meta jkunu bbażati fuq il-prinċipju ta’ solidarjetà nazzjonali u jkunu nieqsa minn kull għan ta’ profitt ( 47 ).

55.

Barra minn hekk, f’Sodemare et, fejn kumpannija invokat ir-regoli tal-Unjoni dwar il-moviment liberu tas-servizzi sabiex tkun tista’ tipprovdi servizzi ta’ għajnuna soċjali ta’ natura sanitarja, minkejja l-fatt li l-leġiżlazzjoni nazzjonali kienet tirriżerva l-possibbiltà li tipparteċipa fil-ġestjoni tas-sistema ta’ għajnuna soċjali biss għall-operaturi privati mingħajr skop ta’ lukru, il-Qorti tal-Ġustizzja ċaħdet l-applikazzjoni tal-Artikolu 49 TFUE. Hija nnotat li, skont prinċipju stabbilit sew, id-dritt tal-Unjoni ma jnaqqasx mis-setgħat tal-Istati Membri li jorganizzaw is-sistema ta’ sigurtà soċjali tagħhom kif jikkunsidraw xieraq. Fl-eżerċizzju tal-kompetenzi miżmuma f’dan ir-rigward, l-Istati Membri setgħu għalhekk legalment jiddeċiedu li l-ammissjoni tal-operaturi privati għal din is-sistema bħala fornituri ta’ servizzi ta’ għajnuna soċjali għandha tkun suġġetta għall-kundizzjoni li huma ma jkollhomx skop ta’ lukru ( 48 ).

56.

Ġiet segwita loġika simili mill-Qorti tal-Ġustizzja f’Analisi G. Caracciolo, fejn kumpannija invokat, inter alia, ir-regoli dwar il-moviment liberu tas-servizzi sabiex tikkontesta n-nuqqas ta’ akkreditazzjoni tagħha konformement mar-Regolament (KE) Nru 765/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tad‑9 ta’ Lulju 2008 li jistabbilixxi r-rekwiżiti għall-akkreditament u għas-sorveljanza tas-suq relatati mal-kummerċjalizzazzjoni ta’ prodotti, u li jħassar ir-Regolament tal-Kunsill (KEE) Nru 339/93 ( 49 ). Fis-sentenza tagħha, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonfermat il-validità tad-dispożizzjonijiet tal-Unjoni li skonthom l-akkreditazzjoni kienet imwettqa esklużivament minn organu nazzjonali wieħed. Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li r-regoli dwar il-moviment liberu tas-servizzi ma kinux applikabbli f’dik il-kawża sa fejn il-korp ta’ akkreditazzjoni kien wettaq attività ta’ awtorità pubblika, barra minn kull kuntest kummerċjali u li jopera bla skop ta’ lukru ( 50 ).

57.

Abbażi tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nikkunsidra li r-regoli tal-Unjoni dwar il-moviment liberu tas-servizzi ma jistgħux jiġu invokati fir-rigward ta’ attività ekonomika, jekk din l-attività neċessarjament titlef in-natura ekonomika tagħha minħabba t-tneħħija tal-allegata restrizzjoni.

58.

Konklużjoni differenti, fil-fehma tiegħi, mhux biss tkun tista’ tiġi diffiċilment irrikonċiljata mad-definizzjoni ta’ “servizzi” stabbilit fl-Artikolu 57 TFUE, kif interpretat konsistentement mill-Qorti tal-Ġustizzja, iżda wkoll – u iktar fundamentalment – twessa’ żżejjed il-kamp ta’ applikazzjoni tar-regoli dwar il-moviment liberu, u b’hekk tmur kontra r-raġuni nnifisha tagħhom.

59.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nikkonkludi li l-Artikolu 49 TFUE ma jipprekludix leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprevedi, bħala prerekwiżit għas-sussidju ta’ skejjel privati bbażati fuq twemmin reliġjuż, li l-applikant għandu jkun irrikonoxxut bħala knisja jew soċjetà reliġjuża taħt id-dritt nazzjonali, meta r-riżultat ta’ dan is-sussidju jkun li l-iskola tintegra ruħha kompletament fis-sistema pubblika.

60.

Madankollu, jekk il-Qorti tal-Ġustizzja ma taqbilx ma’ din il-fehma, jew jekk din l-analiżi titqies mill-qorti tar-rinviju bħala bbażata fuq interpretazzjoni żbaljata tad-dritt nazzjonali, sejjer nevalwa, sussidjarjament, il-kompatibbiltà ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni mal-Artikolu 49 TFUE.

61.

L-Artikolu 49 TFUE jipprekludi mhux biss id-diskriminazzjonijiet manifesti bbażati fuq in-nazzjonalità, iżda wkoll kull forma moħbija ta’ diskriminazzjoni li, bl-applikazzjoni ta’ kriterji oħra ta’ distinzjoni, twassal, de facto, għall-istess riżultat ( 51 ). B’mod partikolari, kif issemma fil-punt 35 iktar ’il fuq, l-Artikolu 49 TFUE jipprekludi kwalunkwe miżura nazzjonali li tista’ tostakola jew tagħmel inqas attraenti l-eżerċizzju, miċ-ċittadini tal-Unjoni, tal-libertà ta’ stabbiliment żgurata mit-Trattat FUE.

62.

Fil-kawża ineżami, nikkunsidra li leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni hija indirettament diskriminatorja, u li d-differenza fit-trattament bejn l-iskejjel li tirriżulta minn din il-leġiżlazzjoni tista’ tostakola jew tagħmel inqas attraenti l-eżerċizzju mill-individwi, mill-assoċjazzjonijiet u mill-kumpanniji stabbiliti fi Stat Membru ieħor tad-dritt tagħhom ta’ stabbiliment fl-Awstrija.

63.

L-ewwel, skont il-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni, l-iskejjel ibbażati fuq twemmin reliġjuż biss għandhom id-dritt li jirċievu finanzjament pubbliku ( 52 ). Skejjel privati oħra jistgħu jirċievu finanzjament, taħt ċerti kundizzjonijiet, jekk l-Istat Federali jkun alloka ċerti fondi għal dan l-għan fil-baġit federali ( 53 ).

64.

L-iskejjel privati bbażati fuq twemmin reliġjuż fis-sens tal-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni huma biss dawk li huma affiljati mal-komunitajiet reliġjużi legalment irrikonoxxuti ( 54 ). Fost il-kundizzjonijiet għar-rikonoxximent tal-Istat hemm ir-rekwiżiti li l-komunità reliġjuża (i) kienet attiva fl-Awstrija għal ċertu numru ta’ snin u, (ii) il-membri tagħha jkunu tal-inqas ugwali għal perċentwali partikolari tal-popolazzjoni Awstrijaka ( 55 ).

65.

Huwa ovvju li dawn il-kundizzjonijiet huma ssodisfatti iktar faċilment minn komunitajiet li għandhom xi forma ta’ stabbiliment fl-Awstrija.

66.

It-tieni, jidhirli wkoll ċar li leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru li tagħti finanzjament pubbliku biss lil ċerti tipi ta’ skejjel privati (jiġifieri, l-iskejjel ibbażati fuq twemmin reliġjuż) u mhux lil oħrajn (jiġifieri, l-iskejjel mhux ibbażati fuq twemmin reliġjuż, inklużi dawk affiljati mal-komunitajiet reliġjużi mhux legalment irrikonoxxuti) tista’ tiskoraġġixxi ċerti persuni fiżiċi jew ġuridiċi – b’mod partikolari, kif ġie spjegat iktar ’il fuq, dawk li ma humiex stabbiliti fl-Awstrija – milli jistabbilixxu skejjel ġodda f’dan l-Istat Membru.

67.

L-iskejjel privati li ma jirċievu ebda finanzjament pubbliku huma manifestament żvantaġġati meta mqabbla ma’ dawk li jibbenefikaw minn tali finanzjament. Dawn tal-aħħar normalment għandhom ikunu jistgħu joffru servizzi komparabbli għal miżati iktar baxxi peress li parti kbira mill-ispejjeż tagħhom huma koperti minn fondi pubbliċi. Il-fondi mħallsa mill-istudenti u mill-ġenituri tagħhom “jiżdiedu” mal-fondi pubbliċi. B’kuntrast ma’ dan, l-iskejjel mhux ibbażati fuq twemmin reliġjuż ikollhom jiffinanzjaw l-attivitajiet tagħhom prinċipalment permezz ta’ fondi privati, li l-miżati tal-istudenti normalment jikkostitwixxu parti sinjifikattiva minnhom.

68.

F’dan il-kuntest, jiena tal-fehma li leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprevedi, bħala prerekwiżit għas-sussidju ta’ skejjel privati (ibbażati fuq twemmin reliġjuż), li l-applikant għandu jkun irrikonoxxut bħala knisja jew soċjetà reliġjuża taħt id-dritt nazzjonali tikkostitwixxi “restrizzjoni” għad-dritt ta’ stabbiliment fis-sens tal-Artikolu 49 TFUE.

69.

Madankollu, hija ġurisprudenza stabbilita li restrizzjoni għal-libertà ta’ stabbiliment hija ammissibbli jekk, l-ewwel, din tkun iġġustifikata minn raġunijiet ta’ ordni pubbliku, ta’ sigurtà pubblika jew ta’ saħħa pubblika, jew minn raġuni imperattiva ta’ interess ġenerali u, it-tieni, jekk tosserva l-prinċipju ta’ proporzjonalità. Fir-rigward tal-proporzjonalità, il-miżura nazzjonali għandha tkun xierqa sabiex tiżgura t-twettiq tal-għan imfittex, u li ma tmurx lil hinn minn dak li huwa neċessarju sabiex dan l-għan jintlaħaq. Barra minn hekk, il-miżura nazzjonali għandha tkun proporzjonata stricto sensu sa fejn għandha toħloq bilanċ ġust bejn l-interessi inkwistjoni, jiġifieri, l-interess imfittex mill-Istat bil-miżura inkwistjoni u l-interessi tal-persuni affettwati b’mod negattiv ( 56 ).

70.

F’dan ir-rigward, il-Gvern Awstrijak jenfasizza li, fl-Awstrija, l-iskejjel privati bbażati fuq twemmin reliġjuż jikkompletaw is-sistema pubblika tal-iskejjel, peress li l-iskejjel pubbliċi huma biss ibbażati fuq iktar minn twemmin reliġjuż wieħed. L-iskejjel privati bbażati fuq twemmin reliġjuż għalhekk jippermettu lill-ġenituri jagħżlu edukazzjoni għat-tfal tagħhom skont it-twemmin reliġjuż tagħhom. F’dan il-kuntest, il-Gvern Awstrijak jagħmel riferiment għall-Artikolu 2 tal-Protokoll Nru 1 għall-Konvenzjoni Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem (iktar ’il quddiem il-“KEDB”) li, f’dak li jirrigwarda d-dritt għall-edukazzjoni, jipprevedi li “l-Istat għandu jirrispetta d-dritt tal-ġenituri li jiżguraw dik l-edukazzjoni u dak it-tagħlim in konformità mal-konvinzjonijiet tagħhom reliġjużi u filosofiċi”.

71.

Dan il-gvern isostni, essenzjalment, li l-limitazzjoni ta’ sussidji pubbliċi għal dawn l-iskejjel tfittex għan doppju: li jiġi żgurat użu raġonevoli ta’ riżorsi pubbliċi, li mbagħad jiżgura edukazzjoni ta’ kwalità, u li tiġi protetta s-sigurtà pubblika. Dan il-gvern jenfasizza li l-proċedura tar-rikonoxximent tal-komunitajiet reliġjużi tippermetti lill-awtoritajiet pubbliċi jivverifikaw,inter alia, li l-komunità inkwistjoni għandha organizzazzjoni stabbli b’numru suffiċjenti ta’ segwaċi, u li din għandha dispożizzjoni tajba lejn is-soċjetà u l-Istat, u li hija ma tipperikolax il-paċi reliġjuża.

72.

Fil-fehma tiegħi, dawn huma għanijiet leġittimi li, bħala prinċipju, jistgħu jiġġustifikaw restrizzjonijiet għad-dritt ta’ stabbiliment. Fil-fatt, l-Artikolu 52 TFUE jippermetti lill-Istati Membri jintroduċu jew iżommu derogi mid-dritt ta’ stabbiliment għal raġunijiet, fost oħrajn, ta’ sigurtà pubblika. Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja aċċettat li kemm ir-riskju ta’ dannu gravi għall-bilanċ finanzjarju ta’ politika soċjali ( 57 ) u l-għan li jiġu żgurati standards għolja ta’ edukazzjoni ( 58 ) jistgħu jikkostitwixxu raġunijiet imperattivi ta’ interess ġenerali li jistgħu jiġġustifikaw ostakoli għal-libertà ta’ moviment.

73.

Sussegwentement, għandu jiġi eżaminat jekk leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni hijiex xierqa sabiex tikseb dawn l-għanijiet, li jfisser li tagħti kontribut utli għat-twettiq tagħhom.

74.

Fil-fehma tiegħi, hija tagħmel dan.

75.

Fl-ewwel lok, naqbel mal-Gvern Awstrijak li l-limitazzjoni tas-sussidji għall-iskejjel li x’aktarx jilqgħu numru kbir ta’ studenti u li huma relatati ma’ organizzazzjoni stabbli tikkostitwixxi miżura raġonevoli sabiex jiġi żgurat kontroll tal-ispejjeż u li jiġi evitat, sa fejn huwa possibbli, kull ħela ta’ riżorsi finanzjarji, tekniċi u umani ( 59 ). Użu raġonevoli tar-riżorsi disponibbli, neċessarjament limitati, jista’ wkoll jiffavorixxi l-provvista ta’ servizzi edukattivi aħjar.

76.

Fit-tieni lok, l-istorja kemm tal-passat imbiegħed kif ukoll reċenti turi li t-tagħlim reliġjuż, l-ippritkar u l-proselitiżmu jistgħu, f’ċerti ċirkustanzi rari, jintużaw sabiex jittrażmettu ideat li jistgħu jkunu ta’ theddida għas-sigurtà pubblika. Meta dan ikun il-każ, tali attivitajiet ma jistgħux jitqiesu li huma protetti fuq il-bażi tad-dritt għal-libertà ta’ espressjoni jew tar-reliġjon ( 60 ), u Stat Membru għandu għalhekk ikun jista’, kif enfasizzat il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, iżomm “ordni pubbliku, armonija reliġjuża u t-tolleranza f’soċjetà demokratika” [traduzzjoni mhux uffiċjali] b’mod partikolari bejn gruppi opposti ( 61 ). Verifika ex ante tal-kompatibbiltà tal-ideoloġija u tat-twemmin ta’ komunità reliġjuża mal-valuri fundamentali tas-soċjetà tidher li hija xierqa, tal-inqas sa ċertu punt, sabiex tillimita dan ir-riskju.

77.

Dan premess, il-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni tmur lil hinn minn dak li huwa neċessarju sabiex jintlaħqu l-għanijiet tagħha, jew ma jirnexxilhiex tikseb bilanċ ġust bejn l-interessi inkwistjoni?

78.

Fil-fehma tiegħi, dawn huma l-kwistjonijiet li fuqhom il-qrati tar-rinviju huma, b’mod ġenerali, fl-aħjar pożizzjoni sabiex jiddeċiedu. Dan huwa minnu speċjalment fil-kawża ineżami peress li l-parti li invokat id-dritt ta’ stabbiliment, l-appellanti fil-kawża prinċipali, ma ressqet ebda argument f’dan ir-rigward.

79.

Fi kwalunkwe każ, għandi niddikjara li, fuq il-bażi tal-provi prodotti fil-proċess, ma nista’ nidentifika ebda miżura possibbli li tista’ tkun inqas restrittiva mil-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni fir-rigward tal-fornituri ta’ servizzi, filwaqt li tkun ugwalment kapaċi sabiex jintlaħqu l-għanijiet imfittxija minn din il-leġiżlazzjoni. Lanqas ma hemm xi element fil-proċess li jissuġġerixxi li, billi llimita l-finanzjament pubbliku għall-iskejjel affiljati mal-komunitajiet reliġjużi legalment irrikonoxxuti, l-awtoritajiet Awstrijaċi setgħu bbilanċjaw b’mod skorrett l-interessi pubbliċi mfittxija mil-leġiżlazzjoni inkwistjoni mal-interessi ta’ dawk il-persuni affettwati minnha (in casu, komunitajiet reliġjużi mhux irrikonoxxuti).

80.

F’dan ir-rigward, nindika wkoll li l-kriterji li għandhom jiġu ssodisfatti sabiex komunità reliġjuża tiġi legalment irrikonoxxuta ma jidhrux irraġonevoli jew eċċessivi għal komunità li għandha preżenza u attività sinjifikattiva fil-pajjiż. Nifhem ukoll li, jekk il-kriterju jkun issodisfatt, l-awtoritajiet pubbliċi ma jkollhom l-ebda setgħa diskrezzjonali f’dan ir-rigward peress li r-rikonoxximent huwa mogħti awtomatikament, fatt li għandu jiżgura trattament ġust u ugwali tal-komunitajiet reliġjużi differenti ( 62 ).

81.

Il-fatt li l-appellanti għandha l-istatus ta’ soċjetà reliġjuża rrikonoxxuta fil-Ġermanja huwa irrilevanti f’dan il-kuntest. Fil-fatt, ebda dispożizzjoni tad-dritt tal-Unjoni ma tista’ tiġi interpretata bħala li tipprevedi mekkaniżmu ta’ “rikonoxximent reċiproku” bejn l-Istati Membri fir-rigward tal-komunitajiet reliġjużi. Kif indika ġustament il-Gvern Ċek, tali prinċipju jċaħħad, fil-parti l-kbira, lill-Artikolu 17(1) TFUE mill-effettività tiegħu, peress li jillimita b’mod qawwi l-libertà tal-Istati Membri li jindirizzaw lill-komunitajiet reliġjużi kif jidhrilhom li huwa xieraq.

82.

B’mod iktar fundamentali, jiena tal-fehma li l-Artikolu 17(1) TFUE neċessarjament jimplika, f’dan il-kuntest, li l-Istati Membri għandu jkollhom marġni sinjifikattiv f’dak li jirrigwarda r-regoli dwar ir-rikonoxximent tal-komunitajiet reliġjużi u r-relazzjoni li huma beħsiebhom jistabbilixxu magħhom. Għandu jkun hemm ukoll ċertu marġni fir-rigward tar-relazzjoni finanzjarja stabbilita mill-Istati Membri mal-komunitajiet reliġjużi ( 63 ).

83.

B’mod interessanti, nosserva li, fuq dan il-punt, il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem – li ċerti kawżi tressqu quddiemha fuq il-bażi, b’mod partikolari, ta’ allegat ksur tal-libertà tar-reliġjon ( 64 ) – waslet għal konklużjonijiet simili. Dik il-qorti rrikonoxxiet li l-Istati Membri għandhom marġni ta’ diskrezzjoni wiesa’ f’dak li jirrigwarda l-mod kif jixtiequ jorganizzaw ir-relazzjonijiet tagħhom ma’ komunitajiet reliġjużi, il-possibbiltà li jafdaw lil dawn il-komunitajiet bir-responsabbiltà li jwettqu ċerti inkarigi (anki dawk mhux reliġjużi) fl-interess pubbliku, u l-finanzjament ta’ dawn il-komunitajiet jew ta’ ċerti attivitajiet tagħhom, bħall-offerta ta’ korsijiet edukattivi. Id-diskrezzjoni li għandhom l-Istati Membri ma kinitx eskluża minħabba s-sempliċi fatt li l-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni kellha l-effett li tittratta b’mod differenti diversi komunitajiet, u b’hekk tat iktar appoġġ lil ċerti komunitajiet milli lil oħrajn ( 65 ). F’dan il-kuntest, il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem ikkonstatat ukoll li l-Artikolu 2 tal-Protokoll Nru 1 ( 66 ) ma jistax jiġi interpretat li jfisser li l-ġenituri jistgħu jeżiġu li l-Istat jipprovdi forma partikolari ta’ edukazzjoni (reliġjuża) ( 67 ).

84.

Minn dawn il-kunsiderazzjonijiet isegwi, fil-fehma tiegħi, li leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni fil-kawża ineżami tikkostitwixxi restrizzjoni għad-dritt ta’ stabbiliment, iżda tista’ tkun iġġustifikata bħala neċessarja u proporzjonata għat-twettiq ta’ ċerti għanijiet pubbliċi li jistħoqqilhom protezzjoni. Hija l-qorti tar-rinviju li għandha tivverifika jekk dan huwiex il-każ fil-kawża ineżami.

85.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, jiena għandi nikkonkludi li l-Artikolu 49 TFUE ma jipprekludix, bħala prinċipju, leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprevedi, bħala prerekwiżit għas-sussidju ta’ skejjel privati bbażati fuq twemmin reliġjuż, li l-applikant għandu jkun irrikonoxxut bħala knisja jew soċjetà reliġjuża taħt id-dritt nazzjonali.

86.

Bħala konklużjoni, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għad-domandi preliminari magħmula mill-Verwaltungsgerichtshof (il-Qorti Amministrattiva Suprema, l-Awstrija) kif ġej: