–

għall-Gvern Ċek, minn M. Smolek, J. Vláčil u L. Dvořáková, bħala aġenti,

–

għall-Kummissjoni Ewropea, minn C. Hermes u M. Noll-Ehlers, bħala aġenti,

1

It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva tal-Kunsill 92/43/KEE tal‑21 ta’ Mejju 1992 dwar il-konservazzjoni ta’ l-habitat naturali u tal-fawna u l-flora selvaġġa (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 15, Vol. 2, p. 102, iktar ’il quddiem id-“Direttiva ‘habitats’”).

2

Din it-talba ġiet ippreżentata fil-kuntest ta’ kawża bejn IE, impjegat ta’ kuntrattur ta’ proprjetà immobbli, u l-Magistrat der Stadt Wien (l-Amministrazzjoni Muniċipali tal-Belt ta’ Vjenna, l-Awstrija), dwar l-adozzjoni minn din tal-aħħar ta’ deċiżjoni amministrattiva kriminali li timponi multa fuq IE u, fil-każ ta’ nuqqas ta’ rkupru tagħha, piena ta’ priġunerija bħala piena alternattiva minħabba li, fil-kuntest ta’ proġett ta’ kostruzzjoni ta’ bini, huwa ddeterjora u qered postijiet ta’ mistrieħ kif ukoll siti tat-tgħammir tal-ispeċi Cricetus cricetus (ħamster komuni) inkluża fil-lista tal-ispeċi tal-annimali protetti li tinsab fl-Anness IV(a) tad-Direttiva “habitats”. Din il-kawża diġà tat lok għal talba għal deċiżjoni preliminari, li dwarha l-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet fis-sentenza tat‑2 ta’ Lulju 2020, Magistrat der Stadt Wien (Ħamster komuni), (C‑477/19, EU:C:2020:517).

3

L-Artikolu 2 tad-Direttiva “habitats” jipprevedi:

“1.   L-għan ta’ din id-Direttiva jkun li tikkontribwixxi biex tiġi żgurata l-biodiversità permezz tal-konservazzjoni ta’ l-habitat naturali u tal-fawna u l-flora selvaġġa fit-territorju Ewropew ta’ l-Istati Membri li jgħodd għalihom it-Trattat [FUE].

2.   Il-miżuri meħuda skond din id-Direttiva jkunu ddisinjati biex iżommu jew jirripristinaw, fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli, l-habitat naturali u l-ispeċi tal-fawna u l-flora selvaġġa li huma ta’ interess għall-[Unjoni Ewropea].

3.   Il-miżuri meħuda skond din id-Direttiva għandhom iqisu l-ħtiġiet ekonomiċi, soċjali u kulturali u l-karatteristiċi reġjonali u lokali.”

4

L-Artikolu 12(1) ta’ din id-direttiva jistabbilixxi:

“L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa biex jistabbilixxu sistema ta’ ħarsien strett ta’ l-ispeċi ta’ l-annimali msemmija fl-Anness IV (a) fil-firxa naturali tagħhom, u li jipprojbixxu:

5

Fost l-ispeċi ta’ annimali li għandhom “interess [għall-Unjoni] u li għandhom bżonn ħarsien mill-qrib”, li l-lista tagħhom hija stabbilita fl-Anness IV(a) tal-imsemmija direttiva, jinsab inkluż, b’mod partikolari, il-Cricetus cricetus (ħamster komuni).

6

Il-Wiener Naturschutzgesetz (il-Liġi dwar il-Protezzjoni tan-Natura tal-Land ta’ Vjenna), tal‑31 ta’ Awwissu 1998 (LGBl. für Wien, 45/1998), fil-verżjoni tagħha applikabbli għat-tilwima fil-kawża prinċipali (iktar ’il quddiem il-“WNSchG”), tittrasponi d-Direttiva “habitats” fid-dritt nazzjonali għal-Land ta’ Vjenna (l-Awstrija).

7

Il-punt 4 tal-Artikolu 10(3) tal-WNSchG jirriproduċi l-formulazzjoni tal-Artikolu 12(1)(d) ta’ din id-direttiva. Dan jipprovdi, b’mod partikolari, li huwa pprojbit li wieħed jiddeterjora jew jeqred is-siti tat-tgħammir jew il-postijiet ta’ mistrieħ ta’ annimali strettament protetti.

8

Is-sanzjonijiet previsti għal ksur tal-punt 4 tal-Artikolu 10(3) tal-WNSchG huma stabbiliti fil-punt 5 tal-Artikolu 49(1) tagħha. Skont din l-aħħar dispożizzjoni, hija suġġetta għal multa li tista’ tilħaq EUR 21000 jew, fil-każ li din ma titħallasx, għal piena ta’ priġunerija alternattiva li tista’ tilħaq erba’ ġimgħat, u, fil-każ ta’ repetizzjoni, għal multa li tista’ tilħaq EUR 35000, jew fil-każ li din ma titħallasx, għal piena ta’ priġunerija alternattiva li tista’ tilħaq sitt ġimgħat, kull persuna li, bi ksur tal-punt 4 tal-Artikolu 10(3) tal-WNSchG, tiddeterjora jew teqred siti tat-tgħammir jew postijiet ta’ mistrieħ tal-annimali strettament protetti.

9

Skont l-Artikolu 22(5) tal-WNSchG, l-awtorità kompetenti tista’ tawtorizza interventi individwali jekk il-miżura prevista, individwalment jew flimkien ma’ miżuri oħra meħtieġa mill-awtorità kompetenti, ma tikkompromettix b’mod sinjifikattiv l-għan tal-protezzjoni.

10

L-Anness tal-Wiener Naturschutzverordnung jiddefinixxi l-Cricetus cricetus (ħamster komuni) bħala speċi ta’ annimali strettament protetta.

11

Kuntrattur ta’ proprjetà immobbli, li jimpjega lil IE, wettaq xogħlijiet ta’ kostruzzjoni ta’ bini fuq art li fiha kien jgħix il-Cricetus cricetus (ħamster komuni). Il-proprjetarju ta’ din l-art, li kien jaf b’din is-sitwazzjoni, informa lil dan il-kuntrattur ta’ proprjetà immobbli, li nnomina espert ambjentali qabel il-bidu tax-xogħlijiet. B’hekk, dan stabbilixxa mappa tad-daħliet tal-postijiet fejn jgħix il-Cricetus cricetus (ħamster komuni) u stabbilixxa, f’settur partikolari, jekk dawn il-postijiet kinux abitati jew le.

12

Qabel it-twettiq tax-xogħlijiet, l-imsemmi kuntrattur ta’ proprjetà immobbli neħħa s-saff veġetali, naddaf il-post ta’ kostruzzjoni, żviluppa triq ta’ kostruzzjoni u bena parkeġġ fil-viċinanza immedjata tad-daħliet tal-postijiet fejn jgħix il-Cricetus cricetus (ħamster komuni) (iktar ’il quddiem il-“miżuri dannużi”). B’mod partikolari, it-tneħħija tas-saff veġetali kienet intiża sabiex iċċaqlaq lill-Cricetus cricetus (ħamster komuni), li kien jgħix fuq is-superfiċji fejn seħħet l-attività ta’ kostruzzjoni, lejn is-superfiċji li kienu speċifikament protetti u rriżervati għal din l-ispeċi ta’ annimali. Madankollu, l-awtorizzazzjoni minn qabel tal-miżuri dannużi ma kinitx ġiet mitluba mingħand l-awtorità kompetenti u, konsegwentement, ma kinitx inkisbet qabel ma nbdew ix-xogħlijiet. Barra minn hekk, inqerdu mill-inqas żewġ daħliet għall-postijiet fejn jgħix il-ħamster komuni.

13

L-Amministrazzjoni Muniċipali tal-Belt ta’ Vjenna għalhekk ikkunsidrat li IE, bħala impjegat tal-istess kuntrattur ta’ proprjetà immobbli, kien responsabbli għad-deterjorazzjoni u għall-qerda tal-postijiet ta’ mistrieħ kif ukoll għas-siti tat-tgħammir tal-Cricetus cricetus (ħamster komuni), b’hekk imponietlu, skont il-punt 4 tal-Artikolu 10(3) tal-WNSchG, multa li, fil-każ li ma titħallasx, tista’ tiġi kkonvertita f’piena ta’ priġunerija.

14

IE adixxa lill-Verwaltungsgericht Wien (il-Qorti Amministrattiva ta’ Vjenna, l-Awstrija) b’azzjoni intiża sabiex jikkontesta l-impożizzjoni ta’ din il-multa, minħabba, b’mod partikolari, li, minn naħa, il-postijiet ikkonċernati fejn jgħix il-Cricetus cricetus (ħamster komuni) ma kinux okkupati minn din tal-aħħar fil-mument li ġew implimentati l-miżuri dannużi u, min-naħa l-oħra, dawn il-miżuri ma kinux wasslu għad-deterjorazzjoni jew għall-qerda tal-postijiet ta’ mistrieħ jew tas-siti tat-tgħammir ta’ din l-ispeċi ta’ annimali.

15

F’dan il-kuntest, din il-qorti, permezz tal-ewwel talba għal deċiżjoni preliminari, tat‑12 ta’ Ġunju 2019, għamlet lill-Qorti tal-Ġustizzja sensiela ta’ domandi dwar l-interpretazzjoni tal-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats”, sabiex tikseb preċiżazzjonijiet dwar dak li jkopru l-kunċetti ta’ “post ta’ mistrieħ”, ta’ “sit tat-tgħammir”, ta’ “deterjorazzjoni” u ta’ “qerda”, fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni. Permezz tas-sentenza tat‑2 ta’ Lulju 2020, Magistrat der Stadt Wien (Ħamster komuni) (C‑477/19, EU:C:2020:517), il-Qorti tal-Ġustizzja rrispondiet għall-ewwel waħda minn dawn id-domandi billi ddeċidiet li l-imsemmija dispożizzjoni għandha tiġi interpretata fis-sens li l-kunċett ta’ “postijiet ta’ mistrieħ” jinkludi wkoll il-postijiet ta’ mistrieħ li ma jkunux iktar okkupati mill-Cricetus cricetus (ħamster komuni), sa fejn ikun hemm probabbiltà suffiċjentement kbira li din l-ispeċi terġa’ tiġi lura f’dawn il-postijiet ta’ mistrieħ, fatt li hija l-qorti tar-rinviju li għandha tivverifika. Barra minn hekk, permezz ta’ din is-sentenza, il-Qorti tal-Ġustizzja ddikjarat id-domandi l-oħra inammissibbli minħabba insuffiċjenzi tat-talba għal deċiżjoni preliminari fid-definizzjoni tal-kuntest fattwali u tal-kuntest ġuridiku nazzjonali kkonċernati kif ukoll minħabba n-nuqqas ta’ spjegazzjoni dwar il-motivi preċiżi li għalihom l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni mitluba kienet neċessarja għall-qorti tar-rinviju għall-finijiet tas-soluzzjoni tal-kawża prinċipali.

16

Huwa f’dan il-kuntest li din il-qorti ressqet quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja talba għal deċiżjoni preliminari ġdida, li tippreżenta espożizzjoni tal-fatti iktar iddettaljata u tippreċiża li d-“deterjorazzjoni ta’ post ta’ mistrieħ”, il-“qerda ta’ post ta’ mistrieħ”, id-“deterjorazzjoni ta’ sit tat-tgħammir” u l-“qerda ta’ sit tat-tgħammir” jikkostitwixxu, skont il-leġiżlazzjoni nazzjonali, erba’ vjolazzjonijiet distinti li għandhom jiġu ssanzjonati b’mod awtonomu. Għalhekk, hija tqis neċessarju, sabiex tiġi riżolta l-kawża prinċipali, li tiġi ddeterminata l-portata kemm fil-kuntest kif ukoll fiż-żmien tal-kunċett ta’ “sit tat-tgħammir” kif ukoll il-kriterji ta’ distinzjoni bejn id-“deterjorazzjoni” u l-“qerda” ta’ sit tat-tgħammir u/jew ta’ post ta’ mistrieħ.

17

B’mod partikolari, il-qorti tar-rinviju tixtieq tkun taf jekk il-protezzjoni mogħtija mill-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats” tkoprix biss l-abitazzjoni konkreta tal-postijiet fejn jgħix il-Cricetus cricetus (ħamster komuni) jew jekk din testendix ukoll għall-madwar ta’ dawn il-postijiet ta’ għajxien. Barra minn hekk, fid-dawl tad-diverġenzi bejn l-opinjoni tal-espert privat innominat minn IE u dak tal-esperti tal-Amministrazzjoni Muniċipali tal-Belt ta’ Vjenna, hija tirrileva n-neċessità li tiġi ċċarata l-kwistjoni dwar jekk il-perijodu ta’ abitazzjoni konkreta u effettiva fil-postijiet fejn jgħix il-Cricetus cricetus (ħamster komuni) kif ukoll dak ta’ emanċipazzjoni tal-frieħ ta’ din l-ispeċi ta’ annimali biss għandhomx jittieħdu inkunsiderazzjoni għall-finijiet tal-kwalifika, fuq il-livell temporali, ta’ sit tat-tgħammir jew jekk għandux jittieħed inkunsiderazzjoni wkoll il-perijodu ta’ ġestazzjoni u l-perijodu ta’ dipendenza eventwali tagħha.

18

F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Verwaltungsgericht Wien (il-Qorti Amministrattiva ta’ Vjenna) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

19

Permezz tal-ewwel domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats” għandux jiġi interpretat fis-sens li l-kunċett ta’ “siti tat-tgħammir”, imsemmi f’din id-dispożizzjoni, jinkludix biss il-postijiet fejn jgħix il-Cricetus cricetus (ħamster komuni) jew jekk dan jestendix ukoll għall-madwar tad-daħliet tal-postijiet fejn tgħix din l-ispeċi ta’ annimali protetta.

20

Skont ġurisprudenza stabbilita, għall-finijiet tal-interpretazzjoni ta’ dispożizzjoni tad-dritt tal-Unjoni, għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni mhux biss il-kliem tagħha, iżda wkoll il-kuntest tagħha u l-għanijiet imfittxija mil-leġiżlazzjoni li minnha tagħmel parti (sentenza tat‑2 ta’ Lulju 2020, Magistrat der Stadt Wien (Ħamster komuni), C‑477/19, EU:C:2020:517, punt 23 u l-ġurisprudenza ċċitata).

21

Fl-ewwel lok, għandu jiġi rrilevat li, skont l-istess kliem tal-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats”, l-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa biex jistabbilixxu sistema ta’ ħarsien strett tal-ispeċi tal-annimali msemmija fl-Anness IV(a), ta’ din id-direttiva, fil-firxa naturali tagħhom, u li jipprojbixxu id-deterjorazzjoni jew qerda ta’ siti tat-tgħammir jew postijiet ta’ mistrieħ.

22

Madankollu, il-formulazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni, hekk kif inhi, ma tippermettix li jiġi ddeterminat jekk il-protezzjoni mogħtija minn din id-dispożizzjoni lis-siti tat-tgħammir ta’ speċi ta’ annimali protetta testendix ukoll għall-madwar ta’ dawn is-siti.

23

Fit-tieni lok, fir-rigward tal-kuntest tal-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats”, għalkemm id-Direttiva “habitats” ma tinkludix definizzjoni tal-kunċett ta’ “sit tat-tgħammir”, il-Qorti tal-Ġustizzja enfasizzat li l-projbizzjoni stabbilita f’din id-dispożizzjoni ma tikkonċernax direttament l-ispeċi tal-annimali iżda hija intiża sabiex tipproteġi partijiet sinjifikattivi tal-habitat tagħhom (sentenza tat‑2 ta’ Lulju 2020, Magistrat der Stadt Wien (Ħamster komuni), C‑477/19, EU:C:2020:517, punt 28).

24

Minn dan jirriżulta li l-protezzjoni stretta mogħtija mill-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats” hija intiża sabiex tiggarantixxi li partijiet sinjifikattivi tal-habitat tal-ispeċi ta’ annimali protetti jiġu ppreżervati b’mod li dawn tal-aħħar ikunu jistgħu jibbenefikaw mill-kundizzjonijiet rikjesti sabiex, b’mod partikolari, jirriproduċu fihom (ara, b’analoġija, is-sentenza tat‑2 ta’ Lulju 2020, Magistrat der Stadt Wien (Ħamster komuni), C‑477/19, EU:C:2020:517, punt 29).

25

Issa, għandu jiġi rrilevat li interpretazzjoni tal-kunċett ta’ “sit tat-tgħammir”, li jinsab fl-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats”, kif issuġġerita mir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, li għandha l-intenzjoni li tillimita l-portata ta’ dan il-kunċett biss għall-postijiet fejn jgħix il-Cricetus cricetus (ħamster komuni), tista’ teskludi minn din il-protezzjoni ż-żoni neċessarji għat-tgħammir u għat-tnissil ta’ frieħ ta’ din l-ispeċi ta’ annimali protetta, li jistgħu jinsabu fil-madwar ta’ dawn il-postijiet fejn jgħix il-Cricetus cricetus (ħamster komuni). Tali interpretazzjoni ma hijiex ta’ natura li tiggarantixxi li partijiet sinjifikattivi tal-habitat tal-imsemmija speċi ta’ annimali jiġu ppreżervati b’mod li din tal-aħħar tkun tista’ tibbenefika mill-kundizzjonijiet rikjesti sabiex, b’mod partikolari, tirriproduċi fihom.

26

F’dan ir-rigward, fid-Dokument ta’ Gwida fuq il-Protezzjoni Stretta tal-Ispeċi ta’ Annimali ta’ Interess Komunitarju skont id-Direttiva “habitats” 92/43/KEE (verżjoni finali, Frar 2007), il-Kummissjoni tippreċiża li, minn naħa, l-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats” għandu jiġi miftiehem li għandu l-għan li jissalvagwardja l-funzjonalità ekoloġika tas-siti tat-tgħammir u, min-naħa l-oħra, li dawn tal-aħħar ikunu jistgħu jinkludu s-siti neċessarji għar-rit ta’ tgħammir, it-tgħammir, il-kostruzzjoni ta’ bejtiet jew għażla ta’ sit ta’ tqegħid ta’ bajd jew ta’ ħlas, il-post ta’ żvilupp u tat-tfaqqis tal-bajd u s-sit ta’ fejn ibejtu jew ta’ fejn isir il-ħlas, meta jkun okkupat minn frieħ dipendenti fuq dak is-sit.

27

Għalhekk, jirriżulta mill-kuntest li fih jinsab l-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats” li l-kunċett ta’ “sit tat-tgħammir” għandu jinftiehem bħala li jkopri ż-żoni kollha neċessarji sabiex jippermetti li l-ispeċi ta’ annimali kkonċernata tkun tista’ tirriproduċi ruħha b’suċċess, inkluż il-madwar tas-sit tat-tgħammir, fejn din l-interpretazzjoni hija kkorroborata wkoll mill-għanijiet ta’ din id-direttiva.

28

Fil-fatt, fit-tielet lok, għandu jitfakkar, kif enfasizzat il-Qorti tal-Ġustizzja fil-punt 18 tas-sentenza tagħha tat‑2 ta’ Lulju 2020, Magistrat der Stadt Wien (Ħamster komuni), (C‑477/19, EU:C:2020:517), li, skont l-Artikolu 2(1) tad-Direttiva “habitats”, din tal-aħħar [għandha] “[l]-għan […] li tikkontribwixxi biex tiġi żgurata l-biodiversità permezz tal-konservazzjoni ta’ l-habitat naturali u tal-fawna u l-flora selvaġġa fit-territorju Ewropew ta’ l-Istati Membri li jgħodd għalihom it-Trattat [FUE]”. Barra minn hekk, skont l-Artikolu 2(2) u (3) ta’ din id-direttiva, il-miżuri meħuda abbażi tagħha huma ddisinjati sabiex jiżguraw iż-żamma jew jirripristinaw, fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli, il-habitat naturali u l-ispeċi tal-fawna u l-flora selvaġġa li huma ta’ interess għall-Unjoni, u għandhom iqisu l-ħtiġiet ekonomiċi, soċjali u kulturali u l-karatteristiċi reġjonali u lokali.

29

Barra minn hekk, id-Direttiva “habitats” tfittex li tiżgura protezzjoni stretta tal-ispeċi ta’ annimali, permezz b’mod partikolari tal-projbizzjonijiet previsti fl-Artikolu 12(1) tagħha, b’tali mod li s-sistema ta’ protezzjoni prevista f’din id-dispożizzjoni għandha tkun f’pożizzjoni li effettivament tevita li jkun hemm ħsara lill-habitat tal-ispeċi ta’ annimali protetti (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat‑2 ta’ Lulju 2020, Magistrat der Stadt Wien (Ħamster komuni),C‑477/19, EU:C:2020:517, punt 20 u l-ġurisprudenza ċċitata).

30

Għaldaqstant, il-protezzjoni tas-siti tat-tgħammir ta’ speċi ta’ annimali protetta, prevista fl-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats”, għandha tippermetti li jiġi ggarantit li dawn is-siti jikkontribwixxu għaż-żamma jew għall-irripristinar ta’ stat ta’ konservazzjoni favorevoli ta’ din l-ispeċi tal-annimali, fis-sens li din il-protezzjoni tiżgura l-permanenza tal-funzjonalità ekoloġika tagħhom.

31

Issa, ma jkunx kompatibbli ma’ dan l-għan li jiġi mċaħħad mill-protezzjoni l-madwar ta’ dawn is-siti tat-tgħammir ta’ speċi ta’ annimali protetta peress li dan jista’ jkun neċessarju sabiex din l-ispeċi ta’ annimali tkun tista’ tirriproduċi ruħha b’suċċess.

32

F’dan il-każ, huwa stabbilit li l-miżuri dannużi kkonsistew fit-tneħħija tas-saff veġetali mill-madwar tad-daħliet tal-postijiet fejn jgħix il-Cricetus cricetus (ħamster komuni), it-tindif tal-post ta’ kostruzzjoni, l-iżvilupp ta’ triq ta’ kostruzzjoni u l-bini ta’ parkeġġ fil-viċinanza immedjata tad-daħliet tal-imsemmija postijiet fejn jgħix il-Cricetus cricetus (ħamster komuni).

33

F’dawn iċ-ċirkustanzi, u kif jirriżulta kemm mill-kuntest li fih jinsab l-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats” kif ukoll mill-għanijiet segwiti minnu, għandu jiġi kkunsidrat li l-protezzjoni ta’ sit tat-tgħammir ta’ speċi ta’ annimali protetta, kif din id-dispożizzjoni timponi, tisfa mingħajr effett utli jekk attivitajiet tal-bniedem, imwettqa madwar dan is-sit, kellhom bħala għan jew bħala effett li din l-ispeċi ta’ annimali ma tibqax tiffrekwenta iktar is-sit tat-tgħammir ikkonċernat, fatt li għandu jiġi vverifikat mill-qorti tar-rinviju.

34

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti, ir-risposta għall-ewwel domanda għandha tkun li l-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats” għandu jiġi interpretat fis-sens li l-kunċett ta’ “sit tat-tgħammir”, imsemmi f’din id-dispożizzjoni, jinkludi wkoll il-madwar ta’ dan is-sit peress li dan jirriżulta neċessarju sabiex jippermetti lill-ispeċi ta’ annimali protetti msemmija fl-Anness IV(a) ta’ din id-direttiva, bħall-Cricetus cricetus (ħamster komuni), jirriproduċu ruħhom b’suċċess.

35

Permezz tat-tieni domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats” għandux jiġi interpretat fis-sens li l-protezzjoni tas-siti tat-tgħammir ta’ speċi ta’ annimali protetta mogħtija minn din id-dispożizzjoni hijiex limitata fiż-żmien.

36

Mill-proċess li għandha quddiemha l-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li l-qorti tar-rinviju tfittex, b’mod iktar partikolari, li tkun taf jekk din il-protezzjoni tkoprix biss il-perijodu ta’ abitazzjoni konkreta u effettiva fil-postijiet fejn jgħix il-Cricetus cricetus (ħamster komuni) u tal-emanċipazzjoni tal-frieħ ta’ din l-ispeċi ta’ annimali protetta jew jekk tiġix applikata wkoll għall-perijodu kollu ta’ ġestazzjoni u l-perijodu ta’ dipendenza eventwali tagħha.

37

Sabiex tingħata risposta għal din id-domanda, għandu jiġi rrilevat li l-Qorti tal-Ġustizzja ntalbet, fis-sentenza tat‑2 ta’ Lulju 2020, Magistrat der Stadt Wien (Ħamster komuni), (C‑477/19, EU:C:2020:517), tippreċiża l-portata tal-kunċett ta’ “post ta’ mistrieħ”, fis-sens tal-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats”. Hija b’hekk adottat, skont interpretazzjoni letterali, sistematika u teleoloġika ta’ din id-dispożizzjoni, tifsira wiesgħa tal-portata ta’ dan il-kunċett fiż-żmien, li jimplika li l-protezzjoni ta’ postijiet ta’ mistrieħ tal-ispeċi ta’ annimali kkonċernata tkopri wkoll il-postijiet ta’ mistrieħ li ma humiex iktar okkupati minn din l-ispeċi ta’ annimali peress li jkun hemm probabbiltà suffiċjentement kbira li l-imsemmija speċi ta’ annimali terġa’ tiġi lura f’dawn il-postijiet ta’ mistrieħ.

38

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet imsemmija fil-punti 24, 29 u 30 ta’ din is-sentenza dwar il-protezzjoni stretta mogħtija mill-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats”, tali tifsira wiesgħa għandha tiġi adottata wkoll fir-rigward tal-portata fiż-żmien tal-protezzjoni tas-siti tat-tgħammir, kif imsemmija f’din id-dispożizzjoni.

39

Minn dan jirriżulta li, sabiex tiġi żgurata l-protezzjoni stretta mogħtija minn din id-dispożizzjoni, is-siti tat-tgħammir ta’ speċi ta’ annimali protetta għandhom jibbenefikaw minn protezzjoni fit-tul sakemm dan ikun neċessarju sabiex din l-ispeċi ta’ annimali tkun tista’ tirriproduċi ruħha b’suċċess, b’tali mod li din il-protezzjoni testendi wkoll għas-siti tat-tgħammir li ma humiex iktar okkupati peress li jkun hemm probabbiltà suffiċjentement kbira li l-imsemmija speċi ta’ annimali terġa’ tiġi lura f’dawn is-siti, fatt li għandu jiġi vverifikat mill-qorti tar-rinviju.

40

Tali konklużjoni hija barra minn hekk sostnuta mill-qari tad-Dokument ta’ Gwida, imsemmi fil-punt 26 ta’ din is-sentenza, li fih il-Kummissjoni tippreċiża li s-siti tat-tgħammir huma kruċjali għaċ-ċiklu tal-ħajja ta’ speċi ta’ annimali protetta u jikkostitwixxu partijiet importanti ħafna tal-habitat globali neċessarju għas-sopravivenza tagħha, b’tali mod li dawn għandhom jiġu protetti anki meta ma jkunux okkupati, iżda jkun hemm probabbiltà qawwija li l-ispeċi tal-annimali kkonċernata terġa’ lura f’dawn is-siti.

41

Għaldaqstant, għandu jiġi kkunsidrat li l-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats” ma jistax jiġi interpretat fis-sens li l-protezzjoni tas-siti tat-tgħammir ta’ speċi ta’ annimali protetta li din id-dispożizzjoni tipprevedi hija limitata għall-perijodu ta’ abitazzjoni konkreta u effettiva jew għall-perijodu ta’ ġestazzjoni u għall-perijodu ta’ dipendenza eventwali ta’ din l-ispeċi ta’ annimali.

42

Għall-finijiet tal-implimentazzjoni tas-sistema ta’ protezzjoni stabbilita f’din id-dispożizzjoni, hija għalhekk il-qorti tar-rinviju li għandha teżamina, b’mod partikolari, abbażi tas-salvagwardja tal-funzjonalità ekoloġika tas-siti tat-tgħammir tal-Cricetus cricetus (ħamster komuni), jekk hemmx probabbiltà suffiċjentement kbira li, barra mill-perijodi msemmija fil-punt preċedenti, din l-ispeċi ta’ annimali protetta terġa’ lura f’dawn is-siti sabiex tirriproduċi ruħha.

43

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti, ir-risposta għat-tieni domanda għandha tkun li l-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats” għandu jiġi interpretat fis-sens li s-siti tat-tgħammir ta’ speċi ta’ annimali protetta għandhom jibbenefikaw minn protezzjoni fit-tul sakemm dan ikun neċessarju sabiex din l-ispeċi ta’ annimali tkun tista’ tirriproduċi ruħha b’suċċess, b’tali mod li din il-protezzjoni testendi wkoll għas-siti tat-tgħammir li ma humiex iktar okkupati, peress li jkun hemm probabbiltà suffiċjentement kbira li l-imsemmija speċi ta’ annimali terġa’ tiġi lura f’dawn is-siti.

44

Permezz tat-tielet u r-raba’ domanda tagħha, li għandhom jiġu eżaminati flimkien, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, dwar l-interpretazzjoni tal-kunċetti ta’ “deterjorazzjoni” u ta’ “qerda”, fis-sens tal-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats”.

45

B’mod partikolari, il-qorti tar-rinviju tixtieq tiddetermina jekk il-miżuri dannużi jikkostitwixxux “deterjorazzjoni” jew “qerda” ta’ sit tat-tgħammir u/jew ta’ post ta’ mistrieħ, fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni.

46

F’dan ir-rigward, għandu jiġi kkonstatat li d-Direttiva “habitats” ma tinkludix definizzjoni ta’ dawn il-kunċetti, li għandhom, għalhekk, jiġu interpretati konformement mat-tifsira normali tal-kliem li jikkomponuhom fil-lingwaġġ ta’ kuljum, filwaqt li jittieħed inkunsiderazzjoni l-kuntest li fih jintużaw dawn it-termini u l-għanijiet intiżi mil-leġiżlazzjoni li minnha jagħmel parti l-kliem imsemmi (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal‑1 ta’ Ottubru 2020, Staatssecretaris van Financiën (Rata mnaqqsa ta’ VAT għal afrodiżijaċi), C‑331/19, EU:C:2020:786, punt 24 u l-ġurisprudenza ċċitata).

47

Fir-rigward, qabel kollox, tat-tifsira normali fil-lingwaġġ ta’ kuljum tal-kliem “deterjorazzjoni” u “qerda”, għandu jiġi rrilevat li dawn il-kliem huma intiżi, rispettivament, għall-azzjoni ta’ degradazzjoni, inkluż il-fatt li gradwalment tiddgħajjef, u l-azzjoni li tagħmel xi ħaġa tisparixxi.

48

Fir-rigward, sussegwentement, tal-kuntest li fih jinsab l-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats”, jirriżulta mid-Dokument ta’ Gwida tal-Kummissjoni, imsemmi fil-punt 26 ta’ din is-sentenza, li d-deterjorazzjoni tista’ tiġi ddefinita bħala degradazzjoni fiżika li taffettwa habitat, sit tat-tgħammir jew post ta’ mistrieħ li, b’differenza għall-qerda, tista’ sseħħ bil-mod u progressivament tnaqqas il-funzjonalità ekoloġika tas-sit jew tal-post ikkonċernat, b’tali mod li din id-degradazzjoni ma tistax twassal immedjatament għal telf ta’ funzjonalità, iżda tikkompromettiha kwalitattivament jew kwantitattivament u tista’, eventwalment, twassal għal telf totali.

49

Barra minn hekk, għandu jitfakkar li l-projbizzjoni tal-atti li jikkawżaw id-deterjorazzjoni jew il-qerda tas-siti tat-tgħammir jew tal-postijiet ta’ mistrieħ imsemmija f’din id-dispożizzjoni ma hijiex limitata, kuntrarjament għal dak li huwa previst għall-atti msemmija fl-Artikolu 12(1)(a) sa (ċ) tal-imsemmija direttiva, għall-atti intenzjonali (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat‑2 ta’ Lulju 2020, Magistrat der Stadt Wien (Ħamster komuni), C‑477/19, EU:C:2020:517, punt 27 u l-ġurisprudenza ċċitata).

50

Fl-aħħar lok, fir-rigward tal-għan segwit mid-Direttiva “habitats”, huwa importanti li jitfakkar ukoll li dan huwa intiż, kif ġie msemmi fil-punt 29 ta’ din is-sentenza, sabiex jiżgura protezzjoni stretta tal-ispeċi ta’ annimali, b’mod partikolari permezz tal-projbizzjonijiet previsti fl-Artikolu 12(1) tagħha.

51

Fid-dawl ta’ din is-sistema ta’ protezzjoni stretta, għandu jiġi kkunsidrat li l-grad ta’ ħsara għall-funzjonalità ekoloġika tas-sit tat-tgħammir jew tal-post ta’ mistrieħ, kemm jekk dan ikun intenzjonat jew le, jikkostitwixxi l-kriterju deċiżiv għall-finijiet li tiġi stabbilita distinzjoni bejn, minn naħa, att li jikkawża deterjorazzjoni ta’ dan is-sit tat-tgħammir jew ta’ dan il-post ta’ mistrieħ u, min-naħa l-oħra, att li jikkawża l-qerda tagħhom.

52

B’mod partikolari, għandu jiġi żgurat li s-siti tat-tgħammir u l-postijiet ta’ mistrieħ ta’ speċi ta’ annimali protetta ma jiġux iddeterjorati jew meqruda permezz tal-attivitajiet tal-bniedem, b’mod li jkomplu jipprovdu l-kundizzjonijiet rikjesti sabiex din l-ispeċi ta’ annimali tkun tista’ tistrieħ jew tirriproduċi ruħha b’suċċess. Tali evalwazzjoni għandha tieħu inkunsiderazzjoni l-ħtiġiet ekoloġiċi speċifiċi għal kull speċi ta’ annimal ikkonċernata, li għaliha jappartjeni l-individwu inkwistjoni, kif ukoll is-sitwazzjoni fil-livell tal-individwi ta’ din l-ispeċi ta’ annimali li jokkupaw is-sit tat-tgħammir jew il-post ta’ mistrieħ ikkonċernati.

53

F’dan il-każ, għall-finijiet tal-applikazzjoni tal-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats”, hija l-qorti tar-rinviju li għandha teżamina jekk il-miżuri dannużi kinux ta’ natura li jnaqqsu progressivament jew jeliminaw totalment il-funzjonalità ekoloġika ta’ dawn il-habitats.

54

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti, ir-risposta għat-tielet u għar-raba’ domanda għandha tkun li l-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva “habitats” għandu jiġi interpretat fis-sens li l-kunċetti ta’ “deterjorazzjoni” u ta’ “qerda”, imsemmija f’din id-dispożizzjoni, għandhom jiġu interpretati fis-sens li jirreferu, rispettivament, għat-tnaqqis progressiv tal-funzjonalità ekoloġika ta’ sit tat-tgħammir jew ta’ post ta’ mistrieħ ta’ speċi ta’ annimali protetta u t-telf totali ta’ din il-funzjonalità, indipendentement min-natura intenzjonali jew le ta’ tali danni.

55

Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija din il-qorti li għandha tiddeċiedi fuq l-ispejjeż. L-ispejjeż sostnuti għas-sottomissjoni tal-osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, barra dawk tal-imsemmija partijiet, ma jistgħux jitħallsu lura.

Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (It-Tieni Awla) taqta’ u tiddeċiedi: