1.

“Meta wieħed jgħaddi mill-kategoriji ġuridiċi ta’ kuntratt u ta’ delitt għar-responsabbiltà ex contractu u ex delicto, l-Imħallef tal-era Vittorjana L.J. Bramwell issuġġerixxa li wieħed ikun qiegħed jgħaddi minn kliem sempliċi għal termini artistiċi. [...] Dak li L.J. Bramwell jidher li kellu f’moħħu kien l-approċċ empiriku tal-Common law imsejjes, b’riżultat ta’ xi forma ta’ azzjoni, fuq għadd ta’ sitwazzjonijiet fattwali u dan kellu jitqiegħed f’kuntrast mas-sistematizzazzjoni razzjonalizzata ħafna tar-relazzjonijiet ġuridiċi li hija fil-bażi tad-dritt Ruman dwar l-obbligi. [Fil-Common law] azzjoni bbażata fuq kuntratt jew delitt hija azzjoni bbażata fuq numru partikolari ta’ fatti, ‘is-sustanza tal-kwistjoni’, filwaqt li, [fid-dritt ċivili], azzjoni ex contractu jew ex delicto hija azzjoni ddefinita minn sistema formali ta’ relazzjonijiet ġuridiċi. [...] Id-dritt Ingliż dwar l-obbligi [...] ftit li xejn jinteressah mir-relazzjonijiet ġuridiċi fformalizzati; ir-responsabbiltà hija sempliċement kwistjoni ta’ ‘sitwazzjoni ta’ fatti li l-eżistenza tagħhom tagħti lil persuna d-dritt li tikseb rimedju mill-qorti kontra persuna oħra’. [...] Id-dritt ċivili, min-naħa l-oħra, jikkunsidra r-responsabbiltà bħala n-nuqqas ta’ eżekuzzjoni ta’ obbligu diġà eżistenti u vinkolanti. Ir-responsabbiltà hija kwistjoni ta’ nuqqas ta’ eżekuzzjoni tal-vinculum iuris. Fil-fatt, is-sitwazzjoni hija saħansitra iktar kumplessa [...]. It-terminu [fid-dritt ċivili] ta’ responsabilité contractuelle jimplika [fid-dritt Ingliż dwar l-obbligi] l-importazzjoni fil-kuntratt tal-kunċett ta’ delitt (jew kważi‑delitt) ta’ responsabbiltà (la responsabilité civile), li wassal biex il-kunċett ta’ nuqqas ta’ eżekuzzjoni ta’ obbligu kuntrattwali jiġi integrat fis-sistema ta’ responsabbiltà ta’ delitt” ( 2 ) [traduzzjoni libera].

2.

Din is-silta tgħin biex tiġi spjegata u mifhuma aħjar il-portata tad-differenzi bejn il-leġiżlazzjonijiet u l-prattiki tad-diversi Stati Membri fil-qasam tal-vjaġġi kollox kompriż. Huwa sabiex jiġu rrimedjati dawn id-differenzi li l-leġiżlatur tal-Unjoni stabbilixxa regoli komuni li ppermettew mhux biss lill-operaturi ta’ Stat Membru jipproponu s-servizzi tagħhom fi Stati Membri oħra iżda wkoll lill-konsumaturi tal-Unjoni jibbenefikaw minn kundizzjonijiet paragunabbli jkun liema jkun l-Istat Membru li fih jixtru l-vjaġġ kollox kompriż ( 3 ).

3.

Din it-talba għal deċiżjoni preliminari, indirizzata lill-Qorti tal-Ġustizzja mis-Supreme Court of the United Kingdom (il-Qorti Suprema tar-Renju Unit), tirrigwarda l-interpretazzjoni tat-tieni parti tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314.

4.

Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ tilwima bejn X, vjaġġatriċi residenti fir-Renju Unit, u Kuoni Travel Ltd (iktar ’il quddiem “Kuoni”), organizzatur tal-vjaġġi stabbilit fir-Renju Unit, dwar talba għal kumpens għal dannu li rriżulta mill-eżekuzzjoni inkorretta ta’ kuntratt dwar vjaġġ kollox kompriż konkluż bejn X u Kuoni.

5.

Il-Qorti tar-rinviju tixtieq tkun taf, essenzjalment, jekk organizzatur tal-vjaġġi kollox kompriż jistax jibbenefika mill-eżenzjoni mir-responsabbiltà prevista fit-tieni parti tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314 meta n-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew l-eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt li dan l-organizzatur ikkonkluda ma’ konsumatur jirriżultaw mill-atti ta’ impjegat ta’ fornitur ta’ servizzi li jeżegwixxi dan il-kuntratt.

6.

Din il-kawża għalhekk tagħti lill-Qorti tal-Ġustizzja l-opportunità li tippreċiża l-kundizzjonijiet għar-responsabbiltà ta’ organizzatur tal-vjaġġi meta impjegat ta’ fornitur ta’ servizzi ta’ dan l-organizzatur iwettaq aggressjoni u stupru fuq persuna li tkun iffirmat kuntratt dwar pakkett tal-ivvjaġġar ma’ dan l-organizzatur.

7.

L-Artikolu 2, punti 2 u 4, tad-Direttiva 90/314 jipprovdi:

“Għall-finijiet ta’ din id-Direttiva:

[...]

[...]

[...]”

8.

It-tieni subparagrafu tal-Artikolu 4(6) ta’ din id-direttiva jistabbilixxi:

“F’dan il-każ, [jekk il-konsumatur jirtira mill-kuntratt skond il-paragrafu 5, jew jekk, għal xi raġuni tkun xi tkun, ħlief waħda li tkun tort tal-konsumatur, l-organizzatur iħassar il-pakkett qabel id-data tat-tluq] huwa jkun intitolat, jekk ikun approprjat, li jiġi kkompensat jew mill-organizzatur jew mill-bejjiegħ, skond kif titlob il-liġi ta’ l-Istat Membru relevanti, talli l-kuntratt ma jkunx twettaq, ħlief meta:

[...]

9.

L-Artikolu 5(1) sa (3) ta’ din id-direttiva jipprevedi:

“1.   L-Istati Membri għandhom jieħdu l-passi meħtieġa biex jiżguraw li l-organizzatur u/jew il-parti kontraenti li qed tbigħ ikunu responsabbli mal-konsumatur għat-tħaddim approprjat ta’ l-obbligazzjonijiet li joħorġu mill-kuntratt, irrispettivament minn jekk dawn l-obbligazzjonijiet għandhomx jitwettqu minn dak l-organizzatur u/jew bejjiegħ jew minn xi fornituri oħra tas-servizzi mingħajr preġudizzju għad-dritt ta’ l-organizzatur u/jew tal-bejjiegħ li jduru fuq dawk il-fornituri l-oħra tas-servizzi.

2.   F’dak li għandu x’jaqsam mad-danni li jsofri l-konsumatur minħabba n-nuqqas ta’ tħaddim jew it-tħaddim ħażin tal-kuntratt, l-Istati Membri għandhom jieħdu l-passi meħtieġa biex jiżguraw li l-organizzatur u/jew il-bejjiegħ ikun/u responsabli kemm-il darba dan in-nuqqas li jitħaddem jew it-tħaddim ħażin ma jkunx dovut la għal xi tort tagħhom u lanqas għal dak ta’ xi fornitur ieħor tas-servizzi, għax:

Fil-każi imsemmija fit-tieni u t-tielet inċiżi, l-organizzatur u/jew il-bejjiegħ li jkunu parti kontraenti jkunu obbligati jagħtu għajnuna pronta lill-konsumatur li jinsab f’diffikultà.

F’dawk li huma danni li joħorġu minn nuqqas ta’ tħaddim jew minn tħaddim ħażin tas-servizzi involuti fil-pakkett, l-Istati Membri jistgħu jippermettu li l-kumpens ikun limitat skond il-konvenzjonijiet internazzjonali li jirregolaw dawn is-servizzi.

F’dak li huwa dannu li ma jkunx dannu personali li joħroġ min-nuqqas ta’ tħaddim jew mit-tħaddim ħażin tas-servizzi involuti fil-pakkett l-Istati Membri jistgħu jippermettu li l-kumpens ikun limitat skond il-kuntratt. Dan il-limitu m’għandux ikun mingħajr raġuni.

3.   Mingħajr preġudizzju għar-raba’ subparagrafu tal-paragrafu 2, ma jistgħux jitħallew barra permezz ta’ xi klawżola kuntrattwali xi disposizzjonijient tal-paragrafi 1 u 2.”

10.

Fl‑1 ta’ Lulju 2018, id-Direttiva 90/314 tħassret u ġiet issostitwita bid-Direttiva (UE) 2015/2302 ( 4 ). Madankollu, fid-dawl tad-data tal-fatti fil-kawża prinċipali, hija d-Direttiva 90/314 li tapplika f’dan il-każ.

11.

Il-Package Travel, Package Holidays and Package Tours Regulation 1992 (ir-Regolament tal‑1992 dwar il-Vjaġġi, il-Vaganzi Kollox Kompriż u t-Tours Kollox Kompriż) tat-22 ta’ Diċembru 1992 ( 5 ) (iktar ’il quddiem ir-“Regolament tal‑1992”) ittraspona d-Direttiva 90/314 fir-Renju Unit.

12.

L-Artikolu 15(1), (2) u (5) tar-Regolament tal‑1992 jipprevedi:

“1.   Il-parti l-oħra fil-kuntratt hija responsabbli, fir-rigward tal-konsumatur, għall-eżekuzzjoni xierqa tal-obbligi li jirriżultaw mill-kuntratt, kemm jekk dawn l-obbligi għandhom jiġu eżegwiti minnha stess jew minn fornituri oħra ta’ servizzi, bla ħsara għal kull rikors jew dritt ta’ azzjoni li għandha din il-parti l-oħra kontra l-fornituri l-oħra ta’ servizzi.

2.   Il-parti l-oħra fil-kuntratt għandha tkun responsabbli, fir-rigward tal-konsumatur, għal kull dannu kkawżat lilha min-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew mill-eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt, sakemm in-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew l-eżekuzzjoni inkorretta la tkun dovuta għal nuqqas tal-parti l-oħra u lanqas għal nuqqas ta’ fornitur ieħor ta’ servizzi, minħabba li:

[...]

5.   Bla ħsara għall-paragrafi 3 u 4, ir-responsabbiltà prevista fil-paragrafi 1 u 2 ma tistax tiġi eskluża bi klawżola tal-kuntratt.”

13.

Skont l-Artikolu 13 tas-Supply of Goods and Services Act (il-Liġi tal‑1982 dwar il-Provvista ta’ Oġġetti u Servizzi) ( 6 ) tat‑13 ta’ Lulju 1982, fil-verżjoni tagħha applikabbli għall-fatti inkwistjoni fil-kawża prinċipali (iktar ’il quddiem il-“Liġi tal‑1982”), Kuoni kienet obbligata teżegwixxi s-servizzi stipulati fil-kuntratt b’diliġenza u b’kompetenza raġonevoli.

14.

Fl‑1 ta’ April 2010, X u żewġha kkonkludew kuntratt ma’ Kuoni li permezz tiegħu din il-kumpannija impenjat ruħha li tipprovdi vjaġġ kollox kompriż fis-Sri Lanka li kien jinkludi titjiriet bir-ritorn mir-Renju Unit u akkomodazzjoni kollox kompriż għal ħmistax‑il lejl f’lukanda bejn it‑8 u t‑23 ta’ Lulju 2010.

15.

Il-klawżola 2.2 ta’ dan il-kuntratt, li tirrigwarda l-kundizzjonijiet ta’ prenotazzjoni, tipprovdi:

“Il-kuntratt tiegħek huwa ma’ [Kuoni]. Aħna nieħdu ħsieb li nipprovdulek diversi servizzi li jagħmlu parti mill-vjaġġ li inti tipprenota mal-kumpannija tagħna”.

16.

Il-klawżola 5.10(b) tal-imsemmi kuntratt, li wkoll tirrigwarda l-kundizzjonijiet ta’ prenotazzjoni, hija fformulata kif ġej:

“[...] aħna nassumu r-responsabbiltà meta, minħabba nuqqas imputabbli lill-kumpannija tagħna jew lil wieħed mill-aġenti jew fornituri tagħna, kwalunkwe parti mis-servizzi tal-vjaġġ ipprenotati qabel it-tluq mir-Renju Unit ma tkunx taqbel mad-deskrizzjoni tagħha fil-fuljett jew ma tkunx ta’ kwalità raġonevoli, jew ulterjorment jekk inti jew membru tal-grupp tiegħek imut jew iġarrab dannu minħabba attività li tifforma parti minn dawn is-servizzi tal-vjaġġ. Aħna niċħdu kull responsabbiltà jekk, u sa fejn, kull nuqqas fil-provvista tas-servizzi tal-vjaġġ tiegħek, il-mewt jew id-dannu ma jkunx dovut għal nuqqas imputabbli lill-kumpannija jew lil wieħed mill-aġenti jew fornituri tagħna, iżda jkun ikkawżat minnek [...] jew ikun dovut għal ċirkustanzi imprevisti li, anki bid-diliġenza kollha dovuta, il-kumpannija tagħna, l-aġenti jew il-fornituri tagħna ma setgħux jipprevedu jew jevitaw.”

17.

Fil-għodwa tas‑17 ta’ Lulju 2010, waqt li kienet għaddejja mill-ġonna tal-lukanda fi triqitha lejn ir-reception, X iltaqgħet ma’ N, elettriċista, impjegat tal-lukanda, li kien fuq xogħol u kien liebes l-uniformi ta’ membru tal-persunal tal-lukanda. Wara li N offra lil X li juriha triq iqsar għar-reception, huwa ħadha f’kamra tat-tagħmir tekniku fejn stupraha u aggredieha.

18.

Fil-kuntest tal-kawża prinċipali, X talbet danni mingħand Kuoni għall-istupru u għall-aggressjoni li hija kienet ġarrbet minħabba li kienu rriżultaw mill-eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt li X kienet ikkonkludiet ma’ Kuoni kif ukoll minħabba ksur tar-Regolament tal‑1992. Kuoni kkontestat iċ-ċirkustanza li l-istupru u l-aggressjoni mwettqa minn N kienu jikkostitwixxu ksur tal-obbligi tagħha fir-rigward ta’ X bis-saħħa tal-kuntratt jew tar-Regolament tal‑1992. Insostenn ta’ dan l-argument, Kuoni invokat il-klawżola 5.10(b) tal-kuntratt u l-Artikolu 15(2)(c)(ii) tar-Regolament tal‑1992.

19.

Il-High Court (il-Qorti Għolja, ir-Renju Unit) ċaħdet ir-rikors għad-danni ta’ X minħabba li s-“servizzi tal-vjaġġ” li jinsabu fil-klawżola 5.10(b) tal-kuntratt ma kinux jirrigwardaw membru tal-persunal ta’ manutenzjoni li jakkumpanja klijent sar-reception. Barra minn hekk, hija ddeċidiet, obiter dictum, li, fi kwalunkwe każ, Kuoni setgħet tinvoka r-raġuni għal eżenzjoni mir-responsabbiltà prevista fl-Artikolu 15(2)(c)(ii) tar-Regolament tal‑1992.

20.

Fl-appell, il-Court of Appeal (England & Wales) (il-Qorti tal-Appell (Ingilterra u Wales), ir-Renju Unit) ukoll ċaħdet ir-rikors ta’ X. Il-maġġoranza, immexxija mill-Imħallfin Etherton u Asplin, ikkunsidrat li membru tal-persunal tal-manutenzjoni tal-lukanda, irrikonoxxut bħala tali mill-klijent u li akkumpanja lil dan il-klijent sar-reception tal-lukanda, ma kienx jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-klawżola 5.10 (b) tal-kuntratt. Din il-maġġoranza qieset li r-Regolament tal‑1992 ma kienx intiż biex jiffaċilita azzjoni legali kontra organizzatur tal-vjaġġi għall-aġir żbaljat ta’ impjegat ta’ fornitur meta dan l-aġir ma kienx jagħmel parti “mix-xogħlijiet li għalihom huwa impjegat” u li l-fornitur ma kienx responsabbli għal persuna oħra skont id-dritt nazzjonali applikabbli għall-konsumaturi jew id-dritt barrani applikabbli għall-imsemmi fornitur. Din il-maġġoranza kienet inklinata, fil-forma ta’ obiter dictum, li tikkunsidra li Kuoni la kienet responsabbli taħt il-klawżola 5.10(b) tal-kuntratt u lanqas skont l-Artikolu 15 tar-Regolament tal‑1992 peress li N ma kienx “fornitur” fis-sens ta’ dawn id-dispożizzjonijiet.

21.

Il-qorti tar-rinviju tirrileva li, f’opinjoni dissidenti, l-Imħallef Longmore indika li kellu dubji dwar il-fatt li l-lukanda ma kinitx responsabbli, skont id-dritt Ingliż, għal stupru mwettaq minn impjegat bl-uniformi u li kien ippreżentat lill-pubbliku bħala impjegat affidabbli. Huwa rrileva li, skont id-dritt Ingliż, il-prinċipju gwida jeżiġi li l-persuna li tistabbilixxi r-responsabbiltà kuntrattwali tibqa’ personalment responsabbli għall-eżekuzzjoni tal-kuntratt, anki jekk din l-eżekuzzjoni titwettaq minn terz. Huwa ppreċiża li d-Direttiva 90/314 u r-Regolament tal‑1992 kellhom essenzjalment l-għan li jippermettu lit-turisti li l-vjaġġ tagħhom ikun ġie rvinat jieħdu azzjoni kontra l-parti l-oħra għall-kuntratt. Fil-fehma tiegħu, l-organizzatur tal-vjaġġi għandu jingħata l-kompitu li jsolvi l-konsegwenzi tal-vjaġġ irvinat mal-kontraenti tiegħu stess, li jistgħu sussegwentement isolvu l-problemi downstream, kemm mal-impjegati tagħhom stess kif ukoll mas-subappaltaturi. Barra minn hekk, huwa sostna li xejn ma jiġġustifika l-konklużjoni li, fil-każ ta’ subappaltatur jew ta’ impjegat, il-kunċett ta’ “fornitur” għandu jkun limitat għal-lukanda. Huwa żied li ma hemm ebda dubju li ċerti impjegati għandhom jiġu kkunsidrati bħala fornituri.

22.

Fl-appell, is-Supreme Court of the United Kingdom (il-Qorti Suprema tar-Renju Unit) qieset li ġiet adita b’żewġ domandi prinċipali dwar, fir-rigward tal-ewwel waħda, jekk l-istupru u l-aggressjoni mwettqa fuq X jikkostitwixxux eżekuzzjoni inkorretta tal-obbligi ta’ Kuoni bis-saħħa tal-kuntratt u, fir-rigward tat-tieni waħda, fil-każ ta’ risposta fl-affermattiv għall-ewwel waħda, jekk Kuoni hijiex eżentata mir-responsabbiltà tagħha għall-aġir ta’ N, billi tinvoka l-klawżola 5.10(b) tal-kuntratt u, jekk ikun il-każ, l-Artikolu 15(2)(c) tar-Regolament tal‑1992.

23.

Sabiex tiddeċiedi dwar it-tieni domanda tal-appell, is-Supreme Court of the United Kingdom (il-Qorti Suprema tar-Renju Unit) qieset li kellha tagħmel domandi preliminari lill-Qorti tal-Ġustizzja. Għall-finijiet ta’ dan ir-rinviju, dik il-qorti għolja titlob lill-Qorti tal-Ġustizzja tikkunsidra li l-akkumpanjament ta’ X sar-reception minn membru tal-persunal tal-lukanda kien servizz li jaqa’ taħt is-“servizzi tal-vjaġġ” li Kuoni kienet intrabtet li tipprovdi u li l-istupru u l-aggressjoni mwettqa jikkostitwixxu eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt.

24.

Huwa f’dan il-kuntest li, b’deċiżjoni tal‑24 ta’ Lulju 2019 li waslet fir-Reġistru tal-Qorti tal-Ġustizzja fit‑30 ta’ Lulju 2019, is-Supreme Court of the United Kingdom (il-Qorti Suprema tar-Renju Unit) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

25.

Tressqu osservazzjonijiet bil-miktub mill-partijiet fil-kawża prinċipali ( 7 ) u mill-Kummissjoni. Skont l-Artikolu 76(2) tar-Regoli tal-Proċedura tagħha, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li ma torganizzax seduta għas-sottomissjonijiet orali. Permezz ta’ miżura ta’ organizzazzjoni tal-proċedura tal‑31 ta’ Marzu 2020, il-Qorti tal-Ġustizzja għamlet mistoqsijiet sabiex jingħataw tweġiba bil-miktub lill-partijiet u lill-persuni kkonċernati kollha. L-osservazzjonijiet bil-miktub dwar il-mistoqsijiet li huma s-suġġett tal-imsemmija miżuri ta’ organizzazzjoni tal-proċedura ġew ippreżentati minn dawn l-istess partijiet u mill-Kummissjoni fit-terminu stabbilit.

26.

Permezz tal-ewwel domanda preliminari tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk ir-raġuni għal eżenzjoni mir-responsabbiltà prevista fit-tieni parti tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314 fir-rigward ta’ organizzatur ta’ vjaġġi kollox kompriż tistax tiġi applikata meta n-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew l-eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt li dan l-organizzatur ikkonkluda ma’ konsumatur jirriżulta mill-atti ta’ impjegat ta’ fornitur ta’ servizzi li jeżegwixxi dan il-kuntratt. Jekk tingħata risposta fl-affermattiv għal din id-domanda, il-qorti tar-rinviju tixtieq tkun taf il-kriterji ta’ applikazzjoni tar-raġuni għal eżenzjoni msemmija f’din id-dispożizzjoni.

27.

Permezz tat-tieni domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tixtieq tiddetermina jekk impjegat ta’ fornitur ta’ servizzi fil-kuntest ta’ kuntratt relatat ma’ pakkett tal-ivvjaġġar għandux jiġi kkunsidrat bħala fornitur ta’ servizzi għall-applikazzjoni tat-tieni parti tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314 ( 8 ).

28.

Sa fejn ir-risposta għad-domanda 1(a) tiddependi fuq il-portata tal-kunċett ta’ “fornitur ta’ servizzi” fis-sens tal-Artikolu 5 tad-Direttiva 90/314, li huwa s-suġġett tat-tieni domanda, ser nittratta dawn iż-żewġ domandi flimkien.

29.

Sabiex tingħata risposta għal dawn id-domandi, jidhirli li huwa utli li jitfakkar, preliminarjament, l-għan tad-Direttiva 90/314 qabel ma nindirizza l-portata tas-sistema ta’ responsabbiltà stabbilita minnha. F’dan il-kuntest, wara li ser inkun eżaminajt il-portata tal-kunċett ta’ “fornitur ta’ servizzi” fis-sens tal-Artikolu 5 ta’ din id-direttiva, ser nindirizza l-kwistjoni dwar jekk ir-raġuni għal eżenzjoni prevista fit-tieni parti tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva hijiex applikabbli meta n-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew l-eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt tal-vjaġġ kollox kompriż jirriżulta mill-atti ta’ impjegat ta’ fornitur ta’ servizzi li jeżegwixxi l-imsemmi kuntratt. Fl-aħħar nett, peress li nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi fin-negattiv għad-domanda 1(a), nikkunsidra li ma hemmx lok li tingħata risposta għad-domanda 1(b), dwar il-kriterji ta’ applikazzjoni tar-raġuni għal eżenzjoni prevista fit-tieni parti tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314.

30.

Sabiex jinftiehem aħjar il-kuntest li fih taqa’ s-sistema ta’ responsabbiltà tal-organizzatur ta’ vjaġġi kollox kompriż stabbilita bid-Direttiva 90/314, jidhirli li jkun utli li nibda l-analiżi tiegħi billi nfakkar l-għan ta’ din id-direttiva.

31.

Għal dan il-għan, nixtieq nirrileva qabel kollox li din id-direttiva tagħmel parti minn sensiela ta’ atti tad-dritt tal-Unjoni dwar l-armonizzazzjoni fil-qasam tad-dritt privat sostantiv li ġew adottati abbażi tal-Artikolu 100A tat-Trattat KEE (li sar, wara emendi, l-Artikolu 114 TFUE). Peress li tagħmel parti minn dan il-qafas leġiżlattiv, din id-direttiva tieħu inkunsiderazzjoni l-ħtiġijiet tal-protezzjoni tal-konsumaturi ( 9 ), billi tikkunsidrahom ma’ dawk sottostanti b’mod partikolari għat-twettiq tas-suq intern ( 10 ). Mill-ewwel sat-tielet premessi tad-Direttiva 90/314 jirriżulta li l-istabbiliment ta’ regoli komuni li jirrigwardaw il-pakketti kollox kompriż jikkontribwixxi sabiex jitneħħew l-ostakoli għal-libertà li jiġu pprovduti servizzi u d-distorsjonijiet tal-kompetizzjoni bejn l-operaturi stabbiliti fi Stati Membri differenti filwaqt li fl-istess ħin jippermettu lill-konsumaturi “jgawdu minn kundizzjonijiet paragunabbli meta jkunu qed jixtru xi pakkett fi kwalunkwe Stat Membru” ( 11 ).

32.

F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja indikat li l-fatt li d-Direttiva 90/314 hija intiża sabiex tiggarantixxi għanijiet oħra ma huwiex ta’ natura li jeskludi li d-dispożizzjonijiet tagħha huma intiżi wkoll sabiex jipproteġu lill-konsumaturi ( 12 ). Għalhekk hija affermat fil-ġurisprudenza tagħha li din id-direttiva hija intiża sabiex tiggarantixxi livell għoli ta’ protezzjoni tal-konsumaturi ( 13 ).

33.

Dan huwa għalhekk il-kuntest li fih jinsabu, b’mod ġenerali, is-sistema ta’ responsabbiltà tal-organizzatur tal-vjaġġi kollox kompriż stabbilita minn din id-direttiva u, b’mod iktar partikolari, ir-raġunijiet għal eżenzjoni minn din ir-responsabbiltà.

34.

Nixtieq infakkar qabel kollox li s-sistema ta’ responsabbiltà stabbilita mid-Direttiva 90/314 hija sistema ta’ responsabbiltà kuntrattwali, li l-prinċipju ġenerali tagħha huwa li d-debitur għandu jitqies bħala responsabbli għan-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew għall-eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt konkluż bejn il-partijiet. F’dan il-kuntest, in-nuqqas ta’ eżekuzzjoni ta’ obbligu jinftiehem f’sens wiesa’ bħala kull nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu kuntrattwali. Din id-definizzjoni tan-nuqqas ta’ eżekuzzjoni ta’ obbligu hija l-pedament tas-sistema ta’ responsabbiltà kuntrattwali li permezz tagħha parti f’kuntratt tista’ tippreżenta azzjoni kontra l-parti l-oħra jekk din ma tissodisfax l-obbligi kuntrattwali kollha tagħha ( 14 ).

35.

Nixtieq nirrimarka wkoll li mill-Artikolu 1 u mill-punti 1 u 2 tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 2 tad-Direttiva 90/314 jirriżulta li l-kuntratt ta’ vjaġġ kollox kompriż huwa magħmul minn diversi elementi, jiġifieri t-trasport, l-akkomodazzjoni u servizzi turistiċi oħrajn mibjugħin jew offruti għall-bejgħ bi prezz kollox kompriż ( 15 ) iżda li, min-naħa l-oħra, huma pprovduti minn bosta fornituri ta’ servizzi fi Stat Membru ieħor jew f’pajjiż terz ( 16 ). Din il-kumplessità tal-kuntratt ta’ vjaġġ kollox kompriż hija, fil-fehma tiegħi, wieħed mill-fatturi li jispjegaw l-attenzjoni mogħtija mil-leġiżlatur tal-Unjoni għal-livell għoli ta’ protezzjoni tal-konsumaturi f’din id-direttiva u, għalhekk, l-istabbiliment, fl-Artikolu 5 tagħha, ta’ sistema ta’ responsabbiltà tal-organizzatur (u/jew tal-bejjiegħ). Fil-fatt, billi jipprevedi sett ta’ regoli f’dak li jirrigwarda l-obbligu li jingħata kumpens għad-danni kkawżati fil-konfront tal-konsumaturi, dan l-artikolu huwa intiż li jiffaċilita l-istabbiliment tar-responsabbiltà tal-organizzatur ta’ vjaġġi kollox kompriż mill-konsumaturi ( 17 ).

36.

Bis-saħħa tal-Artikolu 5(1) tad-Direttiva 90/314, l-organizzatur (u/jew il-bejjiegħ) li qiegħed ibigħ ikun responsabbli fir-rigward tal-konsumatur għall-eżekuzzjoni xierqa tal-obbligi li joħorġu mill-kuntratt, irrispettivament minn jekk dawn l-obbligi għandhomx jitwettqu minnu stess jew minn fornituri oħra ta’ servizzi u dan bla ħsara għad-dritt tal-organizzatur (u/jew tal-bejjiegħ) li jdur fuq dawn il-fornituri l-oħra ta’ servizzi ( 18 ).

37.

Fil-fehma tiegħi, mill-kliem ta’ din id-dispożizzjoni jirriżulta b’mod ċar li l-organizzatur jibqa’ personalment responsabbli fir-rigward tal-konsumatur għall-eżekuzzjoni korretta tal-kuntratt, irrispettivament mill-fatt li l-kuntratt jiġi eżegwit minn “fornitur ieħor tas-servizzi” ( 19 ). Kif qies l-Avukat Ġenerali Tizzano, “b’mod partikolari fir-rigward tal-aspett relatat mar-responsabbiltà kuntrattwali, in-natura tar-relazzjoni triangulari bejn l-organizzatur u/jew il-bejjiegħ, il-konsumatur u l-fornitur tas-servizzi hija ddefinita b’tali mod li huma tal-ewwel (l-organizzatur jew il-bejjiegħ) li, bħala regola ġenerali, huma l-uniċi responsabbli fir-rigward tal-konsumatur għan-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew għall-eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt” ( 20 ) [traduzzjoni mhux uffiċjali].

38.

Essenzjalment, dan ifisser li l-konsumatur għandu l-possibbiltà li jippreżenta azzjoni kontra l-organizzatur li huwa parti fil-kuntratt ( 21 ). Barra minn hekk, mill-Artikolu 5(3) tad-Direttiva 90/314 jirriżulta li l-klawżoli kuntrattwali li jeżentaw lill-organizzatur mir-responsabbiltà tiegħu għan-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew għall-eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt minn fornituri oħra ta’ servizzi jiġu ddikjarati nulli u bla effett ( 22 ).

39.

Barra minn hekk, jidhirli li huwa importanti li jiġi rrilevat li, fil-kuntest tal-Artikolu 5(1) tad-Direttiva 90/314, l-għażla tal-leġiżlatur tal-Unjoni li jippermetti lill-organizzatur jaġixxi, jekk ikun il-każ, kontra l-“fornituri l-oħra tas-servizzi” tissodisfa r-rieda tiegħu li jistabbilixxi livell għoli ta’ protezzjoni tal-konsumaturi billi jara li jevita li dawn tal-aħħar, minħabba l-adeżjoni tagħhom mal-kundizzjonijiet ġenerali tal-kuntratt ta’ vjaġġ kollox kompriż, jiġu skoraġġuti milli jippreżentaw azzjoni għad-danni jew obbligati li jippreżentaw diversi azzjonijiet distinti bbażati fuq id-dannu li jsofru minħabba n-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew l-eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt.

40.

Kif tindika l-Kummissjoni fit-tweġiba tagħha għal mistoqsija magħmula mill-Qorti tal-Ġustizzja, l-għan tas-sistema ta’ responsabbiltà kuntrattwali stabbilita minn din id-direttiva huwa li tikkonċentra r-responsabbiltà fir-rigward tal-organizzatur għal kull każ ta’ nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew ta’ eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt, sabiex il-konsumatur ikollu, tal-inqas, konvenut putattiv li lilu jista’ jitlob kumpens għad-danni, liema ċirkustanza tippermetti li jiġi żgurat livell għoli ta’ protezzjoni tal-konsumatur. Fil-fatt, ir-responsabbiltà tal-organizzatur fis-sens tad-Direttiva 90/314 hija bbażata fuq ir-rabta bejn, minn naħa, l-att jew l-ommissjoni li jkunu taw lok għat-telf u għad-dannu kkawżat lill-konsumatur u, min-naħa l-oħra, l-obbligi li jirriżultaw mill-kuntratt ta’ vjaġġ kollox kompriż kif iddefinit fl-Artikolu 2(1) ta’ din id-direttiva ( 23 ).

41.

Għalhekk tqum il-kwistjoni fundamentali dwar jekk l-obbligi li jirriżultaw mill-kuntratt ta’ vjaġġ kollox kompriż fis-sens tal-punt 5 tal-Artikolu 2 tad-Direttiva 90/314 kinux is-suġġett ta’ eżekuzzjoni korretta fis-sens tal-Artikolu 5(1) ta’ din id-direttiva ( 24 ).

42.

F’dan ir-rigward, ninnota li għandu jiġi ddeterminat, minn naħa, liema obbligi kuntrattwali jirriżultaw mill-kuntratt ta’ vjaġġ kollox kompriż u, min-naħa l-oħra, kif dawn l-obbligi għandhom jiġu eżegwiti. Għalhekk, skont ir-regoli ġenerali tar-responsabbiltà kuntrattwali, ftit jimporta li l-persuna li kkawżat in-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew l-eżekuzzjoni inkorretta ta’ dawn l-obbligi tkun l-organizzatur jew fornitur ieħor ta’ servizzi: l-organizzatur jibqa’ responsabbli fir-rigward tal-konsumatur. Għalhekk, din hija responsabbiltà oġġettiva tal-organizzatur tal-vjaġġi kollox kompriż fir-rigward tal-konsumatur ( 25 ).

43.

Madankollu, għandu jitfakkar li l-Artikolu 5(1) tad-Direttiva 90/314 jiddikjara, b’mod partikolari, li l-“Istati Membri għandhom jieħdu l-passi meħtieġa biex jiżguraw li l-organizzatur [...] parti kontraenti [ikun] responsabbli mal-konsumatur għat-tħaddim approprjat ta’ l-obbligazzjonijiet li joħorġu mill-kuntratt”. Għalhekk, kif indikat ġustament il-Kummissjoni, il-portata tar-responsabbiltà tal-organizzatur hija ddeterminata mil-liġi applikabbli għall-kuntratt ta’ vjaġġ kollox kompriż ( 26 ).

44.

F’dan ir-rigward, irrid nippreċiża li r-responsabbiltà kuntrattwali ta’ debitur ma hijiex, bħala prinċipju, responsabbiltà assoluta: dan tal-aħħar jista’ jiġi eżonerat mir-responsabbiltà tiegħu jekk jissodisfa ċerti kundizzjonijiet. Għalhekk, fil-kuntest tas-sistema ta’ responsabbiltà tal-organizzatur stabbilita mid-Direttiva 90/314, konformement mal-Artikolu 5(2) tagħha, l-organizzatur ma huwiex responsabbli għan-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew għall-eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt jekk din ma tkunx tista’ tiġi imputata lilu. Din ir-responsabbiltà hija suġġetta wkoll għall-kundizzjonijiet dwar il-limitazzjoni tar-responsabbiltà stabbilita fit-tielet u r-raba’ subparagrafi tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314 ( 27 ). Dawn id-dispożizzjonijiet jirrigwardaw il-limiti li l-Istati Membri jistgħu jippermettu fir-rigward tal-kumpens għad-danni li jirriżultaw min-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew mill-eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt ( 28 ). Barra minn hekk, infakkar ukoll li, skont l-Artikolu 5(3) ta’ din id-direttiva, “ma jistgħux jitħallew barra permezz ta’ xi klawżola kuntrattwali xi disposizzjonijient tal-paragrafi 1 u 2 [ta’ dan l-Artikolu]” ( 29 ).

45.

Kif għadni kemm esponejt fl-argumenti preċedenti, mhux biss il-formulazzjoni tal-Artikolu 5(1) tad-Direttiva 90/314 hija ċara u mhux ambigwa fir-rigward tar-responsabbiltà tal-organizzatur tal-vjaġġi kollox kompriż iżda l-qari letterali tagħha huwa kkorroborat ukoll mill-istruttura u l-għan ta’ din id-direttiva kif ukoll mill-għan ta’ din id-dispożizzjoni ( 30 ).

46.

Mill-kunsiderazzjonijiet preċedenti jirriżulta li l-organizzatur għandu jkun responsabbli fil-konfront tal-konsumatur u li, konsegwentement, ir-raġunijiet għal eżenzjoni previsti fl-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314 jistgħu, bħala prinċipju, jiġu invokati ( 31 ).

47.

F’dan il-każ, fir-rigward tal-kwistjoni dwar jekk l-obbligi li jirriżultaw mill-kuntratt ta’ vjaġġ kollox kompriż konkluż bejn Kuoni u X ġewx eżegwiti korrettement fis-sens tal-Artikolu 5(1) tad-Direttiva 90/314, jidher rilevanti li jitfakkar, f’dan l-istadju tal-analiżi, li l-qorti tar-rinviju qiegħda titlob lill-Qorti tal-Ġustizzja tikkunsidra li l-akkumpanjament ta’ X sar-reception minn membru tal-persunal tal-lukanda kien servizz li jaqa’ taħt “servizzi tal-vjaġġ” li Kuoni kienet intrabtet li tipprovdi u li l-istupru u l-aggressjoni mwettqa waqt il-provvista ta’ dan is-servizz kienu jikkostitwixxu eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt ( 32 ).

48.

Għaldaqstant, għandu jiġi analizzat jekk, fid-dawl tas-sistema ta’ responsabbiltà stabbilita mid-Direttiva 90/314, impjegat ta’ fornitur ta’ servizzi fil-kuntest ta’ kuntratt relatat ma’ pakkett tal-ivvjaġġar jistax jitqies bħala fornitur ta’ servizzi għall-finijiet tal-applikazzjoni tat-tieni parti tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) ta’ din id-direttiva.

49.

Għal dan il-għan, ser neżamina, fit-taqsima li jmiss, il-portata tal-kunċett ta’ “fornitur ta’ servizzi” fis-sens tad-Direttiva 90/314.

50.

Qabel kollox nirrileva li X, Kuoni, ABTA u l-Kummissjoni jikkunsidraw li l-impjegat tal-lukanda nnifsu ma jistax jitqies bħala fornitur ta’ servizzi. X madankollu toġġezzjona li, f’ċerti ċirkustanzi partikolari, l-impjegat li jipprovdi s-servizz ħażin jista’ jitqies bħala fornitur ta’ servizzi jekk kwalifika oħra twassal sabiex iċċaħħad lill-konsumatur mill-protezzjoni mogħtija mill-Artikolu 5 tad-Direttiva 90/314.

51.

Nosserva li l-kunċett ta’ “fornitur ta’ servizzi” ma huwiex iddefinit mid-Direttiva 90/314 u li din id-direttiva ma tinkludi ebda riferiment għad-dritt tal-Istati Membri sabiex jiġu ddeterminati t-tifsira u l-portata ta’ dan il-kunċett.

52.

F’dan ir-rigward, irrid infakkar li, skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, mir-rekwiżiti kemm tal-applikazzjoni uniformi tad-dritt tal-Unjoni kif ukoll tal-prinċipju ta’ ugwaljanza jirriżulta li t-termini ta’ dispożizzjoni tad-dritt tal-Unjoni li ma tinkludi ebda riferiment espress għad-dritt tal-Istati Membri sabiex jiġu ddeterminati t-tifsira u l-portata tagħha, għandhom normalment jingħataw, fl-Unjoni kollha, interpretazzjoni awtonoma u uniformi li għandha tiġi mfittxija billi jittieħdu inkunsiderazzjoni l-kuntest tad-dispożizzjoni u l-għan li għandu jintlaħaq mil-leġiżlazzjoni inkwistjoni ( 33 ).

53.

Qabel kollox, irrid infakkar li, kuntrarjament għall-fornitur ta’ servizz li jipprovdi servizzi bi ħlas, impjegat ta’ fornitur ta’ servizzi jipprovdi s-servizzi li huma previsti fil-kuntratt ta’ vjaġġ kollox kompriż minħabba li jkollu rabta ta’ subordinazzjoni mal-persuna li timpjegah li ma teżistix ma’ fornitur ta’ servizzi, bħal lukanda, ristorant, gwida għall-eskursjonijiet jew għalliem tal-isport, indipendentement mill-fatt jekk din tkunx persuna fiżika jew ġuridika.

54.

Fil-fehma tiegħi, l-ekwivalenti tat-terminu “fornitur ta’ servizzi”, użat mill-verżjonijiet lingwistiċi differenti tal-Artikolu 5 tad-Direttiva 90/314 jevoka persuna fiżika jew ġuridika li tipprovdi servizzi bi ħlas ( 34 ).

55.

Sussegwentement, jidhirli li huwa utli li jiġi rrilevat li huwa biss l-Artikolu 5 tad-Direttiva 90/314 li juża t-termini “fornituri tas-servizzi” ( 35 ). Għaldaqstant, dan il-kunċett jintuża biss fil-kuntest tar-responsabbiltà tal-organizzaturi (u/jew bejjiegħa) għan-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew l-eżekuzzjoni inkorretta tal-obbligi li jirriżultaw mill-kuntratt ta’ vjaġġ kollox kompriż konkluż mal-konsumaturi. Kif jirriżulta mid-definizzjoni tat-terminu “pakkett”, li tinsab fl-Artikolu 2(1) ta’ din id-direttiva, dawn l-obbligi jikkonċernaw is-servizzi previsti fil-kuntratt ta’ vjaġġ kollox kompriż, jiġifieri s-servizzi ta’ trasport, ta’ akkomodazzjoni jew ta’ servizzi turistiċi oħra (eskursjonijiet, korsijiet, ristoranti, eċċ.). Madankollu, ebda dispożizzjoni ta’ din id-direttiva ma tagħmel riferiment għall-impjegati tal-fornituri ta’ servizzi. Barra minn hekk, infakkar li, għalkemm il-leġiżlatur tal-Unjoni ried jippermetti lill-organizzatur idur kontra fornitur ta’ servizzi, ma teżistix possibbiltà simili għall-imsemmi organizzatur li jdur kontra l-impjegati tal-fornituri ta’ servizzi.

56.

Għalhekk, jiena tal-opinjoni li, fis-sens tad-Direttiva 90/314, ma huwiex possibbli li impjegat ta’ fornitur ta’ servizzi jitqies huwa stess bħala l-“fornitur ta’ servizzi”.

57.

Madankollu, f’dan il-każ, ma għandux jiġi ddeterminat jekk impjegat ta’ fornitur tas-servizzi jistax jitqies huwa stess bħala fornitur ta’ servizzi iżda jekk, fil-kuntest tas-sistema ta’ responsabbiltà stabbilita mill-Artikolu 5 tad-Direttiva 90/314, l-azzjonijiet jew l-ommissjonijiet ta’ impjegat ta’ fornitur ta’ servizzi li jeżegwixxi l-kuntratt jistgħux jiġu pparagunati ma’ dawk ta’ dan il-fornitur ta’ servizzi.

58.

Huwa minn din il-perspettiva li nipproponi li neżamina l-applikabbiltà tar-raġuni għal eżenzjoni prevista fit-tieni parti tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314.

59.

Jidhirli li huwa importanti li jitfakkar li kull fornitur ta’ servizzi jwettaq l-obbligi kuntrattwali billi juża l-istruttura organizzattiva tiegħu stess (tqassim tal-kompiti bejn l-impjegati, apprendisti, eċċ.). Din l-istruttura tista’ tkun differenti ħafna minn fornitur għal ieħor, bħal fil-każ bejn lukanda ta’ ħames stilel u lukanda tal-familja żgħira. Għaldaqstant, sabiex tiġi ddeterminata r-responsabbiltà tal-organizzatur jew tal-fornitur ta’ servizzi tiegħu, ma huwiex neċessarju li wieħed ikun jaf min eżegwixxa konkretament l-obbligi kuntrattwali.

60.

Minn dan isegwi li, sabiex jiġi ddeterminat jekk ir-raġuni għal eżenzjoni prevista fit-tieni parti tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314 hijiex applikabbli f’sitwazzjoni bħal dik fil-kawża prinċipali, wieħed għandu jistaqsi: f’liema ċirkustanzi l-atti jew l-ommissjonijiet ta’ impjegat ta’ fornitur ta’ servizzi, inklużi l-atti ħżiena mwettqa intenzjonalment, jistgħu jiġu imputati lill-persuna li timpjegah/fornitur ta’ servizzi fid-dawl tas-sistema ta’ responsabbiltà stabbilita mid-Direttiva 90/314?

61.

Ser inwieġeb għal din il-mistoqsija fit-taqsima li ġejja.

62.

Qabel kollox infakkar li l-organizzatur, fis-sens tad-Direttiva 90/314, jista’ jinżamm responsabbli biss fil-kuntest tal-eżekuzzjoni tal-obbligi kuntrattwali. Kif diġà indikajt, din ir-responsabbiltà hija bbażata fuq ir-rabta bejn, minn naħa, l-atti jew l-ommissjonijiet li kkawżaw it-telf jew id-dannu lill-konsumatur u, min-naħa l-oħra, l-obbligi li jirriżultaw mill-kuntratt ta’ vjaġġ kollox kompriż ( 36 ). Għaldaqstant, in-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew l-eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt li tirriżulta mill-atti jew l-ommissjonijiet relatati mad-danni mġarrba mill-konsumatur u mwettqa minn impjegat waqt l-eżekuzzjoni tal-obbligi kuntrattwali għandhom jiġu imputati lill-organizzatur u lill-persuna li timpjegah/fornitur ta’ servizzi. Kieku dan ma kienx il-każ, l-organizzatur ikun jista’ faċilment jevita kull responsabbiltà għall-eżekuzzjoni korretta tal-kuntratt tal-ivvjaġġar billi jiddelega l-eżekuzzjoni ta’ dan il-kuntratt lil fornitur ta’ servizzi, li l-impjegati tiegħu jwettqu b’mod konkret l-obbligi li jirriżultaw mill-imsemmi kuntratt.

63.

Sussegwentement ninnota li, skont l-Artikolu 5(1) tad-Direttiva 90/314, l-organizzatur għandu jkun responsabbli, minn naħa, għall-atti u l-ommissjonijiet ta’ impjegat ta’ fornitur ta’ servizzi fl-eżekuzzjoni tal-obbligi kuntrattwali li huma speċifikati fil-kuntratt, kif iddefinit fil-punt 5 tal-Artikolu 2 ta’ din id-direttiva u, min-naħa l-oħra, għall-atti u l-ommissjonijiet ta’ dan l-impjegat fl-eżekuzzjoni tal-obbligi li huma kkunsidrati bħala anċillari għas-servizzi msemmija fil-punt 1(b) tal-Artikolu 2 tagħha ( 37 ).

64.

B’mod iktar preċiż, skont id-definizzjoni ta’ “pakkett” tal-punt 1(b) tal-Artikolu 2 tad-Direttiva 90/314, is-servizz ta’ akkomodazzjoni huwa wieħed mit-tliet elementi li jistgħu jinbiegħu jew jiġu offruti għall-bejgħ mill-organizzatur. Dan is-servizz, normalment ipprovdut minn lukanda, jingħata permezz tal-impjegati tagħha li, min-naħa tagħhom, iwettqu l-obbligi kuntrattwali fir-rigward tal-lukanda billi jeżegwixxu l-kuntratti ta’ xogħol tagħhom. Dawn l-obbligi jistgħu jinkludu b’mod partikolari l-ġarr tal-bagalji, il-catering, il-parkeġġ bil-valet, is-servizzi ta’ purtinerija, is-servizzi tal-waiters, is-servizz fil-kamra, is-self ta’ roti, is-servizzi ta’ tindif jew is-servizzi ta’ manutenzjoni. Dawn is-servizzi huma għalhekk servizzi anċillari għas-servizz ta’ akkomodazzjoni pprovdut mil-lukanda fil-kuntest tal-kuntratt tal-vjaġġ kollox kompriż.

65.

F’dan il-kuntest, huwa ċar għalija li impjegat ta’ lukanda jista’, bħala prinċipju, jiġi kkunsidrat bħala li jeżegwixxi l-obbligi kuntrattwali li jirriżultaw minn kuntratt ta’ vjaġġ kollox kompriż meta jkun xogħol, ikun liebes l-uniformi ta’ membru tal-persunal tal-lukanda u b’hekk jidher f’għajnejn il-klijenti/konsumaturi bħala persuna ta’ fiduċja, u dan irrispettivament mill-fatt li l-obbligi jiġu eżegwiti fil-bini tal-lukanda jew barra mill-faċilitajiet tagħha, sa fejn dan ikun każ ta’ obbligi li jirriżultaw mill-kuntratt tal-vjaġġ kollox kompriż jew obbligi li huma kkunsidrati bħala anċillari għas-servizzi mibjugħin jew offruti għall-bejgħ mill-organizzatur bħala parti minn dan il-kuntratt ( 38 ).

66.

B’hekk, jekk il-ġarr tal-bagalji, il-manutenzjoni tal-faċilitajiet jew l-akkumpanjament tal-klijenti sar-reception huma jew servizzi anċillari għas-servizz ta’ akkomodazzjoni jew servizzi direttament previsti fil-kuntratt, l-organizzatur għandu jkun responsabbli meta l-purtinar tal-lukanda jkisser jew jitlef xi bagalja, jattakka lill-klijent waqt li jkun qiegħed iwettaq l-obbligu li jakkumpanja klijent sal-kamra tiegħu jew sar-reception, jismot klijent billi jaqleb xi soppa fuqu jew jattakka lill-klijent waqt li jkun qiegħed iservih fuq il-mejda.

67.

F’dawn il-każijiet kollha inkwistjoni, għandu jiġi kkunsidrat li kien hemm eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt u li, konsegwentement, l-aġir tal-impjegat tal-lukanda għandu jiġi imputat lill-fornitur tas-servizzi fil-kuntest tas-sistema ta’ responsabbiltà tal-organizzatur tal-vjaġġ kollox kompriż tal-Artikolu 5 tad-Direttiva 90/314.

68.

Min-naħa l-oħra, l-organizzatur ma jistax jinżamm responsabbli għad-danni fil-konfront tal-konsumatur, fis-sens tal-Artikolu 5(2) ta’ din id-direttiva, jekk l-impjegat ta’ lukanda jattakka klijent tal-lukanda barra mill-ħinijiet tax-xogħol tiegħu jew f’jum li fih dan l-impjegat ikun fuq leave. Għalhekk, f’dan il-każ, ma hijiex kwistjoni ta’ danni kkawżati fil-kuntest tal-eżekuzzjoni tal-obbligi kuntrattwali mill-fornitur.

69.

Konsegwentement, konformement mal-Artikolu 5(1) tad-Direttiva 90/314, l-organizzatur għandu jkun responsabbli, minn naħa, għall-atti u l-ommissjonijiet ta’ impjegat ta’ fornitur ta’ servizzi fl-eżekuzzjoni tal-obbligi kuntrattwali li huma speċifikati fil-kuntratt, kif iddefinit fil-punt 5 tal-Artikolu 2 ta’ din id-direttiva u, min-naħa l-oħra, għall-atti u l-ommissjonijiet ta’ dan l-impjegat fl-eżekuzzjoni tal-obbligi li huma kkunsidrati bħala anċillari għas-servizzi msemmija fil-punt 1(b) tal-Artikolu 2 tagħha.

70.

Ladarba ċ-ċirkustanzi li fihom l-atti jew l-ommissjonijiet ta’ impjegat ta’ fornitur ta’ servizz jistgħu jiġu imputati lil min jimpjegah/lill-fornitur ta’ servizzi fid-dawl tas-sistema ta’ responsabbiltà stabbilita mid-Direttiva 90/314 ġew iċċarati b’dan il-mod, għad fadal li tiġi eżaminata mistoqsija tal-aħħar: x’inhi d-distinzjoni bejn “każ ta’ force majeure” u “avveniment li l-organizzatur [...] jew il-proveditur tas-servizzi, ukoll bl-attenzjoni kollha approprjata, ma jkunx seta’ jipprevedi jew iwaqqaf minn qabel”?

71.

L-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314 jipprevedi li l-organizzatur (u/jew il-bejjiegħ) huwa responsabbli għad-danni li jsofri l-konsumatur min-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew mill-eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt, sakemm dan in-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew l-eżekuzzjoni inkorretta la jkun dovut għal tort tagħhom u lanqas għal dak ta’ fornitur ieħor tas-servizzi minħabba li waħda mir-raġunijiet għal eżenzjoni ta’ responsabbiltà msemmija f’din id-dispożizzjoni tkun applikabbli għalih. Dik imsemmija fit-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) ta’ din id-direttiva tkopri s-sitwazzjonijiet fejn in-nuqqasijiet ikkonstatati fl-eżekuzzjoni tal-kuntratt huma dovuti għal każ ta’ forza maġġuri jew għal avveniment li l-organizzatur jew il-fornitur, bid-diliġenza kollha dovuta, ma setax jipprevedi jew jevita ( 39 ).

72.

X issostni, fl-osservazzjonijiet bil-miktub tagħha, li ż-żewġ każijiet tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314 għandhom jinqraw flimkien.

73.

Ma nikkondividix din il-fehma.

74.

Fil-fatt, fl-ewwel lok, mill-formulazzjoni tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314 u mill-użu tal-konġunzjoni diżġuntiva “jew” jirriżulta b’mod ċar li l-leġiżlatur tal-Unjoni ried jiddistingwi, minn naħa, il-każ ta’ force majeure u, min-naħa l-oħra, l-avveniment li l-organizzatur jew il-fornitur, bid-diliġenza kollha dovuta, ma setgħux jipprevedu jew jevitaw.

75.

Fit-tieni lok, nosserva li l-“force majeure” (l-ewwel parti tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2)) hija ddefinita fil-punt (ii) tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 4(6) tad-Direttiva 90/314 bħala li testendi għal “ċirkostanzi mhux tas-soltu u imprevedibbli li ma jkunux fil-kontroll tal-parti li tkun tiġġustifika, li l-konsegwenzi tagħhom ma jkunux setgħu jiġu evitati anke jekk tkun ittieħdet il-prekawzjoni kollha meħtieġa” ( 40 ). Din id-definizzjoni tinkludi tliet kundizzjonijiet li għandhom jiġu ssodisfatti b’mod kumulattiv sabiex l-organizzatur ikun eżentat mir-responsabbiltà tiegħu.

76.

Min-naħa l-oħra, dan mhux il-każ fir-rigward tal-avveniment imsemmi fit-tieni parti tat-tielet inċiż fl-Artikolu 5(2) ta’ din id-direttiva. Fil-fatt, il-leġiżlatur tal-Unjoni uża hawnhekk il-konġunzjoni diżġuntiva “jew”, li jfisser li l-organizzatur jista’ jiġi eżentat mir-responsabbiltà jekk ikun jista’ juri li la huwa u lanqas il-fornitur ta’ servizzi tiegħu ma setgħu jipprevedu jew (mhux b’mod kumulattiv iżda b’mod alternattiv) jevitaw l-avveniment, billi jieħdu l-miżuri kollha neċessarji sabiex dan ma jseħħx. Fi kliem ieħor, l-organizzatur jista’ jeżonera ruħu mir-responsabbiltà biss fil-każ li jirriżulta li l-imsemmi avveniment kien imprevedibbli għalih jew għall-fornitur ta’ servizzi jew ma setax jiġi evitat.

77.

Għalhekk huwa evidenti li ż-żewġ każijiet li jinsabu fit-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314 huma differenti u li, f’dan il-każ, il-każ ta’ forza maġġuri għandu jiġi miċħud.

78.

It-tieni parti tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314 tirreferi għas-sitwazzjonijiet fejn in-nuqqasijiet ikkonstatati fl-eżekuzzjoni tal-kuntratt huma dovuti għal “avveniment li l-organizzatur [...] jew il-proveditur tas-servizzi, ukoll bl-attenzjoni kollha approprjata, ma jkunx seta’ jipprevedi jew iwaqqaf minn qabel”.

79.

F’dan il-każ, inqis li l-istupru u l-aggressjoni li wettaq N, impjegat tal-lukanda, fuq X, klijenta tal-lukanda, fil-kuntest tal-eżekuzzjoni, minn dan l-impjegat, tal-obbligu kuntrattwali li jakkumpanja lil din il-klijenta sar-reception, ma humiex “avveniment” fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni.

80.

Fil-fatt, it-terminu “avveniment” li jinsab f’din id-dispożizzjoni ma jistax ikopri l-atti jew l-ommissjonijiet ta’ impjegat, inklużi l-atti illegali mwettqa intenzjonalment, tal-fornitur tas-servizz fl-eżekuzzjoni tal-obbligi li jirriżultaw mill-kuntratt ta’ vjaġġ kollox kompriż. Sabiex dawn l-atti jew ommissjonijiet jitqiesu bħala “avveniment” fis-sens tat-tieni parti tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314, dan għandu jkun jew avveniment estern għall-istruttura organizzattiva tal-fornitur tas-servizz jew element oġġettiv. Dan il-kunċett ta’ “avveniment” ma jista’ f’ebda każ jinkludi l-atti illegali mwettqa intenzjonalment li, fihom innifishom, jikkostitwixxu n-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew l-eżekuzzjoni inkorretta tal-obbligi kuntrattwali. Ikun saħansitra illoġiku li tiġi analizzata n-natura prevedibbli jew evitabbli tal-aġir intenzjonali ta’ fornitur ta’ servizzi, inkluż meta dan jitwettaq mill-impjegati tiegħu.

81.

B’hekk, anki jekk, kif diġà esponejt fil-punt 56 ta’ dawn il-konklużjonijiet, ma huwiex possibbli, fis-sens tad-Direttiva 90/314, li impjegat ta’ fornitur ta’ servizzi jitqies li huwa stess huwa l-fornitur ta’ servizzi, l-aġir ta’ dan l-impjegat għandu jiġi imputat lill-persuna li timpjegah/lill-fornitur u lill-organizzatur ta’ servizz sa fejn dan seħħ fil-kuntest tal-eżekuzzjoni tal-obbligi li jirriżultaw mill-kuntratt tal-vjaġġ kollox kompriż. F’dawn iċ-ċirkustanzi, dan l-aġir ma jaqax taħt il-kunċett ta’“avveniment” fis-sens tat-tieni parti tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314. Fi kliem ieħor, in-nuqqas ta’ impjegat ta’ fornitur ta’ servizz li jwassal għan-nuqqas ta’ eżekuzzjoni jew l-eżekuzzjoni inkorretta tal-kuntratt għandu jiġi mxebbah ma’ nuqqas tal-fornitur ta’ servizz. Għaldaqstant, ma hemmx lok li tiġi applikata r-raġuni għal eżenzjoni prevista f’din id-dispożizzjoni.

82.

F’dawn iċ-ċirkustanzi, l-istupru u l-aggressjoni li wettaq N fuq X għandhom jiġu kkunsidrati bħala att li għandu jiġi imputat lil-lukanda fejn għalhekk Kuoni ma tistax teżonera ruħha mir-responsabbiltà tagħha bħala organizzatur tal-vjaġġ kollox kompriż.

83.

Din l-interpretazzjoni hija l-unika waħda li tista’ tiggarantixxi livell għoli ta’ protezzjoni tal-konsumaturi u tipprekludi li dan il-livell ta’ protezzjoni jitnaqqas b’mod kunsiderevoli fil-każ ta’ nuqqasijiet serji min-naħa tal-impjegati tal-fornituri ta’ servizzi. Fil-fatt, jekk tiġi aċċettata interpretazzjoni differenti, tali żbalji gravi jistgħu għalhekk jitqiesu bħala avveniment “imprevedibbli jew inevitabbli” fis-sens tat-tieni parti tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314.

84.

Fid-dawl tar-risposta li nipproponi li tingħata għall-punt (a) tal-ewwel domanda, ma hemmx lok li tingħata risposta għad-domanda dwar il-kriterji ta’ evalwazzjoni tan-natura imprevedibbli jew inevitabbli tal-avveniment imsemmi fit-tieni parti tat-tielet inċiż tal-Artikolu 5(2) tad-Direttiva 90/314.

85.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti, nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi kif ġej għad-domandi preliminari magħmula mis-Supreme Court of the United Kingdom (il-Qorti Suprema tar-Renju Unit):