1. 

Il-liġi Taljana dwar il-kuntratti pubbliċi tipprojbixxi (bl-aspetti kollha li se jiġu analizzati iktar tard) li dawn jingħataw lil dawk li jkunu nstabu ħatja ta’ offiżi serji kontra l-Istat “jew il-Komunità”, li jaffettwaw il-kondotta professjonali tagħhom. Din il-projbizzjoni hija estiża għall-impriżi li l-amministraturi tagħhom ġew ikkundannati għal atti bħal dawn, sakemm dawn l-impriżi ma jurux li huma ddissoċjati kompletament u effettivament mill-imġiba kriminali tal-amministraturi tagħhom.

2. 

Il-Consiglio di Stato (kunsill tal-istat, l-Italja) għandu jiddeċiedi rigward appell kontra sentenza li tikkonferma d-deċiżjoni ta’ entità kontraenti li eskludiet minn kompetizzjoni lil kumpannija offerenti li l-amministratur tagħha kien instab ħati ta’ wieħed minn dawk ir-reati. Sabiex tiġi solvuta t-tilwima, huwa jistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja, essenzjalment, jekk ir-regola Taljana li taħtha kien hemm tali esklużjoni hijiex kompatibbli mad-Direttiva 2004/18/KE ( 2 ).

3. 

It-talba għal deċiżjoni preliminari għandha tippermetti lill-Qorti tal-Ġustizzja tispeċifika l-ġurisprudenza tagħha fuq il-poter tal-Istati sabiex jiddefinixxu u jimmodulaw il-kontenut tar-raġunijiet fakultattivi għall-esklużjoni tal-offerenti, li jinsab fid-Direttiva 2004/18.

4.

Skont l-Artikolu 45 (“Sitwazzjoni personali tal-kandidat jew ta’ min jixħet l-offerta [tal-offerent]”):

“1.   Kull kandidat jew min ikun xeħet l-offerta illi kien suġġett għal sentenza tal-qorti b’ħaqq aħħari li dwaru tkun taf l-awtorità kontrattwanti għal raġuni jew aktar imniżżlin hawn taħt għandu jkun eskluż mill-parteċipazzjoni f’kuntratt pubbliku:

Stati Membri għandhom jispeċifikaw, skond il-liġi nazzjonali tagħhom u b’rigward tal-liġi tal-Kommunità, il-kondizzjonijiet li jimplimentaw dan il-paragrafu.

Huma jistgħu jipprovdu għal deroga mill-ħtieġa li sar riferiment ghaliha fl-ewwel sub-paragrafu li tisboq ħtiġijiet fl-interess ġenerali.

Għall-għanijiet ta’ dan il-paragrafu, l-awtoritajiet kontrattwanti għandhom, fejn xieraq, jitolbu lil kandidati jew lil dawk li jkunu xeħtu l-offerta biex ifornu d-dokumenti li sar riferiment għalihom fil-paragrafu 3 u jistgħu, fejn huma għandhom dubji li jikkonċernaw is-sitwazzjoni personali ta’ dawn il-kandidati jew dawk li jkunu xeħtu l-offerta, japplikaw ukoll lill-awtoritajiet kompetenti biex jakkwistaw kull informazzjoni li huma jqisu bħala neċessarja dwar il-qagħda personali tal-kandidati jew dawk li xeħtu l-offerta konċernati. Fejn l-informazzjoni tikkonċerna kandidat jew min ikun xeħet l-offerta stabbilit f’xi Stat ieħor barra dak ta’ l-awtorità kontrattwanti, l-awtorità kontrattwanti tista’ tfittex il-koperazzjoni ta’ l-awtoritajiet kompetenti. B’rigward għal-liġijiet nazzjonali ta’ l-Istat Membru fejn il-kandidati jew dawk li jkunu xeħtu l-offerta huma stabbiliti, talbiet bħal dawn għandhom jirrelataw għal persuni legali u/jew naturali [fiżiċi], inklużi, jekk xieraq, diretturi ta’ Kumpannija u kull persuna li għandha poteri ta’ rappreżentazzjoni, deċiżjoni jew kontroll fir-rigward tal-kandidat jew dak li jkun xeħet l-offerta.

2.   Kull operatur ekonomiku jista’ jkun eskluż minn parteċipazzjoni f’kuntratt fejn dak l-operatur eknomiku:

[…]

[…]

5.

Skont l-Artikolu 45(3):

“Awtoritajiet kontrattwanti għandhom jaċċettaw dan li ġej bħala evidenza suffiċjenti li ebda wieħed mill-każi speċifikati fil-[paragrafu] 2 […] (ċ) […] japplika għall-operatur ekonomiku:

[…]”.

6.

Skont id-digriet tar-rinviju, l-Artikolu 38(1)(c) tad-Digriet Leġiżlattiv Nru 163/2006 ( 3 ), fil-verżjoni applikabbli ratione temporis għal dawn il-fatti, jipprovdi li r-raġuni għall-esklużjoni [li wieħed jipparteċipa fil-proċeduri għall-għoti ta’ kuntratti pubbliċi għal xogħlijiet, għal provvisti u għal servizzi] talli kien is-suġġett ta’ sentenza definittiva ta’ kundanna jew piena nnegozjata mal-prosekutur skont l-Artikolu 444 tal-Codice di procedura penale (kodiċi tal-proċedura kriminali), għar-reati speċifikati hemmhekk ( 4 ), “japplika wkoll fir-rigward tal-persuni li ma għadhomx jaqdu l-funzjonijiet tagħhom [ta’ diretturi fi ħdan l-impriża] fis-sena ta’ qabel id-data tal-avviż għas-sejħa għall-offerti, jekk l-impriża ma turix li tkun iddissoċjat ruħha kompletament u effettivament mil-imġieba ssanzjonata kriminalment.”

7.

L-ittri (f) u (h) tal-Artikolu 38(1) tad-Digriet Leġiżlattiv Nru 163/2006 jipprovdu wkoll għall-esklużjoni ta’ dan it-tip ta’ kompetizzjonijiet, rispettivament: (i) għal dawk li jkunu wettqu żball gravi fl-eżerċizzju tal-attività professjonali tagħhom, ikkonfermata minn xi prova mill-awtorità kontraenti; u (ii) għal dawk li jkunu ppreżentaw dikjarazzjoni falza jew dokumenti foloz dwar il-kriterji u l-kundizzjonijiet rilevanti għall-finijiet tal-parteċipazzjoni fil-proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi.

8.

Fis-27 ta’ Lulju 2013, f’Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea ( 5 ) ġie ppubblikat l-avviż ta’ sejħa għal offerti għall-finanzjament, għat-tħejjija tal-proġett finali u għall-eżekuzzjoni, il-kostruzzjoni u l-ġestjoni tal-ħabs il-ġdid ta’ Bolzano. Il-valur tal-kuntratt kien jammonta għal EUR 165400000.

9.

L-Impresa di Costruzioni Ing. E. Mantovani S.p.A. (iktar ’il quddiem, “Mantovani”), kemm f’isimha kif ukoll bħala parti minn assoċjazzjoni temporanja ta’ impriżi, irrispondiet għas-sejħa permezz ta’ żewġ dikjarazzjonijiet (tal-4 u tas-16 ta’ Diċembru 2013) dwar il-konformità mar-rekwiżiti ġenerali meħtieġa minnha.

10.

Speċifikament, Mantovani qalet (fl-ewwel waħda minn dawn id-dikjarazzjonijiet) li s-Sur B., l-ex president tal-Bord tad-Diretturi tagħha kif ukoll l-amministratur u r-rappreżentant legali tagħha, ma kienx baqa’ jaqdi l-funzjonijiet tiegħu fis-6 ta’ Marzu 2013 u li ma kinitx taf jekk kinitx ingħatat deċiżjoni kif imsemmi fl-Artikolu 38(1)(c) tas-CCP. It-tieni dikjarazzjoni kienet redatta f’termini analogi.

11.

L-awtorità kontraenti, fil-laqgħa tagħha tad-9 ta’ Jannar 2014, aċċettat b’riżervi l-parteċipazzjoni ta’ Mantovani, sakemm din tippreżenta ċerti kjarifiki, peress li kien “fatt magħruf”, kif ippubblikat fl-istampa lokali, li s-Sur B., wara li ġie akkużat li ppromwova sistema ta’ fatturi foloz, kien innegozja mal-prosekutur li tiġi imposta fuqu sentenza ta’ sena u għaxar xhur ħabs.

12.

Fil-kuntest tal-verifikazzjoni tal-konformità mal-kundizzjonijiet, l-entità kontraenti kisbet ċertifikat tar-rekord kriminali tas-Sur B., li fih ġie ddikjarat li dan kien ġie kkundannat għal sentenza ta’ priġunerija għal sena u għaxar xhur talli wettaq diversi reati (sentenza tat-Tribunale di Venezia [qorti ta’ Venezja] tal-5 ta’ Diċembru 2013, li saret definittiva mid-29 ta’ Marzu 2014).

13.

Fil-laqgħa li saret fid-29 ta’ Mejju 2014, l-awtorità kontraenti ddeċidiet li ma tneħħix ir-riżerva għall-ammissjoni ta’ Mantovani, u fit-3 ta’ Ġunju 2014 talbet li din tipprovdi kjarifiki dwar is-sentenza msemmija.

14.

Permezz ta’ ittri tal-10 ta’ Ġunju 2014 u tas-17 ta’ Ottubru 2014, Mantovani pprovdiet il-kjarifiki mitluba u sostniet li:

15.

L-awtorità kontraenti talbet opinjoni mill-Awtorità Nazzjonali Kontra l-Korruzzjoni (iktar ’il quddiem, “ANAC”), li tatha fil-25 ta’ Frar 2015, fejn iddikjarat, fil-qosor:

16.

L-awtorità kontraenti, b’kunsiderazzjoni tal-opinjoni tal-ANAC, iddeċidiet, fis-27 ta’ Frar 2015, li teskludi lil Mantovani mill-proċedura ta’ sejħa għall-offerti, minħabba l-komunikazzjoni tard u insuffiċjenti tal-elementi ta’ evalwazzjoni meħtieġa sabiex tiġġustifika d-dissoċjazzjoni tagħha mill-amministratur ikkundannat. Hija żiedet li l-kundanna tiegħu seħħet qabel il-mument li fih saru d-dikjarazzjonijiet fil-proċedura ta’ sejħa għall-offerti, u għalhekk Mantovani kienet f’pożizzjoni li setgħet tikkomunika dan.

17.

Mantovani appellat mill-esklużjoni quddiem it-Tribunale regionale di giustizia amministrativa, Sezione autonoma di Bolzano (qorti reġjonali amministrattiva, sezzjoni awtonoma ta’ Bolzano, l-Italja) li, permezz tas-sentenza Nru 270, tas-27 ta’ Awwissu 2015, iddikjarat li l-appell huwa inammissibbli peress li kkontesta l-opinjoni tal-ANAC, att proċedurali, u d-deċiżjoni tal-għoti, li kienet għadha ma saritx. Fl-istess sentenza hija ċaħdet il-motivi invokati dwar l-aċċess għad-dokumenti kollha tal-fajl tas-sejħa għall-offerti u kkunsidrat li ma kienx ġie stabbilit li l-kumpannija kienet iddissoċjat ruħha mill-aġir kriminali tal-ex amministratur.

18.

Mantovani appellat minn din is-sentenza quddiem il-Consiglio di Stato (kunsill tal-Istat) fejn sostniet, fost raġunijiet oħra, li l-Artikolu 38 tas-CCP ma kienx kompatibbli mad-dritt tal-Unjoni u talbet li ssir talba għal deċiżjoni preliminari lill-Qorti tal-Ġustizzja.

19.

Il-Consiglio di Stato (kunsill tal-istat), permezz ta’ deċiżjoni tal-1 ta’ Diċembru 2015, għamel id-domanda preliminari li ġejja:

“Dispożizzjoni nazzjonali, bħal dik tal-Artikolu 38(1)(c) tad-Digriet Leġiżlattiv Nru 163 tat-12 ta’ April 2006 (kodiċi tal-kuntratti pubbliċi għal xogħlijiet, għal servizzi u għal provvisti li jimplementa d-Direttivi 2004/17/KE u 2004/18/KE), kif sussegwentement emendat, tostakola l-applikazzjoni korretta tal-Artikolu 45(2)(ċ) u (g) u (3)(a) tad-Direttiva 2004/18/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-31 ta’ Marzu 2004, […] u tal-prinċipji tad-dritt Ewropew ta’ protezzjoni tal-aspettattivi leġittimi u ta’ ċertezza legali, ta’ ugwaljanza fit-trattament, ta’ proporzjonalità u ta’ trasparenza, ta’ projbizzjoni milli tittaqqal il-proċedura u ta’ ftuħ massimu għall-kompetizzjoni tal-proċeduri għall-għoti ta’ kuntratt, kif ukoll tal-prinċipji ta’ kompletezza u ta’ preċiżjoni tal-kundizzjonijiet għall-applikazzjoni tas-sanzjonijiet, sa fejn:

20.

Il-digriet tar-rinviju ġie rreġistrat fir-Reġistru tal-Qorti tal-Ġustizzja fl-24 ta’ Marzu 2016.

21.

Mantovani, il-Provinċja ta’ Bolzano, il-Gvern Taljan u l-Kummissjoni Ewropea ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub, fit-terminu stabbilit mit-tieni paragrafu tal-Artikolu 23 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja.

22.

Wara li sar qbil għal seduta, il-partijiet ġew imħeġġa, skont l-Artikolu 61(2) tar-Regoli tal-Proċedura tal-Qorti tal-Ġustizzja, jiffokaw l-argumenti tagħhom dwar l-interpretazzjoni tal-Artikolu 45(2)(d) tad-Direttiva 2004/18.

23.

Is-seduta saret fil-5 ta’ April 2017, u fiha dehru Mantovani, il-Provinċja ta’ Bolzano, il-Gvern Taljan u l-Kummissjoni Ewropea.

24.

Mantovani tqis li l-Artikolu 38(1)(c) tas-CCP imur kontra l-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18 minħabba li jestendi l-kawża ta’ esklużjoni (li tirriżulta minn kundanna kriminali) għal dawk li kienu amministraturi ta’ kumpannija sa sena qabel il-pubblikazzjoni tal-avviż ta’ kuntratt, u minħabba li jeħtieġ li l-kumpannija tagħti prova tad-dissoċjazzjoni effettiva minn dawk l-amministraturi.

25.

Fil-fehma tagħha, ladarba jkunu tterminaw il-funzjonijiet tagħhom, l-amministraturi ma jibqax ikollhom influwenza fil-kumpannija, u għalhekk l-obbligu li tipprovdi informazzjoni f’dan ir-rigward, minbarra li ma huwiex meħtieġ, jirriżulta li huwa sproporzjonat u jinvolvi piż li jmur kontra l-idea tal-ftuħ massimu tal-kuntratti pubbliċi għall-kompetizzjoni.

26.

Anki jekk jitqies li d-dritt tal-Unjoni ma jipprekludix din l-estensjoni, l-obbligu supplimentari li titressaq prova tad-dissoċjazzjoni effettiva tal-impriża jidħol f’kunflitt miegħu, minħabba li huwa obbligu kompletament vag, li l-evalwazzjoni tiegħu titħalla f’idejn id-diskrezzjoni tal-awtorità kontraenti. Iċ-ċertezza legali ssofri b’mod speċjali minħabba l-fatt li s-sentenza ġudizzjarja ma tkunx finali, minħabba li ma jiġix speċifikat il-mod li bih isiru l-manifestazzjonijiet, il-perijodu la jinkludi l-fażi tal-proċess li fih għandhom isiru, u lanqas ma jiġi speċifikat liema huma l-obbligi ta’ kooperazzjoni leali tal-offerent.

27.

Il-Provinċja ta’ Bolzano tqis li d-domanda preliminari hija inammissibbli minħabba li:

28.

Fuq il-mertu, il-Provinċja ta’ Bolzano ma tikkunsidrax li teżisti xi frizzjoni bejn id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 38(1)(c) tas-CCP u d-Direttiva 2004/18. L-Artikolu 45 ta’ din jagħti lill-Istati Membri l-libertà kemm sabiex jagħżlu liema kawżi ta’ esklużjoni fakultattivi (minn fost dawk elenkati fil-paragrafu 2 tiegħu) għandhom japplikaw fil-liġi nazzjonali, kif ukoll sabiex jiddefinixxu l-mod li bih l-awtoritajiet kontraenti għandhom jevalwaw il-fatti inkorporati tal-kawżi magħżula. Ir-regola nazzjonali inkwistjoni taqa’ taħt din l-iskema.

29.

Il-Gvern Taljan josserva li r-ratio legis tal-Artikolu 45 tad-Direttiva 2004/18 u tal-Artikolu 38 tas-CCP huwa li tiġi żgurata l-affidabbiltà morali, ekonomika u professjonali ta’ dawk li jaspiraw li jikkonkludu kuntratti mal-Amministrazzjoni. Il-leġiżlatur Taljan adotta sistema inqas stretta minn dik tad-Direttiva, billi llimita l-firxa ta’ reati li jiġġustifikaw l-esklużjoni.

30.

L-esklużjoni ta’ impriża minħabba l-kondotta tal-amministraturi tagħha hija ġġustifikata, preċiżament, skont il-Gvern Taljan, minn din l-istess ratio legis: mingħajr din id-dispożizzjoni, il-kuntrattur jista’ faċilment jevita l-kontroll fuq l-affidabbiltà tiegħu. Barra minn hekk, l-impriża offerenti għandha l-possibbiltà li tiġġustifika quddiem l-awtorità kontraenti li hija ddissoċjat ruħha kompletament mill-azzjonijiet kriminali tal-amministraturi tagħha.

31.

Il-Kummissjoni tinnota li, għalkemm il-qorti a quo titlob l-interpretazzjoni tal-Artikolu 45(2)(ċ) u (g), u (3)(a) tad-Direttiva 2004/18, sabiex tingħata risposta utli għandu jitqies ukoll il-paragrafu 2(d) ta’ dak l-artikolu, dwar it-twettiq ta’ kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità.

32.

Għalkemm id-digriet tar-rinviju jiffoka fuq il-fatt li s-sentenza kienet għadha mhux definittiva meta Mantovani ppreżentat id-dikjarazzjonijiet tagħha, l-attivitajiet tal-amministratur tagħha (il-ħruġ ta’ fatturi foloz li jammontaw għal iktar minn disa’ miljun Euro u assoċjazzjoni kriminali) jistgħu jiġu deskritti bħala kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità. U anki jekk dan ikun waqaf milli jwettaq il-funzjonijiet tiegħu fil-mument tal-offerta, l-Artikolu 45(2)(d) tad-Direttiva 2004/18 isemmi wkoll l-imġiba preċedenti ta’ operatur ekonomiku u jkopri kull azzjoni ħażina li tista’ taffettwa l-kredibbiltà professjonali tiegħu ( 6 ). Għalhekk, l-aġir tal-amministraturi li riċentement waqfu jaħdmu jista’ jaffettwa l-evalwazzjoni ta’ tali kredibbiltà mill-awtorità kontraenti.

33.

Għall-Kummissjoni huwa irrilevanti li l-kundanna tal-amministratur ma kellhiex l-awtorità ta’ res judicata fil-ħin li saru d-dikjarazzjonijiet. Il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja ddikjarat li r-raġunijiet tal-esklużjoni pprovduti fl-Artikolu 45(2)(d) u (g) tad-Direttiva 2004/18 ma jeħtiġux li l-operatur ekonomiku kien is-suġġett ta’ kundanna li saret definittiva ( 7 ). Kemm id-dritt tal-Unjoni kif ukoll id-dritt nazzjonali jipprovdu li kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità tista’ tintwera bi kwalunkwe mezz, b’tali mod li s-sempliċi eżistenza ta’ proċedura kriminali tista’ tkun biżżejjed.

34.

Il-Kummissjoni żżid li, sabiex tevalwa jekk kienx hemm kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità, l-awtorità kontraenti kellha tqis il-miżuri ta’ dissoċjazzjoni li din adottat sabiex tiddissoċja ruħha mill-aġir kriminali tal-amministratur tagħha.

35.

Il-fatt li Mantovani ma kkunsidratx il-proċedura kriminali li l-amministratur tagħha kien involut fiha jista’ wkoll ikun jaqa’ taħt r-raġuni għall-esklużjoni tal-Artikolu 45(2)(g) tad-Direttiva 2004/18. L-obbligu li l-offerent jiddikjara l-eżistenza ta’ kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità huwa indipendenti mis-setgħat ta’ kontroll u ta’ verifika mogħtija lill-awtorità kontraenti mill-Artikoli 45(3) u 51 tad-Direttiva 2004/18, peress li dawn huma limitati għal verifika purament formali jew għall-konferma tar-riżultati diġà magħrufin.

36.

Finalment, il-Kummissjoni tipprovdi li, fiċ-ċirkustanzi tal-każ, l-applikazzjoni ta’ dawn il-kawżi tal-esklużjoni ma tmurx kontra l-prinċipju ta’ proporzjonalità.

37.

Id-domandi li jagħmel il-Consiglio di Stato (kunsill tal-istat) lill-Qorti tal-Ġustizzja, bħala prinċipju, jirrigwardaw il-kompatibbiltà ta’ dispożizzjoni legali Taljana [l-Artikolu 38(1)(c) tas-CCP] mad-Direttiva 2004/18. Madankollu, kemm fil-proċeduri quddiem din il-ġurisdizzjoni kif ukoll fl-osservazzjonijiet ta’ wħud mill-partijiet matul it-talba għal deċiżjoni preliminari, il-kontroversja ġiet estiża għal mod kif għandha tiġi interpretata (u applikata) id-dispożizzjoni nazzjonali, kontroversja li l-Qorti Ġustizzja ma hijiex kompetenti sabiex timmedja.

38.

Ir-risposta tal-Qorti tal-Ġustizzja tista’ tkun limitata biss għall-interpretazzjoni tad-Direttiva 2004/18, sabiex tiċċara lill-qorti tar-rinviju jekk ir-regola interna, kif esposta minnha, hijiex kontra dik tal-Unjoni. Jekk jiġi deċiż li hija kompatibbli, hija l-qorti nazzjonali dik li għandha tiċċara kif għandhom jiġu interpretati u applikati d-diversi paragrafi tal-Artikolu 38 tas-CCP.

39.

Kif se nanalizza iktar ’il quddiem, il-leġiżlatur Taljan għandu setgħa diskrezzjonali wiesgħa sabiex jilqa’ l-kawżi fakultattivi għall-esklużjoni tal-offerenti li jinsabu fid-Direttiva 2004/18 u sabiex jispeċifika l-kontenut tagħhom. Sakemm ma jkunx hemm inkompatibbiltà ma’ dik id-direttiva, huma l-Istati Membri dawk li għandhom jistabbilixxu, skont l-għażliet tal-politika leġiżlattiva tagħhom stess, il-kontenut tar-regoli nazzjonali rilevanti.

40.

Il-fatt li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà rrispondiet xi domandi preliminari dwar il-kawżi ta’ esklużjoni fakultattivi ma huwiex raġuni suffiċjenti sabiex dik li issa qed issir mill-qorti tar-rinviju tiġi ddikjarata inammissibbli —kif tissuġġerixxi l-Provinċja ta’ Bolzano— peress li għandha ċerti elementi li jagħmluha differenti minn domandi preċedenti oħra ( 8 ).

41.

Minn dak li ġie espost mill-Consiglio di Stato (kunsill tal-istat) jirriżulta li Mantovani kienet eskluża mill-proċedura ta’ sejħa għall offerti talli kkomunikat tard jew b’mod insuffiċjenti l-elementi ta’ evalwazzjoni meħtieġa sabiex tiġġustifika d-dissoċjazzjoni tagħha mill-aġir tal-amministratur tagħha, li kien ġie kkundannat qabel ma hija ppreżentat id-dikjarazzjonijiet tagħha lill-awtorità kontraenti.

42.

Id-deskrizzjoni tal-fatti tippermetti, mill-bidu, li jiġi llimitat l-effett li, għar-rinviju preliminari, jista’ jkollha l-ewwel waħda mit-tliet dispożizzjonijiet tal-Unjoni previsti [fl-Artikolu 45(2)(c) tad-Direttiva 2004/18].

43.

Din id-dispożizzjoni tirreferi għall-operatur ekonomiku li jkun “ingħata sentenza b’ħaqq tal-qorti li għandha s-saħħa tar-res judicata […] ta’ kull offiża li tikkonċerna il-kondotta professjonali tiegħu.” Id-deċiżjoni tal-awtorità kontraenti ma tidhirx li, prima facie, tiddependi fuq din il-premessa, forsi minħabba li s-sentenza ta’ kundanna tal-amministratur saret definittiva fid-29 ta’ Marzu 2014, wara li Mantovani ppreżentat id-dikjarazzjonijiet tagħha relatati mar-rekwiżiti ġenerali meħtieġa mill-avviż ta’ kuntratt (l-4 u s-16 ta’ Diċembru 2013).

44.

Fil-fatt, minn qari tal-motivi tad-deċiżjoni amministrattiva ta’ esklużjoni jirriżulta li l-awtorità kontraenti ma bbażatx ruħha direttament fuq il-kundanna kriminali tas-Sur B., iżda fuq il-komunikazzjoni tard u insuffiċjenti (minn Mantovani) tal-elementi tal-ġudizzju meħtieġa sabiex juru li l-impriża kienet iddissoċjat ruħha mill-aġir punibbli tal-amministratur tagħha. Il-fattur deċiżiv kien, għalhekk, li l-offerent ma kkomunikatx b’mod xieraq l-eżistenza tal-kundanna kriminali tas-Sur B., bħala fatt li, skont il-ġurisprudenza nazzjonali, juri d-dissoċjazzjoni bejn l-impriża u l-amministratur tagħha.

45.

Din iċ-ċirkustanza, kif issostni l-Kummissjoni, setgħet twassal sabiex wieħed jaħseb li r-raġuni għall-esklużjoni effettivament applikata ma kinitx taqa taħt l-Artikolu 45(2)(ċ) tad-Direttiva 2004/18, għalkemm hija relatat miegħu. Għaldaqstant, wieħed għandu jifhem li l-imġiba ta’ Mantovani tista’ taqa’ taħt il-punt d) ta’ dak l-istess paragrafu, jiġifieri, it-twettiq ta’ “kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità ippruvata bi kull mezz li l-awtoritajiet kontrattwanti [kontraenti] jistgħu juru”.

46.

Huwa veru, madankollu, li minkejja li d-dritt Taljana inkorpora l-kawża tal-esklużjoni minħabba “kondotta ħażina ta’ ċerta gravità” taħt l-Artikolu 38(1)(f) tas-CCP, id-domanda tal-Consiglio di Stato (kunsill tal-istat) ma tikkonċernax din il-kawża. Minkejja dan, xejn ma jipprekludi li din tiġi xorta waħda analizzata fil-kuntest tad-domanda preliminari ( 9 ).

47.

Kif sostniet il-Qorti tal-Ġustizzja b’mod konsistenti, “l-fatt li qorti tar-rinviju fformulat domanda preliminari billi rreferiet għal ċerti dispożizzjonijiet biss tad-dritt tal-Unjoni ma huwiex ta’ ostakolu sabiex il-Qorti tal-Ġustizzja tipprovdi lil din il-qorti l-elementi kollha ta’ interpretazzjoni li jistgħu jkunu utli għad-deċiżjoni tal-kawża li għandha quddiemha, kemm jekk hija rreferiet għalihom jew le meta ressqet id-domandi tagħha. F’dan ir-rigward, hija l-Qorti tal-Ġustizzja li għandha tiddeduċi mill-elementi kollha prodotti mill-qorti tar-rinviju, u b’mod partikolari mill-motivazzjoni tad-deċiżjoni tar-rinviju, il-punti ta’ liġi tal-Unjoni li jeħtieġu interpretazzjoni fid-dawl tas-suġġett tal-kawża” ( 10 ).

48.

Bl-istess mod, u fl-ambitu speċifiku tad-Direttiva 2004/18, il-Qorti tal-Ġustizzja kkunsidrat li kien xieraq li fis-sentenza Croce Amica One Italia ( 11 ), tiċċara lill-qorti tar-rinviju li, għalkemm din donnha kienet qed torbot “l-aġir tar-rappreżentant legali ta’ […] għall-uniċi kawżi ta’ esklużjoni li huma relatati mad-dritt kriminali u li jimplikaw kundanna permezz ta’ deċiżjoni li saret res judicata, […] l-kawżi tal-esklużjoni previsti fl-Artikolu 45(2)(d) u (g) ta’ din id-direttiva, jagħtu wkoll lill-awtoritajiet kontraenti s-setgħa li jeskludu kwalunkwe operatur ekonomiku li wettaq żball gravi fil-qasam professjonali [kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità], kkonstatat b’kull mezz li l-awtoritajiet kontraenti jkunu jistgħu jiġġustifikaw […] mingħajr ma jkun meħtieġ li l-operatur ekonomiku jkun ġie suġġett għal kundanna mogħtija permezz ta’ sentenza definittiva”.

49.

Jista’ jkun utli, għalhekk, li r-risposta tal-Qorti tal-Ġustizzja ma tittrattax biss ir-raġuni għall-esklużjoni skont l-Artikolu 45(2)(c) u (g), tad-Direttiva 2004/18 (li fuqhom hija bbażata d-domanda preliminari), iżda tittratta wkoll ir-raġuni fl-ittra (d). Fil-qosor, għandu jiġi ċċarat jekk dispożizzjoni legali nazzjonali bħal dik inkwistjoni tmurx kontra dawn id-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2004/18.

50.

Jiena ninsisti li, fil-każ ta’ risposta affermattiv għad-dubju dwar il-kompatibbiltà tal-liġi Taljana mad-Direttiva 2004/18, hija l-qorti nazzjonali li għandha tiddeċiedi jekk, fiċ-ċirkustanzi tal-każ, l-awtorità kontraenti setgħetx teskludi b’mod validu lil Mantovani mill-kuntratt, talli ma pprovdietx informazzjoni dwar il-kundanna kriminali mogħtija lil ex amministratur, li ttermina l-funzjonijiet tiegħu inqas minn sena qabel il-pubblikazzjoni tal-avviż ta’ kuntratt.

51.

Fuq il-marġni ta’ manuvra li l-awtoritajiet kontraenti għandhom fir-rigward tal-kawżi fakultattivi ta’ esklużjoni pprovduti fl-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18, fil-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża Connexxion Taxi Services ( 12 ) fakkart li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà kienet enfasizzat fis-sentenza La Cascina et ( 13 ), taħt id-Direttiva 92/50/KEE ( 14 ) (li l-Artikolu 29 tagħha kellu test simili għal dak tal-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18): li l-applikazzjoni tal-każijiet ta’ esklużjoni fakultattiva titħalla għad-diskrezzjoni tal-Istati Membri, kif jidher mill-espressjoni “jista’ jkun esklużi minn parteċipazzjoni f’kuntratt”, li kienet tidher fil-bidu tal-Artikolu 29. L-Istati Membri ma jistgħux iżidu kawżi ta’ esklużjoni ma dawk indikati fid-dispożizzjoni, iżda l-imsemmi Artikolu 29 tad-Direttiva 92/50 ma jipprevedix applikazzjoni uniformi ta’ dawn il-kawżi ta’ esklużjoni.

52.

Il-Qorti tal-Ġustizzja, meta d-Direttiva 2004/18 kienet diġà fis-seħħ, segwiet din l-istess linja fis-sentenza Consorcio Stabile Libor Lavori Publicci ( 15 ), li l-punt 35 tagħha jirrepeti l-argumenti tas-sentenza La Cascina et ( 16 ). Hija tirrepeti li l-Istati Membri għandhom jispeċifikaw, skont il-liġi nazzjonali tagħhom u b’osservanza tad-dritt tal-Unjoni, il-kundizzjonijiet għall-applikazzjoni tal-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18. Il-Qorti tal-Ġustizzja, għalhekk, tikkonferma l-libertà tal-Istati Membri sabiex jimplementaw u, jekk jixtiequ, jagħmlu iktar flessibbli l-kriterji ta’ esklużjoni, u dan ġie rripetut fis-sentenza, tal-14 ta’ Diċembru 2016, Connexxion Taxi Services ( 17 ).

53.

Kif ġie pprovdut ukoll f’dawk il-konklużjonijiet ( 18 ), mis-sentenza Consorcio Stabile Libor Lavori Publicci ( 19 ) jirriżulta li l-eżerċizzju ta’ dik is-setgħa mill-Istati, madankollu, ma hijiex mingħajr kundizzjonijiet. Minn naħa, l-Unjoni tagħti importanza kbira lil-libertà ta’ stabbiliment u lil-libertà li jiġu pprovduti servizzi, fatt li jwassalha sabiex twitti t-triq b’tali mod li l-ftuħ tal-proċeduri ta’ sejħiet għal offerti jkun wiesa’ kemm jista’ jkun, triq li fiha l-applikazzjoni tar-raġunijiet fakultattivi ta’ esklużjoni tista’ tkun ostakolu. U min-naħa l-oħra, huwa leġittimu li r-raġunijiet ta’ esklużjoni jiġu ġġustifikati billi jingħad li jsegwu għanijiet ta’ interess ġenerali, bħalma huma l-garanziji ta’ affidabbiltà, ta’ diliġenza, ta’ onestà professjonali u ta’ serjetà tal-offerent. Għall-verifika ta’ dan il-kuntrast ta’ interessi, il-Qorti tal-Ġustizzja tapplika l-prinċipju ta’ proporzjonalità.

54.

L-element li jiddefinixxi l-affidabbiltà jew in-nuqqas ta’ affidabbiltà tal-impriża offerenti f’din il-kawża jirriżulta mill-kondotta kriminali ta’ ex amministratur, meta dan kien inkarigat mill-ġestjoni tagħha. Dan ir-reat jista’ jipproġetta l-konsegwenzi tiegħu fuq il-kumpannija mmexxija mill-amministratur? Ir-risposta fl-affermattiv hija pprovduta fid-dritt tal-Unjoni stess, mill-premessa li l-persuni ġuridiċi jaġixxu biss permezz tal-amministraturi tagħhom. Huwa loġiku, għaldaqstant, li n-nuqqas ta’ kredibbiltà tagħhom tiġi evalwata mill-perspettiva tal-atti kriminali mwettqa minn dawk responsabbli għall-ġestjoni tagħhom.

55.

L-Artikolu 45(1) in fine tad-Direttiva 2004/18 jippermetti li t-talbiet għal informazzjoni relatata mal-kawża ta’ esklużjoni (obligatorja, mhux fakultattiva) għal ċerti reati serji jistgħu jirrigwardaw “persuni legali u/jew naturali [fiżiċi], inklużi, jekk xieraq, diretturi ta’ Kumpannija u kull persuna li għandha poteri ta’ rappreżentazzjoni, deċiżjoni jew kontroll fir-rigward tal-kandidat jew dak li jkun xeħet l-offerta”.

56.

Id-dispożizzjoni turi, għalhekk, li ċerti atti kriminali ta’ dawk li jmexxu persuna ġuridika huma rilevanti sabiex din tiġi eskluża, b’mod obbligatorju, mill-parteċipazzjoni f’kuntratt pubbliku. Fil-fehma tiegħi, ma hemm l-ebda oġġezzjoni, mill-perspettiva tad-dritt tal-Unjoni, għall fatt li dan l-istess prinċipju jiġi estiż (issa, fuq bażi fakultattiva) għal tipi ta’ reati oħra u anki għal aġiri irregolari tal-amministraturi tal-persuni ġuridiċi, sa fejn ir-riperkussjonijiet tagħhom jaffettwaw il-kondotta professjonali ta’ dawn tal-aħħar.

57.

Huwa veru li l-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18, għall-kuntrarju tal-paragrafu (1), ma jinkludix dispożizzjoni espliċita f’dan ir-rigward. Madankollu, ma naħsibx li din l-ommissjoni hija kruċjali sabiex tipprevjeni li l-liġi nazzjonali torbot l-okkorrenza ta’ xi waħda mill-kawżi ta’ esklużjoni fakultattiva tal-persuni ġuridiċi mal-aġir irregolari tal-amministraturi tagħhom.

58.

Kif diġà pprovdejt, l-aħħar paragrafu tal-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18 jagħti lill-Istati Membri setgħa diskrezzjonali wiesgħa sabiex jistabbilixxu l-“kondizzjonijiet ta’ implimentazzjoni” tal-kawżi ta’ esklużjoni fakultattiva. Fl-użu ta’ din il-libertà, ir-regoli nazzjonali li jirriflettu l-profili speċifiċi ta’ xi kawżi (pereżempju, dawk relatati mal-integrità tal-impriża offerenti) jistgħu jinkorporaw, bħala fattur rilevanti, l-aġir tal-amministraturi ta’ kumpannija li jmur kontra l-unur professjonali.

59.

Bl-istess mod, u fuq il-bażi tal-libertà ta’ konfigurazzjoni li jgawdu l-Istati, ma hemm xejn li jipprekludi li, għall-evalwazzjoni tal-kawżi ta’ esklużjoni fakultattiva, il-liġi nazzjonali tieħu inkunsiderazzjoni n-nuqqas ta’ dissoċjazzjoni tal-impriża mill-aġir kriminali tal-amministratur tagħha, meta dan “[j]ikkonċerna il-kondotta professjonali tiegħu”. Huma wkoll il-leġiżlatur tal-Istat u, fejn xieraq, il-qorti li għandha ssolvi t-tilwima li għandhom jiddeterminaw liema evidenza jew fatturi rilevanti jistgħu jintużaw sabiex jiġi ddeterminat jekk kienx hemm dik id-dissoċjazzjoni jew le.

60.

Fost dawn il-fatturi hemm dawk indikati mill-qorti tar-rinviju, jiġifieri, in-natura spontanja tad-dissoċjazzjoni, “il-materjalizzazzjoni[, kunsiderevoli jew żgħira] ta’ aġiri li jeżoneraw”, il-perijodu ta’ żmien u l-fażi tal-proċedura li fiha kellha ssir din id-dissoċjazzjoni. Nirrepeti li huma l-qrati nazzjonali dawk li għandhom jiddefinixxu l-portata ta’ dawn l-elementi, li fir-realtà ma huma xejn ħlief “punti ta’ kjarifika” introdotti mil-leġiżlatur nazzjonali sabiex jiddefinixxi l-limiti tal-kawża ta’ esklużjoni fakultattiva u l-evidenza li għandha tintuża sabiex din tiġi vverifikata ( 20 ).

61.

Il-Consiglio di Stato (kunsill tal-istat), fid-domanda tiegħu, jindika li l-Artikolu 38(1)(c) tas-CCP, minn naħa, “jestendi” id-dmir li tingħata informazzjoni dwar is-sentenzi ta’ kundanna għall-każ li fih dawn ikunu ġew imposti fuq id-detenturi ta’ pożizzjonijiet għolja fl-impriżi offerenti; u min-naħa l-oħra, “huwa motiv ta’ esklużjoni” li “l-impriża ma turix” id-dissoċjazzjoni tagħha mill-aġir kriminali ta’ dawn il-persuni.

62.

Għalhekk, l-argumenti li għadni kif esponejt iwassluni sabiex ngħid li ma hemm ebda ostakolu, fid-Direttiva 2004/18, sabiex il-leġiżlatur nazzjonali jipprovdi, fit-termini li użat is-CCP, din il-kawża ta’ esklużjoni fakultattiva. Ma narax kif dan jista’ jippreġudika l-libertajiet ta’ stabbiliment u ta’ provvista ta’ servizzi. Barra minn hekk, din hija raġuni għall-esklużjoni li għandha tendenza li tippreżerva l-interess ġenerali li huwa sottostanti fil-ħtiġijiet ta’ affidabbiltà, diliġenza u kondotta professjonali onesta tal-offerenti.

63.

Bl-istess mod, jidhirli li r-riferiment tal-qorti tar-rinviju (b’mod pjuttost ġeneriku u f’termini mhux wisq motivati) għall-“prinċipji tad-dritt Ewropew ta’ protezzjoni tal-aspettattivi leġittimi u ta’ ċertezza legali, ta’ ugwaljanza fit-trattament, ta’ proporzjonalità u ta’ trasparenza, ta’ projbizzjoni milli tittaqqal il-proċedura u ta’ ftuħ massimu għall-kompetizzjoni tal-proċeduri għall-għoti ta’ kuntratt [kuntratti pubbliċi] […]”, ma jikkontribwixxi xejn sinjifikattiv għad-dibattitu.

64.

Fl-aħħar nett, il-fatt li l-Artikolu 45(2)(ċ) tad-Direttiva 2004/18 ma jirreferix b’mod espliċitu għad-dissoċjazzjoni tal-impriża fir-rigward tar-reati tal-amministraturi tagħha ma jfissirx li l-leġiżlatur nazzjonali ma jistax jinkorpora dan il-fattur fid-dispożizzjoni korrispondenti tas-CCP. Kif diġà rrepetejt, huma l-Istati Membri li għandhom jiddefinixxu l-“kondizzjonijiet ta’ implimentazzjoni” tal-Artikolu 45(2) tad-Direttiva 2004/18 fid-dritt intern tagħhom.

65.

Għalhekk, dispożizzjoni bħall-Artikolu 38(1)(c) tas-CCP, li tipprevedi li l-impriżi li ma jurux li huma dissoċjati kompletament u effettivament minn ċerti reati ( 21 ) mwettqa preċedentement minn dawk li kienu f’pożizzjonijiet ta’ ġestjoni tagħhom tista’ tiġi eskluża milli tipparteċipa fil-kuntratt, hija kompatibbli mad-dritt tal-Unjoni.

66.

Il-qorti a quo tenfasizza li l-“evalwazzjoni […] hija l-kompitu tal-entità kontraenti” u li dan jippermettilha “tintroduċi konkretament” obbligu ta’ informazzjoni (fuq l-impriżi offerenti) li “[ma huwiex previst] mil-liġi”. Din l-entità tkun stabbiliet, ukoll, “obbligu ta’ kooperazzjoni leali li t-termini tiegħu ma humiex iddefiniti b’mod preċiż, ħlief b’riferiment għall-prinċipju ġenerali ta’ bona fide”.

67.

Sa fejn dawn l-osservazzjonijiet tal-Consiglio di Stato (kunsill tal-istat) jikkontestaw l-azzjoni ta’ amministratur minħabba li jkun suġġett għal stħarriġ ġudizzjarja, hija din il-ġurisdizzjoni suprema li għandha tidentifika l-konsegwenzi fil-liġi nazzjonali tagħha ( 22 ). Ir-risposta għad-domanda preliminari ma għandhiex tinterferixxi fil-qasam tal-ġurisdizzjoni tal-qrati nazzjonali stess.

68.

Nixtieq infakkar, ukoll, li d-domanda preliminari ssir sabiex tiġi evalwata l-inkompatibbiltà ta’ liġi nazzjonali mad-Direttiva 2004/18. U minn din il-perspettiva, ir-risposta għandha tanalizza l-kontenut tal-Artikolu 38(1)(h) tas-CCP fid-dawl tal-Artikolu 45(2)(g) tad-Direttiva 2004/18.

69.

Madankollu (kif ġie enfasizzat fl-osservazzjonijiet tal-Provinċja ta’ Bolzano) l-esklużjoni ma kinitx ibbażata fuq din il-kawża, iżda fuq il-fatt li s-silenzju tal-offerent kien jirrappreżenta indikazzjoni tan-nuqqas tagħha li tiddissoċja ruħha mill-aġir kriminali tal-amministratur. Għalhekk, ma jidhirx li huwa strettament neċessarju li jiġi interpretat l-Artikolu 45(2)(g) tad-Direttiva 2004/18, peress li r-regola nazzjonali li ttrasponiet din id-dispożizzjoni speċifika ta’ dik id-direttiva ma kinitx dik li ġiet applikata fil-każ preżenti.

70.

Minkejja dan, naħseb li ma tista’ ssir ebda kritika ta’ inkompatibbiltà tar-regola nazzjonali f’dan il-punt, minħabba li kliemha jaqbel, essenzjalment, ma’ dak tar-regola tal-Unjoni li tittrasponi. It-tnejn li huma jeħtieġu li l-offerenti jipprovdu informazzjoni lill-awtorità kontraenti li ma jkunx fiha dikjarazzjonijiet foloz. L-Artikolu 45(2)(g) tad-Direttiva 2004/18 iżid li l-esklużjoni tal-imsemmija offerenti tista’ sseħħ mhux biss minħabba dikjarazzjonijiet foloz tagħhom, iżda wkoll meta dawn ma jipprovdux informazzjoni relatata mal-“kriterji għal għażla kwalitattiva” (taqsima II tal-kapitolu VII tat-titolu II tad-Direttiva).

71.

Għalhekk, il-fatt li l-awtorità kontraenti tiċċaħħad mill-għarfien tal-azzjonijiet kriminali tal-ex amministratur jista’ jkun ukoll —kif se nanalizza immedjatament— element evalwattiv f’idejn il-qorti nazzjonali, sabiex tevalwa jekk kienx hemm kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità.

72.

Għalkemm id-domanda tal-Consiglio di Stato (kunsill tal-Istat), ġustament, ma ssemmix din il-kawża għall-esklużjoni, ma hemm xejn li jipprekludi lill-Qorti tal-Ġustizzja milli tagħtiha riflessjonijiet dwarha, kif spjegajt qabel. L-argumenti tal-partijiet matul is-seduta ffokaw, b’mod speċifiku, fuq din il-kwistjoni, fuq talba tal-Qorti tal-Ġustizzja nnifisha.

73.

Il-“kondotta professjonali ħażina” imsemmija fl-Artikolu 45(2)(d) tad-Direttiva 2004/18 tkopri kwalunkwe aġir li jinvolvi ħtija u li jaffettwa l-kredibbiltà professjonali tal-operatur ekonomiku ( 23 ). Il-kunċett ta’ “kondotta ħażina ta’ ċerta gravità” juri aġir li jinvolvi intenzjoni kriminali jew negliġenza ta’ ċertu daqs ( 24 ). Sentenza ta’ kundanna, għalkemm ma tkunx definittiva ( 25 ), hija indikatur xieraq sabiex il-fatti ta’ oriġini kriminali jkunu assoċjati ma’ min iwettaq il-kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità ( 26 ). Is-sentenza nnifisha hija mezz iġġustifikat ta’ konstatazzjoni oġġettiva tal-mod li bih tkun saret il-ġestjoni tal-offerent.

74.

Fuq il-bażi ta’ dawn il-premessi, u b’kunsiderazzjoni tan-natura tar-reati li ġie kkundannat għalihom l-amministratur, li juru mingħajr dubju nuqqas ta’ kondotta professjonali intraprenditorjali fl-eżerċizzju tal-attivitajiet professjonali tiegħu, in-nuqqas ta’ dissoċjazzjoni ta’ Mantovani minn dak l-aġir, legalment, seta’ jaqa’ taħt din ir-raġuni għall-esklużjoni.

75.

Huwa meħtieġ, għal dan il-għan, li ssir distinzjoni bejn il-livell sostantiv u dak li jikkonċerna l-prova tal-fatti. Fir-rigward din tal-aħħar, l-Artikolu 45(3) tad-Direttiva 2004/18 jgħin sabiex jiġi identifikat l-aspett loġiku u sistematiku tal-mezzi tal-informazzjoni li l-awtorità kontraenti tista’ tuża sabiex tevalwa l-affidabbiltà tal-offerent.

76.

Id-dispożizzjoni ċċitata teħtieġ li l-awtoritajiet kontraenti jaċċettaw, bħala prova, il-mezzi elenkati minnha, fil-każijiet imsemmija fl-Artikolu 45(1) u (2)(a), (b), (ċ), (e) u (f). Dawn huma każijiet li fihom ikun hemm possibbiltà (relattivament faċli) ta’ konstatazzjoni uffiċjali tal-aġir, permezz ta’ rekords jew ċertifikati maħruġa mill-awtoritajiet pubbliċi.

77.

Madankollu, għall-każijiet l-oħra (jiġifieri dawk li jaqgħu taħt l-Artikolu 45(2)(d) u (g) tad-Direttiva 2004/18) ma teżistix din il-kundizzjoni dokumentali. Dan huwa loġiku, peress li f’dak li jirrigwarda dawn ir-raġunijiet għall-esklużjoni (kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità u d-dikjarazzjonijiet foloz jew in-nuqqas ta’ produzzjoni tal-informazzjoni meħtieġa) il-possibbiltajiet ta’ verifika huma iktar miftuħin. Diffiċli jinstab standard uniformi fl-Istati Membri differenti li jippermetti li jiġu stabbiliti b’mod unifikat l-istrumenti jew mekkaniżmi li jipprovdu rekord uffiċjali ta’ dawn iċ-ċirkustanzi.

78.

Fil-każ tal-kawżi fakultattivi ta’ esklużjoni li għalihom ma huwa previst ebda rekord uffiċjali, kif jiġri fil-każ ta’ kondotta professjonali ħażina ta’ ċerta gravità, il-marġni ta’ manuvra tal-awtorità kontraenti ma huwiex marbut ma’ xi dokument jew ċertifikat partikolari. Tali kondotta ħażina tista’ tiġi evalwata permezz tal-għarfien li l-awtorità kontraenti jkollha, bi kwalunkwe mezz, dwar il-fatti rilevanti.

79.

F’dak li jirrigwarda l-prova, ma għandux jintesa li, f’dan il-każ, ħadd ma kkontesta l-eżistenza, iddokumentata kif suppost, tal-kundanna (innegozjata) imposta fuq l-amministratur ta’ Mantovani talli wettaq reati li affettwaw il-kondotta professjonali, filwaqt li kien jeżerċita funzjonijiet ta’ ġestjoni ta’ dik il-kumpannija.

80.

Fuq il-bażi ta’ dan il-fatt inkontestabbli, huma l-qrati nazzjonali, li quddiemhom issir it-talba ta’ Mantovani, li għandhom jivverifikaw jekk il-kumpannija offerenti kinitx iddissoċjat ruħha jew le, effettivament u kompletament, mill-aġir kriminali tal-amministratur tagħha. Għalhekk, f’dan il-punt id-dibattitu jgħaddi għal livell li jiena sejjaħt fuq il-mertu, u jitbiegħed minn dak purament proċedurali.

81.

F’dan id-dibattitu l-azzjonijiet ta’ Mantovani għandhom jiġu ġġudikati mhux biss mill-angolu tal-klassifikazzjoni tal-fatt, iżda wkoll mill-perspettiva tal-proporzjonalità tar-risposta tal-awtorità kontraenti. Element li, għal dawn l-iskopijiet, jista’ jkollu effett huwa l-perijodu ta’ żmien li għadda bejn l-aġir kriminali, l-azzjoni tal-impriża u d-data tas-sejħa għall-offerti.

82.

Naħseb, ukoll, li l-perijodu pprovdut fis-CCP (is-sena ta’ qabel id-data tal-avviż tas-sejħa għall-offerti) huwa raġonevoli sabiex tiġi evalwata l-konnessjoni bejn l-aġir tal-amministratur u l-impriża, fir-rigward ta’ azzjonijiet meħuda immedjatament qabel il-proċedura ta’ sejħa għall-offerti. Barra minn hekk, dan it-terminu ma jimplikax preżunzjoni juris et de jure tal-kollużjoni bejn il-kumpannija u l-attivitajiet tal-amministratur, peress li tippermetti li din tagħti prova tad-dissoċjazzjoni effettiva u sħiħa tagħha minn dan l-amministratur.

83.

Ma nemminx, finalment, li s-setgħat diskrezzjonali li r-regola interna tagħti lill-awtorità kontraenti neċessarjament iwasslu għal riżultat sproporzjonat. Għall-kuntrarju, naħseb li, l-Artikolu 38(1)(c) tas-CCP josserva l-armonija meħtieġa bejn il-mezzi użati u l-għan imfittex, li huwa sempliċement dak li offerenti li ma humiex affidabbli jinżammu l-bogħod minn dawn il-proċeduri ta’ għażla, preċiżament talli ma ddissoċjawx ruħhom mill-kondotta kriminali preċedenti tal-amministraturi tagħhom fi ħdan ċerti limiti ta’ żmien.

84.

Fl-aħħar nett, l-esklużjoni tal-offerent ma hijiex awtomatika ( 27 ), iżda hija r-riżultat ta’ evalwazzjoni prudenti ad casum, li għandha ssir mill-awtorità kontraenti. Id-difiża tal-pożizzjoni legali tal-offerent lanqas ma titqiegħed f’sitwazzjoni prekarja peress li hemm il-possibbiltà ta’ stħarriġ effettiv, mill-qrati, tal-eżerċizzju li l-amministrazzjoni wettqet tas-setgħa tagħha li tevalwa l-konformità tad-dmirijiet professjonali tal-operatur.

85.

Fil-qosor, ma nsibx bażi li fuqha tista’ tissejjes l-inkompatibbiltà mad-dritt tal-Unjoni tar-regola nazzjonali li fuqha l-qorti tar-rinviju tibbaża d-domanda tagħha.

86.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li r-risposta li għandha tingħata lill-Consiglio di Stato (kunsill tal-istat, l-Italja) tkun kif ġej:

“L-Artikolu 45(2)(ċ), (d) u (g), u (3) tad-Direttiva 2004/18/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-31 ta’ Marzu 2004, fuq kordinazzjoni ta’ proċeduri għall-għoti ta’ kuntratti għal xogħlijiet pubbliċi, kuntratti għal provvisti pubbliċi u kuntratti għal servizzi pubbliċi [kuntratti pubbliċi għal xogħlijiet, għal provvisti u għal servizzi] ma jipprekludux dispożizzjoni legali nazzjonali li tippermetti li awtorità kontraenti: