1.

Huwa fatt magħruf li s-sistema tal-attribuzzjoni tal-ġurisdizzjoni ġudizzjarja f’materji ċivili u kummerċjali, stabbilita bir-Regolament (KE) Nru 44/2001 ( 2 ), hija bbażata fuq ir-regola ġenerali tal-Artikolu 2(1) ta’ dan ir-Regolament, li tgħid li l-persuni domiċiljati fit-territorju ta’ Stat Membru jaqgħu taħt il-qrati ta’ dak l-Istat Membru, u li waħda mid-derogi ta’ din ir-regola tinsab fl-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001 li jistabbilixxi li fil-materji ta’ delitt fit-territorju ta’ Stat Membru, persuna domiċiljata fit-territorju ta’ Stat Membru tista’ taqa’ taħt il-ġurisdizzjoni ta’ Stat Membru ieħor quddiem il-qorti fejn seħħ l-effett tal-ħsara.

2.

Id-domanda ewlenija tal-kawża inkwistjoni hija dik dwar jekk dannu patrimonjali li jkun seħħ fi Stat Membru wara li jkun twettaq att illegali fi Stat Membru ieħor, jistax, waħdu, jistabbilixxi ġurisdizzjoni skont l-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001.

3.

L-Artikolu 2(1) tar-Regolament Nru 44/2001 jistabbilixxi:

“Bla preġudizzju għal dan ir-Regolament, persuni b’domiċilju fi Stat Membru għandhom, independentament min-nazzjonalità tagħhom, jiġu mfittxija fil-qrati ta’ dak l-Istat Membru.”

4.

L-Artikolu 5 tal-istess Regolament jipprovdi li :

“Persuna domiċiljata fi Stat Membru tista’, fi Stat Membru ieħor, tkun imfittxijja:

[…]

[...]”

5.

Universal Music International Holding BV (iktar ’il quddiem “Universal Music”) hija dar tal-mużika stabbilita f’Baarn (il-Pajjiżi l-Baxxi), li tagħmel parti mill-Universal Music Group, stabbilita fl-Istati Uniti. Universal Music International Ltd (iktar ’il quddiem “Universal Ltd”) hija kumpannija oħt ta’ Universal Music u hija parti wkoll minn Universal Music Group.

6.

Fl-1998, Universal Ltd, B&M spol. s r. o. (iktar ’il quddiem “B&M”), kumpannija stabbilita fir-Repubblika Ċeka, kif ukoll l-azzjonisti ta’ B&M ftehmu li, bħala kumpannija finalment iddisinjata għal dan l-għan fi ħdan il-Universal Music Group, kumpannija waħda jew iktar ta’ dan il-grupp, kienu se jixtru l-ewwel 70 % tal-azzjonijiet ta’ B&M, imbagħad fl-2003, kienu se jixtru t-30% tal-azzjonijiet li jkun fadal. Il-prezz tal-azzjonijiet kellu jiġi stabbilit fl-2003 fil-mument tax-xiri tat-30 % tal-azzjonijiet li jkun fadal. Dawn il-ftehimiet saru permezz ta’ ittra ta’ intenzjoni li l-għan tagħha kien li jistabbilixxi prezz ta’ bejgħ ekwivalenti għal ħames darbiet il-qligħ medju annwali ta’ B&M.

7.

Il-partijiet innegozjaw il-bejgħ u l-konsenja ta’ 70 % tal-azzjonijiet ta’ B&M kif ukoll ftehim fakultattiv ta’ xiri tal-kumplament ta’ 30 %. Wara li saret talba mid-dipartiment legali ta’ Universal Music Group, il-kuntratt dwar il-fakultà tax-xiri tal-azzjonijiet ġie stabbilit mid-ditta Ċeka tal-avukati Burns Schwartz International. Minn l-aħħar ta’ Awwissu 1998, ġew skambjati tmien abbozzi ta’ kuntratt bejn id-dipartiment legali ta’ Universal Music Group, Burns Schwartz International u l-azzjonisti ta’ B&M. Matul dawn in-negozjati, Universal Musical issemmiet bħala x-xerrej.

8.

Fil-5 ta’ Novembru 1998, Universal Music, B&M u l-azzjonisti ta’ din tal-aħħar ikkonkludew il-kuntratt dwar il-fakultà tax-xiri tal-azzjonijiet.

9.

Jirriżulta mill-proċess ippreżentat quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja li emenda proposta mid-dipartiment legali tal-Universal Music Group, ma ġietx riprodotta għalkollox mill-kollaboratriċi Burns Schwartz International, li bħala impatt kellha l-multiplikazzjoni b’ħames darbiet tal-prezz tal-bejgħ meta mqabbel ma’ dak li kien previst, prezz tal-bejgħ li wara kellu jiġi mmultiplikat bin-numru tal-azzjonisti.

10.

Meta fix-xahar ta’ Awwissu 2003, Universal Music issodisfat l-obbligu tagħha li tixtri t-30 % tal-azzjonijiet li kien baqa’ mingħand l-azzjonisti ta’ B&M u kkalkulat il-prezz tal-bejgħ previst, li kien jammonta għall-ammont ta’ CZK 10180281 (madwar EUR 313770,41), l-azzjonisti ta’ B&M talbu s-somma li tirriżulta mill-formola prevista fil-kuntratt dwar il-fakultà tax-xiri tal-azzjonijiet, li kienet tammonta għal CZK 1003605620 (madwar EUR 30932520,27).

11.

Universal Music u l-azzjonisti ta’ B&M iddeċidew li jippreżentaw it-tilwima tagħhom quddiem kumitat ta’ arbitraġġ, li quddiemu, fil-31 ta’ Jannar 2005, waslu għal ftehim. Waqt l-eżekuzzjoni ta’ dan il-ftehim tranżazzjonali, Universal Music ħallset is-somma ta’ EUR 2654280,03 għat-30% tal-azzjonijiet li kien fadal (iktar ’il quddiem “l-ammont tranżazzjonali”). Hija ħallset l-ammont tranżazzjonali permezz ta’ trasferiment li jiddebita kont bankarju li hija għandha fil-Pajjiżi l-Baxxi. It-trasferiment sar f’kont li l-azzjonisti bejjiegħa ta’ B&M għandhom fir-Repubblika Ċeka.

12.

Universal Music ippreżentat rikors quddiem ir-rechtbank Utrecht (qorti ta’ Utrecht) bil-għan li tikkundanna lill-konvenuti in solidum għall-ħlas ta’ EUR 2767861.25 flimkien mal-interessi u l-ispejjeż għar-responsabbiltà tagħhom ta’ kważi delitt. Din it-talba tikkorrispondi għad-dannu li Universal Music qed tallega li ġarrbet minħabba n-negliġenza tal-kollaboratriċi Burns Schwartz International fil-kitba tat-test tal-kuntratt dwar il-fakultà tax-xiri tal-azzjonijiet. L-ammont tad-dannu mitlub jikkonsisti fid-differenza bejn minn naħa, il-prezz previst u min-naħa l-oħra, l-ammont tranżazzjonali u l-ispejjeż li Universal Music kellha ġġarrab fil-kuntest tal-arbitraġġ u l-ftehim tranżazzjonali.

13.

Universal Music targumenta li, mill-att attribwit lill-konvenuti, hija ġarrbet “dannu patrimonjali inizjali” fil-Pajjiżi l-Baxxi, minħabba li hija ħallset l-ammont tranżazzjonali u l-ispejjeż marbuta mal-arbitraġġ kif ukoll il-ftehim tranżazzjonali filwaqt li użat il-partimonju tagħha li jinsab fil-Pajjiżi l-Baxxi fejn hija stabbilita.

14.

Schilling u Brož, iddomiċiljati fir-Rumanija u r-Repubblika Ċeka rispettivament, ikkontestaw il-ġurisdizzjoni tal-qorti Olandiża billi invokaw li l-ħlas tal-ammont tranżazzjonali u l-ispejjeż imġarrba mill-patrimonju ta’ Universal Music ma jistax jiġi kkunsidrat bħala dannu patrimonjali inizjali li seħħ fil-Pajjiżi l-Baxxi wara aġir li seħħ fir-Repubblika Ċeka.

15.

Permezz tas-sentenza tas-27 ta’ Mejju 2009, ir-rechtbank Utrecht (il-qorti ta’ Utrecht) iddikjarat li hija inkompetenti biex tippronunċja ruħha dwar it-talba ppreżentata minn Universal Music. Fl-opinjoni tagħha, id-dannu allegat minn Universal Music kien dannu purament patrimonjali li kellu konsegwenza diretta fuq l-effett tal-ħsara. Il-kwistjoni hija dik dwar jekk il-post fejn twettqet il-ħsara, fil-kawża inkwistjoni, Baarn, fejn jinsabu l-kwartieri ġenerali ta’ Universal Music, jistax jiġi kkunsidrat bħala l-post fejn seħħ l-effett tal-ħsara fis-sens tal-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001. Fl-opinjoni tar-rechtbank Utrecht (il-qorti ta’ Utrecht), dan mhux il-każ minħabba li ma jeżistux biżżejjed rabtiet ta’ konnessjoni li jippermettu l-preżunzjoni tal-ġurisdizzjoni tal-qorti Olandiża skont l-Artikolu 5(3) tal-imsemmi regolament.

16.

Il-Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden (qorti tal-appell ta’ Arnhem- Leeuwarden) li ġie adit bl-appell minn Universal Music, permezz tas-sentenza tal-15 ta’ Jannar 2013, ikkonfermat id-deċiżjoni tar-rechtbank Utrecht (il-qorti ta’ Utrecht). Fir-rigward tal-imsemmi Artikolu 5(3), din il-qorti kkunsidrat li r-rabta ta’ konnessjoni partikolarment stretta bejn it-talba u l-qorti adita, li tikkostitwixxi kriterju għall-applikazzjoni tal-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001, hija nieqsa fil-kawża inkwistjoni. Il-fatt biss li l-ammont tranżazzjonali għandu jkun sostnut minn kumpannija stabbilita fil-Pajjiżi l-Baxxi mhux biżżejjed sabiex fuqu tiġi bbażata l-ġurisdizzjoni tal-qorti Olandiża.

17.

Universal Music ressqet appell ta’ kassazzjoni kontra s-sentenza tal-qorti tal-appell quddiem il-Hoge Raad der Nederlanden (qorti suprema tal-Pajjiżi l-Baxxi). Schilling u Brož ippreżentaw separatament appell ta’ kassazzjoni inċidentali kondizzjonali.

18.

Il-qorti tar-rinviju tindika li l-Qorti tal-Ġustizzja kellha l-okkażjoni li tiddeċiedi, fis-sentenza Marinari ( 3 ), li l-post fejn il-vittma tallega li tkun ġarrbet dannu patrimonjali konsekuttiv għal dannu inizjali li seħħ fi Stat Membru ieħor, ma jistax jiġi kkunsidrat bħala l-post fejn ikun twettaq l-effett tal-ħsara, b’konformità mal-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001.

19.

Madankollu, il-Qorti tal-Ġustizzja għadha ma speċifikatx il-kriterju jew il-perspettiva li abbażi tagħhom il-qorti nazzjonali tista’ tiddetermina jekk wieħed huwiex dannu patrimonjali inizjali, imsejjaħ ukoll dannu patrimonjali bażiku jew dannu patrimonjali dirett, jew inkella dannu li jirriżulta minn dan tal-aħħar jew konsekuttiv għalih, imsejjaħ ukoll dannu konsekuttiv jew dannu indirett.

20.

Il-Qorti tal-Ġustizzja ma indikatx iktar il-kriterju jew il-perspettiva li abbażi tagħhom il-qorti nazzjonali għandha tiddetermina l-post fejn twettaq jew fejn huwa magħruf li twettaq id-dannu patrimonjali, dirett jew indirett.

21.

Fl-opinjoni tal-Hoge Raad der Nederlanden (qorti suprema tal-Pajjiżi l-Baxxi), tqum ukoll il-kwistjoni dwar jekk u sa fejn, il-qorti nazzjonali mitluba tevalwa jekk għandhiex ġurisdizzjoni f’dan il-każ skont ir-Regolament Nru 44/2001, għandhiex tibbaża l-evalwazzjoni tagħha fuq l-dikjarazzjonijiet pertinenti f’dan ir-rigward ta’ min jagħmel it-talba jew tar-rikorrenti jew jekk hijiex obbligata li tikkunsidra wkoll l-elementi ppreżentati mill-parti konvenuta sabiex tikkontesta dawn l-dikjarazzjonijiet.

22.

F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-qorti tar-rinviju ddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

23.

Ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, Schilling u Brož, il-Gvern Grieg kif ukoll il-Kummissjoni Ewropea ppreżentaw l-osservazzjonijiet tagħhom u nstemgħu waqt is-seduta li nżammet fil-25 ta’ Novembru 2015.

24.

F’dawn il-konklużjonijiet, niċċita l-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar il-Konvenzjoni tas-27 ta’ Settembru 1968 dwar il-ġurisdizzjoni ġudizzjarja u l-eżekuzzjoni tad-deċiżjonijiet f’materji ċivili u kummerċjali ( 4 ), kif emendata bil-konvenzjonijiet suċċessivi relatati mal-adeżjoni ta’ Stati Membri ġodda f’din il-Konvenzjoni (iktar ’il quddiem il-“Konvenzjoni ta’ Brussell”), b’kunsiderazzjoni li minħabba li r-Regolament Nru 44/2001 issostitwixxa l-Konvenzjoni ta’ Brussell, l-interpretazzjoni pprovduta mill-Qorti tal-Ġustizzja għal dak li jikkonċerna d-dispożizzjonijiet tal-Konvenzjoni ta’ Brussell tapplika wkoll għal dawk ta’ dan ir-regolament, ġaladarba d-dispożizzjonijiet ta’ dawn l-atti leġiżlattivi jistgħu jiġu kklassifikati bħala ekwivalenti ( 5 ). Fil-fatt, id-dispożizzjoni ewlenija ta’ din il-kawża, jiġifieri l-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001, huwa miktub f’termini kważi identiċi ta’ dawk tad-dispożizzjoni kontraparti tal-Konvenzjoni ta’ Brussell, li tirriproduċi l-istruttura tagħha. Minħabba din l-ekwivalenza, huwa importanti li tiġi żgurata, b’konformità mal-premessa 19 tar-Regolament Nru 44/2001, il-kontinwità fl-interpretazzjoni ta’ dawn iż-żewġ strumenti leġiżlattivi ( 6 ).

25.

Permezz tal-ewwel domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju qed tistaqsi jekk l-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001 għandux jiġi interpretat fis-sens li jista’ jiġi kkunsidrat bħala l-“post fejn l-effett tal-ħsara jkun twettaq” il-post, li jinsab fi Stat Membru, fejn twettaq id-dannu ( 7 ) meta dan id-dannu jikkonsisti esklużivament f’dannu patrimonjali li jirriżulta direttament f’att illegali imwettaq fi Stat Membru ieħor.

26.

Il-qorti tar-rinviju għalhekk, essenzjalment qed tfittex li tkun taf jekk dannu patrimonjali subit fi Stat Membru hux kriterju ta’ konnessjoni suffiċjenti sabiex tiġi determinata l-ġurisdizzjoni kompetenti skont l-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001.

27.

Għalhekk, huwa biss b’deroga għall-prinċipju fundamentali stabbilit fl-Artikolu 2(1) tar-Regolament Nru 44/2001, li tattribwixxi l-ġurisdizzjoni lill-qrati tal-Istat Membru li fit-territorju tiegħu huwa domiċiljat il-konvenut, li l-Kapitolu II, Sezzjoni 2 ta’ dan ir-Regolament jipprovdi ċertu numru ta’ attribuzzjonijiet ta’ ġurisdizzjoni speċjali, fosthom dawk previsti fl-Artikolu 5(3) tal-imsemmi regolament ( 8 ). Sa fejn il-kompetenza tal-ġurisdizzjonijiet tal-post fejn twettaq l-effett tal-ħsara jew hemm ir-riskju li jitwettaq, tikkostitwixxi regola ta’ ġurisdizzjoni speċjali, din għandha tiġi interpretata b’mod awtonomu u restrittiv ( 9 ), u ma tistax tiġi interpretata b’mod li jmur lil hinn mill-ipoteżijiet previsti b’mod espliċitu mill-imsemmi regolament ( 10 ).

28.

Ir-raġuni prinċipali tar-regola tal-ġurisdizzjoni speċjali stabbilita fl-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001 hija, skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, ibbażata fuq l-eżistenza ta’ rabta ta’ konnessjoni partikolarment stretta bejn il-kontestazzjoni u l-qorti tal-post fejn twettaq l-effett tal-ħsara, fatt li jiġġustifika l-attribuzzjoni ta’ ġurisdizzjoni lil din tal-aħħar għal raġunijiet ta’ amministrazzjoni tajba tal-ġustizzja u ta’ organizzazzjoni utli tal-proċeduri ( 11 ). Fil-fatt, il-qorti tal-post fejn twettaq l-effett tal-ħsara hija normalment l-iktar waħda adatta biex tiddeċiedi, b’mod partikolari għal raġunijiet ta’ prossimità tal-kwistjoni u ta’ faċilità ta’ amministrazzjoni tal-provi ( 12 ).

29.

Skont l-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001, persuna li tkun iddomiċiljata fit-territorju ta’ Stat Membru tista’ wkoll tiġi mfittxija fi Stat Membru ieħor f’materji li għandhom x’jaqsmu ma’ delitt fil-qorti tal-post fejn l-effett tal-ħsara jkun twettaq jew jista’ jitwettaq.

30.

Ninnota li din id-dispożizzjoni ma tgħid xejn dwar ħsara jew dannu, iżda dwar l-effett tal-ħsara. Għalhekk mhux il-ħsara li hija prinċipalment indirizzata mit-test tal-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001, iżda l-effett iġġenerat mill-ħsara. Il-loġika ta’ din id-dispożizzjoni jidhirli li hija evidenti: l-aħjar hija qorti li hija stess tiġbor il-fatti, tisma’ x-xhieda u tikkunsidra kull att proċedurali fil-post fejn ikun ġie kkawżat l-effett tal-ħsara.

31.

Madankollu, huwa fatt magħruf li l-Qorti tal-Ġustizzja, wara l-kawża ewlenija li wasslet għas-sentenza Bier, magħrufa bħala “Mines de potasse d’Alsace” ( 13 ), interpretat il-kliem “post fejn l-effett tal-ħsara jkun twettaq” bħala li jinkorpora żewġ postijiet differenti, jiġifieri l-post fejn twettqet il-ħsara ( 14 ) u dak tal-avveniment kawżali ( 15 ) li huwa l-oriġini tal-ħsara ( 16 ).

32.

F’dak li jirrigwarda d-dannu patrimonjali, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet fis-sentenza Marinari ( 17 ) li l-kunċett tal-“post fejn l-effett tal-ħsara jkun twettaq” ma jirreferix għall-post fejn il-vittma tallega li tkun ġarrbet dannu patrimonjali konsekuttiv għall-ħsara inizjali li twettqet u li hija tkun ġarrbet fi Stat Membru ieħor ( 18 ). Fil-kawża inkwistjoni, ir-rikorrenti ppreżentat quddiem is-sussidjarja ta’ bank Brittanniku, lott ċedoli li l-impjegati tal-bank irrifjutaw li jirritornaw, filwaqt li informaw lill-pulizija bl-eżistenza tagħhom u ddikjaraw il-provenjenza dubbjuża tagħhom, fatt li wassal għall-arrest tar-rikorrenti u s-sekwestru taċ-ċedoli. Wara li nħelset mill-ġustizzja Ingliża, ir-rikorrenti talbet qorti Taljana biex tikkundanna lill-bank sabiex jikkumpensa d-danni kkawżati mill-impjegati tiegħu. It-talba kienet tikkonsisti fit-trasferiment tal-kontravalur taċ-ċedoli u tal-kumpens tad-dannu li ġarrbet minħabba d-detenzjoni tagħha, kif ukoll tal-ksur ta’ diversi kuntratti u l-ħsara għar-reputazzjoni tagħha.

33.

Fil-kawża prinċipali, il-kuntratt li jinkludi l-klawżola żbaljata ġie nnegozjat u ffirmat fir-Repubblika Ċeka. Id-drittijiet u l-obbligi tal-partijiet ġew iddefiniti f’dan l-Istat Membru, inkluż l-obbligu ta’ Universal Music li tħallas ammont ogħla milli inizjalment previst għat-30 % tal-azzjonijiet li kien fadal. Dan l-obbligu kuntrattwali, li l-partijiet għall-kuntratt ma kellhomx l-intenzjoni li joħolqu, twieled fir-Repubblika Ċeka. Għalhekk huwa f’dan l-Istat Membru li l-obbligu li jitħallas prezz ogħla sar irriversibbli u inkontornabbli u fejn, fl-opinjoni tiegħi, saret il-ħsara.

34.

Dan il-fatt jimplika li l-ewwel u t-tieni domanda jsiru ipotetiċi minħabba li b’applikazzjoni tal-ġurisprudenza kkonstatata, il-“post fejn l-effett tal-ħsara jkun twettaq” jinsab fir-Repubblika Ċeka.

35.

Madankollu, il-qorti tar-rinviju tgħid li ma sabet ebda risposta, fil-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, għad-domanda dwar jekk dannu patrimonjali biss jistax jikkostitwixxi “Erfolgsort” u għalhekk tistax tiġi bbażata fuqu l-ġurisdizzjoni skont l-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001. F’termini oħra, hija qed tistaqsi jekk hemmx ġurisdizzjoni skont id-dispożizzjoni ċċitata meta ma jkunx għad hemm dannu inizjali bħal fil-kawża li tat lok għas-sentenza Marinari ( 19 ).

36.

B’mod sussidjarju u f’tali ipoteżi, id-domanda ewlenija ta’ din il-kawża hija għalhekk dik dwar jekk id-dikjarazzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza “Mines de potasse d’Alsace” ( 20 ), li tgħid li t-terminu l-“post fejn l-effett tal-ħsara jkun twettaq” tinkorpora ż-żewġ postijiet, tapplikax ukoll meta dannu huwa purament patrimonjali.

37.

Fl-opinjoni tiegħi, le.

38.

Meta wieħed ikun fil-preżenza ta’ dannu patrimonjali, jiġifieri dannu li jikkonsisti biss fi tnaqqis ta’ assi finanzjarji ( 21 ), ma naħsibx li l-kunċett ta’ “Erfolgsort” huwa għalkollox pertinenti ( 22 ). F’ċerti sitwazzjonijiet, il-kunċetti ta’ “Handlungsort” u ta’“Erfolgsort” ma jistgħux jiġu distinti. Sabiex jiġi determinat “Erfolgsort” eventwali, f’tali sitwazzjoni, kollox jiddependi fuq id-domanda dwar fejn jinsabu l-assi finanzjarji, li normalment jikkoinċidi mal-post ta’ residenza jew, fil-każ ta’ persuna ġuridika dak tas-sede. Din id-domanda ħafna drabi hija aleatorja u marbuta ma’ konsiderazzjonijiet li ma għandhom ebda rabta mal-fatti tal-kawża.

39.

Konsegwentement, se nkun prudenti f’dak li jirrigwarda dak li għandu jiġi traspost verbatim mill-ġurisprudenza li toħroġ mis-sentenza Mines de potasse d’Alsace ( 23 ) għal sitwazzjoni li fiha d-dannu huwa patrimonjali. Kif ġustament enfasizzat il-Kummissjoni fl-osservazzjonijiet tagħha, il-Qorti tal-Ġustizzja aċċettat, fis-sentenza Mines de potasse d’Alsace ( 24 ), il-possibbiltà tar-rikorrenti li jagħżel bejn il-post fejn twettqet il-ħsara u dak fejn seħħ l-avveniment kawżali li minnu oriġinat il-ħsara, mhux biex testendi d-deroga dwar ir-regola ġenerali ta’ ġurisdizzjoni. Ir-raġuni għal din l-għażla hija marbuta man-neċessità li tibqa’ l-iktar viċin possibbli għall-fatti tal-kontroversja u li tintgħażel il-qorti l-iktar adatta sabiex tiddeċiedi l-kawża, u f’dan il-kuntest, li torganizza b’mod utli l-proċess, pereżempju tal-ġbir tal-provi u tas-smigħ tax-xhieda.

40.

Kif rajna iktar ’il fuq, il-fatturi kollha li jippermettu lill-qorti torganizza b’mod utli l-proċess għalhekk jinsabu fir-Repubblika Ċeka.

41.

Fi kliem ieħor, għar-raġunijiet ta’ amministrazzjoni tajba tal-ġustizzja u tal-ekonomija proċedurali, il-fatt biss li ammont tranżazzjonali ġie sostnut minn kumpannija stabbilita fil-Pajjiżi l-Baxxi, mhux biżżejjed sabiex fuqu tiġi bbażata l-ġurisdizzjoni ta’ qorti Olandiża.

42.

Jidhirli li analiżi tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja ma ddgħajjifx dan l-approċċ.

43.

Fil-kawża li tat lok għas-sentenza Kronhofer ( 25 ), il-vittma, li kienet stabbilita fl-Awstrija, wieġbet għal offerta li kienet tikkonsisti fil-ftuħ ta’ kont fil-Ġermanja, li fih hija ttrasferiet kapital. Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-Artikolu 5(3) tal-Konvenzjoni ta’ Brussell, kellu jiġi interpretat fis-sens li l-espressjoni “post fejn l-effett tal-ħsara jkun twettaq” ma tirreferix għal post fejn ir-rikorrent huwa domiċiljat jew fejn “il-beni tiegħu huma ċentralizzati”, minħabba r-raġuni unika li huwa ġarrab dannu finanzjarju hemmhekk li rriżulta fit-telf ta’ partijiet mill-beni tiegħu li sar u kien imġarrab fi stat kontraenti ieħor ( 26 ). Dan il-fatt huwa konvinċenti, b’kunsiderazzjoni li dan il-post ħafna drabi huwa aċċidentali u mhux neċessarjament kriterju ta’ konnessjoni affidabbli.

44.

Fil-kawża li wasslet għas-sentenza Kolassa ( 27 ), investitur investa somma definita sewwa f’bank, f’pajjiżu stess, l-Awstrija. Għall-Qorti tal-Ġustizzja, il-ħsara twettqet fil-post fejn l-investitur ġarrabha ( 28 ), jiġifieri fl-Awstrija. Skont il-Qorti tal-Ġustizzja, ġiet stabbilita ġurisdizzjoni skont l-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001 ( 29 ).

45.

Madankollu naħseb li ma għandhiex tinsilet regola ġenerali minn din il-kawża li tistabbilixxi li dannu patrimonjali huwa biżżejjed bħala kriterju ta’ konnessjoni għall-finijiet tad-dispożizzjoni ċċitata. Il-fatti fil-kawża li wasslu għas-sentenza Kolassa ( 30 ) fil-fatt kienu partikolari. Il-parti konvenuta f’din il-kawża, bank Brittanniku, ippubblika prospectus dwar iċ-ċertifikati finanzjarji inkwistjoni fl-Awstrija ( 31 ) u kien bank Awstrijakk li kien biegħ (reġa’ biegħ) dawn iċ-ċertifikati.

46.

Fil-kawża li wasslet għas-sentenza CDC Hydrogen Peroxide, dwar id-dritt tal-kompetizzjoni, fejn il-vittmi kienu jinsabu f’diversi Stati Membri, il-Qorti tal-Ġustizzja rrikonoxxiet li dawn il-postijiet differenti setgħu jservu ta’ punt ta’ konnessjoni ( 32 ). Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li, “fir-rigward ta’ dannu li jikkonsisti fi spejjeż żejda mħallsa minħabba prezz artifiċjalment għoli, […], dan il-post huwa identifikabbli biss għal kull allegata vittma kkunsidrata individwalment u, bħala prinċipju, ikun jinsab fis-sede tagħha” ( 33 ).

47.

Ma naħsibx li din id-dikjarazzjoni tista’ sservi bħala bażi għal regola ġenerali li s-sede ta’ impriża vittma tikkostitwixxi il-post fejn saret il-ħsara. Għall-kuntrarju din id-dikjarazzjoni hija spjegata għal darb’oħra mill-partikolaritajiet tal-kawża, li fiha kien hemm għadd kbir ta’ persuni li kienu vittmi. Konsegwentement ma kienx possibbli li jiġi identifikat post uniku f’dak li jirrigwarda l-post fejn ġie konkluż il-ftehim u lanqas il-post tal-avveniment kawżali. Barra minn hekk jidhirli li s-sede ta’ intrapriża għandha t-tendenza li tikkoinċidi mal-attivitajiet ekonomiċi tagħha.

48.

Fil-qosor, ma narax kif l-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001 jista’ jservi bħala bażi għall-ġurisdizzjoni ta’ qorti li tinsab fi Stat Membru li magħha l-kontroversja għandha punt wieħed biss ta’ konnessjoni jiġifieri l-fatt li l-vittma fih ġarrbet dannu patrimonjali.

49.

Konsegwentement, nipproponi li nirrispondi għall-ewwel domanda li l-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001 għandu jiġi interpretat fis-sens li ma għandux jiġi kkunsidrat bħala l-“post fejn l-effett tal-ħsara jkun twettaq”, fin-nuqqas ta’ punti ta’ konnessjoni oħra, il-post, li jinsab fi Stat Membru, jew fejn ikun seħħ id-dannu meta dan id-dannu jikkonsisti esklużivament f’dannu patrimonjali li jirriżulta minn att illegali mwettaq fi Stat Membru ieħor.

50.

Fid-dawl ta’ din il-proposta, ma hemmx għalfejn tiġi eżaminata t-tieni domanda.

51.

Permezz tat-tielet domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk l-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001 għandux jiġi interpretat fis-sens li l-qorti nazzjonali mitluba biex tevalwa jekk għandhiex ġurisdizzjoni skont din id-dispożizzjoni, għandhiex tibbaża l-evalwazzjoni tagħha fuq id-dikjarazzjonijiet ippreżentati mir-rikorrenti jew jekk din il-qorti għandhiex tikkunsidra wkoll l-elementi ppreżentati mill-parti konvenuta sabiex tikkontesta dawn id-dikjarazzjonijiet.

52.

Għalkemm il-qorti tar-rinviju tistaqsi din id-domanda biss fil-każ ta’ risposta affirmattiva għall-ewwel domanda, inqis li hemm interess li tingħata risposta, b’kunsiderazzjoni li din id-domanda għandha portata ġenerali u tirreferi għall-evalwazzjoni tal-ġurisdizzjoni, u mhux biss sabiex isir magħruf jekk dannu patrimonjali huwiex biżżejjed sabiex tiġi stabbilita ġurisdizzjoni.

53.

Preliminarjament, għandu jitfakkar ( 34 ) li l-ġurisdizzjoni tal-qorti hija ddeterminata mir-regoli awtonomi tar-Regolament Nru 44/2001, filwaqt li l-mertu tal-kawża għandu jiġi deċiż skont id-dritt nazzjonali applikabbli, iddeterminat mir-regoli ta’ kunflitt tal-liġijiet relattivi għall-obbligi kuntrattwali ( 35 ) jew mhux kuntrattwali ( 36 ).

54.

Jidhirli li l-ġurisprudenza eżistenti tippreżentalna diversi perkorsi sabiex inkunu nistgħu nirrispondu għal din id-domanda.

55.

Ir-Regolament Nru 44/2001 ma jispeċifikax il-portata tal-obbligi ta’ stħarriġ li għandha qorti nazzjonali fil-verifika tal-ġurisdizzjoni tagħha. Minn ġurisprudenza stabbilita jirriżulta li l-Konvenzjoni ta’ Brussell kellha bħala suġġett mhux li tgħaqqad ir-regoli tal-proċedura tal-Istati kontraenti, iżda li tqassam il-ġurisdizzjoni tal-qrati għas-soluzzjoni tal-kawżi fil-qasam ċivili u kummerċjali fir-relazzjonijiet bejn l-Istati Kontraenti u li tiffaċilita l-eżekuzzjoni tad-deċiżjonijiet ġudizzjarji ( 37 ). Minn ġurisprudenza stabbilita jirriżulta wkoll li, fir-rigward tar-regoli tal-proċedura, għandha ssir referenza għar-regoli nazzjonali applikabbli mill-qorti li titressaq il-kawża quddiemha, bil-kundizzjoni li l-applikazzjoni ta’ dawn ir-regoli ma taffettwax l-effett utli tal-Konvenzjoni ta’ Brussell ( 38 ).

56.

Huwa għalhekk li l-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li rikorrent kien jibbenefika mill-forum tal-post ta’ eżekuzzjoni tal-kuntratt skont l-Artikolu 5(1) tal-Konvenzjoni ta’ Brussell, anki jekk il-formazzjoni tal-kuntratt li kien is-suġġett tar-rikors kienet ikkontestata mill-partijiet ( 39 ). Hija speċifikat ukoll li kien konformi mal-ispirtu ta’ ċertezza legali li l-qorti nazzjonali li titressaq il-kawża quddiemha tkun tista’ faċilment tippronunċja ruħha fuq il-ġurisdizzjoni tagħha stess abbażi tar-regoli tal-konvenzjoni msemmija, mingħajr ma tkun imġiegħla tipproċedi għall-eżami tal-każ fil-mertu ( 40 ).

57.

Iktar riċenti, il-Qorti tal-Ġustizzja kkunsidrat li, fl-istadju tal-verifika tal-ġurisdizzjoni internazzjonali, il-qorti adita la għandha tikkunsidra l-ammissibbiltà u lanqas il-mertu tat-talba għal konstatazzjoni negattiva taħt ir-regoli tad-dritt nazzjonali, iżda għandha tidentifika biss il-fatturi ta’ konnessjoni mal-Istat tal-forum sabiex tiġġustifika l-ġurisdizzjoni tagħha bis-saħħa tal-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001 ( 41 ). Hija kkunsidrat ukoll li, għall-applikazzjoni tal-Artikolu 5(3) tar-Regolament Nru 44/2001, il-qorti li tressqet il-kawża quddiemha tista’ tqis stabbiliti, għall-finijiet biss tal-verfikazzjoni tal-ġurisdizzjoni tagħha abbażi ta’ din id-dispożizzjoni, l-allegazzjonijiet tar-rikorrent fir-rigward tal-kundizzjonijiet tar-responsabbiltà delittwali jew kważi-delittwali ( 42 ). Fl-aħħar hija ddeċidiet li, fil-kuntest tal-verifika tal-ġurisdizzjoni skont ir-Regolament Nru 44/2001, ma hemmx lok li ssir amministrazzjoni ddettaljata tal-prova f’dak li jirrigwarda l-elementi tal-effett kontroversjali li huma pertinenti kemm għad-domanda dwar il-ġurisdizzjoni kif ukoll għal dik dwar l-eżistenza tad-dritt invokat u li madanakollu huwa legali għall-qorti li quddiemha titressaq il-kawża li teżamina l-ġurisdizzjoni internazzjonali tagħha fid-dawl tal-informazzjoni kollha li hija tiddisponi, inkluż, meta jkun il-każ, il-kontestazzjonijiet tal-parti konvenuta ( 43 ).

58.

Nipproponi għalhekk li r-risposta għat-tielet domanda għandha tkun li, sabiex tiddetermina l-ġurisdizzjoni tagħha abbażi tad-dispożizzjonijiet tar-Regolament Nru 44/2001, il-qorti li titressaq kawża quddiemha għandha tevalwa l-provi kollha li jkollha quddiemha, inklużi, jekk ikun il-każ, il-provi mressqa mill-parti konvenuta.

59.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għad-domandi preliminari fformulati mill-Hoge Raad der Nederlanden (qorti suprema tal-Pajjiżi l-Baxxi) bil-mod segwenti: