1. 

Id-domanda preliminari tal-Conseil d’État (il-Belġju) għandha x’taqsam mal-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt Komunitarju dwar il-kuntratti pubbliċi. Din tirrigwarda l-kwistjoni jekk dan id-dritt huwiex applikabbli meta territorjalità kollettiva, f’dan il-każ komun, tiddelega l-operat tan-netwerk ta’ distribuzzjoni tat-televiżjoni tagħha lil entità li hija struttura ta’ kooperazzjoni purament interkomunali ( 2 ) komposta minn dawn il-komuni, mingħajr ebda sehem ta’ kapital privat. F’dan il-każ partikolari teżisti kooperazzjoni interkomunali fil-forma ta’ kumpanija kooperattiva u d-domandi tal-qorti tar-rinviju jirrigwardaw l-ewwel mill-kriterji imsejħa Teckal, jiġifieri “il-kontroll analogu għal dak eżerċitat mis-servizzi rispettivi tagħha”.

2. 

Fil-kawża prinċipali hemm kontra xulxin it-teledistributur Belġjan S. A. Coditel Brabant (iktar ’il quddiem “Coditel”) u tliet konvenuti: il-Komun ta’ Uccle (iktar ’il quddiem ukoll il-“Komun”), il-kumpannija kooperattiva Société Intercommunale pour la Diffusion de la Télévision (aktar ’il quddiem “Brutélé”) u r-Région de Bruxelles-Capitale, irrappreżentat mill-Gvern tiegħu.

3.

L-ewwel paragrafu tal-Artikolu 12 KE jipprovdi li:

“Fil-kamp ta’ l-applikazzjoni ta’ dan it-Trattat, u bla ħsara għad-disposizzjonijiet speċjali inklużi hemm kull diskriminazzjoni minħabba ċittadinanza għandha tiġi projbita”.

4.

L-Artikolu 43 KE jipprovdi li:

“Fil-qafas tad-disposizzjonijiet ta’ hawn taħt ir-restrizzjonijiet għal-libertà ta’ l-istabbiliment ta’ ċittadini ta’ Stat Membru fit-territorju ta’ Stat Membru ieħor, għandhom jiġu projbiti. […]

Il-libertà ta’ l-istabbiliment tinkludi d-dritt li tibda u teżerċita attivitajiet bħala persuna li taħdem għal rasha, kif ukoll li tikkostitwixxi u tmexxi impriżi u b’mod partikolari kumpanniji li jaqgħu taħt it-tifsira ta’ l-Artikolu 48, paragrafu 2, taħt il-kondizzjonijiet stipulati fil-liġijiet tal-pajjiż ta’ l-istabbiliment, għaċ-ċittadini tiegħu stess, bla ħsara għad-disposizzjonijiet tal-Kapitolu dwar il-kapital”.

5.

L-ewwel paragrafu tal-Artikolu 49 KE jipprovdi dan li ġej:

“Fil-qafas tad-disposizzjonijiet ta’ hawn taħt, ir-restrizzjonijiet fuq il-liberta’ li jiġu provduti servizzi fil-Komunità għandhom jiġu pprojbiti fir-rigward ta’ ċittadini ta’ Stati Membri li jkunu stabbiliti fi Stat tal-Komunità li ma jkunx dak tal-persuna li lilha jingħataw is-servizzi”.

6.

Skont l-Artikolu 162 tal-Kostituzzjoni Belġjana, il-komuni għandhom il-fakultà li jiffurmaw assoċjazzjonijiet.

7.

Is-sistemi ta’ kooperazzjoni interkomunali huma rregolati mil-liġi dwar l-assoċjazzjonijiet interkomunali (loi du 22 décembre 1986 relative aux intercommunales). L-Artikolu 1 ta’ dik il-liġi jistabbilixxi li l-komuni għandhom il-fakultà, taħt il-kundizzjonijiet stabbiliti minn dik il-liġi, li jiffurmaw assoċjazzjonijiet sabiex jilħqu għanijiet partikolari ta’ interess komunali. L-Artikolu 3 ta’ dik il-liġi jippreċiża li l-assoċjazzjonijiet interkomunali huma persuni ġuridiċi tad-dritt pubbliku li m’għandhomx karattru kummerċjali, indipendentement mill-forma ġuridika tagħhom u mill-għan tagħhom. L-Artikolu 10 ta’ din il-liġi jipprovdi li kull assoċjazzjoni interkomunali għandu jkollha assemblea ġenerali, kunsill ta’ amministrazzjoni u kulleġġ ta’ kummissarji. Skont l-Artikolu 12 tagħha, ir-rappreżentanti tal-assemblea ġenerali jinħatru mill-kunsill komunali ta’ kull komun fost il-kunsillieri komunali, is-sindku u l-assessuri tal-komun. Din id-dispożizzjoni tistabbilixxi wkoll li n-numru ta’ voti ta’ kull komun f’assemblea ġenerali jkun daqs is-sehem tiegħu fil-kumpannija.

8.

In-netwerk ta’ teledistribuzzjoni tal-komun Belġjan ta’ Uccle kien jitmexxa, skont il-ftehim konklużi bejn l-1969 u l-1999, mill-kumpannija ta’ teledistribuzzjoni Coditel. Meta skada l-ftehim fil-31 ta’ Diċembru 1999 il-Komun għamel użu mill-possibbiltà stabbilita kuntrattwalment li jerġa’ jakkwista minn Coditel in-netwerk ta’ teledistribuzzjoni li kien jinsab fit-territorju tiegħu.

9.

F’Ottubru 1999 il-kunsill komunali ta’ Uccle ddeċieda, minn naħa, li jagħmel sejħa għal offerti, sabiex jiġi individwat konċessjonarju għall-operazzjoni u t-titjib tan-netwerk komunali ta’ teledistribuzzjoni għall-perijodu bejn l-1 ta’ Lulju 2000 sat-, min-naħa l-oħra, li jiġi approvat l-abbozz ta’ klawżola ulterjuri ta’ proroga tal-ftehim ma’ Coditel, biex tiġi żgurata l-kontinwità tas-servizz pubbliku ta’ teledistribuzzjoni sakemm jinħatar konċessjonarju futur. Fl-aħħar nett, il-klawżola tal-ftehim kienet tirregola l-operat min-naħa ta’ Coditel sal-.

10.

Fl-aħħar tal-1999 Coditel resqet lilha nnifisha bħala kandidata għall-għoti tal-konċessjoni tal-operat tan-netwerk ta’ teledistribuzzjoni tal-Komun ta’ Uccle. Fuq talba tal-Komun, f’April tal-2000, Coditel ippreżentat ukoll offerta ta’ akkwist tan-netwerk ta’ teledistribuzzjoni ( 3 ), kif għamlu, madankollu, anki l-kumpanniji l-oħrajn li kienu kandidati għas-sejħa għal offerti.

11.

F’Mejju 2000 il-kunsill komunali ta’ Uccle ddeċieda li kien jippreferi l-bejgħ tan-netwerk milli l-assenjazzjoni ta’ konċessjoni. Wara l-pubblikazzjoni tas-sejħa għal offerti relatata, Coditel ippreżentat offerta ta’ akkwist f’Ottubru 2000. Il-prezzijiet offruti b’risposta għas-sejħa kienu jvarjaw bejn 750 miljun u biljun Frank Belġjani; l-unika offerta li kienet konformi u ammissibbli kienet ta’ Coditel u kienet l-orħos waħda.

12.

Fis-sejħa għal offerti għall-bejgħ kienet ipparteċipat ukoll Brutélé, li, madankollu ma kinitx ippreżentat offerta għall-akkwist iżda fformulat offerta ta’ assoċjazzjoni.

13.

Billi l-prezzijiet li offrewlu kienu baxxi ħafna pparagunati ma’ dawk li kienu ssemmew bħala possibbli xi żmien qabel ( 4 ), il Komun ta’ Uccle, b’deċiżjoni tal-kunsill komunali tat-23 ta’ Novembru 2000, irrinunzja għall-bejgħ tan-netwerk komunali ta’ teledistribuzzjoni (l-ewwel deċiżjoni kkontestata fil-kawża prinċipali).

14.

Fit-23 ta’ Novembru 2000, il-kunsill komunali ta’ Uccle ddeċieda wkoll li jassoċja l-Komun ma’ Brutélé (it-tieni deċiżjoni kkontestata fil-kawża prinċipali). Fid-deċiżjoni ġie ddikjarat, fost l-oħrajn, li Brutélé kienet ippreżentat lill-Komun ta’ Uccle offerta ta’ assoċjazzjoni, li kienet tipprovdi l-għoti tal-attiv tan-netwerk komunali u s-sottoskrizzjoni ta’ ishma tal-kumpannija, il-ħlas ta’ kera annwali ( 5 ), kif ukoll l-offerta lill-Komun ta’ Uccle, jekk kien jassoċja ruħu, li jwaqqaf subsettur tal-operat tiegħu b’awtonomija fit-teħid tad-deċiżjonijiet ( 6 ). Fid-deċiżjoni tiegħu, il-kunsill komunali semma wkoll li l-assoċjazzjoni ma’ Brutélé setgħet iġġib diversi vantaġġi għall-Komun ta’ Uccle: awtonomija fit-teħid ta’ deċiżjonijiet, dħul kunsiderevoli, l-ebda rinunzja għall-proprjetà tan-netwerk, kif ukoll il-ftehim fuq l-għażla li, fil-każ ta’ offerta interessanti ta’ akkwist futur, kien jippermetti li jirtira malajr u b’mod faċli mill-assoċjazzjoni interkomunali.

15.

Fit-30 ta’ Novembru 2000 Coditel indirizzat ilment immotivat lill-President tal-Gvern tar-Reġjun ta’ Bruxelles-Capitale, fejn talbitu jannulla d-deċiżjoni tal-kunsill komunali ta’ Uccle tat-23 ta’ Novembru, li kienet iddeċidiet l-assoċjazzjoni tal-komun ma’ Brutélé.

16.

Fis-7 ta’ Diċembru 2000 l-assemblea ġenerali straordinarja ta’ Brutélé approvat l-assoċjazzjoni tal-Komun ta’ Uccle (it-tielet deċiżjoni kkontestata fil-kawża prinċipali).

17.

Fid-19 ta’ Diċembru 2000 il-President tar-Reġjun ta’ Bruxelles-Capitale informa lill-komun ta’ Uccle li ma kien hemm l-ebda oġġezzjoni għall-assoċjazzjoni kkundizzjonata tiegħu ( 7 ) ma’ Brutélé (ir-raba’ deċiżjoni kkontestata fil-kawża prinċipali). Fit- il-President tar-Reġjun ta’ Bruxelles-Capitale informa lil Coditel li ma kellux oġġezzjonijiet kontra l-assoċjazzjoni tal-Komun ta’ Uccle ma’ Brutélé.

18.

Fit-22 ta’ Jannar 2001 Coditel ippreżentat rikors għall-annullament tal-erba’ deċiżjonijiet iċċitati iktar ’il fuq.

19.

Fil-kawża prinċipali, il-Conseil d’État, li kien il-qorti tar-rinviju f’dan il-każ, ċaħad ir-rikors kontra tnejn minn dawn id-deċiżjonijiet (it-tielet u r-raba’ deċiżjonijiet ikkontestati) minħabba inammissibbiltà. Sa fejn ir-rikors huwa, fil-fehma tiegħu ammissibbli, għandha b’mod partikolari tiġi evalwata d-deċiżjoni li permezz tagħha l-kunsill komunali ta’ Uccle ddeċieda l-assoċjazzjoni ma’ Brutélé.

20.

B’deċiżjoni tat-3 ta’ Lulju 2007 il-Conseil d’État għamlet lill-Qorti tal-Ġustizzja dawn id-domandi preliminari:

21.

Il-qorti tar-rinviju tikkunsidra li l-assoċjazzjoni tal-Komun ta’ Uccle ma’ Brutélé ma tidħolx fil-kamp tal-kuntratti pubbliċi ta’ servizzi iżda fil-kamp ta’ konċessjonijiet pubbliċi ta’ servizzi. Għalhekk, anki jekk ma japplikawx id-direttivi Komunitarji dwar il-kuntratti pubbliċi, inġenerali huma applikabbli r-regoli fundamentali tad-dritt Komunitarju primarju b’mod ġenerali u l-projbizzjoni tad-diskriminazzjoni eżerċitata minħabba n-nazzjonalità b’mod partikolari, dan il-prinċipju jindika, essenzjalment, obbligu ta’ trasparenza.

22.

Skont il-qorti tar-rinviju, hemm ħafna elementi li wasslu għal fehma li l-Komun ta’ Uccle, bħala awtorità li tassenja l-kuntratti pubbliċi, ma setax japplika direttament u immedjatament il-formula ta’ assoċjalzzjoni ma’ Brutélé qabel sejħa għal offerti jew eżami komparattiv tal-offerti riċevuti. B’mod konkret, sabiex jiġu rrispettati r-rekwiżiti Komunitarji, il-Komun kellu jagħmel sejħa ġdida għal offerti sabiex jeżamina jekk il-konċessjoni ta’ servizz ta’ teledistribuzzjoni tiegħu lil Coditel u lil operaturi ekonomiku tiegħu kinitx tikkostitwixxi alternattiva aktar vantaġġjuża minn dik finalment applikata.

23.

Iżda, biex jiġu valutati definittivament il-fatti tal-każ li nġabu quddiemu, hija għandha bżonn li jiġu ċċarati r-rekwiżiti li jiġu mis-sentenza Teckal ( 8 ) u, b’mod partikolari, dwar il-metodu ta’ kontroll eżerċitat mill-awtorità pubblika li tikkonċedi fuq il-korp konċessjonarju. Fil-fatt, skont dik il-ġurisprudenza, ir-rekwiżiti ta’ trasparenza stabbiliti mid-dritt Komunitarju jistgħu jiġu esklużi biss fil-każ li jeżistu żewġ kundizzjonijiet kumulattivi li għandhom jiġu interpretati b’mod strett, jiġifieri, minn naħa, li l-awtorità pubblika li tikkonċedi teżerċita fuq il-korp konċessjonarju kontroll analogu għal dak li hija teżerċita fuq id-dipartimenti tagħha stess u, min-naħa l-oħra, li dan il-korp iwettaq il-parti l-aktar importanti tal-attività tiegħu mal-awtorità pubblika li tikkontrollah.

24.

Brutélé f’dan ir-rigward sostniet li hija “assoċjazzjoni interkomunali pura”, li l-attivitajiet tagħha huma intiżi u riżervati għall-komuni assoċjati u li l-istatut tagħha ppermetta lill-Komun ta’ Uccle li jikkostitwixxi subsettur ta’ operat tiegħu b’awtonomija fit-teħid tad-deċiżjonijiet biex b’hekk ikun jista’ jeżerċita kontroll immedjat u preċiż fuq l-attivitajiet tal-kooperattiva f’dak is-subsettur, identiku eżatt għal dak li jeżerċita fuq id-dipartimenti interni tiegħu. Il-Komun ta’ Uccle għandu amministratur fil-kunsill ta’ amministrazzjoni ta’ Brutélé u tliet amministraturi fil-kunsill tas-settur ta’ operat ta’ Brussell, kif ukoll mandat ta’ membru tal-kulleġġ sindakali u ta’ espert komunali. Il-Komun ta’ Uccle għandu wkoll il-fakultà li jirtira mill-assoċjazzjoni fi kwalunkwe mument u dan juri aktar u aktar il-poteri sħaħ tiegħu fl-operat tan-netwerk ta’ teledistribuzzjoni tiegħu.

25.

Skont il-qorti tar-rinviju, mill-istatut ta’ Brutélé jirriżulta li l-membri tal-kooperattiva huma komuni u assoċjazzjoni interkomunali, li tiġbor fiha esklużivament komuni. Il-kooperattiva m’hijiex miftuħa għall-membri fil-kooperattivi privati. Il-kunsill ta’ amministrazzjoni huwa kompost minn rappreżentanti tal-komuni — l-aktar tlieta kull komun — maħturin mill-assemblea ġenerali, anki din komposta minn rappreżentanti tal-komuni. Il-kunsill ta’ amministrazzjoni għandu l-aktar poteri wesgħin. Il-komuni huma maqsumin f’żewġ setturi, wieħed minnhom jiġbor il-komuni tar-Reġjun ta’ Brussell, li min-naħa tagħhom jerġgħu jinqasmu f’subsetturi. Fi ħdan kull settur jiġi kkostitwit kunsill tas-settur iffurmat minn amministraturi maħturin fuq proposta tal-komuni mill-assemblea ġenerali, li jingħaqad f’diversi gruppi u dawn jirriflettu r-relazzjoni bejn l-ishma għal kull settur. Il-kunsill ta’ amministrazzjoni jista’ jiddelega l-poteri li għandu lil kunsilli tas-settur għal dak li jirrigwarda problemi tas-subsetturi stess, partikolarment il-metodi ta’ applikazzjoni tat-tariffi, il-programmi tax-xogħlijiet u investimenti, il-finanzjament tagħhom, il-kampanji ta’ propaganda kif ukoll għal dak li jirrigwarda problemi komuni għad-diversi subsetturi li jikkostitwixxu s-settur ta’ operat. Il-korpi statutarji oħrajn tal-kooperattiva huma l-assemblea ġenerali li d-deċiżjonijiet tagħha huma vinkolanti għas-soċji kollha, id-direttur ġenerali, il-kulleġġ tal-esperti, ikkostitwit minn uffiċjali komunali, u l-kulleġġ tal-kummissarji reviżuri. Id-direttur ġenerali, l-esperti u l-kummissarji huma, skont kif ikun il-każ, maħturin mill-kunsill ta’ amministrazzjoni jew mill-assemblea ġenerali.

26.

Il-qorti tar-rinviju tiġbed il-konklużjoni li l-awtonomija fit-teħid tad-deċiżjonijiet li jgawdi l-Komun ta’ Uccle m’hijiex daqstant kompleta kif issostni Brutélé. Per eżempju huwa l-kunsill ta’ amministrazzjoni, li fi ħdanu l-Kunsill ta’ Uccle għandu rappreżentant wieħed (biss) li għandu l-poteri l-aktar wesgħin. Jekk huwa veru li d-deċiżjonijiet kollha jiġu adottati minn korpi tal-kumpannija kooperattiva esklużivament komposti minn rappreżentanti tal-komuni u mill-membri tal-kooperattiva interkomunali, huwa veru wkoll li dan ma jfissirx li kull wieħed minn dawn il-membri għandu, individwalment, fil-kooperattiva l-istess influwenza determinanti li kieku jkollu kieku huwa stess ikun organizza l-attività b’mod intern u awtonomu.

27.

Fir-rigward tat-tieni rekwiżit li jirriżulta mis-sentenza Teckal ( 9 ), li jikkonsisti fil-fatt li “din il-persuna twettaq il-parti l-aktar importanti tal-attività tagħha mal-korp jew korpi lokali li jikkontrollawha”, il-qorti tar-rinviju tirrileva l-fatt inkontestabbli li l-kumpannija kooperattiva twettaq il-parti essenzjali tal-attività tagħha għall-assoċjati tagħha. Il-qorti tar-rinviju m’għamlet l-ebda domanda preliminari fir-rigward ta’ din il-kondizzjoni.

28.

Bis-saħħa tal-Artikolu 23 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja, ippreżentaw noti ta’ osservazzjonijiet Coditel, il-Komun ta’ Uccle, Brutélé, il-Gvernijiet tal-Belġju, tal-Ġermanja u tal-Olanda kif ukoll il-Kummissjoni tal-Komunitajiet Ewropej. Fis-seduta tad-9 ta’ April 2008 huma esponew l-argumenti tagħhom fi trattazzjoni orali, ħlief għall-Komun ta’ Uccle li ma kienx irrappreżentat.

29.

Fis-sustanza l-partijiet kollha jaqblu fuq l-analiżi li l-fatti partikolari ta’ dan il-każ jidħlu fil-kuntest tal-għoti ta’ konċessjoni pubblika li, anki għalkemm mhux irregolata mid-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, xorta waħda hija soġġetta għar-rekwiżit ġenerali ta’ trasparenza ( 10 ).

30.

Ħlief għal Coditel, kollha jaqblu mal-fatt li, abbażi tal-informazzjoni li hemm fit-talba għal deċiżjoni preliminari, it-tieni rekwiżit Teckal għandu jiġi sodisfatt.

31.

Il-pożizzjonijiet li ħadu fir-rigward tal-ewwel rekwiżit Teckal huma kkontestati:

32.

Coditel u l-Kummissjoni jsostnu li dan ir-rekwiżit ma ġiex issodisfatt, peress illi l-assoċjazzjoni diretta tal-Komun ta’ Uccle mal-kumpannija kooperattiva Brutélé m’hijiex konformi mal-obbligu ġenerali ta’ trasparenza.

33.

Coditel tenfasizza li qabel ma ssieħeb ma’ Brutélé, il-Komun ta’ Uccle ma kellu l-ebda relazzjoni magħha u, konsegwentement, il-ġurisprudenza Teckal xejn mhi rilevanti. Il-Komun ta’ Uccle għandu biss 8.26 % tal-ishma ta’ Brutélé (76 sehem f’total ta’ 920). Ma’ din iċ-ċirkustanza jingħad ukoll li Brutélé toffri s-servizzi tagħha bħad-teledistribuzzjoni, it-telefonija u l-Internet fuq bażi kummerċjali u f’kompetizzjoni ma’ offerenti privati oħrajn. L-istruttura interna tal-Brutélé hija sostanzjalment analoga mal-istruttura interna ta’ impriża privata. Il-Komun ta’ Uccle m’għandux il-possibbiltà li jikkontrolla lil Brutélé; jidher diskutibbli kontroll effettiv kollettiv min-naħa tal-membri tal-kooperattiva meta jiġi kkunsidrat in-numru kbir tagħhom u d-diverġenzi individwali ta’ interessi. Fid-dawl tas-sentenza Carbotermo ( 11 ), il-fatt li l-komuni u l-korpi lokali għandhom 100 % tal-kapital ta’ Brutélé m’huwiex fattur deċiżiv. F’dan ir-rigward partikolari, m’huwiex biżżejjed li l-Komun ta’ Uccle ngħata subsettur ta’ operat.

34.

Anki l-Kummissjoni fl-osservazzjonijiet tagħha tiddiskuti l-istrutturi fejn jittieħdu d-deċiżjonijiet interni ta’ Brutélé u ma tara l-ebda possibbilità ta’ influwenza determinanti ( 12 ) ta’ komun wieħed bħal dak ta’ Uccle. Il-kunsill ta’ amministrazzjoni ta’ Brutélé għandu kompetenzi wesgħin u b’mod partikolari jistabbilixxi anki t-tariffi. Meta tiġi kkunsidrata mill-aspetti kollha, l-influwenza eżerċitata mill-Komun ta’ Uccle hija biss “maqsuma” u l-Komun bl-ebda mod ma jista’ jafferma liberament ir-rieda tiegħu, li fil-fatt hija premessa indispensabbli biex jiġi ssodisfat l-ewwel rekwiżit Teckal.

35.

Il-Komun ta’ Uccle u Brutélé, li min-naħa l-oħra jsostnu li l-ewwel rekwiżit Teckal huwa sodisfatt, jenfasizzaw l-aspett ta’ interkomunalità pura tal-kooperattiva, kemm skont l-istatut kif ukoll skont id-dritt Belġjan.

36.

Il-Komun ta’ Uccle jenfasizza li żamm, meta assoċja ruħu, “kontroll analogu”, skont is-sentenza Teckal fuq in-netwerk komunali ta’ teledistribuzzjoni. Għandu jiġi enfasizzat il-fatt li l-Qorti tal-Ġustizzja ma titkellimx fuq kontroll “identiku” iżda “analogu”. Li wieħed jippretendi kontroll komplet u individwali ta’ komun fil-forma ta’ kooperazzjoni interkomunali huwa ekwivalenti għal li tiġi impedita din il-kooperazzjoni li minnha nnifisha teħtieġ l-azzjoni konġunta ta’ diversi suġġetti.

37.

Brutélé tirreferi subordinatament biss għal li jiġi sodisfatt l-ewwel rekwiżit Teckal, billi tagħmel referenza partikolari għas-sentenza Asociación Nacional de Empresas Forestales (Asemfo), (C-295/05, Ġabra p. I-2999, punti 57 et seq). Brutélé tikkonkludi primarjament f’dan is-sens li l-Artikoli 43 KE u 49 KE kif ukoll il-prinċipji ta’ ugwaljanza, nondiskriminazzjoni u trasparenza għandhom jiġu interpretati fis-sens li minnhom innifishom, ma jipprekludux l-assoċjazzjoni mingħajr sejħa għal offerti ta’ komun ma’ kooperazzjoni purament interkomunali, li ma tirrikorrix għal kapital privat u hija kkostitwita, b’mod partikolari, sabiex twettaq għanijiet preċiżi ta’ interess komunali u ġenerali. Mis-sentenza Stadt Halle u RPL Lochau, punt 48, jirriżulta li l-komuni għandhom il-possibbilità li jaqdu l-ħidmiet ta’ interess pubbliku li għandhom permezz tal-istrumenti tagħhom. Iżda l-applikazzjoni tar-regoli tad-dritt Komunitarju fuq il-kuntratti pubbliċi għall-kooperazzjoni interkomunali tkun tfisser li l-komuni jkunu obbligati li jqassmu ’l barra l-ħidmiet tagħhom billi jirrikorru għas-suq. Id-dritt Belġjan jistabbilixxi espressament għall-komuni l-possibbilità ta’ kooperattivi interkomunali ( 13 ). Ir-relazzjoni bejn il-Komun ta’ Uccle u l-kooperattiva ta’ Brutélé m’hijiex ikkostitwita b’kuntratt, imma b’assoċjazzjoni, li hija rregolata mil-liġi u mill-istatut ta’ Brutélé. Brutélé hija bbażata fuq kooperazzjoni purament interkomunali, m’hijiex miftuħa bl-istatut għall-kapital privat u taqdi l-obbligi tagħha fl-interess tal-komuni. L-għan tal-kooperazzjoni jikkonsisti fil-provvista lill-utenti tal-akbar għażla possibbli ta’ programmi televiżivi bl-aħjar kundizzjonijiet u eventwalment fl-estensjoni tal-offerta għar-radju u strutturi oħra ta’ komunikazzjoni. Fl-aħħar u fit-tielet lok, Brutélé tafferma li fil-kuntest tal-kooperattiva, il-Komun ta’ Uccle jeżerċita, partikolarment anki permezz tal-istruttura tat-teħid ta’ deċiżjonijiet interna u bis-subsettur separat, kontroll analogu għal dak li hija teżerċita fuq id-dipartimenti tagħha stess u dan huwa fatt ikkontestat f’dan il-proċediment.

38.

Il-Gvern Belġjan isostni li l-ewwel domanda preliminari għandha tiġi mwieġba fl-affermattiv. Komun għandu l-fakultà li jassoċja ruħu mingħajr ma jagħmel sejħa għal offerti ma’ kumpannija kooperattiva bħal Brutélé li hija kkostitwita esklużivament minn komuni u assoċjazzjonijiet oħrajn biex jittrasferixxi fiha l-operat tan-netwerk ta’ teledistribuzzjoni, meta l-kooperattiva twettaq il-parti essenzjali tal-attività tagħha għall-membri tagħha biss, billi teħlishom mill-obbligi tagħhom, u d-deċiżjonijiet f’relazzjoni ma’ dik l-attività jiġu adottati mill-kunsill ta’ amministrazzjoni u mill-kunsilli tas-settur, fil-limiti tad-delegi li dawn jagħtuhom, bħala korpi statutarji komposti minn rappreżentanti tal-awtoritajiet pubbliċi u li jiddeċiedu b’maġġoranza.

39.

Brutélé, li ma tistax iddaħħal kapital privat, ma tistax tiġi kkunsidrata bħala impriża terza fir-rigward tal-Komun ta’ Uccle. Għalhekk, il-konċessjoni għan-netwerk ta’ teledistribuzzjoni ma ngħatatx b’kuntratt barra iżda żammet in-natura interna tagħha.

40.

Id-domandi preliminari ulterjuri jiġu biss mill-fatt li l-kooperazzjoni interkomunali tirrappreżenta forma ta’ kollaborazzjoni li, min-natura tagħha, tiġbor diversi komuni f’kooperazzjoni reċiproka. F’dan ir-rigward għandu jiġi enfasizzat li l-amministrazzjonijiet iddeċentralizzati għandhom id-dritt li jagħżlu l-kooperazzjoni biex jiġi żgurat operat effiċjenti. F’dan il-kuntest hemm, fost l-oħrajn, il-kooperazzjoni bejn korpi lokali żgħar u kbar. Għal dak li jirrigwarda l-iżgħar korpi lokali, in-natura tagħhom stess tgħinhom biex iwettqu l-obbligi kumplessi jkun hemm aktar ta’ spiss il-ħtieġa ta’ kooperazzjoni ġewwa struttura akbar u aktar artikolata. L-għażla tal-metodi ta’ organizzazzjoni interna u ta’ kontroll ta’ dawn il-kooperazzjonijiet bejn korpi lokali hija tal-amministrazzjonijiet relattivi tal-Istati Membri u għandha tiġi rrispettata. Isegwi li teżisti varjetà kbira ta’ mudelli interni organizzattivi u ta’ kontroll. Mill-fatt li l-kooperazzjoni tikkunsidra, fuq il-pjan ta’ kontroll, id-dimensjoni differenti tal-korpi lokali li jikkooperaw ma jistax jiġi dedott, madankollu, li jonqos kontroll analogu għal dak li huma jeżerċitaw fuq id-dipartimenti tagħhom stess. Barra minn hekk, jirriżulta mill-istess natura ta’ kooperazzjoni interkomunali li d-deċiżjonijiet interni ma jittieħdux minn komun wieħed, iżda mill-maġġoranza skont l-għan komuni. Skont il-ġurisprudenza, il-kontroll li jirriżulta minn deċiżjoni ta’ maġġoranza għandu jiġi kkunsidrat bħala “kontroll analogu”. Wara l-kunsiderazzjonijiet msemmijin jeħtieġ li jiġi rrilevat li l-Komun ta’ Uccle, irrappreżentat fil-kulleġġi ta’ Brutélé mir-rappreżentanti tagħha, jeżerċita fuq Brutélé kontroll analogu għal dak li huwa jeżerċita fuq id-dipartimenti tiegħu stess.

41.

Il-Gvern Ġermaniż jikkunsidra li l-applikabbilità tal-prinċipji u tar-regoli tal-leġiżlazzjoni dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi għal sitwazzjoni bħal dik inkwistjoni ma tapplikax diġà ex ante, peress illi ż-żewġ rekwiżiti Teckal huma ssodisfatti. Fil-każ ta’ pluralità ta’ “awtoritajiet sovrani li jikkontrollaw” dawn ir-rekwiżiti għandhom jiġu interpretati fis-sens li, meta l-amministrazzjoni aġġudikatriċi żżomm, flimkien ma’ persuni legali fid-dritt pubbliku oħrajn, l-ishma kollha tal-kontraenti, huwa impossibbli li jiġi dedott dgħufija fil-kontroll minħabba l-fatt li poter bħal dan jiġi eżerċitat konġuntament minn diversi awtoritajiet sovrani. Anki dipartimenti b’organizzazzjonijiet unitarji jistgħu, per eżempju, jiġu kkostitwiti u “mmexxija” konġuntament minn diversi korpi lokali, u f’dawk il-każijiet ikun żbaljat li wieħed jissupponi li hemm kontroll mhux komplet jew nieqes ta’ korpi lokali individwali. Hemm diversi eżempji fid-dritt Ġermaniż dwar l-organizzazzjoni amministrativa, fosthom l-Oberfinanzdirektionen, li huma intiżi kemm bħala dipartimenti Federali, kif ukoll dipartimenti tal-Land. F’xi Länder hemm il-Kreisverwaltungsbehörden (distretti amministrattivi interni fil-Land) li għandhom funzjoni kemm bħala dipartimenti tal-Landkreis kif ukoll bħala awtoritajiet minuri tal-Land. U xi Länder, bħal per eżempju Branderburg u Berlin, għandhom inkomuni l-Oberverwaltungsgericht (qorti amministrattiva tat-tieni grad). Ikun żbaljat li wieħed jissupponi li korp lokali ma jikkontrollax jew ma jeżerċitax kontroll komplet fuq dawn it-tipi ta’ awtoritajiet, immexxija b’mod konġunt minn diversi korpi lokali. Bl-istess mod “eżerċitat konġuntament”, imma mhux minħabba f’hekk anqas effettiv, huwa l-kontroll eżerċitat fuq amministratur li jappartjeni lil diversi persuni legali tad-dritt pubbliku. Dan huwa l-każ ta’ Brutélé, billi hija komposta esklużivament minn komuni li jeżerċitaw konġuntament il-poteri ta’ kontroll tagħhom b’mod analogu bħall-kontroll li jeżerċitaw fuq dipartimenti (komuni).

42.

Jekk mill-fatt li l-awtorità aġġudikatriċi għandha teżerċita l-kontroll b’mod konġunt ma’ awtoritajiet sovrani oħrajn jirriżulta kontroll “insuffiċjenti” u jekk jiġi kkunsidrat li japplika d-dritt fuq il-kuntratti pubbliċi, ikun hemm konsegwenzi gravi għall-poter diskrezzjonali meħtieġ għall-kooperazzjonijiet interkomunali. L-għażla ta’ forma bħal din ta’ kooperazzjoni fil-fatt hija dejjem suġġetta għall-proċedura ta’ sejħa għal offerti. B’hekk jirriżulta li l-kooperazzjoni interkomunali, bħala forma ta’ organizzazzjoni statali ta’ twettiq tal-obbligi, tingħata, b’mod ċar, importanza sekondarja meta mqabbla mal-obbligi f’forma awtonoma, li ma jinkludux l-applikazzjoni tar-regoli fuq il-kuntratti pubbliċi. [L-applikazzjoni obbligatorja tar-] regoli fuq il-kuntratti pubbliċi ġġiegħel lill-komuni, b’mod għal kollox bla sens, li jastjenu f’xi każijiet milli jikkooperaw ma’ komuni oħrajn. Madankollu, ir-regoli fuq il-kuntratti pubbliċi qatt ma kellhom dan l-għan. Dawn jiġu applikati biss meta l-komuni, sabiex iwettqu l-obbligi tagħhom, iħarsu lejn is-suq.

43.

Fl-aħħar nett, il-Gvern Ġermaniż jiġbed l-attenzjoni għall-fatt li d-dritt għall-awtonomija huwa protett, fuq livell Ewropew, mill-Karta Ewropea fuq il-Gvernijiet Lokali ( 14 ). Din tistabbilixxi d-dritt tal-komuni li jaqdu b’mod awtonomu l-obbligi tagħhom u, għal aktar preċiżjoni, id-dritt li jikkonkludu kooperazzjoni interkomunali mingħajr ma jkollhom l-obbligu li jagħmlu sejħa għal offerti minn qabel.

44.

Il-Gvern Olandiż jipproponi li titwieġeb fl-affermattiv l-ewwel domanda preliminari. Dwar it-tieni domanda jinnota, filwaqt li jirreferi għall-ewwel rekwiżit tas-sentenza Teckal u tal-ġurisprudenza suċċessiva kif ukoll għall-informazzjoni li hemm fid-domanda għal deċiżjoni preliminari, li l-komuni u l-assoċjazzjonijiet interkomunali li ssieħbu f’Brutélé huma fil-pożizzjoni li jkollhom influwenza deċiżiva fuqha. Dan jidher mill-fatt li, flimkien, huma għandhom il-kapital sħiħ mingħajr l-ebda dħul ta’ kapital privat. L-aċċertament ta’ influwenza determinanti hija kkonfermata mill-fatt li l-komuni u l-assoċjazzjonijiet ta’ komuni għandhom il-kontroll sħiħ tal-korpi deċiżjonali ta’ Brutélé, peress illi dawn huma komposti mir-rappreżentanti tagħhom. Il-komuni u l-assoċjazzjonijiet ta’ komuni jistgħu b’hekk jeżerċitaw influwenza deċiżiva kemm fuq l-għanijiet strateġiċi, kif ukoll fuq id-deċiżjonijiet importanti, bħall-iffissar tat-tariffi. Brutélé m’għandha l-ebda awtonomija u għaldaqstant ma tistax tiġi kkunsidrata bħala terz fir-rigward tal-komuni u l-assoċjazzjonijiet ta’ komuni. Fir-rigward tat-tielet domanda għandu jingħad li, għal dak li jirigwarda “kontroll analogu għal dak li hija teżerċita fuq id-dipartimenti tagħha stess” huwa biżżejjed li l-komuni u l-assoċjazzjonijiet ta’ komuni kkonċernati jeżerċitaw il-kontroll b’mod konġunt.

45.

Billi d-domandi preliminari ssollevati jirrigwardaw aspetti differenti tal-istess kwistjoni, ser neżaminhom konġuntament.

46.

Flimkien dawn huma intiżi biex jiċċaraw jekk l-assoċjazzjoni ta’ komun, speċifikament il-Komun ta’ Uccle, ma’ kooperattiva interkomunali pura, speċifikament Brutélé, u t-trasferiment konsegwenti tal-operat tan-netwerk ta’ teledistribuzzjoni komunali lil dik il-kooperattiva, għandhomx jiġu kkunsidrati bl-istess mod bħal assenjazzjoni ta’ konċessjoni u, bħala tali, suġġetti għall-prinċipji tad-dritt Komunitarju fuq l-għoti tal-kuntratti pubbliċi, jew jekk hijiex sitwazzjoni ta’ twettiq ta’ obbligi kważi interni sabiex b’hekk ma jkunx hemm bżonn ta’ sejħa għal offerti. L-aspetti li jinteressaw lill-qorti tar-rinviju jirrigwardaw l-aktar l-istrutturi interni fejn jittieħdu d-deċiżjonijiet; għalhekk, minn naħa, id-deċiżjonijiet meħdudin mill-organi statutarji, bħall-kunsill ta’ amministrazzjoni u l-kunsilli ta’ settur, u min-naħa l-oħra, id-deċiżjonijiet li essenzjalment m’humiex ta’ natura individwali, iżda li jwasslu għal deċiżjoni b’maġġoranza. Jistgħu dawn l-istrutturi li jieħdu d-deċiżjonijiet ikunu konformi mar-rekwiżit fil-ġurisprudenza tal-“kontroll analogu għal dak li hija teżerċita fuq id-dipartimenti tagħha stess”?

47.

Il-qorti tar-rinviju tqis li l-kontroll tal-kumpannija kooperattiva u tad-deċiżjonijiet tagħha jiġi eżerċitat b’mod konġunt mill-korpi lokali permezz tal-korpi statutarji tal-kumpannija kooperattiva, li jkollhom, permezz ta’ dan, ċerta awtonomija fil-konfront tal-assoċjati tagħhom. Ma jkunx hemm “kontroll analogu għal dak li hija teżerċita fuq id-dipartimenti tagħha stess” u għalhekk il-qorti tar-rinviju għandha t-tendenza li tikkunsidra l-ewwel motiv bħala fundat.

48.

Biex jiġu inkwadrati dawn il-kwistjonijiet għandu jingħad li skont ġurisprudenza kostanti, kif osservat ġustament il-qorti tar-rinviju, id-direttivi Komunitarji fuq il-kuntratti pubbliċi ( 15 ) ma japplikawx għall-assenjazzjoni ta’ konċessjonijiet tas-servizz pubbliku ( 16 ) ( 17 ). Li s-sitwazzjoni fil-kawża prinċipali tidħol fil-kuntest tal-konċessjoni ta’ servizz pubbliku u mhux ta’ kuntratt pubbliku jista’ jiġi stabbilit mill-fatt li l-korp lokali ma jħallasx il-korrispettiv tas-servizz mogħti imma l-korrispettiv jikkonsisti fid-dritt li jisfrutta s-servizz tiegħu ( 18 ) u dan il-fatt jimplika l-assunzjoni tar-riskju fl-operat ( 19 ).

49.

Billi fiż-żmien tal-fatti tal-kawża prinċipali ma kienet teżisti l-ebda direttiva għall-koordinament tal-proċeduri ( 20 ) dwar l-assenjazzjoni tal-konċessjonijiet ta’ servizz pubbliku, l-effetti li jirriżultaw mid-dritt Komunitarju fuq l-għoti ta’ dawn il-konċessjonijiet għandhom jiġu eżaminati esklużivament fid-dawl tad-dritt primarju u, partikolarment, fid-dawl tal-libertajiet fundamentali stabbiliti mit-Trattat KE ( 21 ).

50.

Dawn tal-aħħar jeħtieġu, għall-assenjazzjoni tal-konċessjonijiet ta’ servizz pubbliku, li jiġu ssodisfatti r-rekwiżiti ta’ trattament ugwali u trasparenza ( 22 ), partikolarment fid-dawl tal-projbizzjoni ta’ diskriminazzjoni indiretta bbażata fuq iċ-ċittadinanza skont l-Artikoli 12 KE, 43 KE u 49 KE ( 23 ), li, ġeneralment, jeħtieġu, sejħa għall-offerti.

51.

Skont il-ġurisprudenza, tista’ issir biss deroga minn dan jekk hemm “qadi tal-obbligi kważi interni” ( 24 ); din hija ġurisprudenza li rat il-bidu tagħha fis-sentenza Teckal ( 25 ), iċċitata aktar ’il fuq, u li sussegwentement ġiet żviluppata ( 26 ) u applikata għar-regoli Komunitarji kollha dwar il-kuntratti pubbliċi jew konċessjonijiet ta’ servizzi pubbliċi ( 27 ) kull darba li jkun hemm adempjiment li jkun l-istess bħal miżura interna ( 28 ). Għalhekk, skont ġurisprudenza kostanti tal-Qorti tal-Ġustizzja, is-sejħa għal offerti m’hijiex obbligatorja, anki jekk il-parti kontraenti l-oħra jkun korp legalment differenti mill-awtorità kontraenti, meta jiġu ssodisfatti żewġ kundizzjonijiet: fl-ewwel lok, l-amministrazzjoni pubblika, li hija awtorità kontraenti, teżerċita fuq il-korp distint inkwistjoni kontroll analogu għal dak li hija teżerċita fuq id-dipartimenti tagħha stess, u min-naħa l-oħra din l-entità twettaq il-parti l-kbira tal-attività tagħha mal-awtorità jew awtoritajiet pubbliċi li jikkontrollawha ( 29 ).

52.

Hemm lok li jiġi eżaminat l-ewwel rekwiżit, jiġifieri “kontroll analogu għal dak li hija teżerċita fuq id-dipartimenti tagħha stess”.

53.

Mill-ġurisprudenza kostanti li tibda mis-sentenza Stadt Halle u RPL Lochau ( 30 ) jirriżulta b’mod inekwivokabbli li l-impriżi b’ekonomija mħallta fl-ebda każ ma jistgħu jiġu kkunsidrati bħala korp li fuqu jiġi eżerċitat kontroll analogu għal dak li jiġi eżerċitat fuq dipartimenti tiegħu stess, ikun kemm ikun minuri s-sehem f’kapital privat ( 31 ). Huwa biżżejjed li jkun hemm ftuħ għall-kapital privat, mingħajr ma jkun (għad) hemm parteċipazzjoni effettiva ( 32 ). Hemm bżonn ukoll li jiġi kkunsidrat trasferiment ta’ kapital lil terzi privati li jkun sar ftit wara l-għoti tal-konċessjoni ( 33 ).

54.

Fiċ-ċirkustanzi tal-proċediment prinċipali, l-aspett tal-kapital privat għandu jiġi solvut, b’mod ċar, f’sens negattiv. Mhux biss m’hemm l-ebda sehem f’kapital privat, iżda Brutélé lanqas biss ma hija miftuħa għall-kapital privat.

55.

Mandankollu, jirriżulta mill-ġurisprudenza li l-fatt li l-konstatazzjoni tan-nuqqas ta’ sehem fil-kapital privat jew l-interdizzjoni fih m’huwiex biżżejjed biex f’kull każ jiġi ssodisfatt il-kriterju Teckal li jikkonsisti fi “l-eżerċizzju ta’ kontroll analogu għal dak eżerċitat fuq id-dipartimenti tagħha stess” ( 34 ). Huwa minn dan l-aspett li jridu jinftehmu d-domandi magħmulin mill-qorti tar-rinviju.

56.

Minn uħud mis-sentenzi li jittrattaw l-ewwel miż-żewġ rekwiżiti Teckal jirriżulta li “id-dispożizzjonijiet leġiżlattivi kollha u l-fatti rilevanti għandhom jiġu kkunsidrati” ( 35 ). Minn dan l-eżami għandu jirriżulta li l-kumpannija aġġudikatriċi hija suġġetta għal kontroll li jippermetti lill-awtorità aġġudikatriċi li tinfluwenza d-deċiżjonijiet tal-imsemmija kumpannija. Għandu jkun hemm lok għal possibbiltà ta' influwenza determinanti kemm fuq l-objettivi strateġiċi kif ukoll fuq id-deċiżjonijiet importanti ta' din il-kumpannija ( 36 ).

57.

Il-kriterji li jisgħu jkunu importanti f’dan is-sens jirriżultaw b’mod paritkolari mis-sentenza Parking-Brixen. F’din is-sentenza, it-trasformazzjoni f’kumpannija b’responsabbiltà limitata, it-twessigħ tal-għan soċjali, il-ftuħ obbligatorju tal-kumpannija, fi żmien qasir, għal kapitali oħrajn, espansjoni territorjali kunsiderevoli tal-attivitajiet tal-kumpannija u l-poteri kunsiderevoli mogħtijin lill-kunsill ta’ amministrazzjoni wasslu, kumplessivament, lill-Qorti tal-Ġustizzja tikkunsidra li l-kumpannija inkwistjoni kienet intiża sabiex timmira lejn suq u marġni mis-suq li jeskudu l-eżerċizzju mill-awtorità pubblika konċedenti fuq il-korp konċessjonarju ta’ kontroll analogu għal dak li hija teżerċita fid-dipatrimenti tagħha ( 37 ).

58.

Għalhekk jidher ċar li kienu tnejn il-kategoriji essenzjalment determinanti għall-finijiet tal-evalwazzjoni tal-kwistjonijiet korrispondenti ssollevati fil-kawża Parking Brixen: min-naħa safejn kellha aspett kummerċjali, min-naħa l-oħra l-grad ta’ awtonomija ( 38 ) tal-korp konċessjonarju. Dawn il-kategoriji jikkoinċidu mar-rekwiżit msemmi fil-punt 51 tas-sentenza Teckal, li jirrigwarda wkoll l-eżistenza jew in-nuqqas ta’ poter li jittieħdu deċiżjonijiet b’mod awtonomu tal-korp inkwistjoni fir-rigward tal-korp jew korpi pubbliċi ( 39 ).

59.

Iżda, fil-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja kif iffurmata sa issa fuq ir-rekwiżiti Teckal, hija ġibdet l-attenzjoni ftit drabi biss għal dawn iċ-ċirkustanzi oħrajn. Fiż-żewġ kawżi ċċitati, Parking Brixen u Carbotermo, seħħew diversi ċirkustanzi minn dawn u fosthom kien hemm waħda biss li wriet li kien hemm l-għoti ta’ poteri wesgħin u kunsiderevoli lill-kunsill ta’ amministrazzjoni.

60.

Fis-sentenza Parking Brixen, il-Qorti tal-Ġustizzja sostniet li ASM Bressanone SpA kienet kisbet dritt għal skop kummerċjali b’mod li l-kontroll tal-komun sar prekarju u pprovdiet ħames raġunijiet biex issostni l-argument tagħha ( 40 ), fosthom il-ftuħ obbligatorju tal-kumpannija, fi żmien qasir, għal kapitali oħrajn u l-espansjoni territorjali tal-attivitajiet tal-kumpannija mal-Italja kollha u barra ( 41 ).

61.

Fis-sentenza Carbotermo, element essenzjali kien il-fatt li l-influwenza eventwali tal-komun Taljan ta’ Busto Arsizio fuq id-deċiżjonijiet ta’ AGESP SpA, impriża li kienet tagħti servizzi pubbliċi ta’ diversi tipi, kienet tiġi eżerċitata permezz ta’ kumpannija holding intermedja ( 42 ). Fuq dan il-punt il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-intervent ta’ din l-intermedjarja seta’, skont iċ-ċirkustanzi ta' din il-kawża, tnaqqas il-kontroll eventwali eżerċitat mill-awtorità aġġudikatriċi fuq kumpannija b’responsabbiltà limitata mis-sempliċi fatt li tipparteċipa fil-kapital tagħha ( 43 ).

62.

Għalhekk jeħtieġ li jiġi kkunsidrat li f’dawn il-każijiet l-evalwazzjoni globali ( 44 ) ingħatat fil-preżenza ta’ diversi ċirkustanzi speċjali.

63.

Madankollu, hemm ħafna raġunijiet biex wieħed jikkunsidra li s-sitwazzjonijiet li qegħdin fil-bażi tas-sentenzi Parking Brixen u Carbotermo jirrappreżentaw każijiet iżolati, fejn il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li nqabeż ċertu limitu u t-trasferiment ta’ obbligi ta’ interess pubbliku lil korp ta’ kooperazzjoni pura ta’ kollettivitajiet pubbliċi, mingħajr ebda parteċipazzjoni ta’ kapital privat, għandu jiġi kkunsidrat, ċertament mhux bħala a priori, iżda bħala li m’huwiex suġġett għal sejħa għal offerti ( 45 ). Dan huwa ddokumentat mill-każijiet u l-iżviluppi tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, kif ser jintwera iktar ’il quddiem.

64.

Fis-sentenza Carbotermo citata iktar ’il fuq, li fiha ċirkustanzi oħra kienu jwasslu sabiex jiġi kkunsidrat li s-sitwazzjoni inkwistjoni ma setgħetx tkun ikkaratterizzata bħala li m’hijiex soġġetta għal sejħa għal offerti, huwa litteralment indikat li: “[i]l-fatt li l-awtorità aġġudikatriċi tikkontrolla, waħedha jew flimkien ma’ awtoritajiet pubbliċi oħra, it-totalità tal-kapital ta’ kumpannija rebbieħa jwassal sabiex jindika, mingħajr ma jkun deċisiv, li din l-awtorità aġġudikatriċi teżerċita fuq din il-kumpannija kontroll analogu għal dak li teżerċita fuq id-dipartimenti proprji tagħha, fis-sens tal-punt 50 tas-sentenza Teckal, iċċitata iktar ’il fuq” ( 46 ).

65.

Fil-punti suċċessivi tas-sentenza Carbotermo jidher ċar li bil-limitazzjoni “mingħajr ma jkun deċisiv” wieħed jifhem iċ-ċirkustanzi l-oħrajn imsemmija, jiġifieri li jiddgħajjef il-kontroll bħala konsegwenza tal-interpożizzjoni ta’ holding, anki jekk il-kapital tagħha huwa ta’ 99.98 % mill-korp lokali inkwistjoni, kif ukoll il-poteri wesgħin wisq tal-kunsilli ta’ amministrazzjoni kemm fuq il-kumpannija holding kif ukoll fuq il-kumpannija maħluqa mill-holding billi l-kwistjoni kienet fuq l-għoti tal-kuntratt lit-tieni waħda ( 47 ). Skont il-Qorti tal-Ġustizzja l-istatuti inkwistjoni ma jirriservaw l-ebda setgħa ta’ kontroll jew dritt ta’ vot partikolari sabiex jirrestrinġi l-libertà ta’ azzjoni rrikonoxxuta lil dawn il-kunsilli ta’ amministrazzjoni. Il-kontroll eżerċitat mill-komun fuq dawn iż-żewġ kumpanniji huwa limitat fil-parti l-kbira għad-diskrezzjoni li d-dritt tal-kumpanniji jirrikonoxxi lill-maġġoranza tas-soċji, li jillimita b’mod konsiderevoli s-setgħa tiegħu li jinfluwenza d-deċiżjonijiet ta' dawn il-kumpanniji ( 48 ).

66.

Min-naħa l-oħra, jirriżulta mis-sentenza aktar reċenti Asociación Nacional de Empresas Forestales (Asemfo) li, fil-każ ta’ kooperazzjoni interkomunali pura, l-ewwel rekwiżit Teckal ta’ “kontroll analogu għal dak li hija teżerċita fuq id-dipartimenti tagħha stess”, għandu jiġi ġeneralment ikkunsidrat sodisfatt, mingħajr ma jkun meħtieġ, is-soltu, eżami ulterjuri tal-istrutturi interni fejn jittieħdu d-deċiżjonijiet u tar-relazzjonijiet tal-maġġoranza. Is-silta ċċitata aktar ’il fuq ( 49 ) tas-sentenza Carbotermo, ittieħdet mill-punt 57 tas-sentenza suċċessiva Asociación Nacional de Empresas Forestales (Asemfo), imma f’forma kemmxejn differenti. Filwaqt li fis-sentenza Carbotermo s-silta tgħid “— ohne entscheidend zu sein —” (mingħajr ma jkun deċisiv), fis-sentenza Asemfo tintuża “grundsätzlich” (mingħajr ma jkun deċisiv). Minn “ohne entscheidend zu sein […]” dan isir “[…] grundsätzlich […]”.

67.

Għaldaqstant hemm ħafna raġunijiet biex jiġi deċiż li meta l-awtorità kontraenti jew l-awtorità pubblika li tikkonċedi żżomm, waħedha jew flimkien ma’ awtoritajiet pubbliċi oħrajn ( 50 ), il-kapital sħiħ ta’ kumpannija li tirbaħ il-kuntratt jew tal-konċessjonarju, hija teżerċita fuq dak il-korp kontroll analogu għal dak eżerċitat fuq id-dipartimenti tagħha skont il-punt 50 tas-sentenza Teckal. Għalkemm dik ir-regola tista’ tiġi kkontestata ( 51 ), huwa madankollu meħtieġ li jkun hemm qbil fuq il-fatti partikolari, kif diġà ngħad qabel ( 52 ).

68.

Jiġi osservat dan li ġej fir-rigward tar-rwol tal-kwistjoni tal-poter ta’ kontroll ta’ korpi pubbliċi individwali ġewwa kooperazzjonijiet puri bejn korpi pubbliċi fil-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja li hija rilevanti hawnhekk.

69.

Il-kawża Teckal diġà kienet tirrigwarda sitwazzjoni ta’ kooperazzjoni interkomunali ( 53 ) fejn il-kwistjoni ta’ kontroll issemmiet fil-kuntest tad-daqs tal-ishma: kienet titratta b’mod partikolari konsorzju ta’ 45 komun mill-provinċja ta’ Reggio Emilia, fejn il-komun inkwistjoni, Viano pparteċipa bi 0.9 %. F’dan ir-rigward l-Avukat Ġenerali Cosmas osserva: “inqis li huwa improbabbli […] li jista’ jiġi sostnut li l-Komun ta’ Viano jeżerċita fuq dak il-konsorzju kontroll analogu ma’ dak li jeżerċita korp fl-intern tal-organu” ( 54 ). Is-sentenza stess ma ssemmi xejn fuq din il-kwistjoni, partikolarment fil-formulazzjoni tar-rekwiżit ta’ kontroll fil-punt 50 ( 55 ) dan l-aspett m’huwiex ikkunsidrat. Madankollu jeħtieġ li jitfakkar li f’din is-sentenza, il-Qorti tal-Ġustizzja ma solvitx fin-negattiv a priori l-kwistjoni tal-poter ta’ kontroll ta’ komun b’sehem fil-kumpannija u numru żgħir ħafna ta’ voti u ħalliet lill-qorti tar-rinviju l-possibbilità li tiddeċiedi jekk ir-rekwiżit ta’ kontroll kienx sodisfatt jew le fil-kawża prinċipali.

70.

Is-sentenza Coname tal-2005, fil-frattemp, solviet dan l-aspett b’mod oppost, billi qieset li sehem ta’ 0.97 % ma kienx biżżejjed ( 56 ).

71.

Madankollu, is-sentenza Asociación Nacional de Empresas Forestales (Asemfo) ċċarat li d-daqs tas-sehem li jkollu korp pubbliku wieħed f’kooperazzjoni fost korpi pubbliċi ma japplikax (iżjed) bħala miżura ta’ kontroll possibbli. Il-Qorti tal-Ġustizzja ppreċiżat espressament li, hu kemm hu żgħir is-sehem, fl-eżempju 0.25 % tal-kapital ta’ din il-kooperazzjoni (1 % tal-kapital kien f’idejn erba’ reġjuni awtonomi, kull waħda proprjetarja ta’ sehem) xejn ma jipprekludi l-fatt li, fir-rigward tal-korpi lokali involuti, wieħed jista’ jassumi li hemm “qadi ta’ l-obbligi kważi interni” ( 57 ).

72.

Fil-kawża prinċipali li tat lok għas-sentenza citata iktar ’il fuq Asociación Nacional de Empresas Forestales (Asemfo) il-poter ta’ kontroll fuq il-korp inkarigat mill-eżekuzzjoni tal-attivitajiet ikkontestati huwa eżerċitat b’mod ċar mill-amministrazzjoni statali ċentrali, li għandha l-maġġoranza tal-ishma, u mhux mill-erba’ reġjuni awtonomi, li l-ishma tagħhom jirrappreżentaw kumplessivament il-1 % tal-kapital ( 58 ). Iżda din iċ-ċirkustanza ma pprekludietx lill-Qorti tal-Ġustizzja milli tikkunsidra l-ewwel rekwiżit Teckal bħala ssodisfatt, mhux biss għall-Istat Spanjol, iżda esspressament anki għar-reġjuni awtonomi li għandhom sehem fil-kapital ( 59 ). Fir-rigward tal-kwistjoni tal-kontroll eżerċitat mir-reġjuni autonomi, mhux possibbli li jinftiehem mis-sentenza jekk tridx tagħti direzzjoni ġdida lill-ġurisprudenza, jew jekk, kif ġustamentament wieħed jista’ jissupponi, hijiex dovuta minħabba fatti partikolari u deċiżivi tal-każ ( 60 ). Madankollu, jirriżulta ċar li fil-każ ta’ kooperazzjoni pura bejn korpi pubbliċi, mhuwiex opportun li jingħata piż żejjed għall-kwistjoni tal-poter tal-għoti ta’ deċiżjonijiet u ta’ kontroll intern.

73.

Minn analiżi sistematika tal-preċiżazzjonijiet tal-ġurisprudenza dwar id-daqs tal-ishma ( 61 ), kif ukoll minn eżami letterali, minħabba l-użu tal-plural fit-test relattiv fit-tieni rekwiżit Teckal, li jgħid “u din il-persuna twettaq il-parti l-aktar importanti tal-attività tagħha mal-korp u l-korpi lokali li jikkontrollawha” ( 62 ), jista’ jirriżulta li m’huwiex indispensabbli li l-korp pubbliku inkwistjoni jkollu poter ta’ kontroll sħiħ u individwali iżda li jkun biżżejjed poter ta’ kontroll kollettiv eżerċitat b’maġġoranza ( 63 ).

74.

Tidher li hija deċiżiva l-kwistjoni jekk il-kontroll fuq dan il-korp, hawnhekk il-kooperattiva Brutélé, jiġix eżerċitat kollettivament mill-korpi pubbliċi involuti, jew jekk din il-kooperattiva taġixxix billi tevita dan il-kontroll kollettiv.

75.

L-analiżi ġuridika ċċarat li l-kooperazzjoni interkomunali pura m’hijiex, b’mod ġenerali, suġġetta għal proċedura ta’ sejħa għal offerti, ħlief jekk ikun hemm ċirkustanzi partikolari li juru li l-korp interkomunali kiseb dritt għal skop kummerċjali u awtonomija li jaqbżu l-limiti li fihom kooperazzjoni interkomunali intiża għall-qadi tal-obbligi ta’ interess ġenerali, ma tkunx suġġetta għad-dritt fuq l-għoti ta’ kuntratti.

76.

Għalkemm, sal-preżent, għadha ma ntlaħqitx iċ-ċertezza legali ( 64 ), fir-rigward tal-limiti preċiżi ta’ kriterji bħal-“livell ta’ dritt għal skop kummerċjali” u l-“livell ta’ awtonomija” u għalhekk m’huwiex ċar fejn jinsab il-limitu preċiż safejn kooperazzjoni interkomunali intiża biex twettaq l-obbligi ta’ interess ġenerali ma tkunx suġġetta għad-dritt fuq l-għoti ta’ kuntratti, madankollu ma jeżisti l-ebda element li jsostni l-fatt li l-kooperazzjoni fi ħdan Brutélé tiżvolġi lil hinn minn dan il-limitu.

77.

Huma l-qrati nazzjonali, f’dan il-każ partikolari l-qorti tar-rinviju, li għandhom jevalwaw dawn iċ-ċirkustanzi fil-każ konkret. Fil-kawża preżenti evalwazzjoni bħal din m’għandhiex turi xi qbiż ta’ limitu msemmi aktar ’il fuq. L-istrutturi interni ta’ Brutélé fejn jittieħdu d-deċiżjonijiet għandhom il-karatteristika li huma influwenzati kollettivament mill-korpi lokali li jipparteċipaw permezz ta’ deċiżjonijiet b’maġġoranza. Huma jeżerċitaw l-influwenza tagħhom mhux biss fil-assemblea ġenerali, imma anki fil-kunsill ta’ amministrazzjoni kompost minn rappreżentanti tal-komuni. Għaldaqstant il-kwistjoni tal-kontroll tista’ tiġi solvuta f’sens affermattiv abbażi ta’ elementi suffiċjenti. Ma’ dan jiżdied li, għar-rigward tas-subsetturi, saħansitra jista’ jkun hemm piż akbar tad-deċiżjonijiet tal-komuni individwali. Id-dritt għal skop kummerċjali ta’ Brutélé tirrispondi għal eżiġenzi ta’ interess ġenerali, bħad-teledistribuzzjoni, it-telefonija u l-Internet u ma jidhirx li hemm evidenza li nqabeż il-limitu fejn b’hekk japplikaw id-dispożizzjonijiet fuq l-għoti tal-kuntratti huma kemm huma indeterminati l-kriterji ta’ fissazzjoni ta’ dak il-limitu.

78.

F’dan il-każ kollox juri li, f’każ bħal dak ineżami, ninsabu quddiem kooperazzjoni ta’ kollettivitajiet pubbliċi li m’għandhomx ikunu soġġetti għal sejħa għal offerti.

79.

Kontra dak li tgħid Coditel, f’dan il-kuntest huwa rrilevanti li Brutélé toffri s-servizzi tagħha kummerċjalment lill-utenti u li bħala konsegwenza tidħol awtomatikament f’kompetizzjoni ( 65 ) ma’ offerenti privati oħrajn.

80.

Għalkemm fil-fehma tiegħi, abbażi tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, diġà ingħatat ir-risposta għad-domandi preliminari, nixtieq li, fil-qosor, neżamina r-riżultat u fl-istess ħin nanalizza l-argumenti kuntrarji invokati minn Coditel u l-Kummissjoni.

81.

Il-leġiżlazzjoni fuq il-kuntratti pubbliċi hija u tibqa’ wieħed mill-istrumenti politiċi l-aktar influwenti għad-dispożizzjoni tal-Istati Membri u tal-istituzzjonijiet Komunitarji għall-proċedura ta’ integrazzoni Ewropea ( 66 ). Madankollu dan huwa potenzjal li m’għandux jintuża bla kunsiderazzjoni ta’ xejn, iżda l-iskop tiegħu għandu jiġi kkonċiljat mal-valuri ta’ kull politika oħra.

82.

Jekk, kif jipproponu l-qorti tar-rinviju, Coditel u l-Kummissjoni, tkun meħtieġa “awtonomija wiesgħa biex jittieħdu d-deċiżjonijiet” tal-komun kkonċernat, fis-sens li huwa jeżerċita l-“poter sħiħ” fuq il-kooperazzjoni interkomunali rispettiva (f’dan il-proċediment, il-poter fuq il-kooperattiva), prattikament ma jkunx hemm aktar futur għall-kooperazzjoni interkomunali. Waħda mill-karatteristiċi importanti ta’ kooperazzjoni vera tikkonsisti fl-adozzjoni b’mod ugwali tad-deċiżjonijiet u mhux is-supremazija ta’ wieħed mis-soċji li jipparteċipa fil-kooperazzjoni. Mill-pożizzjonijiet meħudin minn Coditel u mill-Kummissjoni matul il-proċediment u fis-seduta jirriżulta li ż-żewġ partijet kkonċernati jifformulaw kriterji li fil-verità, korp lokali wieħed għandu jeżerċita, biex ngħidu hekk, waħdu l-kontroll fuq kooperazzjoni. Huwa evidenti li f’ċirkustanzi simili ma jistax jingħad li hemm kooperazzjoni jew kollaborazzjoni.

83.

Infakkar li dan iwassal biex tispiċċa tkun imprattikabbli kooperazzjoni interkomunali pura. Il-korpi lokali li joperaw f’kooperazzjoni interkomunali għandhom f’dak il-każ dejjem jaffaċċjaw l-obbligu li jafdaw l-eżekuzzjoni tas-servizzi tagħhom lil terzi privati li jagħmlu l-aħjar offerta; dan il-fatt ikun ekwivalenti għal privatizzazzjoni tas-servizzi ta’ interess ġenerali li tiġi imposta bl-użu ta’ strumenti tad-dritt fuq l-għoti tal-kuntratti ( 67 ).

84.

Interpretazzjoni tant restrittiva tal-ewwel rekwiżit Teckal tagħti piż inadegwat għall-għanijiet tad-dritt tal-kompetizzjoni u taffettwa, fl-istess ħin, b’mod eċċessiv l-awtonomija amministrattiva tal-komuni u, b’konsegwenza, il-kompetenzi tal-Istati Membri ( 68 ).

85.

Dan huwa aspett enfasizzat ġustament anki mill-Gvernijiet li ppreżentaw noti ta’ osservazjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja. Id-dritt għall-awtonomija amministrattva tal-komuni, minbarra li huwa mfisser fil-leġiżlazzjoni fis-seħħ fl-Istati Membri, huwa stabbilit, kif josserva tajjeb il-Gvern Ġermaniż, anki fil-Karta Ewropea tal-Gvernijiet Lokali, iffirmata mill-Istati Membri kollha tal-Unjoni Ewropea fil-kuntest tal-Kunsill tal-Ewropa u rratifikata mill-maġġoranza tagħhom ( 69 ). L-Artikolu 263 KE jwaqqaf il-Kumitat tar-Reġjuni, kompost minn rappreżentanti tal-entitajiet reġjonali u lokali. Hija dispożizzjoni li, filwaqt li tipprovdi l-possibbilità li jitqiesu istituzzjonalment l-orjentamenti reġjonali u komunali, timplika wkoll ċertu għarfien tal-awtodeterminazzjoni. Fl-aħħar it-Trattat ta’ Liżbona ( 70 ) jenfasizza r-rwol tal-awtonomija amministrattiva reġjonali u lokali fil-formazzjoni tal-identità nazzjonali relattiva li għandha tiġi mħarsa.

86.

Il-komuni stess għandhom jiddeċiedu jekk jaqdux l-obbligi ta’ interess pubbliku li għandhom permezz tal-istrumenti amministrattivi, tekniċi u ta’ kull tip ieħor tagħhom, mingħajr ma jkollhom l-obbligu li jirrikorru għall-korpi esterni li ma jkunux tad-dipartimenti tagħhom ( 71 ), jew inkella jwettquhom bl-għajnuna ta’ korp legalment distint minnhom li jaġixxi bħala awtorità kontraenti jew konċedenti. Jekk jagħżlu t-tieni alternattiva, ikunu ħielsa mill-ġdid li jaqdu l-obbligi essenzjali tagħhom billi jillimitaw ruħhom sabiex ( 72 ) jeżerċitaw b’mod awtonomu l-poteri tagħhom jiġifieri li jaġixxu f‘kooperazzjoni “pura” ma’ awtoritajiet pubbliċi oħrajn billi jżommu “kontroll analogu għal dak li jerżerċitaw fuq id-dipartimenti tagħhom” u jeskludu l-applikazzjoni tar-regoli Komunitarji fuq l-għajnuna mogħtija mill-Istat jew fuq il-kuntratti pubbliċi ( 73 ); jistgħu jirrikorru għal kapital privat ( 74 ) u/jew jaġixxu waħedhom fil-każ ta’ dħul għal skop kummerċjali akbar, jaffrontaw il-kompetizzjoni u dan huwa fatt li jwassal għat-telf ta’ privileġġi ( 75 ). Fl-aħħar jistgħu jagħżlu outsourcing klassiku lil terzi jew il-privatizzazzjoni, fejn madankollu m’hijiex prevista l-konċessjoni ta’ privileġġi fir-rigward tad-dritt tal-kompetizzjoni.

87.

Mhux dejjem faċli għall-komuni u għall-korpi lokali ġeneralment li jwettqu d-dover tagħhom fid-diversi ħidmiet tradizzjonali ( 76 ) u dawk maħluqin ġodda ( 77 ), l-aktar għal dawk l-iżgħar fosthom u fi żmiijiet ta’ budgets imnaqqsa ( 78 ). Barra minn dan, ħafna obbligi, partikolarment fis-setturi tal-ambjent u tat-trasport, m’humiex limitati biss għal-livell komunali ( 79 ). Mill-banda l-oħra, ħafna Stati Membri ta’ spiss jirrikorru għall-kooperazzjoni interkomunali, mingħajr dħul ta’ kapital privat minħabba l-effetti sinerġetiċi tagħha, bħala strument ta’ provvista effikaċi u konvenjenti tas-servizzi pubbliċi ( 80 ).

88.

F’dan il-każ m’hemmx bżonn li ssir analiżi tat-tieni rekwiżit; abbażi tal-indikazzjonijiet mogħtija mill-qorti tar-rinviju, f’dan ir-rigward ma teżisti l-ebda problema ( 81 ).

89.

Għaldaqstant, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi t-tliet domandi magħmulin mill-Conseil d’État b’dan il-mod:

“L-Artikoli 12 KE, 43 KE u 49 KE kif ukoll il-prinċipji fuq it-trattament ugwali, ta’ nondiskriminazzjoni u ta’ trasparenza ma jimpedixxux li komun jassoċja ruħu ma’ kooperattiva billi jittrasferilha kontestwalment l-operat tan-netwerk komunali ta’ teledistibuzzjoni mingħajr ma jkun hemm qabel sejħa għal offerti, sakemm dak il-komun jeżerċita fuq dik il-kooperattiva kontroll analogu għal dak li huwa jeżerċita fuq id-dipartimenti tiegħu u l-kooperattiva tiżvolġi l-parti l-aktar importati tal-attività tagħha mal-assoċjati tagħha. Il-fatt li dik il-kooperattiva hija kkostitwita esklużivament minn komuni u assoċjazzjonijiet bejn il-komuni (jew korpi pubbliċi), mingħajr ma wieħed jirrikorri bl-ebda mod għall-kapital privat, jindika sostanzjalment li r-rekwiżit ta’ eżerċizzju ta’ kontroll analogu għal dak li jiġi eżerċitat fuq id-dipartimenti tagħhom huwa sodisfatt. F’każ bħal dak inkwistjoni, il-kontroll eżerċitat permezz tal-organi statutarji tal-kooperattiva, ikkostitwiti minn rappreżentanti tal-komuni u tal-assoċjazzjonijiet bejn il-komuni li jiddeċiedu b’maġġoranza għandu jinftiehem bħala kontroll analogu għal dak li hija teżerċita fuq id-dipartimenti tagħha.”

a)

kera fissa ta’ 10 % mid-dħul mill-abbonament bażiku għad-teledistribuzzjoni [abbażi ta’ 31000 abbonat u 3400 Frank Belġjan ta’ abbonament annwali (netti mill-VAT u mid-drittijiet ta’ l-awtur): 10540000 Frank Belġjan fis-sena];

b)

ħlas ta’ 5 % tal-fatturat ta’ Canal + u tal-bouquet;

c)

ħlas tal-profitti kollha magħmulin fuq is-servizzi kollha pprovduti.

—

l-għażla tal-programmi distribwiti;

—

it-tariffi ta’ l-abbonament u tal-konnessjoni;

—

il-politika ta’ l-investimenti u tax-xogħlijiet;

—

l-iskontijiet jew il-vantaġġi li jingħataw lil xi kategoriji ta’ individwi;

—

Brutélé għandha tħejji kont ta’ profitt u ta’ telf u karta tal-bilanċ ta’ l-attivitajiet fuq in-netwerk ta’ Uccle;

—

Uccle għandu jkollu amministratur fil-kunsill ta’ amministrazzjoni ta’ Brutélé ta’ tliet amministraturi fil-kunsill tas-settur ta’ operat ta’ Brussell, ta’ mandat fil-kulleġġ tas-sindki u ta’ espert komunali.