Kopertura formali

Mill-2019, 15-il Stat Membru wettqu jew ippjanaw riformi importanti biex itejbu l-parteċipazzjoni fi skemi ta’ protezzjoni soċjali għal kategoriji speċifiċi ta’ persuni fis-suq tax-xogħol. Dawn jikkonċernaw b’mod partikolari ħaddiema għal rashom (b’mod partikolari ħaddiema għal rashom waħedhom u dipendenti) jew persuni f’forom mhux standard ta’ kuntratti jew li jaħdmu f’setturi speċifiċi (is-servizzi domestiċi, il-kultura) bi prevalenza għolja ta’ forom ta’ xogħol mhux standard. Madankollu, għadd sinifikanti minnhom x’aktarx li għadhom mingħajr aċċess formali, peress li l-miżuri ma jindirizzawx in-nuqqasijiet/il-fergħat kollha, u xi Stati Membri ma għandhomx il-ħsieb li jindirizzaw id-diskrepanzi li jifdal.

Fit-12-il Stat Membru li jirrapportaw id-data, huwa stmat li mill-inqas 5,6 miljun ħaddiem mhux standard u 15,3-il miljun ħaddiem għal rashom ma għandhomx aċċess għall-benefiċċji tal-qgħad. Barra minn hekk, f’dawk l-Istati Membri fejn il-parteċipazzjoni fi skemi ta’ protezzjoni soċjali hija volontarja għall-ħaddiema għal rashom, ir-rati ta’ adozzjoni tal-iskemi huma ġeneralment baxxi.

L-isfidi ewlenin irrapportati mill-Istati Membri fl-indirizzar ta’ dawn id-diskrepanzi jinkludu l-ħtieġa li tinżamm il-flessibbiltà tas-suq tax-xogħol jew il-kumplessità tal-estensjoni tal-kopertura għall-ħaddiema għal rashom (b’mod partikolari l-assigurazzjoni tal-qgħad u tad-diżabilità) u għal gruppi speċifiċi, bħal ħaddiema fuq il-pjattaformi, ħaddiema domestiċi, u bdiewa.

Min-naħa l-oħra, il-miżuri biex jitnaqqas l-użu ta’ forom mhux standard ta’ kuntratti jgħinu biex jitnaqqsu d-diskrepanzi fil-kopertura formali. Dawn jinkludu monitoraġġ aħjar, tnaqqis fl-inċentivi soċjali u fiskali għall-impjieg fuq kuntratti ta’ durata qasira ħafna jew permezz ta’ impjieg indipendenti falz, regolamentazzjoni tax-xogħol fuq il-pjattaformi jew riforma tal-liġi tax-xogħol biex tiġi indirizzata s-segmentazzjoni, li kollha jtejbu l-aċċess għall-protezzjoni soċjali billi jiżguraw klassifikazzjoni korretta jew joħolqu ambjent regolatorju aktar ċar fir-rigward tad-drittijiet tal-protezzjoni soċjali marbuta ma’ statusijiet differenti ta’ impjieg.

Kopertura effettiva

Ir-regoli eżistenti li jirregolaw il-kontribuzzjonijiet u l-intitolamenti jistgħu jipprevjenu lil persuni li jipparteċipaw fi skemi ta’ protezzjoni soċjali milli jirċievu kwalunkwe benefiċċju fil-prattika (“aċċess effettiv”). Pereżempju, dawn jistgħu ma jissodisfawx id-durata minima jew il-livell minimu tal-kontribuzzjonijiet. Mill-2019 ’il hawn, għadd limitat biss ta’ miżuri nazzjonali indirizzaw il-kwistjoni ta’ aċċess effettiv, pereżempju billi naqqsu l-perjodi ta’ kwalifika għall-benefiċċji tal-qgħad jew tal-kura tas-saħħa. Id-diskrepanzi fl-appoġġ għall-introjtu bejn persuni li, qabel il-qgħad, kienu f’impjieg “standard” meta mqabbla ma’ oħrajn, għadhom imdaqqsa f’ħafna Stati Membri tal-UE. B’mod ġenerali, il-ħaddiema għal rashom għadhom inqas probabbli li jirċievu kwalunkwe benefiċċju, u f’għadd ta’ pajjiżi, il-ħaddiema temporanji u dawk part-time għadhom inqas probabbli li jirċievu benefiċċji minn dawk b’kuntratt permanenti jew full-time.

Adegwatezza

Skemi “adegwati” ta’ protezzjoni soċjali jipprovdu sostituzzjoni suffiċjenti u f’waqtha tal-introjtu għall-individwi li jiffaċċaw telf ta’ introjtu, filwaqt li jżommulhom l-istandard tal-għajxien tagħhom u jipproteġuhom mill-faqar. Madwar nofs l-Istati Membri implimentaw jew ħabbru miżuri biex itejbu l-adegwatezza fil-pjanijiet ta’ implimentazzjoni nazzjonali tagħhom, b’mod partikolari fir-rigward tal-pensjonijiet – għal ħaddiema għal rashom, persuni b’intitolamenti baxxi jew b’xogħlijiet speċifiċi. Ġew stabbiliti wkoll miżuri biex itejbu l-adegwatezza tal-benefiċċji tal-qgħad billi jżidu d-durata u/jew l-ammont tagħhom. Madankollu, għad hemm l-isfidi. L-impjegati b’kuntratt temporanju jiffaċċaw deprivazzjoni materjali u soċjali ogħla meta mqabbla mal-impjegati b’kuntratt permanenti, l-istess għall-ħaddiema part-time meta mqabbla mal-ħaddiema full-time. Ħaddiema għal rashom, ħaddiema part-time u dawk temporanji huma wkoll aktar f’riskju ta’ faqar monetarju meta mqabbla ma’ dawk f’forom standard ta’ impjieg.

Trasparenza

It-trasparenza hija kruċjali għat-titjib tal-aċċess għall-protezzjoni soċjali. Madankollu, ir-regoli dwar il-protezzjoni soċjali xi drabi jkunu kumplessi wisq jew mhux ċari, u għalhekk in-nies jistgħu ma jkunux konxji sew tad-drittijiet u tal-obbligi tagħhom, jew ta’ kif għandhom jeżerċitaw dawk id-drittijiet u jikkonformaw mal-obbligi tagħhom. Filwaqt li dan ma huwiex fokus primarju tal-pjanijiet ta’ implimentazzjoni nazzjonali, ħafna pajjiżi bdew jiddiġitalizzaw il-ġestjoni u l-għoti tal-protezzjoni soċjali permezz ta’ portali simplifikati ta’ punt uniku ta’ servizz, aċċess awtomatizzat għal xi benefiċċji, simulaturi tal-pensjonijiet jew formoli ta’ applikazzjoni mimlija minn qabel. Madankollu, huma meħtieġa aktar sforzi f’dan ir-rigward, inklużi miżuri biex jiġi indirizzat id-distakk diġitali għal persuni vulnerabbli, bħal dawk b’livelli baxxi ta’ litteriżmu (diġitali, amministrattiv u finanzjarju), persuni b’diżabilitajiet u oħrajn.

1.Introduzzjoni

1.1.L-istabbiliment tal-kuntest

Illum il-ġurnata, is-swieq tax-xogħol tal-UE jinkludu għadd sinifikanti ta’ persuni f’impjieg indipendenti (waħedhom), f’impjiegi mhux regolati minn kuntratti standard, f’kombinazzjonijiet ta’ impjieg dipendenti u impjieg indipendenti jew f’alternanza bejniethom. Fl-2021, kważi 40 % tal-popolazzjoni f’impjieg fl-EU-27 (76,7 miljun persuna) kienu f’forom ta’ xogħol mhux standard 1 , jiġifieri b’kuntratt temporanju (23,7 miljun), xogħol part-time (36,4 miljun) u/jew jaħdmu għal rashom (26,9 miljun inkluż 18,4 miljun ħaddiem għal rasu waħdu) 2 , għall-kuntrarju ta’ kuntratti permanenti full-time. Filwaqt li l-proporzjon ġenerali ta’ persuni f’forom ta’ xogħol mhux standard kien stabbli matul l-aħħar 10 snin u s-sitwazzjonijiet ivarjaw ħafna minn grupp għal ieħor u fi ħdan il-gruppi, xi forom ġodda ta’ impjieg (ħaddiema każwali, ħaddiema b’portafoll ta’ ħiliet, ħaddiema fuq il-pjattaformi) saru aktar prevalenti 3 fl-Istati Membri tal-UE, u ġeneralment ikunu inqas koperti mill-protezzjoni soċjali.

Is-sistemi ta’ protezzjoni soċjali għadhom ħafna drabi mfassla għal ħaddiema standard (impjegati full-time, dawk permanenti u dipendenti). B’riżultat ta’ dan, partijiet kbar tal-forza tax-xogħol ma humiex koperti biżżejjed mill-protezzjoni soċjali, minħabba l-istatus tagħhom fis-suq tax-xogħol jew it-tip ta’ relazzjoni ta’ impjieg. Dawn id-diskrepanzi joħolqu riskju għall-benesseri tal-individwi affettwati u tal-familji tagħhom, li jesperjenzaw inċertezza ekonomika akbar. Dawn għandhom impatt ukoll fuq l-ekonomija u s-soċjetà f’termini ta’ domanda domestika, investiment fil-kapital uman u koeżjoni soċjali. Id-diskrepanzi fil-kopertura tal-impjiegi mhux standard jikkontribwixxu għal nuqqas ta’ ġustizzja fis-soċjetà, u b’hekk jikber id-distakk bejn il-ġenerazzjonijiet, il-ġeneri jew il-gruppi soċjali, peress li ż-żgħażagħ, il-persuni li twieldu barra l-pajjiż u n-nisa jiġu inqas spiss impjegati b’kuntratti full-time u indefiniti. It-tnaqqis tad-diskrepanzi fl-aċċess għall-protezzjoni soċjali għal forom ta’ xogħol mhux standard jista’ għalhekk jgħin biex jitnaqqsu l-inugwaljanzi, inkluż id-differenzi fil-pagi bejn il-ġeneri u fil-pensjonijiet.

Skont il-prinċipju 12 tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali “irrispettivament mit-tip u mid-durata tar-relazzjoni tax-xogħol tagħhom, il-ħaddiema, u f’ċerti kundizzjonijiet simili, il-ħaddiema għal rashom, għandhom id-dritt għal protezzjoni soċjali adegwata” 4 . Sabiex din l-ambizzjoni politika tiġi operazzjonalizzata, fl-2019 il-Kunsill adotta Rakkomandazzjoni dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema u għall-persuni li jaħdmu għal rashom 5 .

Fil-pjan ta’ azzjoni tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali 6 , il-Kummissjoni enfasizzat li l-miżuri eċċezzjonali li ttieħdu matul il-pandemija tal-COVID-19 biex titwessa’ l-protezzjoni soċjali għal gruppi li qabel kienu esklużi jistgħu jkunu sors ta’ ispirazzjoni għal riformi strutturali li jtejbu l-protezzjoni għall-persuni qiegħda, għall-ħaddiema mhux standard u l-ħaddiema għal rashom.

It-tranżizzjoni diġitali, li ġiet aċċellerata mill-pandemija tal-COVID-19, qed tfassal mill-ġdid l-ekonomija tal-UE u s-swieq tax-xogħol tagħha, mhux l-inqas permezz tal-espansjoni tal-pjattaformi diġitali tax-xogħol 7 . Filwaqt li x-xogħol fuq il-pjattaformi jista’ jipprovdi opportunitajiet għall-aċċess għas-suq tax-xogħol b’mod aktar faċli jew għall-kisba ta’ introjtu addizzjonali permezz ta’ attività sekondarja, dan iġib ukoll sfidi, inkluż f’termini ta’ protezzjoni soċjali.

Minbarra l-imperattiv li tiġi ġestita t-tranżizzjoni ekoloġika b’mod ġust, mill-bidu tal-2022 ħarġet sfida ġdida: l-ambjent ekonomiku u ġeopolitiku kkawżat mill-gwerra ta’ aggressjoni tar-Russja kontra l-Ukrajna u li jirriżulta f’żieda fil-prezzijiet tal-enerġija u tal-komoditajiet, pressjonijiet inflazzjonarji u inċertezza ekonomika li qed tikber. Dan jista’ jqiegħed lill-familji diġà vulnerabbli fil-faqar. Is-sistemi ta’ protezzjoni soċjali għandu jkollhom rwol ewlieni kemm fil-prevenzjoni kif ukoll fl-indirizzar ta’ dawk l-impatti, billi jsaħħu x-xbieki ta’ sikurezza soċjali eżistenti u jappoġġaw lil dawk l-aktar vulnerabbli.

1.2.Objettivi tar-Rakkomandazzjoni

Ir-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill għandha l-għan li tiżgura li l-ħaddiema kollha u l-persuni kollha li jaħdmu għal rashom ikollhom aċċess formali għal protezzjoni soċjali effettiva, adegwata u trasparenti, kif ukoll jikkontribwixxu għaliha, fir-rigward ta’ sitt fergħat ta’ protezzjoni soċjali: benefiċċji tal-qgħad; benefiċċji tal-mard u tal-kura tas-saħħa; benefiċċji tal-maternità u tal-paternità; benefiċċji ta’ invalidità; benefiċċji tax-xjuħija u dawk tas-superstiti; u benefiċċji li jkopru aċċidenti fuq ix-xogħol u mard okkupazzjonali.

8 Il-paragrafu 19 tar-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill jistieden lill-Istati Membri biex jimplimentaw il-prinċipji stabbiliti f’din ir-Rakkomandazzjoni mill-aktar fis possibbli u jippreżentaw pjan li jistabbilixxi l-miżuri korrispondenti li jridu jittieħdu fil-livell nazzjonali sal-15 ta’ Mejju 2021. Sa Diċembru 2022, l-Istati Membri kollha għajr il-Lussemburgu ssottomettew dan il-pjan ta’ implimentazzjoni nazzjonali (NIP). L-NIPs ġew diskussi mill-Ministri tal-EPSCO (impjieg, politika soċjali, saħħa u affarijiet tal-konsumatur) f’Diċembru 2021 bħala parti mis-Semestru Ewropew, u f’Mejju 2022 dawn ġew diskussi fil-KPS (Kumitat tal-Protezzjoni Soċjali). L-organizzazzjonijiet tas-sħab soċjali Ewropej ukoll ġew ikkonsultati speċifikament f’Mejju 2022.

1.3.Appoġġ tal-implimentazzjoni

Mill-adozzjoni tar-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill, il-Kummissjoni ħadet miżuri speċifiċi biex tappoġġa l-implimentazzjoni tar-Rakkomandazzjoni.

Il-Kummissjoni ħadmet mas-Sottogrupp tal-Indikaturi tal-KPS biex tfassal qafas ta’ monitoraġġ għall-valutazzjoni tal-progress lejn l-objettivi ewlenin tar-Rakkomandazzjoni. L-ewwel verżjoni tal-qafas ġiet approvata mill-KPS f’Ottubru 2020 9 , u minn dak iż-żmien ’il hawn, il-Kummissjoni kienet qed tappoġġa t-titjib metodoloġiku u l-aġġornamenti annwali għall-qafas ta’ monitoraġġ 10 . Il-qafas ta’ monitoraġġ jinkludi indikaturi biex titkejjel il-kopertura formali, il-kopertura effettiva, u l-adegwatezza tal-benefiċċji għat-tipi kollha ta’ ħaddiema fil-fergħat rilevanti tal-protezzjoni soċjali. Dan jinkludi wkoll indikaturi tas-suq tax-xogħol biex titkejjel id-diversità tal-istatusijiet tas-suq tax-xogħol u indikaturi dwar ir-regoli li jirregolaw l-intitolamenti u l-kontribuzzjonijiet.

Madankollu, hemm bżonn ta’ titjib ulterjuri fil-monitoraġġ tal-aċċess għall-protezzjoni soċjali madwar l-Istati Membri tal-UE. Pereżempju, id-data attwali disponibbli fil-livell tal-UE ma tippermettix li ir-relazzjoni bejn il-materjalizzazzjoni ta’ riskju u l-wasla ta’ benefiċċju titkejjel direttament, ħlief għall-qgħad u l-benefiċċji tax-xjuħija. Barra minn hekk, filwaqt li sar progress fil-kwantifikazzjoni tad-diskrepanzi fil-kopertura formali, din id-data ma hijiex disponibbli għall-pajjiżi kollha, u d-data li hija disponibbli ma hijiex kompletament komparabbli. Fl-aħħar nett, jeħtieġ li jsir progress gradwali f’bosta oqsma. Pereżempju, hemm bżonn ta’ fehim aħjar tas-sitwazzjoni ekonomika u soċjali tal-ħaddiema għal rashom (b’mod partikolari d-dħul tagħhom), filwaqt li jitqiesu l-livelli differenti ta’ kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali.

Min-naħa tal-politika, il-Kummissjoni rawmet skambji fil-fond dwar l-implimentazzjoni tad-dimensjonijiet differenti tar-Rakkomandazzjoni, li jlaqqgħu flimkien lir-rappreżentanti tal-Istati Membri, lis-sħab soċjali u lill-partijiet ikkonċernati 11 . Il-Kummissjoni Ewropea timmonitorja wkoll kwistjonijiet ta’ protezzjoni soċjali bħala parti mis-Semestru Ewropew. Fl-2020, bl-għan li jittaffa l-impatt soċjali tal-pandemija tal-COVID-19, il-Kummissjoni rrakkomandat li disa’ Stati Membri jtejbu l-kopertura tal-protezzjoni soċjali għal ħaddiema mhux standard u għal ħaddiema għal rashom (EE, ES, IT, CY, LT, NL, PL, PT, SI) u, fl-2022, erba’ Stati Membri rċevew rakkomandazzjoni speċifika għall-pajjiż f’oqsma koperti mir-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill tal-2019 (EE, HU, NL u PL). Barra minn hekk, il-Monitor tal-KPS 12 kull sena jindika Stati Membri bi sfida soċjali ewlenija dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali 13 .

Barra minn hekk, skont l-analiżi tal-Kummissjoni, żewġ terzi tal-pjanijiet għall-irkupru u r-reżiljenza (RRPs) jinkludu riformi jew investimenti mmirati lejn it-titjib tal-aċċess għall-protezzjoni soċjali (li jiffokaw l-aktar fuq is-simplifikazzjoni tal-aċċess permezz ta’ investimenti diġitali u t-tisħiħ tal-adegwatezza tal-benefiċċji tal-qgħad u dawk tax-xjuħija) 14 .

Barra minn hekk, mill-2019 ’il hawn, il-Kummissjoni nediet bosta inizjattivi relatati, pereżempju biex ittejjeb il-kopertura u l-adegwatezza tal-pagi minimi 15 , u tal-introjtu minimu 16 , biex ittejjeb is-sitwazzjoni tal-ħaddiema fuq il-pjattaformi 17 , u biex jiġu indirizzati l-impatti soċjali tat-tranżizzjoni ekoloġika, b’mod partikolari għall-ħaddiema li jeħtieġu appoġġ għat-tranżizzjoni tal-impjiegi u appoġġ għall-introjtu 18 . Id-Direttiva dwar kundizzjonijiet tax-xogħol trasparenti u prevedibbli tiżgura wkoll li l-ħaddiema fl-UE jingħataw informazzjoni essenzjali dwar il-kuntratti tagħhom fi stadju bikri, b’mod partikolari dwar is-sigurtà soċjali 19 . Dawn l-inizjattivi jaħdmu id f’id biex jiżguraw li n-nies kollha, irrispettivament mill-forma ta’ xogħol tagħhom, ikollhom aċċess għal protezzjoni soċjali adegwata kontra r-riskji ekonomiċi u li kollha jikkontribwixxu wkoll għall-finanzjament tagħha, kif huwa rrakkomandat ukoll fil-livell globali 20 .

1.4.Rieżami tal-implimentazzjoni

Ir-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill tistieden lill-Kummissjoni biex tirrieżamina l-progress dwar l-implimentazzjoni u biex tirrapporta lill-Kunsill. Fl-analiżi tiegħu, ir-rapport attwali jibni fuq il-qafas ta’ monitoraġġ imfassal mal-KPS biex jivvaluta l-progress lejn l-objettivi ewlenin tar-Rakkomandazzjoni u l-miżuri u r-riformi riċenti meħuda jew imħabbra mill-Istati Membri, kif rifless fl-NIPs tagħhom, fis-Semestru Ewropew jew fl-RRPs. Ir-rapport ikompli jibni fuq ir-rapport tematiku tan-Network Ewropew tal-Politika Soċjali (ESPN) dwar id-dimensjoni tat-trasparenza 21 , id-diskussjonijiet tematiċi fil-KPS, l-iskambji mas-sħab soċjali u l-konklużjonijiet minn avvenimenti ta’ tagħlim reċiproku organizzati mill-Kummissjoni.

Ir-rapport jirrieżamina l-progress dwar l-erba’ dimensjonijiet tar-Rakkomandazzjoni (kopertura formali, kopertura effettiva, adegwatezza u trasparenza) u fir-rigward tal-ħaddiema f’forom mhux standard ta’ impjieg u ta’ ħaddiema għal rashom. Dan jiffoka fuq miżuri u riformi li twettqu mill-adozzjoni tar-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill jew li huma ppjanati. Peress li l-ħaddiema f’forom standard ta’ impjieg għandhom aċċess għall-biċċa l-kbira tal-fergħat tal-protezzjoni soċjali fil-biċċa l-kbira tal-Istati Membri tal-UE, ir-rapport jiffoka l-aktar fuq l-indirizzar tad-diskrepanzi għall-ħaddiema għal rashom u għall-ħaddiema b’kuntratti mhux standard. Fejn huwa possibbli, ir-rapport juża data biex ikejjel il-progress mill-adozzjoni tar-Rakkomandazzjoni fil-ħarifa tal-2019, għalkemm għal xi indikaturi l-aktar statistika riċenti disponibbli tmur lura għall-2020-2021 22 .

2.Ir-rieżami tal-progress fl-implimentazzjoni tar-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill

2.1.Stampa tal-pjanijiet ta’ implimentazzjoni nazzjonali: sitwazzjoni mħallta f’termini ta’ fokus u ta’ livell ta’ ambizzjoni

Il-ħarsa ġenerali 23 lejn is-26 NIP turi li kważi l-NIPs kollha jirreferu, b’mod impliċitu jew espliċitu, għad-diskrepanzi eżistenti/li jifdal fl-aċċess għall-protezzjoni soċjali fil-livell nazzjonali. Madankollu, huma koperti l-gruppi u t-tipi kollha ta’ diskrepanzi f’nofs l-Istati Membri biss. Barra minn hekk, l-NIPs iffukaw ħafna fuq is-sitwazzjoni f’termini ta’ kopertura formali, filwaqt li dimensjonijiet oħra ta’ aċċess għall-protezzjoni soċjali huma inqas koperti sew, minkejja l-indikaturi eżistenti miftiehma fil-livell tal-UE biex jimmonitorjaw aċċess jew adegwatezza effettivi. B’mod importanti, xi Stati Membri jqisu li diġà implimentaw id-dispożizzjonijiet kollha tar-Rakkomandazzjoni (BG, SE), jew kważi kollha (CZ, FR, HU, AT, PL), ara wkoll it-tabella fl-anness.

Il-biċċa l-kbira tal-NIPs (22 mis-26 sottomessi) 24 jirreferu għal miżuri speċifiċi meħuda jew għal impenji ġodda fil-livell nazzjonali biex tiġi implimentata r-Rakkomandazzjoni. Madankollu, il-firxa u l-ambitu tal-miżuri, u t-twaqqit tagħhom (diġà implimentati jew ippjanati) ivarjaw b’mod konsiderevoli bejn il-pajjiżi 25 : 10 NIPs jiffokaw fuq miżura ta’ politika u/jew leġiżlattiva ewlenija waħda, 11 jinkludu sett ta’ bejn tlieta u tmien miżuri, u l-pjan tal-Belġju fihom aktar minn 30 miżura.

Il-miżuri tal-NIP ikopru firxa wiesgħa ta’ fergħat tal-protezzjoni soċjali, iżda l-aktar tlieta koperti ta’ spiss huma l-pensjonijiet, il-benefiċċji tal-qgħad u dawk tal-mard – filwaqt li fergħat oħra (maternità u paternità, aċċidenti fuq il-post tax-xogħol u mard okkupazzjonali, kura tas-saħħa u invalidità) jiġu indirizzati inqas ta’ spiss.

Kaxxa 1: Il-pandemija tal-COVID-19 u l-impatt fuq is-sistemi ta’ protezzjoni soċjali

Il-pandemija tal-COVID-19 uriet ir-rwol vitali tal-protezzjoni soċjali fl-għoti ta’ xibka ta’ sikurezza fi żminijiet ta’ kriżi, filwaqt li żvelat ukoll diskrepanzi fl-aċċess u ħeġġet lil ħafna Stati Membri biex jestendu temporanjament il-protezzjoni soċjali għal gruppi li qabel ma kinux koperti. Minħabba l-koinċidenza tal-kriżi sanitarja mal-perjodu ta’ implimentazzjoni tar-Rakkomandazzjoni, ma hijiex sorpriża li 24 mis-26 pjan nazzjonali jirreferu għal miżuri meħuda bħala reazzjoni għall-pandemija, bi tlieta mill-pjanijiet jirreferu esklussivament għal tali miżuri. Madankollu, tmien pjanijiet nazzjonali biss jirreferu għal miżuri li saru permanenti, b’enfasi l-aktar fuq it-titjib tal-kopertura għal dawk li jaħdmu għal rashom jew fuq ħaddiema f’setturi speċifiċi, bħas-settur kulturali.

Il-pandemija tal-COVID-19 aċċellerat ukoll f’xi każijiet id-diġitizzazzjoni tas-servizzi soċjali, inkluż użu usa’ u ssimplifikat ta’ formoli elettroniċi, telekonsulenza u interoperabbiltà aħjar tad-data bejn awtoritajiet pubbliċi differenti.

F’termini ta’ twaqqit, 13-il Stat Membru jirreferu għall-miżuri meħuda mill-2019 u 18-il Stat Membru jirreferu għal miżuri li qed jitħejjew jew li huma “ppjanati għall-futur”. Xi Stati Membri jirreferu wkoll għall-miżuri meħuda qabel ma ġiet adottata r-Rakkomandazzjoni.

F’termini ta’ gruppi fil-mira, filwaqt li xi miżuri huma mmirati lejn il-persuni kollha fl-impjieg, il-biċċa l-kbira jindirizzaw ukoll is-sitwazzjoni ta’ gruppi speċifiċi: il-miżuri speċifikament għall-ħaddiema għal rashom jissemmew minn 17-il Stat Membru u l-miżuri għall-ħaddiema b’kuntratti mhux standard jissemmew minn 11-il Stat Membru.

L-NIPs ta’ xi Stati Membri (bħall-Belġju, l-Estonja u Ċipru) jinkludu informazzjoni dettaljata dwar kull miżura li qed jippjanaw, f’termini ta’ fergħa, grupp fil-mira, impatt mistenni, skeda ta’ żmien, baġit, korp ta’ implimentazzjoni u pjan għall-monitoraġġ/l-evalwazzjoni. Għal xi pajjiżi oħra, l-NIPs ma jispjegawx il-miżuri mħabbra għall-futur.

Għadd limitat biss ta’ NIPs jirreferu għall-involviment tas-sħab soċjali fl-abbozzar tal-NIP jew ta’ xi miżuri. Partijiet ikkonċernati oħra, bħall-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, bilkemm jissemmew. L-organizzazzjonijiet tas-sħab soċjali tal-UE indikaw 26 li l-involviment tagħhom kien baxx ħafna jew tard ħafna fil-proċess, u talbu involviment aktar mill-qrib fit-tfassil u fl-implimentazzjoni ta’ miżuri biex jittejjeb l-aċċess għall-protezzjoni soċjali għal ħaddiema mhux standard u għal ħaddiema għal rashom.

Minbarra t-titjib tal-aċċess għall-protezzjoni soċjali, xi NIPs tal-Istati Membri rreferew ukoll għal miżuri mmirati lejn it-tnaqqis tal-użu eċċessiv ta’ forom ta’ xogħol mhux standard. Pereżempju, in-Netherlands qed jieħdu passi biex inaqqsu l-inċentivi soċjali u fiskali li għandhom ħaddiema għal rashom (waħedhom) jew biex il-kumpaniji jimpjegaw b’kuntratti temporanji; il-Ġermanja u l-Polonja ħadu miżuri biex jimmonitorjaw aħjar l-istatus ta’ kopertura ta’ persuni f’kuntratti mhux standard.

Ir-Rakkomandazzjoni tħeġġeġ ukoll lill-Istati Membri biex itejbu d-disponibbiltà tal-istatistika nazzjonali dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali, iżda ftit Stati Membri biss qed jippjanaw miżuri speċifiċi (ħamsa minn 26, ara l-anness), minkejja d-disponibbiltà relattivament limitata ta’ data kwantitattiva f’dan il-qasam. Filwaqt li ħafna Stati Membri għandhom data, l-aktar minn sorsi amministrattivi, dawn mhux dejjem jiġu mqassma skont it-tip ta’ relazzjoni ta’ impjieg, is-sess jew l-età u hemm tentattivi limitati biex tiġi stmata r-rata ta’ kopertura mid-diversi fergħat tal-protezzjoni soċjali 27 . Barra minn hekk, id-data disponibbli ma tintużax b’mod sistematiku fit-tfassil tal-politika. La l-NIPs, u lanqas il-kontribut tas-sħab soċjali għall-konsultazzjonijiet ma qajmu kwistjonijiet speċifiċi rigward l-impatt tal-miżuri ta’ implimentazzjoni fuq l-intrapriżi żgħar u medji. Madankollu, l-organizzazzjonijiet tal-impjegaturi indikaw li l-aċċess għal ħaddiema għal rashom għall-aktar fergħat rilevanti tal-protezzjoni soċjali bażika b’kost raġonevoli għandu jkun il-prinċipju gwida, filwaqt li l-aċċess għal protezzjoni aktar avvanzata għandu jibqa’ fakultattiv.

Il-miżuri msemmija fl-NIPs jistgħu jibbenefikaw minn rabta aħjar mal-miżuri ta’ politika skont l-RRPs, u miżuri ta’ segwitu fil-kuntest tas-Semestru Ewropew. Dan jimmassimizza l-impatt tagħhom. Pereżempju, il-biċċa l-kbira tal-NIPs ma jsemmux miżuri relatati mat-titjib tat-trasparenza tal-iskemi ta’ protezzjoni soċjali, filwaqt li għadd kbir ta’ RRPs jiffokaw fuq id-diġitalizzazzjoni fil-protezzjoni soċjali bl-għan li jipprovdu aċċess aħjar għas-servizzi tas-sigurtà soċjali, jissimplifikaw il-proċeduri u joffru soluzzjonijiet diġitali sempliċi u effettivi għall-persuni u għan-negozji. Barra minn hekk, l-Istati Membri jistgħu wkoll jimmobilizzaw l-Istrument ta’ Appoġġ Tekniku (TSI) biex jappoġġaw l-implimentazzjoni nazzjonali tar-riformi strutturali.

2.2.Kopertura formali

L-impjegati u l-ħaddiema għal rashom huma meqjusa bħala “formalment koperti minn qasam speċifiku tal-protezzjoni soċjali jekk il-leġiżlazzjoni jew ftehim kollettiv eżistenti jistabbilixxu li huma intitolati li jipparteċipaw fi skema ta’ protezzjoni soċjali f’dak il-qasam speċifiku. Kopertura formali tista’ tiġi pprovduta permezz ta’ skemi obbligatorji jew volontarji” (ir-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill, il-premessa 15).

L-Istati Membri ġew mistiedna jtejbu l-kopertura formali (għall-fergħat kollha msemmija fir-Rakkomandazzjoni) u jestenduha: (a) għall-impjegati kollha, irrispettivament mit-tip ta’ relazzjoni ta’ impjieg, fuq bażi obbligatorja; (b) għall-ħaddiema għal rashom, mill-inqas fuq bażi volontarja u, fejn xieraq, fuq bażi obbligatorja.

2.2.1.Diskrepanzi

L-immappjar tal-kopertura formali 28 taħt il-qafas ta’ monitoraġġ juri li għad hemm diskrepanzi sinifikanti madwar l-Istati Membri tal-UE kemm għall-ħaddiema mhux standard kif ukoll għall-ħaddiema għal rashom, minkejja xi progress mill-2019 ’il hawn 29 .

Fl-2022, fi 17-il Stat Membru 30 , mill-inqas grupp wieħed ta’ ħaddiema mhux standard jiffaċċa diskrepanzi formali f’mill-inqas waħda mill-fergħat rilevanti tal-protezzjoni soċjali. Il-fergħat tas-sigurtà soċjali bl-aktar diskrepanzi huma l-qgħad (13-il Stat Membru), il-mard (11), u l-benefiċċji tal-maternità (9). Il-kategoriji affettwati jinkludu ħaddiema każwali jew dawk b’kuntratti fissi simplifikati u għal żmien qasir, ħaddiema staġunali u dawk b’kuntratti ta’ xogħol speċifiċi għall-pajjiż. 31 F’ħames Stati Membri 32 , id-diskrepanzi huma relatati biss mal-grupp speċifiku ta’ “apprendisti u trainees” (u spiss ma’ sottogrupp f’din il-kategorija) 33 . Barra minn hekk, f’madwar nofs l-Istati Membri, l-aċċess tal-ħaddiema mhux standard għal mill-inqas fergħa waħda ta’ protezzjoni soċjali huwa volontarju biss, spiss permezz ta’ “sistemi ta’ inklużjoni fakultattiva”, b’mod partikolari għall-benefiċċji tal-qgħad, dawk tax-xjuħija, tal-invalidità, tal-mard u tal-maternità.

Abbażi tad-data disponibbli f’għadd limitat ta’ Stati Membri, huwa stmat 34 li madwar 5,6 miljun ħaddiem mhux standard huma mingħajr aċċess għall-benefiċċji tal-qgħad (fi 11-il Stat Membru), filwaqt li 366 000 ma għandhom l-ebda aċċess għall-benefiċċji tal-mard (f’sitt Stati Membri) u 413 000 huma mingħajr aċċess għall-benefiċċji tal-maternità (f’ħames Stati Membri). Dawn in-numri għandhom jitqiesu b’mod ċar bħala stimi aktar baxxi, peress li mhux l-Istati Membri kollha jirrapportaw diskrepanzi bħal dawn meta jkunu jeżistu.

Fir-rigward ta’ ħaddiema għal rashom, b’mod speċifiku, jeżistu diskrepanzi formali f’mill-inqas waħda mill-fergħat tal-protezzjoni soċjali fi 19-il Stat Membru (fl-2022). Il-fergħat l-aktar ikkonċernati huma l-benefiċċji tal-qgħad (13-il Stat Membru), segwiti mill-benefiċċji għall-aċċidenti fuq il-post tax-xogħol u l-mard okkupazzjonali (9), il-benefiċċji tal-paternità (5) u l-benefiċċji tal-mard (3). Filwaqt li huwa konformi mar-Rakkomandazzjoni, il-fatt li l-aċċess għal ħaddiema għal rashom huwa volontarju f’mill-inqas fergħa waħda fi 19-il Stat Membru 35 , l-aktar permezz ta’ sistemi ta’ inklużjoni fakultattiva, ġeneralment jirriżulta f’rati baxxi ta’ użu għal dawn l-iskemi 36 . F’xi Stati Membri dan jista’ jiġi spjegat b’ammont qasir ta’ żmien mogħti lin-nies biex jiddeċiedu jekk iridux jipparteċipaw fi skemi volontarji, flimkien ma’ perjodi vinkolanti twal.

2.2.2.Miżuri ta’ politika

Il-biċċa l-kbira tal-NIPs jikkonfermaw id-diskrepanzi fil-kopertura formali deskritti hawn fuq u l-biċċa l-kbira tal-Istati Membri ppreżentaw miżuri meħuda (jew li għandhom jittieħdu) biex jindirizzawhom. Madankollu, ħafna minn dawk il-miżuri ttieħdu b’reazzjoni għall-kriżi tal-COVID-19, biex jestendu l-aċċess fuq bażi temporanja u eċċezzjonali għal kategoriji speċifiċi ta’ ħaddiema li qabel ma kinux koperti (jew parzjalment biss) (ħaddiema b’kuntratti prekarji, ħaddiema domestiċi u ħaddiema għal rashom) jew li jaħdmu f’setturi/xogħlijiet speċifiċi (is-settur kulturali, il-ħaddiema tal-kura tas-saħħa, eċċ.) 37 .

Fi ftit aktar minn nofs l-Istati Membri (15), il-miżuri meħuda jew imħabbra mill-2019 ’il hawn dwar il-kopertura formali huma riformi strutturali biex jiġu indirizzati b’mod permanenti d-diskrepanzi fil-fergħat koperti mir-Rakkomandazzjoni 38 . Dawn huma relatati l-aktar spiss mat-tneħħija tad-diskrepanzi fil-kopertura formali għal ħaddiema għal rashom, li huwa spjegat mill-għadd kbir ta’ Stati Membri fejn għadhom esklużi milli jaċċessaw għadd ta’ fergħat. Tingħata inqas attenzjoni lill-forom l-oħra ta’ xogħol mhux standard (eż. kuntratti temporanji/part-time).

Tabella 1: Riformi strutturali fil-kopertura formali mill-2019 ’il hawn

	Riformi strutturali fi 15-il Stat Membru:			L-ebda riforma strutturali (fi 12-il Stat Membru)
Gruppi fil-mira	Għall-ħaddiema għal rashom	Għall-impjegati mhux standard	Għaż-żewġ gruppi
Stati Membri	EL, FR, IT, LT, MT, NL	ES, PL, PT	BE, EE, IE, CY, LU, RO	AT, BG, CZ, DK, DE, HR, LV, HU, SI, SK, FI u SE

Sors: NIPs u aġġornament mill-KPS. Nota: pajjiżi bil-korsiv: riformi proposti jew imħabbra li għadhom ma ġewx adottati

Fost ir-riformi għall-ħaddiema għal rashom, xi wħud diġà ġew implimentati, ħafna huma “fit-tħejjija”, filwaqt li oħrajn huma ppjanati għall-futur (ara l-Kaxxa 2).

Kaxxa 2: Protezzjoni soċjali għall-ħaddiema għal rashom

Filwaqt li s-sehem totali ta’ ħaddiema għal rashom fil-forza tax-xogħol baqa’ stabbli matul l-aħħar 25 sena (madwar 14 % tal-forza tax-xogħol), il-proporzjon ta’ dawk mingħajr impjegati kien qed jiżdied (madwar 68,3 % tas-27 miljun ħaddiem għal rashom fl-UE) 39 . Evidenza disponibbli għal seba’ Stati Membri (BE, DE, IT, LU, NL, PL u SE) tindika rati għoljin ta’ faqar fost il-ħaddiema għal rashom waħedhom 40 . Din ix-xejra żżid il-ħtieġa li jiġi żgurat l-aċċess għall-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema għal rashom.

Fit-12-il Stat Membru li rrapportaw id-data 41 , 15,3-il miljun ħaddiem għal rashom ma għandhomx aċċess għall-benefiċċji tal-qgħad, 3,9 miljun ma għandhomx aċċess għall-benefiċċji relatati mal-aċċidenti fuq il-post tax-xogħol u mal-mard okkupazzjonali (f’disa’ Stati Membri) u 5,3 miljun għall-benefiċċji tal-mard (fi tliet Stati Membri).

Kif jidher hawn taħt, għadd ta’ riformi strutturali juru li huwa possibbli li dawn id-diskrepanzi jiġu indirizzati u jistgħu jipprovdu ispirazzjoni għal pajjiżi oħra li għadhom qed jiffaċċaw diskrepanzi bħal dawn.

F’Novembru 2019, l-Irlanda introduċiet skema ġdida ta’ benefiċċji għal min ifittex impjieg għal dawk li kienu ħaddiema għal rashom. Mill-2019, Franza tat lil ħaddiema għal rashom aċċess għal allowance tal-introjtu taħt ċerti kundizzjonijiet (proċedura ta’ terminazzjoni ġudizzjarja jew insolvenza), u fl-2022 naqqset il-kundizzjonijiet għat-talba tal-benefiċċju. Minn tmiem l-2020, Franza estendiet ukoll il-benefiċċji tal-mard għall-professions libérales. F’Malta, taħt ċerti kundizzjonijiet, il-ħaddiema għal rashom ilhom eliġibbli għall-benefiċċji tal-qgħad mill-bidu tal-2019. Bħala parti mid-digriet dwar il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-ħajja privata (Ġunju 2022), l-Italja introduċiet id-dritt għal allowance ta’ kuljum għan-nisa li jaħdmu għal rashom qabel il-ħlas (fejn jinqalgħu kumplikazzjonijiet), u d-dritt għal-liv tal-ġenituri għall-missirijiet li jaħdmu għal rashom.

Ċipru qed jirriforma s-sistema tal-assigurazzjoni soċjali biex jestendi l-kopertura għal ħaddiema għal rashom u forom mhux standard ta’ impjieg (id-dħul fis-seħħ skedat għall-2023). Il-gvern tal-Lussemburgu ppropona l-introduzzjoni ta’ benefiċċji tal-paternità għall-missirijiet li jaħdmu għal rashom. L-Estonja qiegħda tespandi l-kopertura tal-assigurazzjoni tal-qgħad għal ħaddiema għal rashom, għal detenturi ta’ kontijiet tan-negozju u għal membri ta’ korpi ta’ ġestjoni u ta’ kontroll. Hija qed taħdem ukoll biex testendi l-kopertura tas-saħħa għal persuni li ma humiex assigurati jew b’assigurazzjoni intermittenti. In-Netherlands qed iħejju biex jintroduċu assigurazzjoni obbligatorja tad-diżabilità għall-ħaddiema għal rashom (li għandha titlesta sal-2026).

L-NIPs jinkludu wkoll impenji għall-futur. Pereżempju, ir-Rumanija qed tippjana li testendi l-liv tal-paternità għall-ħaddiema għal rashom; il-Belġju qed jivvaluta kif jagħmel il-protezzjoni tat-telf tal-introjtu għall-ħaddiema għal rashom (“id-dritt temporanju”) permanenti; il-Greċja qed tippjana li testendi l-aċċess għall-benefiċċji tal-mard għall-ħaddiema għal rashom; il-Litwanja qed tikkunsidra li tinkludi lill-ħaddiema kollha għal rashom fis-sistema tal-assigurazzjoni tal-qgħad; in-Netherlands qed jesperimentaw li jipprovdu lill-ħaddiema għal rashom b’aċċess għal skemi ta’ pensjoni kollettiva.

Għall-ħaddiema mhux standard, ir-riformi sa issa jinkludu: l-aċċess għall-benefiċċji tal-qgħad kontributorji għall-ħaddiema domestiċi fi Spanja (minn Ottubru 2022); status ġdid u fond speċjali tas-sigurtà soċjali għall-professjonisti fis-settur kulturali fil-Portugall (minn Ottubru 2022 – l-impjegati b’kuntratti għal żmien qasir ħafna huma koperti għall-biċċa l-kbira tar-riskji u huma intitolati għal allowance ġdida għas-sospensjoni tal-attività artistika). Barra minn hekk, b’mod parallel mal-azzjonijiet ta’ appoġġ fil-livell tal-UE 42 , għadd ta’ Stati Membri qed jieħdu miżuri biex jittejbu l-istatus u l-kundizzjonijiet tax-xogħol tal-artisti u tal-professjonisti kulturali u kreattivi, settur ikkaratterizzat minn prevalenza ta’ forom ta’ xogħol mhux standard 43 .

Qed jitħejjew riformi oħra. Bl-appoġġ tal-Faċilità għall-Irkupru u r-Reżiljenza (RRF), fi tmiem l-2021, il-Polonja bdiet riforma biex testendi l-assigurazzjoni obbligatorja u ttejjeb il-kopertura. Din tikkonċerna b’mod partikolari l-kuntratti tal-liġi ċivili b’dispożizzjonijiet immirati biex jiżguraw li jkunu koperti minn assigurazzjoni tax-xjuħija/tal-pensjoni u assigurazzjoni tal-aċċidenti. Riformi oħra jinkludu: abbozz ta’ liġi fl-Irlanda li jagħti livell minimu ta’ protezzjoni (benefiċċji tal-mard) lill-impjegati b’paga baxxa li jista’ ma jkollhom l-ebda intitolament għal skema ta’ kumpanija; fil-Lussemburgu, proposta għal kopertura universali tal-kura tas-saħħa (Ottubru 2021) biex tiġi pprovduta affiljazzjoni ma’ assigurazzjoni tas-saħħa għal persuni vulnerabbli mhux affiljati.

Fl-aħħar nett, ir-Rumanija qed tippjana li tiżgura aċċess formali għall-fergħat kollha tas-sigurtà soċjali għall-ħaddiema staġunali u tal-ġurnata kif ukoll għall-ħaddiema fuq il-pjattaformi, filwaqt li l-Belġju qed jevalwa modi biex itejjeb il-kopertura formali għall-ħaddiema fuq il-pjattaformi (benefiċċji tal-qgħad u aċċidenti fuq il-post tax-xogħol) u għal kategoriji speċifiċi ta’ ħaddiema (eż. persuni li jieħdu ħsieb it-tfal). Iċ-Ċekja ma għandhiex l-intenzjoni li tbiddel il-“ftehimiet biex jitwettaq impjieg” tagħha f’relazzjoni ta’ impjieg, iżda qed tippjana li temenda l-kriterji għall-aċċess għall-assigurazzjoni, u qed tippjana li ttejjeb l-aċċess għall-kopertura għall-mard u r-riskji relatati (inkluża l-maternità) għall-ħaddiema mhux standard.

Stati Membri oħra rrapportaw li ma għandhomx l-intenzjoni li jipprovdu aċċess (sħiħ) għal ċerti gruppi li bħalissa ma humiex koperti, b’mod partikolari l-ħaddiema għal rashom. Ir-raġunijiet għal dan l-approċċ jinkludu: il-kostijiet li dan ikun jinvolvi, tħassib dwar l-impatt fuq il-flessibbiltà tas-suq tax-xogħol jew il-kumplessità tal-provvista ta’ kopertura sħiħa għall-ħaddiema għal rashom (b’mod partikolari għall-assigurazzjoni tal-qgħad, tal-mard jew tal-assigurazzjoni tad-diżabilità). F’xi każijiet, ir-raġuni għaliex ma titteħidx azzjoni biex titneħħa diskrepanza formali hija d-daqs żgħir tal-gruppi li ma humiex koperti, jew il-fatt li xi riskji jistgħu jiġu koperti minn fergħat oħra jew mill-assigurazzjoni marbuta mal-impjieg ewlieni ta’ persuna (meta d-diskrepanza taffettwa xi kuntratti marġinali addizzjonali).

Is-sħab soċjali esprimew fehmiet diverġenti dwar il-kwistjoni tal-kopertura formali, b’mod partikolari għall-ħaddiema għal rashom. L-organizzazzjonijiet tal-impjegaturi argumentaw li “kopertura obbligatorja u sħiħa tas-sitt fergħat kollha tal-protezzjoni soċjali u kontribuzzjoni għaliha jiddenaturaw il-kunċett stess tal-impjieg indipendenti” u li “trid tkun possibbli ċerta għażla bejn il-fergħat differenti tal-protezzjoni soċjali kif ukoll il-livell tal-kontribuzzjonijiet rilevanti possibbli” 44 . Min-naħa l-oħra, l-organizzazzjonijiet tal-ħaddiema talbu lill-gvernijiet jiżguraw li ħaddiema għal rashom ikunu koperti b’mod obbligatorju fil-fergħat kollha u biex jindirizzaw il-kwistjoni ta’ “impjieg indipendenti fittizju” 45 .

Matul dawn l-aħħar ftit snin, il-kundizzjonijiet tax-xogħol tal-ħaddiema fuq il-pjattaformi kienu fiċ-ċentru tad-dibattitu dwar il-politika soċjali, b’enfasi partikolari fuq l-istatus tal-impjieg tagħhom (ħaddiema għal rashom jew impjegati) u l-impatt tiegħu fuq il-kopertura tal-protezzjoni soċjali.

L-aċċess tal-ħaddiema fuq il-pjattaformi għall-protezzjoni soċjali huwa diskuss fi 11-il NIP (BE, DE, EE, FR, HR, IT, CY, LT, PT, RO u SI) filwaqt li l-biċċa l-kbira tagħhom iqisuh bħala sfida. Ħames Stati Membri (BE, IT, CY, RO u SI) inkludew miżuri konkreti fl-NIPs tagħhom filwaqt li erba’ Stati Membri ġeneralment jirreferu għall-ħtieġa li fil-futur tittieħed azzjoni f’dan il-qasam (DE, EE, LT u PT). Pereżempju, Ċipru għandu għadd ta’ ħaddiema fuq il-pjattaformi fost il-grupp ta’ persuni b’kuntratti mhux standard li għalihom l-aċċess għall-benefiċċji (il-qgħad, l-aċċidenti fuq il-post tax-xogħol) għandu jiġi estiż permezz ta’ riforma tal-assigurazzjoni soċjali; Il-Belġju u r-Rumanija jħabbru bidliet leġiżlattivi biex jiżguraw protezzjoni soċjali adegwata għall-ħaddiema fuq il-pjattaformi, inklużi ħaddiema għal rashom (ara wkoll hawn fuq).

Barra minn hekk, minn meta ppreżentaw l-NIPs tagħhom, xi Stati Membri (il-Greċja, Spanja, Franza) ħadu aktar azzjoni għall-ħaddiema fuq il-pjattaformi, ukoll permezz tal-RRPs tagħhom. Il-Portugall ħabbar aktar miżuri u oħrajn (il-Ġermanja, il-Kroazja, il-Lussemburgu u n-Netherlands) bħalissa qed jiddiskutu bidliet possibbli fil-leġiżlazzjoni rilevanti.

2.3.Kopertura effettiva

Filwaqt li l-kopertura formali hija kundizzjoni meħtieġa għall-aċċess għall-iskemi ta’ protezzjoni soċjali, tista’ ma tkunx biżżejjed sakemm ma tiġix żgurata kopertura effettiva għall-ħaddiema kollha, irrispettivament mit-tip ta’ relazzjoni ta’ impjieg, u għall-ħaddiema għal rashom. Skont ir-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill “kopertura effettiva” għal grupp tfisser “sitwazzjoni f’qasam speċifiku ta’ protezzjoni soċjali fejn l-individwi fi grupp ikollhom l-opportunità li jakkumulaw benefiċċji u l-kapaċità, f’każ ta’ materjalizzazzjoni tar-riskju korrispondenti, sabiex ikollhom aċċess għal livell partikolari ta’ benefiċċji”. Dan jista’ jinkiseb billi r-regoli li jirregolaw il-kontribuzzjonijiet u l-intitolamenti jiġu adattati sabiex l-individwi jkunu jistgħu jakkumulaw u jaċċessaw il-benefiċċji irrispettivament mit-tip ta’ relazzjoni ta’ impjieg jew mill-istatus tas-suq tax-xogħol tagħhom. Fl-aħħar nett, kopertura effettiva tfisser ukoll li l-intitolamenti jiġu ppreżervati, akkumulati u/jew ikunu trasferibbli fit-tipi kollha ta’ statusijiet ta’ impjieg u ta’ impjieg indipendenti, maż-żmien u bejn skemi differenti f’fergħa partikolari.

2.3.1.Diskrepanzi

Fil-qafas ta’ monitoraġġ, il-kopertura effettiva hija stmata bl-użu tar-rata ta’ riċeviment tal-benefiċċji soċjali (fil-livell individwali) minn individwi fl-età tax-xogħol f’riskju ta’ faqar qabel it-trasferimenti soċjali, fi statusijiet ta’ attività differenti 46 . Sal-2021, il-kopertura mill-benefiċċji soċjali kienet tvarja ħafna fl-EU-27 fl-istatusijiet tal-attività 47 .

·Fl-UE, bħala medja, il-ħaddiema temporanji kellhom it-tendenza li jkunu aktar probabbli li jirċievu benefiċċji minn dawk b’kuntratti permanenti 48 (47,9 % u 39,1 % rispettivament) u ħaddiema part-time aktar minn dawk li jaħdmu full-time (43,3 % u 37,9 %) peress li s-sitwazzjoni soċjali negattiva tagħhom teħtieġ aktar appoġġ mit-trasferimenti soċjali. Madankollu, dan ma huwiex qed iseħħ fl-Istati Membri kollha. Barra minn hekk, ħaddiema għal rashom baqgħu l-istatus ta’ attività l-inqas probabbli 49 li jirċievu benefiċċji meta jkunu f’riskju ta’ faqar (31,2 %, meta mqabbla ma’ 41,8 % għat-tipi kollha ta’ impjegati fl-EU-27) u dan kien il-każ fil-biċċa l-kbira tal-Istati Membri minkejja l-miżuri eċċezzjonali ta’ appoġġ għall-introjtu matul il-perjodu tal-COVID-19, meta r-rata tal-benefiċċju tagħhom kważi triplikat.

·B’mod ġenerali, f’14-il Stat Membru, persuni f’forom standard ta’ impjieg (dawk b’kuntratti ta’ impjegati permanenti u full-time) kienu aktar probabbli li jirċievu benefiċċji mill-persuni impjegati l-oħrajn kollha (part-timers, kuntratti temporanji u ħaddiema għal rashom), u f’erba’ Stati Membri, id-distakk kien akbar minn 10 punti perċentwali 50 . F’sitt Stati Membri 51 , madwar 10 % jew inqas tal-impjegati full-time mhux permanenti kienu qed jirċievu benefiċċji soċjali.

·Fost il-persuni qiegħda, ftit aktar minn nofs (52,7 %) irċevew (kwalunkwe) benefiċċju soċjali fl-2021. Madankollu, ir-rata kienet inqas minn 25 % fil-Bulgarija, fil-Greċja, fil-Kroazja, fil-Polonja, fir-Rumanija u fis-Slovakkja. Fost il-persuni qiegħda rreġistrati kollha għal żmien qasir (mingħajr impjieg għal inqas minn sena), fl-2021 57,3 % irċevew benefiċċji/assistenza għall-qgħad fl-UE 52 , iżda inqas minn 50 % f’sitt Stati Membri 53 , u terz jew inqas biss fil-Kroazja, fil-Polonja u fis-Slovakkja.

Fir-rigward tat-trasferimenti tal-introjtu wara telf ta’ qligħ (tipikament benefiċċji tal-qgħad), ir-riċerka riċenti tal-OECD 54 turi li d-diskrepanzi fl-appoġġ għall-introjtu bejn persuni li, qabel il-qgħad, kienu f’impjieg “standard” meta mqabbla ma’ oħrajn, spiss ikunu mdaqqsa fl-Istati Membri tal-UE. Dan huwa prinċipalment xprunat mid-disponibbiltà limitata ta’ appoġġ għall-introjtu għal dawk bi storja ta’ impjieg indipendenti, li spiss jiġu esklużi mill-benefiċċji tal-qgħad relatati mal-qligħ. Pereżempju, fl-Italja u fil-Portugall, il-“ħaddiema standard” kienu 50 % aktar probabbli minn ħaddiema oħra li jirċievu appoġġ għad-dħul wara telf ta’ impjieg, filwaqt li d-diskrepanzi kienu kbar ukoll fl-Estonja, fil-Latvja, fil-Litwanja u fil-Polonja (20-30 % aktar probabbli).

Persuni f’forom mhux standard ta’ impjieg huma aktar probabbli li jiġu mċaħħda minn aċċess effettiv meta jkunu fil-bżonn. Fil-fatt, ir-regoli eżistenti li jirregolaw il-kontribuzzjonijiet u l-intitolamenti jistgħu jagħmlu l-aċċess effettiv għall-benefiċċji aktar diffiċli għall-ħaddiema mhux standard u għal ħaddiema għal rashom. Pereżempju, fl-2022, il-perjodu ta’ kwalifika għall-benefiċċji tal-qgħad kien ta’ sena fi 12-il Stat Membru u ta’ sentejn f’żewġ Stati Membri 55 . Kriterji bħal dawn, spiss maħsuba biex jissalvagwardjaw is-sostenibbiltà finanzjarja tas-sistema, jeskludu għadd ta’ persuni b’kuntratti temporanji u/jew b’karrieri prekarji milli jirċievu benefiċċji, anki jekk ikunu kkontribwew u jinsabu f’riskju ta’ faqar. Dan iseħħ ukoll fil-każ ta’ benefiċċji tal-mard fejn il-perjodi ta’ kwalifika huma ta’ 6 xhur jew aktar għall-impjegati f’10 Stati Membri, u huma itwal għall-ħaddiema għal rashom milli għall-impjegati f’ħames Stati Membri. Fl-aħħar nett, f’terz tal-Istati Membri, il-benefiċċji kontributorji tal-maternità ma humiex disponibbli għal dawk li ma kinux f’impjieg għal mill-inqas 8 xhur.

2.3.2.Miżuri ta’ politika

L-isfida ta’ aċċess effettiv li jiffaċċaw il-ħaddiema b’kuntratti mhux standard, b’mod partikolari dawk b’kuntratti ta’ durata qasira ħafna u ħaddiema għal rashom, hija rikonoxxuta f’ħafna NIPs. Madankollu, l-għadd ta’ riformi strutturali li ġew implimentati jew proposti huwa limitat. Barra minn hekk, fl-NIPs kien hemm ftit wisq enfasi fuq kif tista’ tittejjeb it-trasferibbiltà tal-intitolamenti minn skema waħda għal oħra jew minn status ta’ impjieg għal ieħor.

L-organizzazzjonijiet tal-ħaddiema Ewropej esprimew tħassib li l-biċċa l-kbira tal-NIPs ma jindirizzawx biżżejjed il-problemi rigward l-aċċess effettiv (b’mod partikolari regoli stretti ta’ eliġibbiltà li jipprevjenu lil dawk fil-bżonn milli jaċċessaw il-benefiċċji). L-organizzazzjonijiet tal-impjegaturi Ewropej jargumentaw li l-protezzjoni soċjali jeħtieġ li tkun marbuta mal-kontribuzzjonijiet tal-impjieg u li l-inċentivi għax-xogħol jeħtieġ li jissaħħu 56 .

Bosta Stati Membri jargumentaw, fl-NIPs tagħhom, li r-regoli attwali li jirregolaw l-intitolamenti huma xierqa u li l-perjodi ta’ kontribuzzjoni jridu jkunu twal biżżejjed biex jipprovdu inċentivi għax-xogħol u biex “jippreżervaw is-sostenibbiltà tas-sistema u jimplimentaw salvagwardji biex jiġi evitat l-abbuż”. Dan juri li l-bidla tar-regoli dwar il-kontribuzzjoni u l-intitolament tibqa’ kwistjoni politika ta’ sfida, li teħtieġ valutazzjoni tal-impatt, kunsens politiku u involviment tal-partijiet ikkonċernati kollha.

Il-maġġoranza tal-miżuri rrapportati ttieħdu fuq bażi eċċezzjonali u temporanja b’reazzjoni għall-pandemija tal-COVID-19. Fir-rigward tal-benefiċċji tal-qgħad, il-kundizzjonijiet ta’ eliġibbiltà ġew illaxkati f’għadd ta’ pajjiżi. Pereżempju, l-Italja u l-Litwanja espandew il-kategoriji ta’ benefiċjarji potenzjali u l-Finlandja ppermettiet lil dawk li ngħataw is-sensja temporanjament biex ikollhom aċċess għall-benefiċċji tal-qgħad. Il-Latvja introduċiet benefiċċju temporanju ta’ assistenza għall-qgħad għal dawk li d-drittijiet tagħhom skadew u għal gradwati żgħażagħ qiegħda. Il-Ġermanja adottat pakkett ta’ protezzjoni soċjali li ta aċċess aktar faċli għall-benefiċċji bażiċi tas-sigurtà soċjali għal dawk li qed ifittxu impjieg.

Matul il-pandemija tal-COVID-19, ittieħdu għadd ta’ miżuri biex jiġi ffaċilitat l-aċċess għall-benefiċċji tal-qgħad jew għal skemi ta’ appoġġ għall-introjtu għall-ħaddiema għal rashom. Pereżempju, in-Netherlands adottaw bosta pakketti ta’ appoġġ temporanju għall-introjtu; il-Belġju estenda d-“dritt temporanju” (allowance f’każijiet ta’ falliment) biex ikopri lill-ħaddiema għal rashom; Spanja appoġġat lill-ħaddiema għal rashom permezz ta’ benefiċċji u eżenzjonijiet speċjali mill-kontribuzzjonijiet. Għadd ta’ Stati Membri 57 ffukaw fuq l-iffaċilitar tal-aċċess għall-benefiċċji tal-qgħad jew appoġġ ieħor għall-introjtu għall-artisti, peress li l-biċċa l-kbira tagħhom ma setgħux jissodisfaw il-kundizzjonijiet standard ta’ eliġibbiltà. Il-Ġermanja ħadet miżuri biex iżżomm il-kopertura tal-assigurazzjoni għall-artisti li jaħdmu għal rashom billi tissussidja l-kontribuzzjonijiet tagħhom. F’għadd ta’ Stati Membri ttieħdu wkoll miżuri temporanji biex jiġi ffaċilitat l-aċċess effettiv għal fergħat oħra (bħall-kura tas-saħħa u l-benefiċċji tal-mard) 58 .

Sar ukoll għadd limitat ta’ riformi strutturali, b’mod partikolari fir-rigward tal-aċċess għall-benefiċċji tal-qgħad u skemi oħra ta’ appoġġ għad-dħul (ara l-Kaxxa 3 hawn taħt).

Kaxxa 3: Riformi (magħżula) relatati ma’ kopertura effettiva

Spanja qed tirriforma s-sistema tal-assistenza għall-qgħad biex tindirizza xi wħud mid-diskrepanzi fil-kopertura, testendi d-durata massima u tissimplifika s-sistema. Minn Marzu 2022, hija pprovdiet ukoll aċċess għal sussidji mhux kontributorji għall-qgħad għall-impjegati li għandhom aktar minn 52 sena b’kuntratti fissi mhux kontinwi.

Fl-2019, l-Italja naqqset il-kontribuzzjonijiet meħtieġa biex wieħed jikkwalifika għall-benefiċċji tal-qgħad għal persuni b’kuntratti għal żmien qasir u għal ħaddiema tal-pjattaformi. Barra minn hekk, fl-2022, hija tejbet l-aċċess għall-benefiċċji tal-qgħad għall-ħaddiema mhux standard; pereżempju, hija estendiet il-perjodu massimu li l-benefiċċju jista’ jitħallas f’każijiet ta’ sensja involontarja għal ħaddiema b’kuntratt atipiku (benefiċċju DIS-COLL) għal 12-il xahar, u introduċiet skemi ta’ garanzija tal-pagi aktar ġenerużi (li jkopru s-sospensjoni jew it-tnaqqis tal-attività) u għamlithom aċċessibbli għal dawk li qabel ma kinux koperti, inkluż apprendisti u ħaddiema domestiċi.

Fl-2020, Ċipru neħħa l-perjodu ta’ kwalifika (ta’ 3 snin) għall-benefiċċji tal-kura tas-saħħa.

Fl-2021-22, il-Litwanja kienet qed tħejji riforma tal-assigurazzjoni tal-qgħad (li għad trid tiġi adottata) biex tnaqqas il-perjodu minimu ta’ kontribuzzjoni (minn 12-il xahar għal 9 xhur), biex jingħata aċċess lill-ħaddiema għal rashom għall-assigurazzjoni u biex jiġu aġġustati r-rati tal-kontribuzzjoni.

F’xi pajjiżi, ittieħdu miżuri li jagħmlu l-aċċess għall-protezzjoni soċjali potenzjalment aktar strett 59 : fir-Rumanija, fl-2020, il-perjodu ta’ kwalifika għall-benefiċċji tal-mard żdied minn xahar għal 6 xhur (kemm għall-impjegati kif ukoll għall-ħaddiema għal rashom). Fl-2021, Franza biddlet il-kriterji ta’ eliġibbiltà u l-kalkolu tal-benefiċċji għall-benefiċċji tal-qgħad, u żiedet ir-rekwiżiti tal-kontribuzzjoni minima. Fl-2020, is-Slovenja żiedet il-perjodu ta’ kwalifika għall-benefiċċji tal-qgħad (minn 9 xhur għal 10 xhur) – u introduċiet perjodu ta’ stennija ta’ xahar għall-pagament tal-benefiċċji tal-mard.

2.4.Adegwatezza

Ir-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill tiddefinixxi skemi adegwati tal-protezzjoni soċjali bħala dawk li jżommu “livell ta’ għajxien deċenti u [jagħtu] sostituzzjoni adegwata tal-introjtu, filwaqt li dejjem jiġi evitat li dawk il-membri [tal-iskemi] jisfaw suġġetti għall-faqar”. Biex jinkiseb dan, l-Istati Membri huma “rakkomandati jiżguraw li l-kontribuzzjonijiet tal-protezzjoni soċjali jkunu proporzjonati għall-kapaċità kontributtiva tal-ħaddiema u tal-persuni li jaħdmu għal rashom”, u li “l-kalkolu tal-kontribuzzjonijiet u l-intitolamenti għall-protezzjoni soċjali ta’ dawk li jaħdmu għal rashom ikunu bbażati fuq valutazzjoni oġġettiva u trasparenti tal-bażi ta’ introjtu tagħhom”. Sabiex tiġi vvalutata l-adegwatezza tal-benefiċċji, il-qafas ta’ monitoraġġ jinkludi indikaturi biex titkejjel il-prevalenza tal-faqar u tad-deprivazzjoni materjali u soċjali, kif ukoll l-impatt tat-trasferimenti soċjali biex jitnaqqas il-faqar.

2.4.1.Diskrepanzi

Ir-rati ta’ deprivazzjoni materjali u soċjali huma ogħla għall-impjegati b’kuntratt temporanju milli għall-impjegati b’kuntratt permanenti, u għall-impjegati part-time meta mqabbla mal-ħaddiema full-time. Il-ħaddiema għal rashom u l-impjegati b’kuntratt temporanju huma wkoll aktar f’riskju ta’ faqar minn dawk f’forom standard ta’ impjieg.

Kif turi ċ-ċart ta’ hawn taħt, il-persuni qiegħda jesperjenzaw l-ogħla rati medji ta’deprivazzjoni materjali u soċjali (36,2 % fl-UE fl-2021), segwiti mill-impjegati b’kuntratt temporanju (13,1 %, meta mqabbla ma’ 6,4 % għall-impjegati b’kuntratt permanenti) 60 . Dawk li jaħdmu part-time jiffaċċaw ukoll ra ti ogħla ta’ deprivazzjoni (10,6 %) minn dawk li jaħdmu full-time (6,7 %). Insibu rati għoljin ta’ riskju ta’ faqar (AROP) fost il-ħaddiema għal rashom (21,4 %), l-impjegati b’kuntratt temporanju (17,2 %) u l-impjegati part-time (15,5 %).

Deprivazzjoni materjali u soċjali, EU-27 - 2021 (%)

F’ħafna Stati Membri, it-trasferimenti soċjali għandhom rwol ewlieni fil-limitazzjoni tal-faqar u, kif jista’ jkun mistenni, għandhom impatt akbar fost il-ħaddiema f’forom ta’ impjieg mhux standard u ħaddiema għal rashom, minn dawk f’impjieg standard. Pereżempju, fl-2021, ir-rata ta’ riskju ta’ faqar fost dawk b’kuntratti temporanji kienet 30,0 % inqas wara milli qabel it-trasferimenti soċjali. L-impatt huwa għoli wkoll għal ħaddiema part-time (27,4 %) u għall-ħaddiema għal rashom (29,2 %).

L-aktar indikaturi riċenti tal-adegwatezza jindikaw livellar tar-rati ta’ deprivazzjoni soċjali u materjali għall-kategoriji kollha, wara tnaqqis kostanti bejn l-2014 u l-2020, speċjalment fost il-persuni qiegħda u l-ħaddiema għal rashom. Barra minn hekk, ir-rata tal-AROP (wara t-trasferimenti soċjali) għadha aktar minn erba’ darbiet ogħla għall-ħaddiema għal rashom milli għall-ħaddiema standard, u aktar minn 3,5 darba ogħla għall-impjegati b’kuntratt temporanju milli għall-ħaddiema standard.

L-aktar ċifri riċenti huma mill-2021, li ġeneralment jirreferu għas-sitwazzjoni tal-introjtu fl-2020. Huwa rikonoxxut li s-sistemi ta’ protezzjoni soċjali għenu lin-nies jegħlbu l-kriżi tal-COVID-19 mingħajr żidiet aktar sostanzjali fir-riskji tal-faqar jew fl-inugwaljanzi fl-introjtu, bis-saħħa ta’ reazzjonijiet ta’ politika b’saħħithom ħafna (inklużi kopertura akbar, miżuri ta’ appoġġ eċċezzjonali u nefqa). Madankollu, kriżi oħra, ikkawżata mis-sitwazzjoni fl-Ukrajna, qed ikollha impatti ekonomiċi u soċjali kbar, b’mod partikolari permezz tal-inflazzjoni u ż-żieda fil-faqar enerġetiku. Minħabba d-dewmien fid-disponibbiltà tad-data, għadu kmieni wisq biex jitkejjel il-kobor tal-impatt ta’ dawn il-kriżijiet.

2.4.2.Miżuri ta’ politika

Il-qasam tal-adegwatezza huwa indirizzat sa ċertu punt fl-NIPs (16-il Stat Membru jippreżentaw miżuri mmirati biex itejbu l-adegwatezza). Ftit Stati Membri jiffokaw fuq il-livell ta’ adegwatezza tal-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema f’impjiegi mhux standard. Madankollu, ħafna adottaw, jew qed jippjanaw li jadottaw, miżuri biex itejbu l-adegwatezza, filwaqt li jiffokaw fuq il-pensjonijiet għall-ħaddiema għal rashom jew kategoriji speċjali ta’ impjegati. Qed jiġu implimentati wkoll xi miżuri biex tittejjeb l-adegwatezza tal-benefiċċji tal-qgħad.

Il-punt sa fejn kategoriji differenti ta’ ħaddiema għal rashom u ta’ ħaddiema f’forom mhux standard ta’ impjieg jikkontribwixxu għall-pensjonijiet, se jiddetermina l-benefiċċji futuri tagħhom. Għall-ħaddiema għal rashom, il-varjazzjonijiet fix-xogħol u fil-qligħ jirrappreżentaw sfida fil-kontribuzzjoni regolari. Spanja u l-Latvja ddeċidew li jaġġustaw il-metodu tal-kalkolu tal-kontribuzzjonijiet għall-ħaddiema għal rashom, sabiex jappoġġaw l-adegwatezza tal-pensjonijiet futuri, filwaqt li l-Belġju qed jippjana li jallinja s-sistemi tal-pensjonijiet tal-ħaddiema għal rashom u tal-impjegati, u li jaġġusta l-kontribuzzjonijiet mill-ħaddiema għal rashom biex jirriflettu aħjar il-kapaċità ta’ kontribuzzjoni tagħhom. Għall-istess raġuni, u biex jinċentiva l-parteċipazzjoni fis-sistema, il-Portugall naqqas ukoll ir-rati tal-kontribuzzjonijiet u issa jikkalkula l-bażi tal-kontribuzzjoni kull trimestru, abbażi tal-introjtu miksub fit-trimestru preċedenti. L-Awstrija u l-Estonja ħadu miżuri biex iżidu l-adegwatezza tal-pensjonijiet, b’mod partikolari għal dawk b’intitolamenti baxxi, kif għamlet il-Ġermanja, fejn in-nisa se jkunu l-benefiċjarji ewlenin. Iċ-Ċekja ressqet riforma fil-pensjonijiet biex ittejjeb il-ġustizzja tas-sistema tal-pensjonijiet (eż. billi tindirizza d-diskrepanza bejn il-ġeneri). Fl-2021, Franza adottat miżuri leġiżlattivi li għandhom l-għan li jżidu l-livell tal-pensjonijiet għal persuni li jgħinu lill-bdiewa, u fl-2022 il-Finlandja emendat l-assigurazzjoni tal-pensjoni għall-ħaddiema għal rashom 61 .

Iż-żieda fir-rata ta’ kopertura jew id-durata tal-benefiċċji tal-qgħad tgħin biex titjieb l-adegwatezza tagħhom, u l-Estonja u l-Litwanja ħadu miżuri f’din id-direzzjoni. Il-Belġju żied ukoll il-livell minimu ta’ benefiċċji tal-qgħad, flimkien ma’ benefiċċji minimi oħra tas-sigurtà soċjali u ta’ assistenza. B’mod partikolari f’dan il-qasam, ittieħdu ħafna miżuri bħala rispons ta’ politika għall-COVID-19. Bħala eżempju, id-durata tal-benefiċċji tal-qgħad, fl-2020-21 (u fl-2022 f’xi każijiet), ġiet temporanjament estiża fil-Bulgarija, fid-Danimarka, fil-Ġermanja, fil-Greċja, fi Spanja, fil-Portugall, fir-Rumanija, fis-Slovakkja u fl-Iżvezja. Il-Belġju, Franza u l-Italja ssospendew it-tnaqqis gradwali tal-benefiċċji maż-żmien (id-digressività), filwaqt li l-livell tagħhom żdied temporanjament fl-Irlanda, fil-Lussemburgu (għal dawk f’qgħad parzjali), f’Malta (b’suppliment) u b’mod permanenti f’xi pajjiżi (il-Belġju, il-Bulgarija, l-Estonja, parzjalment fil-Portugall). Filwaqt li l-biċċa l-kbira minn dawn il-miżuri twaqqfu, jew se jitwaqqfu, xi Stati Membri għażlu li jagħmluhom strutturali. B’mod partikolari għas-settur kulturali, ittieħdu miżuri ġodda f’bosta Stati Membri. Għadd limitat ta’ miżuri ffukaw fuq l-adegwatezza f’fergħat għajr il-pensjonijiet jew il-qgħad. Xi eżempji jinsabu fl-NIP Belġjan (mard, invalidità) u fl-NIP Malti (fil-kura tas-saħħa, it-trattamenti għal kundizzjonijiet kroniċi ġodda se jkunu mingħajr ħlas mill-2023).

Kaxxa 4: Diskrepanzi fil-protezzjoni soċjali li jaffettwaw liż-żgħażagħ 62

Id-diskrepanzi fl-aċċess għall-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema u għall-persuni li jaħdmu għal rashom huma partikolarment evidenti fost ċerti kategoriji, pereżempju ż-żgħażagħ. Fl-2021, iż-żgħażagħ (16-29) li kienu qiegħda u f’riskju ta’ faqar (qabel it-trasferimenti soċjali), kienu ferm inqas probabbli (38 %) minn dawk ta’ bejn 30 u 64 sena (57 %) li jirċievu benefiċċji soċjali fl-UE.

Rapport riċenti jikkonferma li l-ħaddiema żgħażagħ spiss ma jkollhomx aċċess formali għall-benefiċċji tal-qgħad, tal-mard jew tal-maternità 63 . Fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, dawn id-diskrepanzi ma humiex xprunati direttament minn regoli speċifiċi għall-età. Pjuttost huma dovuti għal: jew nuqqas ta’ kopertura formali għal kategoriji speċifiċi (trainees, apprendisti, ħaddiema każwali, ħaddiema fuq il-pjattaformi, ħaddiema għal rashom dipendenti) li fihom hemm ħafna żgħażagħ; jew kwistjonijiet ta’ kopertura effettiva (b’mod partikolari meta r-regoli – perjodu minimu ta’ kwalifika jew restrizzjonijiet fuq kontribuzzjonijiet minimi mħallsa jew sigħat maħduma – jeskludu b’mod effettiv liż-żgħażagħ bi storja qasira ta’ impjieg u kuntratti prekarji mill-benefiċċji tal-protezzjoni soċjali). Pereżempju, huwa aktar diffiċli għall-ħaddiema żgħażagħ li jissodisfaw ir-rekwiżiti ta’ eliġibbiltà għall-benefiċċji tal-qgħad meta jitilfu l-impjieg tagħhom. L-istess jgħodd għall-benefiċċji tal-mard. Huwa interessanti li l-Awstrija, il-Belġju u s-Slovenja japplikaw perjodi minimi iqsar ta’ kontribuzzjoni għaż-żgħażagħ. Dan huwa wkoll il-każ fi Spanja għall-benefiċċji tal-maternità.

Filwaqt li ftit mill-NIPs jinkludu riformi speċifiċi għaż-żgħażagħ, hemm xi eċċezzjonijiet: l-emenda tal-liġi dwar l-assigurazzjoni soċjali tal-istudenti u tat-trainees fil-Greċja u r-riforma tal-liv tal-maternità għall-istudenti fil-Kroazja. Barra minn hekk, xi miżuri b’reazzjoni għall-kriżi tal-COVID-19 kienu ffokati fuq iż-żgħażagħ, eż. l-istudenti. L-Awstrija introduċiet bonus ta’ taħriġ minbarra l-benefiċċji tal-qgħad u estendiet il-fond tat-tbatija għall-istudenti. Il-Belġju introduċa pagamenti tal-qgħad għal studenti li tilfu l-impjieg tagħhom minħabba l-pandemija; u l-Latvja kienet stabbiliet benefiċċju temporanju tal-qgħad għall-gradwati żgħażagħ irreġistrati bħala qiegħda.

Barra minn hekk, xi miżuri ġenerali (mhux speċifiċi għaż-żgħażagħ) madankollu huma partikolarment rilevanti għaż-żgħażagħ minħabba s-sitwazzjoni speċifika tagħhom (pereżempju bħala ħaddiema b’kuntratt temporanju jew fuq il-pjattaformi). Fost l-eżempji nsibu: ir-riformi li jindirizzaw il-kopertura formali (jew aċċess effettiv) għall-ħaddiema mhux standard imsemmija hawn fuq; l-estensjoni tal-assigurazzjoni tal-kura tas-saħħa tal-Estonja għar-residenti kollha inklużi l-istudenti; u appoġġ temporanju fi Spanja (matul il-COVID-19) lill-ħaddiema b’kuntratt temporanju, li jippermettilhom aċċess aktar faċli għall-benefiċċji tal-qgħad kontributorji.

2.5.Trasparenza

It-trasparenza hija r-raba’ dimensjoni indirizzata mir-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill 64 . It-trasparenza hija kruċjali biex tiggarantixxi l-aċċess għall-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema u għall-ħaddiema għal rashom. Il-persuni jistgħu ma jkunux konxji biżżejjed tad-drittijiet u tal-obbligi tagħhom, u tal-modi differenti ta’ kif jistgħu jeżerċitaw dawk id-drittijiet u jkunu konformi mal-obbligi tagħhom. Ir-regoli jistgħu jkunu kumplessi wisq jew mhux ċari biżżejjed. Dan jista’ jiskoraġġixxi l-parteċipazzjoni fi skemi tal-protezzjoni soċjali u jista’ jikkontribwixxi għal rata baxxa ta’ użu għal xi benefiċċji soċjali. Il-ħaddiema għal rashom u l-persuni f’forom ta’ xogħol mhux standard jistgħu jiġu affettwati aktar, minħabba li, kif qiegħed jiġi diskuss hawn fuq, spiss ikunu soġġetti għal regoli speċifiċi u għal proċeduri aktar kumplessi. Barra minn hekk, dawn il-kategoriji spiss ma jkollhomx organizzazzjonijiet biex jirrappreżentaw l-interessi tagħhom, kif jagħmlu s-sħab soċjali għal kategoriji oħra.

Ix-xenarju divers ferm tas-sistemi tal-protezzjoni soċjali fost l-Istati Membri jispjega wkoll approċċi differenti għat-trasparenza tal-iskemi u l-benefiċċji tal-protezzjoni soċjali. Pereżempju, xi pajjiżi għandhom skemi ġenerali ħafna ta’ “daqs wieħed (kważi) għal kulħadd”, filwaqt li oħrajn għadhom kif bdew it-tranżizzjoni minn sett ta’ skemi tal-protezzjoni speċifiċi ħafna għal oħrajn aktar ġenerali. Differenza sinifikanti oħra hija li xi wħud bdew it-tranżizzjoni diġitali żmien ilu filwaqt li oħrajn ġew imqanqla mill-pandemija tal-COVID-19. Xi Stati Membri, fl-NIP tagħhom, jiddikjaraw li r-regoli dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali huma diġà ċari u trasparenti u li l-informazzjoni hija aċċessibbli (eż. BE, EE, FR, HR, MT, SE), b’xi wħud jenfasizzaw ukoll l-importanza li dan jinżamm/jittejjeb (BE, MT, NL, SE). F’xi pajjiżi, l-aċċess għall-informazzjoni (inkluż informazzjoni dwar is-sitt fergħat tal-protezzjoni soċjali) huwa stabbilit fil-leġiżlazzjoni (eż. BE, CZ, EE, LV, RO, SI, SK). Xi wħud inkludew it-trasparenza u s-simplifikazzjoni bħala objettivi fl-RRP tagħhom, bħal fil-każ tar-riforma ppjanata ta’ Ċipru tas-sistema tal-assigurazzjoni soċjali u r-ristrutturar u d-diġitalizzazzjoni tas-servizzi tal-assigurazzjoni soċjali 65 . Madankollu, b’mod ġenerali, it-trasparenza ma hijiex riflessa sew fl-NIPs, iżda seħħew, jew qed jiġu implimentati, serje ta’ riformi u miżuri madwar l-UE biex jappoġġaw l-aċċess għal informazzjoni ċara u aġġornata u l-għarfien dwar id-drittijiet soċjali, u biex jiġu ssimplifikati l-proċeduri, f’ħafna każijiet permezz tal-RRPs ukoll.

2.5.1.L-aċċess għall-informazzjoni

L-aċċess għall-informazzjoni dwar il-protezzjoni soċjali huwa meħtieġ biex in-nies isiru konxji tad-drittijiet u l-obbligi eżistenti tagħhom. L-għoti ta’ informazzjoni jista’ jkun “passiv”, pereżempju fil-forma ta’ fuljetti ta’ informazzjoni jew portali tal-web, jew aktar “attiv”, prinċipalment permezz ta’ kampanji ta’ sensibilizzazzjoni, ġenerali jew immirati.

Kif tindika l-premessa 22 tar-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill, “id-diġitalizzazzjoni tista’ tikkontribwixxi għat-titjib tat-trasparenza għall-individwi”, u l-għoti diġitali tal-informazzjoni huwa tabilħaqq parti ewlenija mill-isforzi tal-Istati Membri biex itejbu l-aċċess. Għalkemm għad hemm diversità kbira ta’ prattiki, issa jeżistu l-hekk imsejħa portali fl-Istati Membri kollha, kemm jekk huma portali ta’ punt uniku ġenerali/governattivi jew integrati tas-sigurtà soċjali, kif ukoll jekk huma portali għal fergħat speċifiċi tal-protezzjoni soċjali 66 .

Meta tiġi pprovduta informazzjoni għall-istatusijiet differenti tax-xogħol, ġeneralment tingħata attenzjoni speċjali (sa punti differenti) għas-sitwazzjoni tal-ħaddiema għal rashom (parzjalment skont jekk il-ħaddiema għal rashom għandhomx aċċess formali għad-diversi fergħat tas-sigurtà soċjali u jekk għandhomx l-istess termini jew termini differenti għal kategoriji oħra). Madankollu, f’bosta Stati Membri hemm diskrepanzi u nuqqasijiet fl-informazzjoni li jaffettwaw speċifikament (sottogruppi ta’) ħaddiema mhux standard u ħaddiema għal rashom, li għalihom tista’ tiġi pprovduta, jew tista’ ma tiġix ipprovduta informazzjoni dettaljata (speċjalment fuq siti tal-gvern ġenerali): l-informazzjoni mfassla għal ħaddiema għal rashom u għal persuni f’forom mhux standard ta’ impjieg għadha ġeneralment limitata (ir-Rumanija), jew il-kategoriji differenti ma humiex differenzjati sew (Ċipru), jew l-informazzjoni dwar ċerti skemi hija nieqsa, pereżempju informazzjoni dwar skemi volontarji (l-Awstrija) 67 . B’mod aktar ġenerali, id-diskrepanzi u n-nuqqasijiet fl-informazzjoni magħmula disponibbli mill-amministrazzjonijiet pubbliċi u/jew mill-fornituri (pubbliċi jew privati) involuti fid-diversi fergħat tal-protezzjoni soċjali ġew identifikati b’mod espliċitu bħala kwistjoni fi 17-il Stat Membru (BE, CZ, DE, EE, IE, EL, FR, HR, CY, LT, NL, AT, RO, SI, SK FI, SE) 68 . Nuqqas ieħor possibbli huwa relatat ma’ siti web skaduti, maħluqa bħala riżultat ta’ programmi/proġetti speċifiċi, xprunati minn ċerti avvenimenti (bħall-kriżi tal-COVID-19) u ffinanzjati fuq bażi temporanja iżda li ma nżammewx u ma ġewx aġġornati wara.

L-aktar informazzjoni personalizzata żviluppata disponibbli hija dwar il-benefiċċji tax-xjuħija, spiss permezz ta’ kalkolaturi online. Fil-fatt, 21 Stat Membru jirrapportaw li jipprovdu kalkolaturi (jew simulaturi) tal-pensjoni direttament aċċessibbli miċ-ċittadini, li jistgħu jużawhom biex jiksbu stimi tad-drittijiet tal-pensjoni futuri bbażati fuq kontribuzzjonijiet u perjodi reali (BE, CZ, DK, DE, EE, ES, FR, IT, CY, LV, LT, HU, MT, AT, NL, PL, PT, SI, SK, FI, SE) 69 . Madankollu, l-informazzjoni relatata mal-iskemi tal-pensjoni okkupazzjonali u l-iskemi volontarji tidher li tvarja ħafna bejn l-Istati Membri u, anke fil-qasam aktar avvanzat tal-benefiċċji tax-xjuħija, ma huwiex ċar jekk hemmx biżżejjed informazzjoni mfassla għal dawk f’forom ta’ xogħol mhux standard.

Iż-żieda fid-diġitalizzazzjoni u l-bidla minn servizzi fiżiċi għal servizzi online u diġitali jistgħu joħolqu diffikultajiet fl-aċċess għall-informazzjoni, b’mod partikolari għal gruppi vulnerabbli (eż. persuni b’ħiliet diġitali baxxi, persuni b’insuffiċjenzi viżwali/fis-smigħ, persuni anzjani jew persuni mingħajr dar) 70 . Fl-istess ħin, ħafna siti web li jipprovdu informazzjoni dwar il-protezzjoni soċjali huma aċċessibbli għal persuni b’insuffiċjenzi viżwali (eż. BE, DK, EE, IE, EL, LT, LU, SI) jew b’insuffiċjenzi fis-smigħ (eż. CZ, DK, EE, IE, EL, HR, LT, LU, RO, SI) 71 . F’xi każijiet, jinsabu għaddejjin riformi biex tiġi żgurata l-aċċessibbiltà tal-informazzjoni dwar il-benefiċċji tal-protezzjoni soċjali, filwaqt li fl-Iżvezja, pereżempju, l-informazzjoni fuq is-siti web diġà hija disponibbli f’forma xierqa għal persuni b’diżabilitajiet differenti, permezz ta’ lingwa Żvediża faċli jew bil-lingwa tas-sinjali. L-awtoritajiet Żvediżi jridu jipprovdu wkoll interpreti mingħajr ħlas. Fil-Finlandja, mill-2019 ’il hawn, l-Istituzzjoni tal-Assigurazzjoni Soċjali kienet qiegħda tespandi s-servizzi online tagħha bil-lingwa tas-sinjali u toffri servizz ta’ interpretu għall-persuni b’diżabilitajiet.

L-uffiċċji fiżiċi jista’ jkollhom rwol importanti fit-tisħiħ tal-aċċessibbiltà għall-persuni b’diżabilitajiet u l-litteriżmu diġitali baxx. Madankollu, f’ħafna pajjiżi, kien hemm tnaqqis sinifikanti fl-opportunitajiet għall-aċċess fiżiku għall-informazzjoni, spiss aċċellerat mill-kriżi tal-COVID-19. F’xi Stati Membri ġew irrapportati programmi biex itejbu l-litteriżmu diġitali u jindirizzaw id-distakk diġitali (bħall-BE, EE u IT). Ta’ min jinnota wkoll li xi pajjiżi fost l-aktar avvanzati diġitalment diġà qed jiżviluppaw (mill-ġdid) l-aċċess fiżiku jew joħolqu ċentri ta’ servizz ta’ punt uniku (EE, LV). Fl-2020, fl-Estonja, sar disponibbli servizz ta’ konsenja domestika għall-benefiċċji tal-pensjoni, bi prezz imnaqqas mill-bidu tal-2022.

Minħabba l-kumplessità tas-sistemi u tal-proċeduri għall-aċċess tal-benefiċċji soċjali, is-sensibilizzazzjoni hija aspett kruċjali ieħor tal-aċċess għall-informazzjoni – biex titqajjem il-kuxjenza tan-nies dwar id-drittijiet u l-obbligi tagħhom u dwar l-importanza li jkunu parti mis-sistemi tal-protezzjoni soċjali. Għall-2017-2021, 14-il Stat Membru rrapportaw kampanji ta’ sensibilizzazzjoni dwar is-sistemi/il-benefiċċji tas-sigurtà soċjali “b’mod ġenerali” jew informazzjoni dwar bosta benefiċċji biex jiġu indirizzati dawn l-isfidi. F’bosta pajjiżi, saru kampanji biex titqajjem sensibilizzazzjoni pubblika dwar il-kundizzjonijiet għall-aċċess għall-benefiċċji tas-sigurtà soċjali, f’termini ta’ kontribuzzjonijiet soċjali u l-importanza ta’ impjieg regolari, li huwa partikolarment importanti għal ħaddiema għal rashom u għall-persuni f’forom mhux standard ta’ impjieg. Fil-Finlandja, pereżempju, il-fondi tal-qgħad u t-trade unions iwettqu regolarment kampanji ta’ informazzjoni mmirati biex jikkonvinċu lill-ħaddiema jingħaqdu mal-fondi tal-qgħad biex jiġu protetti aħjar kontra t-telf ta’ introjtu f’każ ta’ qgħad. Kien hemm ukoll kampanji dwar fergħat speċifiċi tal-protezzjoni soċjali fil-maġġoranza tal-Istati Membri. Ta’ interess partikolari huma l-kampanji dwar il-benefiċċji tax-xjuħija mmirati lejn ħaddiema mhux standard u ħaddiema għal rashom (CZ, DE, HR, HU) u kampanji dwar l-aċċess futur għall-benefiċċji u l-adegwatezza tagħhom (CZ, EL, LT, HU, MT, NL, PL, FI).

2.5.2.Simplifikazzjoni

It-trasparenza tista’ tittejjeb permezz ta’ tipi differenti ta’ simplifikazzjoni: is-simplifikazzjoni fir-regoli formali ta’ skema tal-protezzjoni soċjali (indirizzata hawn fuq), fl-istruttura tal-amministrazzjoni (istituzzjoni) nnifisha jew is-simplifikazzjoni fil-proċess tal-applikazzjoni/tal-wasla għall-aċċess għall-benefiċċji. Bosta Stati Membri wettqu jew ippjanaw riformi biex jissimplifikaw l-iskemi ġenerali jew speċifiċi, u b’hekk estendew jew tejbu l-aċċess għal kategoriji ta’ ħaddiema f’forom mhux standard ta’ impjieg jew ta’ ħaddiema għal rashom għal aktar tipi ta’ benefiċċji. L-Awstrija u l-Portugall introduċew regoli aktar ċari għall-aċċess għal (kategoriji ta’) ħaddiema għal rashom. Miżuri oħrajn ta’ simplifikazzjoni li qegħdin jiġu adottati jinkludu l-“prinċipju ta’ darba biss” 72 għall-ġbir tad-data (BE, IE, EL, ES, LV, LU, PL), il-ħolqien jew it-titjib ta’ portali tas-sigurtà soċjali ta’ punt uniku (IE, LV, HU, MT, NL, SI, SK, SE) u awtomatizzazzjoni (parzjali) tal-iskambju tad-data (DE, EL) 73 .

Kategorija oħra ta’ riformi hija relatata mas-simplifikazzjoni tal-proċeduri ta’ applikazzjoni. Dawn jinkludu miżuri bħat-tnedija ta’ portali tal-web b’funzjonalitajiet integrati għall-utenti u l-kondiviżjoni tad-data fost l-istituzzjonijiet differenti (BG, CZ, IT, LV, LT, MT, NL, FI), iżda wkoll proċeduri ta’ applikazzjoni online u mimlija minn qabel (DE, IT, SK), jew l-għoti awtomatiku ta’ benefiċċji għal persuni eliġibbli f’fergħat speċifiċi.

Kaxxa 5: Riformi/miżuri (magħżula) dwar it-trasparenza

Il-Belġju: Il-Ftehim tal-Gvern Federali għall-2020-2024 fih impenn biex jiġi żviluppat is-sit web eżistenti mypension.be, biex jiġu inklużi kontijiet online, strumenti ta’ kalkolu u l-għoti awtomatiku tad-drittijiet għall-benefiċċji. Barra minn hekk, l-NIP Belġjan isemmi l-istabbiliment ta’ siti web ġodda bl-istess funzjonijiet bħall-mypension għall-benefiċċji tal-qgħad u l-benefiċċji relatati mal-aċċidenti fuq il-post tax-xogħol. Minn Marzu 2020, persuni li jistgħu jikkwalifikaw għal rimborż akbar tal-kostijiet tal-kura tas-saħħa ġew identifikati awtomatikament.

Iċ-Ċekja: Fl-2022, l-Amministrazzjoni Ċeka tas-Sigurtà Soċjali nediet kampanja ta’ sensibilizzazzjoni dwar l-aċċess diġitali għall-pensjonijiet tax-xjuħija. Kampanji oħra ta’ sensibilizzazzjoni jinkludu attivitajiet immirati li jinfurmaw lill-benefiċjarji futuri dwar l-adegwatezza tal-benefiċċji tagħhom tax-xjuħija. Mill-2016 ’il hawn, il-Ministeru Ċek tax-Xogħol u l-Affarijiet Soċjali kien qiegħed jibgħat ittri lil ħaddiema għal rashom dwar l-implikazzjonijiet potenzjali tal-ħlas ta’ primjums minimi għall-adegwatezza tal-benefiċċji u jagħtihom pariri dwar modi possibbli ta’ kif jiġi evitat il-faqar fix-xjuħija.

Il-Ġermanja: L-Att dwar ir-Rieżami tal-Pensjonijiet Diġitali (il-11 ta’ Frar 2021) jipprevedi portal tal-pensjonijiet diġitali, li se jipprovdi informazzjoni dwar l-intitolamenti tal-pensjoni. Il-portal se jiġi introdott gradwalment b’implimentazzjoni sħiħa fil-ħarifa tal-2023.

Il-Greċja: Saru attivitajiet ta’ informazzjoni biex titqajjem kuxjenza dwar id-diskrepanza fil-pensjonijiet bejn il-ġeneri u biex tiżdied il-kuxjenza tan-nisa dwar ir-rabta bejn il-livelli tal-pensjonijiet u l-kontribuzzjonijiet. Barra minn hekk, f’Diċembru 2020, tnediet pjattaforma online, inizjalment biex jiġu pprovduti servizzi ta’ telekonsulenza għal persuni qiegħda matul il-kriżi tal-COVID-19, li mbagħad saret permanenti wara s-suċċess tagħha.

L-Italja: Is-servizz ta’ applikazzjoni mimlija minn qabel għall-pensjonijiet tas-superstiti ilu operattiv bis-sħiħ minn Ottubru 2021. Kull meta pensjoni tal-irtirar tiġi sospiża wara l-mewt ta’ pensjonant, is-servizz jiġi attivat awtomatikament, u l-konjuġi jiġu nnotifikati bil-proċedura permezz ta’ messaġġ testwali.

Il-Latvja: Il-proġett “Pjattaforma Unifikata tal-Web għall-Gvern u l-Entitajiet tal-Gvern Lokali” (2018) jiġbor is-siti web tal-informazzjoni flimkien fi pjattaforma waħda, li għandha titlesta sal-2025. Il-Latvja qed tiżviluppa wkoll id-dashboard tad-data universali SSIA (Aġenzija tal-Assigurazzjoni Soċjali tal-Istat), li tiġbor informazzjoni u tipprovdi informazzjoni personalizzata.

Malta: Kien hemm ukoll xi awtomatizzazzjoni tal-proċess għall-kopertura tal-kura tas-saħħa għall-anzjani. Mill-2022, persuni ta’ 80 sena jew aktar li jirċievu benefiċċju supplimentari minħabba li l-introjtu tagħhom huwa baxx awtomatikament (mingħajr il-ħtieġa ta’ test tal-mezzi) isiru eliġibbli għal assistenza medika mingħajr ħlas.

Il-Portugall: Karatteristiċi ġodda tal-IT huma disponibbli permezz tas-servizz “Sigurtà Soċjali Online”, pereżempju, konsultazzjoni mal-istorja tal-kontribuzzjonijiet u tal-benefiċċji tal-persuna; is-sottomissjoni elettronika tal-applikazzjonijiet għall-pensjoni u l-previżjonijiet tal-pensjoni permezz ta’ simulatur online; servizz speċjali ta’ pagament permezz ta’ATM għall-kontribuzzjonijiet minn ħaddiema għal rashom. F’Mejju 2021 tnieda portal ġdid tas-sigurtà soċjali (aktar sempliċi, f’konformità mal-istandards ta’ aċċessibbiltà u aktar sikur).

Ir-Rumanija: Il-proċess ta’ applikazzjoni għall-benefiċċji tad-diżabilità ġie ssimplifikat permezz tal-Punt Uniku ta’ Kuntatt, pjattaforma li tipprovdi informazzjoni dwar il-benefiċċji u gwida għall-applikazzjoni. Il-persuni assigurati jistgħu jużawha wkoll biex japplikaw għall-benefiċċji. Il-possibbiltà li d-dokumenti jiġu ppreżentati b’mod elettroniku ġiet imsaħħa matul il-pandemija tal-COVID-19.

Immirati lejn ħaddiema għal rashom

Il-Bulgarija: L-interoperabbiltà tal-bażijiet tad-data żdiedet għat-traċċar u l-ħlas tal-benefiċċji tal-kura tas-saħħa; l-utenti ma għadhomx iridu jiġbru u jżommu dokumenti li jagħtu prova tal-pagament tal-benefiċċji tal-kura tas-saħħa u tal-benefiċċji tax-xjuħija. L-informazzjoni rilevanti tiġi ġġenerata minn sistemi integrati ta’ informazzjoni li jgħaqqdu l-amministrazzjonijiet tas-sigurtà soċjali, tas-saħħa u tat-taxxa.

L-Estonja: Il-proċeduri għal ħaddiema għal rashom ġew issimplifikati aktar bl-introduzzjoni tal-politika dwar il-kontijiet tal-imprendituri fl-2019. Din iżżomm rendikont tal-introjtu u tat-taxxi ta’ ħaddiema għal rashom, u l-bank li jkun qed jiġġestixxi l-kont jibgħat is-somom korretti lill-Fond tal-Assigurazzjoni tas-Saħħa u lill-Fond tal-Pensjonijiet.

Is-Slovenja: Fl-2023, is-sistema ta’ informazzjoni taċ-Ċentri għax-Xogħol Soċjali se tibda l-ġbir awtomatiku ta’ data dwar il-pagament ta’ kontribuzzjonijiet soċjali għal ħaddiema għal rashom u bdiewa.

3.Sommarju tal-progress

Il-perjodu ta’ implimentazzjoni tar-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill ikkoinċida mal-pandemija. Fl-2020‑21, l-attenzjoni tal-politika kienet iffokata ħafna fuq miżuri ta’ emerġenza biex jiġu indirizzati l-konsegwenzi soċjali u ekonomiċi tagħha; ġew iddedikati inqas sforzi għal riformi sistemiċi biex il-fergħat tal-protezzjoni soċjali jiġu adattati għar-realtajiet ġodda u li għadhom qed jinbidlu tas-suq tax-xogħol. Il-miżuri ta’ emerġenza għenu biex tiġi estiża l-protezzjoni soċjali għal gruppi li qabel ma kinux koperti jew kienu parzjalment koperti, iżda l-aktar fuq bażi temporanja. Fl-istess ħin, il-kriżi enfasizzat ukoll xi diskrepanzi strutturali profondi u l-ħtieġa li dawn jiġu indirizzati, iżda xi pajjiżi biss fittxew li jagħmlu riformi strutturali.

3.1.Żviluppi pożittivi fl-aċċess għall-protezzjoni soċjali għal kulħadd

Il-miżuri implimentati mill-2019 ’il hawn jew imħabbra għall-futur jinkludu għadd ta’ bidliet fil-leġiżlazzjoni (jew fil-prattiki) li (se) jiffaċilitaw l-aċċess konkret għal bosta ħaddiema u persuni li jaħdmu għal rashom għall-fergħat ewlenin tal-protezzjoni soċjali koperti mir-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill. Se jkun importanti li l-implimentazzjoni u l-impatti tagħhom jiġu mmonitorjati mill-qrib u li jsir segwitu għal dawk li għadhom ma ġewx adottati.

Ħafna riformi huma kkonċentrati fil-qasam tal-kopertura formali, b’enfasi fuq l-estensjoni u t-titjib tal-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema għal rashom (b’mod partikolari ħaddiema għal rashom waħedhom u dipendenti), fil-biċċa l-kbira tal-każijiet billi ssir bidla minn “l-ebda kopertura” għal “kopertura obbligatorja”. Ir-riformi ġew implimentati wkoll, jew huma ppjanati, biex itejbu l-kopertura formali għall-ħaddiema b’forom speċifiċi ta’ kuntratti jew f’setturi speċifiċi. Fi tmien Stati Membri, il-miżuri ta’ emerġenza implimentati matul il-pandemija tal-COVID-19 biex jipprovdu xibka ta’ sikurezza għal dawk li ma kinux koperti formalment taw bidu għal bidliet sistemiċi fl-aċċess formali.

Kien hemm ukoll xi żviluppi pożittivi rigward l-aċċess effettiv, pereżempju t-tnaqqis tad-durata tal-kontribuzzjonijiet minimi meħtieġa għall-benefiċċji tal-qgħad u rigward l-adegwatezza, l-aktar relatata mal-benefiċċji tax-xjuħija għal ħaddiema għal rashom jew għal dawk b’intitolamenti baxxi, u sa ċertu punt inqas għall-benefiċċji tal-qgħad. Fir-rigward tat-trasparenza, l-informazzjoni disponibbli turi kemm il-ħafna prattiki tajbin eżistenti madwar l-Istati Membri tal-UE kif ukoll il-ħtieġa għal progress ulterjuri.

3.2.Għad fadal xi sfidi

Il-livell ġenerali ta’ ambizzjoni jvarja b’mod sinifikanti fost l-NIPs, b’mod partikolari f’termini ta’ ambitu, għadd u twaqqit tal-miżuri (meħuda jew imħabbra). Bi ftit eċċezzjonijiet, il-biċċa l-kbira tagħhom ma għandhomx l-għan li jindirizzaw id-diskrepanzi kollha ta’ kopertura identifikati fil-qafas ta’ monitoraġġ jew fil-kuntest tas-Semestru Ewropew.

Għandu jitqies ukoll li l-punt tat-tluq huwa varjat ħafna fis-27 Stat Membru tal-UE. B’mod partikolari, l-NIPs ta’ xi wħud mill-aktar stati soċjali avvanzati b’sistemi ta’ sigurtà soċjali universali u ġenerużi fihom relattivament ftit impenji għal riformi strutturali ġodda. Min-naħa l-oħra, huwa ta’ tħassib li xi Stati Membri fejn il-ħaddiema mhux standard u ħaddiema għal rashom għadhom ma humiex koperti (b’mod adegwat) għadhom ma ssottomettewx pjanijiet ambizzjużi ta’ riforma. Barra minn hekk, xi ftit Stati Membri jqisu li jissodisfaw id-dispożizzjonijiet tar-Rakkomandazzjoni hekk kif il-ħaddiema kollha u l-persuni li jaħdmu għal rashom ikunu koperti formalment mill-iskemi ta’ protezzjoni soċjali, filwaqt li ma jqisux l-aċċess, l-adegwatezza u t-trasparenza effettivi.

Filwaqt li għadd ta’ miżuri għandhom l-għan li jtejbu l-kopertura formali għall-ħaddiema għal rashom, dawk b’forom mhux standard ta’ kuntratti huma l-fokus ta’ inqas miżuri. Għad hemm diskrepanzi sinifikanti fil-kopertura formali u effettiva għaż-żewġ gruppi, u x’aktarx li jibqgħu fin-nuqqas ta’ riformi ulterjuri.

L-isfidi ta’ implimentazzjoni kif rikonoxxuti wkoll minn ħafna Stati Membri jinkludu: il-kumplessità tat-titjib tal-kopertura formali għall-ħaddiema għal rashom; l-indirizzar tas-sitwazzjoni ta’ gruppi speċifiċi ta’ ħaddiema mhux standard bħall-ħaddiema fuq il-pjattaformi, il-ħaddiema domestiċi u l-bdiewa; il-bilanċ diffiċli bejn l-iżgurar ta’ aċċess aktar effettiv għall-benefiċċji u l-finanzjament tas-sistema.

L-avveniment ta’ livell għoli dwar il-protezzjoni soċjali tal-ħaddiema għal rashom f’Ġunju 2022 wera l-interess qawwi li ħafna Stati Membri għandhom fl-indirizzar tal-kwistjoni u l-ħtieġa għal tagħlim reċiproku ulterjuri dwar kif għandhom jiġu indirizzati d-diskrepanzi li jaffettwaw kemm l-aċċess formali kif ukoll dak effettiv għal protezzjoni soċjali adegwata.

Fl-aħħar nett, protezzjoni soċjali adegwata u inklużiva teħtieġ appoġġ pubbliku qawwi u involviment tal-atturi kollha. Madankollu, ma hemm l-ebda evidenza li s-sħab soċjali, u inqas l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili kienu involuti mill-qrib fit-tħejjija tal-NIPs. L-organizzazzjonijiet tas-sħab soċjali Ewropej enfasizzaw dan in-nuqqas ta’ involviment bħala tħassib ewlieni.

4.Konklużjonijiet

Ir-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill kellha rwol fil-bini ta’ momentum għall-introduzzjoni ta’ bidliet fis-sistemi nazzjonali tal-protezzjoni soċjali li ilhom stabbiliti, sabiex jiġu indirizzati d-diskrepanzi eżistenti (jew li qed jikbru). Din ġabet viżibbiltà ogħla għall-kwistjonijiet ta’ kopertura, adegwatezza u informazzjoni dwar il-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema u għall-persuni li jaħdmu għal rashom f’ħafna Stati Membri. Barra minn hekk, għadd ta’ miżuri ta’ implimentazzjoni huma parti integrali tal-programmi nazzjonali ta’ riforma fil-kuntest tas-Semestru Ewropew u tal-RRPs. Madankollu, għad hemm ħafna sfidi ta’ implimentazzjoni.

Bit-tixrid aktar mgħaġġel ta’ forom ta’ impjieg li ġeneralment ikunu inqas protetti mill-protezzjoni soċjali, u minħabba l-ħtieġa imperattiva li t-tranżizzjoni diġitali u ekoloġika tiġi ġestita b’mod ġust, ir-Rakkomandazzjoni hija aktar rilevanti minn qatt qabel biex jiġi żgurat li s-sistemi tal-protezzjoni soċjali jkunu adatti biex jipproteġu parti kbira mill-popolazzjoni attiva minn xokkijiet ekonomiċi. It-tisħiħ tal-aċċess għall-protezzjoni soċjali jissarraf ukoll f’kontribuzzjonijiet ogħla għall-baġits pubbliċi, u b’hekk jikkontribwixxi għas-sostenibbiltà finanzjarja u politika tas-sistemi tal-protezzjoni soċjali.

L-implimentazzjoni tar-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill jeħtieġ li tkun ankrata f’politiki soċjoekonomiċi usa’ kemm fil-livell tal-UE kif ukoll f’dak nazzjonali. B’mod importanti, xi Stati Membri ħadu r-Rakkomandazzjoni u l-proċess tal-NIP relatat bħala opportunità biex jirriflettu dwar riformi ġenerali għas-sistemi tal-protezzjoni soċjali, kif ukoll iwettquhom jew iħejjuhom, billi jadattawhom għar-realtajiet tas-suq tax-xogħol u tas-soċjetà li qed jinbidlu, inkluż il-ħolqien ta’ xogħol fuq il-pjattaformi, lil hinn minn miżuri speċifiċi fl-oqsma tar-Rakkomandazzjoni.

Huwa interessanti li matul dawn l-aħħar ftit snin, għadd ta’ Stati Membri ħadu passi biex inaqqsu l-użu ta’ forom mhux standard ta’ kuntratti, billi jissorveljawhom aħjar, inaqqsu l-inċentivi soċjali u fiskali għall-impjieg b’kuntratti ta’ durata qasira ħafna jew permezz ta’ impjieg indipendenti falz, u jirriformaw il-liġi tax-xogħol biex tindirizza s-segmentazzjoni. Dawn l-azzjonijiet huma importanti; huma jikkomplementaw miżuri li jipprovdu kopertura aħjar għal dawk f’forom ta’ xogħol mhux standard kif deskritt fir-rapport, u għandhom jiġu segwiti.

L-iżviluppi fl-aċċess għall-protezzjoni soċjali wasslu għar-riflessjonijiet tal-Grupp ta’ Livell Għoli dwar il-futur tal-protezzjoni soċjali u tal-istat soċjali fl-UE. L-indirizzar tad-diskrepanzi fl-implimentazzjoni li huma identifikati f’dan ir-rapport se jikkontribwixxi wkoll biex iwieġeb għas-sejħiet mill-Konferenza dwar il-Futur tal-Ewropa għal “politiki soċjali aktar profondi” u “implimentazzjoni sħiħa” tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali fil-qasam tal-protezzjoni u l-inklużjoni soċjali.

L-adattament tas-sistemi biex jiġi żgurat aċċess aħjar għall-protezzjoni soċjali għal kulħadd huwa proċess fit-tul, li jinvolvi lis-sħab soċjali u lil organizzazzjonijiet nazzjonali rilevanti oħra. Huwa żvilupp pożittiv li ttieħdu xi passi f’għadd ta’ Stati Membri, iżda għad iridu jiġu indirizzati d-diskrepanzi li jifdal fl-aċċess għall-protezzjoni soċjali. Ir-rapport tal-Kummissjoni għandu jagħti bidu għal dibattiti dwar kif għandhom jiġu indirizzati l-isfidi li jifdal u kif l-UE tista’ tappoġġa dawn l-isforzi.

ANNESS: Karatteristiċi ewlenin tal-pjanijiet ta’ implimentazzjoni nazzjonali (NIPs) dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali (u aġġornament) 74

[I: Iva; L:Le]

Total (Iva)

1.L-NIP jinkludi dijanjożi dwar diskrepanzi fl-aċċess għall-protezzjoni soċjali

23/26

2.Fl-NIP, l-Istat Membru jindika li diġà jissodisfa l-biċċa l-kbira tad-dispożizzjonijiet/id-dispożizzjonijiet kollha tar-Rakkomandazzjoni

7/26

3.L-NIP jinkludi miżuri/riformi biex tittejjeb il-kopertura formali

I (I)

I (A)

I (I)

I (A)

I (I)

I (A)

I (I)

I (A)

I (I)

16/26

4.L-NIP jinkludi miżuri/riformi biex tittejjeb il-kopertura effettiva

I (A)

I (I)

I (A)

I (I)

I (A)

I (P)

9/26

5.L-NIP jinkludi miżuri/riformi biex tittejjeb l-adegwatezza

I (I)

I (A)

I (I)

I (A)

I (I)

I (A)

I (I)

I (A)

14/26

6.L-NIP jinkludi miżuri/riformi biex tittejjeb it-trasparenza

I (I)

I (A)

I (I)

I (A)

I (I)

I (A)

6/26

7.Il-miżuri / ir-riformi jindirizzaw id-diskrepanzi kollha jew il-biċċa l-kbira minnhom fl-aċċess għall-protezzjoni soċjali*

6/26

[I: Iva; L: Le]

Total (Iva)

8.L-NIP jirreferi għall-miżuri meħuda b’reazzjoni għall-pandemija tal-COVID-19

24/26

9.L-NIP jirreferi biss/l-aktar għall-miżuri meħuda b’reazzjoni għall-pandemija tal-COVID-19

3/26

10.L-NIP jirreferi għall-miżuri meħuda matul il-pandemija tal-COVID-19 li saru permanenti

8/26

11.L-NIP jinkludi miżuri speċifiċi għaż-żgħażagħ

8/26

12.L-NIP jinkludi miżuri speċifiċi għall-ħaddiema fuq il-pjattaformi

I+

8/26

13.L-NIP jinkludi miżuri biex tittejjeb l-istatistika fil-livell nazzjonali

5/26

14.L-NIP jirreferi b’mod espliċitu għall-konsultazzjoni mas-sħab soċjali fit-tħejjija tal-NIP jew ta’ xi wħud mill-miżuri tiegħu

9/26

15.Il-pjan għall-irkupru u r-reżiljenza (RRP) jinkludi riformi/investimenti biex jittejjeb l-aċċess għall-protezzjoni soċjali

18/25

Sorsi: il-pjanijiet ta’ implimentazzjoni nazzjonali u l-RRPs. Nota: 26 Stat Membru biss huma koperti billi, sa Diċembru 2022, il-Lussemburgu ma kienx issottometta l-pjan ta’ implimentazzjoni nazzjonali tiegħu. Nota: *Diskrepanzi kif imkejla mill-indikaturi tal-qafas ta’ Monitoraġġ tal-KE/KPS dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali; (A)= adottat; (I)= ippjanat; I~: għal dawn l-Istati Membri hemm biss diskrepanzi limitati li għandhom jiġu indirizzati (skont l-indikaturi tal-qafas ta’ Monitoraġġ dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali); I+: għal dawn l-Istati Membri, ma hemm l-ebda miżura speċifika fl-NIP iżda hemm fl-RRP nazzjonali.

(1)

Sors: il-Eurostat, Stħarriġ tal-Forza tax-Xogħol tal-UE (LFS).

(2)

Barra minn hekk, fl-2017, madwar 800 000 persuna kienu “ħaddiema għal rashom dipendenti”, jiġifieri ħaddiema għal rashom mingħajr impjegati, li ħadmu matul l-aħħar 12-il xahar għal klijent wieħed biss jew għal klijent dominanti wieħed, li ddetermina s-sigħat tax-xogħol tagħhom (sors: modulu EU-LFS dwar l-impjieg indipendenti).

(3)

Eurofound (2017), Non-standard forms of employment: recent trends and future prospects , u l-Kummissjoni Ewropea (2018) ESDE, Access and sustainability of social protection in a changing world of work .

(4)

Għall-finijiet tar-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill u ta’ dan ir-rapport, “ħaddiema mhux standard” tirreferi għal “impjegati” b’kuntratti mhux standard (temporanji, part-time), filwaqt li “persuni f’forom mhux standard ta’ xogħol” tinkludi kemm ħaddiema b’kuntratti mhux standard kif ukoll ħaddiema għal rashom.

(5)

2019/C 387/01 .

(6)

COM/2021/102 final.

(7)

Skont id-data użata għall- proposta tal-2021 tal-Kummissjoni għal direttiva , 28 miljun persuna fl-UE jaħdmu permezz ta’ pjattaformi diġitali tax-xogħol u 1,7-4,1 miljun jistgħu jiġu kklassifikati mill-ġdid bħala ħaddiema skont id-Direttiva.

(8)

https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1312&langId=mt .

(9)

Qafas ta’ monitoraġġ dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema u għall-persuni li jaħdmu għal rashom.

(10)

Aġġornament tal-2021 tal-qafas ta’ monitoraġġ. Innota li ċ-Ċentru Konġunt tar-Riċerka wkoll qed jaħdem fuq it-titjib tiegħu, eż. Antón u Grande (2022), Monitoring the effective coverage and adequacy of social protection in the EU.

(11)

Dawn jinkludu serje ta’ avvenimenti ta’ tagħlim reċiproku (ara r- rapport ippubblikat fl-2020) u avveniment ta’ livell għoli dwar il-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema għal rashom f’Ġunju 2022.

(12)

L-għodda ta’ monitoraġġ żviluppata mal-KPS biex jiġu identifikati x-xejriet soċjali ewlenin annwali fl-UE.

(13)

Fir- Rapport Annwali tal-KPS għall-2022 , it-tmien Stati Membri li ġejjin ġew elenkati bħala li għandhom “sfida soċjali ewlenija” fil-qasam tal-aċċess għall-protezzjoni soċjali: EL, ES, IT, NL, PL, PT, RO u SK.

(14)

Ara wkoll l-analiżi tematika dwar it-tabella ta’ valutazzjoni tal-irkupru u tar-reżiljenza dwar il- protezzjoni soċjali .

(15)

Id-Direttiva (UE) 2022/2041.

(16)

COM(2022) 490 final.

(17)

COM(2021) 762 final.

(18)

COM(2021) 801 final.

(19)

Id-Direttiva (UE) 2019/1152. Ara wkoll id-Direttiva (UE) 2016/2102 dwar l-aċċessibbiltà tas-siti elettroniċi u tal-applikazzjonijiet mobbli tal-korpi tas-settur pubbliku.

(20)

Ir- Rakkomandazzjoni tal-2012 tal-ILO dwar il-Protezzjoni Soċjali bażika u s- Sejħa globali tal-2021 għal azzjoni għal irkupru ċċentrat fuq il-bniedem.

(21)

Spasova, S., et al (2023), Making access to social protection for workers and the self-employed more transparent through information and simplification, ESPN, l-Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet tal-UE.

(22)

L-informazzjoni dwar il-kopertura formali jew relatata mal-kontribuzzjonijiet u l-intitolamenti (MISSOC) hija disponibbli għall-bidu tal-2022, filwaqt li, għal indikaturi oħra (eż. UE-SILC), id-data hija relatata mal-2021 (u għalhekk mal-introjtu tal-2020).

(23)

L-ewwel ħarsa ġenerali lejn il-21 pjan ta’ implimentazzjoni nazzjonali sottomessi sa Settembru 2021 ġiet ippubblikata fir- Rapport Annwali tal-2021 tal-KPS u fir- Rapport Konġunt dwar l-Impjiegi tal-2022 .

(24)

L-NIPs mill-BG, HU, SE u SK ma jirreferux għal miżuri bħal dawn.

(25)

Meta jitqiesu biss miżuri strutturali u għalhekk jiġu esklużi miżuri temporanji meħuda bħala reazzjoni għall-kriżi tal-COVID-19.

(26)

Konsultazzjoni mas-sħab soċjali tal-UE (Mejju 2022) dwar l-implimentazzjoni tar-Rakkomandazzjoni.

(27)

Abbażi tad-diskussjoni fis-Sottogrupp tal-Indikaturi tal-KPS, Ottubru 2022.

(28)

Il-ġbir tad-data dwar il-kopertura formali (KPS), l-aktar aġġornament riċenti: rebbiegħa 2022.

(29)

Minħabba r-riformi fil-kopertura formali li jinsabu għaddejjin jew li ġew imħabbra (ara l-Kaxxa 2), l-għadd ta’ diskrepanzi identifikati f’din it-taqsima jidher li se jonqos kemxejn matul il-ftit snin li ġejjin.

(30)

CZ, DK, DE, EL, ES, FR, IT, LV, LU, HU, NL, AT, PL, PT, RO, SI u SK. Nota: dan jirrifletti s-sitwazzjoni fir-rebbiegħa tal-2022. Minn Ottubru 2022 ’il hawn, id-diskrepanza formali li kien jifdal fi Spanja ġiet indirizzata, filwaqt li l-ħaddiema domestiċi għandhom aċċess għall-benefiċċji tal-qgħad.

(31)

Dan jinkludi “impjiegi żgħar” fil-Ġermanja, (xi) “kuntratti tal-liġi ċivili” (jiġifieri kategorija ta’ kuntratti mhux tipiċi użati biex jiġi kkuntrattat ix-xogħol) fil-Polonja, “ftehimiet biex titwettaq biċċa xogħol” fiċ-Ċekja, ftehimiet ta’ xogħol b’introjtu irregolari fis-Slovakkja, eċċ.

(32)

DK, EL, FR, IT u NL.

(33)

Dan jirrifletti r-riżultati preliminari tar-rieżami tal-implimentazzjoni tar- Rakkomandazzjoni tal-Kunsill dwar qafas tal-kwalità għat-traineeships .

(34)

Abbażi tal-aggregazzjoni tal-istimi nazzjonali abbażi ta’ sorsi u metodi differenti u li ma jkoprux l-Istati Membri kollha b’diskrepanza.

(35)

B’mod partikolari għall-benefiċċji tal-mard, dawk tax-xjuħija u tas-superstiti, u għall-benefiċċji tal-maternità.

(36)

Ara l- aġġornament tal-2021 tal-qafas ta’ monitoraġġ u Schoukens (2022), Improving access to social protection for the self-employed in the EU .

(37)

Ara d-dettalji għal pajjiżi oħra fir- Rapport Konġunt tal-2022 dwar l-Impjiegi (JER) , Proposta għall- JER tal-2023 u ESPN (2021), Social protection and inclusion policy responses to the COVID-19 crisis.

(38)

F’xi pajjiżi, id-drittijiet ġew estiżi b’mod ġenerali għall-impjegati kollha, pereżempju d-dritt għal-liv tal-paternità (fi BG u HR) f’konformità mad-Direttiva tal-2019 dwar il-Bilanċ bejn ix-Xogħol u l-Ħajja Privata. Dawn il-miżuri ma humiex indirizzati speċifikament f’dan ir-rapport.

(39)

il-Eurostat, Stħarriġ dwar il-Forza tax-Xogħol.

(40)

Il-Eurostat, UE-SILC 2019 użat fil-proġett tal-UE “ Working Yet Poor ”.

(41)

Il-ġbir tad-data dwar il-kopertura formali (KE-KPS), l-aktar aġġornament riċenti: rebbiegħa 2022.

(42)

Il-Pjan ta’ Ħidma tal-UE għall-Kultura 2023-2026; Ir- riżoluzzjoni tal-Parlament Ewropew dwar is-sitwazzjoni tal-artisti u l-irkupru kulturali fl-UE; studju tal-2020 ippubblikat mill-Kummissjoni dwar l-istatus u l-kundizzjonijiet tax-xogħol tal-artisti u tal-professjonisti kulturali u kreattivi.

(43)

Fil-Belġju qiegħda tiġi diskussa riforma tal-istatus tal-artisti, filwaqt li l-Irlanda qiegħda tipprova Skema Bażika ta’ Garanzija tal-Introjtu għall-artisti. Iċ-Ċekja, Spanja, il-Greċja u r-Rumanija inkludew riformi relatati fl-RRPs tagħhom.

(44)

Dikjarazzjoni tal-impjegaturi trans-industrijali Ewropej dwar il-qafas ta’ monitoraġġ dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema u għall-persuni li jaħdmu għal rashom, Marzu 2021.

(45)

Id-dikjarazzjonijiet tal-KETU f’konsultazzjoni mas-sħab soċjali tal-UE (Mejju 2022) u fl-avveniment tal-KE ta’ Ġunju 2022 dwar it-titjib tal-aċċess għall-protezzjoni soċjali għall-ħaddiema għal rashom.

(46)

Dan jirrifletti l-punt sa fejn is-sistemi ta’ protezzjoni soċjali jilħqu l-gruppi li huma f’riskju ta’ faqar qabel it-trasferimenti soċjali (li jistgħu jitqiesu bħala indikatur għar-riskji li jaqgħu taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tar-Rakkomandazzjoni). Għalkemm l-indikatur ideali dwar il-kopertura jkun il-proporzjon ta’ persuni li jirċievu benefiċċji għal kull tip ta’ riskju skont l-istatus preċedenti tas-suq tax-xogħol, huwa diffiċli li fl-istħarriġiet attwali madwar l-UE kollha tinqabad il-popolazzjoni li għaliha jimmaterjalizza r-riskju.

(47)

L-indikaturi kollha dwar l-aċċess effettiv u l-adegwatezza huma bbażati fuq il-Eurostat, l-UE-SILC (2021), sakemm ma jkunx speċifikat mod ieħor.

(48)

Dan ma kienx il-każ fi tmien Stati Membri (BE, BG, EE, ES, IT, CY, LV u MT).

(49)

Il-ħaddiema tal-familja kienu saħansitra inqas probabbli li jiġu koperti minn benefiċċji soċjali, għalkemm il-valuri għal din il-kategorija huma statistikament affidabbli biss fi ftit Stati Membri.

(50)

BG, LV, LT u SI.

(51)

EL, HR, HU, PL, PT u RO.

(52)

Il-Eurostat, EU-LFS, lfsa_ugadra

(53)

BG, CZ, EL, ES, CY u SI.

(54)

L-OECD (2022), De-facto gaps in social protection for standard and non-standard workers: An approach for monitoring the accessibility and levels of income support .

(55)

Sors: MISSOC (l-1 ta’ Jannar 2022).

(56)

Dikjarazzjoni ta’ Business Europe matul il-konsultazzjoni mas-sħab soċjali tal-UE (Mejju 2022); u d- dikjarazzjoni ta’ Marzu 2021 tal-impjegaturi trans-industrijali Ewropej.

(57)

DE, EE, ES, FR, LU u AT.

(58)

Ara wkoll ESPN (2021).

(59)

Sors: MISSOC.

(60)

Il-Eurostat, UE-SILC, 2021 (grupp ta’ età 16-64).

(61)

Miżuri adottati wara s-sottomissjoni tal-NIP.

(62)

Ara wkoll is-sommarju tad-diskussjoni tematika tal-KPS ta’ April 2022 dwar l-aċċess taż-żgħażagħ fir- Rapport Annwali tal-KPS tal-2022 .

(63)

Ghailani, D. et al (2021), “Access to social protection for young people. An analysis of policies in 35 countries”, ESPN.

(64)

Huwa jirrakkomanda li l-Istati Membri jiżguraw li “l-kundizzjonijiet u r-regoli għall-iskemi kollha ta’ protezzjoni soċjali jkunu trasparenti ” u li “l-individwi jkollhom aċċess, bla ħlas, għal informazzjoni aġġornata, komprensiva, aċċessibbli, faċli għall-utent u li tinftiehem b’mod ċar” (il-paragrafu 15) u li “jissimplifikaw, fejn meħtieġ, ir-rekwiżiti amministrattivi tal-iskemi tal-protezzjoni soċjali” (il-paragrafu 16).

(65)

Ir-riformi mmirati lejn iż-żieda fit-trasparenza huma ppreżentati fi 12-il RRP (BE, CZ, DE, EL, HR, CY, IT, LT, PT, RO, SI, SK), speċjalment f’taqsimiet iddedikati għad-diġitalizzazzjoni.

(66)

Aktar dettalji dwar is-sitwazzjoni attwali u l-miżuri fl-Istati Membri differenti fir-rigward tat-trasparenza jistgħu jinstabu fir-rapport iddedikat tal-ESPN: Spasova et al. (għadu mhux ippubblikat).

(67)

Ibid.

(68)

Ibid.

(69)

Dawn il-kalkolaturi ġew irrapportati għall-benefiċċji tal-mard fi tliet Stati Membri biss, u għall-benefiċċji tal-invalidità fil-Belġju biss.

(70)

Ir-rapport riċenti tal-ESPN jindika kwistjonijiet relatati mal-aċċess għal informazzjoni diġitali dwar il-benefiċċji tal-protezzjoni soċjali għal gruppi speċifiċi (BE, DK, EE, EL, ES, FR, LV, LT, RO), inkluż persuni b’livelli baxxi ta’ litteriżmu diġitali (DK, EL, LT), persuni mingħajr dar (DK), persuni b’diżabilitajiet konjittivi jew fiżiċi (speċjalment insuffiċjenzi viżwali) (DK, EE, LT, RO), u persuni anzjani (EE, LV).

(71)

Spasova et al. (għadu mhux ippubblikat).

(72)

Il-“prinċipju ta’ darba biss” għall-ġbir tad-data jfisser l-istabbiliment ta’ strutturi diġitali komprensivi ta’ punt uniku għall-ġbir tad-data minn bosta awtoritajiet f’post wieħed u l-iskambju tagħha (reġistri/bażijiet tad-data diġitali, karti tas-sigurtà soċjali…).

(73)

Diġitalizzazzjoni akbar/estensiva tista’ tqajjem diversi kwistjonijiet dwar il-protezzjoni tad-data personali u l-privatezza. Tliet pajjiżi rrapportaw riformi riċenti jew ippjanati li għandhom l-għan li jindirizzaw dawk il-kwistjonijiet (DK, IE, NL).

(74)

L-Istati Membri ġew mistiedna, permezz tad-delegati tal-KPS, jipprovdu lill-Kummissjoni (matul is-sajf tal-2022) b’aġġornament tal-miżuri u r-riformi tagħhom dwar l-aċċess għall-protezzjoni soċjali.