1.Introduzzjoni

Ir-reġjuni ultraperiferiċi - Guadeloupe, il-Guyana Franċiża, Martinique, Mayotte, il-Gżira ta’ Réunion u Saint-Martin (Franza), l-Azores u Madeira (il-Portugall) u l-Gżejjer Kanarji (Spanja) - huma assi straordinarja għall-Unjoni Ewropea. Il-bijodiversità rikka unika tagħhom, iż-żoni ekonomiċi esklużivi estensivi, il-prossimità tagħhom ma’ pajjiżi terzi u l-post xieraq għall-attivitajiet spazjali u tal-astrofiżika huma importanti għall-UE kollha kemm hi.

Madankollu, is-sitwazzjoni ġeografika (il-pożizzjoni remota, l-insularità, id-daqs iżgħar, it-topografija diffiċli u l-klima) tar-reġjuni ultraperiferiċi toħloq limiti fuq l-iżvilupp tagħhom u xxekkel l-integrazzjoni tagħhom fis-suq intern.

Is-sitwazzjoni speċjali tar-reġjuni ultraperiferiċi ilha rikonoxxuta mit-trattati tal-UE mill-1999 u mill-2009 taħt l-Artikolu 349 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (TFUE), li tippermettilhom igawdu minn miżuri speċifiċi f’politiki ewlenin tal-UE bħall-agrikoltura, il-koeżjoni u l-kompetizzjoni.

L-iskema tal-POSEI (programm ta’ għażliet speċifiċi għan-natura remota u insulari tar-reġjuni ultraperiferiċi) hija parti mill-approċċ strateġiku ġenerali tal-Kummissjoni lejn ir-reġjuni ultraperiferiċi 1 : fil-perjodu ta’ programmazzjoni 2014-2020, il-Fondi Strutturali u ta’ Investiment Ewropej u l-Fond Agrikolu Ewropew ta’ Garanzija (FAEG) ipprovdew kważi EUR 13,3 biljun lil dawn ir-reġjuni - sors importanti ta’ investimenti u ta’ ħolqien tal-impjiegi. Barra minn hekk, japplikaw regoli speċifiċi għalihom, bħar-regoli speċifiċi dwar l-għajnuna mill-Istat għall-għajnuna operatorja u għall-investimenti u regoli speċifiċi dwar it-tassazzjoni u doganali biex jgħinu jagħtu spinta lill-kompetittività tagħhom.

F’dan il-kuntest, ġew implimentati miżuri speċifiċi għall-agrikoltura permezz tal-iskema POSEI.

Dan ir-rapport jivvaluta l-implimentazzjoni tal-iskema POSEI bejn l-2015 u l-2019. Iqis, b’mod partikolari, l-esperjenza tal-Kummissjoni fl-implimentazzjoni tal-programm sal-2019 (is-sena finanzjarja 2020) u jqis l-analiżi u l-konklużjonijiet tal-“Istudju ta’ sinteżi tar-rapporti annwali ta’ implimentazzjoni tal-programmi tal-POSEI u l-programm għall-gżejjer minuri tal-Eġew għall-2015-2019”, imwettaq minn Ecorys bejn Jannar 2021 u Ottubru 2021.

2.POSEI: l-oriġini, l-evoluzzjoni u s-sitwazzjoni attwali

L-iskema tal-POSEI nħolqot fl-1989 għar-reġjuni Franċiżi ekstra-Ewropej (Guadeloupe, Martinique, il-Guyana Franċiża, Réunion u mill-2014, Mayotte) u ġiet introdotta fl-1991 għall-Gżejjer Kanarji, l-Azores u Madeira.

Fl-2006, ir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 247/2006 2 immodifika l-iskema b’mod profond billi introduċa approċċ ta’ programmazzjoni. Sussegwentement, l-Istati Membri kkonċernati ppreżentaw għall-approvazzjoni programmi komprensivi lill-Kummissjoni.

L-iskema tal-POSEI ġiet riveduta fl-2013 b’mod allinjat mat-Trattat ta’ Lisbona. Ir-Regolament (UE) Nru 228/2013 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill ġie adottat fl-2013, segwit mill-adozzjoni tar-Regolament ta’ Delega tal-Kummissjoni (UE) Nru 179/2014 u tar-Regolament ta’ Implimentazzjoni tal-Kummissjoni 180/2014.

L-iskema tal-POSEI hija ffinanzjata mill-FAEG. Ir-Regolament (UE) Nru 228/2013 jistabbilixxi l-limitu massimu għal kull sena finanzjarja: għar-reġjuni ultraperiferiċi Franċiżi (EUR 278,41 miljun), għall-Gżejjer Kanarji (EUR 268,42 miljun) u għall-Azores u Madeira (EUR 106,21 miljun).

Fir-riforma tal-politika agrikola komuni (PAK) għall-2023-2027, il-koleġiżlaturi ddeċidew li l-iskema tal-POESI se tibqa’ l-istess, jiġifieri tkun separata mill-pjanijiet strateġiċi tal-PAK. Il-finanzjament tal-UE għall-POSEI se jinżamm fil-livell attwali tiegħu, u b’hekk jiġi rikonoxxut ir-rwol partikolari tal-iskema biex tappoġġa l-agrikoltura fir-reġjuni ultraperiferiċi.

Fir-reġjuni ultraperiferiċi, il-programm POSEI jissostitwixxi l-miżuri tal-ewwel pilastru tal-PAK, minbarra dawk inklużi fl-Organizzazzjoni Komuni tas-Swieq għall-frott u l-ħxejjex, l-inbid u t-trobbija tan-naħal.

Figura 1 fl-anness turi l-eżekuzzjoni finanzjarja (l-ammonti mħallsa mqabbla mal-ammonti pprogrammati) għall-programmi tal-2015-2019.

3.Il-bażi ġuridika tar-rapport

L-Artikolu 32(3) tar-Regolament (UE) Nru 228/2013 jistipula li l-Kummissjoni għandha tippreżenta lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill rapport li juri l-impatt tal-azzjonijiet meħuda taħt dan ir-Regolament sat-30 ta’ Ġunju 2015 3 u mbagħad kull ħames snin.

4.L-objettivi, l-iskema u l-programmazzjoni

L-iskema tal-POSEI timmira li tgħin biex jintlaħqu l-objettivi li ġejjin, kif speċifikat fl-Artikolu 2 tar-Regolament (UE) Nru 228/2013:

·il-garanzija tal-provvista ta’ prodotti agrikoli essenzjali lir-reġjuni ultraperiferiċi,

·l-iżgurar tal-iżvilupp tas-setturi tal-“bhejjem” u tad-“diversifikazzjoni tal-uċuħ” u

·il-manutenzjoni tal-iżvilupp u t-tisħiħ tal-kompetittività tal-attivitajiet agrikoli tradizzjonali.

Żewġ kategoriji ta’ miżuri ġew implimentati fi ħdan il-programmi, jiġifieri l-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista u l-appoġġ għall-produzzjoni lokali.

Il-miżuri għandhom jikkonformaw mad-dritt tal-Unjoni u jkunu konsistenti mal-politika agrikola komuni u ma’ politiki tal-UE oħrajn.

4.1.Arranġamenti speċifiċi ta’ provvista

Huma possibbli żewġ tipi ta’ appoġġ: eżenzjoni mid-dazji tal-importazzjoni għall-importazzjonijiet minn pajjiżi terzi u għajnuna għall-provvista ta’ prodotti tal-Unjoni.

Ir-Regolament (UE) Nru 228/2013 stabbilixxa l-limiti massimi għal kull sena finanzjarja għall-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista: EUR 72,7 miljun għall-Gżejjer Kanarji, EUR 26,9 miljun għar-reġjuni ultraperiferiċi Franċiżi u EUR 21,2 miljun għall-Azores u Madeira. Il-volum tal-prodotti li għandu jiġi appoġġat mill-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista huwa stabbilit kull sena fuq il-bażi tal-previżjonijiet mill-Istat Membru kkonċernat. L-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista ma jistgħux jagħmlu ħsara lill-produzzjoni lokali u lit-tkabbir tagħha.

4.2.Appoġġ għall-produzzjoni lokali

Il-miżuri tal-appoġġ għall-produzzjoni lokali jappoġġaw il-produzzjoni, l-ipproċessar u l-kummerċjalizzazzjoni ta’ prodotti agrikoli lokali. Hemm żewġ tipi ta’ miżuri: dawk favur il-produzzjoni tradizzjonali li tirrappreżenta s-setturi storiċi tal-esportazzjoni (bħall-banana fi Guadeloupe, Martinique u l-Gżejjer Kanarji) u dawk favur prodotti ta’ diversifikazzjoni, b’mod ġenerali għall-konsum lokali (il-frott u l-ħxejjex u l-produzzjoni tal-annimali).

Il-kundizzjonalità tapplika għall-pagamenti mogħtija lill-bdiewa skont il-PAK u tagħmel konnessjoni bejn dawn il-pagamenti u l-konformità mill-bidwi ma’ sett ta’ regoli statutorji tal-UE għall-ambjent u s-saħħa pubblika, tal-annimali u tal-pjanti.

4.3.Programmazzjoni mill-Istati Membri

Fl-iskema tal-POSEI, il-miżuri kemm fl-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista kif ukoll fl-appoġġ għall-produzzjoni lokali huma ddefiniti fid-dettall fil-programmi individwali. Għalhekk, kull programm nazzjonali huwa pjuttost speċifiku, li jsegwi l-prijoritajiet deċiżi mill-awtoritajiet nazzjonali għas-settur agrikolu tagħhom, b’kooperazzjoni mill-qrib mal-partijiet ikkonċernati. Dawn il-prijoritajiet jistgħu jiġu adattati kull sena biex jiġu sodisfatti l-ħtiġijiet espressi, billi jiġi mmodifikat il-programm (l-Artikolu 40 tar-Regolament (UE) Nru 180/2014).

Kull sena, sat-30 ta’ Settembru, l-Istati Membri għandhom jippreżentaw rapport annwali dwar l-implimentazzjoni tal-programm tagħhom għas-sena preċedenti (l-Artikolu 39(1) tar-Regolament imsemmi hawn fuq).

4.3.1.Il-programm POSEI għal Franza

L-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista huma orjentati l-aktar lejn il-komoditajiet agrikoli għall-industriji lokali tal-għalf u tal-ipproċessar agroalimentari. Hemm allokati EUR 26,9 miljun għall-2019, madwar 10 % tal-allokazzjoni finanzjarja massima. Réunion hija l-akbar benefiċjarju tal-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista, segwita minn Guadeloupe u Martinique.

L-appoġġ għall-produzzjoni lokali jinkludi grupp ta’ miżuri li jappoġġaw id-diversi partijiet tal-katina tal-valur: appoġġ għal (i) il-banana (EUR 129,1 miljun allokati fl-2019), (ii) iz-zokkor/il-kannamiela/ir-rum (EUR 74,86 miljun), (iii) il-prodotti ta’ diversifikazzjoni tal-għelejjel (EUR 14,1 miljun), (iv) il-produzzjoni tal-bhejjem (EUR 30,7 miljun) u (v) il-miżuri transversali, bħall-assistenza teknika, in-network ta’ referenza, eċċ. (EUR 2,8 miljun). 73,3 % tal-finanzjament tal-FAEG għall-baġit tal-appoġġ għall-produzzjoni lokali tal-POSEI ġie allokat għall-produzzjoni tradizzjonali (46,4 % għall-banana u 26,9 % għaz-zokkor/il-kannamiela/ir-rum).

Mill-2009, Franza bdiet tagħti finanzjament nazzjonali addizzjonali (EUR 45 miljun fl-2019) għall-miżuri ta’ diversifikazzjoni tal-appoġġ għall-produzzjoni lokali biss.

4.3.2.Il-programm POSEI għal Spanja

L-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista jiffokaw fuq l-inputs agrikoli, il-prodotti għall-konsum mill-bniedem u l-ipproċessar tal-ikel (huma allokati EUR 62,09 miljun għall-2019, madwar 23 % tal-allokazzjoni finanzjarja massima, l-ogħla proporzjon ta’ arranġamenti speċifiċi ta’ provvista/appoġġ għall-produzzjoni lokali fir-reġjuni ultraperiferiċi).

L-appoġġ għall-produzzjoni lokali jinkludi tliet gruppi ta’ miżuri: appoġġ għal (i) il-frott u l-ħxejjex (EUR 36 miljun), (ii) il-banana (EUR 141,1 miljun) u (iii) il-produzzjoni tal-annimali (EUR 25 miljun). 72 % tal-finanzjament tal-POSEI għall-appoġġ għall-produzzjoni lokali ġie allokat għall-produzzjoni tradizzjonali (70 % għall-banana u 5 % għat-tadam għall-esportazzjoni).

Taħt l-appoġġ għall-produzzjoni lokali, ġie allokat finanzjament komplementari nazzjonali addizzjonali biex jappoġġa l-produzzjoni tal-annimali u l-ħxejjex. L-ammont għal kull sena finanzjarja varja minn EUR 11 sa 17-il miljun għall-ħxejjex, u minn EUR 6 sa 8 miljun għall-produzzjoni tal-annimali.

4.3.3.Il-programm POSEI għall-Portugall

Il-programm Portuġiż jinkludi żewġ sottoprogrammi pjuttost distinti, wieħed għall-Azores (EUR 76,8 miljun fl-2019), u l-ieħor għal Madeira (EUR 30,6 miljun) 4 .

Fl-Azores, l-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista jiffoka fuq iċ-ċereali u prodotti sekondarji oħra għall-industrija tal-għalf tal-annimali u s-settur tal-bhejjem tiegħu; L-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista f’Madeira jiffoka wkoll fuq prodotti għall-input tal-annimali iżda biss sa ċertu punt, u jinkludi l-prodotti għall-konsum mill-bniedem. L-allokazzjoni globali tal-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista għall-2019 tammonta għal EUR 17,17-il miljun (madwar 16 % tal-allokazzjoni finanzjarja massima).

L-appoġġ għall-produzzjoni lokali fl-Azores jinkludi ħames miżuri: appoġġ għal (i) il-produzzjoni tal-annimali (EUR 57,76 miljun fl-2019), (ii) l-għelejjel lokali (EUR 11,9 miljun fl-2019), (iii) l-ipproċessar (EUR 0,85 miljun fl-2019), u (iv) l-assistenza teknika (EUR 1,29 miljun 5 ). Mill-finanzjament tal-POSEI għall-appoġġ għall-produzzjoni lokali, 81,8 % ġie allokat għall-produzzjoni tradizzjonali (il-ħalib u l-laħam). Fil-qafas tal-appoġġ għall-produzzjoni lokali, fl-2019 ġew allokati EUR 8 miljun ta’ finanzjament komplementari reġjonali addizzjonali biex jappoġġaw il-produzzjoni tal-annimali u l-ħxejjex.

L-appoġġ għall-produzzjoni lokali f’Madeira huwa strutturat madwar tliet miżuri: (i) appoġġ bażiku għall-bdiewa (EUR 4,3 miljun fl-2019), (ii) appoġġ għall-ktajjen tal-valur tal-produzzjoni agrikola u tal-bhejjem (EUR 13,3 miljun fl-2019), u (iii) il-kummerċjalizzazzjoni ta’ prodotti lokali (EUR 1,56 miljun fl-2019). Mill-finanzjament totali tal-POSEI għall-appoġġ għall-produzzjoni lokali, 54 % ġie allokat għall-produzzjoni tradizzjonali (il-banana u l-inbid). Fl-2019 ġew allokati EUR 1,17-il miljun ta’ finanzjament komplementari reġjonali addizzjonali biex jappoġġaw il-miżura (ii) għall-ktajjen tal-valur tal-produzzjoni tal-agrikoltura u tal-bhejjem.

4.3.4.Sinteżi tal-programmi

L-għażliet strateġiċi tal-Istati Membri għas-sehem tal-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista/tal-appoġġ għall-produzzjoni lokali huma pjuttost differenti, kif issottolinjat fl-anness fil-Figura 2 għall-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista u fil-Figura 3 għall-appoġġ għall-produzzjoni lokali.

Għall-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista, l-Azores u r-reġjuni ultraperiferiċi Franċiżi jagħtu prijorità lill-appoġġ għall-għalf tal-annimali u/jew għaċ-ċereali għall-konsum mill-annimali, u b’hekk inaqqsu l-ispejjeż għall-produzzjoni tal-bhejjem fil-gżejjer. Il-Gżejjer Kanarji u Madeira, li jagħtu importanza ogħla lill-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista mir-reġjuni l-oħra (24 % u 36 % tal-allokazzjoni finanzjarja massima tal-POSEI rispettivament), jiffokaw fuq prodotti għall-konsum dirett mill-bniedem u fuq l-appoġġ għall-ipproċessar. Bi prijorità aktar baxxa għall-importazzjonijiet tal-għalf tal-annimali, għadhom jiddedikaw kważi terz tal-appoġġ tal-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista għal din l-aħħar kategorija ta’ prodotti.

Fir-reġjuni ultraperiferiċi kollha, l-appoġġ tal-appoġġ għall-produzzjoni lokali huwa pprovdut l-aktar għas-setturi tradizzjonali tal-esportazzjoni, li jirrappreżentaw 77 % tal-allokazzjonijiet aggregati allokati għall-miżuri tal-appoġġ għall-produzzjoni lokali matul il-perjodu, filwaqt li s-sehem iddedikat għad-diversifikazzjoni huwa ta’ madwar 23 %. L-ogħla sehem għas-setturi tradizzjonali ġie nnotat għal Franza (madwar 82 %), l-inqas sehem għal Madeira (55-56 %). L-allokazzjoni għolja għal dawn is-setturi tikkonferma l-prijorità mogħtija lill-manutenzjoni tagħhom.

B’kollox, l-ishma ddedikati għas-setturi tradizzjonali meta mqabbla mad-diversifikazzjoni baqgħu stabbli.

5.L-eżekuzzjoni finanzjarja

Ir-rata ta’ eżekuzzjoni finanzjarja hija għolja ħafna għall-perjodu kollu kopert minn dan ir-rapport, b’rata ta’ eżekuzzjoni medja ta’ bejn 97,9 % u 98,9 %.

Id-dettalji dwar l-eżekuzzjoni finanzjarja għall-2015-2019 huma ppreżentati fit-Tabella 1 fl-anness.

6.Il-valutazzjoni tal-iskema

6.1.Garanzija tal-provvista għall-prodotti agrikoli

Il-programmi POSEI żguraw il-provvista tal-prodotti magħżula speċifikament mir-reġjuni ultraperiferiċi fi ħdan il-limitazzjonijiet tal-baġit tal-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista u naqqsu l-ispejjeż addizzjonali. Għall-perjodu sħiħ, il-bilanċ tal-provvista previst għall-prodotti mill-UE ntuża kważi kompletament 6 b’rata ta’ eżekuzzjoni għolja ħafna fir-reġjuni kollha, filwaqt li l-kwoti ta’ eżenzjoni fuq l-importazzjonijiet minn pajjiżi terzi (prodotti eżentati mit-tariffi) intużaw ħafna inqas.

Skont il-konklużjoni tar-rapport ta’ sinteżi, il-POSEI kien pjuttost effettiv biex jilħaq l-objettiv tiegħu li jiggarantixxi l-provvista ta’ prodotti essenzjali għall-konsum mill-bniedem jew għall-ipproċessar bħala kontribut agrikolu għaż-żoni kkonċernati.

Il-livelli ta’ appoġġ unitarju tal-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista speċifiċi nstab li kważi dejjem ikunu inqas mill-kostijiet addizzjonali stmati. Għalhekk, l-għajnuna tal-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista tista’ titqies li hija proporzjonali. Għalhekk, instab li l-POSEI huwa wkoll effiċjenti biex jintlaħaq l-għan ġenerali.

6.2.Koerenza bejn l-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista u l-appoġġ għall-produzzjoni lokali

Kumplessivament, l-istrumenti tal-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista u tal-appoġġ għall-produzzjoni lokali ġew implimentati permezz tal-modifiki tal-programm b’mod koerenti, jiġifieri b’tali mod li n-numru ta’ prodotti potenzjalment kompetittivi kien limitat u l-appoġġ tal-arranġamenti speċifiċi ta’ provvista ma għamilx ħsara lill-produzzjoni lokali jew lit-tkabbir tagħha.

6.3.Manutenzjoni tal-attivitajiet agrikoli

L-appoġġ tal-POSEI għen biex l-attivitajiet ta’ produzzjoni agrikola jibqgħu ħajjin fir-reġjuni ultraperiferiċi. Appoġġa wkoll id-dħul b’mod qawwi. Għalkemm il-programmi kienu pjuttost effettivi fl-iżgurar tal-futur fit-tul u fl-iżvilupp tas-setturi tal-bhejjem u tad-diversifikazzjoni tal-għelejjel, dawn kienu inqas effettivi fis-setturi tradizzjonali tal-għelejjel, li għalihom il-biċċa l-kbira tas-subsetturi nstabu li kellhom xejra ta’ tnaqqis fil-produzzjoni. Minkejja dan, ma hemm l-ebda dubju dwar ir-rwol sostanzjali tal-POSEI fil-manutenzjoni tal-produzzjoni għal dawn is-setturi matul il-perjodu 2015-2019.

Setgħu jiġu osservati varjazzjonijiet kbar f’kemm evolvew iż-żona agrikola u l-impjiegi. Filwaqt li l-erja agrikola użata żdiedet għall-Gżejjer Kanarji, għall-Azores u għall-Guyana Franċiża, din baqgħet stabbli f’Martinique u naqset fir-reġjuni ultraperiferiċi Franċiżi l-oħra u f’Madeira.

Fir-rigward tal-bidliet fl-impjiegi agrikoli, Martinique u Madeira wrew tnaqqis sinifikanti. L-Azores, il-Guyana Franċiża u l-Gżejjer Kanarji nnotaw xejra pożittiva.

6.3.1.Produzzjoni tradizzjonali

Fis-settur tal-banana, il-volumi tal-produzzjoni globali naqsu b’madwar 10 % fil-perjodu. Guadeloupe rat il-livell tal-produzzjoni tal-banana tagħha jonqos bin-nofs, iżda ċ-ċifri għal Martinique wkoll juru tnaqqis sinifikanti ta’ 28 %, b’dawn ix-xejriet ikunu prinċipalment dovuti għal diżastri klimatiċi ripetuti. Fl-istess ħin, il-Gżejjer Kanarji, l-akbar produttur appoġġat taħt il-POSEI, raw żieda ta’ 5 % matul l-istess perjodu. Bl-istess mod, il-volum ta’ banana prodott f’Madeira kien 22 % ogħla fl-2019 meta mqabbel mal-2015.

Fis-settur taz-zokkor, minkejja l-ammont sinifikanti ta’ appoġġ mill-POSEI, il-produzzjoni tal-kannamiela naqset (-15 %), bl-istess mod kif naqset il-produzzjoni taz-zokkor (-11 %), filwaqt li l-ipproċessar tar-rum kellu xejra ta’ żieda (+15 %). Din ix-xejra pożittiva dehret li kienet partikolarment evidenti fil-Guyana Franċiża.

L-erja tas-superfiċje għall-produzzjoni ta’ tadam għall-esportazzjoni naqset ħafna fil-Gżejjer Kanarji minn 2 478 ettaru fl-2006 għal 352 ettaru fl-2020, minkejja t-tentattivi ta’ ristrutturar. Is-settur tilef il-vantaġġ komparattiv ewlieni tiegħu, li nbena fuq il-konċentrazzjoni tal-esportazzjonijiet lejn is-swieq Ewropej matul ix-xhur tax-xitwa. Dan huwa dovut għall-kompetizzjoni mill-Marokk, minn Spanja kontinentali u mill-produzzjoni Ewropea, iżda wkoll għal żieda fl-ispejjeż tax-xogħol. Huwa ċar li x-xejra tal-produzzjoni hija negattiva.

Il-POSEI għen biex tibqa’ ħajja l-produzzjoni tal-ħalib fir-reġjuni ultraperiferiċi. Għar-reġjun ewlieni tal-produzzjoni tal-ħalib u taċ-ċanga, l-Azores, il-produzzjoni tal-ħalib baqgħet stabbli, filwaqt li l-produzzjoni taċ-ċanga żdiedet. Iż-żoni allokati għall-produzzjoni taċ-ċanga żdiedu b’aktar mid-doppju mill-1999. L-għadd ta’ annimali żdied ukoll.

Il-Gżejjer Kanarji u Madeira wkoll raw żieda fil-produzzjoni tal-ħalib. Fl-istess ħin, fir-reġjun Franċiż ewlieni tal-produzzjoni l-ħalib, Réunion, il-produzzjoni naqset matul il-perjodu, u għal Martinique, din kważi sparixxiet f’dawn l-aħħar snin.

Ir-reġjuni ultraperiferiċi kollha (bl-eċċezzjoni tal-Azores) għadhom ’il bogħod milli jissodisfaw il-ħtiġijiet lokali tal-konsum tal-ħalib u tal-laħam.

Il-produzzjoni tal-inbid f’Madeira tidher li naqset sa ċertu punt matul il-perjodu, u s-settur juri tnaqqis potenzjali fil-livell ta’ kompetittività tiegħu. Il-produzzjoni tal-inbid ta’ Madeira naqset b’madwar 11 % mill-2015 sal-2019, filwaqt li ż-żieda fl-inbid bla gass bid-DOP 7 kienet ta’ madwar 20 %.

6.3.2.Produzzjonijiet ta’ diversifikazzjoni

Is-setturi tad-diversifikazzjoni kisbu madwar 23 % tal-allokazzjoni annwali tal-appoġġ għall-produzzjoni lokali. Is-setturi eliġibbli għall-appoġġ ivarjaw skont il-pajjiż, iżda jinkludu kemm is-setturi tal-għelejjel kif ukoll dawk tal-annimali għar-reġjuni kollha. Il-katina tal-valur sħiħa ġiet indirizzata permezz ta’ miżuri ta’ appoġġ differenti, b’mod speċjali l-ipproċessar u l-kummerċjalizzazzjoni.

F’dak li għandu x’jaqsam mas-setturi tad-diversifikazzjoni tal-għelejjel, l-analiżi tar-rapporti annwali ta’ implimentazzjoni kkonkludiet li l-produzzjoni tal-frott u l-ħxejjex qed tonqos, u l-istess qed tagħmel ir-rata ta’ kopertura tal-konsum lokali. Xi subsetturi żiedu l-produzzjoni tagħhom u jidhru li żiedu l-kompetittività tagħhom: dawn jinkludu t-tadam għar-reġjuni ultraperiferiċi Franċiżi kollha (b’mod partikolari l-Guyana Franċiża), il-bżar (il-Guyana Franċiża), il-bettieħ (il-Guyana Franċiża u Guadeloupe), il-produzzjoni tal-fjuri (Madeira), eċċ. Il-volum tal-produzzjoni ta’ subsetturi oħra naqas u jista’ jkun li tilef il-kompetittività: xi eżempji huma l-patata f’Réunion, il-frott (b’mod partikolari l-larinġ) fl-Azores, sa ċertu punt l-ananas u l-mango fil-Guyana Franċiża, u l-ħxejjex f’Madeira. Il-kompetittività tas-settur tal-frott u l-ħxejjex fil-Gżejjer Kanarji tidher li naqset, filwaqt li fis-settur tal-inbid din żdiedet. Il-produzzjoni tar-rum f’Madeira wkoll turi xejra pożittiva.

L-iżvilupp globali tal-għadd ta’ bhejjem għar-reġjuni ultraperiferiċi huwa pjuttost negattiv fil-perjodu, bl-għadd ta’ unitajiet ta’ bhejjem jonqos ġeneralment. It-tnaqqis huwa partikolarment notevoli f’Martinique (-28 %). Madankollu, ġiet innotata xejra pożittiva b’mod partikolari għal Réunion, kif ukoll għall-Guyana Franċiża u għall-Azores. Xi produzzjoni lokali dehret li tinsab taħt pressjoni minn importazzjonijiet bi prezz baxx, speċjalment importazzjonijiet tal-laħam iffriżat.

Minkejja l-isforzi kollha mill-Istati Membri, l-istrutturar tas-setturi jidher li mar għall-agħar fir-reġjuni ultraperiferiċi, peress li inqas produtturi kienu membri ta’ organizzazzjonijiet tal-produtturi fl-2019 milli fl-2015, kemm fis-settur tal-għelejjel kif ukoll f’dak tal-bhejjem.

Ir-reġjuni ultraperiferiċi kollha fasslu diversi miżuri ta’ appoġġ biex jinkoraġġixxu l-produzzjoni ta’ prodotti ta’ kwalità (pereżempju DOP/IĠP 8 jew prodotti b’sinjali ta’ kwalità nazzjonali/reġjonali). Madankollu, minkejja dan, ir-riżultat kien relattivament imħallat.

6.4.Kontribut lejn l-objettivi tal-PAK

L-iskema tal-POSEI kkontribwiet għall-objettivi ġenerali tal-PAK tal-perjodu analizzat. Għenet biex jinżammu l-livelli ta’ produzzjoni fil-maġġoranza tas-setturi, u b’hekk tat appoġġ konsiderevoli għad-dħul tal-bdiewa b’mod stabbli, u għalhekk għal produzzjoni tal-ikel vijabbli. Il-ġestjoni sostenibbli ġiet indirizzata l-aktar permezz tar-rispett tar-rekwiżiti tal-kundizzjonalità. Peress li l-POSEI jappoġġa b’mod sinifikanti l-attivitajiet ta’ produzzjoni f’żoni aktar remoti, dan għen biex jiġi żgurat żvilupp territorjali bbilanċjat.

Kien hemm koerenza qawwija bejn il-programmi tal-programmi tal-POSEI u l-programmi ta’ żvilupp rurali, li hija kruċjali biex jintlaħqu l-objettivi tal-PAK, minħabba l-interdipendenza bejn iż-żewġ tipi ta’ appoġġ. Bosta sinerġiji bejn il-POSEI u l-programmi ta’ żvilupp rurali ġew identifikati (it-taħriġ, l-istabbiliment ta’ bdiewa żgħażagħ u l-investimenti appoġġati mill-programmi ta’ żvilupp rurali, u l-produzzjoni appoġġata mill-POSEI). Iżda l-koerenza mal-appoġġ nazzjonali, miżuri oħra tal-PAK (l-inbid, il-frott u l-ħxejjex) u l-programmi tal-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali hija b’saħħitha wkoll.

6.5.Rilevanza tal-iskema tal-POSEI u valur miżjud tal-UE

Il-programmi tal-POSEI huma mfassla b’mod li jippermetti lir-reġjuni ultraperiferiċi jindirizzaw b’mod sodisfaċenti l-problemi relatati mal-agrikoltura, b’mod partikolari l-isfidi ekonomiċi. Fir-rigward tal-objettivi speċifiċi tal-PAK il-ġdida, huma jindirizzaw, l-ewwel nett, it-tliet objettivi ekonomiċi biex jitrawwem settur tal-biedja reżiljenti, filwaqt li l-aspett tas-sostenibbiltà għadu qed jiġi żgurat permezz ta’ regoli ta’ kundizzjonalità. Jekk il-qafas leġiżlattiv tal-POSEI jidher li huwa koerenti 9 mal-objettivi tal-PAK il-ġdid 10 , l-implimentazzjoni effettiva tal-programmi tkun teħtieġ li tiġi vvalutata fis-snin li ġejjin sabiex jiġi ddeterminat sa liema punt tissodisfa r-rekwiżiti ta’ żieda fl-azzjonijiet dwar is-sostenibbiltà u l-klima.

Fil-livell ta’ politika, il-valur miżjud tal-UE huwa prinċipalment ivvalutat b’mod pożittiv: ir-reġjuni ultraperiferiċi jiffaċċjaw għadd ta’ restrizzjonijiet komuni severi li jeħtieġu miżuri speċifiċi fi ħdan il-qafas approċċ strateġiku komuni tal-Kummissjoni, inkluż il-POSEI.

Fil-livell tat-tfassil u tal-implimentazzjoni tal-programmi, l-iskema wriet li hija pożittiva wkoll f’termini tal-flessibbiltà li għandhom l-Istati Membri sabiex jiddefinixxu l-programmi tagħhom, abbażi tal-ħtiġijiet speċifiċi tagħhom filwaqt li jirreaġġixxu għall-objettivi ġenerali komuni, u jiġġeneraw koerenza bejn id-diversi programmi.

6.6.Amministrazzjoni u ġestjoni tal-programmi

B’mod ġenerali, il-programmi tal-POSEI huma ġestiti b’mod sodisfaċenti, minħabba r-rati għoljin ta’ eżekuzzjoni u r-riżultati tal-awditjar. Ir-rapportar tal-Istati Membri dwar l-implimentazzjoni tjieb, speċjalment f’dawn l-aħħar snin bis-saħħa tal-mudell il-ġdid, li ċċara u ssimplifika r-rekwiżiti tar-rapportar fl-2018 11 . Il-ħlas tal-għajnuna nazzjonali komplementari u r-rapportar dwarha abbażi tal-Artikolu 23 tar-Regolament (UE) Nru 228/2013 tjiebu wkoll.

Madankollu, għad hemm lok għal titjib: l-ewwel nett, l-istrateġija tal-Istat Membru għandha tiġi ċċarata aħjar fil-programmi, inkluż l-iżvilupp ulterjuri ta’ indikaturi speċifiċi li għandhom jiġu rrapportati fir-rapporti annwali ta’ implimentazzjoni. Barra minn hekk, il-kontribut tal-iskema għall-objettivi ġenerali l-ġodda tal-PAK għandu jsir aktar espliċitu fil-programm u jintrabat mal-objettivi speċifiċi kkwantifikati.

Huwa meħtieġ sforz ulterjuri biex jittejjeb ir-rapportar, peress li r-rapporti ta’ implimentazzjoni ma jindirizzawx b’mod sodisfaċenti l-ilħuq tal-objettivi speċifiċi, u b’mod ġenerali fihom informazzjoni limitata ħafna dwar kif mar il-programm fil-kisba tal-objettivi.

7.Rakkomandazzjonijiet

7.1.Ma hemmx bżonn li jiġi emendat ir-Regolament tal-UE

B’kont meħud tal-valutazzjoni tal-iskema deskritta fil-punt 6, modifika tar-Regolament (UE) Nru 228/2013 mhix meqjusa meħtieġa.

7.2.Rakkomandazzjonijiet lill-Istati Membri

Għalkemm il-valutazzjoni ġenerali tal-implimentazzjoni hija pjuttost pożittiva, huma meħtieġa aktar sforzi, b’mod partikolari f’dak li jirrigwarda l-istrateġija, ir-rapportar u xi elementi oħra.

L-Istati Membri għandhom jiddefinixxu strateġija aktar ċara fil-programmi tagħhom, fejn jenfasizzaw l-objettivi ġenerali u jikkwantifikaw l-objettivi speċifiċi b’indikaturi xierqa.

It-Tabella 2 fl-anness tagħti ħarsa ġenerali lejn il-punti speċifiċi li għandhom jittejbu.

Ir-rapportar għandu jittejjeb, b’mod partikolari biex jiġi vvalutat aħjar jekk l-objettivi humiex qed jintlaħqu u biex tiġi deskritta aħjar is-sitwazzjoni tas-settur agrikolu u l-iżvilupp tiegħu. L-indikaturi tal-prestazzjoni għandhom jiġu rappurtati aħjar.

Barra minn hekk, ir-rakkomandazzjonijiet fformulati fir-rapport tal-Kummissjoni Ewropea għall-2016 12 għadhom validi. Dawn jikkonċernaw id-distribuzzjoni ġusta tal-appoġġ, il-promozzjoni ta’ prattiki ta’ biedja sostenibbli, il-kwalità tal-prodott (il-produzzjoni organika jew tikketti oħrajn u ċ-ċertifikazzjoni), id-differenzjazzjoni tal-prodotti (iz-zokkor ismar, il-banana sostenibbli, il-ħalib frisk, l-inbid tad-DOP, eċċ.) u l-iskambju ta’ prattiki tajbin ma’ reġjuni ultraperiferiċi oħra (ara l-anness).

8.Konklużjonijiet

Il-prestazzjoni ġenerali tal-programmi tal-POSEI matul il-perjodu 2015-2019 hija pjuttost pożittiva, speċjalment fir-rigward tal-kapaċità tagħhom li jindirizzaw l-isfidi agrikoli speċifiċi għall-pożizzjoni ġeografika u r-restrizzjonijiet permanenti tar-reġjuni ultraperiferiċi, kif definiti fl-Artikolu 349 tat-TFUE.

Bil-livell ogħla ta’ appoġġ u l-miżuri ta’ programmazzjoni flessibbli tiegħu, il-POSEI wera li huwa strument effiċjenti biex isaħħaħ il-produzzjoni agrikola u tal-ikel lokali u biex jittaffa r-riskju ta’ abbandun tal-attivitajiet agrikoli, li jkollu effett negattiv sinifikanti fuq l-impjiegi u fuq id-dimensjoni soċjali u territorjali tar-reġjuni ultraperiferiċi.

Jekk il-POSEI jibqa’ barra mill-pjanijiet strateġiċi tal-PAK, madankollu għandu jkun konsistenti mal-objettivi l-ġodda tal-PAK. Ir-rekwiżit ta’ konsistenza huwa stipulat b’mod espliċitu fir-Regolament bażiku Nru 228/2013. Għalhekk, il-modifika tal-qafas leġiżlattiv attwali ma hijiex meqjusa neċessarja.

Madankollu, l-Istati Membri għandhom iqisu r-riżultati u r-rakkomandazzjonijiet ta’ dan ir-rapport, sabiex jadattaw il-programmi tagħhom għal implimentazzjoni aktar effettiva tal-miżuri, tfassil aħjar tal-programmi, konsistenza akbar mal-objettivi ambjentali u soċjali l-ġodda tal-PAK u aktar komplementarjetà ma’ appoġġ ieħor mill-PAK u/jew minn Fondi oħra. Sinerġija akbar bejn il-forom differenti ta’ appoġġ għar-reġjuni ultraperiferiċi tirriżulta wkoll fi nfiq baġitarju aktar effettiv u effiċjenti li jista’ jgħin biex tiġi żviluppata aktar il-produzzjoni agrikola lokali wkoll.

Anness: Eżekuzzjoni finanzjarja għall-programmi tal-POSEI tal-2015-2019

(1)

COM(2017) 623 final “Sħubija strateġika aktar b’saħħitha u mġedda mar-reġjuni ultraperiferiċi tal-UE”.

(2) ĠU L 49, 21.2.2006.

(3) Kien ġie maqbul li l-ewwel rapport jiġi ppreżentat sal-31 ta’ Diċembru 2016 sabiex ikunu jistgħu jiġu inklużi elementi mill-valutazzjoni mwettqa minn evalwatur estern.

(4) Id-distribuzzjoni tal-ammont ta’ EUR 106,21 miljun bejn iż-żewġ sottoprogrammi saret mill-awtoritajiet nazzjonali

(5) Din il-miżura kienet preżenti biss fl-2015 u fl-2016, u sussegwentement tneħħiet mill-programm.

(6) Ippreżentat bħala r-rata ta’ eżekuzzjoni finanzjarja, peress li l-kwantitajiet tal-prodotti differenti ma jistgħux jiżdiedu flimkien.

(7) Denominazzjoni ta’ oriġini protetta (DOP).

(8) Indikazzjoni ġeografika protetta (IĠP).

(9) L-Artikolu 4(2) tar-Regolament (UE) Nru 228/2013 jipprevedi li “Għandha tkun żgurata l-konsistenza tal-miżuri meħuda skont il-programmi POSEI mal-miżuri implimentati skont strumenti oħra tal-politika agrikola komuni”.

(10) https://ec.europa.eu/info/food-farming-fisheries/key-policies/common-agricultural-policy/new-cap-2023-27/key-policy-objectives-new-cap_en

(11) L-Anness IX tar-Regolament ta’ Implimentazzjoni tal-Kummissjoni (UE) 180/2014 introdott bir-Regolament (UE) 2018/920 tat-28 ta’ Ġunju 2018, ĠU l 164, 29.6.2018, p. 5-13.

(12) Ir-Rapport tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill dwar l-implimentazzjoni tal-iskema ta’ miżuri speċifiċi għall-agrikoltura favur ir-reġjuni ultraperiferiċi tal-Unjoni (POSEI), COM/2016/0797 final - Ara r-rakkomandazzjonijiet fl-anness.

Objettivi ġenerali	Objettivi speċifiċi
§ċarezza tar-rabta bejn il-ħtiġijiet identifikati u l-objettivi ġenerali	§ċarezza tal-preżentazzjoni tal-objettivi speċifiċi fl-istrateġija
	§valutazzjoni tal-ħtiġijiet li jimmotivaw l-għażla ta’ objettivi speċifiċi
§l-ispjegazzjoni tar-rabta bejn il-miżuri/l-azzjonijiet u l-objettivi ġenerali	§rabtiet u spjegazzjoni ċari bejn il-miżuri/l-azzjonijiet imfassla għall-objettivi speċifiċi
§l-eżistenza ta’ miri kwantifikabbli u ta’ indikaturi korrispondenti	§l-eżistenza ta’ miri kwantifikabbli b’indikaturi korrispondenti għal kull objettiv speċifiku
§preżentazzjoni ta’ aggregazzjoni tal-indikaturi rilevanti flimkien ma’ spjegazzjoni tar-riżultati tad-data ppreżentata	§preżentazzjoni ta’ din l-informazzjoni b’mod aggregat flimkien ma’ analiżi li tispjega l-evoluzzjoni.