RAPPORT TAL-KUMMISSJONI LILL-PARLAMENT EWROPEW U LILL-KUNSILL

f'konformità mal-Artikolu 25 tar-Regolament (KE) Nru 1394/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar prodotti mediċinali ta’ terapija avvanzata u li jemenda d-Direttiva 2001/83/KE u r-Regolament (KE) Nru 726/2004

(Test b'rilevanza għaż-ŻEE)

1.           Introduzzjoni

Il-progress xjentifiku wassal għal tip ġdid ta’ prodotti mediċinali bbażati fuq it-terapija ġenetika, it-terapija taċ-ċelloli somatiċi jew l-inġinerija tat-tessuti.  Biex jistipula qafas komuni għall-kummerċjalizzazzjoni tal-hekk imsejħa prodotti mediċinali ta’ terapija avvanzata (minn hawn’ il quddiem “ATMPs”), fl-2007 ġie adottat ir-Regolament (KE) Nru 1394/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar prodotti mediċinali ta’ terapija avvanzata (minn hawn 'il quddiem “ir-Regolament ATMP”)[1]

Ir-Regolament ATMP tfassal biex jiżgura livell għoli ta’ ħarsien tas-saħħa tal-bniedem kif ukoll il-moviment liberu ta’ ATMPs fl-UE.  Il-bażi fundamentali ta’ dan ir-Regolament huwa li awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni għandha tinkiseb qabel il-kummerċjalizzazzjoni ta’ ATMPs.  L-awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni tista’ tingħata biss jekk, wara valutazzjoni xjentifika tal-profil tal-kwalità, l-effikaċja u s-sikurezza, jintwera li l-benefiċċji jgħelbu r-riskji.  L-applikazzjoni għal awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni għandha titressaq quddiem l-Aġenzija Ewropea għall-Mediċini (minn hawn’ il quddiem imsejħa “l-Aġenzija”) u d-deċiżjoni finali tittieħed mill-Kummissjoni.  Din il-proċedura tassigura li dawn il-prodotti jiġu vvalutati minn korp speċjalizzat (il-Kumitat għat-Terapiji Avvanzati; minn hawn ’il quddiem “CAT”) u li l-awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni hija valida fl-Istati Membri kollha tal-UE.

Ir-Regolament ATMP jagħti s-setgħa lill-Aġenzija biex tagħmel rakkomandazzjonijiet xjentifiċi dwar jekk prodott partikolari għandux jitqies bħala ATMP (minn hawn ’il quddiem “klassifikazzjonijiet”).  Barra minn hekk, dan stipula strument ġdid, l-hekk imsejħa proċedura ta’ ċertifikazzjoni, imfassal bħala inċentiv għal intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju (minn hawn ’il quddiem “SMEs”) li kienu involuti fl-ewwel stadji tal-iżvilupp ta’ ATMPs iżda li ma kellhomx ir-riżorsi biex iwettqu provi kliniċi.  Speċifikament, iċ-ċertifikazzjoni li l-aspetti prekliniċi u ta' kwalità tal-iżvilupp huma konformi mar-rekwiżiti regolatorji rilevanti kienet mistennija li tgħin lill-SMEs biex jattiraw il-kapital u biex jitħaffef it-trasferiment ta’ attivitajiet ta’ riċerka lil entitajiet bil-kapaċità li jikkummerċjalizzaw prodotti mediċinali.

Ir-Regolament tal-ATMP japplika mit-30 ta’ Diċembru 2008.  Madankollu, ġie previst perjodu tranżizzjonali għall-ATMPs li kienu diġà fis-suq tal-UE meta ġie adottat r-Regolament.  Speċifikament, it-terapija ġenetika u t-terapija taċ-ċelloli somatiċi kienu meħtieġa li jikkonformaw mar-Regolament sat-30 ta’ Diċembru 2011, filwaqt li l-prodotti mill-inġinerija tat-tessuti kienu meħtieġa jikkonformaw mar-rekwiżiti l-ġodda sat-30 ta’ Diċembru 2012.

Permezz ta’ dan ir-rapport, imħejji f’konformità mal-Artikolu 25 tar-Regolament tal-ATMP, il-Kummissjoni tqis il-qagħda tal-ATMPs fl-UE u tanalizza l-impatt tar-Regolament dwar terapiji avvanzati.  Ir-rapport jikkunsidra r-riżultat tal-konsultazzjoni pubblika dwar l-applikazzjoni tar-Regolament tal-ATMP mwettqa mis-servizzi tal-Kummissjoni (minn hawn ’il quddiem “konsultazzjoni pubblika”).[2] 

2.           Attivitajiet ta’ Riċerka u Żvilupp dwar Terapiji Avvanzati fl-UE: Il-qagħda attwali

Hemm riċerka sinifikanti fit-terapiji avvanzati fl-UE.  Speċifikament, sa 250 ATMPs distinti ġew irrapportati fil-EudraCT[3] tul il-perjodu 2004-2010. 

Il-biċċa l-kbira ta’ riċerka f’terapiji avvanzati titwettaq minn kumpaniji żgħar u entitajiet li joperaw fuq bażi mhux għall-profitt.  Għaldaqstant, kważi 70 % tas-sostenituri tal-provi kliniċi dwar ATMPs irrappurtati fil-EudraCT huma organizzazzjonijiet mhux għall-profitt jew SMEs; kumpaniji farmaċewtiċi kbar huma responsabbli għal inqas minn 2 % tal-inizjattivi ta' sostenn.    Bl-istess mod, il-biċċa l-kbira tal-applikazzjonijiet għal parir xjentifiku lill-CAT huma mressqawkoll minn SMEs (ara t-Taqsima 3.5). 

It-tisrif ta’ attivitajiet ta’ riċerka fi prodotti mediċinali disponibbli għall-pazjenti hija ġeneralment diffiċli.  Frazzjoni żgħira biss mill-molekuli investigati bħala prodotti mediċinali potenzjali eventwalment jiksbu awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni. Il-biċċa l-kbira tal-molekoli investigati saħansitra lanqas jaslu sal-istadju tal-ittestjar fuq il-bnidem għal għadd ta’ raġunijiet (peż. l-attività preżunta tal-molekula jew il-mekkaniżmu ta’ azzjoni ma jkunux ikkonfermat, jew l-istudji prekliniċi juru li l-profil tas-sikurezza mhuwiex aċċettabbli).  Barra minn hekk, huwa stmat li, bħala medja, inqas minn kwart tal-molekoli li jiġu ttestjati fi provi kliniċi jiksbu awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni.    Tipikament, it-triq mill-identifikazzjoni ta’ sustanza attiva sal-awtorizzazzjoni tal-prodott mediċinali tista’ tieħu iktar minn għaxar snin.

Minħabba l-karatteristiċi speċifiċi ta’ terapiji avvanzati, l-iżviluppaturi ta’ ATMPs jħabbtu wiċċhom ma’ diffikultajiet addizzjonali.  Pereżempju, il-varjabbiltà tal-materjali ta' sors jagħmilha diffiċli li wieħed juri l-omoġenità tal-prodott.  Bl-istess mod, daqsijiet żgħar tal-lottijiet li huma tipikament disponibbli u żmien tal-ħżin (li jvarjaw minn ftit sigħat sa ftit jiem) jistgħu jagħmlu l-ittestjar estensiv impossibbli.  Barra minn hekk, it-twettiq ta’ provi kliniċi aleatorji kontrollati jista’ ma jkunx dejjem vijabbli, pereżempju, jekk l-amministrazzjoni tal-prodott tkun teħtieġ proċedura kirurġika (jiġifieri l-biċċa l-kbira tal-prodotti ta' inġinerija tat-tessuti), jew meta l-ebda trattamenti alternattivi ma jkun disponibbli.

Barra minn hekk, l-iżvilupp ta’ ATMPs huwa mxekkel iżjed minħabba l-fatt li r-riċerkaturi normalment ma jkollhomx finanzjament xieraq u kompetenza regolatorja biex jaffaċċaw b’suċċess il-proċeduri ta’ awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni. Min-naħa l-oħra, l-inċertezzi fir-redditu għall-investiment huma deterrent ewlieni għall-investituri.

3.           Ħarsa ġenerali lejn l-applikazzjoni tar-Regolament tal-ATMP mill-1 ta’ Jannar 2009 sat-30 ta’ Ġunju 2013

Ir-regolazzjoni ta’ ATMPs kien pass importanti biex l-pazjenti jitħarsu minn trattamenti xjentifikament ħżiena .  Barra minn hekk, ir-Regolament tal-ATMP ħoloq qafas komuni għall-valutazzjoni ta’ terapiji avvanzati fl-UE. 

Għadna fil-bidu tal-iżvilupp ta’ terapiji avvanzati u erba' ATMPs biss ingħataw awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni.  Madankollu, l-attività ħafna aktar ogħla tal-CAT fil-qasam tal-konsulenza u l-klassifikazzjoni xjentifika, kif ukoll l-għadd kbir ta’ provi kliniċi li jinvolvu ATMPs, huwa sinjal ta’ dinamika fis-settur tar-riċerka.

3.1.        Korp speċjalizzat u qafas regolatorju adattat

L-istabbiliment ta’ CAT, kif stipulat fl-Artikolu 20 tar-Regolament, kien tragward ewlieni fl-implimentazzjoni tar-Regolament tal-ATMP.  Dan il-kumitat jiġbor xi wħud mill-aqwa esperti disponibbli fl-UE biex tiġi vvalutata l-kwalità, is-sikurezza u l-effikaċa tal-ATMPs.  Dan kellu l-ewwel laqgħa tiegħu f’Jannar 2009.  Barra minn hekk, il-grupp ta’ kollaborazzjoni bejn il-CAT u l-korpi notifikati għall-mezzi mediċi twaqqaf f’Novembru tal-2010 bħala grupp konsultattiv għall-CAT dwar ATMPs kombinati.[4]

Ir-Regolament tal-ATMP ta s-setgħa lill-Kummissjoni biex tadotta rekwiżiti speċifiċi dwar il-kontenut ta’ applikazzjonijiet għal awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni, prattiki tajba tal-manifattura, prattika klinika tajba, u t-traċċabilità ta’ ATMPs.   Emenda għall-Parti IV tal-Anness tad-Direttiva 2001/83/KE adottata fl-14 ta’ Settembru 2009 adattat xi wħud mir-rekwiżiti f’termini tal-kontenut ta’ applikazzjonijiet għall-awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni.[5] Barra minn hekk, linja gwida riveduta dwar prassi tajba ta’ manifattura li fiha adattamenti speċifiċi għal ATMPs ilha tapplika sa mill-31 ta’ Jannar 2013.[6] Madanakollu, l-adozzjoni ta’ rekwiżiti speċifiċi dwar prassi klinika tajba u t-traċċabbiltà għadha pendenti peress li esperejnza addizjonali kienet meqjusa meħtieġa biex ikun hemm fehim aħjar tat-tipi ta' adattamenti meħtieġa.[7] 

Dispożizzjonijiet speċifiċi li jirregolaw il-proċedura ta’ ċertifikazzjoni ġew adottati bir-Regolament tal-Kummissjoni (KE) Nru 668/2009 tal-24 ta’ Lulju 2009.[8]

3.2.        Awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni

Għaxar applikazzjonijiet ta' awtorizzazzjoni għal ATMP kienu ġew ippreżentati lill-Aġenzija sat-30 ta’ Ġunju 2013.  Ħamsa minnhom kienu jikkonċernaw prodotti li qabel kienu fis-suq tal-UE.

Mill-għaxar applikazzjonijiet għall-awtorizzazzjoni għat-tqegħid fis-suq, erba’ temmew b’suċċess il-proċedura u ngħataw awtorizzazzjoni għat-tqegħid fis-suq mill-Kummissjoni:

-           ChondroCelect, prodott mill-inġinerija tat-tessuti indikat biex jitratta d-difetti sintomatiċi uniċi tal-qarquċa tal-kondil femorali tal-irkoppa fl-adulti;[9]

-           Glybera, prodott mediċinali ta’ terapija ġenetika indikat għal pazjenti adulti dijanjostikati b’defiċjenza tal-lipoproteina lipażi familjali (LPLD) u li jbatu minn attakki severi jew multipli ta' pankreatite minkejja restrizzjonijiet tax-xaħam fid-dieta ;[10]

-           MACI, ATMP kkombinat indikat għat-tiswija ta' difetti sintomatiċi fil-ħxuna kollha tal-qarquċa (grad III u IV tal-Iskala Modifikata ta' Outerbridge) ta' 3-20 cm2 f'pazjenti adulti bi skeletru matur.[11]

-           Provenge, prodott mediċinali ta’ terapija ċellulari somatika indikat għat-trattament tal-kanċer tal-prostata reżistenti għall-kastrazzjoni asintomatiku jew minimalment sintomatiku (mhux vixxerali) metastatiku f'adulti maskili li għalihom għadha ma ġietx indikata klinikament il-kimoterapija.[12]

B’kuntrast, erba’ applikazzjonijiet għall-awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni fallew.  Waħda minn dawn l-applikazzjonijiet ikkorrispondiet għal prodott li kien fis-suq qabel id-dħul fis-seħħ tar-Regolament tal-ATMP.

Żewġ applikazzjonijiet għal awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni kienu taħt valutazzjoni mill-CAT fit-30 ta’ Ġunju 2013.

3.3.        Klassifikazzjonijiet

Il-CAT waslulha 87 talba u ħarġet 81 rakkomandazzjoni għal klassifikazzjoni sat-30 ta’ Ġunju 2013.[13]  Kważi nofs it-talbiet kollha ta’ klassifikazzjoni mressqa oriġinaw minn SMEs u 15 % oħra tatt-talbiet ġew mis-settur mhux għall-profitt.  I-talbiet ta' klassifikazzjoni minn kumpaniji farmaċewtiċi kbar kienu jirrappreżentaw bejn wieħed u ieħor 5 % mis-sottomissjonijiet kollha.

3.4.        Ċertifikazzjonijiet

Tliet talbiet għal ċertifikazzjoni biss kienu tressqu quddiem l-Aġenzija sat-30 ta’ Ġunju 2013.  Tnejn mit-talbiet kienu esklussivament dwar dejta ta’ kwalità, filwaqt li t-tielet talba kienet b'rabta ma’ dejta tal-kwalità u mhux klinika.  Il-CAT tat iċ-ċertifikazzjoni fit-tliet każijiet kollha. 

3.5.        Pariri xjentifiċi

Sat-30 ta’ Ġunju 2013, l-Aġenzija kienet tat konsulenza xjentifika dwar ATMPs fi 93 okkażjoni; il-pariri jirreferu għal 65 prodotti differenti.  Iktar minn 60 % tat-talbiet għal parir xjentifiku tressqu minn SMEs u 6 % oħra ġew mill-akkademja.  Talbiet minn kumpaniji farmaċewtiċi kbar irrappreżentaw inqas minn 10 % tat-talbiet kollha. 

Barra minn hekk, ta’ min jinnota li sebgħa minn għaxar applikanti għall-awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni preċedentement kienu talbu parir xjentifiku. 

4.           Analiżi

Il-kontribut tar-Regolament tal-ATMP għas-saħħa pubblika jista' jitkejjel skont żewġ parametri: (1) il-limitu sa kemm ATMPs ġodda saru disponibbli fl-UE;  u (2) il-limitu sa kemm ATMPs awtorizzati huma effikaċi u sikuri.

Filwaqt li ma hemm l-ebda indikazzjoni li tissuġġerixxi li r-rekwiżiti tar-Regolament tal-ATMP mhumiex b’saħħithom biżżejjed biex tkun żgurata l-kwalità tajba, l-effikaċja u l-profil tas-sikurezza ta’ prodotti awtorizzati, jeħtieġ li jiġi kkunsidrat jekk il-livell għoli ta’ ħarsien tas-saħħa pubblika li r-Regolament ġie mfassal biex jikseb hux qed jiġi mdgħajjef bil-kummerċjalizzazzjoni ta' prodotti li għandhom il-karatteristiċi ta' ATMPs kummerċjalizzati barra mill-qafas tar-Regolament tal-ATMP (peż. fil-qafas regolatorju applikabbli għat-tessuti u ċ-ċelloli, apparat mediku, jew oħrajn).

Barra minn hekk, jeħtieġ li jiġi kkunsidrat jekk hemmx lok biex jitħaffef li aktar ATMPs jistgħu jsiru disponibbli għall-pazjenti.

4.1.        L-impatt tal-ATMP fuq id-disponibbiltà ta’ ATMPs eżistenti

4.1.1      Terapiji avvanzati disponibbli fl-UE qabel ir-Regolament tal-ATMP 

Kien diffiċli li jinkisbu ċifri preċiżi dwar l-għadd ta’ prodotti mediċinali ta' terapija avvanzata li kienu fis-suq tal-UE qabel id-dħul fis-seħħ tar-Regolament tal-ATMP.  Dan jista’ jiġi spjegat parzjalment bid-diffikultajiet intrinsiċi marbuta mal-applikazzjoni tad-definizzjoni ta’ “ATMP” (ara t-Taqsima 4.3). 

L-Istati Membri rrappurtaw 31 ATMPs bħala li qegħdin legalment fis-suq tal-UE qabel id-dħul fis-seħħ tar-Regolament tal-ATMP.[14] Din iċ-ċifra trid tittieħed b’kawtela peress li, min-naħa, l-istess prodott jista’ jkun li ġew rappurtati minn aktar minn Stat Membru wieħed u, min-naħa l-oħra, mhux l-Istati Membri kollha kienu setgħu jirrapportaw.  Anki fost l-Istati Membri li rrappurtaw, mhuwiex eskluż li ċ-ċifri rrappurtati mhumiex kompluti peress li xi prodotti jistgħu jkun li tqiegħdu fis-suq bħala tessuti/ċelluli jew tagħmir mediku minkejja li għandhom il-potenzjal li jaqgħu taħt id-definizzjoni ta’ ATMP. 

Ta’ min jinnota li għadd ta’ Stati Membri indikaw li l-ebda ATMP ma kien disponibbli fit-territorju tagħhom qabel id-dħul fis-seħħ tar-Regolament tal-ATMP. In-nuqqas ta' disponibbiltà ta’ dawn il-prodotti kienet aktar komuni fl-Istati Membri li huma iżgħar.

4.1.2      Terapiji Avvanzati wara d-dħul fis-seħħ tar-Regolament tal-ATMP 

L-għadd żgħir ta’ applikazzjonijiet għal awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni li rċeviet l-Aġenzija (ara t-Taqsima 3.2) juri li għadd sinifikanti ta’ żviluppaturi ta’ ATMPs li kienu fis-suq qabel id-dħul fis-seħħ tar-Regolament tal-ATMP ma applikawx għal awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni.  

Skont dejta rrapportata mill-Istati Membri, madwar 60 deroga mill-obbligu biex tinkiseb awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni qabel il-kummerċjalizzazzjoni ta’ terapiji avvanzati kienet ingħataw sa April tal-2012.[15]  Ingħataw derogi skont l-Artikolu 3(7) tad-Direttiva 2001/83 (l-hekk imsejħa “eżenzjoni tal-isptarijiet”) kif ukoll skont dispożizzjonijiet oħra tad-Direttiva, notevolment l-Artikolu 5.[16] 

Dan ifisser li l-effetti tad-dħul fis-seħħ tar-Regolament tal-ATMP dwar id-disponibbiltà ta’ trattamenti disponibbli qabel huwa diffiċli li jiġi stabbilit fil-prattika:

Fuq naħa waħda, għadd sinifikanti ta’ ATMPs eżistenti għadhom jintużaw fin-nuqqas ta’ awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni skont derogi mogħtija mill-Istati Membri (l-eżenzjoni tal-isptarijiet jew mod ieħor). 

Min-naħa l-oħra, il-biċċa l-kbira tal-ATMPs li ġew irrappurtati mill-Istati Membri bħala li huma kkummerċjalizzati fit-territorji tagħhom qabel ir-Regolament tal-ATMP daħal fis-seħħ kienu prodotti li fihom il-kondroċita (16 minn 31).  Peress li l-awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni skont ir-Regolament tal-ATMP hija valida fl-Istati Membri kollha u billi ingħataw żewġ awtorizzazzjonijiet għat-tqegħid fis-suq għal prodotti li fihom il-kondroċita, l-applikazzjoni tar-Regolament tal-ATMP jista' jkun li wasslu għal kopertura usa’ tat-territorju tal-UE għal dawn il-prodotti.

4.2.        Eżenzjoni tal-isptarijiet

Ir-Regolament tal-ATMP jagħti lill-Istati Membri s-setgħa li jawtorizzaw l-użu ta’ ATMPs imfassla skont il-ħtieġa u ppreparati fuq bażi mhux ta’ rutina fin-nuqqas ta’ awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni, sakemm il-prodott ikun użat għal pazjenti individwali fi sptar u taħt ir-responsabbiltà professjonali ta’ professjonista mediku.[17] L-hekk imsejħa eżenzjoni tal-isptarijiet tirrikkjedi l-applikazzjoni ta’ rekwiżiti nazzjonali dwar il-kwalità, it-traċċabbiltà, u l-farmakoviġilanza ekwivalenti għal dawk meħtieġa għal prodotti mediċinali awtorizzati.

L-eżenzjoni tal-isptarijiet tippermetti li l-pazjenti jirċievu ATMP f'kundizzjonijiet kontrollati f’każijiet meta l-ebda prodott mediċinali awtorizzat mhuwa disponibbli.  Barra minn hekk, din tiffaċilita r-riċerka u l-iżvilupp ta' terapiji avvanzati minn organizzazzjonijiet mingħajr skop ta’ qligħ (bħall-akkademja u l-isptarijiet) u tista’ tkun għodda ta’ valur għall-kisba ta' informazzjoni qabel ma tintalab awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni.

Madanakollu, l-esperjenza miġbura minn mindu r-Regolament daħal fis-seħħ turi li hemm riskju li l-użu mifrux wisq tal-eżenzjoni tal-isptarijiet tista’ tiskoraġġixxi s-sottomissjoni ta’ applikazzjonijiet għal awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni.  Speċifikament, l-ATMPs b’awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni jiffaċċjaw spejjeż ogħla tal-iżvilupp u l-manutenzjoni minn ATMPs li huma magħmulin disponibbli permezz tal-eżenzjoni tal-isptarijiet, peress li l-awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni hija marbuta ma’ rekwiżiti tad-dejta u obbligi ta' wara l-kummerċjalizzazzjoni aktar stretti.  Għaldaqstant, l-iżviluppaturi li jkunu jridu jiksbu awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni jitqiegħdu fi żvantaġġ kompetittiv fil-konfront ta’ dawk li jikkummerċjalizzaw il-prodotti permezz tal-eżenzjoni tal-isptarijiet.  

Jekk l-eżenzjoni tal-isptarijiet saret il-mezz normali kif jiġu kkummerċjalizzati terapiji avvanzati, ikun hemm konsegwenzi ħżiena għas-saħħa pubblika.  L-ewwel nett, il-provi kliniċi għadhom il-mezz ewlieni biex tinkiseb informazzjoni affidabbli dwar l-effikaċja u l-profil tas-sikurezza ta' prodott mediċinali u l-amministrazzjoni sistematika ta’ prodotti mediċinali kumplessi lill-pazjenti fin-nuqqas ta’ provi kliniċi xierqa tista’ tqiegħed lill-pazjenti f'riskju.  It-tieni nett, il-ġbir ta’ dejta dwar l-effikaċja u s-sikurezza tat-trattament ikun imfixkel b’mod serju hekk kif kull sit jiġġenera biss informazzjoni dwar għadd żgħir ta’ pazjenti u ma jkun hemm ebda trażmissjoni ta’ informazzjoni lill-awtoritajiet ta’ Stat Membru ieħor fejn l-istess tip ta’ prodott jista’ jkun qed jintuża wkoll taħt l-eżenzjoni tal-isptarijiet.  Barra minn hekk, it-trattament ma jkunx disponibbli għall-pazjenti kollha madwar l-UE.

Għaldaqstant, huwa meħtieġ li jinstab bilanċ bejn il-ħtieġa li jiġi żgurat li l-ATMPs jiġu magħmula disponibbli għal pazjenti biss wara li l-kwalità, l-effikaċja u s-sikurezza tagħhom tkun ġiet murija b’mod xieraq, u l-ħtieġa li l-aċċess bikri għal trattamenti ġodda f’każ ta’ ħtiġijiet mediċi li mhumiex indirizzati jitħaffef. 

In-nuqqas ta’ armonizzazzjoni dwar il-kundizzjonijiet meħtieġa mill-Istati Membri għall-applikazzjoni tal-eżenzjoni ġie identifikat ukoll bħala ta’ tħassib fil-konsultazzjoni pubblika.  L-użu li jsir minn din id-deroga huwa differenti ħafna madwar l-Istati Membri, parzjalment minħabba approċċi differenti rigward it-tifsira ta’ “mhux ta’ rutina”.  Pereżempju, filwaqt li l-kunċett ta’ “mhux ta’ rutina” huwa mifhum b’mod strett f’xi Stati Membri fejn numru massimu ta’ pazjenti huwa stabbilit, f’oħrajn ma hemmx limitu u d-deroga tiġi applikata każ b’każ. 

Kjarifika tal-kundizzjonijiet li taħthom hija possibbli l-eżenzjoni tal-isptarijiet u tar-rekwiżiti mehmuża jistgħu jikkontribwixxu biex jittejjeb il-funzjonament tas-suq intern f’terapiji avvanzati.  F’dan il-kuntest, għandha tingħata kunsiderazzjoni xierqa lir-rappurtar ta’ riżultati, partikolarment riżultati negattivi, biex il-pazjenti ma jiġux esposti bla bżonn għal trattamenti mhux sikuri jew mhux effettivi.

Kwistjonijiet oħra li jistgħu jibbenefikaw minn kjarifika addizzjonali jinkludu:

- ir-rwol ta' dispożizzjonijiet derogatorji tad-Direttiva 2001/83/KE għajr għall-eżenzjoni tal-isptarijiet (b’mod partikolari l-Artikolu 5(1) tagħha) fil-kuntest ta’ ATMPs, u

- ir-rwol ta’ dejta ġġenerata mill-użu ta’ prodott taħt l-eżenzjoni tal-isptarijiet fil-kuntest ta’ applikazzjoni għal awtorizzazzjoni ta’ kummerċjalizzazzjoni. 

4.3.        Il-kamp ta' applikazzjoni tar-Regolament u l-klassifikazzjoni tal-ATMPs

4.3.1.     Il-kamp ta' applikazzjoni tar-Regolament tal-ATMP 

Tliet tipi ta’ prodotti mediċinali huma kkunsidrati bħala ATMPs:  it-terapiji ġenetiċi, it-terapiji ċellulari somatiċi u prodotti mill-inġinerija tat-tessuti.  Il-valutazzjoni dwar jekk prodott jaqax taħt xi waħda minn dawn il-kategoriji tista' tinvolvi ġudizzji xjentifiċi kumplessi.  Speċifikament, il-kwistjoni jekk manipulazzjoni ta’ materjal ħaj għandhiex titqies bħala sostanzjali tista’ tkun diffiċli li titwieġeb.  Anki l-kwistjoni dwar jekk ċelluli jew tessuti humiex maħsuba biex jissodisfaw l-istess funzjoni fid-donatur u r-riċevitur tista’ tkun ta’ sfida f’xi każijiet (peż. materjal tal-mudullun). 

L-esperjenza fl-applikazzjoni tad-definizzjonijiet tad-diversi kategoriji ta’ ATMPs mill-CAT turi li xi aspetti tad-definizzjoni jistgħu jiġu ċċarata iktar biex ikun żgurat it-tqabbil aħjar tad-definizzjonijiet legali mar-realtà xjentifika sottostanti.

Barra minn hekk, hekk kif it-terapiji avvanzati huma qasam soġġett għall-progress xjentifiku, huwa meħtieġ li d-definizzjonijiet tat-terapiji ġenetiċi, it-terapiji ċellulari somatiċi u prodotti mill-inġinerija tat-tessuti taħt reviżjoni kontinwa.  Qed jitfaċċaw prodotti innovattivi ġodda li mhumiex koperti b'mod ċar permezz ta' dispożizzjonijiet eżistenti.  Pereżempju, l-iżvilupp ta’ tagħmir li jippermetti l-ġbir ta’ ċelluli jew tessuti, l-ipproċessar tagħhom f’ambjent magħluq u injezzjoni mil-ġdid tagħhom fid-donatur tiegħu fl-istess proċedura iqajjem mistoqsijiet dwar kif dawn it-trattamenti għandhom ikunu regolati (b’mod partikolari fil-każ ta’ użu mhux omologu).

4.3.2.     Klassifikazzjoni

Numru dejjem jiżdied ta’ prodotti bijoloġiċi innovattivi juru karatteristiċi li potenzjalment jistgħu jaqgħu taħt reġimi regolatorji varji (peż. mediċini, tagħmir mediku, kożmetiċi, jew tessuti u ċelloli).   Ċarezza dwar ir-reġim li huwa applikabbli għal prodotti ġodda hija essenzjali biex jinkiseb il-livell meħtieġ ta’ ħarsien tas-saħħa pubblika.  Barra minn hekk, l-iżviluppaturi jeħtieġu wkoll fehim ċar tal-qafas regolatorju li se jkunu applikabbli għall-prodotti tagħhom sabiex il-proċess tal-iżvilupp ikun jista' jiġi adattat għar-rekwiżiti rilevanti.

Madanakollu, ġew irrapurtati każijiet fejn l-awtoritajiet kompetenti tal-Istati Membri kienu waslu għal konklużjonijiet diverġenti dwar jekk prodott għandux jitqies bħala ATMP jew le.  Id-differenzi li jeżistu madwar l-UE fir-rigward tal-klassifikazzjoni ta’ ATMPs ġew identifikati wkoll bħala ta’ tħassib fil-konsultazzjoni pubblika mwettqa mis-servizzi tal-Kummissjoni fit-tħejjija ta’ dan ir-rapport.

Il-possibbiltà li l-istess prodott jista' jkun soġġett għal rekwiżiti differenti madwar l-UE timplika li l-livell ta’ ħarsien tas-saħħa pubblika huwa differenti skont il-post ta’ residenza tal-pazjent.  Il-fatt li l-istess prodott jista' jiġi kkumerċjalizzat taħt sistemi regolatorji differenti mhux biss mhux mixtieq għal raġunijiet ta' saħħa pubblika iżda dan idgħajjef ukoll inċentivi biex jiġu żviluppati ATMPs.  L-ewwel nett, l-inċertezza dwar il-potenzjal tas-suq għal prodott tiskoraġġixxi l-investiment.  It-tieni nett, il-klassifikazzjoni diverġenti tal-istess prodott tfixkel il-kompetizzjoni bejn l-iżviluppaturi. Fl-aħħar nett, l-applikazzjoni ta’ rekwiżiti regolatorji differenti madwar l-UE tfixkel il-moviment liberu ta’ dawn il-prodotti.

Ir-Regolament tal-ATMP ta lilll-Aġenzija l-kompitu li tipprovdi rakkomandazzjonijiet xjentifiċi dwar klassifikazzjonijiet ta’ terapija avvanzata.  Il-parir huwa mogħti bla ħlas u mhux vinkolanti. 

Il-mekkaniżmu tal-klassifikazzjoni stipulat fir-Regolament tal-ATMP uriet żewġ punti b'saħħithom.  L-ewwel nett, valutazzjoni ċċentralizzata tiżgura perpettiva unika fl-UE u tagħti ċertezza.  It-tieni nett, il-fatt li s-servizz huwa mogħti mingħar ebda spiża wassal biex kumpaniji żgħar jużaw dan il-mekkaniżmu (ara t-Taqsima 3.3).  Fil-fehma tal-Kummissjoni, dan huwa riżultat pożittiv peress li jista’ jgħin biex jiġi żgurat li l-proċess ta’ żvilupp ta’ dawn il-prodotti huwa mfassal f’fażi bikrija b’tali mod li jimmassimizza l-opportunitajiet għall-kisba ta’ awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni. 

Madanakollu, il-mekkaniżmu ta’ klassifikazzjoni attwali juri wkoll xi dgħjufijiet.  L-ewwel nett, il-konklużjoni tal-CAT li prodott huwa ATMP tista' tiġi injurata minn żviluppatur li jiddeċiedi li jikkummerċjalizza l-prodott mingħajr ma jiġġenera dejta dwar l-effikaċja u s-sikurezza, u/jew mingħajr ma jikkonforma mar-rekwiżiti tal-kwalità u l-farmakoviġilanza li huma tipiċi għall-prodotti mediċinali.  Limitazzjoni oħra tas-sistema attwali hija li l-awtoritajiet kompetenti tal-Istati Membri ma għandhomx il-possibbiltà li jitolbu l-fehma tal-CAT meta jkunu kkonfrontati bi kwistjoni dwar jekk prodott għandux jitqies bħala ATMP. 

4.4.        Rekwiżiti għall-awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzzjoni ta’ ATMPs

4.4.1.     Kunsiderazzjonijiet ġenerali

Ir-Regolament tal-ATMP jibni fuq il-proċeduri, il-kunċetti, u r-rekwiżiti mfassla għall-prodotti mediċinali bbażati fuq il-kimiki.  Madanakollu, l-ATMPs juru karatteristiċi differenti ħafna.  Barra minn hekk, f’kuntrast ma’ prodotti mediċinali bbażati fuq il-kimiki, ir-riċerka f’terapiji avvanzati hija - fil-biċċa l-kbira- immexxija mill-akkademja, organizzazzjonijiet mingħajr skop ta' qligħ, u SMEs, li jkollhom biss riżorsi finanzjarji limitati u ħafna drabi ma jkunux esposti għas-sistema regolatorja li biha huma rregolati l-mediċini.

Id-Direttiva tal-Kummissjoni 2009/120/KE tistipula rekwiżiti adattati f’termini tal-informazzjoni li l-applikanti jridu jagħtu meta japplikaw għal awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni ta’ ATMP.  Hemm il-ħsieb ukoll dwar il-possibbiltà li jiġi applikat approċċ ibbażat fuq ir-riskju biex tiġi determinata l-kwalità, dejta kliniki u mhux klinika. 

Madanakollu, il-konsultazzjoni pubblika turi li ħafna ħassew li għandha tiġi applikata flessibbiltà addizzjonali, b’mod partikolari fil-qasam tal-kwalità, bil-ħsieb li jkun żgurat li r-rekwiżiti għall-applikazzjoni ta'awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni jqisu b'mod xieraq il-progress xjentifiku u l-karatteristiċi speċifiċi tal-ATMPs.  Din il-fehma kienet kondiviża minn dawk li wieġbu li jirrappreżentaw l-industrija, il-pazjenti, l-isptarijiet, l-akkademja u organizzazzjonijiet mingħajr skop ta' qligħ.

Minbarra adattamenti speċifiċi possibbli dwar rekwiżiti tad-dejta fir-rigward tal-kwalità jew tal-effikaċja/is-sikurezza, kien issuġġerit li, biex ikun permess li terapiji avvanzati jitnedew, għandhom jitqiesu approċċi alternattivi biex jitnaqqsu l-ispejjeż regolatorji.  B’hekk, għadd minn dawk li wieġbu fil-konsultazzjoni pubblika ssuġġerew l-introduzzjoni ta’ awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni mogħtija abbażi ta’ dejta limitata biex tintuża f'qafas ristrett, b’mod partikolari f’każijiet ta’ ħtiġijiet mediċi li mhux qed jiġu indirizzati.  Id-dejta miġbura dwar l-użi fl-oqfsa restrittivi jistgħu jiġu użati sussegwentement biex jespandu l-awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni sal-punt li ssir awtorizzazzjoni standard. 

4.4.2.     Il-każ tal-ATMPs awtologi

Fil-każ ta’ prodotti awtologi ċ-ċelluli/it-tessuti jittieħdu minn pazjent, imbagħad jiġu trattati jew imkabbra, u fl-aħħar nett jiġu introdotti mill-ġdid fl-istess pazjent.  Il-materjal tal-bidu (jiġifieri ċ-ċelluli/it-tessuti) huwa differenti għal kull pazjent u għalhekk il-proċess tal-manifattura ta’ dawn il-prodotti għandu karatteristiċi speċifiċi meta mqabbel ma’ prodotti mediċinali oħra. 

Madanakollu, mhux il-prodotti awtologi kollha jiffaċċjaw l-istess sfidi tal-manifattura.  F’dan ir-rigward, huwa f'loku li wieħed jiddistingwi bejn żewġ xenarji differenti.  Min-naħa, hemm prodotti awtologi fejn ċ-ċelluli/it-tessuti tal-pazjent jiġu trasportati lejn kumpanija farmaċewtika u l-prodott mediċinali finali jitwassal lura l-isptar biex jiġi impjantat/injettat fl-istess pazjent. ChondroCelect, MACI u Provenge, li rċevew awtorizzazzjoni ċentralizzata ta'kummerċjalizzazzjoni, huma eżempji ta’ tali ATMPs awtologi. Min-naħa l-oħra, hemm każijiet fejn iċ-ċelluli/it-tessuti tal-pazjent huma manipulati fl-isptarijiet (peż. permezz ta’ tagħmir mediku li huwa żviluppat għas-separazzjoni u l-manipulazzjoni taċ-ċelloli) qabel l-amministrazzjoni mill-ġdid lill-istess pazjent.

Fil-konsultazzjoni pubblika xi wħud minn dawk li wieġbu qiesu li l-ATMPs awtologi ma għandhomx jiġu regolati bħala mediċini. Filwaqt li dan l-approċċ inaqqas l-ispejjeż ta' żvilupp assoċjati mal-użu ta’ dawn il-prodotti, fil-fehma tal-Kummissjoni, il-ħtieġa li jkun żgurat livell xieraq ta’ ħarsien tas-saħħa pubblika għandu jieħu preċedenza fuq kunsiderazzjonijiet ekonomiċi. 

Ir-regolazzjoni ta’ dawn il-prodotti bħala mediċini tiżgura li l-bilanċ bejn ir-riskji u l-benfiċċji tagħhom ikun nstab li huwa pożittiv minn korp indipendenti u speċjalizzati ħafna, li l-pazjenti jkunu segwiti wara t-trattament, u li l-effetti fit-tul tat-trattament ikunu jistgħu jiġu magħrufa minn professjonisti fil-kura medika (mhux biss f’termini ta’ sikurezza iżda wkoll ta’ effikaċja). 

Madanakollu, huwa importanti li r-rekwiżiti li japplikaw għal prodotti awtologi huma proporzjonati u adattati għall-karatteristiċi speċifiċi tagħhom.  Li l-prodotti awtologi manifatturati fl-isptar qabel l-amministrazzjoni lill-pazjent ikunu meħtieġa li jikkonformaw mal-kontrolli ta' kwalità u r-rekwiżiti tal-manifattura ta' prodotti mediċinali bbażati fuq il-kimiki standardizzati jwaqqaf l-iżvilupp ta' dawn it-trattamenti fil-prattika billi tkun meħtieġa ċertifikazzjoni tar-rilaxx ta' lott għal kull trattament u liċenzja tal-manifattura għal kull sptar.

4.4.3.     Il-każ ta’ ATMPs ikkombinati

ATMP ikkombinat huwa ATMP li fih ċelluli jew tessuti vijabbli u li jinkorpora tagħmir mediku wieħed jew aktar bħala parti integrali mill-prodott.  ATMPs li fihom apparat iżda li fihom ċelluli jew tessuti mhux vijabbli huma wkoll ATMPs ikkombinati jekk l-azzjoni taċ-ċelluli/it-tessuti tal-ġisem tal-bniedem tkun primarja għal dik tat-tagħmir.

Skont ir-regoli attwali, il-valutazzjoni xjentifika finali tal-ATMPs ikkombinati titwettaq mill-CAT.  Madankollu, għall-parti tat-tagħmir, l-Aġenzija għandha toqgħod fuq il-valutazzjoni tal-korpi notifikati (jekk din tkun disponibbli).  Jekk l-ebda valutazzjoni ma tkun disponibbli mill-korpi notifikati, l-Aġenzija hija fil-prinċipju meħtieġa li tikkonsulta  wieħed mill-korpi, sakemm il-CAT ma tqisx li din ma tkunx meħtieġa.

Il-konsultazzjoni pubblika wriet li l-valutazzjoni separata tat-tagħmir mediku u l-prodott mediċinali ġeneralment titqies bħala piż eċċessiv meta t-tagħmir ma jkunx kummerċjalizzat separatament.  Għaldaqstant, kien hemm appoġġ qawwi għall-prinċipju ta’ valutazzjoni unika (mill-CAT) għall-ATMPs meta t-tagħmir ikun parti integrali mill-prodott (jiġifieri l-ATMPs ikkombinati kollha).  Barra minn hekk, il-konsultazzjoni pubblika wriet li l-partijiet interessati għandhom diffikultajiet biex jifhmu l-interazzjoni bejn l-Aġenzija u l-korpi notifikati fil-prattika.

Ġie identifikat ukoll ir-riskju li l-qafas attwali jagħti inċentivi lill-iżviluppaturi biex jużaw tagħmir mediku liċenzjat diġà (anki jekk għal użu differenti mill-użu intenzjonat fl-ATMP ikkombinat) iktar milli jiġi żviluppat tagħmir ġdid u mmirat aħjar.  Din il-linja ta’ azzjoni tista' tiġi instigata mill-perċezzjoni li l-għażla ta’ tagħmir bil-marka CE jħaffef il-proċedura regolatorja.  

4.5.        PROĊEDURA TA’ AWTORIZZAZZJONI TA' KUMMERĊJALIZZAZZJONI

Ir-Regolament tal-ATMP jirrikjedi li l-applikazzjonijiet ta'kummerċjalizzazzjoni għal terapiji avvanzati jitressqu quddiem l-Aġenzija.  L-evalwazzjoni xjentifika tiegħu tinvolvi sa ħames kumitati.  Speċifikament:

(i)      il-CAT jivvaluta l-applikazzjoni għall-awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni  u jagħti l-opinjoni tiegħu lill-Kumitat għall-Prodotti Mediċinali għall-Użu mill-Bniedem (“CHMP”);

(ii)     is-CHMP jadotta opinjoni li tiġi trażmessa lill-Kummissjoni;

(iii)    il-Kumitat dwar il-Valutazzjoni tar-Riskji tal-Farmakoviġilanza (“PRAC”) jagħti rakkomandazzjonijiet lis-CHMP dwar kwistjonijiet ta’ farmakoviġilanza;

(iv)    il-Kumitat Pedjatriku (“PDCO”) jintervjeni fuq aspetti relatati mal-obbligi imposti skont ir-Regolament (KE) Nru 1901/2006 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill;[18] kif ukoll

 (v)    il-Kumitat dwar il-Prodotti Mediċinali Orfni (“COMP”) jagħti opinjonijiet xjentifiċi lill-Kummissjoni dwar aspetti marbuta mal-applikazzjoni ta’ inċentivi orfni (għaldaqstant dan il-Kumitat huwa involut biss jekk l-applikant ifittex l-istatus ta’ orfni).

Il-proċedura ta’ awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni attwali uriet li hija kumplessa biex tiġi ġestita fil-prattika u hija wkoll sfida għal applikanti prospettivi, li tipikament huma entitajiet li mhumiex esposti għall-proċedura ċentralizzata ta’ awtorizzazzjonijiet ta'kummerċjalizzazzjoni.  F’dan ir-rigward, il-konsultazzjoni pubblika wriet li l-proċedura għall-evalwazzjoni ta’ ATMPs fl-Aġenzija hija perċeputa bħala kkumplikata wisq, b’mod partikolari għal SMEs u organizzazzjonijiet mingħajr skop ta' qligħ.

Fil-qosor, l-esperjenza miksuba minn mindu daħal fis-seħħ ir-Regolament tal-ATMP turi li hemm lok għas-simplifikazzjoni tal-proċedura għall-evalwazzjoni ta’ ATMPs. Is-simplifikazzjoni ta’ din il-proċedura m’għandhiex biss iġġib benefiċċji għal applikanti prospettivi iżda għandha tiżgura wkoll li jkun hemm evalwazzjoni tajba ta’ dawn il-prodotti kumplessi u allokazzjoni ċara tar-responsabbiltà fl-Aġenzija għal dan il-kompitu.

4.6.        Ċertifikazzjoni

Iċ-ċertifikazzjoni ta’ dejta dwar il-kwalità u d-dejta mhux klinika mill-Aġenzija kienet strument ġdid mfassal biex jgħin lill-SMEs jattiraw investimenti/jiksbu dħul għall-iżvilupp ta’ ATMPs.  B'analoġija mat-tnaqqis applikat fil-każ ta' parir xjentifiku, l-Aġenzija applikat tnaqqis ta' 90 % fil-miżata għal talbiet għal ċertifikazzjoni mressqa minn SMEs.[19]

Madanakollu, l-għadd żgħir ħafna ta’ applikazzjonijiet għal ċertifikazzjoni li waslu huwa riżultat diżappuntanti.  L-użu limitat tal-proċedura ta’ ċertifikazzjoni tista’ tiġi spjegata parzjalment bl-esklużjoni ta’ entitajiet mhux kummerċjali mill-iskema ta’ ċertifikazzjoni.  Għaldaqstant l-espansjoni tal-kategorija ta’ applikanti li jistgħu japplikaw għal ċertifikazzjoni tista’ tgħin fiż-żieda tal-valur ta’ dan l-istrument.

Barra minn hekk, ir-riżultat tal-konsultazzjoni pubblika u l-inkjesta mwettqa mill-EMA[20] jissuġġerixxi li l-valur ta’ ċertifikazzjoni jista’ jiżdied jekk isiru xi tibdiliet, bħal kjarifika tar-rabta bejn il-proċedura taċ-ċertifikazzjoni u tal-awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni, jew l-estensjoni tal-iskema ta’ ċertifikazzjoni biex tkopri partijiet oħra tad-dossier (jiġifieri aspetti kliniċi). 

4.7.        Pariri Xjentifiċi

Kuntatti bikrin bejn l-iżviluppaturi ta’ ATMPs u l-awtoritajiet huma importanti biex jiġi żgurat li l-attivitajiet ta’ żvilupp jitfasslu bl-aħjar mod possibbli biex jiġu massimmizzati l-opportunitajiet għall-kisba ta' awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni.  Il-fehim fi stadju inizjali ta’ żvilupp tar-rekwiżiti li huma meħtieġa biex jintwerew l-effikaċja u s-sikurezza tal-prodott huwa partikolarment importanti għall-iżviluppaturi li mhumiex familjari ma’ proċeduri għal awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni.

Bħala inċentiv biex l-iżviluppaturi ta' ATMPs jitħajru jiddiskutu l-iżvilupp tal-prodotti tagħhom mal-aġenzija, ir-Regolament tal-ATMP jistipula tnaqqis sinifikanti fil-miżati għat-talbiet għal parir xjentifiku.  L-iskont tela’ għal 90 % fil-każ ta’ SMEs.

L-għadd kbir ta’ talbiet għal parir xjentifiku li waslu lill-Aġenzija fil-perjodu li qed jiġi kkunsidrat f’dan ir-rapport huwa żvilupp pożittiv li jista' jikkontribwixxi biex ir-riċerka tissarraf fi prodotti mediċinali.  Ta’ rilevanza partikolari huwa li l-maġġoranza tat-talbiet għal parir xjentifiku ġew minn SMEs (ara t-Taqsima 3.5).  Dan ifisser li l-iskont qawwi applikat għall-SMEs wera li kien effettiv.

B’kuntrast ma’ dan, l-esklużjoni ta’ ċerti organizzazzjonijiet mingħajr skop ta’ qligħ mill-inċentivi dwar il-miżati ġiet identifikata bħala nuqqas fil-konsultazzjoni pubblika.  Il-perċentwal baxx ta’ talbiet għal pariri xjentifiċi mil-akkademja (6 %) jissuġġerixxi li tnaqqis fil-miżati analogu għal dak applikat għal SMEs jista' jinkoraġġixxi riċerkaturi li jaħdmu f’qafas akkademiku (jew qafas mingħajr skop ta' qligħ ieħor) biex ifittxu l-parir xjentifiku tal-Aġenzija.

4.8.        Tnaqqis fl-ammontl-miżata għall-l-applikazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni u l-obbligi ta' wara l-kummerċjalizzazzjoni

Miżati marbuta mal-applikazzjoni għal awtorizzazzjoni ta’ kummerċjalizzazzjoni u attivitajiet ta’ wara l-kummerċjalizzazzjoni (matul l-ewwel sena wara l-għoti tal-awtorizzazzjoni) tnaqqsu b’50 % għall-SMEs u l-isptarijiet jekk kien hemm interess għas-saħħa pubblika fl-ATMP inkwistjoni.  Madanakollu dan it-tnaqqisi fl-ammont tal-miżata kien limitat fiż-żmien u m'għadhux japplika.

Huwa diffiċli li wieħed jagħmel konklużjonijiet ġenerali dwar l-impatt ta’ dan it-tnaqqis fl-ammont tal-miżata peress li ngħataw biss żewġ awtorizzazzjonijiet ta'kummerċjalizzazzjoni matul it-terminu tal-validità tagħhom.  Madanakollu, f’termini ġenerali, l-ispejjeż marbuta ma’ attivitajiet ta’ wara l-kummerċjalizzazzjoni jistgħu jkunu sinifikanti ħafna, b’mod partikolari jekk jiġi impost għadd kbir ta’ obbligi ta’ wara l-kummerċjalizzazzjoni.   Dawn l-ispejjeż jistgħu jkunu għaljin wisq għal kumpaniji żgħar, partikolarment sakemm il-prodott mediċinali jkun jista' jiġġenera dħul (jiġifieri sakemm isir ftehim bejn il-korpi nazzjonali responsabbli għall-proċeduri ta’ rimborż).  

5.           Konklużjonijiet

It-terapiji avvanzati għandhom il-potenzjal li jkunu ta' benefiċċju għall-pazjenti.  Madanakollu, għad hemm ħafna aspetti mhux magħrufa u għaldaqstant huwa importanti li jiġu stabbiliti kontrolli xierqa biex jiġu evitati konsegwenzi detrimentali għas-saħħa pubblika. 

Ir-Regolament tal-ATMP iħares lill-pazjenti billi jirrikkjedi li tiġi magħmula reviżjoni indipendenti tal-ATMP mill-aħjar esperti disponibbli fl-UE skont standards għoljin ta’ kwalità, effikaċja u sikurezza qabel ma l-prodott isir disponibbli għall-pazjenti. 

Madanakollu, rekwiżiti eċċessivi  jistgħu jkollhom konsegwenzi detrimentali għas-saħħa pubblika peress li jistgħu jipprevjenu l-preżenza ta’ trattamenti validi għal ħtiġijiet mediċi li mhumiex indirizzati.  Ir-regolamentazzjoni f’dan il-qasam, għandha tikkontribwixxi għall-ħolqien ta’ kondizzjonijiet li jħaffu l-ħolqien ta’ prodotti mediċinali ġodda, filwaqt li jkun żgurat livell għoli ta’ ħarsien tas-saħħa pubblika.  Huwa daqstant importanti li l-qafas regolatorju jiġi adattat għall-progress xjentifiku mgħaġġel.

Abbażi tal-esperjenza miġbura minn mindu daħal fis-seħħ ir-Regolament tal-ATMP, jistgħu jiġu identifikati xi possibilitajiet biex jiġi mgħejun it-tisrif ta’ riċerka f'ATMPs disponibbli għall-pazjenti madwar l-UE filwaqt li jinżamm livell għoli ta’ ħarsien tas-saħħa pubblika , inkluż:

-        kjarifika tal-kamp ta' applikazzjoni tar-Regolament tal-ATMP billi jsir aġġustament tad-definizzjonijiet attwali tal-ATMPs u billi jkun hemm riflessjoni dwar il-qafas regolatorju xieraq għal prodotti innovattivi ġodda li jistgħu ma jkunux koperti mid-dispożizzjonijiet eżistenti;

-        jitqiesu miżuri biex jiġu evitati disparitajiet fil-klassifikazzjoni ta’ ATMPs fl-UE;

-        kjarifika tal-kundizzjonijiet għall-applikazzjoni tal-eżenzjoni tal-isptarijiet, kif ukoll ir-rwol ta’ dejta miksuba minnhom fil-kuntest ta’ proċeduri ta’ awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni;

-        reviżjoni tar-rekwiżiti għall-awtorizzazzjoni ta’ ATMPs bil-ħsieb li jiżguraw li r-rekwiżiti applikabbli huma proporzjonati u adattati sew għall-karatteristiċi speċifiċi tiegħu, filwaqt li jiġu kkunsidrati b'mod speċifiku prodotti awtologi;

-        simplifikazzjoni tal-proċeduri ta' awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni;

-        estensjoni tal-proċedura ta’ ċertifikazzjoni u kjarifika tar-rabta bejn iċ-ċertifikazzjoni u l-proċedura ta’ awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni;

-        il-ħolqien ta' ambjent aktar favorevoli għal żviluppaturi ta' ATMP li jaħdmu f’ambjent akkademiku jew mingħajr skop ta' qligħ, inkluż bil-promozzjoni ta’ kuntatti bikrija mal-awtoritajiet permezz tal-applikazzjoni tat-tnaqqis tal-miżati għall-parir xjentifiku u billi jestendu l-iskema ta’ ċertifikazzjoni għal dawn l-iżviluppaturi;

-        jitqiesu inċentivi tal-miżati possibbli biex jitnaqqas l-impatt finanzjarju tal-obbligi ta’ wara l-kummerċjalizzazzjoni.

[1]               Ir-Regolament (KE) Nru 1394/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-13 ta’ Novembru 2007 dwar prodotti mediċinali ta’ terapija avvanzata u li jemenda d-Direttiva 2001/83/KE u r-Regolament (KE) Nru 726/2004 (ĠU L 324, 10.12.2007 p. 121).

[2]               http://ec.europa.eu/health/files/advtherapies/2013_05_pc_atmp/2013_04_03_pc_summary.pdf

[3]               Bażi tad-dejta tal-provi kliniċi kollha li bdew fl-UE wara l-1 ta’ Mejju 2004.

[4]               http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Other/2010/12/WC500099532.pdf

[5]               Id-Direttiva tal-Kummissjoni 2009/120/KE li temenda d-Direttiva 2001/83/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar il-kodiċi tal-Komunità li għandu x’jaqsam ma’ prodotti mediċinali għall-użu mill-bniedem fir-rigward ta’ prodotti mediċinali ta’ terapija avvanzata (ĠU L 242 15.9.2009, p. 3);

[6]               http://ec.europa.eu/health/files/eudralex/vol-4/vol4-an2__2012-06_en.pdf

[7]               Madankollu, xi rakkomandazzjonijiet fir-rigward tal-prassi klinika tajba għall-ATMPs, ġew ippubbliktati mis-servizzi tal-Kummissjoni (http://ec.europa.eu/health/files/eudralex/vol-10/2009_11_03_guideline.pdf)

[8]               Ir-Regolament tal-Kummissjoni (KE) Nru 668/2009 li jimplimenta r-Regolament (KE) Nru 1394/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill fir-rigward tal-evalwazzjoni u ċ-ċertifikazzjoni ta’ dejta tal-kwalità u dik mhux klinika marbuta ma’ prodotti mediċinali ta’ terapija avvanzata żviluppati minn intrapriżi mikro, żgħar u medji (ĠU L 194, 25.07.2009, p. 7).

[9]               L-awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni mogħtija bid-Deċiżjoni tal-Kummissjoni C (2009) 7726 tat- 5 ta’ Ottubru 2009.

[10]             Awtorizzazzjoni ta' kummerċjalizzazzjoni mogħtija bid-Deċiżjoni tal-Kummissjoni C (2012) 7708 tal-25 ta’ Ottubru 2012.

[11]             L-awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni mogħtija bid-Deċiżjoni tal-Kummissjoni C (2013) 4190 tas-27 ta’ Ġunju 2013.

[12]             L-awtorizzazzjoni ta'kummerċjalizzazzjoni mogħtija bid-Deċiżjoni tal-Kummissjoni C (2013) 5841 tas-6 ta’ Settembru 2013.

[13]             Il-proċedura ta’ klassifikazzjoni kienet għaddejja għas-sitt applikazzjonijiet l-oħra.

[14]             Dejta aggregata minn stħarriġiet imwettqa mill-EMA fl- 2007 u l-2009.

[15]             http://ec.europa.eu/health/files/advtherapies/2013_05_pc_atmp/07_2_pc_atmp_2013.pdf

[16]             L-Artikolu 5(1) tad-Direttiva 2001/83 jistipula li Stat Membru jista' jeskludi mid-disposizzjonijiet tad-Direttiva prodotti mediċinali provduti bi tweġiba għal ordni bona fede mhux mitluba, formulati skont l-ispeċifikazzjonijiet ta' professjonist awtorizzat fil-kura medika u għall-użu minn pazjent individwali taħt ir-responsabbiltà diretta personali tiegħu.

[17]             L-Artikolu 28(2) tar-Regolament tal-ATMP li jemenda l-Artikolu 3 tad-Direttiva 2001/83.

[18]             Ir-Regolament (KE) Nru 1901/2006 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar prodotti mediċinali għall-użu pedjatriku u li jemenda r-Regolament (KEE) Nru 1768/92, id-Direttiva 2001/20/KE, id-Direttiva 2001/83/KE u r-Regolament (KE) Nru 726/2004 (ĠU L 378, 27.12.2006, p. 1).

[19]          http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Other/2013/07/WC500146978.pdf

[20]             http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Other/2013/02/WC500138476.pdf