RAPPORT TAL-KUMMISSJONI LILL-PARLAMENT EWROPEW U LILL-KUNSILL

Il-Ħames Rapport dwar l-implimentazzjoni mir-Repubblika tal-Moldova tal-Pjan ta' Azzjoni dwar il-Liberalizzazzjoni tal-Viża

1.           Introduzzjoni

Id-Djalogu bejn l-UE u r-Repubblika tal-Moldova li matulu ġew eżaminati l-kundizzjonijiet tal-ivjaġġar mingħajr viża għaċ-ċittadini tar-Repubblika tal-Moldova (minn hawn 'il quddiem 'ċittadini tal-Moldova') lejn l-UE tnieda fil-15 ta’ Ġunju 2010, bl-ewwel Laqgħa tal-Uffiċjali Għolja. Il-Pjan ta' Azzjoni dwar il-Liberalizzazzjoni tal-Viża (VLAP)[1] ġie ppreżentat lill-awtoritajiet tar-Repubblika tal-Moldova (minn hawn 'il quddiem 'L-awtoritajiet tal-Moldova') mill-Kummissjoni fl-24 ta’ Jannar 2011, u dan kien segwit fi Frar mit-tieni Laqgħa tal-Uffiċjali Għolja. Il-VLAP ifassal serje ta' valuri referenzjarji preċiżi għar-Repubblika tal-Moldova fuq erba' hekk msejħin ‘pedamenti’[2] ta' kwistjonijiet teknikament relevanti, bil-għan li jiġi adottat qafas leġiżlattiv, politiku u istituzzjonali (l-ewwel fażi) kif ukoll sabiex dan jiġi implimentat b'mod effettiv u sostenibbli (it-tieni fażi).

Il-Kummissjoni rrapportat b'mod regolari għand il-Parlament Ewropew u l-Kunsill dwar l-implimentazzjoni tal-VLAP. L-Ewwel Rapport ta' Progress ġie ppreżentat fis-16 ta’ Settembru 2011[3]. It-tielet Laqgħa tal-Uffiċjali Għolja saret fis-7 ta’ Ottubru 2011.

Il-missjonijiet ta' evalwazzjoni fuq it-Tieni, it-Tielet u r-Raba' Pedamenti tal-VLAP saru f'Ottubru/Novembru 2011, u involvew esperti mill-Istati Membri tal-UE, uffiċjali tal-Kummissjoni u uffiċjali tas-Servizz Ewropew għall-Azzjoni Esterna (minn hawn 'il quddiem 'SEAE'). L-iskop ta' dawn il-missjonijiet kien li jivvalutaw il-qafas leġiżlattiv, politiku u istituzzjonali skont il-valuri referenzjarji tal-ewwel fażi tal-VLAP u l-konformità tiegħu mal-istandards Ewropej u internazzjonali. It-Tieni Rapport ta' Progress ħareġ fid-9 ta’ Frar 2012[4] u r-raba' Laqgħa tal-Uffiċjali Għolja saret fis-27 ta’ Frar 2012.

It-Tielet Rapport ta' Progress ħareġ fit-22 ta’ Ġunju 2012[5]. Kien ir-rapport ta' progress finali dwar l-ewwel fażi tal-VLAP u ppreżenta valutazzjoni konsolidata mill-Kummissjoni tal-progress tar-Repubblika tal-Moldova fl-ilħuq tal-valuri referenzjarji tal-ewwel fażi tal-VLAP. Fit-3 ta’ Awwissu 2012[6], il-Kummissjoni ħarġet valutazzjoni tal-impatti possibbli fuq il-migrazzjoni u s-sigurtà tal-liberalizzazzjoni tal-viża fil-ġejjieni għaċ-ċittadini tal-Moldova li jivjaġġaw lejn l-UE, u fiha involviet l-aġenziji relevanti tal-UE u l-partijiet interessati.

Wara dawn ir-rapporti, il-Kunsill adotta l-Konklużjonijiet fid-19 ta’ Novembru 2012 li fihom qabel mal-valutazzjoni tal-Kummissjoni li r-Repubblika tal-Moldova laħqet il-valuri referenzjarji kollha fl-ewwel fażi tal-VLAP. Il-qafas leġiżlattiv, politiku u istituzzjonali meħtieġ kien ġie implimentat. Tnediet il-valutazzjoni tal-valuri referenzjarji stabbiliti fit-tieni fażi.

Il-ħames Laqgħa tal-Uffiċjali Għolja saret fit-28 ta’ Jannar 2013. Ġiet organizzata serje ġdida ta' missjonijiet ta' evalwazzjoni fuq l-erba' Pedamenti kollha tal-VLAP bejn it-18 ta’ Frar u l-15 ta’ Marzu 2013. Il-missjonijiet qatt ma saru bħalhom f'termini tal-fond tal-valutazzjoni — erba' ġimgħat li involvew esperti minn 12-il Stat Membru tal-UE akkumpanjati minn uffiċjali tal-Kummissjoni u tas-SEAE. L-iskop tal-missjonijiet kien li jiġu vvalutati kemm l-istatus ta' lħuq tal-valuri referenzjarji tat-tieni fażi tal-VLAP u l-firxa tal-implimentazzjoni tal-qafas leġiżlattiv, politiku u istituzzjonali, b'konformità ma' standards Ewropej u internazzjonali. Inxteħtet attenzjoni partikolari fuq oqsma bħall-antidiskriminazzjoni u l-integrazzjoni ta' minoranzi u t-traffikar tal-bnedmin, b'uħud minnhom imsemmijin fil-Konklużjonijiet tal-Kunsill tad-19 ta’ Novembru 2012. Ir-Repubblika tal-Moldova ħadet impenn li tindirizza r-rakkomandazzjonijiet li jinsabu fir-rapporti tal-esperti permezz tal-Pjan ta' Azzjoni Nazzjonali aġġornat abbozzat fi tmiem Mejju 2013. Ir-Raba' Rapport ta' Progress ħareġ fil-21 ta’ Ġunju 2013[7] u ppreżenta l-qagħda tal-implimentazzjoni tal-qafas leġiżlattiv u istituzzjonali, il-funzjonament tal-istituzzjonijiet u l-livell ta' koordinazzjoni interaġenziji.

Dan il-Ħames Rapport jippreżenta l-livell ta' implimentazzjoni tar-rakkomandazzjonijiet maħruġin fir-Raba' Rapport u tal-ilħuq ġenerali tal-valuri referenzjarji tat-tieni fażi tal-VLAP. Inxteħtet attenzjoni partikolari fuq is-sostenibbiltà tar-riformi u r-riżultati miksubin, inkluż permezz ta' reklutaġġ, kapaċità u finanzjament importanti. Dan ir-rapport jibni wkoll fuq is-sejbiet li saru fil-15 ta’ Ottubru 2013 matul is-sitt Laqgħa tal-Uffiċjali Għolja li saret f'Chisinau, u fuq iż-żjara mid-Direttorat Ġenerali għall-Affarijiet Interni tal-Kummissjoni Ewropea fil-linja amministrattiva fix-Xmara Nistru u fir-reġjun Transnistria. Jinkludi valutazzjoni tal-qagħda tat-twettiq tar-rakkomandazzjonijiet indirizzati lir-Repubblika tal-Moldova li jinsabu fir-rapport ta' Valutazzjoni tal-Impatti ta’ Awwissu 2012.

1.           Valutazzjoni tal-implimentazzjoni tal-erba' pedamenti tat-tieni fażi tal-Pjan ta' Azzjoni ta' Liberalizzazzjoni tal-Viża

1.1.        L-Ewwel Pedament: Is-sigurtà tad-dokumenti, inkluża l-bijometrika

1.1.1.     Valuri referenzjarji tal-VLAP

· Tnedija gradwali tal-passaporti bijometriċi konfomi mal-istandards tal-ICAO, inkluż fil-konsulati tal-Moldova barra l-pajjiż, u l-eliminazzjoni gradwali tal-passaporti li ma jikkonformawx mal-ICAO

Ir-Repubblika tal-Moldova ilha toħroġ esklussivament passaporti bijometriċi kompletament konformi mal-istandards tal-ICAO[8] mill-1 ta’ Jannar 2011 u l-qafas leġiżlattiv sħiħ meħtieġ huwa fis-seħħ u qed jiġi implimentat. Huwa żgurat qafas konsolidat għall-ġestjoni sigura tal-identità. Il-passaporti attwali bl-istikers ġew ittestjati mill-kumpanija Franċiża Ingelis Expertise u f'Settembru 2010 instab li huma kompletament konformi[9] mal-istandards tal-ICAO. Barra minn hekk, fil-11 ta’ Ġunju 2013, ir-Repubblika tal-Moldova saret it-38 membru tad-Direttorju taċ-Ċavetta Pubblika tal-ICAO, bir-Reġistru (‘Registru’) taċ-Ċentru għar-Riżorsi tal-Informazzjoni tal-Istat (CSIR) li rċieva sitt ċertifikati f'Settembru 2013. Il-ġbir u l-ġestjoni ta' dejta bijometrika jsiru b'konformità sħiħa mal-liġi dwar il-protezzjoni ta' dejta personali[10].

Sabiex jibdew joħorġu passaporti bijometriċi b'ċipep integrati, Registru u l-kumpanija azzjonarja Gemalto ffirmaw kuntratt fis-27 ta’ Settembru 2013 għall-produzzjoni u l-kunsinna ta' passaporti b'ċirkwit integrat bla kuntatt. Il-kuntratt ġie ppreżentat fit-30 ta’ Settembru 2013 lill-Aġenzija għall-Akkwist Pubbliku tal-Ministeru tal-Finanzi għar-reġistrazzjoni, u ser jidħol fis-seħħ wara r-reġistrazzjoni. Il-ħruġ ta' passaporti ġodda huwa ppjanat għall-ewwel trimestru tal-2015.

Il-passaporti li ma fihomx dejta bijometrika maħruġin sal-1 ta’ Jannar 2011 fir-Repubblika tal-Moldova u dawk maħruġin sal-31 ta’ Diċembru 2011 barra l-pajjiż ser jibqgħu validi sad-data ta' skadenza. Fl-1 ta’ Settembru 2013, fiċ-ċirkulazzjoni kien hemm 2 623 225 passaport taċ-ċittadini tar-Repubblika tal-Moldova, inklużi 680 836 (jew 25.19 %) passaport bijometriku. L-eliminazzjoni gradwali sħiħa tal-passaporti mhux bijometriċi hija skedata għall-2020.

· Livell għoli ta' integrità u sigurtà tal-proċess ta' applikazzjoni, personalizzazzjoni u distribuzzjoni għall-passaporti, kif ukoll karti tal-identità u dokumenti nissiela oħrajn

Is-Servizz tal-Istat Ċivili jipprovdi sistema ċentralizzata għal kull xorta ta' dokument nissiel tal-istat ċivili bi grad għoli ta' protezzjoni (ċertifikati tal-istat ċivili u siltiet minn ċertifikati tal-istat ċivili). Kull dokument nissiel tal-istat ċivili ta' kontabilità stretta huwa pprovdut b'ħames sinjali ta' protezzjoni. Mis-7 ta’ Marzu 2013, il-karti tal-identità l-ġodda jinħarġu fil-format ID-1 il-ġdid.

Biex il-proċess ta' produzzjoni jsir awtomatizzat, il-proċeduri manwali li fadal tneħħew fl-oqsma li ġejjin: fit-tfassil tal-makkinarju ta' estrużjoni għall-karti bil-format ID-1; fl-iżgurar tal-produzzjoni tat-tagħmir speċjalizzat f'waħda mill-fabbriki speċjalizzati; fit-tfassil u l-iżgurar tal-produzzjoni ta' qattiegħa tal-format tal-karta ID-1 għall-makkinarju ta' estrużjoni eżistenti (tal-format ID-2); fit-tfassil tat-torn b'kontroll tal-programm (software ta' kontroll numeriku) biex jipprovdi awtomatizzazzjoni tal-proċess teknoloġiku ta' tnaqqix bil-laser, qtugħ, eċċ.

Rigward miżuri kontra l-korruzzjoni, qed isiru spezzjonijiet ippjanati u għall-għarrieda bla heda. Regoli ġodda dwar l-organizzazzjoni ta' spezzjonijiet għall-għarrieda ġew approvati permezz tal-Ordni Nru 51 tat-18 ta’ Ġunju 2013. Strateġija għall-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-korruzzjoni fil-livell tal-persunal ġiet żviluppata mis-Servizz tal-Istat Ċivili u approvata permezz tal-Ordni Nru 58 fis-16 ta’ Lulju 2013. Il-persunal kollu, inkluż il-maniġment tal-uffiċċji ċentrali u territorjali tal-evidenza u d-dokumentazzjoni tal-popolazzjoni ffirma biex jikkonferma li kienu jafu bl-Ordni ‘Dwar ċerti miżuri ta' prevenzjoni kontra l-korruzzjoni u l-protezzjoniżmu’. Il-Kodiċi Etiku għall-persunal li jaħdem fir-reġistrazzjoni ċivili u l-ħruġ tad-dokumenti ilu fis-seħħ mill-1 ta’ April 2011. Fl-2012, kien hemm ksur wieħed tal-Kodiċi Etiku u l-membru tal-persunal ġie dixxiplinat skont Ordni Intern tar-Registru. Fl-2013 ma kien hemm ebda każ.

· Rapportar minnufih u sistematiku fid-database tal-Interpol/LASP dwar passaporti mitlufin u misruqin

Fl-2012, 33349 passaport tal-Moldova ġew irrapportati misruqin jew mitlufin fid-database tal-Interpol ta' Dokumenti tal-Ivjaġġar Misruqin u Milufin u 1676 passaport ġew irtirati mid-database. Fl-ewwel seba' xhur tal-2013, ġew irrapportati misruqin jew mitlufin 2000 passaport inqas meta mqabblin mal-istess perjodu tal-2012. Fl-2012, infetħu disa' investigazzjonijiet kriminali f'dokumenti tal-ivjaġġar misruqin u nfetħu sitta oħra fl-ewwel tmien xhur tal-2013.

Ittieħdu miżuri biex jonqos in-numru ta' każijiet li fihom ċittadini tar-Repubblika tal-Moldova jiddikjaraw il-passaporti mitlufin. Id-Deċiżjoni tal-Gvern Nru 125 tat-18 ta’ Frar 2013 ippermettiet liċ-ċittadini sabiex japplikaw mal-awtorità emittenti billi jagħtu r-raġunijiet sabiex iżommu passaport għal użu għal perjodu limitat jekk tqatta', jekk il-passaport kien fih viża jew permess ta' residenza maħruġ minn awtorità barranija, jew jekk kisbu att legali fuq il-bażi tad-dokument. Il-Ministeru tat-Teknoloġiji tal-Informazzjoni u l-Komunikazzjoni u l-Ministeru tal-Intern bdew valutazzjoni konġunta tal-kawżi ta' passaporti mitlufin u misruqin u ser jissottometti rakkomandazzjonijiet ġenerali sa tmiem is-sena.

· Tpartit regolari ta' kampjuni ta' passaporti u kooperazzjoni reċiproka fuq is-sigurtà tad-dokumenti mal-UE

Il-missjonijiet diplomatiċi tal-Istati Membri tal-UE jinżammu aġġornati ma' kampjuni ta' passaporti ġodda fuq bażi anwali permezz ta' kanal ta' komunikazzjoni stabbilit. L-aħħar aġġornament ġie ppreżentat fit-8 ta’ Awwissu 2013. L-aħħar aġġornament fis-sistema PRADO[11] sar f'Marzu 2013, fejn ġew introdotti kampjuni ġodda għall-karatteristiċi tas-sigurtà tal-passaporti bijometriċi tal-Moldova.

1.1.1.     Rakkomandazzjonijiet dwar il-Valutazzjoni tal-Impatt

· Tfassil u applikazzjoni ta' sanzjonijiet proporzjonati, effettivi u dissważivi kontra persuni misjubin ħatja li biegħu jew silfu l-passaporti tagħhom

L-Artikolu 361(1) tal-Kodiċi Kriminali tar-Repubblika tal-Moldova jistabbilixxi sanzjonijiet għall-produzzjoni, il-pussess jew l-użu ta' dokumenti uffiċjali foloz: multa sa 300 unità konvenzjonali (unità konvenzjonali hija MDL 20[12]) jew 150 sa 200 siegħa ta' xogħol fil-komunità mhux imħalas jew sa sentejn ħabs. Biex jonqsu d-dikjarazzjonijiet ta' passaporti mitlufin, id-Deċiżjoni tal-Gvern Nru 125 tat-18 ta’ Frar 2013 tippermetti sabiex passaport li fih viża jew permess ta' residenza jitradd lura lid-detentur mill-awtorità emittenti sabiex tużah għal perjodu limitat, jekk ikun imqatta'. Biex tiżdied ir-responsabilità tad-detenturi tal-passaporti, it-tariffi għall-ħruġ ta' dawn id-dokumenti ser ikunu ogħla jekk jintilfu.

· Skambju regolari ta' dejta fuq passaporti bijometriċi mitlufin u misruqin mal-awtoritajiet tal-UE, b'mod partikolari bl-użu tad-database tal-Interpol ta' Dokumenti tal-Ivjaġġar Mitlufin u Misruqin

Ara l-valuri referenzjarji tal-VLAP iktar 'il fuq.

· Tisħiħ tal-qafas legali u istituzzjonali rigward ir-‘Reġistru Ċivili’ sabiex jiġi evitat l-abbuż mill-bdil tal-isem jew l-identità sabiex jinkiseb passaport ġdid. Għandhom jitfasslu u jiġu stabbiliti regoli iktar ċari rigward il-bdil tal-isem; il-qafas legali u istituzzjonali għandu jissaħħaħ u jinkludi miżuri effettivi ta' kontroll u traċċabilità.

Skont id-Deċiżjoni tal-Gvern Nru 333 tat-18 ta’ Marzu 2002 dwar l-approvazzjoni tal-kunċett tas-sistema informattiva awtomatizzata ‘Reġistru tal-Istat dwar il-Popolazzjoni’ u r-Regolament dwar ir-Reġistru tal-Istat dwar il-Popolazzjoni, kull persuna identifikata fit-territorju tar-Repubblika tal-Moldova tkun assenjata Numru ta' Identifikazzjoni tal-Persuna (IDNP). Sabiex tiżdied is-sigurtà tal-proċess ta' identifikazzjoni, tiżdied iktar dejta persunali. Il-kontenut u l-istruttura tad-dejta personali jistgħu jiġu emendati, iżda l-IDNP jibqa' l-istess. Dan jipprevjeni abbużi b'bidliet fl-isem jew l-identità biex jinkiseb passaport ġdid.

Valutazzjoni ġenerali tal-Ewwel Pedament Ir-Repubblika tal-Moldova qed tieħu biżżejjed miżuri rigward it-telf ta' passaporti u sanzjonijiet relatati. It-tqassim tal-ktejjeb b'ċippa integrata ser jibda mill-2015, u l-passaporti attwali bl-istiker jagħtu l-garanziji neċessarji dwar is-sigurtà. Ir-Repubblika tal-Moldova implimentat b'mod sodisfaċenti l-azzjonijiet mitlubin mir-rakkomandazzjonijiet tar-Raba' rapport tal-VLAP, filwaqt li baqgħat timplimenta l-leġiżlazzjoni relevanti b'mod effettiv. Il-Kummissjoni tqis li r-Repubblika tal-Moldova ssodisfat il-valuri referenzjarji tat-tieni fażi stabbiliti fl-Ewwel Pedament.

1.2.        It-Tieni Pedament: L-immigrazzjoni irregolari, inkluża r-riammissjoni

1.2.1.     It-Tieni Pedament / l-ewwel suġġett — Il-ġestjoni tal-fruntieri

1.2.1.1.  Valuri referenzjarji tal-VLAP

· Implimentazzjoni effettiva tal-leġiżlazzjoni dwar il-kontroll tal-fruntieri permezz ta' kontrolli fuq il-fruntieri u sorveljanza tal-fruntieri adegwati, proċeduri u effettività operazzjonali, il-qagħda tas-sitwazzjoni fil-livell nazzjonali u lokali, inkluża l-implimentazzjoni ta' analiżi tar-riskju, intelligence u ġestjoni tal-fluss tad-dejta kif ukoll aċċess dirett u konsolidazzjoni tad-databases nazzjonali u internazzjonali relevanti

Id-Dipartiment tal-Pulizija tal-Fruntiera (BPD) jaħdem biex isaħħaħ is-sistema ta' sorveljanza tal-fruntiera tal-istat billi juża tagħmir speċjali modern inklużi sistemi fissi ta' sorveljanza tal-fruntiera. B'hekk, bħala parti mill-proġett iffinanzjat mill-UE dwar "Netwerk ta' Komunikazzjoni Fiss u Mobbli għas-Servizzi tal-Għassiesa tal-Fruntiera tal-Moldova (il-Pulizija tal-Fruntiera, wara r-riforma)”, ġew installati 125 kamera ta' sorveljanza fissi u 53 kamera ta' sorveljanza bil-vidjo dome tul 575 km tal-fruntiera tal-istat sabiex tiġi żgurata s-sorveljanza tagħha ġewwa u fl-inħawi tas-siti tat-torrijiet installati fl-akwati pubbliċi, gradi u bini ta' sottodiviżjonijiet tal-BPD u perimetri tal-punti ta' qsim tal-fruntiera. Iċ-Ċentru Nazzjonali ta' Koordinazzjoni huwa responsabbli mill-implimentazzjoni tar-Regolament li jistabbilixxi Sistema Nazzjonali ta' Kontroll tal-Fruntiera tal-Istat u din ilha titħaddem mit-12 ta’ Ottubru 2012. Ħames Ċentri Reġjonali ta' Koordinazzjoni u ġew stabbiliti 41 Punt ta' Koordinazzjoni Lokali/Dispatcher biex joperaw il-ħin kollu. Għalhekk, inħolqu 16-il kariga fil-livell ċentrali, 66 fil-livell reġjonali, u 205 fil-livell lokali. Biex dawn l-attivitajiet jissejsu fuq l-aħjar prattika tal-UE, fl-2013 saru bosta żjariet ta' studju fl-Istati Membri tal-UE[13].

Il-Missjoni tal-UE ta' Assistenza fil-Fruntiera (EUBAM) għenet lill-BPD fit-tiswir ta' bosta profili ta' riskju u fl-implimentazzjoni ta' rapportar b'sistema online li tikkonċerna l-qagħda ta' kuljum tal-fruntiera, li fiha d-dejta relevanti dwar is-sitwazzjoni tal-kriminalità fil-fruntiera fil-pajjiż kollu. Dawn il-prodotti analitiċi jintużaw minn maniġers reġjonali u lokali biex jottimizzaw l-allokazzjoni tar-riżorsi tul il-fruntiera, u jagħżlu passiġġiera u vetturi għal kontrolli tat-tieni linja. Bħala parti integrata tas-sistema ta' reġistrazzjoni awtorizzata għal dawk li jaqsmu l-fruntiera, il-BPD żviluppa l-modulu tal-kriterji tar-riskju “PASENGER” inklużi indikaturi ta' riskju, li jipprovdi twissijiet b'mod awtomatiku lill-uffiċjali tal-BPD għall-fini ta' selettività. Dan il-modulu huwa disponibbli wkoll għall-Unitajiet Mobbli tal-BPD li nħolqu dan l-aħħar (ara iktar 'l isfel).

Tul l-ewwel sitt xhur tal-2013, il-permess biex jaqsmu l-fruntiera tal-istat tar-Repubblika tal-Moldova kien rifjutat lil 2786 persuna, li 2212 minnhom kienu ħirġin mill-pajjiż. Ir-raġunijiet ewlenin għar-rifjut jinkludu: dokumenti invalidi, dokumenti tal-ivjaġġar skaduti, ebda viża għall-pajjiż ta' destinazzjoni, u nuqqas ta' konformità mal-istatus tal-punt ta' qsim tal-fruntiera. Il-BPD tal-Ministeru tal-Intern investiga 173 każ kriminali. Minn dawn, 45 tressqu l-qorti u 33 huma quddiem il-prosekutur. Id-disaggregazzjoni hija kif ġej: 8 każijiet ta' kutrabandu; 8 każijiet ta' migrazzjoni irregolari; 73 każ ta' qsim illegali tal-fruntiera tal-istat; 2 każijiet ta' traffikar tal-bnedmin; 3 każijiet ta' pussess illegali ta' munizzjon u 79 każ ta' falsifikazzjoni ta' dokumenti.

Meta jagħmlu kontrolli, il-pulizija tal-fruntiera tuża databases tal-profili ta' riskju biex tgħinha tidentifika riskji ta' persuni moħbijin li jippruvaw jevitaw kontroll fuq il-fruntiera. Is-Sistema ta' Analiżi tar-Riskju (RAS) tal-BPD tuża profili tar-riskju dwar it-traffikar tal-bnedmin (THB) inklużi fis-Sistema Integrata ta' Informazzjoni tal-Pulizija tal-Fruntiera. Is-sottodiviżjonijiet kollha ta' kontroll tal-fruntiera jistgħu jaċċessaw dawn il-profili online, u dawn jiġu aġġornati b'mod kostanti. Skont l-indikaturi ta' riskju, fl-2013 il-pulizija tal-fruntiera indirizzat 11-il każ (li involvew 24 persuna) ta' traffikar tal-bnedmin; b'każ minnhom li kien attentat li jittieħdu tfal barra l-pajjiż. Il-pulizija tal-fruntiera investigat żewġ każijiet; oħrajn ġew sottomessi lill-aġenziji relevanti ta' infurzar tal-liġi.

· Il-forniment ta' infrastruttura, tagħmir tekniku, sistemi informatiċi, riżorsi finanzjarji u umani adegwati skont l-Istrateġija tal-IBM u l-Pjan ta' Azzjoni li għandhom jiġu adottati, u l-implimentazzjoni effettiva tal-programmi ta' taħriġ u miżuri kontra l-korruzzjoni

Fl-2013, mill-91 miżura fil-Pjan ta' Azzjoni għall-istrateġija tal-IBM, 80 % ġew implimentati u l-20 % l-oħrajn kienu għaddejjin. Ir-riorganizzazzjoni tal-pulizija tal-fruntiera tlestiet. In-numru totali ta' sottodiviżjonijiet tal-BPD tnaqqas b'50 % fil-livell reġjonali u 42 % fil-livell lokali. In-numru massimu ta' persunal tal-BPD kien stabbilit għal 3500. Bħalissa, ir-rata ta' impjiegi tal-istituzzjoni hija ta' 86% tal-massimu. Matul l-2013, il-BPD iffinalizza r-riforma strutturali tal-unitajiet fil-livel lokali, u b'hekk implimenta r-rakkomandazzjonijiet relevanti tal-EUBAM. Fl-2013, il-BPD għamel bosta attivitajiet ta' tisħiħ tal-kapaċitajiet. Inxtara ammont sostanzjali ta' tagħmir modern[14].

Saret serje ta' attivitajiet u korsijiet ta' taħriġ biex tiġi evitata u miġġielda l-korruzzjoni. Fl-ewwel sitt xhur tal-2013, il-persunal tas-sottodiviżjoni speċjalizzata tal-BPD għamel 25 spezzjoni għall-għarrieda fis-sottodiviżjonijiet tal-BP u 196 investigazzjoni fis-servizz li rriżultaw f'227 sanzjoni, 15 minnhom irriżultaw f'sensji. Ġiet installata sorveljanza bil-vidjo fl-Ajruport ta' Chisinau, biex ma jsirx biss monitoraġġ tar-reġistrazzjoni online, il-verifika u l-kontrolli fuq il-passiġġiera, iżda anki tal-imġiba tal-ispetturi fil-punt ta' qsim tal-fruntiera, sabiex tiġi evitata l-korruzzjoni attiva. Barra minn hekk, tħarrġu 220 impjegat tal-BPD u s-Servizz tad-Dwana bl-assistenza taċ-Ċentru Nazzjonali għal Kontra l-Korruzzjoni. F'Ottubru 2013, 31 uffiċjal tas-Servizz tad-Dwana tal-Moldova u l-Pulizjia tal-Fruntiera ġew arrestati b'akkużi ta' korruzzjoni passiva.

· Titjib tal-kooperazzjoni interaġenziji (inkluż l-iskambju ta' dejta bejn is-Servizz tal-Għassiesa tal-Fruntiera u l-aġenziji ta' infurzar tal-liġi), kooperazzjoni internazzjonali, inkluża kooperazzjoni mal-pajjiżi ġirien u l-implimentazzjoni ta' arranġament tax-xogħol mal-FRONTEX b'livell għoli ta' effettività.

Il-kooperazzjoni mal-FRONTEX kompliet b'pass mgħaġġel, b'uffiċjali tal-BPD li ħadu sehem fl-operazzjoni konġunta ‘Punti Fokali Art u Ajru 2013’, flimkien mas-servizzi tal-fruntieri tal-Polonja, ir-Rumanija u Spanja. Ir-Repubblika tal-Moldova ospitat il-Punti ta' Koordinazzjoni tal-FRONTEX 2013 f'żewġ punti ta' qsim tal-fruntiera: Criva u Tudora. Minn Marzu sa Mejju 2013, operazzjoni reġjonali, ROMOLUK, tmexxiet mill-Awtorità Nazzjonali tad-Dwana b'mod konġunt mal-Uffiċċju Ewropew Kontra l-Frodi (OLAF) għall-ġlieda kontra l-kuntrabandu ta' prodotti illeċiti tat-tabakk u alkoħol. Fl-2013 kien hemm kooperazzjoni intensa mal-EUBAM b'konformità mal-Pjan ta' Azzjoni tad-Disa' Fażi. Fil-kuntest tal-operazzjonijiet konġunti tal-FRONTEX bil-parteċipazzjoni tar-Repubblika tal-Moldova, l-iskambju tal-informazzjoni tħaffef permezz tal-aċċess ta' uffiċjali tal-Moldiva fil-Punt Uniku ta' Servizz tal-Frontex (FOSS), il-pjattaforma fuq il-web tal-Aġenzija għall-iskambju tal-informazzjoni ma' Stati Membri u partijiet terzi, kif ukoll l-Applikazzjoni ta' Rapportar tal-Operazzjonijiet Konġunti (JORA), l-għodda tal-Aġenzija għar-rapportar, il-ġestjoni u l-analiżi tad-dejta relatata ma' inċidenti identifikati matul operazzjonijiet konġunti.

L-iskambju ta' informazzjoni bejn il-BPD u l-Uffiċċju għall-Migrazzjoni u l-Ażil (MBA) tjieb, iżda jeħtieġ iktar investimenti. Hemm bżonn li jiġi installat modulu elettroniku għall-iskambju ta' informazzjoni biex idaħħal f'kollegament id-databases tal-BPD u tal-BMA.

It-titjib fis-sistema ta' monitoraġġ għall-flussi ta' migrazzjoni fil-fruntiera bejn il-Moldova u l-Ukraina fis-segment ta' Transnistria huwa għan li ilu fil-mira tal-awtoritajiet tal-Moldova. L-awtoritajiet tal-Moldova żviluppaw mekkaniżmu speċjali[15] għall-monitoraġġ tal-flussi ta' migrazzjoni. Huwa msawwar fuq l-obbligu legali ta' viżitaturi barranin li jaslu permezz tas-segment ta' Transnistria biex jirreġistraw is-soġġorn tagħhom fir-Repubblika tal-Moldova fi żmien 72 siegħa mill-qsim tal-fruntiera, u jipprovdi għall-kapaċità u l-proċeduri amministrattivi neċessarji biex jitħaffef il-proċess ta' reġistrazzjoni. Ir-reġistrazzjoni hija b'xejn. Sitt Uffiċċji Territorjali tal-BMA stabbiliti qrib il-linja amministrattiva bdew jaħdmu fi tmiem Ottubru 2013. L-uffiċċji territorjali jużaw l-infrastruttura eżistenti tal-Punti Interni ta' Kontroll tad-Dwana mwaqqfin fl-2004. Għandha tingħata kunsiderazzjoni għall-iżvilupp ta' regolament li jinkludi dispożizzjonijiet mhux ambigwi għar-reġistrazzjoni ta' vjaġġaturi barranin. Hemm bżonn li titnieda strateġija ta' komunikazzjoni li tispjega dawn ir-regoli l-ġodda malajr kemm jista' jkun. B'mod partikolari, kwalunkwe dispożizzjoni ma għandhiex tikkaġuna piż fuq il-fluss ta' vjaġġaturi, u lanqas ma tipprovdi sanzjonijiet amministrattivi għal ċirkustanzi mhux attribwibbli għalihom. Dan huwa attribit għan-nuqqas ta' kontroll fuq il-fruntiera mill-awtoritajiet tal-Moldova tul is-segment ċentrali tal-fruntiera tal-istat bejn l-Ukraina u r-Repubblika tal-Moldova.

1.2.1.2.  Rakkomandazzjonijiet tal-Valutazzjoni tal-Impatt

· Issoktar tat-tisħiħ tal-kontrolli fuq il-fruntieri, inklużi analiżi tar-risji u miżuri ta' sorveljanza, kif ukoll il-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-korruzzjoni fil-fruntiera, u ssoktar tat-tisħiħ tal-kooperazzjoni mal-EUBAM fl-oqsma kollha ta' ġestjoni tal-fruntieri;

Ara t-Tieni Pedament / l-ewwel suġġett Valuri referenzjarji tal-VLAP. Matul l-2013, il-EUBAM organizza iktar minn 20 Eżerċizzju ta' Assistenza Konġunta (JAEs) u dawn saru bil-parteċipazzjoni tal-aġenziji tal-fruntiera tar-Repubblika tal-Moldova u l-Ukraina. Il-miżuri konġunti ssawru fuq riskji identifikati bħall-kutrabandu ta' prodotti tat-tabakk u prodotti oħrajn bid-dazju (etanol, eċċ), reati relatati ma' vetturi, migrazzjoni irregolari/kutrabandu ta' migranti u THB, kutrabandu ta' prodotti għall-konsumatur u laħam. Skont il-miri identifikati, il-JAEs koprew il-fruntiera komuni sħiħa inklużi BCPs u fruntieri ħodor/blu, kif ukoll postijiet interni. Il-valutazzjoni finali ta' dawn l-eżerċizzji indikat ħtiġijiet ta' iktar taħriġ fuq ix-xogħol u titjib fl-oqsma bħal: kooperazzjoni interaġenziji, ħiliet ta' analiżi tar-riskji u użu u tagħmir ta' unitajiet mobbli.

· Tisħiħ tal-kooperazzjoni ma' pajjiżi ġirien. Tisħiħ ta' kooperazzjoni bilaterali u internazzjonali u skambju ta' informazzjoni dwar dejta statistika u analitika u dejta/intelligence tattika/operazzjonali, permezz ta' miżuri bħal tnedija/parteċipazzjoni f'operazzjonijiet transfruntiera konġunti, timijiet ta' investigazzjoni konġunti, u timijiet ta' intelligence konġunti, it-tħaffif tat-tpartit ta' uffiċjali ta' kollegament fit-tali operazzjonijiet, l-offerta ta' taħriġ għat-twettiq ta' kontrolli konġunti fil-fruntieri u tad-dwana

Fl-2013, l-attivitajiet tal-BPD iffokaw l-iktar fuq l-implimentazzjoni ta' ftehimiet ta' kooperazzjoni ffirmati bejn il-BPD u l-aġenziji tal-fruntieri tal-Polonja, il-Latvja, il-Litwanja, l-Estonja u l-Ġeorġja. F'dan il-kuntest, 96 uffiċjal tal-BPD tħarrġu fil-Polonja fir-rigward tal-proġett fil-qasam ta' ġestjoni tar-riskji u analiżi tar-reati ‘Ġestjoni tal-informazzjoni fis-sistema tal-ġlieda kontra l-kriminalità transfruntiera’. Ir-rappreżentanti tal-BPD għamlu żjara ta' studju fl-Estonja, dwar is-sistema ta' sigurtà u verifika għal dokumenti skont l-istandards Ewropej. Saru żewġ operazzjonijiet konġunti “OVIDIUS” u “PONTUS EUXINUS” taħt il-kappa tal-EUBAM, bil-għan li tissaħħaħ il-kapaċità tas-sottodiviżjonijiet tal-Ministeru tal-Intern kif ukoll is-Servizzi tad-Dwana u s-Sigurtà billi jittieħdu miżuri b'mod konġunt mal-Ukraina, l-UE, l-Istati Membri u esperti internazzjonali biex tiġi evitata u miġġielda l-kriminalità transfruntiera.

Il-BPD u l-BMA jieħdu sehem b'mod attiv fil-laqgħat regolari u ad-hoc tal-Grupp ta' Ħidma I mmexxi mill-EUBAM dwar il-migrazzjoni irregolari u t-traffikar tal-bnedmin. Dan il-qafas jiġbor flimkien investigaturi mill-aġenziji kllha ta' infurzar tal-liġi tal-Moldova u l-Ukraina kif ukoll mill-Istati Membri tal-UE, il-Europol, il-FRONTEX u SELEC, fi sforz konġunt għall-iskambju ta' informazzjoni u tisħiħ tal-kapaċitajiet b'appoġġ ta' investigazzjonijiet konġunti fil-migrazzjoni irregolari u t-traffikar tal-bnedmin. Ir-rappreżentanti tal-aġenziji ta' infurzar tal-liġi tal-Moldova (Servizz tad-Dwana, Ministeru tal-Intern, BPD) huma parteċipanti attivi f'bosta proġetti oħrajn tal-EUBAM ukoll, bħall-Grupp ta' Ħidma II dwar il-Kutrabandu ta' Prodotti u Sigaretti, il-Grupp ta' Ħidma dwar id-Drittijiet tal-Proprjetà Intellettwali, it-Task Force Armi, it-Task Force Droga u t-Task Force Kriminalità tal-Vetturi. Dawn il-fora kollha jikkontribwixxu għall-aġġornament tal-ħarsa ġenerali lejn is-sitwazzjoni kurrenti, il-ġbir tar-riżorsi u l-organizzazzjoni ta' rispons konġunt għall-perikli imposti minn attivitajiet transfruntiera illeċiti f'oqsma rispettivi.

· Titjib tat-taħriġ u tisħiħ tal-kapaċitajiet fir-rigward tal-kooperazzjoni internazzjonali fid-dwana u l-infurzar tal-liġi u l-iskambju tal-informazzjoni.

Ara t-Tieni Pedament / l-ewwel suġġett Valuri referenzjarji tal-VLAP.

· Koordinazzjoni tal-attivitajiet ta' kontroll fil-fruntiera komuni. Skambju ta' intelligence u tisħiħ tal-valutazzjoni tas-sitwazzjoni komuni fil-livell operazzjonali.

Fl-4 ta’ Lulju 2013, bdew in-negozjati fuq ftehim bejn il-Gvern tar-Repubblika tal-Moldova u l-Kabinett tal-Ministri tal-Ukraina dwar punti ta' kuntatt fil-fruntiera bejn il-Moldova u l-Ukrania. Ser iservi bħala l-bażi għal kunċett ġdid ta' skambju ta' informazzjoni, għall-istabbiliment ta' forom ġodda ta' interazzjoni bit-twaqqif u t-tħaddim ta' punti ta' kuntatt fil-fruntiera bejn il-Moldova u l-Ukraina skont l-aħjar prattika tal-UE.

Qiegħed jiġi aġġornat Protokoll bejn id-Dipartiment tal-Pulizija tal-Fruntiera tal-Ministeru tal-Intern tar-Repubblika tal-Moldova u l-Amministrazzjoni tas-Servizz ta' Għassiesa tal-Fruntiera tal-Istat tal-Ukraina dwar l-iskambju ta' informazzjoni analitika u statistika. Fl-2013 il-Protokoll kien soġġett għal titjib permezz ta' inklużjoni tal-implimentazzjoni tal-iskambju ta' informazzjoni ta' kuljum dwar is-sitwazzjoni fuq segment konġunt tal-fruntiera. Barra minn hekk, fuq bażi ta' kull xahar, l-aġenziji tal-fruntiera tar-Repubblika tal-Moldova u l-Ukraina jfasslu rapporti konġunti ta' valutazzjoni tar-riskju. Apparti minn hekk, il-EUBAM sostniet lill-aġenziji tal-fruntiera miż-żewġ pajjiżi fit-tisħiħ tal-iskambju ta' informazzjoni operazzjonali u l-implimentazzjoni tas-sistema ta' monitoraġġ ta' kuljum dwar il-flussi ta' migrazzjoni fis-segment ċentrali ta' Transnistria tal-fruntiera tal-istat bejn il-Moldova u l-Ukraina. Ġie stabbilit l-iskambju ta' dejta mhux nominali fuq ċittadini ta' pajjiżi terzi li qasmu l-fruntiera komuni tal-istat permezz tas-segment ċentrali.

· Tisħiħ tal-kooperazzjoni ma' pajjiżi ġirien, b'mod partikolari l-Ukraina

F'Mejju-Ġunju 2013, saru bosta laqgħat tal-gruppi ta' ħidma konġunti ta' esperti mill-BPD, iċ-Ċentru għall-Ġlieda kontra t-Traffikar tal-Bnedmin, il-BMA, is-Servizz tal-Għassiesa tal-Fruntiera tal-Istat tal-Ukraina, l-Organizzazzjoni Internazzjonali għall-Migrazzjoni u l-EUBAM. Ipproduċew rapport speċjali dwar il-migrazzjoni u t-traffikar tal-bnedmin fil-fruntiera tal-istat bejn il-Moldova u l-Ukraina.

Il-proċess ta' demarkazzjoni tal-fruntiera tal-fruntiera tal-istat bejn ir-Repubblika tal-Moldova u l-Ukraina huwa mistenni jintemm sa tmiem l-2014. Bħalissa ġew demarkati 1,202.5 mill-1,222.0 kilometru. 19.2 kilometri fis-segment ċentrali u 0.3 kilometri fis-setturi fin-Nofsinhar tal-fruntiera komuni għadhom iridu jiġu demarkati. Bħalissa qed issir l-elaborazzjoni tad-dokumentazzjoni finali tad-demarkazzjoni tal-fruntiera rigward is-setturi kollha. Meqjus bħala l-progress miksub, diġà nbeda l-iżvilupp tat-Trattat bejn ir-Repubblika tal-Moldova u l-Ukraina dwar l-iskema tal-fruntiera tal-istat. Fl-2013 saru erba' serje ta' negozjati dwar l-Abbozz tat-Trattat bejn ir-Repubblika tal-Moldova u l-Ukraina dwar l-iskema tal-fruntiera tal-istat. Fil-21 ta’ Mejju 2013, saru n-negozjati fuq l-abbozzar ta' dokument trilaterali fil-livell tal-gvern li jistabbilixxi u jimmarka l-punti ta' ħbit (triplex confinium) tal-fruntieri tal-istat tal-Moldova, ir-Rumanija u l-Ukraina.

· Issoktar tal-appoġġ għall-kooperazzjoni mal-EUBAM u implimentazzjoni tar-rakkomandazzjonijiet tal-EUBAM dwar it-titjib u l-intensifikazzjoni tal-użu ta' unitajiet mobbli

Il-EUBAM tosserva[16] li n-numru ta' ċittadini tal-Moldova (83) li nqabdu huma u ħirġin mir-Repubblika tal-Moldova bl-intenzjoni li jivjaġġaw b'mod frawdolenti lejn pajjiżi tal-UE naqas b'29 % fl-2012 meta mqabbel mal-2011 (117). Ir-rapport jisħaq ukoll fuq titjib issoktat fis-sistemi ta' ġestjoni tal-fruntiera u l-migrazzjoni fil-kuntest tal-isforzi ta' liberalizzazzjoni tal-viża, xejra li qed tonqos b'mod ġenerali fil-migrazzjoni irregolari fir-Repubblika tal-Moldova u kontroll imsaħħaħ tal-migrazzjoni irregolari fil-fruntiera tal-Moldova.

Il-kontrolli f'rotot tat-traffiku internazzjonali fi ħdan it-territorju tal-pajjiż minn unitajiet mobbli huma fattur importanti fil-prevenzjoni tal-migrazzjoni irregolari u l-kriminalità transfruntiera. Il-BPD stabbilixxa Direttorat għall-Unitajiet Mobbli, li huwa mgħammar sew fil-livelli ċentrali u reġjonali. Regolament dwar l-unitajiet mobbli tal-BPD ġie approvat permezz tad-Digriet tal-Gvern # 752 datat l-20 ta’ Settembru 2013, li jistabbilixxi r-rwol, il-kompiti u d-drittijiet tal-unitajiet mobbli fi ħdan azzjonijiet tattiċi u operattivi tal-missjonijiet tal-PBPD, l-ordni pubblika u s-sigurtà tal-Ministeru tal-Intern. Ir-Regolament jipprovdi għall-possibilità li jiġu stabbiliti unitajiet mobbli konġunti fuq il-bażi ta' ftehimiet ta' kooperazzjoni. Ir-Regolament dwar it-Traffiku tar-Repubblika tal-Moldova ġie emendat sabiex jinkludi dispożizzjonijiet li jawtorizzaw lill-unitajiet mobbli tal-BPD sabiex jimplimentaw l-attivitajiet tagħhom fit-toroq pubbliċi.

Minn Frar sa Marzu 2013, l-unitajiet mobbli konġunti tal-BPD u s-Servizz tad-Dwana għamlu operazzjonijiet konġunti: ġew ikkontrollati 477 mezz tat-trasport, u 396 kienu rreġistrati b'numri nazzjonali u 81 b'numri barranin. Matul dawn l-operazzjonijiet, instabu u ġew dokumentati l-każijiet li ġejjin: każ ta' trasport illegali ta' prodotti soġġetti għal dazju (etanol); 3 każijiet ta' trasport ta' prodotti għall-konsumatur bla ċertifikati ta' oriġini; 2 każijiet ta' setgħat iffalsifikati tal-avukat dwar il-mezzi tat-trasport u 2 każijiet ta' bdil tan-numri tal-vetturi.

1.2.2.     It-Tieni Pedament / it-tieni suġġett — Il-ġestjoni tal-migrazzjoni

1.2.2.1.  Valuri referenzjarji tal-VLAP

· Issoktar tal-implimentazzjoni effettiva tal-ftehim ta' riammissjoni bejn l-UE u r-Repubblika tal-Moldova u miżuri għar-riintegrazzjoni ta' ċittadini tal-Moldova (li jmorru lura minn jeddhom jew riammessi)

Skont il-Ftehim ta' Riammissjoni mal-Unjoni Ewropea u pajjiżi li mhumiex fl-UE, għall-perjodu bejn l-1 ta’ Jannar sal-31 ta’ Lulju 2013, il-Ministeru tal-Intern eżamina 83 applikazzjoni ta' riammissjoni mill-pajjiżi li ġejjin: Franza 35, l-Awstrija 8, il-Ġermanja 7, Spanja 10, l-Isvizzera 6, ir-Rumanija 7, il-Belġju 9, l-Isvezja 1. Matul l-istess perjodu, 42 ċittadin tal-Moldova ġew riammessi b'suċċess fir-Repubblika tal-Moldova u 2 ċittadini tal-UE ġew riammessi mit-territorju tar-Repubblika tal-Moldova fl-Istati Membri tal-UE (ir-Rumanija 1, l-Ungerjia 1). Min-numru totali ta' applikazzjonijiet ta' riammissjoni riċevuti minn pajjiżi tal-UE, 8 persuni nstabu li ma kinux ċittadini tar-Repubblika tal-Moldova jew li ma kellhom ebda assoċjazzjoni mar-Repubblika tal-Moldova.

Fil-qasam tar-ritorn u r-riammissjoni, inbdew b'suċċess żewġ proġetti ffinanzjati mill-UE. Il-proġett ‘Tisħiħ tal-Ġestjoni tal-Migrazzjoni u l-Kooperazzjoni fir-Riammissjoni fl-Ewropa tal-Lvant[17] (MIGRECO)’ tnieda fil-21 ta’ Marzu 2013 u ser idum għaddej sentejn. Qed jiġi implimentat mill-Organizzazzjoni Internazzjonali għall-Migrazzjoni (IOM). Il-proġett ‘Appoġġ lir-Repubblika tal-Moldova fl-implimentazzjoni tal-Pjan ta' Azzjoni tal-UE u r-Repubblika tal-Moldova dwar il-Liberalizzazzjoni tal-Viża — Ġlieda kontra l-Migrazzjoni Illegali fir-Repubblika tal-Moldova[18] (FIRMM)’ tnieda fl-20 ta’ Marzu 2013. Qed jiġi implimentat miċ-Ċentru Internazzjonali għall-Iżvilupp tal-Politika dwar il-Migrazzjoni (ICMPD) matul is-sentejn li jmiss. Iż-żewġ proġetti jikkontribwixxu għat-tisħiħ tal-kapaċità tal-BMA billi jiżviluppa l-ħiliet neċessarji għan-negozjar u l-implimenazzjoni ta' ftehimiet ta' riammissjoni ma' pajjiżi terzi oħrajn kif ukoll ta' Protokolli ta' Implimentazzjoni mal-Istati Membri tal-UE[19].

· Implimentazzjoni effettiva ta' qafas legali għall-ġestjoni tal-migrazzjoni, inkluż il-forniment ta' strutturi amministrattivi b'riżorsi umani adegwati b'kompetenzi ċari u relevanti għall-aspetti kollha tal-ġestjoni tal-migrazzjoni, kif ukoll il-kooperazzjoni effettiva bejn l-aġenziji relevanti

Fi ħdan il-kuntest tal-proċess ta' riforma tal-Ministeru tal-Intern u sabiex tissaħħaħ il-ġestjoni ġenerali tal-migrazzjoni fir-Repubblika tal-Moldova, ġie rivedut sew il-qafas istituzzjonali tal-BMA (skont l-Ordni Nru 70 tal-Ministeru tal-Intern tat-28 ta’ Frar 2013). Il-BMA ttella' f'livell ta' Dipartiment u n-numru ta' persunal kważi rdoppja minn 104 għal 198.

Il-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Moldova u l-Unjoni Ewropea li jemenda l-Ftehim bejn ir-Repubblika tal-Moldova u l-Komunità Ewropea dwar it-tħaffif tal-ħruġ tal-viżi, iffirmat f'Ġunju 2012, daħal fis-seħħ fl-1 ta’ Lulju 2013. Il-progress fl-implimentazzjoni tal-ftehim ġie vvalutat bħala pożittiv fl-aħħar laqgħa tal-Kumitat Konġunt dwar l-implimentazzjoni tar-Repubblika tal-Moldova u l-UE li saret fit-12 ta’ Ġunju 2013 fi Brussell. Għall-2012, in-numru ta' viżi tal-UE maħruġin għal ċittadini tal-Moldova żdied għal 157 974. Ir-rata medja ta' rifjut għall-2012 niżlet għal 3.05 % minn 7.02 % għall-2010. Fl-2012, l-Istati Mebri tal-UE ħarġu 101 135 viża għal ċittadini tal-Moldova, li 45.01 % minnhom kienu viżi għal dħul multiplu, inklużi 26.71 % viżi Schengen. Fl-2008, 11.6 % biss min-numri totali ta' viżi maħruġin kienu viżi tat-tip multiplu.

Fl-2012, l-iktar viżi għal dħul multiplu nħarġu mir-Rumanija (61.94 % jew 32 533 viża għal dħul multiplu minn total ta' 52 520); il-Litwanja (45.15 % jew 647 viża għal dħul multiplu minn total ta' 1 433); u l-Italja (36.07 % jew 3 795 minn total ta' 10 521). L-ogħla rata ta' rifjut fl-2012 ġiet irreġistrata fi Franza (9.8 % jew 434 talba għal viża rifjutati minn 4 391); ir-Repubblika Ċeka (9.52 % jew 439 talba rifjutati minn 4610); u l-Italja (8.03 %[20] jew 918 talba rifjutati minn 11439). L-inqas rati ta' rifjut kienu għall-Bulgarija (0.04 % jew 25 taba rifjutati minn 56 864); ir-Rumanija (2.78 % jew 1502 talbiet rifjutati minn 54022); u l-Ġermanja (2.43 %[21] jew 162 talba rifjutati minn 6679).

· Profil tal-migrazzjoni stabbilit u aġġornat b'mod regolari u analiżi effettiva tad-dejta dwar il-livelli u l-flussi ta' migrazzjoni

Ir-Rapport tal-Profil Estiż dwar il-Migrazzjoni (EMP) tar-Repubblika tal-Moldova ġie ppubblikat b'mod uffiċjali f'April 2013. Il-produzzjoni perjodika indipendenti tar-Rapport ser titkompla mill-Gvern tar-Repubblika tal-Moldova, speċifikament taħt il-koordinazzjoni tal-Uffiċċju għall-Migrazzjoni u l-Ażil tal-Ministeru tal-Intern. F'dan ir-rigward, sa tmiem l-2013 għandu jiġi ppubblikat sett aġġornat ta' statistiki konformi mal-lista ta' indikaturi.

Twettaq[22] stħarriġ indipendenti fuq skala kbira dwar il-migranti u l-familji[23] miċ-Ċentru għall-Analiżi u l-Investigazzjonijiet Soċjoloġiċi, Politiċi u Psikoloġiċi ‘CIVIS’ u l-Aġenzija Internazzjonali għall-Informazzjoni dwar il-Pajjiż Sors bħala parti mill-proġett iffinanzjat mill-UE dwar it-Tisħiħ tar-rabta bejn il-migrazzjoni u l-iżvilupp (NEXUS Moldova). Ir-riċerka sabet li hemm 370 000 Moldovan barra l-pajjiż bħala ħaddiema migranti fit-tul, li jifformaw 11 % tal-popolazzjoni sħiħa, u 109 000 Moldovan oħrajn attivi f'migrazzjoni staġjonali f'pajjiżi oħrajn, li jammontaw għal 6.6 % tal-popolazzjoni sħiħa. Mill-migranti staġjonali, 81 % jimigraw fil-Federazzjoni Russa u 7 % fl-Italja. L-istudju sab li 91.2 % tal-popolazzjoni sħiħa li għadhom ma kinux migranti ma għandhom ebda intenzjoni li jimigraw (inklużi ħaddiema migranti, migrazzjoni għal studju, staġjonali u interna). Madwar 56 000 ruħ, jew 3.4 % tal-popolazzjoni sħiħa, għandhom pjanijiet li jsiru ħaddiema migranti internazzjonali fit-tul u 51 000, jew 3.3 % tal-popolazzjoni sħiħa, beħsiebhom ifittxu xogħol staġjonali barra l-pajjiż.

· Implimentazzjoni konsistenti ta' metodoloġija effettiva dwar il-qbid fi ħdan il-pajjiż ta' migrazzjoni irregolari, analiżi tar-riskju (inkluż ir-rapportar tal-aġenziji relevanti u analiżi f'kull livell amministrattiv, eż. lokali, ċentrali), u investigazzjoni ta' każijiet ta' migrazzjoni irregolari ffaċilitata organizzata, inkluża l-kooperazzjoni effettiva bejn l-aġenziji relevanti

Fl-ewwel sitt xhur tal-2013, ġew irreġistrati 312-il każ ta' ksur tar-regoli ta' soġġorn (minħabba l-applikazzjoni tal-metodi ta' qbid interni tal-Ministeru tal-Intern): 270 każ ta' ksur tar-regoli ta' soġġorn minn barranin u nies bla stat u 42 każ ta' tħaddim ta' barranin bla awtorizzazzjoni. Il-BMA ħareġ 73 deċiżjoni għar-ritorn ta' barranin u l-qorti ħarġet 26 deċiżjoni ta' tkeċċija ta' ċittadini barranin.

Sabiex tissaħħaħ il-ġestjoni tal-migrazzjoni fl-oqsma kollha u biex tissaħħaħ il-kapaċità ta' prevenzjoni u indirizzar tas-soġġorni illegali minn barranin fir-Repubblika tal-Moldova, l-istruttura tad-Direttorat tal-MBA għall-Ġlieda kontra s-Soġġorn Illegali ta' Barranin ġiet riveduta u n-numru ta' persunal żdied minn 11 għal 47. Tliet unitajiet reġjonali għall-ġlieda kontra s-soġġorn illegali ta' barranin twaqqfu fid-Direttorat sabiex jiġġieldu kontra s-soġġorn illegali ta' barranin (fit-Tramuntana, Balti; fiċ-ċentru, Chişinau; u fin-Nofsinhar, Comrat) b'numru totali ta' 34 membru tal-persunal. Sa Settembru 2013, kien intgħażel il-persunal għal 85 % tal-karigi maħluqin ġodda.

Il-proġett iffinanzjat tal-UE ‘Nappoġġjaw lir-Repubblika tal-Moldova fl-implimentazzjoni tal-Pjan ta' Azzjoni tal-UE u r-Repubblika tal-Moldova dwar il-Liberalizzazzjoni tal-Viża — Ġlieda kontra l-Migrazzjoni Illegali fil-Moldova (FIRMM)’ jiżviluppa l-kapaċità tal-awtoritajiet ċentrali u lokali sabiex jaqbdu migranti irregolari fi ħdan il-pajjiż u ser jgħin biex jinxtara t-tagħmir meħtieġ. Bħala parti mill-istess proġett FIRMM, il-BMA ħoloq taqsima ġdida għall-iżvilupp tal-informazzjoni, il-ġestjoni tad-dejta u l-analiżi tar-riskji li ser ikunu sostnuti fil-konsolidazzjoni tal-kapaċitajiet ta' operazzjoni u analiżi tiegħu. Fl-istess kuntest, twaqqaf grupp ta' ħidma intern biex jabbozza metodoloġija għall-analiżi u l-valutazzjoni tar-riskji għall-immigrazzjoni u l-ażil, u ser jirċievi appoġġ minn esperti tal-Istati Membri tal-UE.

Matul l-ewwel seba' xhur tal-2013, ġew irreġistrati 34 każ kriminali ta' migrazzjoni irregolari, imqabblin ma' 82 fl-istess perjodu tal-2012 (tnaqqis ta' 58.5 %). Fl-2013, il-BMA rrefera tliet każijiet lill-uffiċċju tal-prosekutur, u bdew l-investigazzjonijiet kriminali.

· Forniment ta' infrastruttura adegwata (inklużi ċentri ta' detenzjoni) u tisħiħ tal-korpi responsabbli biex tiġi żgurata tkeċċija effettiva ta' ċittadini minn pajjiżi terzi b'residenza u/jew transizzjoni irregolari mit-territorju tar-Repubblika tal-Moldova

Biex tissaħħaħ il-kapaċità u jitjiebu kemm l-effiċjenza tal-proċeduri ta' ritorn kif ukoll il-forniment tas-servizzi lill-barranin, l-istruttura taċ-Ċentru għad-Detenzjoni Temporanja tal-Baranin fil-Ministeru tal-Intern ġiet riveduta (Ordni Ministerjali Nru 70 tat-28 ta’ Frar 2013). Bl-istruttura l-ġdida, il-membri tal-persunal żdied minn 29 għal 40. In-numru ta' persunal tas-Servizz ta' Sigurtà u Aċċess tela' minn 17 għal 25 u dak tas-Servizz ta' Identifikazzjoni u Skorta minn 5 għal 6. Is-servizz loġistiku ngħata żewġ karigi oħrajn.

Biex jiġi żgurat li l-migranti detenuti jirċievu assistenza legali, fis-6 ta’ Awwissu 2013 ġie ffirmat memorandum ta' qbil bejn il-BMA, il-Kunsill Nazzjonali tal-Għajnuna Legali tal-Istat u ċ-Ċentru Legali tal-Avukati (organizzazzjoni mhux governattiva). Skont il-memorandum ta' qbil, il-Kunsill Nazzjonali ta' Għajnuna Legali tal-Istat u ċ-Ċentru Legali tal-Avukati ser jipprovdu pariri inizjali u l-assistena legali meħtieġa lill-persuni kollha li jinsabu fiċ-Ċentru għad-Detenzjoni Temporanja ta' Barranin. Fl-ewwel sitt xhur tal-2013, kien hemm 34 fiċ-Ċentru. Id-durata medja ta' detenzjoni hija iktar minn xahrejn. Iż-żmien medju relattivament twil għall-ħruġ huwa dovut għal-livell baxx ta' tweġibiet minn ċerti pajjiżi terzi.

1.2.2.2.  Rakkomandazzjonijiet tal-Valutazzjoni tal-impatt

· Organizzazzjoni ta' kampanji informattivi bla heda u mmirati bil-għan li jiġu ċċarati d-drittijiet u l-obbligi tal-ivjaġġar bla viża, inkluża informazzjoni dwar ir-regoli li jirregolaw l-aċċess għas-suq tax-xogħol tal-UE (inkluż permezz tal-Portal tal-UE dwar l-Immigrazzjoni) u r-responsabilità għal kwalunkwe abbuż tad-drittijiet skont l-iskema ta' bla viża

F'Lulju 2013 inħoloq grupp tal-kumitat ta' tmexxija dwar l-informazzjoni u l-komunikazzjoni fuq l-integrazzjoni Ewropea. Huwa presedut mid-Deputat Ministru tal-Affarijiet Barranin, bil-parteċipazzjoni tal-Konsulent ta' Livell Għoli tal-UE tal-Prim Ministru dwar il-Komunikazzjoni, il-kelliem tal-Prim Ministru, konsulenti tal-Prim Ministru, rappreżentanti tad-Direttorat Ġenerali għall-Integrazzjoni Ewropea u l-Unità tal-Istampa tal-Ministeru tal-Affarijiet Barranin. Il-kumitat ta' tmexxija jiltaqa' kull ġimgħa jew darba kull ġimgħatejn. Pjan prattiku ta' azzjoni fuq prijoritajiet fit-terminu qasir, medju u twil ġie abbozzat u beda bl-implimentazzjoni f'Lulju 2013. Il-liberalizzazzjoni tal-viża hija waħda mis-suġġetti ewlenin indirizzati fit-taħditiet mal-pubbliku. Bejn Awwissu u Ottubru 2013 biss, ġew organizzati iktar minn 20 attività pubblika dwar l-ivjaġġar bla viża. F'Settembru, il-Ministeru tal-Affarijiet Barranin u l-Integrazzjoni Ewropea tar-Repubblika tal-Moldova kellu laqgħat informali separati u konġunti ma' rappreżentanti tal-mezzi tax-xandir (edituri mill-istazzjonijiet kollha tat-TV, u l-maġġoranza tal-mezzi tar-radju, online u gazzetti) biex jispjega l-prijoritajiet tad-djalogu bejn l-UE u l-MD sas-Summit ta' Vilnius, u l-Aġenda ta' Wara Vilnius, flimkien mal-aħħar żviluppi fl-implimentazzjoni tal-VLAP.

1.2.3.     It-Tieni Pedament / it-tielet suġġett — Il-politika dwar l-ażil

· Implimentazzjoni effettiva tal-leġiżlazzjoni dwar l-ażil, inkluż il-forniment ta' infrastruttura adegwata u t-tisħiħ ta' korpi responsabbli (persunal, finanzjament), b'mod partikolari fil-qasam tal-proċeduri dwar l-ażil, l-akkoljenza ta' nies li jfittxu ażil u l-ħarsien tad-drittijiet tagħhom, kif ukoll l-integrazzjoni tar-rifuġjati; żgurar li l-benefiċjarji ta' protezzjoni internazzjonali għandhom aċċess għal dokumenti tal-ivjaġġar previsti mil-leġiżlazzjoni

Fl-2012, 162 persuna applikaw għal ażil, 19 ġew rikonoxxuti bħala rifuġjati, 45 ingħataw protezzjoni umanitarja u ġiet rifjutata kwalunkwe xorta ta' protezzjoni lil 55 ruħ. Fil-perjodu bejn l-1 ta’ Jannar sat-30 ta’ Ġunju 2013, 54 ruħ applikaw għal ażil, 9 ġew rikonoxxuti bħala rifuġjati, 43 ingħataw protezzjoni umanitarja u ġiet rifjutata kwalunkwe xorta ta' protezzjoni lil 22 ruħ. Fl-2012, iż-żmien medju ta' pproċessar bejn is-sottomissjoni ta' applikazzjoni u deċiżjoni tal-ewwel istanza kien ta' 107 ijiem, filwaqt li ż-żmien meħud bejn is-sottomissjoni ta' applikazzjoni u deċiżjoni finali kien ta' 401 jum. Fl-ewwel nofs tal-2013, it-tul medju tal-proċedura amministrattiva kien ta' 129 jum u 289 jekk il-każ ġie appellat. Iż-żmien meħud għall-analiżi tal-applikazzjonijiet għal ażil fil-proċedura amminisrattiva huwa bejn xahar u sitt xhur. Sal-1 ta’ Lulju 2013, 272 persuna bi status ta' protezzjoni, li 79 minnhom kienu rifuġjati, u 135 persuna li ngħataw protezzjoni umanitarja kienu qed jgħixu fit-territorju tar-Repubblika tal-Moldova. Bħalissa, hemm deċiżjonijiet fuq 58 persuna pendenti, li qed jistennew deċiżjoni fl-ewwel istanza jew b'appell. Ħafna mill-applikanti ġejjin mis-Sirja, l-Armenja, l-Afganistan, il-Federazzjoni Russa, l-Azerbajġan, il-Kirgiżistan jew is-Sudan.

Id-Deċiżjoni tal-Gvern Nru 362 dwar l-għajnuna finanzjarja mogħtija lir-rifuġjati u l-benefiċjarji ta' protezzjoni umanitarja għas-sena 2013 ġiet adottata fit-12 ta’ Ġunju 2013. L-għajnuna tfasslet għal MDL 577.50, li tirrappreżenta 15 % tal-paga medja stmata għall-2013. Fl-2013, daħlu talbiet għal għajnuna minn 25 ruħ u din ingħatat fi 22 każ (21 mis-Sirja, u 1 mis-Sudan) u ġiet rifjutata fi 3 każijiet (mill-Armenja). Fl-ewwel nofs tal-2013, 59 barrani rreġistraw mal-aġenziji tal-impjiegi u 15 sabu xogħol.

F'April 2013, ġie ffirmat ftehim dwar l-implimentazzjoni tal-proġett Inizjattiva ffinanzjat mill-UE dwar il-Kwalità tas-Sistemi tal-Ażil fl-Ewropa tal-Lvant u l-Kawkasu tan-Nofsinhar u l-persunal tad-Determinazzjoni tal-Istatus ta' Rifuġjat (RSD) ħa sehem f'taħriġ kontinwu. Il-proġett jipprevedi wkoll it-tnedija tal-verżjoni Russa tal-pjattaforma Refworld tal-UNHCR. Il-persunal tal-RSD huwa involut fl-implimentazzjoni tal-Proġett Pilota 4 skont il-Proċess ta' Praga wkoll, imsejjaħ 'Taħriġ dwar il-kwalità fl-ażil’, bl-appoġġ tal-Uffiċċju Federali Ġermaniż għall-Migrazzjoni u l-Bord Svediż għall-Migrazzjoni. Il-konsulenti kollha dwar l-eliġibbiltà fid-Direttorat tal-BMA dwar l-Ażil u l-Integrazzjoni (AID) attendew il-Kurrikulu Ewropew fil-Qasam tal-Ażil — il-korsijiet f'format online ta' tagħlim elettroniku għall-moduli li ġejjin: Informazzjoni dwar il-Pajjiż ta' Oriġini (COI), Klawżoli ta' Inklużjoni, u Abbozzar u Teħid ta' Deċiżjonijiet. Ir-riċerkatur tas-COI u dawk tal-BMA li jieħdu d-deċiżjonijiet studjaw il-Modulu tas-COI dwar il-Kurrikulu Ewropew fil-Qasam tal-Ażil, u għandhom aċċess għad-databases uffiċjali pubbliċi kollha dwar is-COI.

Bħala parti mill-Proġett ta' Integrazzjoni Lokali u l-Programm ta' Protezzjoni Reġjonali ffinanzjati mill-UE u implimentati mill-UNHCR, it-taħriġ għall-persunal tal-AID, għall-pulizija tal-fruntiera u l-imħallfin dwar id-dritt ta' kisba ta' ażil u l-proċeduri sussegwenti fis-seħħ, kif ukoll dwar id-drittijiet tal-persuni li jfittxu l-ażil u r-rifuġjati[24] kompla jsir fl-2013. L-Ordni rigward evidenza, manutenzjoni u preservazzjoni ta' fajls ta' persuni akkomodati fiċ-Ċentru ta' Akkoljenza ġiet approvata fil-5 ta’ Ġunju 2013 skont ir-Regolament taċ-Ċentru ta' akkoljenza, approvat permezz tad-Deċiżjoni tal-Gvern Nru 1023 tat-28 ta’ Diċembru 2012. Il-Kodiċi etiku tagħha huwa f'konsultazzjoni bejn is-servizzi.

Valutazzjoni ġenerali tat-Tieni Pedament Ir-Repubblika tal-Moldova bdiet tinstalla sistemi ta' sorveljanza teknika matul il-fruntiera fuq l-art. Inxtraw tagħmir u vetturi oħrajn. L-unitajiet mobbli twaqqfu u huma operazzjonali. Il-kapaċità u l-kopertura tal-BMA ssaħħew, filwaqt li nfetħu s-sitt uffiċċji territorjali fi ħdan ir-reġjun Transnistria. Twettqu l-azzjonijiet kollha relatati mal-ażil, u t-taħriġ għall-persunal ta' infurzar tal-liġi u l-maġistrati qed imexxi sew. Ir-Repubblika tal-Moldova implimentat b'mod sodisfaċenti l-azzjonijiet mitlubin mir-rakkomandazzjonijiet tar-Raba' rapport tal-VLAP, filwaqt li tkompli timplimenta l-leġiżlazzjoni relevanti b'mod effettiv. Il-Kummissjoni tqis li r-Repubblika tal-Moldova ssodisfat il-valuri referenzjarji tat-tieni fażi stabbiliti mit-Tieni Pedament.

1.3.        It-Tielet Pedament: L-ordni pubblika u s-sigurtà

1.3.1.     It-Tielet Pedament / l-ewwel suġġett — Il-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-kriminalità organizzata, it-terroriżmu u l-korruzzjoni

1.3.1.1.  Valur referenzjarju tal-VLAP - Il-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-kriminalità organizzata u t-terroriżmu

· Implimentazzjoni tal-Istrateġija u l-Pjan ta' Azzjoni dwar il-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-kriminalità organizzata inkluża l-koordinazzjoni effettiva bejn l-awtoritajiet relevanti, kif ukoll it-twettiq ta' investigazzjoni effettiva, prosekuzzjoni u konfiski tar-rikavat mill-kriminalità;

Ir-Regolament dwar l-organizzazzjoni u l-funzjonijiet tal-Ministeru tal-Ispettorat tal-Pulizija Ġenerali tal-Intern (GPI) kien approvat fl-24 ta’ April 2013. Wara r-riforma tal-pulizija ta’ Marzu 2013, in-numru ta' funzjonijiet maniġerjali tnaqqas b'20% u n-numru ta' pulizija li jaħdmu fit-territorju żdied bi 19 %. Il-ħin ta' reazzjoni u intervent wara sejħa minn membru tal-pubbliku niżel fl-2013 minn 45 minuta għal madwar 30 minuta. Fl-2013, in-numru ta' mwiet u korrimenti serji minħabba aċċidenti naqas b'20 %. Sa tmiem is-sena għandha tiġi ppreżentata lill-Gvern ordni li tistabbilixxi żieda fil-paga ta' 30% b'mod speċifiku għall-uffiċjali tal-pulizija, minbarra żidiet oħrajn fis-salarju għall-uffiċjali. Matul l-ewwel seba' xhur tal-2013, tkissru 40 grupp kriminali, b'175 membru attiv[25].

Fl-24 ta’ Diċembru 2012, inħoloq iċ-Ċentru ta' Analiżi tal-Informazzjoni (CIA) fl-Ispettorat Nazzjonali tal-Investigazzjoni. Huwa maqsum f'żewġ unitajiet f'livell ċentrali (l-Unità ta' Investigazzjoni Analitika u l-Unitajiet ta' Analiżi tal-Informazzjoni), u t-Taqsimiet lokali ta' Investigazzjoni tar-Reati, li jeżistu f'kull Spettorat tal-Pulizija tar-Repubblika tal-Moldova. Is-CIA huwa kompletament operazzjonali u funzjonali, bi 12-il uffiċjal ta' investigazzjoni. Qed jiġi impimentat proġett[26] dwar il-‘Konsolidazzjoni tal-kapaċità tal-Ministeru tal-Intern fil-qasam tal-ġlieda kontra l-kriminalità u l-kontroll tal-armi’ bl-appoġġ tal-programm tar-Rumanija dwar l-Assistenza fl-Iżvilupp Uffiċjali (ODA) (il-Ministeru tal-Affarijiet Barranin tar-Rumanija) u l-Programm ta' Żvilupp tan-Nazzjonijiet Uniti (UNDP) fir-Repubblika tal-Moldova.

Fl-2013, il-Ministeru tal-Intern xtara t-tagħmir li ġej għall-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-kriminalità organizzata: 90 karozza għall-Ispettorat Nazzjonali tal-Pattulja (mill-baġit tal-istat); 10 kits forensiċi speċjalizzati għat-tiftix fuq il-post, 5 settijiet ta' kameras diġitali speċjali, 13-il test tal-etil u 30 kompjuter għall-GPI; bini ġdid għaċ-ċentru tal-GPI għall-forensika teknika u l-kompetenza ġudizzjarja (CTFJE) (li għandu jitlesta sa tmiem l-2013). Bħalissa għaddej proġett dwar l-akkwist ta' tagħmir speċjali għat-tisħiħ tal-kapaċitajiet tal-laboratorji forensiċi u l-kunsinna u l-installazzjoni tal-provvista huma mistennija fl-2014 (sa EUR 2.4 miljun mill-programm tal-2011 tal-Bini Komprensiv tal-Istituzzjonijiet tal-Istrument Ewropew ta' Viċinat u Sħubija). Il-pjan tal-baġit tal-2014 tal-Ministeru tal-Intern ikopri wkoll xirjiet oħrajn fil-ġejjieni ta' vetturi għal spettorati tal-pulizija, l-akkwist ta' tagħmir speċjali investigattiv u l-aġġornament ta' databases operattivi eżistenti.

Il-Ministeru tal-Intern, l-Uffiċċju tal-Prosekutur Ġenerali u ċ-Ċentru Nazzjonali għall-Ġlieda Kontra l-Korruzzjoni qed janalizzaw l-aspetti prattiċi għall-ħolqien tal-uffiċċju għall-irkupru ta' assi.

Bħalissa, fir-Repubblika tal-Moldova għadu mhuwiex possibbli li jiġu interċettati l-komunikazzjonijiet għal skopijiet ta' investigazzjoni kriminali esklussivament mill-awtoritajiet ta' infurzar tal-liġi. Dan huwa dovut għal kunsiderazzjonijiet tekniċi, legali u finanzjarji. L-istimi tal-ispejjeż biex il-korpi kollha ta' infurzar tal-liġi jkunu mgħammra bit-tagħmir li jeħtieġu huma ta' madwar MDL 220-250 miljun. Ir-Repubblika tal-Moldova tkun teħtieġ assistenza finanzjarja esterna biex tlaħħaq ma' modernizzazzjoni bħal din.

1.3.1.2.  Rakkomandazzjonijiet tal-Valutazzjoni tal-Impatt

· Tisħiħ tal-ġbir tad-dejta fuq kriminali u gruppi tal-kriminalità organizzata (OCGs) fil-livell nazzjonali, inter alia, billi jitwaqqfu u/jew jittejbu d-databases nazzjonali.

Sabiex jiġu żgurati komunikazzjoni istituzzjonali u ġbir ta' dejta effettiva, fl-1 ta’ Awwissu 2013 ġie deċiż li tinħoloq database komuni dwar l-attività mill-gruppi u l-organizzazzjonijiet kriminali sa tmiem l-2013 li tkun aċċessibbli mill-Ministeru tal-Intern, l-Uffiċċju tal-Prosekutur Ġenerali, is-Servizz tas-Sigurtà u l-Informazzjoni, iċ-Ċentru Nazzjonali għall-Ġlieda Kontra l-Korruzzjoni, is-Servizz tad-Dwana, il-Ministeru tal-Edukazzjoni, il-Ministeru għaż-Żgħażagħ u l-Isport, il-Kanċellerija tal-Istat u l-Akkademja tax-Xjenza.

· Issoktar tal-isforzi biex jittejbu l-indikaturi tad-dejta u l-ġbir tad-dejta kriminali fl-oqsma kollha tal-kriminalità.

Id-dejta dwar il-kriminalità miġbura permezz tar-reġistrazzjoni tal-ilmenti kollha u r-rapporti ta' reati mwettqin f'database ċentrali amministrata u kkontrollata mis-servizz informatiku tal-Ministeru tal-Intern. Sabiex jitjieb u jitħaffef il-ġbir ta' dejta dwar il-kriminalità organizzata, twaqqaf portal online għall-imenti dwar il-ġlieda kontra l-kriminalità organizzata fuq il-websajt uffiċjali tal-Ministeru[27]. Mill-bidu tal-2013, irċieva 29 ilment. Il-websajt uffiċjali tal-GPI tnediet fil-15 ta’ Mejju 2013, fejn iċ-ċittadini jistgħu jirrapportaw reat jew itellgħu ritratti, vidjo, jew informazzjoni fuq reati li kienu xhud għalihom. In-numru totali ta' 1 767 notifika (sal-15 ta’ Awwissu 2013) juri l-kunfidenza ikbar tan-nies fil-pulizija, speċjalment fil-kapaċità tal-pulizija li taġixxi fuq diversi tipi ta' reati.

Bl-implimentazzjoni tar-reġistru l-ġdid dwar il-kriminalità u l-informazzjoni kriminoloġika mill-1 ta’ Jannar 2013, il-ġbir tad-dejta dwar il-kriminalità fir-Repubblika tal-Moldova ġie simplifikat. Kull sottodiviżjoni tal-Ministeru tal-Intern imqabbda mad-databases tista' tikseb kull xorta ta' statistiki fi kwalunkwe ħin skont it-tip ta' kriminalità jew reġjun. Il-karti amministrattivi tneħħew mill-proċess ta' ġbir ta' dejta fuq il-kriminalità. Finalment, grupp ta' ħidma interistituzzjonali għall-iżvilupp ta' regolament dwar l-ipproċessar u l-analiżi uniformi ta' dejta statistika relatata mal-ġustizzja kriminali beda bl-attività tiegħu fil-bidu tal-2013.

1.3.1.3.  Valur referenzjarju tal-VLAP - Il-prevenzjoni tat-traffikar tal-bnedmin

· Implimentazzjoni tal-leġiżlazzjoni dwar il-prevenzjoni tat-traffikar tal-bnedmin u l-Pjan Nazzjonali rispettiv, inkluża koordinazzjoni effettiva bejn l-aġenziji tal-istat u l-protezzjoni effettiva tal-vittmi tat-traffikar, b'mod partikolari tfal;

Fl-ewwel nofs tal-2013, ġew identifikati 71 każ kriminali dwar it-traffikar tal-bnedmin (THB), tnaqqis ta' 6.5 % meta mqabblin mas-76 identifikati fl-istess perjodu s-sena li għaddiet. Madwar 80 % minnhom irriżultaw minn miżuri proattivi ta' invesigazzjoni tal-pulizija u 20 % jirrappreżentaw ilmenti u rapporti. 61 ruħ kienu soġġetti għal sfruttament sesswali u 90 għal sfruttament għal xogħol. Għall-ewwel darba, id-dejta miġbura turi predominanza ta' traffikar għall-isfruttament għal xogħol meta mqabbel mal-isfruttament sesswali. Dan jirriżulta l-iktar minn sforzi ta' taħriġ tal-pulizija li saru fl-2011-2012 fuq l-identifikazzjoni u d-dokumentazzjoni effettivi ta' każijiet ta' traffikar għal sfruttament għal xogħol. Il-pajjiżi ta' destinazzjoni ewlenin baqgħu l-Federazzjoni Russa (madwar 60 % tal-vittmi kollha), it-Turkija u l-Emirati Għarab Magħquda (UAE). Dan juri biċ-ċar li l-isforzi tal-infurzar tal-liġi tal-Moldova huma sostenibbli fir-rigward tal-qbid u l-investigazzjoni effiċjenti ta' każijiet ta' traffikar u l-identifikazzjoni u l-protezzjoni tal-vittmi.

Skont Deċiżjoni tal-Kumitat Nazzjonali dwar it-THB, mill-15 ta’ Lulju 2013 l-awtoritajiet tal-istat ser jibdew jaħdmu fuq il-Pjan Nazzjonali għall-Prevenzjoni u l-Ġlieda kontra t-THB għat-tliet snin li jmiss f'Settembru 2013. Id-database tat-THB immexxija mis-Segretarjat Permanenti hija waħda funzjonali u tiġbor dejta minn awtoritajiet ta' infurzar tal-liġi u istituzzjonijiet li jassistu l-vittmi.

Fl-ewwel sitt xhur tal-2013, saru 280 kampanja ta' sensibilizzazzjoni u attiviatjiet oħrajn[28] relatati mal-prevenzjoni tat-THB. Il-liġi dwar il-protezzjoni soċjali ta' tfal f'riskju u tfal separati mill-ġenituri tagħhom kienet approvata mill-Parlament fl-14 ta’ Ġunju 2013. Il-liġi tistabbilixxi mekkaniżmi ta' kooperazzjoni settorjali għall-valutazzjoni u l-appoġġ tat-tfal f'riskju.

Mekkaniżmu nazzjonali għall-valutazzjoni, l-akkreditament u l-monitoraġġ ta' fornituri tas-servizzi soċjali ġie promoss mill-Ministeru tax-Xogħol, il-Protezzjoni Soċjali u l-Familja skont il-Liġi Nru 129 tat-8 ta’ Ġunju 2012 dwar l-akkreditament tal-fornituri tas-servizzi soċjali u r-Regolament dwar l-attività tal-Kunsill Nazzjonali għall-akkreditament tal-fornituri tas-servizzi soċjali (Deċiżjoni tal-Gvern Nru 998 tat-28 ta’ Diċembru 2012). Il-Kunsill Nazzjonali għall-Akkreditament ta' Fornituri tas-Servizzi Soċjali twaqqaf f'April 2013. Il-mekkaniżmu tnieda f'fażi pilota u huwa kkonsultat ma' rappreżentanti tas-soċjetà ċivili u msieħba tal-iżvilupp tal-kooperazzjoni u huwa skedat li jitnieda kompletament fl-2014. Il-ħolqien ta' fond nazzjonali għall-assistenza, il-protezzjoni u l-kumpens ta' vittmi[29] ġie identifikat bħala prijorità importanti għall-kooperazzjoni fil-ġejjieni mal-Kunsill tal-Ewropa.

1.3.1.4.  Rakkomandazzjonijiet tal-Valutazzjoni tal-Impatt

· Żgurar tal-protezzjoni effettiva tax-xhieda ta' THB, u titjib ulterjuri fil-protezzjoni, l-assistenza u l-appoġġ lill-vittmi ta' THB.

Iċ-ċentru għall-assistenza u l-protezzjoni tal-vittmi u l-vittmi potenzjali ta' traffikar tal-bnedmin, kompletament operazzjonali mill-2008, kompla bl-attività tiegħu. Fl-2013, erba' vittmi ta' THB irċivew miżuri ta' protezzjoni speċjali offruti mid-Diviżjoni għall-Protezzjoni tax-Xhieda fi ħdan il-GPI. Il-vittmi kollha ġew riferuti wkoll għas-servizzi ta' protezzjoni soċjali. Bis-saħħa tal-miżuri effettivi meħudin, ma kien hemm ebda inċident li involva vittmi.

L-istandards minimi tal-kwalità għall-assistenza u l-protezzjoni tal-vittmi u l-vittmi potenzjali ta' traffikar tal-bnedmin qed jiġu diskussi u jistgħu jiġu approvati mill-Gvern fil-bidu tal-2014. Fl-ewwel sitt xhur tal-2013, 31 koppja ta' omm u iben/bint kienu assistiti fiż-żewġ swali tal-maternità taċ-Ċentri ta' Akkomodazzjoni inn Chisinau u Balti. Iċ-ċentri huma taħt ir-responsabilità tal-Ministeru tas-Saħħa tar-Repubblika tal-Moldova. Is-swali tal-maternità joffru servizzi ta' akkoljenza, saħħa, edukazzjoni, kura tas-saħħa, legali, soċjali, psikoloġiċi u (ri)integrazzjoni lil koppji ta' omm u iben/bint f'diffikultà, skont il-ħtiġijiet tagħhom.

1.3.1.5.  Valur referenzjarju tal-VLAP - Il-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-korruzzjoni

· Implimentazzjoni tal-leġiżlazzjoni dwar il-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-korruzzjoni, żgurar tal-funzjonament effiċjenti tal-aġenzija indipendenti għall-ġlieda kontra l-korruzzjoni; żvilupp ta' kodiċijiet etiċi u taħriġ fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni, b'fokus speċjali fuq uffiċjali pubbliċi involuti fl-infurzar tal-liġi u l-ġudikatura;

Wara l-adozzjoni tal-Liġi Nru 106 tat-3 ta’ Mejju 2013, iċ-Ċentru Nazzjonali għall-Ġlieda kontra l-Korruzzjoni (NAC) ġie taħt ir-responsabilità tal-Gvern minflok il-Parlament. Id-direttur tal-NAC jinħatar għal mandat ta' 4 snin u jitneħħa mill-President tar-Repubblika tal-Moldova wara proposta tal-Prim Ministru. Ir-Repubblika tal-Moldova hija mħeġġa ssegwi kompetizzjonijiet miftuħin bi kriterji oġġettivi bbażati fuq il-mertu pprovduti b'mod ċar mil-liġi. It-trasferiment tal-kompetenzi tal-investigazzjonijiet f'reati finanzjarji għall-Ministeru tal-Intern u s-Servizz tad-Dwana wassal għall-konsolidazzjoni tal-mandat tal-NAC[30] fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni u reati relatati mal-korruzzjoni. L-NAC jew ċerti taqsimiet tal-NAC għandhom isiru speċjalizzati esklussivament f'investigazzjonijiet ta' każijiet li jinvolvu ċertu livell ta' uffiċjali jew ċertu livell ta' ħsara, sabiex jindirizzaw aħjar każijiet ta' korruzzjoni ta' livell għoli.

Il-Kodiċi tal-Kondotta l-ġdid għall-impjegati taċ-Ċentru Nazzjonali għall-Ġlieda Kontra l-Korruzzjoni daħal fis-seħħ fit-30 ta’ Awwissu 2013. L-adozzjoni tal-Kodiċi tal-Kondotta huwa mistenni jikkontribwixxi għal kondotta iktar effiċjenti u responsabbli tal-attività tal-NAC, jiġifieri żieda fil-fiduċja pubblika fl-istituzzjoni. Wara emenda tas-7 ta’ Marzu 2013 fil-liġi dwar is-salarji tas-settur pubbliku, l-uffiċjali pubbliċi u l-persunal tal-kabinett tal-uffiċjali pubbliċi ngħataw żieda fil-paga ta' 35 % mill-1 ta’ Jannar 2013. Sabiex jiġi żgurat l-istess trattament, iktar minn 1566 uffiċjal pubbliku rċivew żieda fis-salarju, inklużi 101 deputat, 773 prosekutur, 516-il imħallef, u 227 membru tal-persunal tal-kabinett tal-uffiċjali pubbliċi.

Bħalissa, l-NAC jieħu ħsieb l-analiżi tal-Pjanijiet ta' Integrità tal-awtoritajiet ċentrali pubbliċi. L-NAC għadu jipprovdi kompetenza fil-qasam tal-ġlieda kontra l-korruzzjoni meta jkunu qed jiġu abbozzati atti normattivi. Minn Jannar sa Lulju 2013, l-NAC eżamina u pprovda kompetenza dwar il-ġlieda kontra l-korruzzjoni għal 498 abbozz ta' atti normattivi. Sabiex tkun żgurata speċjalizzazzjoni profonda tal-investigaturi fl-investigazzjonijiet finanzjarji, s'issa fl-2013 ġew organizzati sitt korsijiet ta' taħriġ speċjalizzat għal rappreżentanti tal-awtoritajiet ta' infurzar tal-liġi: iċ-Ċentru Nazzjonal għall-Ġlieda Kontra l-Korruzzjoni, il-Ministeru tal-Intern, is-Servizz tas-Sigurtà u l-Intelligence, l-Uffiċċju tal-Prosekutur Ġenerali u awtoritajiet relevanti oħrajn.

Bejn Jannar u Settembru 2013, id-Dipartiment tal-Prosekuzzjoni Kriminali tal-NAC fetaħ 400 kawża kriminali, u 126 kawża kriminali minnhom kontra 163 imputat tressqu l-qorti. Il-qrati qatgħu 118-il sentenza. Fl-2013, tressqu l-qorti 9 kawżi kriminali għal reati relatati mal-korruzzjoni kontra persuni b'kariga ta' uffiċjal pubbliku ta' klassifikazzjoni għolja, jew li kellhom din il-kariga fl-imgħoddi: Segretarju Deputat Ġenerali tal-Gvern; Deputat Kap ta' Distrett; 5 Sindki; Ex-Kap tal-Kunsill ta' Koordinazzjoni Awdjoviżiva u Kap tal-Ispettorat Fiskali tal-Istat. Ir-Repubblika tal-Moldova hija mistennija tirrapporta fil-ġejjieni dwar l-ammont ta' kundanni u r-rata ta' suċċess.

L-awtorità l-kbira l-oħra għall-ġlieda kontra l-korruzzjoni, il-Kummissjoni Nazzjonali għall-Integrità, taħtar il-persunal tagħha wara proċeduri pubbliċi ta' kompetizzjoni u għażla. Mill-21 kariga fil-Kummissjoni Nazzjonali għall-Integrità, 8 għadhom battala. Il-kundizzjonijiet neċessarji kollha għax-xogħol ġew ipprovduti — inxtara t-tagħmir neċessarju u nħolqu d-databases tar-rekords tad-dikjarazzjonijiet. Fl-ewwel nofs tal-2013, il-Kummissjoni stħarrġet 38 ilment. F'ħames każijiet, is-sejbiet tal-Kummissjoni ntwerew fil-qorti. Matul l-2013, il-qrati kienu notifikati b'328 kawża ta' reati inqas gravi għan-nuqqas ta' sottomissjoni ta' dikjarazzjonijiet ta' assi jew interessi fi ħdan id-data ta' skadenza stabbilita mil-liġi. Fis-6 ta’ Frar 2013 tnediet il-websajt tal-Kummissjoni li tipprovdi pjattaforma għall-komunikazzjoni u l-aċċess dirett għad-dikjarazzjonijiet.

Ġiet żgurata l-kooperazzjoni bejn il-Kummissjoni Nazzjonali għall-Integrità u l-NAC. Fl-ewwel nofs tal-2013, iċ-Ċentru Nazzjonali għall-Ġlieda Kontra l-Korruzzjoni bagħat 12-il rapport ta' ksur possibbli ta' dispożizzjonijiet legali li jaqgħu fi ħdan l-oqsma ta' kompetenza għal analiżi tal-Kummissjoni. L-NAC jikkollabora mal-Kummissjoni fil-proċess ta' applikazzjoni ta' sanzjonijiet amministrattivi meta jinstab nuqqas ta' dikjarazzjoni ta' kunflitt ta' interess, u fl-analiżi tal-materjali mibgħutin mill-Kummissjoni biex jinfetħu miżuri ta' investigazzjoni fuq disparitajiet bejn id-dħul u l-proprjetajiet proprji. Ir-Repubblika tal-Moldova hija mistennija tistabbilixxi track-record dwar il-verifika ta' kunflitti ta' interess u dwar id-divulgazzjoni tal-assi, u dwar is-sanzjonijiet applikati.

Fl-14 ta’ Marzu 2003 tnediet reviżjoni tal-kategorija ta' persuni li jgawdu minn immunità għall-proċdura kriminali biex jiġi emendat il-Kodiċi tal-Proċedura Kriminali. Abbozz tal-liġi dwar ir-reviżjoni tal-immunitajiet fi ħdan il-proċeduri ta' prosekuzzjoni kriminali ġie abbozzat mill-Uffiċċju tal-Prosekutur Ġenerali u sottomess għal koordinazzjoni bejn u fi ħdan l-aġenziji. Bħalissa qed isir studju dwar ir-regoli ta' responsabilità għall-prosekuturi, inkluża r-responsabilità dixxiplinari u l-eliminazzjoni tal-immunità ġenerali tagħhom, mill-Uffiċċju tal-Prosekutur Ġenerali b'mod konġunt mal-Istitut għar-Riforma Kriminali. Fis-16 ta’ Ottubru 2013, il-Gvern approva żewġ liġijiet ġodda għall-ġlieda kontra l-korruzzjoni — l-ewwel waħda testendi l-perjodu ta' preskrizzjoni għall-prosekuzzjoni ta' mħallfin li jwettqu delitti, u tipprojbixxi komunikazzjoni bejn l-imħallfin u l-partijiet involuti fil-proċess sabiex tkun żgurata imparzjalità. L-abbozz tal-liġi jipprovdi wkoll għal responsabilità ikbar għal arrikkiment illiċitu, projbizzjoni fuq il-ħidma f'karigi pubbliċi għal perjodu itwal, dispożizzjonijiet dwar il-konfiska ta' assi, multi u priġunerija. It-tieni abbozz tal-liġi, dwar ir-remunerazzjoni tal-imħallfin, jipprovdi għal żieda fis-salarji tal-imħallfin sabiex dawn jitilgħu għal 3-5 darbiet is-salarju medju.

1.3.1.6.  Rakkomandazzjonijiet tal-Valutazzjoni tal-Impatt

· Prevenzjoni u ġlieda kontra l-korruzzjoni fil-livelli kollha u fl-oqsma kollha.

Ara l-valur referenzjarju tal-VLAP iktar 'il fuq.

· Implimentazzjoni ta' azzjonijiet tal-ġlieda kontra l-korruzzjoni bħala kwistjoni prijoritarja fl-oqsma kollha, kif ukoll fir-rigward tal-aspetti usa' tal-istat tad-dritt. L-awtoritajiet nazzjonali għandu jkollhom il-kapaċità li jiġġieldu l-korruzzjoni fil-livelli kollha — ċentrali, reġjonali, lokali u speċifiċi għas-setturi, b'attenzjoni partikolari fuq l-awtoritajiet ta' infurzar tal-liġi u tad-dwana.

Is-Servizz Intern għas-Sigurtà u l-Ġlieda Kontra l-Korruzzjoni twaqqaf fil-Ministeru tal-Intern f'Marzu 2013. Is-servizz huwa awtorità awtonoma fil-Ministeru tal-Intern. Jieħu miżuri ta' investigazzjoni speċjali u għandu biżżejjed kapaċità biex jiġġieled u jissorvelja fenomeni ta' korruzzjoni kemm f'livell ċentrali kif ukoll lokali. Il-membri tal-persunal tas-Servizz żdiedu minn 18 għal 111-il kariga fl-2013. Barra minn hekk, l-abbozz tal-Liġi dwar l-Ittestjar tal-Integrità Professjonali tal-Pulizija ġie adottat mill-Gvern u issa jinsab quddiem il-Parlament. Il-liġi tistabbilixxi l-proċedura, il-metodoloġija, il-mezzi u t-tekniki ta' ttestjar tal-integrità professjonali tal-pulizija, inklużi modi ta' identifikazzjoni, valutazzjoni u eliminazzjoni ta' vulnerabilitajiet u riskji ta' korruzzjoni jew atti illegali oħrajn. Bħalissa qed jiġi abbozzat ftehim ta' kooperazzjoni bejn il-Ministeru tal-Intern u ċ-Ċentru Nazzjonali għall-Ġlieda Kontra l-Korruzzjoni.

L-ilmenti dwar każijiet ta' korruzzjoni huma analizzati mis-Servizz Intern għas-Sigurtà u l-Ġlieda Kontra l-Korruzzjoni bla heda, u dan jippermettilu jintervjeni minnufih fuq il-post, anki fi tmiem il-ġimgħa, u b'hekk tiżdied l-effettività tal-prevenzjoni u l-monitoraġġ tal-impimentazzjoni tar-riskju. Bħala indikazzjoni tal-effettività ta' din il-politika, fl-ewwel sitt xhur tal-2013, għal bosta ksur, ittieħdu bosta miżuri dixxiplinari kontra 233 impjegat tal-Ministeru tal-Intern meta mqabblin mal-424 fl-ewwel sitt xhur tal-2012.

1.3.1.7.  Valur referenzjarju tal-VLAP - Il-prevenzjoni tal-ħasi tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu

· Implimentazzjoni tal-leġiżlazzjoni u l-Istrateġija għall-prevenzjoni tal-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu, implimentazzjoni tal-leġiżlazzjoni relevanti dwar il-konfiska ta' assi ta' kriminali (inklużi d-dispożizzjonijiet li jindirizzaw aspetti transfruntiera);

Fis-6 ta’ Ġunju 2013, il-Parlament approva l-Istrateġija Nazzjonali għall-Prevenzjoni u l-Ġlieda kontra l-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu għall-2013-2017 u l-Pjan ta' Azzjoni mfassal biex jimplimenta din l-istrateġija ta' ħames snin, sabiex tiġi żviluppata skema nazzjonali effettiva għall-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus / kontra l-finanzjament tat-terroriżmu (AML/CFT). Il-Pjan ta' Azzjoni jiddikjara l-miżuri li għandhom jittieħdu, id-data ta' skadenza, l-awtoritajiet responsabbli u l-indikaturi tal-monitoraġġ. B'hekk, ir-Repubblika tal-Moldova għandha l-għan l-ieħor li tikkonforma mal-istandards tal-AML/CFT tat-Task Force ta' Azzjoni Finanzjarja (FATF) u r-rakkomandazzjonijiet stabbiliti fir-raba' rapport ta' evalwazzjoni ta’ Diċembru 2012 minn Moneyval, il-Kumitat tal-Esperti tal-Kunsill tal-Ewropa dwar l-Evalwazzjoni ta' Miżuri ta' Ħasil tal-Flus.

Ir-Repubblika tal-Moldova rrapportat li fl-2013 diġà kienu ġew implimentati bis-sħiħ seba' miżuri tal-Pjan ta' Azzjoni u li kienu qed jiġu implimentati erba' miżuri oħra. Ir-Repubblika tal-Moldova hija mħeġġa tkompli bil-proċess ta' implimentazzjoni tal-Pjan ta' Azzjoni tagħha u, peress li l-Istrateġija u l-Pjan ta' Azzjoni għandhom jirreferu għar-Rakkomandazzjonijiet tal-FATF 40+9 tal-2003, għandha taġġorna l-liġijiet u r-regolamenti tagħha dwar l-AML/CFT fid-dawl tar-Rakkomandazzjonijiet riveduti adottati mill-FATF fi Frar 2012. Apparti minn hekk, meta r-Repubblika tal-Moldova tissorvelja l-progress tagħha, għandha tieħu f'kunsiderazzjoni l-aspetti kwalitattivi flimkien ma' dawk kwantitattivi.

Fir-rigward tal-miżuri leġiżlattivi, ir-Repubblika tal-Moldova ħejjiet inter alia abbozz tal-liġi li jindirizza sanzjonijiet għal ksur minn entitajiet ta' rapportar u setgħat ta' sanzjonar għall-konformità mar-Rakkomandazzjoni 17 tal-FATF. Dawn l-abbozzi tal-emendi għall-Art. 291 tal-Kodiċi dwar il-Kontravenzjonijiet donnhom ikopru l-ksur kollu possibbli tal-obbligi pprovduti mil-Liġi dwar l-AML/CFT. Bħalissa, uħud minn dawn in-nuqqasijiet l-iskema ta' sanzjonar tal-AML/CFT għadhom preżenti, minħabba l-lista limitata ta' ksur li jistgħu jikkostitwixxu bażi għal penali u minħabba n-nuqqas ta' ċarezza dwar liema awtorità superviżorja tista' teżerċita s-setgħat ta' sanzjonar. B'hekk, ir-Repubblika tal-Moldova hija mħeġġa tgħaddi l-emendi proposti malajr kemm jista' jkun.

Fil-kuntest tal-impenji li jaqgħu taħt il-Ftehim ta' Assoċjazzjoni tal-ġejjieni, ir-Repubblika tal-Moldova trid tiżgura applikazzjoni gradwali tar-regoli tal-UE dwar il-moviment liberu tal-kapital[31], li jinvolvi anki l-liberalizzazzjoni tal-operazzjonijiet ta' importazzjoni u esportazzjoni għall-kambju. Dan ser ifisser it-tneħħija tal-limiti eżistenti fuq l-importazzjoni u l-esportazzjoni tal-kambju.

Skont ir-Repubblika tal-Moldova, il-miżuri ta' implimentazzjoni meħudin sabiex tiġi żgurata applikazzjoni effettiva tal-liġijiet u r-regolamenti dwar l-AML/CFT inkludew dawn li ġejjin: minn Jannar sa Awwissu 2013, twettqu verifiki ex officio u fuq il-post ta' 235 uffiċċji tal-kambju, 48 parteċipant professjonali fis-suq finanzjarju mhux bankarju, u 7 istituzzjonijiet bankarji. Il-ksur ewlieni li nstab kien: ebda implimentazzjoni jew implimentazzjoni parzjali tal-programmi istituzzjonali għall-prevenzjoni u l-ġlieda kontra tal-ħasil tal-fus, u nuqqas ta' rapportar ta' tranżazzjonijiet suspettati fi flus kontanti. Fl-2013, l-Uffiċċju għall-Prevenzjoni u l-Ġlieda kontra l-Ħasil tal-Flus ippreżenta 37 oġġett ta' informazzjoni lill-awtoritajiet ta' prosekuzzjoni kriminali fl-uffiċċju tal-prosekutur għall-ġlieda kontra l-korruzzjoni u l-NAC. B'riżultat ta' dan, infetħu 20 kawża kriminali, 15 minnhom relatati ma' reati ta' ħasil tal-flus.

1.3.1.8.  Rakkomandazzjonijiet tal-Valutazzjoni tal-Impatt

· Il-proċeduri ta' konfiska tal-assi jridu jkunu maqbulin mal-awtoritajiet tal-Moldova, sabiex jiġu rkuprati l-proprjetajiet misruqin jew il-profitti li jsiru minnhom, u sabiex tonqos is-setgħa finanzjarja tal-OCGs, u b'hekk jitħaffef it-tkissir tagħhom.

Ir-Repubblika tal-Moldova għarrfet li bħalissa kienet qed tiġi abbozzata l-Liġi dwar l-emenda u t-tlestija tal-art. 243 u l-art. 106 tal-Kodiċi Kriminali u l-art. 206 tal-Kodiċi tal-Proċedura Kriminali sabiex jissaħħu l-azzjonijiet tal-ġlieda u jiġu ottimizzati r-regoli ta' konfiska u li din għandha tkun sottomessa lill-Parament sa tmiem is-sena sabiex japprovaha.

Skont ir-Repubblika tal-Moldova, f'termini ta' konfiska, minn Jannar sa Lulju 2013, il-qrati tal-ewwel istanza qatgħu disa' sentenzi ta' konfiska ta' prodotti/dħul użati f'reat jew li rriżultaw minn reati u ttrasferiethom lill-istat. L-ammont totali ta' prodotti kkonfisikati huwa ta' MDL 1 984 047 f'seba' kawżi ta' kutrabandu fuq skala partikolarment kbira u żewġ każijiet ta' serq b'ċirkustanzi aggravanti. Fl-istess perjodu, il-Qrati tal-Appell ħarġu disa' deċiżjonijiet b'valur finali tal-prodotti sekwestrati ta' MDL 688 309.

1.3.1.9.  Valur referenzjarju tal-VLAP - L-implimentazzjoni tal-Politika ta' kontra d-droga

· Implimentazzjoni tal-Istrateġija Nazzjonali kontra d-Droga u l-pjan ta' azzjoni relatat magħha, biex l-informazzjoni dwar is-sekwestri ta' droga u l-persuni involuti ssir aċċessibbli fil-punti ta' qsim tal-fruntiera; żvilupp ulterjuri tal-kooperazzjoni u l-iskambju ta' informazzjoni ma' korpi internazzjonali relevanti fil-qasam tad-droga;

Wara r-riforma tal-Ministeru tal-Intern (ara iktar 'il fuq taħt it-Tielet Pedament / l-ewwel suġġett Valur referenzjarju tal-VLAP), id-Dipartiment ta' Kontra d-Droga tal-GPI ġie riorganizzat f'Marzu 2013. L-uffiċċji reġjonali ta' kontra d-droga fir-reġjuni tat-Tramuntana u n-Nofsinhar tal-pajjiż inħolqu fl-istess żmien, u żewġ unitajiet addizzjonali tad-Dipartiment ta' Kontra d-Droga: it-taqsima għall-ġlieda taċ-ċirkwit illeċitu ta' sustanzi psikotropiċi u prekursuri, u l-unità ta' analiżi u ppjanar. Il-persunal tad-Dipartiment ta' Kontra d-Droga żdied għal 27. L-attivitajiet ta' taħriġ għall-persunal involut fl-attivitajiet ta' kontra d-droga komplew isiru fl-2013 kif ukoll attivitajiet ta' sensibilizzazzjoni. Il-baġit tal-ministeru għall-2014 jinkludi allokazzjoni ta' MDL 30 miljun għax-xiri ta' mezzi speċjali għall-ġlieda kontra d-droga.

Fl-2013, tressqu l-qorti 609 kawża kriminali relatata ma' droga (imqabblin ma' 865 fl-istess perjodu tas-sena 2012). Bħala riżultat tar-reati maqbudin f'dak il-perjodu, ġew sekwestrati 85 kg droga (fl-2012: 171 kg), 62 kg minnhom marijuana (fl-2012: 78 kg), 116 795 pjanti tal-kannabis (fl-2012: 136491) u 17 971 pjanta tal-pepprin (fl-2012: 10598). It-tnaqqis fin-numru ta' kawżi kriminali relatati mad-droga mressqin huwa dovut għad-dekriminalizzazzjoni ta' ċerti reati relatati ma' droga u konċentrazzjoni tal-pulizija li ffokat fuq każijiet ta' livell għoli f'termini ta' sekwestri. Matul l-2013, ġew organizzati bosta operazzjonijiet speċifiċi: “Xaħxieħa” (MAC) – għall-ġlieda kontra l-koltivazzjoni domestika ta' marijuana, u “OVIDIU” – għall-ġlieda kontra l-kutrabandu ta' droga, narkotiċi u prekursuri fil-fruntiera bejn ir-Repubblika tal-Moldova u l-Ukraina, organizzati mill-EUBAM.

Il-kooperazzjoni u l-iskambju ta' informazzjoni kompla mal-korpi internazzjonali relevanti, inklużi l-EMCDDA u l-Grupp Pompidou tal-Kunsill tal-Ewropa.

Is-sħubijiet mas-soċjetà ċivili komplew jiġu żviluppati, anki flimkien ma' organizzazzjonijiet internazzjonali, bl-NGOs li bdew jiġu involuti iktar f'attivitajiet u trattamenti kontra d-droga. Memorandum ta' Kooperazzjoni bejn il-GPI, il-Ministeru tal-intern u l-Unjoni NGO għall-Prevenzjoni tal-HIV u t-Tnaqqis tad-Dannu (UOHR) ġie ffirmat fit-2 ta’ Lulju 2013. Il-Fondazzjoni Soros fir-Repubblika tal-Moldova kompliet tiffinanzja attivitajiet ta' tnaqqis tad-dannu. Kors ta' taħriġ għall-impjegati tad-Dipartiment Kontra d-Droga dwar it-trattament u t-tnaqqis tad-dannu għal dawk li jużaw id-droga fil-kustodja tal-pulizija ġie organizzat mill-Grupp Pompidou u l-NGO ‘Proġetti Innovattivi fil-Ħabsijiet’.

· Impimentazzjoni tal-Konvenzjonijiet relevanti tan-NU u l-Kunsill tal-Ewropa, kif ukoll ir-rakkomandazzjonijiet ta' GRECO fl-oqsma msemmijin hawn fuq.

Ir-Repubblika tal-Moldova nediet il-proċess nazzjonali ta' mili tal-Kwestjonarju Ġenerali u Tematiku dwar l-implimentazzjoni tal-Konvenzjoni ta' Lanzarote. Dan għandu jiġi ppreżentat lill-Kumitat ta' Lanzarote f'Jannar 2014.

Fl-2013, ir-Repubblika tal-Moldova għarrfet b'mod perjodiku lill-GRECO dwar l-aħħar żviluppi tagħha fil-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-korruzzjoni, u r-riżultati ewlenin tar-riforma tal-NAC. Fl-istess ħin, ir-Repubblika tal-Moldova implimentat bis-sħiħ ir-rakkomandazzjonijiet ta' GRECO indirizzati għat-tieni ċiklu ta' evalwazzjoni. Fid-59 Laqgħa Plenarja ta' GRECO mit-18 sat-22 ta’ Marzu 2013, ir-rapport dwar ir-Repubblika tal-Moldova fit-tielet serje ta' evalwazzjonijiet ta' GRECO ġie diskuss u adottat. Ir-rapport ġie ppubblikat fl-4 ta’ April 2013. Ir-rapport li jmiss ta' GRECO dwar ir-Repubblika tal-Moldova ser jiġi ppubblikat sa Settembru 2014.

Grupp ta' ħidma għar-reviżjoni u l-emenda tal-leġiżlazzjoni dwar il-finanzjament ta' partiti politiċi u kampanji elettorali twaqqaf mill-Kummissjoni Elettorali Ċentrali sabiex tiżgura l-implimentazzjoni tar-rakkomandazzjonijiet ta' GRECO. L-abbozz tal-liġi ġie approvat mill-Gvern fid-19 ta’ Ġunju 2013 u l-Parlament approva l-liġi f'Ottubru 2013. Il-proċedura l-ġdida ta' finanzjament tal-partiti politiċi ser jiġu applikati għas-sena 2017.

1.3.2.     It-Tielet Pedament / it-tieni suġġett — Kooperazzjoni ġudizzjarja fi kwistjonijiet kriminali

1.3.2.1.  Valuri referenzjarji tal-VLAP

· Implimentazzjoni ta' konvenzjonijiet internazzjonali dwar il-kooperazzjoni ġudizzjarja fi kwistjonijiet kriminali (b'mod partikolari l-Konvenzjonijiet tal-Kunsill tal-Ewropa);

L-awtoritajiet tal-Moldova komplew jindirizzaw il-bosta forom ta' kooperazzjoni internazzjonali fi kwistjonijiet kriminali. It-Tieni Protokoll Addizzjonali għall-Konvenzjoni tal-Kummissjoni Ewropea dwar Assistenza Legali Reċiproka fi Kwistjonijiet Kriminali, iffirmat fit-8 ta’ Novembru 2001, ġie ratifikat mir-Repubblika tal-Moldova fit-8 ta’ Awwissu 2013. Rigward l-implimentazzjoni tal-qafas leġiżlattiv, inklużi l-konvenzjonijiet tal-Kunsill tal-Ewropa fi kwistjonijiet kriminali, iż-żewġ awtoritajiet ċentrali, l-Uffiċċju tal-Prosekutur Ġenerali (minn hawn 'il quddiem il-GPO) u l-Ministeru tal-Ġustizzja komplew jipproċessaw numru importanti ta' każijiet ma' pajjiżi terzi, mal-Istati Membru tal-UE iżda b'mod partikolari ma' pajjiżi terzi oħrajn.

Matul l-ewwel tliet trimestri tal-2013, il-GPO indirizza l-każijiet li ġejjin (figuri globali):

– estradizzjoni: 180 talba mill-GPO u 14 talba lill-GPO. Kien hemm rifjut wieħed biss ta' talba lill-Moldova, peress li l-persuna kellha ċittadinanza Moldovana.

– ittri rogatorji: 250 talba mill-GPO u 420 talba lill-GPO. Kien hemm 32 rifjut ta' talbiet lill-GPO l-iktar minħabba raġunijiet proċedurali (it-trażmissjoni ma saritx permezz ta' awtoritajiet ċentrali).

– proċedimenti kriminali: 17-il trasferiment mill-GPO ta' każijiet u 19 lill-GPO sabiex jieħu f'idejh talbiet ta' każijiet.

Matul l-ewwel tliet trimestri tal-2013, il-Ministeru tal-Ġustizzja indirizza l-każijiet li ġejjin (figuri globali):

– estradizzjoni: 73 talba mill-GPO u 2 talbiet lill-GPO

– ittri rogatorji: 8 talbiet mill-GPO u 238 talba lill-GPO.

– proċedimenti kriminali: ebda trasferiment mill-GPO ta' każijiet u 3 lill-GPO sabiex jieħu f'idejh talbiet ta' każijiet.

– barra minn hekk, skont il-kompetenza speċifika tiegħu, il-Ministeru tal-Ġustizzja indirizza 17-il talba għall-infurzar ta' sentenzi kriminali, 9 mill-Ministeru, 8 lill-Ministeru u 73 talba ta' trasferiment tal-persuna kkundannata.

– Ma kien hemm ebda rifjut ta' talbiet għal ebda tip ta' każ taħt ir-responsabilità tal-Ministeru tal-Ġustizzja.

Minn Lulju 2013 għall-GPO u April 2013 għall-Ministeru tal-Ġustizzja, l-istatistiki dwar il-kooperazzjoni ġudizzjarja fi kwistjonijiet kriminali tjiebu – iż-żewġ istituzzjonijiet qed jirrapportaw fuq bażi ta' kull xahar u qed jużaw lista ta' parametri inklużi kriterji bħall-istat rikjedenti u l-istat mitlub, il-kategorija tar-reat, u l-ħin ta' eżekuzzjoni.

Rigward it-taħriġ, sabiex tiġi armonizzata l-metodoloġija għall-indirizzar ta' talbiet ta' kooperazzjoni ġudizzjarja fi kwistjonijiet kriminali/assistenza legali reċiproka, il-manwal dwar l-Assistenza Legali Internazzjonali għall-imħallfin u l-prosekuturi tqassam f'Diċembru 2012 lill-prosekuturi territorjal iu speċjalizzati, l-imħallfin u awtoritajiet oħrajn ta' infurzar tal-liġi. Kemm il-prosekuturi u l-imħallfin attendew taħriġ u laqgħat, f'livell internazzjonali u nazzjonali, inklużi bosta organizzati mill-Istitut Nazzjonali tal-Ġustizzja.

· Livell għoli ta' effettività ta' kooperazzjoni ġudizzjarja fi kwistjonijiet kriminali ta' mħallfin u prosekuturi mal-Istati Membri tal-UE.

L-awtoritajiet tar-Repubblika tal-Moldova komplew jiżguraw kooperazzjoni effettiva mal-awtoritajiet relevanti tal-Istati Membri tal-UE. Rigward il-kooperazzjoni mal-Istati Membri, kemm il-GPO kif ukoll il-Ministeru tal-Ġustizzja komplew jipproċessaw numru sinifikanti ta' każijiet, speċjalment il-GPO.

Matul l-2009-2013, mill-każijiet kollha indirizzati mill-GPO, il-maġġoranza assoluta kienu mar-Rumanija, l-Italja, il-Bulgarija, l-Ungerija, ir-Repubblika Ċeka, il-Ġermanja, l-Awstrija, il-Belġju, il-Polonja, is-Slovenja u sa ċertu punt inqas mal-Pajjiżi l-Baxxi, Franza, il-Greċja, Spanja, il-Latvja, il-Litwanja, l-Estonja u l-Irlanda.

Matul l-ewwel trimestri tal-2013, il-GPO indirizza l-każijiet li ġejjin (ma' Stati Membri tal-UE):

– estradizzjoni: 6 talbiet mill-GPO u talba lill-GPO. Ma kien hemm ebda rifjut ta' każ ta' estradizzjoni. L-Istati Membri tal-UE li magħhom kellhom x'jaqsmu l-iktar il-każijiet kienu l-Awstrija, il-Bulgarija, Franza, il-Ġermanja, l-Italja u r-Rumanija.

– ittri rogatorji: 124 talba mill-GPO u 147 talba lill-GPO. Kien hemm 3 rifjuti ta' talbiet lill-GPO l-iktar minħabba raġunijiet proċedurali (it-trażmissjoni ma saritx permezz tal-awtoritajiet ċentrali). L-Istati Membri li magħhom kellhom x'jaqsmu l-iktar il-każijiet kienu r-Rumanija, il-Greċja, l-Italja, l-Ungerija, l-Awstrija u l-Bulgarija.

– proċedimenti kriminali: 2 trasferimenti mill-GPO ta' każijiet u 10 lill-GPO sabiex jieħu f'idejh talbiet ta' każijiet. L-Istati Membri li magħhom kellhom x'jaqsmu l-iktar il-każijiet kienu l-Italja, is-Slovenja, il-Bulgarija u r-Repubblika Ċeka.

Matul l-2012-2013, mill-każijiet kollha indirizzati mill-Ministeru tal-Ġustizzja, il-maġġornaza assoluta kienu mar-Rumanija, il-Portugall, l-Ungerjia, il-Bulgarija, ir-Repubblika Ċeka u sa ċertu punt inqas mal-Italja, il-Ġermanja, il-Polonja u l-Greċja.

Matul l-ewwel tliet trimestri tal-2013, il-Ministeru tal-Ġustizzja indirizza l-każijiet li ġejjin (ma' Stati Membri tal-UE):

– estradizzjoni: 6 talbiet mill-GPO u talba lill-GPO. L-Istati Membri tal-UE li magħhom kellhom x'jaqsmu l-iktar il-każijiet kienu l-Italja, il-Polonja u l-Irlanda.

– ittri rogatorji: talba mill-GPO u 140 talbiet lill-GPO. L-Istati Membri tal-UE li magħhom kellhom x'jaqsmu l-iktar il-każijiet kienu r-Rumanija, il-Portugall u l-Ungerija.

– proċedimenti kriminali: ebda trasferiment mill-GPO ta' każijiet u l-GPO ma ħa f'idejh ebda talba ta' każijiet.

– barra minn hekk, skont il-kompetenza speċifika tiegħu, il-Ministeru tal-Ġustizzja indirizza 9 talbiet għall-infurzar ta' sentenzi kriminali. L-Istati Membri tal-UE li magħhom kellhom x'jaqsmu l-iktar il-każijiet kienu r-Rumanija u l-Portugall. Il-Ministeru tal-Ġustizzja indirizza wkoll 8 talbiet ta' trasferiment ta' persuni kkundannati, bl-Istati Membri tal-UE kkonċernati li kienu l-Ġermanja, ir-Repubblika Ċeka, Spanja, ir-Rumanija, l-Awstrija, il-Belġju u l-Italja.

· Konklużjoni ta' ftehim ta' kooperazzjoni operazzjonali mal-Eurojust

Wara n-negozjati b'suċċess, f'Ottubru 2013 il-Eurojust issottomettiet lir-Repubblika tal-Moldova t-test tal-abbozz tal-ftehim ta' kooperazzjoni, li mbagħad qablu dwaru l-awtoritajiet tal-Moldova. Il-passi li jmiss fil-proċedura lejn il-firma tal-ftehim għandhom jittieħdu mill-Eurojust u mill-Kunsill skont id-Deċiżjoni tal-Eurojust. Il-Eurojust ser idaħħal il-ftehim fl-aġenda tal-Awtorità ta' Kontroll Komuni (JSB) f'Novembru 2013 u malli tasal opinjoni pożittiva tal-JSB, il-ftehim ser jiddaħħal fl-aġenda tal-Kulleġġ tal-Eurojust. Wara, ser jiġi sottomess lill-Kunsill għal approvazzjoni skont l-Artikolu 26a(2) tad-Deċiżjoni tal-Eurojust.

F'dan il-kuntest, ta' min jgħid li f'Settembru l-Gvern Moldovan approva l-abbozz tal-Liġi dwar id-dikjarazzjonijiet għall-Konvenzjoni għall-Protezzjoni tal-Individwi fir-rigward tal-Ipproċessar Awtomatiku ta' Dejta Personali. Il-liġi ntbagħtet lill-Parlament bil-għan li tiġi adottata f'Novembru 2013 (ara hawn taħt it-Tielet Pedament / ir-raba' suġġett Valur referenzjarju tal-VLAP).

1.3.2.2.  Rakkomandazzjonijiet tal-Valutazzjoni tal-Impatt

· Tisħiħ tas-sistema ġudizzjarja, inkluża l-kooperazzjoni ġudizzjarja fi kwistjonijiet kriminali, b'mod partikolari l-assistenza legali reċiproka.

L-Istrateġija ta' Riforma tas-Settur tal-Ġustizzja għall-2011-2016 u l-Pjan ta' Azzjoni tagħha adottat fi Frar 2012 qed jiġu implimentati. Fl-2012 u l-2013 ġew adottati pakketti leġiżlattivi sostanzjali rigward ir-Riforma ġudizzjarja. Fi Frar 2013, il-Ministeru tal-Ġustizzja ħareġ l-ewwel Rapport annwali dwar l-implimentazzjoni tal-Istrateġija[32]: tlestew 87 azzjoni minn 157 li għandhom jiġu implimentati sa tmiem l-2012 (56 %), 49 tlestew b'mod parzjali (31 %) u 21 ma tlestewx (13 %). Bħalissa grupp ta' ħidma qiegħed jabbozza liġi li tintroduċi emendi sostanzjali fil-Liġi tal-2008 tal-Uffiċċju tal-Prosekutur, filwaqt li f'Novembru 2013 jibdew dibattiti pubblitiċ dwarha.

Mill-2013, l-ispejjeż tal-implimentazzjoni tal-Pjan ta' Azzjoni huma inklużi fl-Oqfsa Baġitarji tat-Terminu Medju 2013-2015 u għall-2014-2016. Il-baġit annwali tal-2014 għas-settur ġudizzjarju, li jkopri l-baġits individwali kollha tal-partijiet interessati involuti fil-proċess żdied b'59.6 % meta mqabbel mal-2013. Il-Ftehim Finanzjarju bejn l-UE u r-Repubblika tal-Moldova ffirmat fl-14 ta’ Ġunju 2013 jipprovdi għal kontribuzzjoni finanzjarja ta' EUR 60 000 000 għall-Appoġġ għar-Riforma tas-Settur tal-Ġustizzja kif ġej: EUR 58 200 000 f'appoġġ baġitarju u EUR 1 800 000 f'appoġġ komplimentari.

1.3.3.     It-Tielet Pedament / it-tielet suġġett — Il-kooperazzjoni fl-infurzar tal-liġi

1.3.3.1.  Valuri referenzjarji tal-VLAP

· Livell għoli ta' kapaċità operazzjonali u investigattiva speċjali tas-servizzi ta' infurzar tal-liġi u l-użu konsistenti u effiċjenti tagħha biex tiġi indirizzata l-kriminalità transfruntiera;

L-uffiċjali tal-Ministeru tal-Intern li jwettqu attivitajiet ta' investigazzjoni speċjali jikkooperaw bis-sħiħ mal-Uffiċċju tal-Prosekutur Ġenerali fil-livelli dipartimentali u proċedurali. Fis-7 ta’ Awwissu 2013 saret laqgħa ta' ħidma bejn il-GPI u l-Uffiċċju tal-Prosekutur Ġenerali fuq l-isfidi u n-nuqqasijiet fit-twettiq attivitajiet investigattivi speċjali u nħarġu rakkomandazzjonijiet. F'Mejju 2013 ġew organizzati żewġ seminars dwar ‘Attività investigattiva speċjali’ u fuq ‘Raġunijiet u proċedura għall-awtorizzazzjoni ta' miżuri investigattivi speċjali’ mill-Istitut Nazzjonali tal-Ġustizzja f'kooperazzjoni mal-Uffiċċju tal-Prosekutur Ġenerali.

Fl-2013, saret donazzjoni ta' tagħmir ġdid — kameras tar-ritratti diġitali u kit speċjali tax-xena ta' investigazzjoni tad-delitti — mill-Gvern Ġermaniż. Il-ħtiġijiet tal-ġejjieni ser ikunu koperti mill-Baġit tal-Istat u mill-programm tal-Bini Komprensiv tal-Istituzzjonijiet tal-Istrument Ewropew ta' Viċinat u Sħubija għall-2011 (ara l-punt tal-valur referenzjarju tal-VLAP fil-paġna 14 ta' dan ir-rapport). F'Ġunju 2013, permezz ta' Assistenza Teknika u Skambju ta' Informazzjoni (TAIEX), ġiet organizzata missjoni tal-esperti dwar il-liġi fuq l-użu ta' DNA f'investigazzjonijiet u proċedimenti tal-qrati bil-parteċipazzjoni ta' esperti Awstrijaki fil-ġenetika ġudizzjarja. Bħala segwitu għall-missjoni tal-esperti, f'Settembru u Ottubru 2013 ġiet organizzata żjara ta' studju fl-Awstrija għal tliet membri tal-grupp ta' ħidma biex jitgħallmu mill-aħjar prattika Ewropea fl-użu tad-DNA f'investigazzjonijiet u proċedimenti fil-qrati.

Matul l-2013, is-sottodiviżjoni speċjalizzata tal-Ministeru tal-Intern użat il-kapaċità investigattiva speċjali biex twettaq bosta operazzjonijiet ta' livell għoli bil-għan li tindirizza l-kriminalità transfruntiera. L-attivitajiet kriminali ta' żewġ “ħallelin fil-liġi” (kif magħrufin f'ċerti pajjiżi ex-Sovjetiċi) bil-psewdonimu “Ċiniż” u “Sid”, ġew dokumenti u dawn ġew arrestati f'Awwissu 2013 u Settembru 2013 rispettivament bis-saħħa ta' kooperazzjoni u operazzjonijiet konġunti ma' awtoritajiet ta' infurzar tal-liġi tal-Italja u r-Rumanija. It-talbiet ta' estradizzjoni Moldovani qegħdin jiġu analizzati fl-Italja u r-Rumanija.

· Livell għoli ta' effettività tal-kooperazzjoni fl-infurzar tal-liġi fost l-aġenziji nazzjonali relevanti — speċjalment għassiesa tal-fruntiera, pulizija u uffiċjali tad-dwana — kif ukoll il-kooperazzjoni mal-awtoritajiet ġudizzjarja;

Ftehim ta' kooperazzjoni bilaterali bejn id-Dipartiment tal-Pulizija tal-Fruntiera u l-Ispettorat tal-Pulizija Ġenerali ġie ffirmat fit-3 ta’ Lulju 2013 sabiex tissaħħaħ il-kooperazzjoni fil-forniment, iż-żamma u l-irkupru tal-ordni pubblika u s-sigurtà. Il-ftehim isaħħaħ l-assistenza reċiproka fil-qbid u l-investigazzjoni ta' reati u kontravenzjonijiet fi ħdan il-kompetenza tal-istituzzjonijiet, u l-organizzazzjoni ta' kontrolli u operazzjonijiet konġunti, bħal kunsinni kkontrollati. Barra minn hekk, gruppi ta' ħidma konġunti u timijiet mobbli konġunti ser jitwaqqfu sabiex jiġu organizzati u jitwettqu analiżijiet tar-riskji speċifiċi fl-ordni pubblika u s-sigurtà fil-livelli nazzjonali u reġjonali.

Fl-ewwel laqgħa tiegħu tal-4 ta’ Marzu 2013, il-Kunsill Nazzjonali għall-koordinazzjoni ta' attivitajiet għall-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-kriminalità organizzata ddeċieda sabiex fit-terminu medju: jistabbilixxi database komuni dwar l-attività ta' gruppi u organizzazzjonijiet kriminali; jistabbilixxi entità nazzjonali speċjalizzata għas-sorveljanza permanenti tal-implimentazzjoni tal-leġiżlazzjoni relevanti; u jwettaq riċerka fil-form u t-tendenzi fil-kriminalità organizzata u jissuġġerixxi soluzzjonijiet. Iddeċieda li jiżgura li l-Ministeru tal-Intern u l-Ministeru tal-Edukazzjoni jniedu proġett konġunt biex ifasslu materjali edukattivi dwar il-periklu, ir-riskji u l-periklu tal-kriminalità organizzata u l-konsegwenzi avversi tagħha.

· Tisħiħ tal-ftehimiet operazzjonali bilaterali u multilaterali dwar il-kooperazzjoni fl-infurzar tal-liġi, inkluż bil-qsim ta' informazzjoni relevanti fil-ħin mal-awtoritajiet kompetenti ta' infurzar tal-liġi tal-Istati Membri tal-UE.

Iċ-Ċentru ta' Kooperazzjoni tal-Pulizija Internazzjonali (IPCC) stabbilit ġdid jiżviluppa l-kooperazzjoni tal-aġenziji ta' infurzar tal-liġi tal-Moldova ma' aġenziji simili fl-Istati Membri tal-UE, stati membri ta' SELEC, PCCSEE, GUAM u parteċipenti fil-proġetti tal-Unitajiet Internazzjonali ta' Kooperazzjoni fl-Infurzar tal-Liġi (ILECUs) fil-Balkani tal-Punent, kif ukoll ICPO-Interpol u Europol. Jadotta l-prinċipju ta' ‘punt uniku ta' dħul / punt uniku ta' ħruġ’, l-evitar ta' riċevuti doppji, informazzjoni dwar l-analiżi u r-rimessa lill-applikant. Fl-2013, permezz tal-kanali ta' SELEC u GUAM, ġew analizzati 2826 materjal (1795 ma' aġenziji ta' infurzar tal-liġi tar-Repubblika tal-Moldova, 693 maċ-Ċentru Konġunt ta' Kuntatt Galati, 259 ma' stati membri oħrajn u osservaturi ta' SELEC u 79 ma' stati ta' GUAM). Ġew analizzati 1428 talba u ġew skambjati 1398 tweġiba fuq il-każijiet differenti ta' kriminalità transfruntiera[33].

Ir-Repubblika tal-Moldova appoġġjat it-tkabbir tan-Netwerk tal-ILECUs għall-ġlieda kontra l-kriminalità organizzata transnazzjonali fit-tieni laqgħa tal-mexxejja tal-ILECUs mid-9 sat-12 ta’ Lulju 2013. Il-parteċipanti tar-Repubblika tal-Moldova fil-proġett reġjonali ‘Tisħiħ tal-Prinċipji Legali fix-Xlokk tal-Ewropa u l-Governanza Tajba’ mniedi mill-Uffiċċju tal-Pulizija Kriminali tal-Awstrija. Ħadet sehem ukoll fl-operazzjoni ‘Black Poseidon’[34] organizzata mis-Segretarjat Ġenerali tal-Interpol fil-perjodu ta' bejn il-15 ta’ Mejju u l-15 ta’ Ġunju 2013. Din kienet operazzjoni twila fl-Ewropa tal-Lvant, li fil-mira tagħha kellha gruppi tal-kriminalità organizzata transnazzjonali involuti f'reati tal-proprjetà intellettwali.

· Konklużjoni ta' ftehim ta' kooperazzjoni operazzjonali mal-Europol

Uffiċjal ta' kollegament tar-Repubblika tal-Moldova, li jikkoordina l-każijiet u l-investigazzjonijiet kriminali kollha ta' interess reċiproku, tqabbad mal-Europol u beda jaħdem fit-23 ta’ Lulju 2013. Din hija kisba notevoli, u eċċezzjoni għar-Repubblika tal-Moldova qabel il-konklużjoni ta' ftehim ta' kooperazzjoni operazzjonali. Bħalissa qiegħed jiġi nnegozjat l-abbozz tal-Memorandum ta' Qbil bejn ir-Repubblika tal-Moldova u l-Europol dwar il-ħolqien ta' linja ta' komunikazzjoni sigura u hija ppjanata żjara ta' studju mill-esperti tar-Repubblika tal-Moldova fil-Europol, inkluż EC3.

F'Lulju 2013, ir-Repubblika tal-Moldova bagħtet it-tweġibiet tagħha għall-kwestjonarji addizzjonali tal-Europol rigward il-qafas leġiżlattiv dwar il-protezzjoni tad-dejta fir-Repubblika tal-Moldova. Fit-28-31 ta' Ottubru, rappreżentanti mill-Uffiċċju tal-Affarijiet Legali u l-Protezzjoni tad-Dejta tal-Europol żaru l-Awtoritajiet nazzjonali kompetenti u l-Korp Superviżorju ta' Protezzjoni tad-Dejta tar-Repubblika tal-Moldova. Ir-rapport dwar il-protezzjoni tad-dejta, li jwettaq il-passi tekniċi kollha meħtieġa, għandu jkun sottomess lill-Bord ta' Amministrazzjoni tal-Europol, li ser jorganizza l-laqgħa li jmiss tiegħu fit-3-4 ta' Diċembru. Wara, ir-rapport ser jintbagħat lill-Awtorità ta' Kontroll Komuni għal approvazzjoni. L-aħħar passi għall-formalizzazzjoni tal-ftehim ta' kooperazzjoni operazzjonali ser isegwu fil-ġimgħat li ġejjin.

1.3.3.2.  Rakkomandazzjonijiet tal-Valutazzjoni tal-Impatt

· Il-kooperazzjoni bejn l-awtoritajiet Moldovani u tal-Istati Membri għandha tissaħħaħ, inkluż l-iskambju ta' informazzjoni mal-Europol.

Ara t-Tielet Pedament / it-tielet suġġett Valuri referenzjarji tal-VLAP. Ir-Repubblika tal-Moldova ħadet sehem fl-attivitajiet li ġejjin taħt SELEC: l-10 Laqgħa tal-grupp ta' ħidma dwar reati relatati mat-trasport (10 ta’ April 2013), Bukarest, ir-Rumanija; it-Tielet Laqgħa tal-grupp ta' ħidma dwar reati ambjentali u s-sigurtà tal-kontenituri (24 sal-25 ta’ April 2013), Bukarest, ir-Rumanija; il-grupp ta' ħidma dwar il-ġlieda kontra t-traffikar ta' droga (21 sat-22 ta’ Mejju 2013), Bukarest, ir-Rumanija; is-Sitt Laqgħa tal-Kunsill tas-SELEC (28 ta’ Mejju 2013), Bukarest, ir-Rumanija; it-13-il laqgħa tal-grupp ta' ħidma dwar il-ġlieda kontra l-kriminalità fi frodi u kutrabandu (6 ta’ Ġunju 2013), Bukarest, ir-Rumanija; il-Laqgħa tal-Grupp ta' Esperti dwar l-iżvilupp tar-Rapport Analitiku dwar il-periklu tal-kriminalità organizzata fix-Xlokk tal-Ewropa għall-2013 (26 ta’ Ġunju 2013), Bukarest, ir-Rumanija, u l-Operazzjoni ‘ŻIEMEL TA' TROJJA III’ dwar il-ġlieda kontra prodotti ffalsifikati u l-protezzjoni tad-drittijiet tal-proprjetà intellettwali (11 sat-22 ta’ Marzu 2013).

· Il-kooperazzjoni bejn l-awtoritajiet tal-Moldova u l-kontropartijiet tagħhom fl-Istati Membri tal-UE fil-protezzjoni u l-assistenza għandha tissaħħaħ, inklużi l-identifikazzjoni u r-riferiment tal-vittmi ta' THB u r-ritorn sikur tagħhom.

F'April 2013, ġie ffirmat sabiex iċ-Ċentru għall-Ġlieda kontra t-Traffikar tal-Bnedmin jiġi kollegat mad-database tal-Interpol dwar il-ġlieda kontra t-traffikar tal-bnedmin. Barra minn hekk, bl-assistenza tal-Interpol, ġiet stabbilita kollaborazzjoni mal-Emirati Għarab Magħquda fil-ġlieda kontra t-traffikar tal-bnedmin bil-ħatra ta' punti ta' kuntatt u uffiċjali ta' kollegament.

Fl-ewwel seba' xhur tal-2013, 31 uffiċjal tal-pulizija miċ-Ċentru għall-Ġlieda kontra t-Traffikar tal-Bnedmin u mill-uffiċċju reġjonali għal kontra t-traffikar attendew 10 seminars ta' laqgħat li b'kollox damu 384 siegħa. Il-persunal ibbenefika minn informazzjoni fuq il-prattika tajba maqsuma mir-Rumanija, l-Awstrija, il-Belġju u l-Litwanja relatati mal-organizzazzjoni u t-tħaddim ta' sistemi ta' informazzjoni biex jiġu appoġġjati investigazzjonijiet kriminali proattivi.

Kompliet l-impimentazzzjoni tal-istrateġija tas-Sistema Nazzjonali ta' Referenza (NRS) tal-5 ta’ Diċembru 2012. It-timijiet multidixxiplinari stabbiliti biex jikkoordinaw l-operazzjonijiet tal-NRS fl-amministrazzjoni pubblika lokali huma kompletament operazzjonali.

· Fuq bażi regolari għandhom jiġu stabbiliti valutazzjonijiet tal-perikli u skambju ta' informazzjoni fuq kriminalità serja, taħt il-kontroll tal-Europol, u fejn xieraq bl-appoġġ tal-kanali tal-Interpol. Dejta kriminali komparattiva għandha tinġabar skont indikaturi definiti b'mod komuni.

Ara t-Tielet Pedament / it-tielet suġġett Valuri referenzjarji tal-VLAP.

Iċ-Ċentru għall-Kooperazzjoni Internazzjonali tal-Pulizija għandu aċċess għad-databases tal-Interpol użati mill-aġenziji ta' infurzar tal-liġi tar-Repubblika tal-Moldova: Dokumenti tal-Ivjaġġar Misruqin/Mitlufin (SLTD); Vetturi Misruqin (SMV); id-database dwar persuni li huma mfittxija fil-livell internazzjonali; Dokumenti Amministrattivi Misruqin (SAD); u d-Database ta' Stampi ta' Sfruttament Sesswali ta' Tfal (ICSEDB). L-aċċess huwa ristrett, u jingħata biss mis-Segretarjat Ġenerali;

Fl-ewwel nofs tal-2013, NCB Interpol ipproċessa 14 350 dokument: 6 733 li waslulu u 7 617 li bagħat. Fuq it-talba tas-sottodiviżjonijiet territorjali, 189 persuna ġew irrapportati għal tiftix internazzjonali (125 għal arrest u estradizzjoni, 49 persuna biex jinstabu, 4 barranin imfittxijin u 11-il persuna nieqsa). Wara talbiet ta' tiftix internazzjonali riċevuti mill-awtoritajiet kompetenti, 40 persuna ġew arrestati u 16-il persuna ġew estraditi minn stati membri tal-Interpol (8 mill-Italja, 1 kull wieħed mill-Bulgarija, il-Portugall, il-Belġju, Spanja, l-Albanija, l-Awstrija, ir-Repubblika Ċeka u l-Ungerjia).

· L-iskambju tal-aħjar prattika u t-taħriġ tas-servizzi ta' infurzar tal-liġi għandhom jissaħħu.

Ara t-Tielet Pedament / it-tielet suġġett Valuri referenzjarji tal-VLAP.

1.3.4.     It-Tielet Pedament / ir-raba' suġġett — Protezzjoni tad-dejta

· Implimentazzjoni tal-leġiżlazzjoni dwar il-protezzjoni ta' dejta personali; l-iżgurar ta' funzjonament effiċjenti tal-awtorità indipendenti ta' sorveljanza tal-protezzjoni tad-dejta anki permezz tal-allokazzjoni tar-riżorsi finanzjarji u umani meħtieġa

Ir-Repubblika tal-Moldova kienet ferm attiva fl-2013 fil-konsolidazzjoni ulterjuri tal-qafas leġiżlattiv u politiku, filwaqt li ħadet f'kunsiderazzjoni l-iżviluppi fil-qafas regolatorju Ewropew. L-abbozz tal-Liġi dwar id-dikjarazzjoni għall-Konvenzjoni għall-Protezzjoni tal-Individwi fir-rigward tal-Ipproċessaw Awtomatiku ta' Dejta Personali ġie approvat mill-Gvern fl-4 ta’ Settembru 2013 u sottomess lill-Parlament għal adozzjoni (ara wkoll iktar 'il fuq taħt it-Tielet Pedament / it-tieni suġġett). Minbarra l-valuri referenzjarji tal-VLAP, f'Ottubru 2013 il-Parlament adotta l-Istrateġiaj ta' Protezzjoni tad-Dejta għall-2013-2018 u l-Pjan ta' Azzjoni għall-impimentazzjoni tagħha. Barra minn hekk, iċ-Ċentru għal Protezzjoni tad-Dejta Personali (iċ-Ċentru), żviluppa linji gwida rigward l-ipproċessar ta' dejta personali fis-settur tal-pulizija u fil-proċess elettorali. Qed jiġu żviluppati linji gwida fis-setturi tal-mediċina, l-edukazzjoni u l-banek. L-abbozz tal-liġi dwar l-emendi fil-Liġi dwar il-Komunikazzjonijiet Elettroniċi qed jiġi diskuss fil-Parlament bil-għan li jiġi adottat f'Novembru.

Iċ-Ċentru baqa' involut b'mod attiv f'għadd ta' oqsma:

Perjodu || Numru ta' konsultazzjonijiet dwar l-abbozz tal-leġiżlazzjoni || Numru ta' petizzjonijiet analizzati || Numru ta' azzjonijiet ta' sensibilizzazzjoni || Attendenza fi proċedimenti tal-Qrati || Numru ta' kontrolli mwettqin || Numru ta' proċeduri kriminali/ proċeduri fi ħdan qrati amministrattivi mnedijin miċ-Ċentru

Sena 2011 || 35 || 90 || 63 || 0 || 46 || 0

Sena 2012 || 41 || 214 || 85 || 35 || 82 || 4/6

Sena 2013 (01.01.-30.06.) || 27 || 171 || 70 || 23 || 71 || 9/0

Rigward b'mod iktar speċifiku l-ipproċessar ta' dejta personali minn awtoritajiet ta' infurzar tal-liġi, qed jiġu żviluppati linji gwida speċifiċi. Matul l-ewwel nofs tal-2013, kien hemm 6 deċiżjonijiet tal-Qorti Suprema tal-Ġustizzja wara każijiet ta' appell imnedijin miċ-Ċentru li ċċaraw il-proċeduri għall-klassifikazzjoni ta' informazzjoni dwar l-ipproċessar ta' dejta personali mill-awtoritajiet ta' infurzar tal-liġi.

Iċ-Ċentru kompla jżid l-għarfien b'mod attiv dwar kwistjonijiet relatati mal-protezzjoni tad-dejta, inkluż f'komunikazzjonijiet elettroniċi. Rigward b'mod iktar speċifiku l-komunikazzjoni elettronika, ir-rappreżentanti taċ-Ċentru ħadu sehem u għadhom jagħmlu dan b'mod regolari fi programmi tax-xandir dwar din il-kwistjoni. Iċ-Ċentru huwa kkonsultat ukoll fil-proċess ta' abbozzar tal-leġiżlazzjoni li tkopri kwistjonijiet relatati mal-protezzjoni ta' dejta personali f'komunikazzjonijiet elettroniċi. Barra minn hekk, l-informazzjoni kollha relatata mas-sensibilizzazzjoni hija disponibbli fuq il-websajt taċ-Ċentru.

Iċ-Ċentru huwa pprovdut b'riżorsi finanzjarji xierqa, b'baġit ta' 2 975 300 MDL għall-2013 u b'21 kariga ta' persunal permanenti li 19 minnhom imtlew. Din is-sena, sabiex isaħħaħ il-kapaċità loġistika tiegħu, it-tim tal-Kontroll taċ-Ċentru ngħata mezzi ta' trasport u tagħmir tekniku għad-dokumentazzjoni ta' każijiet ta' ksur, u l-verifika tal-implimentazzjoni tar-rekwiżiti għas-sigurtà ta' dejta personali fl-ipproċessar tagħha fi ħdan is-sistemi ta' informazzjoni ta' dejta personali mill-kontrolluri. Ġew organizzati iktar attivitajiet ta' taħriġ: il-persunal taċ-Ċentru attenda 3 żjariet ta' studju ta' TAIEX: fl-Isvezja fl-oqsma tal-edukazzjoni u l-ġbir ta' dejta personali rigward minorenni, fir-Repubblika Ċeka dwar l-ipproċessar ta' dejta personali fil-mezzi tax-xandir stampati, viżivi u awdjoviżivi u fil-Ġermanja dwar l-ipproċessar ta' dejta dwar is-saħħa.

Valutazzjoni ġenerali tat-Tielet Pedament

Ir-Repubblika tal-Moldova rnexxilha twettaq il-parti ewlenija tar-riforma tal-Ministeru tal-Intern, bid-dipartimenti kollha tagħha riorganizzati b'mod effettiv u li qed ifornu riżultati. L-analiżijiet tal-intelligence u tar-riskji huma inkorporati fl-operazzjonijiet. Is-setgħat ta' konfiska qed jintużaw dejjem iktar u b'mod iktar estensiv. Id-databases dwar it-THB tjiebu, u ġie żgurat appoġġ soċjali għall-vittmi. Is-salarji tal-uffiċjali kollha żdiedu b'mod sostanzjali, speċjalment dawk li jaħdmu fil-qasam tal-ġlieda kontra l-korruzzjoni, u dan ippermetta li jintlaħqu l-miri ta' reklutaġġ. Għad irid jiġi stabbilit track record tas-sentenzi għal korruzzjoni ta' livell għoli, filwaqt li trid titfassal proċedura ta' reklutaġġ iktar indipendenti għall-kap tal-NAC. Il-kooperazzjoni ġudizzjarja mexxejja fi kwistjonijiet kriminali mal-Istati Membri kompliet, filwaqt li l-metodi ta' ġbir ta' statistiki ġew armonizzati. Bħalissa l-Eurojust qed jieħu passi ulterjuri lejn il-firma/konklużjoni tal-ftehim ta' kooperazzjoni bil-għan li dan jiġi sottomess lill-Kunsill qabel tmiem l-2013. Il-kooperazzjoni bejn il-pulizija internazzjonali wasslet għal każijiet u operazzjonijiet ta' investigazzjoni li rnexxew u ssawru bażijiet solidi għat-tisħiħ tal-kooperazzjoni mal-Ukraina. Il-ftehim ta' kooperazzjoni operazzjonali tal-Europol ser jiġi finalizzat fix-xhur li ġejjin. Iċ-Ċentru ta' Protezzjoni tad-Dejta wessa' l-awtorità tiegħu u laħaq livell effiċjenti tax-xogħol biex b'hekk iħarreġ bla heda lill-awtoritajiet inkarigati.

Minbarra l-valuri referenzjarji tal-VLAP għat-Tielet Pedament, ta' min jinnota li r-Repubblika tal-Moldova ħadet passi oħrajn fir-riforma tal-Ġudikatura kif ukoll l-Uffiċċju tal-Prosekutur, anki permezz ta' investimenti konsiderevoli fit-taħriġ ta' mħallfin u prosekuturi.

Ir-Repubblika tal-Moldova implimentat b'mod sodisfaċenti l-azzjonijiet mitlubin mir-rakkomandazzjonijiet tar-Raba' rapport tal-VLAP, filwaqt li baqgħet timplimenta b'mod effettiv il-leġiżlazzjoni relevanti. Il-Kummissjoni tqis li r-Repubblika tal-Moldova ssodisfat il-valuri referenzjarji tat-tieni fażi stabbiliti fit-Tielet Pedament.

1.4.        Ir-Raba' Pedament: Ir-relazzjonijiet esterni u d-drittijiet fundamentali

1.4.1.     Valuri referenzjarji tal-VLAP

· L-iżgurar li l-libertà tal-moviment fi ħdan ir-Repubblika tal-Moldova taċ-ċittadini tal-Moldova u barranin b'soġġorn legali jew persuni bla stat mhijiex soġġetta għal restrizzjonijiet mhux iġġustifikati, inklużi miżuri ta' għamla diskriminatorja, ibbażati fuq xi raġuni bħas-sess, razza, kulur, oriġini etnika jew soċjali, karatteristiċi ġenetiċi, qagħda tas-saħħa (inklużi HIV/AIDS), lingwa, reliġjon jew twemmin, opinjoni politika jew oħra, sħubija f'minoranza nazzjonali, proprjetà, twelid, diżabilità, età jew orjentazzjoni sesswali;

Kien hemm restrizzjonijiet fuq il-libertà tal-moviment ta' ċittadini tal-Moldova u barranin b'soġġorn legali jew persuni bla stat fi ħdan ir-Repubblika tal-Moldova fir-rigward tal-proċessi ta' reġistrazzjoni u dereġistrazzjoni. L-Uffiċċju għall-Migrazzjoni u l-Ażil (BMA) kompla sabiex ineħħi dawn ir-restrizzjonijiet billi fetaħ sitt uffiċċji territorjali tul il-linja tal-fruntiera amministrattiva mar-reġjun ta' Transnistria, u b'hekk setgħet issir reġistrazzjoni eħfef u iktar konsistenti ta' barranin li jidħlu fil-pajjiż permezz tas-segment ċentrali tal-fruntiera komuni tal-pajjiż mal-Ukraina.

L-emendi introdotti fl-2012 għal-Liġi dwar l-HIV, b'mod partikolari l-iżgurar tad-drittijiet tal-migranti, ir-rifuġjati u l-persuni li jfittxu l-ażil, komplew jiġu implimentati bl-estensjoni ta' programmi ta' prevenzjoni tar-riskji u ttestjar volontarju għal gruppi vulnerabbli, it-tisħiħ tal-monitoraġġ mediku tal-persuni bl-HIV/AIDS (fi tmien ufiċċji reġjonali, inkluż ir-reġjun ta' Transnistria, u l-ħabsijiet) u żieda tan-numru ta' ċentri mediċi li kapaċi jipprovdu kura antiretrovirali (1 185 pazjent qed jiġu kkurati b'xejn minn dawn iċ-ċentri, inklużi dawk fir-reġjun ta' Transnistria). Barra minn hekk, il-Kodiċi dwar il-Kontravenzjonijiet ġie emendat fl-10 ta’ Ottubru 2013 biex jitneħħew is-sanzjonijiet kontra barranin li jirrifjutaw testijiet tal-HIV/AIDS.

· Aċċess sħiħ u effettiv għal dokumenti tal-ivjaġġar u tal-identità għaċ-ċittadini kollha tal-Moldova inklużi nisa, tfal, nies b'diżabilitajiet, nies li jappartjenu għal minoranzi u gruppi vulnerabbli oħrajn.

Għadhom qed jiġu implimentati miżuri speċifiċi li għandhom l-għan li jħaffu l-ħruġ ta' dokumenti tal-ivjaġġar u tal-identità għal żgħażagħ u gruppi soċjalment vulnerabbli. Permezz tad-digriet tal-Gvern tat-18 ta’ Frar 2013, iċ-ċittadini tal-Moldova jistgħu japplikaw għal dokumenti tal-ivjaġġar u tal-identità fi kwalunkwe sottodiviżjoni territorjali tar-Reġistru tas-CSIR, ikun xi jkun il-post ta' residenza tagħhom, u hemm faċilitajiet ipprovduti għal persuni b'diżabilitajiet (uffiċċji mobbli ta' dokumentazzjoni, kunsinna d-dar). Fl-istess ħin, il-laboratorju ta' ttestjar ta' Registru rċieva l-akkreditazzjoni ISO 17025 u sar operazzjonali biex jittestja materja prima, materjali u prodotti finali u għarfien tal-wiċċ. Fl-2013 saru disgħa u disgħin test għall-finijiet ta' ttestjar tal-prodotti jew għarfien tal-wiċċ.

Fir-rigward tal-minoranzi etniċi, il-miżuri mdaħħlin fis-seħħ biex tiġi implimentata l-politika ta' integrazzjoni tal-awtoritajiet għal soċjetà Moldovana multietnika huma użati b'mod attiv mill-gruppi fil-mira (għall-ewwel tmien xhur tal-2013, mid-dokumenti kollha tal-ivjaġġar u tal-identità, madwar 25% kienu għal minoranzi etniċi). Iċ-ċittadini tal-Moldova li jgħixu fir-reġjun ta' Transnistria baqgħu japplikaw għal dokumenti tal-ivjaġġar u tal-identità tal-Moldova, bil-proċeduri ta' identifikazzjoni speċjali stabbiliti fid-Deċiżjoni tal-Gvern Nru 525 tal-11 ta’ Lulju 2013 dwar l-implimentazzjoni tal-emendi għal-Liġi dwar iċ-Ċittadinanza tat-2 ta’ Ġunju 2000. Sa tmiem Lulju 2013, inħarġu 239 758 passaport lit-tali residenti. Barra minn hekk, ġew organizzati laqgħat bilaterali mal-awtoritajiet de facto relevanti ta' ‘Transnistria’, sabiex titressaq il-kwistjoni ta' numru uniku ta' identifikazzjoni nazzjonali li għandu jintuża fuq ċertifikati tat-twelid maħruġin mill-awtoritajiet de facto.

· Implimentazzjoni effettiva tal-leġiżlazzjoni u l-politiki dwar l-antidiskriminazzjoni, l-implimentazzjoni tal-istrumenti relevanti tan-NU u l-Kunsill tal-Ewropa;

Il-Liġi dwar l-Iżgurar tal-Ugwaljanza tal-25 ta’ Mejju 2012, akkumpanjata minn atti ta' implimentazzjoni, tikkostitwixxi l-qalba tal-qafas antidiskriminatorju. L-awtoritajiet tal-Moldova ħadu impenn li jimplimentaw il-liġi mill-iktar fis, hekk kif tennew matul id-djalogu dwar id-Drittijiet tal-Bniedem bejn l-UE u r-Repubblika tal-Moldova tas-16 ta’ April 2013. Il-programmi ta' taħriġ għall-maġistrati, l-avukati, l-uffiċjali ta' infurzar tal-liġi u l-pubbliku għaddejjin b'rata mgħaġġla. Il-Kunsill tal-Ugwaljanza twaqqaf wara li ttardja ftit f'Ġunju 2013, bil-President tiegħu li ttella' fit-23 ta' Lulju, u fil-31 ta’ Lulju 2013 ġie stabbilit b'baġit ta' MDL 1.8 miljun (€112.000) għall-perjodu sal-aħħar tas-sena. Sa issa ġew allokati MDL 3.3 miljun għall-perjodu 2014-2016, ammont meqjus proporzjonat għall-attivitajiet previsti fil-Pjan Strateġiku 2014-2016 żviluppat mill-membri tal-Kunsill bl-għajnuna tal-Kunsill tal-Ewropa. Il-Kunsill dwar l-Ugwaljanza ltaqa' b'mod attiv biex tiġi stabbilita l-amministrazzjoni tiegħu, tiġi żviluppata d-dokumentazzjoni ta' ġestjoni interna tiegħu (anki bl-għajnuna tal-Kunsill tal-Ewropa), jinbeda l-iżvilupp ta' netwerk ta' kuntatti internazzjonali, u titnieda reviżjoni komprensiva tal-leġiżlazzjoni fil-qasam tad-drittijiet tal-bniedem u l-antidiskriminazzjoni.

Fl-istess ħin, fil-11 ta’ Ottubru 2013 il-Gvern u l-Parlament irribattew tentattiv minn bosta MP biex jappellaw il-qafas antidiskriminatorju billi saħqu fuq it-tneħħija ta' referenza għal ‘relazzjonijiet minbarra dawk relatati maż-żwieġ u l-familja’ fl-emendi ta’ Mejju 2013 għall-Kodiċi ta' Kontravenzjoni. Allegatament l-emendi kellhom l-għan li jipproteġu t-tfal u tiġi implimentata l-Konvenzjoni tal-Kunsill tal-Ewropa dwar il-Protezzjoni tat-Tfal kontra l-Isfruttament Sesswali u l-Abbuż Sesswali (il-'Konvenzjoni ta' Lanzarote'), b'mod partikolari billi jiddaħħlu multi kontra t-tqassim pubbliku ta' informazzjoni ‘b'impatt negattiv fuq minorenni u/jew li jippromwovi prostituzzjoni, pedofelija u pornografija’. L-Ordnijiet ġew adottati mill-Gvern għall-implimentazzjoni tal-emendi skont il-Liġi dwar l-ugwaljanza u l-prinċipji ta' nondiskriminazzjoni sakemm l-emendi għal-Liġi dwar il-Kodiċi ta' Kontravenzjoni ġew revokati mill-Parlament. Fuq l-istess nota, fis-27 ta’ Mejju 2013 l-Ombudsman ippreżenta kawża ċivili kontra d-dispożizzjonijiet ta' liġi adottata mir-Reġjun Awtonomu Gagauz-Yeri li jiksru l-prinċipji ta' ugwaljanza, il-ġustizzja u l-oġġettività minquxin fil-Liġi dwar l-Iżgurar tal-Ugwaljanza; fl-20 ta’ Ġunju 2013 il-Qorti tal-Ġustizzja ta' Comrat laqgħat l-azzjoni u annullat id-dispożizzjonijiet legali relevanti.

Il-Kummissjoni ta' Venezja tal-Kunsill tal-Ewropa[35] kkummentat fuq id-deċiżjonijiet meħudin mil-qrati domestiċi tar-Repubblika tal-Moldova li annullaw il-projbizzjoni fuq “propaganda aggressiva ta' omosesswalità” adottata mill-awtoritajiet lokali u l-irtirar volontarju tal-abbozz tal-iġijiet mill-awtoritajiet lokali l-oħrajn[36], filwaqt li minkejja dan osservat li d-deċiżjonijiet tal-Qrati jiffokaw l-iktar fuq il-prinċipju tal-ugwaljanza, u li l-kwistjoni ta' orjentazzjoni sesswali u l-forma relatata ta' espressjoni ma kinux indirizzati.

Permezz ta' liġi tal-21 ta’ Diċembru 2012, ir-Repubblika tal-Moldova rrikonoxxiet il-kompetenza tal-Kumitat tan-NU dwar l-Eliminazzjoni tad-Diskriminazzjoni Razzjali biex tirċievi komunikazzjonijiet skont l-Artikolu 14 tal-Konvenzjoni tan-NU dwar l-Eliminazzjoni tal-Forom Kollha ta' Diskriminazzjoni Razzjali. Il-liġi daħlet fis-seħħ fit-13 ta’ Mejju 2013; fil-21 ta’ Awwissu 2013, ir-Repubblika tal-Moldova lestiet il-preparamenti tagħha billi assenjat lill-Uffiċċju tar-Relazzjonijiet Interetniċi bħala l-awtorità responsabbli għar-rapportar dwar l-implimentazzjoni tal-Konvenzjoni. Barra minn hekk, b'konformità mal-Pjan ta' Azzjoni Nazzjonali dwar id-Drittijiet tal-Bniedem, il-Gvern nieda studju ta' fattibilità bil-għan li jiġi ratifikat il-Protokoll Nru 12 għall-Konvenzjoni għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u l-Libertajiet Fundamentali (ETS Nru 177). Il-Gvern daħħal fis-seħħ miżuri estensivi wkoll għall-implimentazzjoni tal-Liġi dwar l-Inklużjoni Soċjali ta' Persuni b'Diżabilitajiet tat-30 ta’ Marzu 2012, b'mod partikolari permezz tas-servizz soċjali maħluq ġdid "Assistenza Personali" (430 assistent personali, inklużi 179 iffinanzjati kompletamet mill-baġit ċentrali).

· Implimentazzjoni effettiva tal-miżuri tal-Pjan ta' Azzjoni Nazzjonali dwar id-Drittijiet tal-Bniedem fuq il-ġlieda kontra d-diskriminazzjoni (inkluża l-allokazzjoni ta' riżorsi adegwati); kampanji ġenerali ta' sensibilizzazzjoni kontra r-razziżmu, il-ksenofobija, l-anti-Semitiżmu u forom oħrajn ta' diskriminazzjoni; tisħiħ tal-korpi responsabbli għall-politika ta' antidiskriminazzjoni u l-ġlieda kontra r-razziżmu, il-ksenofobija u l-anti-Semitiżmu;

Il-Pjan ta' Azzjoni Nazzjonali dwar id-Drittijiet tal-Bniedem 2011-2014 kompla jiġi implimentat taħt is-superviżjoni ta' Kummissjoni Permanenti transaġenziji dwar id-Drittijiet tal-Bniedem, appoġġjata b'mod tekniku mill-Ministeru tal-Ġustizzja Kull awtorità ċentrali u reġjonali abbozzat u qed timplimenta l-pjan ta' azzjoni tagħha stess biex tapplika l-Pjan ta' Nazzjoni Nazzjonali dwar id-Drittijiet tal-Bniedem. F'Settembru 2013, il-Kummissjoni Permanenti ddeċidiet li żżid il-viżibilità tal-azzjoni tagħha, u li tappoġġjaha, billi tiftaħ il-parteċipazzjoni għall-Kunsill tal-Ewropa, in-NU, l-UE, l-Organizzazzjoni għas-Sigurtà u l-Kooperazzjoni fl-Ewropa (OSCE) u l-NGOs nazzjonali u internazzjonali. Barra minn hekk, ġew implimentati r-rakkomandazzjonijiet fir-rapport tal-pajjiż mir-Rapporteur Speċjali dwar il-libertà tar-reliġjon jew it-twemmin. Żdiedu wkoll l-isforzi fl-implimentazzjoni tal-Pjan ta' Azzjoni 2011-2015 għall-Appoġġ tal-Persuni Roma, rivedut kif issuġġerew organizzazzjonijiet internazzjonali, b'mod partikolari billi ġie organizzat taħriġ regolari fir-reġjuni, li żamm lill-awtoritajiet lokali, l-uffiċjali tal-pulizija tad-distretti u t-tobba tad-distretti f'kuntatt spiss mal-grupp ta' ħidma interministerjali dwar l-implimentazzjoni tal-Pjan ta' Azzjoni, b'enfasi speċjali fuq is-settur tal-edukazzjoni, u l-implimentazzjoni tan-netwerk ta' 15-il medjatur tal-komunità tar-Roma (kif previst fil-qafas tal-baġit tat-terminu medju, fl-2014-2015 ser jiġu skjerati 33 medjatur ieħor tal-komunità).

L-istrateġija għar-riforma tas-settur tal-ġustizzja tagħti l-importanza dovuta lir-riforma tal-istituzzjoni tal-Ombudsman, iċ-Ċentru għad-Drittijiet tal-Bniedem, bil-għan li jissaħħu l-indipendenza u l-effettività tagħha u dawk tal-Mekkaniżmu Nazzjonali relatat għall-Prevenzjoni tat-Tortura. Grupp ta' ħidma ad hoc wettaq studju dettaljat dwar l-attività taċ-Ċentru, inkluża evalwazzjoni tal-prestazzjoni ta' dan tal-aħħar, il-ħtiġijiet finanzjarji u l-miżuri possibbli għall-ottimizzazzjoni tal-attivitajiet tiegħu. Fuq il-bażi tal-konklużjonijiet tiegħu, u bl-involviment ta' msieħba internazzjonali (bħall-konsulent lokali tan-NU dwar id-drittijiet tal-bniedem u l-eks Rapporteur Speċjali tan-NU dwar it-tortura) u NGOs lokali, il-Ministeru tal-Ġustizzja abbozza leġiżlazzjoni dwar ir-riorganizzazzjoni taċ-Ċentru dwar l-għażla u l-ħatra tal-Ombudspersuna/i, u dwar l-istabbiliment tal-awtonomija ta' dan tal-aħħar fl-għażla u l-ħatra tal-persunal taċ-Ċentru u d-deċiżjoni tal-kwistjonijiet interni tiegħu ta' organizzazzjoni u baġit. L-abbozz tal-liġi ġie adottat mill-Gvern fl-4 ta’ Settembru 2013 u ġie sottomess lill-Parlament minnufih. Dan ikkonferma r-rieda tal-awtoritajiet li jsaħħu l-istituzzjoni tal-Ombudsman.

Fl-istess ħin, iċ-Ċentru ħa sforzi minn jeddu biex itejjeb l-effettività tiegħu u l-kredibilità tar-rwol tiegħu. Beda juża l-prerogattiv tiegħu biex jixħet dubji fuq il-kostituzzjonalità ta' liġijiet speċifiċi quddiem il-Qorti Kostituzzjonali u jniedi proċedimenti legali quddiem il-Qorti jew jintervjeni fi proċedimenti ġudizzjarji fil-forma ta' amicus curiae, inklużi proċedimenti ta' antidiskriminazzjoni. Fetaħ ċentru reġjonali f'Varnitsya, subborg ta' Bender ikkontrollat mill-Moldova, fl-hekk imsejħa żona ta' sigurtà tal-kunflitt ta' Transnistria, bil-għan li jieħu ħsieb talbiet mill-popolazzjoni lokali u jtejjeb il-kooperazzjoni mal-istituzzjoni korrispondenti tal-Ombudsman fi ‘Transnistria’.

1.4.2.     Rakkomandazzjonijiet tal-Valutazzjoni tal-Impatt

· Issoktar tal-implimentazzjoni tal-Pjan ta' Azzjoni 2011-2014 dwar id-Drittijiet tal-Bniedem u tinżamm fil-mira l-kisba tal-involviment tal-komunità internazzjonali fl-indirizzar ta' kwistjonijiet relatati mal-minoranzi.

L-awtoritajiet tal-Moldova komplew juru impenn konsistenti u riżultati mtejbin fl-implimentazzjoni tal-Pjan ta' Azzjoni 2011-2014 dwar id-Drittijiet tal-Bniedem, fuq il-bażi ta' allokazzjonijiet baġitarji sostanzjali, għad li mhux ottimi. F'Settembru 2013, il-Kummissjoni Permanenti dwar id-Dirtijiet tal-Bniedem stiednet lil organizzazzjonijiet internazzjonali bħall-Kunsill tal-Ewropa, in-NU, l-UE, l-OSCE u NGOs internazzjonali biex jieħdu sehem fil-ħidma tagħha ta' monitoraġġ u valutazzjoni. L-istedina nħarġet ftit wara li l-Gvern tal-Moldova ħabbar l-intenzjoni tiegħu li jagħmel l-implimentazzjoni tal-Pjan ta' Azzjoni iktar trasparenti u b'mod iktar responsabbli.

· Żgurar tal-implimentazzjoni effettiva tal-leġiżlazzjoni ta' antidiskriminazzjoni, b'konformità ma' standards Ewropej u internazzjonali, b'mod partikolari billi jinħarġu linji gwida komprensivi u billi jiddaħħal fis-seħħ Kunsill tal-Ugwaljanza funzjonanti.

L-awtoritajiet tal-Moldova, l-istituzzjonijiet ġudizzjarji, soċjetà ċivili u l-popolazzjoni ġenerali juru livell għoli ta' għarfien dwar kwistjonijiet ta' antidiskriminazzjoni, suġġett li qajjem is-soċjetà tal-Moldova. Wara l-inċertezza f'Marzu-Ġunju 2013, it-twaqqif mexxej tal-Kunsill tal-Ugwaljanza b'baġit adegwat għas-sena kurrenti kkonferma r-rieda tal-awtoritajiet sabiex jimplimentaw il-leġiżlazzjoni ta' antidiskriminazzjoni tal-2012 bis-sħiħ u b'mod sostenibbli.

· Sostenn tal-isforzi finanzjarji għall-implimentazzjoni tal-Pjan ta' Azzjoni 2011-2015 dwar l-Appoġġ għar-Roma b'mod effettiv u konsistenti.

Kif ġie rrapportat qabel, il-Pjan ta' Azzjoni 2011-2015 dwar l-Appoġġ għar-Roma ġie implimentat b'mod konsistenti mill-awtoritajiet tal-Moldova. Għad li b'xi dewmien, l-impenn preċedenti tagħhom li jagħmlu uffiċjali l-medjaturi tal-komunità tar-Roma ġiet sostnuta permezz ta' impenji baġitarji fl-2013. Bħalissa ma hemm ebda sinjal preżenti li dan l-impenn mhuwiex ser ikun sostnut fil-ġejjieni. Dwar din il-kwistjoni, bħal fi kwistjonijiet relatati mad-drittijiet tal-bniedem ġenerali, il-kooperazzjoni mal-komunità internazzjonali u l-appoġġ mingħandha huma fatturi importanti fl-iżgurar tas-suċċess tal-azzjonijiet ippjanati.

· Issoktar tal-kooperazzjoni tajba mal-awtoritajiet de facto f'Tiraspol, li tippermetti l-iskambju ta' informazzjoni dwar il-ħruġ ta' dokumenti kif ukoll aspetti relatati mal-infurzar tal-liġi;

Id-dokumenti tal-identità inħarġu lil residenti ta' Transnistria mill-awtoritajiet kostituzzjonali tar-Repubblika tal-Moldova fuq il-bażi ta' informazzjoni pprovduta skont il-liġi tal-Moldova u verifikati fl-isfond tal-informazzjoni għad-dispożizzjoni tal-awtoritajiet kostituzzjonali.

Il-kooperazzjoni bejn Chisinau u Tiraspol fi kwistjonijiet ta' infurzar tal-liġi hija ad hoc, skont ftehim tal-1994. Madankollu, il-ftehim ma jistax ikun implimentat minħabba l-progress tar-Repubblika tal-Moldova fi kwistjonijiet tad-drittijiet tal-bniedem, peress li ma tipprovdix biżżejjed garanziji ta' protezzjoni tad-dejta personali u rispett għad-drittijiet tal-bniedem ta' suspettati mfittxijin għal investigazzjoni mill-awtoritajiet de facto ta' Transnistria. Dan il-format irid jiġi rivedut; ix-xogħol fuq din il-kwistjoni beda f'Ġunju 2013 fuq il-bażi ta' abbozz propost mill-Missjoni tal-OSCE fir-Repubblika tal-Moldova.

· Żieda fl-isforzi biex jingħelbu sfidi possibbli fis-sigurtà u l-migrazzjoni u jinstabu soluzzjonijiet possibbli għat-tisħiħ tal-kontroll mingħajr ħsara għall-proċess ta' negozjar ‘5+2’.

F'Marzu 2013, il-Viċi Prim Ministru tal-Moldova inkarigat mir-riintegrazzjoni (ir-rappreżentant politiku tar-Repubblika tal-Moldova fil-‘5+2’) bagħat ittra li tgħarraf lill-amministrazzjoni de facto ta' Transnistria, il-parteċipanti l-oħrajn fil-proċess ‘5+2’ u l-Kummissjoni ta' Kontroll Konġunt stabbilita skont il-ftehim ta' waqfien mill-ġlied tal-1992 bejn il-Federazzjoni Russa u r-Repubblika tal-Moldova bl-intenzjoni tar-Repubblika tal-Moldova li toħloq sitt uffiċċji territorjali tal-BMA tal-Moldova tul il-linja tal-fruntiera amministrattiva ma' ‘Transnistria’ sabiex jitjieb il-monitoraġġ tal-flussi ta' migrazzjoni permezz tas-segment ċentrali tal-fruntiera bejn ir-Repubblika tal-Moldova u l-Ukraina (li nkella jkun soġġett għal kontrolli tal-fruntieri tal-Ukraina u dawk mhux rikonoxxuti ta' ‘Transnistria’). Dawn l-uffiċċji territorjali ġew stabbiliti f'Ottubru 2013, wara kampanja informattiva addizzjonali li fil-mira tagħha kellha r-residenti ta' Transnistria, l-awtoritajiet de facto tagħhom u l-parteċipanti fil-'5+2'. L-uffiċċji ser jirreġistraw ċittadini barranin li jidħlu jew iħallu t-territorju tar-Repubblika tal-Moldova minn dak ir-reġjun.

Ċittadini barranin ibbażati fi Transnistria (ċittadini tal-Moldova mingħajr passaport tal-Moldova) li jridu jitilqu jew jidħlu r-Repubblika tal-Moldova minn territorju kkontrollat minn Chisinau, ser ikunu eżentati minn reġistrazzjoni obbligatorja mal-awtorità tal-migrazzjoni ladarba jiddaħħal fis-seħħ il-qafas leġiżlattiv neċessarju. Dan il-mekkaniżmu ma jaffettwax il-moviment tal-barranin fi ħdan il-fruntieri rikonoxxuti b'mod internazzjonali tar-Repubblika tal-Moldova. Fl-istess ħin, iddaħħlu fis-seħħ l-unitajiet mobbli ta' kontroll tal-pulizija tal-fruntiera tal-Moldova biex jagħmlu kontrolli tat-tieni linja f'territorju kkontrollat minn Chisinau, bil-pulizija tal-Moldova li hija awtorizzata tagħmel it-tali kontrolli fl-hekk imsejħa żona ta' sigurtà tul il-linja tal-fruntiera amministrattiva.

B'hekk, ir-Repubblika tal-Moldova tejbet il-politika tagħha li diġà kienet ġeneralment inklużiva fir-rigward taċ-ċittadini tagħha li jgħixu fi ‘Transnistria’, u barra minn hekk tippermettilhom aċċess b'xejn għaċ-ċittadinanza tal-Moldova fuq bażi volontarja (jew ħruġ b'xejn ta' dokumenti tal-identità għall-ewwel dokumentazzjoni). Minħabba n-nuqqas ta' rikonoxximent ta' dokumenti tal-istat ċivili ta' Transnistria mir-Repubblika tal-Moldova, il-Ministeru tal-Informazzjoni, it-Teknoloġija u l-Komunikazzjonijiet japplika miżuri speċifiċi biex jikkonferma ċ-ċittadinanza tal-applikanti, b'konformità mal-emendi fil-Liġi dwar iċ-Ċittadinanza 2004 u d-Deċiżjonijiet tal-Gvern Nru 959 tad-9 ta’ Settembru 2005, Nru 337 tal-10 ta’ Mejju 2011, u Nru 525 tal-11 ta’ Lulju 2013. Id-diskussjonijiet ma' Tiraspol komplew fi kwistjonijiet ta' kooperazzjoni tal-pulizija: biex jiġi implimentat mekkaniżmu ta' skambju ta' informazzjoni u biex tkun tista' ssir ir-reġistrazzjoni mill-ġdid fir-Repubblika tal-Moldova ta' dokumenti maħruġin mill-awtoritajiet de facto ta' Transnistria. Titjieb notevoli ieħor li qed jiġi diskuss huwa t-tidħil ta' elementi ta' identifikazzjoni madwar il-pajjiż (numru ġġenerat mir-Reġistru tal-Istat Ċivili tal-Moldova) f'dokumenti tal-istat ċivili maħruġin mill-awtoritajiet de facto ta' Transnistria, peress li fil-fatt dan jissimplifika l-proċess għal residenti ta' Transnistria li japplikaw għal dokumenti tal-identità tal-Moldova.

Barra minn hekk, ir-Repubblika tal-Moldova daħlet f'taħditiet mal-Ukraina dwar l-iskambju ta' informazzjoni tal-qsim tal-fruntiera dwar barranin li jidħlu fi ‘Transnistria’ mill-Ukraina, u hemm l-għan li l-prattika ta' kontrolli u pattulja konġunti mal-għassiesa tal-fruntiera tal-Ukraina tiġi estiża għas-segment ċentrali tal-fruntiera bejn ir-Repubblika tal-Moldova u l-Ukraina. Din il-prattika bdiet fl-2012 fis-segment tal-fruntiera tat-Tramuntana, fil-punt ta' qsim tal-fruntiera operat b'mod konġunt bejn Rososhany u Briceni, u hija fil-proċess li tiġi estiża għall-punt ta' qsim tal-fruntiera f'Palanca / Mayaki fil-fruntiera tan-Nofsinhar.

Valutazzjoni ġenerali tar-Raba' Pedament Ir-Repubblika tal-Moldova mexiet lejn implimentazzjoni effettiva tal-bidliet leġiżlattivi sostanzjali introdotti matul l-ewwel fażi tal-VLAP. L-awtoritajiet tal-Moldova ħadu sforzi serji ta' implimentazzjoni fir-rigward tal-Liġi dwar l-Iżgurar tal-Ugwajanza, l-implimentazzjoni tal-Pjan ta' Azzjoni Nazzjonali tad-Drittijiet tal-Bniedem, it-tisħiħ tal-uffiċċju tal-Ombudsman, l-istabbiliment ta' uffiċċji ta' reġistrazzjoni għal barranin li jidħlu fil-pajjiż mit-territorju ta' ‘Transnistria’, u t-tħaffif tad-dokumentazzjoni u l-evidenza għar-residenti ta' Transnistria. Ir-Repubblika tal-Moldova implimentat b'mod sodisfaċenti l-azzjonijiet mitlubin mir-rakkomandazzjonijiet tar-Raba' rapport tal-VLAP, filwaqt li għadha qed timplimenta b'mod effettiv il-leġiżlazzjoni relevanti. Il-Kummissjoni tqis li r-Repubblika tal-Moldova ssodisfat il-valuri referenzjarji tat-tieni fażi stabbiliti fir-Raba' Pedament.

2.           konklużjonijiet

Mit-tnedija tad-Djalogu dwar il-Viża bejn l-UE u r-Repubblika tal-Moldova f'Ġunju 2010 u l-preżentazzjoni lill-awtoritajiet tal-Moldova tal-Pjan ta' Azzjoni dwar il-Liberalizzazzjoni tal-Viża (VLAP) f'Jannar 2011, il-Kummissjoni rrapportat b'mod regolari mal-Parlament Ewropew u l-Kunsill dwar il-progress li għamlet ir-Repubblika tal-Moldova fl-ilħuq tal-valuri referenzjarji identifikati fl-erba' pedamenti tal-ewwel u t-tieni fażi tal-VLAP.

Il-Kummissjoni kompliet tissorvelja wkoll il-progress li għamlet ir-Repubblika tal-Moldova fl-oqsma relevanti tal-VLAP permezz ta':

· il-Laqgħa tal-Uffiċjali Għolja tad-Djalogu dwar il-Viża bejn l-UE u r-Repubblika tal-Moldova;

· il-Kumitat Konġunt dwar it-Tħaffif tal-Viża bejn l-UE u r-Repubblika tal-Moldova;

· il-Kumitat Konġunt dwar ir-Riammissjoni bejn l-UE u r-Repubblika tal-Moldova;

· is-Sottokumitat Konġunt Nru 3 bejn l-UE u r-Repubblika tal-Moldova;

· il-Laqgħa tal-Uffiċjali Għolja tas-Sħubija fil-Mobilità bejn l-UE u r-Repubblika tal-Moldova; u

· id-Djalogu dwar id-Drittijiet tal-Bniedem bejn l-UE u r-Repubblika tal-Moldova.

F'kull wieħed minn dawn il-kumitati u d-djalogi, il-kooperazzjoni bejn l-UE u r-Repubblika tal-Moldova hija indirizzata b'mod regolari. Fl-aħħar Kumitati Konġunti dwar it-Tħaffif tal-Viża u r-Riammissjoni li saru fit-12 ta’ Ġunju 2013 fi Brussell u li għalihom attendew rappreżentanti tal-Istati Membri tal-UE, il-Kummissjoni osservat li l-implimentazzjoni taż-żewġ ftehimiet kienet ferm sodisfaċenti b'mod ġenerali.

Id-Djalogu dwar il-Viża bejn l-UE u r-Repubblika tal-Moldova wera li huwa għodda importanti u partikolarment effettiva għat-tressiq ta' riformi estiżi u diffiċli fil-qasam tal-Ġustizzja u l-Affarijiet Interni u lil hinn, li jħallu impatt fuq oqsma bħall-istat tad-dritt u r-riforma fil-ġustizzja, inklużi finanzjament tajjeb tal-partiti, ir-reviżjoni tal-immunitajiet, u modernizzazzjoni amministrattiva. Minbarra l-valuri referenzjarji tal-VLAP, ir-Repubblika tal-Moldova ħadet passi ulterjuri fir-riforma tal-Ġudikatura kif ukoll l-Uffiċċju tal-Prosekutur. Dawn il-kwistjonijiet huma ssorveljati f'oqfsa oħrajn tad-djalogu, bħall-Kumitat dwar il-Kooperazzjoni u l-Kunsill tal-Kooperazzjoni, u ser ikunu ssorveljati fil-kuntest tal-Aġenda ta' Assoċjazzjoni tal-ġejjieni.

Il-progress miksub mir-Repubblika tal-Moldova tul l-aħħar tliet snin fl-oqsma kollha koperti mill-erba' pedamenti tal-VLAP huwa kostanti u effettiv. Juri l-impenn u l-isforzi kostanti tal-gvernijiet suċċessivi tal-Moldova u l-istituzzjonijiet kollha tal-istat li taw l-ilħuq tal-valuri referenzjarji tal-VLAP prijorità nazzjonali qawwija.

Ta' min jinnota li f'bosta oqsma ewlenin, ir-riformi tal-VLAP tlestew fl-ewwel nofs tal-2013 minkejja sitwazzjoni politika instabbli li damet bosta xhur, xi ħaġa li tindika livell xieraq ta' governanza tajba u maturità tal-amministrazzjoni pubblika.

L-emendi fir-regoli tal-UE dwar il-viża EU ser jintroduċu mekkaniżmu ġdid ta' sospensjoni tar-rinunzja tal-viża li jikkontribwixxi għall-preservazzjoni tal-integrità tal-proċess ta' liberalizzazzjoni tal-viża u jiżgura, bħala l-aħħar miżura, li l-ivjaġġar bla viża mhuwiex ser iwassal għal irregolaritajiet jew abbuż.

Ir-Repubblika tal-Moldova allokat riżorsi finanzjarji u umani xierqa biex tiżgura li r-riformi jkunu sostenibbli. Ġie stabbilit pjan nazzjonali pluriennali fit-tul. Anki l-UE qed tagħti s-sehem tagħha f'dan il-proċess. Il-Programm ta' Azzjoni Annwali tal-UE għall-2012 għar-Repubblika tal-Moldova ser jipprovdi EUR 60 miljun fil-forma ta' Appoġġ tal-Baġit tas-Settur għar-Riformi tas-Settur tal-Ġustizzja, bl-ewwel żborżament ta' EUR 15-il miljun ippjanat għal Novembru 2013. Il-programm ser jipprovdi wkoll EUR 21 miljun esklussivament għall-appoġġ fl-implimentazzjoni tal-Pjan ta' Azzjoni ta' Liberalizzazzjoni tal-Viża. Barra minn hekk, ir-riformi f'dan is-settur huma appoġġjati wkoll mill-Programm tas-CIB għall-2011-2013. Saru kampanji informattivi mmirati bla heda, bil-għan li jiċċaraw id-drittijiet u l-obbligi marbutin mal-ivjaġġar bla viża, u dwar ir-regoli ta' aċċess għas-suq tax-xogħol tal-UE. Dawn għandhom jibqgħu jitħaddmu sal-liberalizzazzjoni tal-viża u wara.

Ġew ippreżentati erba' Rapporti ta' Progress dwar l-implimentazzjoni tal-VLAP (Settembru 2011, Frar 2012, Ġunju 2012 u Ġunju 2013). Ir-Raba' Rapport ta' Progress ikkonferma li r-Repubblika tal-Moldova kienet ġeneralment konformi mal-valuri referenzjarji kollha stabbiliti fl-erba' pedamenti tal-VLAP u identifika azzjonijiet li, jekk jittieħdu, ilestu l-implimentazzjoni tagħha tal-valuri referenzjarji kollha għat-tieni fażi tal-VLAP.

Il-Kummissjoni tqis li minn dak iż-żmien, ir-Repubblika tal-Moldova għamlet il-progress neċessarju biex tiżgura implimentazzjoni effettiva u sostenibbli tar-riformi li fadal. Ittieħdet kull azzjoni meħtieġa skont ir-Raba' rapport ta' progress tal-VLAP. Il-qafas leġiżlattiv u politiku, il-prinċipji istituzzjonali u organizzazzjonali, u l-implimentazzjoni tal-proċeduri fi ħdan l-erba' pedamenti jikkonformaw mal-istandards Ewropej u internazzjonali.

Fuq il-bażi ta' din il-valutazzjoni, u minħabba l-eżitu tal-monitoraġġ u r-rapportar kontinwi mwettqin sa mit-tnedija tad-Djalogu dwar il-Viża bejn l-UE u r-Repubblika tal-Moldova f'Ġunju 2010, il-Kummissjoni tqis li r-Repubblika tal-Moldova tissodisfa l-valuri referenzjarji kollha stabbiliti fl-erba' pedamenti tat-tieni fażi tal-VLAP. Għaldaqstant, wara li tieħu f'kunsiderazzjoni r-relazzjonijiet ġenerali bejn l-UE u r-Repubblika tal-Moldova, il-Kummissjoni ser tikkunsidra, eżatt wara s-Summit tas-Sħubija fil-Lvant ta' Vilnius, il-preżentazzjoni ta' proposta leġiżlattiva biex jiġi emendat ir-Regolament tal-KE 539/2001 skont il-metodoloġija miftiehma skont il-VLAP.

Il-Kummissjoni ser tkompli tissorvelja b'mod attiv l-implimentazzjoni kontinwa mir-Repubblika tal-Moldova tal-valuri referenzjarji kollha skont l-erba' pedamenti tal-VLAP skont l-istrutturi u d-djalogu eżistenti dwar is-Sħubija u l-Kooperazzjoni, u, jekk ikun hemm bżonn, permezz ta' mekkaniżmi ta' segwitu ad hoc.

[1]               Dokument tal-Kunsill 18078/10.

[2]               Dawn huma: (i) is-sigurtà tad-dokumenti, inkluża l-bijometrika; (ii) il-migrazzjoni irregolari, inkluża r-riammissjoni; (iii) l-ordni u s-sigurtà pubbliċi; u (iv) ir-relazzjonijiet esterni u d-drittijiet fundamentali.

[3]               L-Ewwel Rapport ta' Progress dwar l-Implimentazzjoni mir-Repubblika tal-Moldova tal-Pjan ta' Azzjoni dwar il-Liberalizzazzjoni mill-Viża, SEC(2011) 1075 finali.

[4]               SWD (2012)12 finali.

[5]               COM(2012) 348 finali.

[6]               COM(2012) 443 finali.

[7]               COM(2013) 459 finali.

[8]               ICAO 9303 ‘Dokumenti tal-Ivvjaġġar li Jinqraw minn Magna, Parti 1 Passaporti li Jinqraw minn Magna, Volum 2 Speċifikazzjonijiet għal Passaporti Elettroniċi b'Kapaċità ta' Identifikazzjoni Bijometrika’ (traduzzjoni mhux uffiċjali).

[9]               Rapport Tekniku tal-ICAO, Durabilità tal-Passaporti li Jinqraw minn Magna (Verżjoni 3.2, 206.8.30); ISO/IEC 10373-1 SE: 206.5.01 — Karti ta' identifikazzjoni — Metodi ta' Ttestjar — Karatteristiċi Ġenerali; Rapport Tekniku tal-ICAO, Protokoll tal-RF u Standard tat-Test tal-Applikazzjoni għal Passaporti Elettroniċi — Parti 2 (Verżjoni 1.02, 207.2.20); Rapport Tekniku tal-ICAO, Protokoll tal-RF u Standard tat-Test tal-Applikazzjoni għal Passaporti Elettroniċi — Parti 3 (Verżjoni 1.01, 207.2.20) (traduzzjoni mhux uffiċjali).

[10]             Liġi Nru 133 mit-8 ta' Ġunju 2011.

[11]             Reġistru Pubbliku dwar Dokumenti Awtentiċi tal-Identità u l-Ivjaġġar online.

[12]             1 Euro = 17.26 Leu Moldovan (MDL) fil-21 ta’ Ottubru 2013.

[13]             Ċentru tas-Sitwazzjoni tal-FRONTEX u Spettorat Ġenerali tal-Pulizija tal-Fruntiera tar-Rumanija.

[14]             Dan inkluda: karozzi Dacia Duster — 80; ATVs — 105; apparati ta' immaġni termali — 32; apparati għall-vista binhar — 420; apparati għall-vista billejl — 304; detetturi portabbli ta' radjazzjoni tan-newtroni u gamma — 354; mirja ta' spezzjoni — 66; endoskopi — 62; apparati ta' verifika tad-dokument ‘Regula 1019’ — 32; u apparati ta' qari tad-dokument 'Regula 7337’ — 47.

[15]             Il-miżuri relevanti ser jipprevjenu milli jinħoloq xkiel addizzjonali għal-libertà ta' moviment tar-residenti tar-reġjun ta' Transnistria u jirrispettaw l-arranġamenti eżistenti fiż-Żona tas-Sigurtà. Il-mekkaniżmu japplika biss għal ċittadini barranin mhux residenti fir-reġjun ta' Transnistria li qed jaqsmu l-fruntiera bejn l-Ukraina u l-Moldova permezz tas-segment ta' Transnistria.

[16]             Rapport speċjali tal-EUBAM dwar ‘Il-Migrazzjoni Irregolari u t-Traffikar tal-Bnedmin fil-Fruntiera bejn il-Moldova u l-Ukraina 2012’, 16 ta’ Lulju 2013 (traduzzjoni mhux uffiċjali).

[17]             Baġit għar-Repubblika tal-Moldova: EUR 673 000.

[18]             Baġit għar-Repubblika tal-Moldova: EUR 1 200 000.

[19]             Daħlu fis-seħħ ħdax-il Protokoll ta' Implimentazzjoni bejn ir-Repubblika tal-Moldova u l-Istati Membri tal-UE, jiġifieri ma': l-Estonja, l-Ungerija, ir-Rumanija, is-Slovakkja, il-Ġermanja, l-Awstrija, il-Litwanja, il-Latvja, Malta, id-Danimarka, il-Bulgarija u r-Repubblika Ċeka. Ġie ffirmat Protokoll ta' implimentazzjoni ieħor mal-pajjiżi tal-Benelux (il-Belġju, il-Lussemburgu, il-Pajjiżi l-Baxxi), u ġie ffirmat ftehim ta' riammissjoni bilaterali mad-Danimarka. Qed jiġu negozjati l-abbozzi tal-Protokolli ta' Implimentazzjoni mal-Greċja, il-Finlandja, ir-Renju Unit u l-Isvezja.

[20]             Din ir-rata niżlet għal 5 % fl-2013.

[21]             Din ir-rata niżlet għal 1.4 % fl-2013.

[22]             Stħarriġ tal-familji Nexus Moldova Mejju sa Awwissu 2013.

[23]             Bħala parti mill-proġett ‘Tisħiħ tar-Rabta bejn il-Migrazzjoni u l-Iżvilupp: Ittestjar ta' Fornitur tas-Servizzi Integrat għal Migranti mill-Moldova u l-Komunitajiet tagħhom (NEXUS Moldova)’ (traduzzjoni mhux uffiċjali).

[24]             Fis-16 ta’ April 2013, sar seminar f'Cahul fuq il-liġi dwar ir-rifuġjati għal 37 uffiċjal għoli tal-pulizija tal-fruntiera. Fit-Tramuntana tal-pajjiż ġiet organizzata missjoni transfruntiera mill-BMA u l-UNHCR biex tippromwovi l-prinċipji ta' protezzjoni tar-rifuġjati fil-ġestjoni tal-fruntiera u biex tissaħħaħ il-kooperazzjoni transfruntiera bejn ir-Rumanija u r-Repubblika tal-Moldova f'dan il-qasam. Sitt imħallfin u għaxar avukati kienu inklużi fil-programm ta' tagħlim elettroniku tal-Modulu ta' Inklużjoni tal-Kurrikulu Ewropew fil-Qasam tal-Ażil. Mal-Istitut Nazzjonali tal-Ġustizzja, il-BMA organizza s-seminars li ġejjin għall-imħallfin u l-prosekuturi fil-qasam tal-migrazzjoni: ‘Standards nazzjonali u internazzjonali dwar kwistjonijiet relatati mal-migrazzjoni u l-ażil’ (22-23 ta’ Mejju 2013), għal 30 imħallef u 7 rappreżentanti tal-BMA; ‘Standards nazzjonali u internazzjonali dwar kwistjonijiet relatati mal-migrazzjoni u l-ażil’ (17-18 ta’ Ottubru 2013), għal 15-il imħallef, 10 prosekuturi, 5 avukati, 7 rappreżentanti tal-BMA u 5 uffiċjali tal-pulizija tat-traffiku; u ‘Id-drittijiet tal-migranti, ir-rifuġjati u l-persuni li jfittxu l-ażil’ (12-13 ta’ Settembru 2013), għal 30 imħallef.

[25]             Inklużi 8 gruppi (55 membru) speċjalizzati fit-twettiq ta' kull xorta ta' serq, ħruġ u tqassim ta' flus foloz, kutrabandu ta' prodotti, u qerq; 20 gruppi (78 membru) speċjalizzati fit-twettiq ta' frodi ekonomiku; 6 gruppi (20 membru) involuti fit-traffikar tad-droga u 6 gruppi (22 membru) li jispeċjalizzaw fit-traffikar tal-bnedmin, il-prostituzzjoni u l-migrazzjoni irregolari.

[26]             Fi ħdan il-proġett, fl-2013, inxtraw 5 liċenzji ta' i2 Analyst‘s Notebook, 4 liċenzji ta' iBase User, liċenzja ta' iBase Designer, u liċenzja ta' I2 Text Chart, 8 kompjuters Hewlett Packard adattati għall-ħtiġijiet tax-xogħol ta' analist u apparati speċjalizzati oħrajn.

[27]             http://crima-organizata.mai.gov.md/index-ro.php.

[28]             Is-Segretarjat Permanenti tal-Kumitat Nazzjonali għall-Ġlieda kontra t-THB nieda websajt tat-THB fit-18 ta’ Ġunju 2013: www.antitrafic.gov.md.

[29]             Studju dwar ‘Drittijiet, Riablitazzjoni u Rkupru: Kumpens għall-Persuni traffikati fir-Repubblika tal-Moldova’, (traduzzjoni mhux uffiċjali) imwettaq minn espert internazzjonali, ġie finalizzat fil-5 ta’ Awwissu 2013.

[30]             L-NAC jinvestiga biss ħasil tal-flus, il-finanzjament tat-terroriżmu, atti ta' korruzzjoni (tixħim attiv/passiv, abbuż mill-influwenza) u atti relatati mal-korruzzjoni (abbuż mis-setgħa jew abbuż ta' kariga uffiċjali, setgħa żejda jew awtorità uffiċjali żejda, falsifikazzjoni ta' dokumenti pubbliċi).

[31]             L-Anness 1 għad-Direttiva tal-Kunsill tal-24 ta’ Ġunju 1988 għall-implimentazzjoni tal-Artikolu 67 tat-Trattat (88/361/KEE).

[32]             http://justice.gov.md/public/files/RAPORT_implementare_PAI_SRSJ_eng_red.04.03.13.pdf

[33]             587 fuq kontrolli ta' persuni, 91 fuq kontrolli ta' vetturi, 11 fuq traffikar ta' droga, 392 fuq tiftix ta' persuni, 14 fuq verifika ta' kumpaniji, 18 fuq gruppi tal-kriminalità organizzata, 143 fuq tipi oħrajn ta' reati, 16 fuq assistenza legali u 24 fuq in-negozjar fi drogi u tabakk.

[34]             Fit-territorju tar-Repubblika tal-Moldova, l-operazzjoni involviet 19-il intervent (fl-ajruport, punti ta' qsim tal-fruntiera fuq l-art, fi swieq, eċċ.) fejn ġie identifikat ksur tad-drittijiet tal-proprjetà intellettwali. Ir-riżultati finali għadhom ma ġewx ippubblikati.

[35]             Ara l-Kummissjoni ta' Venezja tal-Kunsill tal-Ewropa ta’ Ġunju 2013

[36]             Ara wkoll COM(2013) 459 finali, paġna 37