4.10.2012   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 299/29

1.1

Il-potenzjal tan-nisa li jaħdmu u/jew għandhom intrapriża fiż-żoni agrikoli u rurali għandu jiġi analizzat, valutat u sfruttat fil-politiki kollha tal-UE u mhux penalizzat minn xi wħud minnhom: din hija l-bażi neċessarja biex in-nisa jkunu atturi fl-iżvilupp u l-innovazzjoni, bħala għajnuna biex is-settur joħroġ mill-kriżi.

1.2

It-trattament ugwali, l-opportunitajiet indaqs u l-miżuri għall-promozzjoni tal-kundizzjonijiet tan-nisa għandhom jiġu żgurati f’kull leġislazzjoni u kull programm tal-UE, permezz ta’ integrazzjoni (mainstreaming) tal-ġeneru, is-semplifikazzjoni tal-proċedura tal-aċċess għar-riżorsi u l-verifika perjodika tar-riżultati.

1.3

In-nisa għandhom ikunu involuti fil-livell ta’ żvilupp tas-settur fil-livell territorjali u reġjonali: dan ifisser li jiddaħħlu l-kundizzjonijiet tal-parteċipazzjoni u li jiġu elenkati l-ħtiġijiet, l-esperjenzi u l-proġetti (bini ta’ kapaċità).

1.4

Fl-interazzjoni bejn l-universitajiet u ċ-ċentri ta’ riċerka u n-nisa konċernati għandhom jiġu analizzati l-potenzjal u l-ħtiġijiet; għandhom jiġu provduti strumenti ta’ taħriġ u teknoloġija għas-sostenn tal-iżvilupp tal-intrapriżi mmexxija min-nisa; għandha tittejjeb il-kwalità tax-xogħol u tal-ħajja tan-nisa fl-agrikoltura.

1.5

L-ICT (1) hija fundamentali biex tiġi żviluppata u mtejba l-attività tan-nisa fl-agrikoltura, sakemm tkun effikaċi, distribwita sew, aċċessibbli u ma tqumx ħafna flus (broadband). Barra minn hekk, tista’ anke toħloq impjiegi għall-persuni tekniċi tal-ICT.

1.6

Il-ħolqien ta’ netwerks tan-nisa, faċilitat minn ICT tajba, iwassal biex jiġu żviluppati l-kuntatti, tiġi appoġġjata l-parteċipazzjoni u jiġu promossi r-relazzjonijiet u l-iskambji tal-aħjar prattiki bejn in-nisa fl-UE u fil-pajjiżi kandidati u terzi, għall-benefiċċju tal-kooperazzjoni internazzjonali u l-kummerċ.

1.7

It-taħriġ għandu jkun immirat lejn il-ħtiġijiet u l-potenzjal tan-nisa konċernati; il-modi innovattivi ta’ tixrid jistgħu jiġu fdati f’idejn l-istess nisa (gruppi ta’ diskussjoni u taħriġ awtonomu, paġni fil-gazzetti, interventi informattivi fl-istituti edukattivi, eċċ.).

1.8

Peress li jkunu organizzati u jieħdu sehem billi jiżviluppaw il-potenzjal tagħhom, hemm bżonn servizzi effiċjenti, aċċessibbli u flessibbli li jirnexxilhom jilliberaw il-ħin mill-kompiti tal-kura. Dan jgħodd għas-saħħa, it-trasport, il-kreditu, id-distribuzzjoni, il-marketing, il-kura tal-anzjani u t-tfal, u anki għas-setturi tas-sigurtà soċjali li jieħdu ħsieb in-nisa li ma jiħdux benefiċċji (konjuġi assistenti). Hawnhekk ukoll, jinħolqu impjiegi fil-qasam tas-servizzi involuti.

1.9

Kull Stat Membru tal-UE għandu joħloq ir-rikonoxximent legali tal-konjuġi assistenti għall-finijiet ta’ sigurtà soċjali u l-kura tas-saħħa. Fil-livell tal-UE, tkun ħaġa tajba li jiġi definit qafas legali għall-kotitularizzazzjoni, forsi permezz ta’ statut tan-nisa fl-ambjent agrorurali.

1.10

In-nisa jistgħu jagħtu kontribut għas-sostenibbiltà tal-agrikoltura u t-territorju jekk jingħataw l-istrumenti tal-għarfien u t-teknoloġiji meħtieġa (teknoloġiji ekoloġiċi, ġestjoni u użu effiċjenti tar-riżorsi, produzzjoni ta’ enerġija nadifa). Għat-tnedija ta’ dawn l-intrapriżi, innovattivi u sostenibbli, hemm previst proċedura mħaffa (fast track) għal aċċess semplifikat għar-riżorsi (tat-tip Pilastru II tal-PAK).

1.11

In-nisa jistgħu jkunu l-mutur għal-rilanċ tal-artiġjanat, tal-prodotti tradizzjonali ta’ kwalità u bijoloġiċi, anki permezz ta’ interazzjoni iktar stretta bejn il-produtturi u l-konsumaturi li għandha tiġi studjata u promossa (bħalma sar fil-każ tal-“ktajjen qosra”).

1.12

Ir-riforma tal-PAK u l-politiki tal-iżvilupp rurali għandhom jikkonformaw biex jippromovu x-xogħol u l-attivitajiet tan-nisa, b’mod partikolari permezz ta’ programmi tematiċi riżervati għan-nisa (Pilastru II).

1.13

L-Istati Membri, ir-reġjuni, l-awtoritajiet lokali u l-partijiet soċjali huma koresponsabbli għall-promozzjoni tal-potenzjal tan-nisa li jgħixu f’ambjent agrorurali f’kuntest ta’ legalità u t-twettiq ta’ qafas legali adegwat li jiżgura l-prinċipju tal-ugwaljanza u tar-rappreżentanza tas-sessi, anki fl-istrutturi interni tagħhom. L-eżempji pożittivi ta’ kull Stat Membru għandhom iservu ta’ inċentiv sabiex jiġi żgurat, hekk kif talab il-Parlament Ewropew, li n-nisa jkunu rappreżentati tajjeb fil-korpi politiċi, ekonomiċi u soċjali kollha tas-settur agrikolu u ż-żoni rurali.

2.1

Il-potenzjal rappreżentat min-nisa fl-agrikoltura u fiż-żoni rurali huwa sottovalutat: ir-rapport tal-PAK 2010 (2) jinkludi referenzi għan-nisa biss permezz tal-istatistika tal-Eurostat, u r-rapport dwar l-iżvilupp rurali 2010 juri d-distakk bejn ir-rati ta’ parteċipazzjoni fis-suq tax-xogħol (76 % għall-irġiel, 62 % għan-nisa (3)). Anki fid-deċiżjonijiet rilevanti tal-Kunsill tal-20 ta’ Frar 2006 dwar “Il-linji gwida strateġiċi Komunitarji għall-iżvilupp rurali” (4), in-nisa jiġu kwotati biss b’rabta mal-ħtieġa li jiġu mħeġġa jidħlu fis-suq tax-xogħol.

2.2

Fl-istess ħin, il-Parlament Ewropew, bir-riżoluzzjoni tal-2011 dwar ir-rwol tan-nisa fl-agrikoltura u fiż-żoni rurali (5), jelenka b’mod preċiż il-problemi ewlenin li jiffaċċjaw in-nisa u jindika għadd ta’ linji strateġiċi biex tiġi appoġġjata din ir-realtà soċjali u ekonomika. Il-KESE japprova l-analiżi tal-PE u jaqbel mal-konklużjonijiet, u jiġbed l-attenzjoni għal sensiela ta’ Opinjonijiet tiegħu stess (6).

2.3

Il-KESE japprezza l-Proposta tal-Kummissjoni għal Regolament b’dispożizzjonijiet komuni dwar il-Fondi Strutturali u d-Dokumenti ta’ Ħidma tal-Persunal tal-Kummissjoni (7) li jakkumpanjawh, u anke l-Komunikazzjoni dwar is-Sħubija Ewropea għall-Innovazzjoni fl-Agrikoltura (8): dawn id-dokumenti jinkludu elementi interessanti li jagħtu tama li qed tingħata attenzjoni istituzzjonali lit-temi tal-ġeneru u wieħed jispera li jiġu segwiti minn deċiżjonijiet adatti min-naħa tal-Kunsill.

2.4

Il-KESE jonora l-attivitajiet tal-organizzazzjonijiet rurali tan-nisa u netwerks simili f’bosta Stati Membri. Uħud minnhom huma indipendenti u oħrajn integrati fl-assoċjazzjonijiet tal-bdiewa. Jeżistu wkoll xi organizzazzjonijiet rurali taż-żgħażagħ li huma attivi ħafna fil-promozzjoni tal-ugwaljanza bejn is-sessi. B’riżultat ta’ dan jikkwalifikaw ħafna nisa u jimmotivaw ruħhom għal attivitajiet intraprenditorjali, soċjali, professjonali u politiċi. Huma kellhom rwol ċentrali wkoll fil-progress li sar s’issa pereżempju fil-qasam tas-sigurtà soċjali għall-familji bdiewa. F’xi assoċjazzjonijiet tal-bdiewa li tradizzjonalment kienu ddominati mill-irġiel illum in-nisa jaqdu rwol determinanti ħafna (9). Każijiet bħal dawn għandhom iservu ta’ eżempju għall-Istati Membri kollha.

2.5

L-għan ta’ din l-Opinjoni huwa li tidentifika, b’mod parallel mad-dokumenti kwotati, għadd ta’ kriterji u miżuri li jistgħu jgħinu lin-nisa jirrilaxxaw il-potenzjal tagħhom bħala ħaddiema u intraprendituri, billi jassumu rwol innovattiv għall-iżvilupp sostenibbli u impjiegi ta’ kwalità. L-identifikazzjoni aħjar tal-potenzjal u l-ħtiġijiet tax-xogħol tal-intraprendituri nisa agrorurali tista’ ttejjeb il-produzzjoni, tikkwalifikaha, tagħtiha spinta strateġika, tiddiversifikaha u tiżviluppa koerenza ikbar bejn il-PAK u l-politiki tal-iżvilupp rurali u tal-koeżjoni territorjali.

3.1

Ir-riformi suċċessivi tar-riforma tal-PAK wasslu biex tiċċajpar id-differenza bejn l-ekonomija agrikola, l-ekonomija rurali u l-ġestjoni/promozzjoni tat-territorju. Dan wassal biex jitwessa’ l-ambitu (10) li fih jiġu analizzati l-problemi li jiffaċċjaw in-nisa, iżda dan ifisser ukoll li jridu jingħataw informazzjoni preċiża, disaggregata u kwalitattiva, billi jiżdied l-isforz li diġà qed isir fl-Eurostat. Ir-riżoluzzjoni tal-PE tal-2011 tassumi li l-persuni impjegati b’mod regolari fl-agrikoltura huma madwar 26,7 miljun persuna, li 42 % minnhom (11,2 miljun persuna) huma nisa, inklużi l-attivitajiet kollha agrikoli u rurali li fihom isir xi tip ta’ xogħol (li ħafna drabi l-impjieg la jkun l-uniku u lanqas l-ewlieni), filwaqt li l-Eurostat tkejjel l-impjieg agrikolu fuq il-bażi ta’ AWU (Annual Working Units), li jnaqqas in-numru globali ta’ rġiel u nisa li jaħdmu kull tip ta’ xogħol fis-settur għal 11,1 miljun persuna fl-2010 (għall-attivitajiet tal-agrikoltura, tal-foresta, tal-kaċċa u tas-sajd) u b’hekk, dak tan-nisa jkun 4,7 miljuni (11).

3.2

Din ir-referenza għall-metodoloġija statistika turi li l-problema mhijiex kwistjoni ta’ kwantità iżda ta’ kemm huwa strateġiku s-settur agrorurali fl-interazzjoni tiegħu mal-kuntesti urbani u periurbani u l-iżvilupp sostenibbli tagħhom (ambjentali u soċjali). Ir-realtà tan-nisa fl-agrikoltura u fiż-żoni rurali għalhekk ser tiġi kkunsidrata b’fokus doppju: il-livell għoli tal-istandards ta’ produttività tal-agrikoltura Ewropea u l-potenzjal li jirrappreżentaw in-nisa u li jista’ jiġi rilaxxat b’riżorsi limitati iżda li jintużaw b’mod effiċjenti u mmirat. Bħalissa għadna għaddejjin minn perjodu ta’ kriżi qawwija li qed tiġġenera d-diffikultajiet – iżda anke opportunitajiet – għan-nisa li jgħixu u jaħdmu fiż-żoni agrorurali.

4.1

Stħarriġ riċenti dwar is-sitwazzjoni agrorurali juri li, wara tnaqqis fil-produzzjoni u impjieg minħabba t-tnaqqis fil-konsum u l-esportazzjoni, is-settur reġa’ qed jikber, ħaġa li qed twassal għal żieda fid-dħul. Is-suq intern, b’mod partikolari, jiffavorixxi l-kwalità u s-sostenibbiltà; f’diversi reġjuni, l-akkwist tal-prodotti lokali (distribuzzjoni b’żero kilometri jew bi ktajjen qosra (12)) u/jew bijoloġiċi huma affarijiet pożittivi f’għajnejn il-konsumaturi.

4.2

Fil-livell tal-impjiegi, bejn l-2007 u l-2008, intilfu madwar 900 000 impjieg fl-agrikoltura, filwaqt li bejn l-2008 u l-2009, il-bilanċ kien ta’ -200 000 AWU (13). Għalhekk, it-tendenza negattiva tista’ tagħti xhieda tal-valuri li jirriflettu tnaqqis fiżiku fil-ħaddiema minħabba r-razzjonalizzazzjoni tal-intrapriżi, bi tnaqqis fl-għadd ta’ ħaddiema mhux kwalifikati favur dawk il-ħaddiema b’iktar kwalifiki.

4.3

Minkejja dawn is-sinjali ta’ tama, żgur li għadna ma ħriġniex mill-kriżi u lanqas nistgħu ngħidu li l-qagħda tan-nisa marret għall-aħjar: il-biċċa l-kbira tal-produzzjoni agrikola għadha tuża ħaddiema nisa b’mod informali, ħaġa li diġà għandha żvantaġġi kbar kemm fl-impjieg full-time (26 % tan-nisa u 52 % tal-irġiel), kif ukoll fl-impjieg part-time (9,7 % tal-irġiel u 11,8 % tan-nisa) (14); minbarra din l-informazzjoni, hemm il-qasam tax-xogħol staġjonali (li jirrappreżenta perċentwal enormi tal-persuni li jaħdmu meta mqabbel ma’ perċentwal imnaqqas ta’ persuni li jaħdmu part-time), ix-xogħol informali u illegali, realtà inviżibbli jew problematika li mhijiex kwantifikata, u li b’hekk għandu jsir intervent biex ix-xogħol mistur jiġi mħeġġeġ joħroġ fil-miftuħ u safejn huwa possibbli jiġi stabilizzat ix-xogħol tan-nisa.

4.3.1

Is-sitwazzjoni tal-immigranti (kemm fl-Unjoni kif ukoll barra), li ħafna drabi jiġu mċaħħda l-iktar drittijiet fundamentali, hija waħda inkwetanti, ibda biex il-ħlas tard tas-salarji u bi tnaqqis mhux ġustifikat u mhux ġustifikabbli. Din is-sitwazzjoni marret għall-agħar u ma tistax tiġi ġustifikata mid-diffikultajiet fil-ħlas tal-krediti lill-intrapriżi agrikoli ż-żgħar u l-problemi tal-bidliet; f’ħafna każi n-nisa ħaddiema kellhom jirritornaw lejn pajjiżhom mingħajr ma jitħallsu jew li jsibu ruħhom f’idejn persuni li jisfruttawhom, persuni kriminali u bejjiegħa ta’ ħaddiema li b’xorti ħażina għadhom ma jistgħux jiġu mħarrka f’xi pajjiżi tal-UE.

4.3.2

It-tifrix territorjali tal-irziezet u d-dimensjoni iżgħar ta’ ħafna minnhom wasslu biex il-monitoraġġ tal-korrettezza tar-relazzjonijiet tax-xogħol isir iżjed kumpless. Madankollu, ġestjoni bir-reqqa min-naħa tal-amministrazzjonijiet lokali, flimkien mal-imsieħba soċjali u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, tista’ tkun il-punt tat-tluq biex jiġu miġġielda l-irregolaritajiet u l-kriminalità, b’garanzija tad-drittijiet u s-sigurtà għal kulħadd.

5.1

Id-dimensjoni kwalitattiva tal-produzzjoni agrikola hija aspett importanti tal-impjieg tan-nisa, kemm bħala produtturi, bħala konjuġi assistenti, bħala konsumaturi, kif ukoll bħala persuni li jittrasmettu t-tradizzjonijiet, il-kreattività u l-imġiba ġenwina. Biex tiġi promossa din ir-realtà jeħtieġ li jsiru għażliet koordinati fir-reġjun.

5.2

L-iżvilupp u l-applikazzjoni tal-metodi produttivi avvanzati, ir-riċerka, id-direzzjoni professjonali u t-taħriġ għandhom iwasslu biex iċ-ċentri ta’ riċerka u l-universitajiet jinteraġixxu maż-żoni agrorurali, billi fl-istudji tagħhom jintegraw il-ħtiġijiet tan-nisa u l-analiżi tal-potenzjal tagħhom.

5.3

Ħafna drabi kull problema ta’ titjib kwalitattiv u ta’ promozzjoni tal-kompetittività tista’ tiġi solvuta b’xi tip ta’ taħriġ. Dan jista’ jwassal għal żieda kwantitattiva u mhux kwalitattiva u offerta ta’ taħriġ li ħafna drabi ma tikkorrispondix b’mod adegwat għall-ħtiġijiet konkreti tal-ekonomija u l-elementi soċjali involuti, u lanqas għall-istrateġiji għall-iżvilupp sostenibbli. Ir-realtà agrorurali, biex tikber, għandha bżonn ħaddiema nisa u intraprendituri nisa mħejjija, iżda t-taħriġ waħdu ma jwassalx għall-kwalifiki immedjati għax-xogħol, l-attività u l-ħajja jekk ma jkunx hemm l-istrutturi u s-servizzi u ma jinħolqux l-impjiegi sostenibbli u ta’ kwalità.

6.1

Kwalunkwe taħriġ u provvista ta’ servizzi jew razzjonalizzazzjoni għandu jibda mill-analiżi tal-kundizzjonijiet konkreti u d-disponibbiltà tan-nisa li jgħixu u jaħdmu fl-ambjent agrorurali. Dan jeħtieġ analiżi bir-reqqa tat-territorju, tal-potenzjal u tal-aspetattivi tan-nies, li għandha ssir bil-parteċipazzjoni attiva tan-nisa konċernati. Il-parteċipazzjoni hija dinamika li tagħti r-responsabbiltà tal-awtoritajiet nazzjonali, reġjonali u lokali u anki lill-organizzazzjonijiet soċjoprofessjonali. Il-potenzjal sħiħ ta’ territorju jista’ jiżdied jekk jiġi rilaxxat il-potenzjal tan-nisa li jgħixu fih. Il-programmi mmirati u effikaċi għall-iżvilupp tal-innovazzjoni, l-intraprenditorija u x-xogħol tan-nisa jistgħu joħolqu impjiegi (għaż-żgħażagħ) li jrażżnu u kultant anke jaqilbu t-tendenzi tat-tnaqqis tal-popolazzjoni fil-kampanja.

6.1.1

L-universitajiet u t-territorji għandhom jikkollaboraw fl-analiżi ta’ dan il-potenzjal: iċ-ċentri tar-riċerka għandhom jiġu involuti fil-previżjonijiet u fil-valutazzjoni tal-livelli ta’ żvilupp. Dan iwassal biex jiġu garantiti l-kollaborazzjonijiet effikaċi, permezz ta’ ICT avvanzati u aċċessibbli, bejn l-universitajiet u n-nisa biex tinħareġ riċerka preċiża u applikata f’dan il-qasam (15).

6.1.2

Il-pjani ta’ żvilupp territorjali għandhom jinkludu azzjonijiet speċifiċi ta’ taħriġ immirati lejn il-ħaddiema u l-intraprendituri nisa, konjuġi assistenti, ħaġa li ttejjeb il-kapaċità tagħhom biex jadattaw lilhom infushom għall-innovazzjoni, għat-trasferiment tal-għarfien u l-imġiba. In-nisa li jkunu rċevew taħriġ għandhom jingħataw inċentiv biex jgħaddu dan it-tagħlim lill-oħrajn permezz ta’ strumenti formali (kooperattivi, strutturi parteċipattivi fid-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet lokali, gruppi ta’ azzjoni fil-qafas tal-iżvilupp rurali, eċċ.) u informali (gruppi ta’ diskussjoni u taħriġ awtonomu, interventi fl-istituti edukattivi, programmi fuq ir-radju u t-TV, punti fl-aħbarijiet, intrapriżi soċjali, eċċ.). L-inċentiv meħtieġ, mhuwiex magħmul biss mir-riżorsi finanzjarji imma anki mill-allokazzjoni tal-ħin liberu għan-nisa bis-saħħa tal-iffaċilitar u s-servizzi tajbin fit-territorju (permessi retribwiti, strutturi għall-kura tat-tfal iż-żgħar, trasport effiċjenti u b’xejn (16), sostituzzjoni temporanja tal-ħidma ta’ kura, agroażili, eċċ.).

6.2

Il-kopertura effiċjenti tal-internet b’veloċità għolja (broadband) u li ma tqumx ħafna flus hija prerekwiżit, meta wieħed iqis li hemm pajjiżi sħaħ fl-UE li għandhom inqas minn 60 % tad-djar li għandhom konnessjoni man-netwerk. Użu iktar mifrux tal-ICT jista’ jiffaċilita anke t-taħriġ mill-bogħod, il-komunikazzjoni bejn żoni mbiegħda minn xulxin u jikkostitwixxi stimulu biex issir komunikazzjoni man-nisa fis-setturi agrorurali ta’ pajjiżi oħra, biex b’hekk jiżdied l-interess anke fit-tagħlim tal-lingwi u l-iskambju tal-esperjenzi.

6.2.1

Barra minn hekk, l-ICT tiffavorixxi l-ħolqien tan-netwerks tal-intraprendituri nisa, tal-konjuġi assistenti u tal-ħaddiema nisa, stimulati mill-preżenza tal-migranti minn barra l-Komunità, li jikkomunikaw u jinteraġixxu anke ma’ nisa minn pajjiżi kandidati u pajjiżi terzi. Dan jista’ jwassal għal skambju utli ta’ esperjenzi, kooperazzjoni aħjar għall-iżvilupp u anke għal iktar integrazzjoni kummerċjali, kif ukoll kontribut biex tiġi indirizzata l-problema tal-ikel fil-livell dinji.

6.3

Is-saħħa tan-nisa fl-ambitu agrorurali hija prijorità. Servizzi tas-saħħa li jkunu effikaċi – anki bi struttura ta’ telemediċina u teledjanjosi – u l-protezzjoni ta’ mediċina ta’ kwalità – għandhom jimmonitorjaw is-saħħa, is-sigurtà u l-mard professjonali fuq il-post tax-xogħol u dan jista’ joħloq ukoll iżjed impjiegi għal persuni speċjalizzati. It-tali servizzi (b’mod partikolari għall-iġjene riproduttiva u l-prevenzjoni ġenekoloġika) għandhom ikunu mingħajr ħlas; f’kull każ, l-ispejjeż għandhom ikunu dejjem korrispondenti mad-dħul u l-infiq tal-familji. Wieħed mill-aspetti kruċjali huwa l-preżenza ta’ ħafna nisa ta’ età avvanzata: f’ċerti pajjiżi b’vokazzjoni agrorurali qawwija, l-istennija tat-tul ta’ ħajja tan-nisa hija ħafna itwal minn dik tal-irġiel, u għalhekk il-popolazzjoni tan-nisa hija ikbar fost l-anzjani li għandhom ’il fuq minn sittin sena (17). Għal dawn in-nisa huwa indispensabbli li jkun hemm servizzi medikali, ta’ assistenza u ta’ akkumpanjament anki biex in-nisa iżgħar fl-età ma jkunux obbligati jġorru piżijiet familjari addizzjonali.

6.4

Il-kundizzjonijiet tal-konjuġi assistenti agrikoli għadhom jiġu trattati b’mod differenti ħafna minn pajjiż għal ieħor. Dawn in-nisa mhumiex rikonoxxuti formalment bħala ħaddiema, għalkemm jaħdmu b’mod intensiv fis-settur u f’ċerti Stati Membri għadhom imċaħħda minn kull għajnuna ta’ saħħa u pensjoni (minbarra dik universali, fejn is-sigurtà soċjali tipprevediha). Hemm bżonn strumenti li jiżguraw kopertura għal dawn in-nisa, pereżempju permezz ta’ fondi ta’ pensjonijiet speċifiċi promossi mill-imsieħba soċjali jew l-awtoritajiet reġjonali. Tkun ħaġa f’waqtha li jiġi definit qafas legali għall-kotitularizzazzjoni, forsi permezz ta’ statut Ewropew tan-nisa fl-ambjent agrorurali.

6.5

L-użu razzjonali tal-enerġija u r-rimi tal-iskart huma oqsma fejn in-nisa jaqdu rwol ewlieni fl-amministrazzjoni tal-ekonomija tad-djar. Is-separazzjoni tal-iskart u l-istrutturi adegwati ta’ kompost u trasformazzjoni (bijomassa) jistgħu jiġu integrati mal-għanijiet tal-iffrankar tal-enerġija u maċ-ċirki virtwużi tal-produzzjoni agrikola u bijoloġika, b’mod awtosuffiċjenti fil-livell tal-enerġija. L-aċċess għat-teknoloġiji ekoloġiċi l-ġodda għall-produzzjoni u l-użu effikaċi tar-riżorsi għandhom jiġu promossi u jibbenefikaw minn inċentivi speċifiċi għall-intrapriżi u l-attivitajiet ġestiti min-nisa.

6.6

F’ħafna pajjiżi l-inizjattiva ta’ gruppi ta’ nisa wasslet għal esperjenzi pożittivi ta’ agrituriżmu kooperattiv, b’riżultati ta’ ġestjoni eċċellenti. Fid-dawl tal-interess dejjem ikbar f’dan it-tip ta’ turiżmu, dawn l-attivitajiet għandhom jiġu promossi u l-aħjar prattiki għandhom jinfirxu.

6.7

Biex isir kontribut għall-iżvilupp sostenibbli u għall-attività tan-nisa (li ħafna drabi titwettaq fuq “plots” żgħar), it-tqassim għandu jkun ta’ kwalità għolja, funzjonali u flessibbli: il-kooperattivi lokali tad-distribuzzjoni, bi spejjeż kontrollati, jistgħu jkunu ta’ benefiċċju għall-bejgħ tal-prodotti tipiċi ta’ kwalità bi prezzijiet iżjed aċċessibbli. Anki l-avvenimenti speċifiċi għall-promozzjoni tat-tali prodotti kienu utli.

6.8

Huwa importanti li jiġu promossi l-prodotti artiġjanali u tipiċi li qed jintilfu. Il-miżuri mmirati ta’ informazzjoni u marketing jistgħu jgħinu biex jinżammu jew jinħolqu l-attivitajiet u l-impjiegi, għall-kuntrarju tal-eżodu rurali u d-deterjorament tal-kwalità minħabba l-importazzjoni tal-massa. U għalhekk huwa indispensabbli li jkun hemm interazzjoni effikaċi ta’ servizzi, teknoloġiji u trasport adegwat, li jikkollegaw iż-żoni rurali u agrikoli mas-swieq urbani (18).

6.9

Jeħtieġ li jittejjeb l-aċċess għall-kreditu biex jinħolqu intrapriżi u kooperattivi agrikoli u artiġjanali, bl-għoti tar-responsabbiltà lill-banek tradizzjonali (b’mod partikolari il-banek (“Casse”) agrikoli u l-banek tat-tfaddil lokali), iżda anke bil-promozzjoni tal-programmi tal-mikrokreditu, indirizzati l-ewwel nett lejn in-nisa.

7.1

B’antiċipazzjoni tal-approvazzjoni tal-Proposta għal Regolament bid-dispożizzjonijiet komuni tal-Fondi Strutturali (19), infakkru li r-Regolament tal-FAEŻR jenfasizza l-ħtieġa li r-riżorsi tal-Fond jintużaw biex tiġi promossa l-ugwaljanza bejn l-irġiel u n-nisa u jipprevedi l-informazzjoni u l-parteċipazzjoni ta’ korpi impenjati biex jintlaħaq dan l-għan (20). Ir-regolament komuni l-ġdid jista’ jissaħħaħ billi jintroduċi “fast track” (proċedura mħaffa) għan-nisa li jkollhom intrapriżi agrorurali jew artiġjanali innovattivi u sostenibbli. Dan jagħti iżjed saħħa lill-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili involuti fis-sħubija kwotata fl-Artikolu 6 tat-test u jżid il-kapaċità li jagħmlu proposti.

7.2

Fir-rigward tal-Proposta għal Regolament komuni tal-Fondi, li diġà ġiet trattata mill-KESE (21), ġie kkonfermat li hemm tħassib kbir dwar l-effetti li jista’ jkollha l-kundizzjonalità makroekonomika (Artikolu 21) fuq il-proġetti mmirati lejn l-iżvilupp tal-inizjattivi favur in-nisa. Il-KESE jappella biex, permezz ta’ dispożizzjoni legali speċifika, jiġi evitat li jintlaqtu direttament jew indirettament l-iktar persuni dgħajfa, fosthom in-nisa.

7.3

Il-KESE jittama li l-Kummissjoni, minbarra l-impenn li diġà ġie żviluppat fil-proposti kwotati tintervjeni iżjed fil-ħin fir-rigward tal-bidliet u l-ħtiġijiet tan-nisa, b’tali mod li tiġi evitata r-riġidità fil-kontenut u l-metodoloġiji u l-programmi ta’ promozzjoni tal-kundizzjonijiet tan-nisa fl-ambitu agrorurali.

7.4

Parteċipazzjoni iżjed b’saħħitha u aħjar tan-nisa fl-iżvilupp agrorurali għandha tiġi integrata b’mod sistematiku anke fil-programmi Ewropej tar-riċerka u l-iżvilupp, tat-taħriġ (il-Fond Soċjali Ewropew iżda mhux biss dan il-fond) u tal-mobbiltà tal-ħaddiema, minbarra, naturalment, fl-implimentazzjoni tal-politika ta’ koeżjoni ekonomika, soċjali u territorjali.

7.5

L-istandards, il-programmi u l-proġetti relatati mat-twettiq tal-Pilastru II tal-PAK għandhom ikunu soġġetti għal verifiki perjodiċi fil-qafas tal-proċeduri ta’ monitoraġġ tal-PAK biex tiġi żgurata l-effikaċja tat-twettiq tal-opportunitajiet indaqs u l-użu adatt tar-riżorsi li jintużaw.

7.6

Għandhom jiġu previsti wkoll sottoprogrammi tematiċi għan-nisa fl-ambitu tal-politiki tal-iżvilupp rurali u għandhom jiġu promossi u jinfirxu l-esperjenzi tal-programm Leader.

7.7

Biex jiġu żviluppati programmi li jintegraw bħala prijorità r-rilaxx tal-potenzjal rappreżentat min-nisa, it-territorju – fis-sens fiżiku, amministrattiv u soċjoloġiku – għandu jkun l-ewwel protagonista ta’ dinamika parteċipattiva. L-organizzazzjonijiet tal-imsieħba soċjali u s-soċjetà ċivili għandhom ikunu koresponsabbli l-ewwel nett għall-għażliet u l-implimentazzjoni tagħhom. Biex jagħmlu dan, iridu juru wkoll li huma kapaċi jirrappreżentaw b’mod konkret u effikaċi l-bżonnijiet tan-nisa u jkunu jafu jintegrawhom fil-livelli kollha tal-organizzazzjonijiet, u jikkunsidraw ukoll il-bini tal-kapaċitajiet speċifiċi tagħhom.

7.7.1

Il-KESE jistieden lil kull organizzazzjoni rappreżentata minnu biex tiżviluppa attenzjoni kbira għan-nisa li jaħdmu u jgħixu f’ambjent agrikolu u rurali u biex tinterpreta l-ħtiġijiet tagħhom u l-aspirazzjonijiet tagħhom u biex tinkludihom b’mod sistematiku fid-diversi strutturi ta’ sħubija orizzontali u vertikali.