EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 62018CC0236
Opinion of Advocate General Tanchev delivered on 22 May 2019.#GRDF SA v Eni Gas & Power France SA and Others.#Request for a preliminary ruling from the Cour de cassation.#Reference for a preliminary ruling — Common rules for the internal market in natural gas — Directive 2009/73/EC — Article 41(11) — Settlement of disputes concerning the obligations imposed on a system operator — Temporal effects of decisions of the dispute settlement authority — Legal certainty — Legitimate expectations.#Case C-236/18.
Konklużjonijiet tal-Avukat Ġenerali E. Tanchev, ippreżentati fit-22 ta’ Mejju 2019.
GRDF SA vs Eni Gas & Power France SA et.
Talba għal deċiżjoni preliminari, imressqa mill-Cour de cassation (Franza).
Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Regoli komuni għas-suq intern tal-gass naturali – Direttiva 2009/73/KE – Artikolu 41(11) – Riżoluzzjoni tat-tilwim relatat mal-obbligi imposti fuq l-operatur ta’ sistema – Effetti ratione temporis tad-deċiżjonijiet tal-awtorità tar-riżoluzzjoni tat-tilwima – Ċertezza legali – Aspettattivi leġittimi.
Kawża C-236/18.
Konklużjonijiet tal-Avukat Ġenerali E. Tanchev, ippreżentati fit-22 ta’ Mejju 2019.
GRDF SA vs Eni Gas & Power France SA et.
Talba għal deċiżjoni preliminari, imressqa mill-Cour de cassation (Franza).
Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Regoli komuni għas-suq intern tal-gass naturali – Direttiva 2009/73/KE – Artikolu 41(11) – Riżoluzzjoni tat-tilwim relatat mal-obbligi imposti fuq l-operatur ta’ sistema – Effetti ratione temporis tad-deċiżjonijiet tal-awtorità tar-riżoluzzjoni tat-tilwima – Ċertezza legali – Aspettattivi leġittimi.
Kawża C-236/18.
ECLI identifier: ECLI:EU:C:2019:441
KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
TANCHEV
ippreżentati fit‑22 ta’ Mejju 2019 ( 1 )
Kawża C‑236/18
GRDF SA
vs
Eni Gas & Power France SA,
Direct énergie,
Commission de régulation de l’énergie,
Procureur général près la cour d’appel de Paris
(talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Cour de cassation (il-Qorti tal-Kassazzjoni, Franza))
“Direttiva 2009/73/KE dwar ir-regoli komuni għas-suq intern tal-gass naturali — Obbligi tal-operaturi tas-sistema ta’ distribuzzjoni —Artikolu 41 tad-Direttiva 2009/73 — Effett ratione temporis tad-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet tar-riżoluzzjoni tat-tilwim — Prinċipji ta’ effettività u ta’ ekwivalenza — Ċertezza legali u aspettattivi leġittimi”
1. |
Din id-deċiżjoni tar-rinviju mill-Cour de Cassation (il-Qorti tal-Kassazzjoni, Franza) (iktar ’il quddiem il-“qorti tar-rinviju”) tirrigwarda s-setgħat tal-awtoritajiet tar-riżoluzzjoni tat-tilwim taħt l-Artikolu 41 tad-Direttiva 2009/73/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat‑13 ta’ Lulju 2009 dwar ir-regoli komuni għas-suq intern tal-gass naturali u li tħassar id-Direttiva 2003/55/KE ( 2 ). Essenzjalment, il-qorti tar-rinviju tistaqsi dwar minn meta jista’ jibda japplika rimedju propost minn awtorità tar-riżoluzzjoni tat-tilwim, għar-riżoluzzjoni ta’ tilwima li taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 2009/73. Deċiżjoni ta’ awtorità tar-riżoluzzjoni tat-tilwim li tirriżolvi tilwima tista’ tapplika għall-perijodu kuntrattwali kollu relatat ma’ din it-tilwima, jew dan il-perijodu għandu jitnaqqas? |
2. |
Din id-domanda tqum f’kuntest li fih kuntratt konkluż bejn operatur tas-sistema ta’ distribuzzjoni, GRDF, u fornitur, Direct énergie, kien inkonsistenti mad-Direttiva 2009/73 għal perijodu ta’ żmien twil. Din l-inkonsistenza kienet tirriżulta mill-fatt li l-kuntratt kien jippermetti li l-fornitur, Direct énergie, ibati l-ispiża tad-debitu mhux imħallas mill-klijenti finali, meta din kellha tiġi sostnuta mill-operatur tas-sistema ta’ distribuzzjoni, GRDF. Għalhekk, ir-risposta għal din id-domanda hija meħtieġa sabiex tiġi ddeterminata l-portata tal-konsegwenzi finanzjarji għal GRDF, fir-relazzjonijiet kuntrattwali tagħha ma’ Direct énergi, li jirriżultaw minn din l-illegalità. Dan kollu jseħħ fil-kuntest speċifiku tal-hekk imsejħa “kuntratti individwali” kemm għall-provvista kif ukoll għad-distribuzzjoni ta’ gass naturali konklużi fi Franza ma’ konsumaturi u klijentela professjonali li joperaw fuq skala żgħira. |
I. Il-kuntest ġuridiku
A. Id-dritt tal-Unjoni
3. |
Il-premessi 3, 6, 25, 30, 33 u 48 tad-Direttiva 2009/73 jiddikjaraw:
[…]
[…]
[…]
[…]
[…]
|
4. |
L-Artikolu 32 tad-Direttiva 2009/73 huwa intitolat “L-aċċess għal partijiet terzi”. L-Artikolu 32(1) jipprovdi: “L-Istati Membri għandhom jiżguraw l-implimentazzjoni tas-sistema ta’ aċċess għal parti terza għas-sistemi ta’ trasmissjoni u ta’ distribuzzjoni, u faċilitajiet tal-LNG abbażi ta’ tariffi ppubblikati, applikabbli għall-klijenti eliġibbli kollha, inklużi l-impriżi ta’ forniment u applikati b’mod oġġettiv u mingħajr diskriminazzjoni bejn l-utenti tas-sistema. L-Istati Membri għandhom jiżguraw li dawn it-tariffi, jew il-metodoloġiji li jkunu sottostanti l-kalkoli tagħhom, ikunu approvati qabel id-dħul tagħhom fis-seħħ konformement mal-Artikolu 41 minn awtorità regolatorja msemmija fl-Artikolu 39(1) u li dawk it-tariffi — u l-metodoloġiji, fejn il-metodoloġiji biss ikunu approvati — jiġu ppubblikati qabel id-dħul fis-seħħ tagħhom.” |
5. |
L-Artikolu 40 tad-Direttiva 2009/73 huwa intitolat “Objettivi ġenerali tal-awtoritajiet regolatorji”. Huwa jipprovdi: “Fit-twettiq tal-kompiti regolatorji speċifikati f’din id-Direttiva, l-awtoritajiet regolatorji għandhom jieħdu l-miżuri raġonevoli kollha biex jinkisbu l-objettivi li ġejjin fil-qafas tal-kompiti u s-setgħat tagħhom kif stabbilit fl-Artikolu 41, f’konsultazzjoni mill-qrib ma’ awtoritajiet nazzjonali relevanti oħra, inklużi l-awtoritajiet tal-kompetizzjoni, fejn ikun il-każ, u mingħajr preġudizzju għall-kompetenzi tagħhom:
[…]
|
6. |
L-Artikolu 41 huwa intitolat “Dmirijiet u setgħat tal-awtorità regolatorja”. Huwa jipprovdi li: “1. L-awtoritajiet regolatorji għandhom ikollhom id-dmirijiet li ġejjin:
[…]
[…] 4. L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-awtoritajiet regolatorji jingħatawlhom is-setgħat li jippermettulhom iwettqu l-kompiti msemmija fil-paragrafi 1, 3 u 6 b’mod effiċjenti u mingħajr dewmien. Għal dan il-għan, l-awtoritajiet regolatorji għandhom ikollhom għall-anqas dawn is-setgħat:
[…]
[…] 10. L-awtoritajiet regolatorji għandhom ikollhom l-awtorità li jesiġu li l-operaturi tas-sistema ta’ trasmissjoni u ta’ distribuzzjoni, tal-ħżin, tal-LNG, jekk hekk ikun meħtieġ, jimmodifikaw it-termini u l-kondizzjonijiet, inklużi t-tariffi u l-metodoloġiji msemmija f’dan l-Artikolu, biex jiżguraw li jkunu proporzjonati u applikati b’mod mhux diskriminatorju […] 11. Kwalunkwe parti li jkollha lment kontra operatur tas-sistema ta’ trasmissjoni, ħżin, LNG jew distribuzzjoni fir-rigward tal-obbligi tal-operatur taħt din id-Direttiva imsemmija tista’ tirriferi l-ilment lill-awtoritajiet regolatorji li, waqt li jaġixxu bħala l-awtoritajiet għar-riżoluzzjoni tad-disputi, għandhom jagħtu deċiżjoni fi żmien xahrejn wara li jkunu rċevew l-ilment. Dan il-perijodu jista’ jiġi estiż b’xahrejn fejn tintalab aktar informazzjoni mill-awtoritajiet regolatorji. Dan il-perijodu jista’ jiġi estiż bil-ftehim tal-persuna li tkun għamlet l-ilment. Id-deċiżjoni tal-awtorita’ regolatorja għandha jkollha effett obbligatorju kemm-il darba u sakemm tiġi rrevokata b’appell. […]” |
7. |
L-Artikolu 13(1) tar-Regolament (KE) 715/2009 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat‑13 ta’ Lulju 2009 dwar il-kondizzjonijiet għall-aċċess għan-networks ta’ trażmissjoni tal-gass naturali u li jħassar ir-Regolament (KE) Nru 1775/2005 ( 3 ) jipprovdi kif ġej: “It-tariffi, jew il-metodoloġiji użati sabiex dawn jiġu kalkolati, applikati minn operaturi tas-sistema ta’ trażmissjoni u approvati mill-awtoritajiet regolatorji fl-Artikolu 41(6) tad-Direttiva 2009/73/KE kif ukoll it-tariffi ppubblikati fl-Artikolu 32(1) ta’ dik id-Direttiva, għandhom ikunu trasparenti, jieħdu kont tal-ħtieġa tal-integrità tas-sistema u t-titjib tagħha u jirriflettu l-ispejjeż effettivament magħmulin, sa fejn dawn l-ispejjeż jikkorrispondu ma’ dawk ta’ operatur effiċjenti u strutturalment komparabbli tan-netwerk u jkunu trasparenti filwaqt li jinkludu qligħ xieraq fuq l-investimenti, u fejn ikun il-każ b’kont meħud tal-benchmarking ta’ tariffi mill-awtoritajiet regolatorji. It-tariffi, jew il-metodi li jintużaw biex jikkalkulawhom, għandhom jiġu applikati b’mod mhux diskriminatorju. L-Istati Membri jistgħu jiddeċiedu li t-tariffi jistgħu jiġu ddeterminati wkoll permezz ta’ arranġamenti bbażati fuq is-suq, bħal irkantijiet, sakemm tali arranġamenti u d-dħul li jirriżulta minnhom ikunu approvati mill-awtorità regolatorja. It-tariffi, jew il-metodi użati biex jikkalkulawhom, għandhom jiffaċilitaw il-kummerc effiċjenti tal-gass u l-kompetizzjoni, u fl-istess ħin jevitaw sussidji bejn l-utenti tan-netwerk u jipprovdu inċentivi għall-investiment u jżommu jew joħolqu interoperabilità għan-netwerks ta’ trażmissjoni. It-tariffi għall-utenti tan-network m’għandhomx ikunu diskriminatorju u għandhom jiġu stabbiliti separatament għal kull punt ta’ dħul fi jew punt tal-ħruġ mis-sistema ta’ trażmissjoni. Il-mekkaniżmi ta’ allokazzjoni tal-kost u l-metodoliġija għall-istabbiliment tar-rata rigward il-punti tad-dħul u l-punti tal-ħruġ għandhom ikunu approvati mill-awtoritajiet regolatorji nazzjonali. Sat-3 ta’ Settembru 2011 l-Istati Membri għandhom jiżguraw li wara perijodu transitorju, jiġifieri, il-ħlasijiet tan-network m’għandhomx ikunu kkalkulati abbażi ta’ linji kuntrattwali.” |
B. Id-dritt tal-Istat Membru
8. |
Skont il-qorti tar-rinviju, l-Artikolu L 134‑20 tal-code de l’énergie (il-Kodiċi tal-Enerġija) fil-verżjoni applikabbli għall-perijodu rilevanti jipprovdi: “Id-deċiżjoni tal-kumitat, li jista’ jkollha magħha sanzjonijiet, għandha tkun motivata u għandha tispeċifika l-kundizzjonijiet tekniċi u finanzjarji tar-riżoluzzjoni tat-tilwima li fihom l-aċċess għan-networks, għax-xogħlijiet, u għall-installazzjonijiet imsemmija fl-Artikolu L 134‑19 jew l-użu tagħhom huwa, jekk ikun meħtieġ, żgurat. Meta dan ikun meħtieġ għar-riżoluzzjoni tat-tilwima, il-kumitat jista’ jistabbilixxi, b’mod oġġettiv, trasparenti, nondiskriminatorju u proporzjonat, il-modalitajiet tal-aċċess għall-imsemmija networks, xogħlijiet u installazzjonijiet jew il-kundizzjonijiet għall-użu tagħhom ( 4 ). |
II. Il-fatti, il-kawża prinċipali u d-domanda preliminari
9. |
Il-predeċessuri ta’ Direct énergie, it-tieni konvenuta fil-kawża prinċipali, ikkonkludew żewġ kuntratti għat-trażmissjoni ta’ gass permezz tas-sistema Franċiża ta’ distribuzzjoni ta’ gass naturali, rispettivament, fil‑21 ta’ Ġunju 2005 u fil‑21 ta’ Novembru 2008. Dawn il-kuntratti ġew konklużi mal-operatur tas-sistema ta’ distribuzzjoni GRDF, li hija r-rikorrenti fil-kawża prinċipali. |
10. |
Fit‑22 ta’ Lulju 2013, Direct énergie talbet deċiżjoni mingħand il-Kumitat għar-Riżoluzzjoni ta’ Tilwim u għas-Sanzjonijiet (iktar ’il quddiem il-“Cordis”), l-awtorità tar-riżoluzzjoni tat-tilwim imsemmija fl-Artikolu 41(11) tad-Direttiva 2009/73, tal-Kummissjoni li Tirregola l-Enerġija (iktar ’il quddiem il-“CRE”), l-awtorità tal-infurzar fi Franza skont l-Artikoli 40 u 41 tad-Direttiva 2009/73. Id-deċiżjoni mitluba minn Direct énergie kienet tirrigwarda l-piżijiet finanzjarji sostnuti minnha, sa mid-dħul fis-seħħ taż-żewġ kuntratti msemmija iktar ’il fuq, li kien imisshom ġew sostnuti minn GRDF (ara l-punti 1 u 2 iktar ’il fuq). Eni Gas & Power France, l-ewwel konvenuta, kienet ukoll involuta f’dawn il-proċeduri. |
11. |
Fid‑19 ta’ Settembru 2014 il-Cordis adotta deċiżjoni. Skont id-digriet tar-rinviju, abbażi ta’ din id-deċiżjoni, GRDF kellha tipprovdi lil Direct énergie b’kuntratt ġdid għat-trażmissjoni ta’ gass permezz tas-sistema ta’ distribuzzjoni ta’ gass naturali fi żmien sitt xhur li jibda jiddekorri minn notifika tad-deċiżjoni, liema kuntratt għandu jkun konformi mal-prinċipju li l-fornitur, Direct énergie, ma jistax ikun responsabbli għan-nuqqas ta’ ħlas ta’ somom dovuti lil GRDF mill-klijent finali. Dan il-kuntratt il-ġdid kellu jkopri l-perijodu kuntrattwali kollu. |
12. |
Din id-deċiżjoni ġiet appellata minn Direct énergie u minn ENI Gas & Power France quddiem il-cour d’appel de Paris (il-Qorti tal-Appell ta’ Pariġi, Franza). Din il-qorti kkonfermat din id-deċiżjoni fit‑2 ta’ Ġunju 2016, u żiedet, inter alia, li;
|
13. |
GRDF appellat minn din is-sentenza quddiem il-qorti tar-rinviju, filwaqt li oġġezzjonat għal dak li hija kienet tqis bħala ordni li tawtorizza lill-Cordis jadotta deċiżjonijiet retroattivi li jirriżultaw f’emenda retroattiva tal-klawżoli kuntrattwali. Direct énergie tikkontesta dan, prinċipalment abbażi tal-imperattiv tal-effettività tad-dritt tal-Unjoni. Il-qorti tar-rinviju tinnota li l-prinċipju ta’ ċertezza legali huwa stabbilit fis-sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja tat‑13 ta’ Marzu 2008, Vereniging Nationaal Overlegorgaan Sociale Werkvoorziening et ( 5 ), li l-qorti tar-rinviju ssostni jista’ jipprevali fuq l-effettività tad-dritt tal-Unjoni. |
14. |
F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-qorti tar-rinviju ddeċidiet li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domanda preliminari segwenti: “Id-Direttiva 2009/73[…], u b’mod partikolari l-Artikolu 41(11) tagħha, għandhom jiġu interpretati fis-sens li dawn jeħtieġu li awtorità regolatorja, li tirriżolvi tilwima, ikollha s-setgħa li tagħti deċiżjoni li tapplika għall-perijodu kollu kopert mit-tilwima li biha tkun adita, irrispettivament mid-data ta’ meta din tkun inqalgħet bejn il-partijiet, b’mod partikolari billi tiddeduċi l-konsegwenzi tan-nuqqas ta’ konformità ta’ kuntratt mad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva permezz ta’ deċiżjoni li l-effetti tagħha jkopru l-perijodu kuntrattwali kollu?” |
15. |
GRDF, Direct énergie, Eni Gas & Power France, il-Gvern Franċiż u l-Kummissjoni Ewropea ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub lill-Qorti tal-Ġustizzja. Ilkoll kemm huma pparteċipaw għas-seduta li nżammet fis‑6 ta’ Marzu 2019. |
III. Sunt tal-osservazzjonijiet bil-miktub
16. |
GRDF targumenta li s-silenzju tal-leġiżlatur Ewropew jindika x-xewqa li korpi bħall-Cordis ma jkunux awtorizzati jadottaw deċiżjonijiet retroattivi ( 6 ). GRDF targumenta wkoll li l-effett ratione temporis ta’ deċiżjonijiet ta’ organizzazzjonijiet bħall-Cordis huwa kwistjoni ta’ awtonomija proċedurali nazzjonali ( 7 ). |
17. |
Fl-assenza ta’ regola tad-dritt tal-Istat Membru applikabbli ratione temporis għall-kawża prinċipali ( 8 ), kwalunkwe retroattivà tad-deċiżjonijiet tal-Cordis għandha tiġi eżaminata b’riferiment għall-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività, ta’ nuqqas ta’ retroattività, ta’ ċertezza legali u ta’ aspettattivi leġittimi. L-ebda wieħed minn dawn il-prinċipji ma jipprovdi bażi għar-retroattività tad-deċiżjonijiet tal-Cordis, u l-GRDF targumenta li d-deċiżjonijiet meħuda mill-Cordis huma ta’ natura amministrattiva u mhux ġudizzjarja. |
18. |
GRDF targumenta li l-effett ratione temporis tad-deċiżjonijiet tal-Cordis li hija qegħda ssostni jikkonforma mal-prinċipju ta’ ekwivalenza. GRDF issostni wkoll li l-prinċipju ta’ effettività għandu jiġi interpretat fid-dawl tal-Artikolu 34(3) tad-Direttiva 2009/73, li jenfasizza r-riżoluzzjoni immedjata. L-assenza ta’ effett retroattiv tad-deċiżjonijiet tal-Cordis ma timminax dan ir-rekwiżit ( 9 ). |
19. |
Fir-rigward tal-prinċipju ta’ ċertezza legali u ta’ aspettattivi leġittimi, GRDF targumenta, inter alia, li l-prinċipju ta’ nuqqas ta’ retroattivà tad-deċiżjonijiet amministrattivi japplika meta l-awtoritajiet ta’ Stat Membru jieħdu deċiżjonijiet amministrattivi li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni ( 10 ). Il-prinċipju ta’ ċertezza legali u ta’ aspettattivi leġittimi jeħtieġ li regoli jkunu ċari u preċiżi ( 11 ) u li l-applikazzjoni tagħhom tkun prevedibbli, u rimedji retroattivi huma inkonsistenti ma’ dawn ir-rekwiżiti jew mal-protezzjoni tal-konsumaturi. |
20. |
GRDF targumenta li l-għoti ta’ effett retroattiv lid-deċiżjonijiet tal-Cordis jimmina l-istabbilità ġuridika tas-settur tal-gass naturali u jwassal għal konsegwenzi finanzjarji, b’mod li GRDF ikollha tgħolli l-ispejjeż tas-servizzi tagħha, li jkollhom jiġu rkuprati fil-prezz finali tal-gass naturali mħallas mill-konsumatur. |
21. |
ENI Gas & Power France targumenta li r-rwol tal-Cordis ma jistax ikun fundamentalment differenti minn dak ta’ qorti, peress li r-rwol tiegħu huwa li jipprovdi protezzjoni li tkun iktar effiċjenti u ta’ malajr minn dik ipprovduta minn qorti u mhux bil-maqlub. Il-prinċipju ta’ effettività għandu l-kwalità ta’ dispożizzjoni essenzjali tad-dritt tal-Unjoni ( 12 ), b’mod li l-proċeduri interni ta’ Stat Membru għandhom jiżguraw li d-deċiżjonijiet tal-Cordis ikollhom effett legali sħiħ. Hija ssostni wkoll li ma jirriżulta l-ebda ksur tal-prinċipju ta’ ekwivalenza, waqt li l-prinċipju ta’ ċertezza legali huwa intrinsikament flessibbli, u ma jagħtix garanzija inkundizzjonata li sitwazzjoni ġuridika partikolari ma hijiex ser tinbidel. Għaldaqstant, id-dritt tal-Unjoni jeżiġi li l-awtorità tar-riżoluzzjoni tat-tilwim ikollha s-setgħa tadotta deċiżjoni li tkopri l-perijodu kollu tal-illegalità |
22. |
Direct énergie taqbel li kieku d-deċiżjonijiet tal-Cordis ma kellhomx effett mid-data tal-impenji kuntrattwali illegali, il-litiganti jippreferu b’mod sistematiku jduru lejn il-qrati, fejn dan ir-rimedju jkun disponibbli, fatt li jwassal għal asimetrija fir-rimedji u għal inkonsistenza mal-għan ta’ rimedji immedjati previst fid-Direttiva 2009/73 ( 13 ). Id-Direttiva 2009/73 tiġi miċħuda mill-effett utli tagħha u, f’dan ir-rigward, Direct énergie titlob lill-Qorti tal-Ġustizzja tapplika b’analoġija l-ġurisprudenza żviluppata fil-kuntest tal-protezzjoni tal-konsumaturi fir-rigward tal-klawżoli kuntrattwali inġusti, u tal-leġiżlazzjoni fil-qasam ta’ ugwaljanza fit-trattament ( 14 ). |
23. |
Direct énergie targumenta wkoll li, skont id-Direttiva 2009/73, l-awtoritajiet regolatorji nazzjonali għandu jkollhom setgħat wiesgħa, elenkati iktar speċifikament fl-Artikolu 41(4)(d). |
24. |
Direct énergie tfakkar li l-prinċipju ta’ ċertezza legali jista’ jiġi invokat biss meta att amministrattiv ikun manifestament kuntrarju għad-dritt tal-Unjoni, anki jekk dan l-att ikun sar definittiv ( 15 ). Hija żżid li n-nuqqas ta’ għoti ta’ effett retroattiv lid-deċiżjonijiet tal-Cordis jivvalida prattiki li huma kuntrarji għad-dritt tal-Unjoni, u Direct énergie tiċħad l-argumenti ta’ GRDF fir-rigward tad-distabbilizzazzjoni tas-suq ( 16 ). Is-supremazija tad-dritt tal-Unjoni teħtieġ li jitwarrbu l-prinċipju kuntrattwali inkonsistenti, hekk kif jeħtieġ ukoll ir-rekwiżit li jiġu adottati rimedji effettivi, proporzjonati u dissważivi. |
25. |
Fl-aħħar nett, Direct énergie targumenta li r-riferiment tal-qorti tar-rinviju għas-sentenza Vereniging Nationaal Overlegorgaan Sociale Werkvoorziening ( 17 ) huwa barra minn loku. |
26. |
Il-Gvern Franċiż jenfasizza li l-kawża prinċipali tirrigwarda biss l-hekk imsejħa “kuntratti individwali” li fihom il-konsumaturi domestiċi jkunu kkonkludew kuntratt wieħed kemm għall-provvista kif ukoll għad-distribuzzjoni tal-gass. Fornituri bħal Direct énergie u Eni Gas & Power France ikkonkludew kuntratti għal trażmissjoni ma’ GRDF, bl-għan li sussegwentement jikkonkludu kuntratti individwali mal-konsumaturi. Is-somom irċevuti abbażi ta’ dawn il-kuntratti għal distribuzzjoni għandhom jiġu ttrasferiti lil GRDF. Għalhekk, dawn il-kuntratti kienu jirriżultaw f’li l-ispiża tal-kontijiet mhux imħallsa mill-konsumatur tiġi sostnuta mill-fornituri bħall-Direct énergie u Eni Gas & Power France u mhux mill-operatur tas-sistema ta’ distribuzzjoni GRDF. Dan huwa l-kuntest tat-tilwima. |
27. |
Il-Gvern Franċiż jitlob lill-Qorti tal-Ġustizzja tirriformula d-domanda rrinvijata, filwaqt li jikkontesta b’mod partikolari l-punt dwar jekk, taħt id-dritt tal-Unjoni, il-Cordis “[għandhux] ikoll[u] s-setgħa li [j]agħti deċiżjoni li tapplika għall-perjodu kollu kopert mit-tilwima li bi[h] [i]kun adi[t]”. Jekk ir-risposta għal din id-domanda tkun fin-negattiv, ebda risposta utli ma tkun iggarantita għall-qorti tar-rinviju, għaliex din ma tindirizzax l-kwistjoni dwar jekk id-dritt tal-Unjoni jippermettix tali portata ratione temporis, mingħajr ma jimponiha ( 18 ). Għalhekk il-Gvern Franċiż jipproponi li d-domanda rrinvijata tiġi rriformulata b’tali mod li tistaqsi jekk id-dritt tal-Unjoni jipprekludix li tali deċiżjonijiet jirrigwardaw perijodu ratione temporis li jkopri l-perijodu kuntrattwali kollu kkontestat. |
28. |
Il-Gvern Franċiż jargumenta li kemm l-effett utli tad-Direttiva 2009/73 kif ukoll il-prinċipju ta’ effettività jindikaw risposta negattiva għad-domanda rriformulata b’dan il-mod. Madankollu, din hija suġġetta għall-osservanza tal-prinċipji ta’ ċertezza legali, ta’ proporzjonalità u ta’ rispett tad-drittijiet fundamentali stabbiliti mill-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, fatt li għandu jiġi vverifikat mill-qorti tar-rinviju. |
29. |
Skont il-Gvern Franċiż, jekk id-domanda ma tiġix irriformulata, għandha tingħata risposta fin-negattiv. Fl-assenza ta’ armonizzazzjoni, l-effetti ratione temporis jaqgħu fil-marġni ta’ diskrezzjoni tal-Istati Membri, skont il-kompetenza li huma għandhom, abbażi tal-Artikolu 288 TFUE, waqt it-traspożizzjoni tad-direttivi kif ukoll bis-saħħa tal-awtonomija proċedurali nazzjonali tagħhom, fejn din tal-aħħar hija suġġetta għall-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività, u għal prinċipji ġenerali oħra tad-dritt tal-Unjoni. Il-Gvern Franċiż jirreferi, inter alia, għal sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja fil-qasam tal-leġiżlazzjoni dwar il-VAT ( 19 ), u għal sentenza fil-qasam tar-rimbors ta’ ammonti mħallsa indebitament ( 20 ), sabiex juri kif il-prinċipju ta’ ċertezza legali jista’ japplika sabiex jiġu limitati effetti ratione temporis. Madankollu, huma l-Istati Membri li għandhom jistabbilixxu kif għandhom jiġu rrikonċiljati dawn il-prinċipji ( 21 ). Hija l-qorti tar-rinviju li għandha tevalwa l-konformità mal-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività ( 22 ). |
30. |
Il-Kummissjoni tfakkar li korpi bħall-Cordis huma awtoritajiet amministrattivi indipendenti li għandhom setgħat u funzjonijiet li huma viċin ħafna għal dawk tal-awtoritajiet tal-kompetizzjoni. Meta awtoritajiet bħall-Cordis jieħdu deċiżjonijiet abbażi tal-Artikolu 41(1) tad-Direttiva 2009/73, l-effettività tad-deċiżjonijiet tagħhom għandha tkun komparabbli ma’ dawk ta’ qorti, u b’mod partikolari fir-rigward tal-applikazzjoni tagħhom ratione temporis. Bħala prinċipju, tali deċiżjonijiet għandhom effett ex tunc, iżda l-leġiżlatur jew l-imħallef jista’ jidderoga minn dan, fuq il-bażi li l-ibbilanċjar bejn l-imperattivi ta’ effettività u ta’ supremazija tad-dritt, minn naħa, u ċ-ċertezza legali u l-aspettattivi leġittimi, min-naħa l-oħra, jeħtieġ limitazzjoni fir-rigward taż-żmien. |
31. |
Għalhekk, bis-saħħa tal-prinċipju ta’ kooperazzjoni leali kif ukoll tal-effettività u tass-supremazija tad-dritt tal-Unjoni, il-konsegwenzi illegali kollha ta’ kuntratt, li l-klawżoli tiegħu ma jkunux konformi mar-rekwiżiti tad-Direttiva 2009/73, għandhom jitħassru. Madankollu, il-Qorti tal-Ġustizzja stess tillimita l-effett ratione temporis tas-sentenzi tagħha skont l-imperattiv ta’ ċertezza legali. Madankollu, dan huwa eċċezzjonali ( 23 ) u għandu jkun strettament limitat u ġġustifikat minn raġunijiet imperattivi ta’ ċertezza legali, b’teħid inkunsiderazzjoni tal-interessi kollha, kemm pubbliċi kif ukoll privati ( 24 ). Il-protezzjoni tad-drittijiet hija wkoll rilevanti ( 25 ). |
32. |
Fl-aħħar nett, il-Kummissjoni tirreferi għal sentenza li tirrigwarda t-tariffi tal-elettriku u r-relazzjonijiet kuntrattwali stabbiliti qabel it-tilwima. F’dan il-każ, il-Qorti tal-Ġustizzja rrifjutat li taġġusta l-effetti ratione temporis tas-sentenza tagħha ( 26 ). Il-Kummissjoni hija tal-fehma li ma hemm l-ebda riskju fil-kawża prinċipali li jiġġustifika limitazzjoni ratione temporis. Għalhekk, l-awtorità regolatorja bħall-Cordis għandha jkollha s-setgħa li tieħu deċiżjonijiet li japplikaw għall-perijodu kollu kopert mit-tilwima, irrispettivament mid-data ta’ meta t-tilwima tkun inqalgħet bejn il-partijiet. Dan huwa konformi mal-ispirtu u mal-għanijiet tad-Direttiva 2009/73. Jekk l-effett ta’ deċiżjonijiet adottati minn awtoritajiet regolatorji bħall-Cordis kien limitat ratione temporis, l-effiċjenza tagħhom sabiex jiżguraw il-funzjonament tajjeb tas-suq u l-iżvilupp ta’ suq kompetittiv tal-gass titnaqqas ħafna. |
IV. Analiżi
A. Osservazzjonijiet preliminari
1. Il-ġurisdizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja
33. |
Ninnota mill-bidu nett li d-digriet tar-rinviju ma jispjegax b’mod iddettaljat għaliex ċertu dispożizzjonijiet preċiżi tad-Direttiva 2009/73 huma rilevanti għar-riżoluzzjoni tat-tilwima sostantiva bejn il-partijiet, barra d-dispożizzjoni ta’ rimedju. Fil-qosor, hija tirrigwarda l-kwistjoni dwar jekk l-operatur tas-sistema ta’ distribuzzjoni jew il-fornitur ta’ gass naturali għandux ibati l-piż tal-kontijiet mhux imħallsa tal-klijent finali fir-rigward tal-hekk imsejħa kuntratti individwali għad-distribuzzjoni u l-provvista tal-gass, u x’għandu jseħħ hekk kif jiġi stabbilit li dan il-piż għandu jiġi sostnut mill-operatur tas-sistema ta’ distribuzzjoni u mhux mill-fornitur. B’mod iktar wiesa’, it-tilwima tirrigwarda s-servizzi ta’ ġestjoni tal-klijenti u r-remunerazzjoni li għandha titħallas lill-fornituri għat-twettiq ta’ dawn is-servizzi f’isem l-operatur tas-sistema ta’ distribuzzjoni. |
34. |
Dan huwa problematiku peress li l-Artikolu 41(11) tad-Direttiva 2009/73 jistabbilixxi li kull “parti li jkollha lment kontra operatur tas-sistema ta’ trasmissjoni, ħżin, LNG jew distribuzzjoni fir-rigward tal-obbligi tal-operatur taħt din id-Direttiva imsemmija tista’ tirriferi l-ilment lill-awtoritajiet regolatorji” (enfasi tiegħi). Dispożizzjoni ta’ rimedju tkun tista’ tiġi interpretata mill-Qorti tal-Ġustizzja ladarba jiġi stabbilit li hija rilevanti għal allegat ksur sostantiv tad-direttiva kkonċernata ( 27 ) peress li l-Unjoni Ewropea ma għandha ebda kompetenza ġenerali fir-rigward tar-rimedji li ma jaqgħux taħt il-kamp ta’ kompetenza sostantiva tagħha. B’mod iktar ġenerali, hija l-qorti tar-rinviju li għandha tispjega l-konnessjoni bejn id-dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni li hija tirreferi għalihom u t-tilwima inkwistjoni u s-suġġett tagħha ( 28 ). |
35. |
Is-sottomissjonijiet orali ppreżentati dwar dan il-punt jistgħu jiġu miġbura fil-qosor bil-mod sussegwenti. |
36. |
GRDF argumentat li s-servizz inkwistjoni fit-tilwima huwa s-servizz ta’ ġestjoni tal-klijenti għall-klijent finali li huwa pprovdut mill-fornitur f’isem l-operatur tas-sistema ta’ distribuzzjoni, u dan is-servizz speċifiku ma huwiex previst fid-Direttiva 2009/73. Dan huwa pjuttost irregolat mid-dritt Franċiż, b’mod li l-kawża prinċipali ma taqax fil-kamp ta’ applikazzjoni ratione materiae tad-Direttiva 2009/73. |
37. |
Eni Gas & Power France enfasizzat li d-Direttiva 2009/73 tipprevedi regoli komuni li jirrigwardaw id-distribuzzjoni u l-provvista ta’ gass lil klijenti finali. Hija rreferiet għall-Artikolu 1 tad-Direttiva 2009/73, li jiddefinixxi s-suġġett u l-kamp ta’ applikazzjoni u indikat li l-punti inkwistjoni fil-kawża prinċipali jirrigwardaw il-ġbir tat-tariffa għal aċċess għan-netwerk ta’ distribuzzjoni u l-ġestjoni tas-servizzi tal-klijenti mill-fornitur f’isem l-operatur tas-sistema ta’ distribuzzjoni. Il-ħlas dovut għal dan is-servizz jinsab fil-qalba ta’ din it-tilwima. Eni Gas & Power France għaldaqstant sostniet li t-tilwima taqa’ taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 2009/73, għaliex, dak li huwa kkonċernat, huwa l-aċċess għan-netwerk u r-rabta bejn distribuzzjoni u provvista. |
38. |
Direct énergie argumentat li l-obbligu tal-operatur tas-sistema ta’ distribuzzjoni taħt id-Direttiva 2009/73 huwa li jiżgura l-aċċess għan-netwerk taħt l-Artikolu 32 tad-Direttiva 2009/73, u li dan l-aċċess ma għandux ikun diskriminatorju, bla ħsara għall-eċċezzjonijiet previsti fl-Artikolu 35. Direct énergie sostniet li, jekk operatur tas-sistema ta’ distribuzzjoni jieħu l-pożizzjoni li jirrifjuta l-aċċess lil fornitur sakemm huwa ma jwettaqx servizzi għall-operatur tas-sistema ta’ distribuzzjoni, dan ikun jikkostitwixxi rifjut ta’ aċċess taħt id-Direttiva 2009/73. Sar riferiment ukoll għall-obbligi tal-awtorità regolatorja taħt l-Artikolu 40, b’mod partikolari fir-rigward taż-żamma tal-kompetizzjoni. |
39. |
Is-sottomissjonijiet orali ta’ Franza kkjarifikaw diversi punti. L-aġent Franċiż sostna li s-servizzi ta’ ġestjoni tal-klijenti mwettqa fi Franza mill-fornituri f’isem operaturi tas-sistema ta’ distribuzzjoni bħal GRDF jikkostitwixxu mod ta’ aċċess għan-netwerk li ġie stabbilit mil-leġiżlatur Franċiż b’implimentazzjoni tal-Artikolu 32 tad-Direttiva 2009/73 dwar l-aċċess minn terzi għas-sistema ta’ trażmissjoni u ta’ distribuzzjoni, flimkien mas-sistema ta’ kuntratti individwali li dan jinvolvi, b’osservanza tal-għażla libera tal-klijenti fir-rigward tal-fornituri msemmija fil-premessa 3 tad-Direttiva 2009/73. |
40. |
Il-Kummissjoni bbażat ruħha fuq il-fatt li l-kawża prinċipali kienet bejn żewġ fornituri tal-gass u kienet tirrigwarda servizzi ta’ distribuzzjoni, b’teħid inkunsiderazzjoni tal-fatt li GRDF stess hija operatur tas-sistema ta’ distribuzzjoni, b’mod li d-Direttiva kienet applikabbli. |
41. |
Wasalt għall-konklużjoni li l-kawża prinċipali taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 2009/73, peress li s-sottomissjonijiet orali miġbura fil-qosor iktar ’il fuq jistabbilixxu r-rabta meħtieġa relatata mas-suġġett bejn it-tilwima sostantiva li tirriżulta bejn il-partijiet, u d-Direttiva 2009/73 ( 29 ). Meta għamilt hekk, ħadt inkunsiderazzjoni l-għanijiet tad-Direttiva 2009/73 (ara l-punt 3 iktar ’il fuq), il-kamp ta’ applikazzjoni tagħha ( 30 ), kif iddefinit fl-Artikolu 1, u l-fatt li d-digriet tar-rinviju jindika f’diversi drabi li t-tifsira tat-terminu “distribuzzjoni” fl-Artikolu 2(5) tad-Direttiva 2009/73 hija rilevanti għall-finijiet tal-kawża prinċipali, minkejja li ma ġiet irrinvijata l-ebda domanda dwar din il-kwistjoni. It-tilwima essenzjalment tirrigwarda t-tariffi applikabbli għas-servizzi mwettqa minn fornitur bħala aġent f’isem operatur tas-sistema ta’ distribuzzjoni. Għaldaqstant din tirrigwarda l-iffissar ta’ tariffi u l-aċċess għan-netwerk, li t-tnejn li huma jaqgħu taħt il-kamp ta’ applikazzjoni ratione materie tad-Direttiva 2009/73, u r-rabta bejn din il-provvista ta’ servizzi u l-Artikolu 41(11). |
2. Assenza ta’ riformulazzjoni tad-domanda rrinvijata
42. |
Fl-istess ħin, ma naqbilx mal-argumenti mressqa minn Franza fis-sens li d-domanda rrinvijata teħtieġ riformulazzjoni. Il-fatt li ntużaw it-terminu imperattiv “għandha”, jew il-formolazzjoni li tinsab fil-verżjoni oriġinali tad-digriet tar-rinviju “ils commandent qu’une autorité de régulation […] ait le pouvoir” fir-rigward tas-setgħat ta’ awtorità regolatorja fuq l-effett ratione temporis tad-deċiżjoni tagħha ma jipprekludix lill-Qorti tal-Ġustizzja milli tipprovdi risposta iktar sfumata. |
3. Il-kawża prinċipali ma tirrigwardax ir-retroattività u l-inammissibbiltà parzjali tad-domanda.
43. |
Fl-aħħar nett, kuntrarjament għall-argumenti mressqa minn GRDF, ma naqbilx ma’ GRDF li l-kawża prinċipali tirrigwarda każ li fih il-Cordis hija involuta f’applikazzjoni retroattiva tad-dritt tal-Unjoni. |
44. |
Skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, l-interpretazzjoni li l-Qorti tal-Ġustizzja tagħti, fl-eżerċizzju tal-ġurisdizzjoni mogħtija lilha mill-Artikolu 267 TFUE, lil regola tad-dritt tal-Unjoni tikkjarifika u tiddefinixxi, fejn neċessarju, it-tifsira u l-portata ta’ din ir-regola, hekk kif għandha jew kellha tinftiehem u tiġi applikata sa mid-dħul fis-seħħ tagħha. Minn dan isegwi li r-regola hekk interpretata tista’ u għandha tiġi applikata mill-qrati għal relazzjonijiet ġuridiċi mnissla u kkostitwiti qabel s-sentenza li tiddeċiedi dwar it-talba għal interpretazzjoni, sakemm, barra minn hekk, il-kundizzjonijiet li jippermettu li titressaq quddiem il-qrati li jkollhom ġurisdizzjoni azzjoni li tirrigwarda l-applikazzjoni ta’ din ir-regola jkunu ssodisfatti ( 31 ). |
45. |
Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li d-Direttiva 2009/73 tapplika ratione temporis mit‑3 ta’ Marzu 2011, jiġifieri t-tmiem tal-perijodu mogħti għat-traspożizzjoni tagħha skont l-Artikolu 54 tad-Direttiva 2009/73 ( 32 ). Għalhekk, kwalunkwe interpretazzjoni tal-Artikolu 41(11) tad-Direttiva 2009/73 mogħtija mill-Qorti tal-Ġustizzja għandha tapplika minn din id-data (it‑3 ta’ Marzu 2011). Is-setgħat ta’ rimedju tal-Cordis, bħala l-awtorità tar-riżoluzzjoni tat-tilwim responsabbli taħt l-Artikolu 41(11), għandhom neċessarjament imorru lura għal din id-data, bla ħsara għall-awtonomija proċedurali nazzjonali, li min-naħa tagħha hija suġġetta għall-prinċipji ta’ effettività u ta’ ekwivalenza kif ukoll għat-test tal-Artikolu 41(11) tad-Direttiva 2009/73, li jeħtieġ li deċiżjoni tingħata, l-iktar tard, fi żmien erba’ xhur minn meta jiġi rċevut l-ilment. |
46. |
Madankollu, l-Artikolu 41(11) tad-Direttiva 2009/73 jista’ jiġi invokat insostenn ta’ setgħa miżmuma mill-Cordis li jadotta rimedji li jieħdu effett fir-rigward ta’ perijodu preċedenti għat‑3 ta’ Marzu 2011? Dan il-punt huwa importanti, peress li l-kuntratti inkwistjoni fil-kawża prinċipali ġew konklużi fil‑21 ta’ Ġunju 2005 u fil‑21 ta’ Novembru 2008. |
47. |
Din il-kwistjoni għandha tiġi ddeterminata permezz tal-interprezzjoni tat-termini rilevanti tad-Direttiva preċedenti, jiġifieri d-Direttiva 2003/55/KE, kif ukoll b’teħid inkunsiderazzjoni tal-punt dwar jekk il-Cordis jassumix ir-rwol ta’ awtorità tar-riżoluzzjoni tat-tilwim skont id-dritt Franċiż għall-finijiet tad-Direttiva 2003/55, li hija kwistjoni li għandha tiġi deċiża mill-Istat Membru. Madankollu, id-Direttiva 2009/73, li fir-rigward tagħha l-qorti tar-rinviju talbet interpretazzjoni, ma tistax tiġi invokata insostenn tal-kwistjoni ta’ rimedji adottati mill-Cordis li għandu jkollhom effett qabel it-3 ta’ Marzu 2011. |
48. |
La d-digriet tar-rinviju u lanqas l-osservazzjonijiet bil-miktub ma jipprovdu informazzjoni dwar ir-rabta bejn il-Cordis u d-Direttiva 2003/55. Ċertament, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet f’sentenza li l-Artikolu 41 tad-Direttiva 2009/73 jirriproduċi essenzjalment il-kontenut tal-Artikolu 25 tad-Direttiva 2003/55 ( 33 ), iżda d-Direttiva 2003/55 hija differenti mid-Direttiva 2009/73 fir-rigward ta’ aspetti materjali rilevanti. |
49. |
L-ewwel nett, fid-Direttiva 2003/55 ma hemmx premessa li hija simili għall-premessa 33 u għar-rekwiżit tagħha li jiġu adottati rimedji effettivi, proporzjonati u dissważivi (ara iktar ’il quddiem il-punti 54 sa 57). It-tieni nett, id-Direttiva 2003/55 ma tipprevedi ebda dispożizzjoni simili għall-Artikolu 41(17) tad-Direttiva 2009/73. L-Artikolu 41(17) jipprovdi li “[l]-Istati Membri għandhom jiżguraw li jeżistu mekkaniżmi adegwati fuq livell nazzjonali li bihom parti affettwata minn deċiżjoni ta’ awtorità regolatorja jkollha d-dritt għall-appell lil entità indipendenti mill-partijiet involuti u ta’ kwalunkwe gvern”. It-tielet nett, ix-xogħol preparatorju tad-Direttiva 2009/73 jindika li wieħed mill-għanijiet tad-Direttiva l-ġdida jkun li jissaħħu s-setgħat tal-awtoritajiet regolatorji, inkluż iż-żieda ta’ setgħa li jiġu imposti sanzjonijiet dissważivi, li għaldaqstant jimplika li dawn is-sanzjonjiet ikunu differenti minn dawk meħtieġa mid-Direttiva 2003/55. ( 34 )Għalhekk, id-domanda rrinvijata hija inammissibbli sa fejn din tirreferi għal perijodi preċedenti għat‑3 ta’ Marzu 2011 ( 35 ). |
50. |
Ser nirrispondi issa għad-domanda rrinvijata abbażi ta’ din il-premessa, u ser nirreferi biss għad-Direttiva 2009/73; l-unika miżura li dwarha ġiet irrinvijata domanda. |
B. Ir-risposta għad-domanda rrinvijata
51. |
Ikkonkludejt li, fid-determinazzjoni tar-risposta għad-domanda rrinvijata, il-Kummissjoni kienet korretta fl-approċċ tagħha li tevalwa r-responsabbiltajiet tal-Cordis bħala awtorità indipendenti li għandha obbligi ta’ nfurzar skont id-dritt tal-Unjoni. Fil-fatt, prinċipju stabbilit tad-dritt tal-Unjoni jistabbilixxi li s-“supremazija tad-dritt tal-Unjoni [t]imponi mhux biss fuq il-qrati, iżda wkoll fuq l-istanzi kollha tal-Istat Membru sabiex jagħtu effett sħiħ lir-regoli tal-Unjoni.” ( 36 ) Il-portata ta’ dan l-obbligu ġiet iddefinita reċentement minn Avukat Ġenerali bħala li testendi għas-segwenti: “Hija […] ġurisprudenza stabbilita li l-obbligu ta’ applikazzjoni immedjata tad-dritt tal-Unjoni japplika b’mod ugwali għall-qrati nazzjonali u għall-awtoritajiet amministrattivi. It-tnejn li huma, filwaqt li jeżerċitaw il-ġurisdizzjoni jew il-kompetenza rispettiva tagħhom, għandhom l-obbligu li jiżguraw l-effett sħiħ ta’ dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni, mingħajr ma jitolbu jew jistennew it-tħassir minn qabel ta’ kwalunkwe dispożizzjoni nazzjonali kunfliġġenti permezz ta’ leġiżlazzjoni jew permezz ta’ kwalunkwe proċedura kostituzzjonali oħra. Finalment, l-iżgurar ta’ effett sħiħ ta’ dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni jinkludi l-applikazzjoni tal-prinċipji kollha li jiggwidaw l-applikazzjoni nazzjonali tad-dritt tal-Unjoni, bħas-supremazija, l-effett dirett jew l-interpretazzjoni konformi.” ( 37 ) |
52. |
Fil-ġurisprudenza mogħtija sa issa, l-organi tal-Istati Membri ntalbu, fil-kuntest tal-eżerċizzju tas-setgħat rispettivi ta’ infurzar tagħhom, ma japplikawx leġiżlazzjoni nazzjonali kuntrarja għad-dritt tal-Unjoni fil-kuntest tal-obbligu tagħhom li jagħtu effett sħiħ lid-dritt tal-Unjoni ( 38 ). Minn dan jirriżulta li l-korpi tal-Istati Membri li għandhom obbligi speċifiċi ta’ rimedji bħall-Cordis huma marbuta josservaw l-obbligu stabbilit sew ta’ infurzar in bona fide tad-dritt tal-Unjoni, fil-preżent rifless fl-Artikolu 4(3) u fl-Artikolu 19(1) TUE, għall-inqas fir-rigward ta’ dispożizzjonijiet bħall-Artikolu 41(11) tad-Direttiva 2009/73 ( 39 ) u l-obbligi ta’ rimedju li dan jinkludi (ara iktar ’il quddiem il-punt 57 sa 60). Tassew, il-Qorti tal-Ġustizzja reċentement eżaminat tilwima li tirrigwarda l-portata tad-dispożizzjoni ta’ rimedju tad-Direttiva tal-Kunsill 2000/78/KE tas‑27 ta’ Novembru 2000 li tistabbilixxi qafas ġenerali għall-ugwaljanza fit-trattament fl-impjieg u fix-xogħol ( 40 ), u r-restrizzjonijiet fuq is-setgħat skont id-dritt ta’ Stat Membru ta’ kummissjoni stabbilita sabiex tinforza t-trattament ugwali ( 41 ). |
53. |
Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet fil-kawża Minister for Justice and Equality u Commissioner of the Garda Síochána li, meta kummissjoni kienet ġiet stabbilita bħala alternattiva għall-qrati sabiex tiżgura l-infurzar tat-trattament ugwali previst mid-Direttiva 2000/78, “ikun kontradittorju li l-individwi jkunu jistgħu jinvokaw id-dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni f’qasam partikolari quddiem korp li lilu d-dritt nazzjonali jkun attribwixxa l-kompetenza fit-tilwim f’dan il-qasam u li l-imsemmi korp ma jkollux madankollu l-obbligu li japplika dawn id-dispożizzjonijiet billi jwarrab dawk tad-dritt nazzjonali li ma jkunux konformi.” ( 42 ) |
54. |
Ma huwiex ikkontestat li l-Cordis huwa l-awtorità tar-riżoluzzjoni tat-tilwim stabbilita mill-Gvern Franċiż sabiex twettaq l-obbligi tagħha taħt l-Artikolu 41(11) tad-Direttiva 2009/73. Lanqas ma huwa kkontestat li jeżisti mod ta’ azzjoni alternattiv disponibbli, kif kien il-każ fil-kawża Minister for Justice and Equality u Commissioner of the Garda Síochána jiġifieri, rikors għall-qrati ordinarji (ara l-Artikolu 41(15) tad-Direttiva 2009/73). Għalhekk, hekk kif il-kummissjoni f’dik il-kawża ma kellhiex ikollha s-setgħat tagħha limitati fil-konfront tal-qrati ordinarji, jiena nqis, f’konformità mal-argumenti mressqa minn Direct énergie u Eni, Gas & Power France, li jekk ir-rimedji li l-Cordis kellu l-jedd li jadotta kellhom portata ratione temporis iktar imnaqqsa minn dawk adottati mill-qrati Franċiżi, dan jiskoraġġixxi lill-litiganti milli jirrikorru għall-proċeduri tal-Cordis, u jxekkel l-għan imfittex mid-Direttiva 2009/73 fir-rigward tad-disponibbiltà ta’ rimedji immedjati ( 43 ). |
55. |
Għalhekk, ir-rimedji li l-Cordis huwa obbligat japplika għandhom ikopru il-perijodu kollu li jmur lura għat‑3 ta’ Marzu 2011. Barra minn hekk, il-kwistjoni dwar liema sanzjonijiet speċifiċi għandhom ikunu disponibbli taqa’ taħt l-awtonomija proċedurali nazzjonali, bla ħsara għall-prinċipji ta’ effettività u ta’ ekwivalenza, u għad-dispożizzjonijiet ta’ rimedju tad-Direttiva 2009/73 innifisha. |
56. |
Barra minn hekk, minkejja li l-premessa 33 u l-Artikolu 41(4)(d) tad-Direttiva 2009/73 jirreferu biss għar-regolaturi tal-enerġija u għall-qrati bħala li għandhom is-setgħa jadottaw rimedji “effettivi, proporzjonati u dissważivi”, il-kliem tal-Artikolu 41(11) jinkludi l-awtoritajiet tar-riżoluzzjoni tat-tilwin taħt il-kunċett ta’ awtoritajiet regolatorji. Huma l-Cordis u l-qrati Franċiżi li għandhom japplikaw id-dritt Franċiż f’dan ir-rigward, b’teħid debitament inkunsiderazzjoni tal-kliem u tal-għanijiet tad-Direttiva 2009/73, u ta’ dak li rimedji effettivi, proporzjonati u dissważivi jinvolvu, għall-perijodu li jmur lura għat‑3 ta’ Marzu 2011, peress li d-Direttiva 2009/73 ma tipprovdi l-ebda kriterji għall-evalwazzjoni ta’ dan ( 44 ). Dan ifisser, per eżempju, li l-emenda ta’ kuntratti permezz ta’ addenda li jmorru lura għall‑2005 u għall‑2008 tista’ titqies minn qorti Franċiża jew mill-Cordis bħala sproporzjonata ( 45 ), fid-dawl tal-firxa tal-għanijiet tad-Direttiva 2009/73 (ara l-punt 3 iktar ’il fuq), li jvarjaw mill-iżgurar ta’ għażla ġusta għall-konsumaturi għal aċċess ugwali għan-netwerk, għall-għan ta’ difiża tal-integrità tas-sistema u r-riflessjoni tal-ispejjeż effettivament sostnuti (ara l-punt 7 iktar ’il fuq fir-rigward tar-Regolament Nru 715/2009), u tal-konsegwenzi allegati minn GRDF li jirriżultaw għall-istabbiltà tas-settur tal-gass (ara l-punt 20 iktar ’il fuq). |
57. |
Madankollu, din ma hijiex id-domanda rrinvijata lill-Qorti tal-Ġustizzja. Id-domanda tirrigwarda l-portata ratione temporis tar-rimedji effettivi, proporzjonati u disważivi li l-Cordis huwa obbligat jadotta skont id-Direttiva 2009/73 fuq perijodu speċifiku ta’ żmien. |
58. |
L-analiżi magħmula iktar ’il fuq hija għalhekk suffiċjenti sabiex tingħata risposta għad-domanda rrinvijata, peress li din hija limitata għas-“setgħat” li għandhom jingħataw lill-Cordis abbażi tad-Direttiva 2009/73. Għall-finijiet ta’ kompletezza nżid is-segwenti. |
59. |
Tressqu ħafna elementi quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja f’dak li jirrigwarda il-prinċipji ta’ ċertezza legali u ta’ aspettattivi leġittimi li inkontestabbilment jorbtu lill-awtoritajiet tal-Istati Membri meta huma jimplimentaw id-dritt tal-Unjoni ( 46 ). Dawn il-prinċipji jistgħu jkunu rilevanti għall-kawża prinċipali biss inkwantu indikat sussegwentement. |
60. |
Fir-rigward tal-prinċipju ta’ ċertezza legali, dan jiġġustifika l-applikazzjoni ta’ limitazzjonijiet ratione temporis raġonevoli fuq il-livell nazzjonali għat-tressiq ta’ kawża, li, effettivament, “jipprevalu” fuq ir-rekwiżit ta’ effett utli tad-direttivi għal perijodi preċedenti għal sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja li tirrigwarda l-interpretazzjoni tagħhom, sakemm dawn il-limitazzjonijiet ratione temporis jkunu, min-naħa tagħhom, konformi mal-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività u ma jaqgħux taħt numru ta’ eċċezzjonijiet limitati ( 47 ). Madankollu, ladarba l-limitazzjonijiet ratione temporis nazzjonali għat-tressiq ta’ kawża jiġu osservati, hija biss il-Qorti tal-Ġustizzja, u mhux il-qrati Franċiżi jew il-Cordis, li tista’ taġġusta l-effett ratione temporis tad-Direttiva 2009/73 sabiex jiġu esklużi perijodi li jiddekorru mit‑3 ta’ Marzu 2011 sal-preżent ( 48 ). |
61. |
Madankollu, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet fil-kuntest tad-dritt tal-kompetizzjoni li, fir-rigward ta’ sanzjonijiet li jistgħu jiġu imposti fuq impriżi minn awtoritajiet tal-kompetizzjoni tal-Istati Membri, mill-prinċipju ta’ ċertezza legali jirriżulta li l-obbligu tal-awtoritajiet nazzjonali li ma japplikawx liġi antikompetittiva ta’ Stat Membru “ma jistax jesponi lill-impriża kkonċernata għal sanzjonijiet, la kriminali u lanqas amministrattivi, fir-rigward ta’ imġieba tal-passat meta din l-imġieba kienet meħtieġa mil-liġi kkonċernata” (enfasi tiegħi) ( 49 ). Jekk tali ċirkustanzi kellhom iqumu quddiem il-qrati Franċiżi jew il-Cordis, l-istess regola jkollha tiġi applikata favur GRDF. |
62. |
Fir-rigward tal-prinċipju ta’ aspettattivi leġittimi, ma nistax nara r-rilevanza ta’ din ir-regola fir-rigward tar-rimedji li l-Cordis huwa awtorizzata jadotta taħt id-dritt tal-Unjoni fid-dawl tal-fatti tal-kawża prinċipali, peress li huwa stabbilit fil-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja li qorti nazzjonali li tkun qegħda tiddeċiedi tilwima bejn individwi privati ma tistax tibbaża ruħha fuq il-protezzjoni tal-aspettattivi leġittimi sabiex tapplika regola tad-dritt nazzjonali li hija kuntrarja għall-prinċipji ġenerali stabbiliti fid-direttivi ( 50 ). F’dan il-każ, l-obbligu tal-Cordis li jipprovdi rimedji effettivi, proporzjonati u dissważivi huwa previst f’direttiva. |
63. |
Fl-aħħar nett, naqbel mal-osservazzjonijiet magħmula minn Direct énergie fis-sens li s-sentenza fil-kawża Vereniging Nationaal Overlegorgaan Sociale Werkvoorziening et ( 51 ) hija ta’ utilità limitata għar-riżoluzzjoni tat-tilwima li tirriżulta fil-kawża prinċipali. Din il-kawża tirrigwarda l-irtirar u l-irkupru ta’ għajnuna finanzjarja tal-Unjoni, u r-rwol limitat li l-prinċipji ta’ aspettattivi leġittimi u ta’ ċertezza legali jista’ jkollhom meta dawn jikkompetu mal-imperattiv tal-effettività tar-regolamenti tal-Unjoni applikabbli f’dan il-kuntest diskret. |
V. Konklużjoni
64. |
Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li r-risposta għad-domanda rrinvijata mill-Cour de cassation (il-Qorti tal-Kassazzjoni, Franza) tkun kif ġej: Id-Direttiva 2009/73/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat‑13 ta’ Lulju 2009 dwar ir-regoli komuni għas-suq intern tal-gass naturali u li tħassar id-Direttiva 2003/55/KE, u b’mod partikolari l-Artikolu 41(11) tagħha, għandhom jiġu interpretati fis-sens li dawn jeħtieġu li awtorità regolatorja, li tirriżolvi tilwima, ikollha s-setgħa li tagħti deċiżjoni li tapplika għall-perijodu kollu kopert mid-Direttiva 2009/73, jiġifieri mit‑3 ta’ Marzu 2011, irrispettivament mid-data tad-dħul fis-seħħ tal-kuntratti inkwistjoni. |
( 1 ) Lingwa oriġinali: l-Ingliż.
( 2 ) ĠU 2009, L 211, p. 94.
( 3 ) ĠU 2009, L 211, p. 36, rettifiki fil-ĠU 2009, L 309, p. 87 u fil-ĠU 2009, L 229, p. 29
( 4 ) Ir-raba’ linja tal-Liġi Nru 2017‑55 tal‑20 ta’ Jannar 2017, miżjuda mal-Artikolu L 134‑20 tal-Kodiċi tal-Enerġija. Skont din id-dispożizzjoni, il-Cordis jista’, meta adit abbażi ta’ talba mressqa mill-parti, jiddeċiedi li l-effetti tad-deċiżjoni għandhom japplikaw minn data qabel ma kien adit, mingħajr madankollu ma din id-data tkun qabel id-data li fiha t-tilwima nqalgħet b’mod formali minn waħda mill-partijiet għall-ewwel darba, u fi kwalunkwe każ mingħajr ma din id-data tkun iktar minn sentejn qabel kien adit. Madankollu, din id-dispożizzjoni ma hijiex ratione temporis rilevanti għall-kawża prinċipali. Sabiex ma tkunx ipotetika, deċiżjoni tar-rinviju għandha tirrigwarda “ħtieġa inerenti għas-soluzzjoni effettiva ta’ tilwima”. Sentenza tal‑10 ta’ Diċembru 2018, Wightman et (C‑621/18, EU:C:2018:999, punt 28 u l-ġurisprudenza ċċitata).
( 5 ) C‑383/06 sa C‑385/06, EU:C:2008:165.
( 6 ) GRDF tirreferi, inter alia, għas-sentenzi tas‑7 ta’ Frar 2002, Krauer (C‑28/00, EU:C:2002:82); tat‑18 ta’ April 2002, Duchon (C‑290/00, EU:C:2002:234); tas‑17 ta’ Lulju 2014, Panasonic Italia et (C‑472/12, EU:C:2014:2082); u tal‑15 ta’ Lulju 2014, Gerekens u Procola (C‑459/02, EU:C:2004:454).
( 7 ) Sentenza tat‑13 ta’ Marzu 2007, Unibet (C‑432/05, EU:C:2007:163).
( 8 ) Ir-raba’ linja tal-Liġi Nru 2017‑55 tal‑20 ta’ Jannar 2017 ma kinitx fis-seħħ fiż-żmien rilevanti. Nota ta’ qiegħ il-paġna 4 iktar ’il fuq.
( 9 ) F’dan ir-rigward, GRDF tistabbilixxi distinzjoni bejn din il-kawża u dik li tat lok għas-sentenza tal‑21 ta’ Diċembru 2016, Gutiérrez Naranjo et (C‑154/15, C‑307/15 u C‑308/15, EU:C:2016:980).
( 10 ) GRDF tirreferi għas-sentenzi tal‑15 ta’ Lulju 2004, Gerekens u Procola (C‑459/02, EU:C:2004:454, punt 24), u tat‑13 ta’ Marzu 2008, Vereniging Nationaal Overlegorgaan Sociale Werkvoorziening et (C‑383/06 sa C‑385/06, EU:C:2008:165, punt 60).
( 11 ) GRDF tirreferi, inter alia, għas-sentenza tal‑25 ta’ Ġunju 1975, Deuka (5/75, EU:C:1975:88).
( 12 ) Eni Gas & Power France tirreferi, inter alia, għall-Opinjoni 1/91(L-Ewwel Opinjoni dwar il-Ftehim ŻEE) tal‑14 ta’ Diċembru 1991 (EU:C:1991:490) u għas-sentenza tat‑13 ta’ Marzu 2007, Unibet (C‑432/05, EU:C:2007:163).
( 13 ) Direct énergie tirreferi għas-sentenzi tal‑14 ta’ Marzu 2013, Aziz (C‑415/11, EU:C:2013:164, punt 60), u tal‑21 ta’ Jannar 2015, Unicaja Banco u Caixabank (C‑482/13, C‑484/13, C‑485/13 u C‑487/13, EU:C:2015:21, punt 31).
( 14 ) Direct énergie tibbaża ruħha fuq is-sentenzi tal‑11 ta’ Diċembru 1997, Magorrian u Cunningham (C‑246/96, EU:C:1997:605, punt 41); tas‑16 ta’ Mejju 2000, Preston et (C‑78/98, EU:C:2000:247, punti 40 u 43); tal‑14 ta’ Marzu 2013, Aziz (C‑415/11, EU:C:2013:164, punt 60); u tal‑21 ta’ Diċembru 2016, Gutiérrez Naranjo et (C‑154/15, C‑307/15 u C‑308/15, EU:C:2016:980, punt 72).
( 15 ) Direct énergie tirreferi wkoll għas-sentenzi tal‑4 ta’ Ottubru 2012, Byankov (C‑249/11, EU:C:2012:608, punti 80 sa 82), u tad‑19 ta’ April 2016, DI (C‑441/14, EU:C:2016:278, punt 38) fir-rigward tal-aspettattivi leġittimi.
( 16 ) F’dan ir-rigward hija tibbaża ruħha fuq is-sentenza tad‑9 ta’ Settembru 2008, FIAMM et vs Il‑Kunsill u Il‑Kummissjoni (C‑120/06 P u C‑121/06 P, EU:C:2008:476, punt 185).
( 17 ) Sentenza tat‑13 ta’ Marzu 2008 (C‑383/06 sa C‑385/06, EU:C:2008:165).
( 18 ) Il-Gvern Franċiż jirreferi għal-Liġi Nru 2017‑55, li tillimita l-effett ratione temporis ta’ deċiżjonijiet ta’ organi bħall-Cordis għal sentejn. Huwa madankollu jammetti li din il-liġi ma hijiex applikabbli, ratione temporis, għall-kawża prinċipali. Nota ta’ qiegħ il-paġna 4 iktar ’il fuq.
( 19 ) Sentenza tat‑12 ta’ April 2018, Biosafe - Indústria de Reciclagens (C‑8/17, EU:C:2018:249, punt 36).
( 20 ) Sentenza tat‑13 ta’ Marzu 2008, Vereniging Nationaal Overlegorgaan Sociale Werkvoorziening et (C‑383/06 sa C‑385/06, EU:C:2008:165, punt 52).
( 21 ) Fil-fatt il-leġiżlatur Franċiż fittex li jistabbilixxi ekwilibriju waqt l-adozzjoni tal-Liġi Nru 2017‑55.
( 22 ) F’dan ir-rigward, il-Gvern Franċiż jibbaża ruħu fuq il-konklużjonijiet tal-Avukat Ġenerali Wahl fil-kawżi magħquda Finanzamt Neuss u Butin (C‑374/16 u C‑375/16, EU:C:2017:515, punt 71).
( 23 ) Il-Kummissjoni tagħmel riferiment għas-sentenza tas‑6 ta’ Marzu 2007, Meilicke et (C‑292/04, EU:C:2007:132, punti 35 sa 37).
( 24 ) Sentenza tat‑8 ta’ Novembru 2001, Silos (C‑228/99, EU:C:2001:599, punti 35 sa 38).
( 25 ) Sentenza tas‑26 ta’ April 1994, Roquette Frères (C‑228/92, EU:C:1994:168).
( 26 ) Sentenza tat‑23 ta’ Ottubru 2014, Schulz u Egbringhoff (C‑359/11 u C‑400/11, EU:C:2014:2317, punt 54 et seq.).
( 27 ) B’mod partikolari s-sentenza tal‑5 ta’ Diċembru 2013, Asociación de Consumidores Independientes de Castilla y León (C-413/12, EU:C:2013:800), li kienet tirrigwarda r-rimedji disponibbli f’tilwima orizzontali u li fiha l-Qorti tal-Ġustizzja rrimarkat fil-punt 25 kif ġej; “li l-azzjoni legali […] tressqet minn assoċjazzjoni għall-protezzjoni tal-konsumaturi bil-għan li jipprojbixxu l-klawżoli kuntrattwali inġusti użati minn bejjiegħ”. Fil-punt 26 il-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet li “peress li d-domandi magħmula jirrigwardaw l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha l-ġurisdizzjoni sabiex tiddeċiedi”. Ara t-teħid ta’ pożizzjoni tal-Avukat Ġenerali Wahl fil-kawża Sánchez Morcillo u Abril García (C‑169/14, EU:C:2014:2110, punti 72 sa 74). Fil-punt 70, l-Avukat Ġenerali jeżamina l-punt dwar jekk is-sitwazzjoni ġuridika inkwistjoni, li kienet tirrigwarda r-rimedji disponibbli sabiex jiġi infurzat id-dritt tal-Unjoni dwar il-protezzjoni tal-konsumaturi b’mod orizzontali bejn żewġ partijiet privati kinitx irregolata mid-dritt tal-Unjoni.
( 28 ) Sentenza tat‑13 ta’ Frar 2014, Airport Shuttle Express et (C‑162/12 u C‑163/12, EU:C:2014:74, punt 39). Ara, iktar riċentement, is-sentenza tas‑27 ta’ Frar 2018, Associação Sindical dos Juízes Portugueses (C‑64/16, EU:C:2018:117, punt 20).
( 29 ) Il-Qorti tal-Ġustizzja taċċetta li l-leġiżlazzjoni nazzjonali tista’ tirregola attivitajiet li jaqgħu taħt il-kamp ta’ applikazzjoni ta’ direttiva u għaldaqstant tagħti lok għall-ġurisdizzjoni tagħha. Ara b’mod partikolari s-sentenza tat‑2 ta’ Ottubru 2018, Ministerio Fiscal (C‑207/16, EU:C:2018:788, punt 38).
( 30 ) Eż. is-sentenza tat-12 ta’ Jannar 2010, Petersen (C-341/08, EU:C:2010:4, punt 32).
( 31 ) B’mod partikolari s-sentenza tat‑22 ta’ Ottubru 1998, IN. CO. GE.’90 et (C‑10/97 sa C‑22/97, EU:C:1998:498, punt 23).
( 32 ) Bl-eċċezzjoni tal-Artikolu 11 tad-Direttiva 2009/73, li ma huwiex rilevanti għall-kawża prinċipali. Ara s-sentenza tad‑19 ta’ Marzu 2015, E.ON Földgáz Trade (C‑510/13, EU:C:2015:189, punt 33). Bejn it‑3 ta’ Settembru 2009, id-data tad-dħul fis-seħħ tad-Direttiva 2009/73, u t‑3 ta’ Marzu 2011, id-data tat-tmiem tal-perijodu mogħti għat-traspożizzjoni tagħha, l-Istati Membru kellhom l-obbligu jastjenu milli jieħdu miżuri pożittivi li jistgħu jikkompromettu serjament l-ilħiq tar-riżultat preskritt minn din id-direttiva. Ara l-konklużjonijiet tal-Avukat Ġenerali Cruz Villalón fil-kawża E.ON Földgáz Trade (C‑510/13, EU:C:2014:2325, punti 22 u 23). L-Avukat Ġenerali jirreferi għas-sentenzi tat‑18 ta’ Diċembru 1997, Inter-Environnement Wallonie (C‑129/96, EU:C:1997:628, punt 45); tas‑26 ta’ Mejju 2011, Stichting Natuur en Milieu et (C‑165/09 sa C‑167/09, EU:C:2011:348, punt 78), u tal‑11 ta’ Settembru 2012, Nomarchiaki Aftodioikisi Aitoloakarnanias et (C‑43/10, EU:C:2012:560, punt 57). Qabel it‑3 ta’ Marzu 2011, id-Direttiva applikabbli kienet id-Direttiva 2003/55/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas‑26 ta’ Ġunju 2003 rigward regoli komuni għas-suq intern fil-gass naturali u li tħassar id-Direttiva 98/30/KE, ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 12, Vol. 2, p. 230). Ara l-konklużjonijiet tal-Avukat Ġenerali Cruz Villalón fil-kawża E.ON Földgáz Trade (C‑510/13, EU:C:2014:2325, punti 26 u 27).
( 33 ) Ara s-sentenza tad‑19 ta’ Marzu 2015, E.ON Földgáz Trade (C‑510/13, EU:C:2015:189, punt 4).
( 34 ) COM (2007) 529 finali, 19 ta’ Settembru 2007, punt 2.1.
( 35 ) Skont il-ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, domanda tkun inammissibbli jekk din ma tipprovdix informazzjoni suffiċjenti fir-rigward tal-kuntest fattwali u ġuridiku tat-tilwima, hekk kif meħtieġ mill-Artikolu 94 tar-Regoli tal-Proċedura. Ara, b’mod partikolari, is-sentenza reċenti tat‑28 ta’ Marzu 2019, Verlezza et (C‑487/17 sa C‑489/17, EU:C:2019:270, punt 30). Fir-rigward tal-inammissibbiltà parzjali, ara, b’mod partikolari, is-sentenza tat‑13 ta’ Frar 2014, Crono Service et (C‑419/12 u C‑420/12, EU:C:2014:81, punti 31 sa 33).
( 36 ) Sentenza tal‑4 ta’ Diċembru 2018, The Minister for Justice and Equality u Commissioner of the Garda Síochána (C‑378/17, EU:C:2018:979, punt 39).
( 37 ) Konklużjonijiet tal-Avukat Ġenerali Bobek fil-kawża Link Logistik N&N (C‑384/17, EU:C:2018:494, punt 106). L-Avukat Ġenerali jirreferi għas-sentenzi tad‑9 ta’ Marzu 1978, Simmenthal (106/77, EU:C:1978:49, punt 24); tat‑22 ta’ Ġunju 1989, Costanzo (C-103/88, EU:C:1989:256, punt 31); tat‑12 ta’ Jannar 2010, Petersen (C‑341/08, EU:C:2010:4, punt 80); tad‑19 ta’ Jannar 2010, Kücükdeveci (C‑555/07, EU:C:2010:21, punt 55); tal-5 ta’ Lulju 2016, Ognyanov (C‑614/14, EU:C:2016:514, punt 34); tal‑10 ta’ Ottubru 2017, Farrell (C‑413/15, EU:C:2017:745, punt 34); u sentenza tal‑14 ta’ Settembru 2017, The Trustees of the BT Pension Scheme (C‑628/15, EU:C:2017:687, punt 54 u l-ġurisprudenza ċċitata). Ara l-konklużjonijiet tal-Avukat Ġenerali Wahl fil-kawża The Minister for Justice and Equality u Commissioner of the Garda Síochána (C‑378/17, EU:C:2018:698, punt 71): “Kif naraha jiena, korp amministrattiv jew qorti tista’ tkun obbligata li ma tapplikax dispożizzjoni tad-dritt nazzjonali, sabiex jingħata effett sħiħ lid-dritt tal-Unjoni, biss jekk qabel kollox ikun ġie stabbilit li dan il-korp għandu kompetenza sostantiva sabiex jeżamina l-kawża (jew tabilħaqq, fir-rigward tal-awtoritajiet fis-sens wiesa’, li jieħdu deċiżjoni dwar kwistjoni partikolari)”.
( 38 ) Enfasi tiegħi. Sentenza tal‑4 ta’ Diċembru 2018, The Minister for Justice and Equality u Commissioner of the Garda Síochána (C‑378/17, EU:C:2018:979, punt 38 u l-ġurisprudenza ċċitata).
( 39 ) Il-Qorti tal-Ġustizzja b’mod konsistenti ddeċidiet “li huma l-Istati Membri, b’mod partikolari skont il-prinċipju ta’ kooperazzjoni leali, stabbilit fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 4(3) TUE, li għandhom jiżguraw, fit-territorju rispettiv tagħhom, l-applikazzjoni u r-rispett tad-dritt tal-Unjoni u li, skont it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 4(3) TUE, l-Istati Membri jieħdu kull miżura ġenerali jew partikolari xierqa sabiex tiġi żgurata l-eżekuzzjoni tal-obbligi li jirriżultaw mit-Trattati jew li jirriżultaw mill-atti tal-istituzzjonijiet tal-Unjoni. Barra minn hekk, it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE jimponi fuq l-Istati Membri li jistabbilixxu r-rimedji ġudizzjarji meħtieġa sabiex tiġi żgurata protezzjoni legali effettiva fl-oqsma koperti mid-dritt tal-Unjoni”. Ara l-punt 47 tas-sentenza tal‑14 ta’ Settembru 2017, The Trustees of the BT Pension Scheme (C‑628/15, EU:C:2017:687).
( 40 ) Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 5, Vol. 4, p. 79.
( 41 ) Sentenza tal‑4 ta’ Diċembru 2018, The Minister for Justice and Equality u Commissioner of the Garda Síochána (C‑378/17, EU:C:2018:979).
( 42 ) Ibid, punt 46 u l-ġurisprudenza ċċitata.
( 43 ) Ninnota li fis-sentenza tal‑4 ta’ Diċembru 2018, Minister for Justice and Equality u Commissioner of An Garda Síochána (C‑378/17, EU:C:2018:979), il-Qorti tal-Ġustizzja ma ddeċidietx li l-obbligi indikati f’din is-sentenza kienu limitati għal korpi awtorizzati jagħmlu rinviji taħt l-Artikolu 276 TFUE, u, meta imponiet dawn l-obbligi, hija semmiet deċiżjonijiet li jinvolvu korpi ta’ natura purament amministrattiva (ara s-sentenza tat‑22 ta’ Ġunju 1989, Costanzo, 103/88, EU:C:1989:256). Il-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet fil-punt 47 li “[b]arra minn hekk, sakemm il-Kummissjoni għar-Relazzjonijiet Professjonali għandha titqies li hija ‘qorti’, fis-sens tal-Artikolu 267 TFUE […], hija tista’ tressaq quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, skont dan l-artikolu, domanda dwar l-interpretazzjoni tad-dispożizzjonijiet rilevanti tad-dritt tal-Unjoni, u, peress li hija marbuta bis-sentenza mogħtija bħala deċiżjoni preliminari mill-Qorti tal-Ġustizzja, hija għandha tagħti applikazzjoni immedjata għall-imsemmija sentenza, billi, jekk ikun hemm bżonn, tħalli mhux applikati, taħt l-awtorità tagħha stess, id-dispożizzjonijiet kuntrarji tal-leġiżlazzjoni nazzjonali”. (Enfasi miżjuda).
( 44 ) Sentenza tat‑23 ta’ Diċembru 2009, Spector Photo Group u Van Raemdonck (C-45/08, EU:C:2009:806, punt 71).
( 45 ) Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet, per eżempju, li fil-kuntest tal-evalwazzjoni tal-proporzjonalità ta’ sanzjoni jew ta’ rimedju impost, il-qorti nazzjonali għandha tieħu inkunsiderazzjoni l-gravità tal-ksur. Ara, b’mod partikolari, is-sentenza tas‑26 ta’ Settembru 2018, Van Gennip et (C‑137/17, EU:C:2018:771, punt 99 u l-ġurisprudenza ċċitata).
( 46 ) B’mod partikolari s-sentenza tal‑21 ta’ Marzu 2019, Unareti (C‑702/17, EU:C:2019:233, punt 34).
( 47 ) B’mod partikolari s-sentenza tad‑19 ta’ Mejju 2011, Iaia et (C‑452/09, EU:C:2011:323, punti 17 u 18).
( 48 ) B’mod partikolari s-sentenza tat‑23 ta’ Ottubru 2014, Schulz u Egbringhoff (C‑359/11 u C‑400/11, EU:C:2014:2317, punt 57 u l-ġurisprudenza ċċitata).
( 49 ) Sentenza tad‑9 ta’ Settembru 2003, CIF (C‑198/01, EU:C:2003:430, punt 53).
( 50 ) Sentenza tad‑19 ta’ April 2016, DI (C‑441/14, EU:C:2016:278, punt 38). Ara, similarment, is-sentenza tat‑13 ta’ Ottubru 2016, Polkomtel (C-231/15, EU:C:2016:769, punt 25).
( 51 ) Sentenza tat‑13 ta’ Marzu 2008 (C‑383/06 sa C‑385/06, EU:C:2008:165). Ħafna mill-awtoritajiet invokati minn GRDF jirreferu għaċ-ċirkustanzi li fihom miżuri tal-Unjoni jistgħu japplikaw għal fatti li seħħew qabel id-data ta’ dħul fis-seħħ tagħhom. Ara b’mod partikolari n-nota ta’ qiegħ il-paġna 6 iktar ’il fuq. Dan ix-xenarju fattwali ma jirriżultax fil-kawża prinċipali fil-kuntest tal-approċċ li qiegħed hawnhekk nipproponi.