1.

Huwa kompatibbli mad-dritt tal-Unjoni li kumpannija, li tqis li ġiet leża minħabba l-għoti allegatament illegali ta’ kuntratt pubbliku, ma tistax tinvoka talba għad-danni kontra l-awtorità kontraenti, wara l-iskadenza ta’ sitt xhur meta matul dan il-perijodu, kien għadha ma kellhiex għarfien dwar il-konklużjoni tal-kuntratt u, għalhekk, tad-dannu possibbli li hija ġarrbet? Din hija essenzjalment id-domanda li hija adita biha l-Qorti tal-Ġustizzja fil-kuntest ta’ din it-talba għal deċiżjoni preliminari.

2.

Din id-domanda tqum fil-kuntest ta’ kuntratt pubbliku li ngħata fil-qasam tas-saħħa pubblika fl-Awstrija. Awtorità kontraenti kkonkludiet kuntratt dwar il-provvista ta’ ċerti servizzi fis-settur tas-saħħa, mingħajr pubblikazzjoni minn qabel ta’ avviż ta’ kuntratt, jiġifieri permezz ta’ “għoti dirett” (imsejjaħ ukoll “kuntratt bilaterali”). Terz, li sar jaf b’dan il-proċess biss sussegwentement, issa jitlob kumpens għad-danni, li madankollu qiegħed jiġi rrifjutat minħabba l-iskadenza tat-terminu ta’ dekadenza strett ta’ sitt xhur, applikabbli għar-reviżjoni tal-legalità tad-deċiżjonijiet ta’ għoti ta’ kuntratti.

3.

Fil-każ preżenti, il-kwistjoni dwar jekk tali terminu ta’ dekadenza strett u qasir għal talbiet għal reviżjoni f’dan il-qasam, li huma intiżi sabiex jinkiseb kumpens għal dannu, huwiex kompatibbli mad-Direttiva 89/665/KEE ( 2 ) (iktar ’il quddiem id-“Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni” kif ġiet emendata l-aħħar bid-Direttiva 2007/66/KE ( 3 ), għandha tiġi kkjarifikata b’kunsiderazzjoni debita għall-prinċipji ta’ effettività u ta’ ekwivalenza stabbiliti fid-dritt tal-Unjoni. Dan jitlob bilanċ ġust bejn l-interessi kunfliġġenti taċ-ċertezza legali u tal-protezzjoni ġudizzjarja effettiva fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi. Fid-diskussjoni tiegħi dwar l-aspetti speċifiċi ta’ din il-kwistjoni, ser nirreferi għall-konklużjonijiet preċedenti tiegħi fil-kawżi Pressetext Nachrichtenagentur ( 4 ) u Uniplex (UK) ( 5 ) kif ukoll għal sentenzi iktar bikrija tal-Qorti tal-Ġustizzja.

4.

Il-kuntest ġuridiku fid-dritt tal-Unjoni tal-proċedura preżenti huwa magħmul mid-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni, fil-verżjoni emendata permezz tad-Direttiva 2007/66.

5.

It-tielet subparagrafu tal-Artikolu 1(1) tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni jipprovdi:

“L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa biex jiżguraw li, fir-rigward ta’ kuntratti li jaqgħu taħt id-Direttiva 2004/18/KE [ ( 6 ) ], id-deċiżjonijiet meħuda mill-awtoritajiet kontraenti jkunu jistgħu jiġu riveduti b’mod effettiv u, b’mod partikolari, malajr kemm jista’ jkun skond il-kondizzjonijiet stabbiliti fl-Artikoli 2 sa 2f ta’ din id-Direttiva, għar-raġuni li dawn id-deċiżjonijiet ikunu kisru l-liġi Komunitarja fil-qasam tal-appalti pubbliċi jew ir-regoli nazzjonali li jittrasponu dik il-liġi.”

6.

L-Artikolu 2 tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni jirrigwarda r-rekwiżiti tal-proċeduri ta’ reviżjoni u jistabbilixxi:

“(1)   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-miżuri meħuda fir-rigward tal-proċeduri ta’ reviżjoni speċifikati fl-Artikolu 1 ikunu jinkludu dispożizzjoni għas-setgħat li:

[…]

[…]

(6)   L-Istati Membri jistgħu jipprovdu li fil-każ fejn jiġu mitluba danni minħabba li deċiżjoni kienet meħuda illegalment, id-deċiżjoni kkontestata għandha l-ewwel titwarrab minn korp li jkollu s-setgħat neċessarji.

[…]”

7.

L-Artikolu 2d tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni, intitolat “Ineffettività” jipprovdi:

“(1)   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li kuntratt ikun meqjus bħala ineffettiv minn korp ta’ reviżjoni indipendenti mill-awtorità kontraenti jew li l-ineffettività tiegħu hija r-riżultat ta’ deċiżjoni ta’ tali korp ta’ reviżjoni f’xi wieħed mill-każi li ġejjin:

[…]”

8.

L-Artikolu 2f tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni, intitolat “Termini ta’ żmien”, jipprovdi kif ġej:

“(1)   L-Istati Membri jistgħu jipprovdu li l-applikazzjoni għal reviżjoni skond l-Artikolu 2d(1) għandha ssir

[…]

(2)   Fil-każi l-oħra kollha […] l-iskadenzi għall-applikazzjoni għal reviżjoni għandhom ikunu ddeterminati mil-liġi nazzjonali […]”

9.

Id-dispożizzjonijiet tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ rimedji ċċitati iktar ’il fuq ġew trasposti fl-ordinament ġuridiku Awstrijak permezz tal-Bundesvergabegesetz tal-2006 ( 7 ) (iktar ’il quddiem il-“BVergG 2006”). Fil-verżjoni tagħha applikabbli meta seħħew il-fatti inkwistjoni ( 8 ), din kienet tipprovdi proċedura għal deċiżjoni deklaratorja quddiem il-Bundesvergabeamt (Awtorità Federali għall-Għoti ta’ Kuntratti Pubbliċi).

10.

F’dan ir-rigward, l-Artikolu 331 tal-BVergG 2006 jipprovdi:

“1.   Imprenditur li kellu interess fil-konklużjoni ta’ kuntratt li jaqa’ taħt il-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din il-Liġi Federali jista’, sa fejn il-ksur tad-dritt invokat ikun ikkawżalu dannu jew ikun hemm il-possibbiltà li jikkawżalu dannu, jitlob li jiġi kkonstatat li:

[…]

2.   il-proċedura tal-għoti ta’ kuntratt mingħajr pubblikazzjoni minn qabel [...] kienet illegali […]

[…]”

11.

L-Artikolu 332 tal-BVergG 2006 jirregola l-ammissibbiltà tat-talba għal dikjarazzjoni. Il-paragrafu 3 tiegħu jipprovdi:

“It-talbiet skont il-punt 2 tal-Artikolu 331(1) […] għandhom jitressqu fi żmien sitt xhur mill-jum li jsegwi dak tal-għoti tal-kġuntratt. […]”

[…]”

12.

Skont l-Artikolu 334(2) tal-BVergG 2006, il-Bundesvergabeamt, meta jikkonstata li kuntratt ikun ngħata illegalment minħabba nuqqas ta’ pubblikazzjoni minn qabel, jista’ jannulla l-kuntratt.

13.

L-Artikolu 341 tal-BVergG 2006 jistabbilixxi regoli proċedurali dwar it-talbiet għad-danni. Il-paragrafu 2 tiegħu jistabbilixxi:

“Azzjoni għad-danni tkun ammissibbli biss jekk l-awtorità kontraenti tal-għoti tal-kuntratti kompetenti tkun ikkonstatat minn qabel li:

[…]

[…]”

14.

Din il-kawża toriġina minn tilwima bejn MedEval – Qualitäts-, Leistungs- und Struktur-Evaluierung im Gesundheitswesen GmbH (iktar ’il quddiem “MedEval”) u l-Hauptverband der österreichischen Sozialversicherungsträger (Assoċjazzjoni Ċentrali tal-Istituzzjonijiet tas-Sigurtà Soċjali Awstrijaċi, iktar ’il quddiem il-“Hauptverband”). Din tal-aħħar hija organizzazzjoni ċentrali tal-iskemi tas-sigurtà soċjali kollha fl-Awstrija u hija organu rregolat mid-dritt pubbliku.

15.

Fl-10 ta’ Awwissu 2010, il-Hauptverband ikkonkludiet kuntratt, mingħajr pubblikazzjoni minn qabel, dwar l-eżekuzzjoni ta’ proġett għat-tisħiħ tas-sigurtà tal-pazjenti (“eMedikation”) mal-Pharmazeutischen Gehaltskasse, li hija wkoll organu rregolat mid-dritt pubbliku, li l-kompiti tiegħu jinkludu, fost l-oħrajn, l-irkupru tal-ispejjeż tar-riċetti għall-ispiżeriji mingħand l-entitajiet tal-assigurazzjoni individwali.

16.

Fil-fehma ta’ MedEval, dan kien jikkostitwixxi kuntratt bilaterali illegali. Għaldaqstant, fl-1 ta’ Marzu 2011, talbet lill-Bundesvergabeamt Awstrijaka tikkonstata l-illegalità tal-proċedura tal-Hauptverband, skont il-punt 2 tal-Artikolu 331(1) tal-BVergG 2006.

17.

B’deċiżjoni tal-11 ta’ Mejju 2011, il-Bundesvergabeamt ċaħdet din it-talba peress li ma kinitx tressqet fit-terminu ta’ sitt xhur mill-għoti tal-kuntratt, jiġifieri f’dan il-każ, mill-konklużjoni tal-kuntratt, kif stabbilit fl-Artikolu 332(3) tal-BVergG 2006.

18.

Il-Verwaltungsgerichtshof, li fil-frattemp ġiet adita bil-kawża, issostni li skont id-dritt Awstrijak, it-terminu għall-preżentata ta’ talba għal deċiżjoni deklaratorja dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, jibda jiddekorri mill-konklużjoni tal-kuntratt irrispettivament mill-għarfien tal-applikant. Madankollu, sa fejn dan tal-aħħar għandu jressaq talba għal dikjarazzjoni ta’ ksur tad-dritt dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi mhux biss sabiex jikseb l-annullament tal-kuntratt, iżda wkoll sabiex iressaq talba għad-danni, il-Verwaltungsgerichtshof tqajjem dubji dwar il-kompatibbiltà ta’ dan it-terminu mad-dritt tal-Unjoni.

19.

Huwa f’dawn iċ-ċirkustanzi li, b’digriet tal-25 ta’ Marzu 2014, li wasal il-Qorti tal-Ġustizzja fit-8 ta’ April 2014, il-Verwaltungsgerichtshof għamlet id-domanda għal deċiżjoni preliminari segwenti:

Id-dritt tal-Unjoni Ewropea – b’mod partikolari l-prinċipji ġenerali ta’ ekwivalenza u ta’ effettività tad-Direttiva tal-Kunsill 89/665/KEE kif emendata bid-Direttiva 2007/66/KE – għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi sitwazzjoni ġuridika nazzjonali fejn talba għal dikjarazzjoni ta’ ksur tad-dritt dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi għandha ssir fi żmien sitt xhur mill-konklużjoni tal-kuntratt, jekk id-dikjarazzjoni ta’ ksur tad-dritt dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi tkun prerekwiżit mhux biss biex jiġi annullat il-kuntratt iżda wkoll sabiex titressaq talba għad-danni?

20.

Fil-proċeduri ta’ deċiżjoni preliminari quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, MedEval, il-Hauptverband, il-Gvern Awstrijak, il-Gvern Taljan u l-Kummissjoni Ewropea ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub. MedEval, il-Gvern Awstrijak u l-Kummissjoni pparteċipaw fis-seduta tat-22 ta’ April 2014.

21.

Bid-domanda tagħha, il-Verwaltungsgerichtshof tistaqsi, essenzjalment, jekk dispożizzjoni nazzjonali li tipprovdi li proċeduri ta’ reviżjoni għad-dikjarazzjoni tal-illegalità tad-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti jistgħu biss jitressqu f’terminu ta’ dekadenza ta’ sitt xhur, anki jekk id-dikjarazzjoni tal-illegalità hija sempliċiment meħtieġa bħala prerekwiżit għal talba għad-danni, hijiex kompatibbli mad-dritt tal-Unjoni.

22.

Il-kuntest għal din id-domanda huwa kkostitwit mill-istruttura partikolari tal-protezzjoni legali fil-qasam tal-għoti tal-kuntratti fl-Awstrija, li l-bażi tagħha fil-fażi ta’ wara l-għoti tal-kuntratt, hija proċedura li l-għan tagħha huwa, inizjalment, li tiġi sempliċement iddikjarata l-illegalità tal-għoti tal-kuntratt. Għaldaqstant, tali dikjarazzjoni topera bħala prerekwiżit mhux biss għal kwalunkwe dikjarazzjoni ta’ nullità tal-kuntratt konkluż mill-awtorità kontraenti, iżda wkoll bħala sempliċi dikjarazzjoni ta’ talba għad-danni minn terzi bħal MedEval.

23.

Kif jidher mit-talba għal deċiżjoni preliminari, fil-kawża preżenti, il-Verwaltungsgerichtshof titlob esklużivament kjarifika dwar l-ammissibbiltà tat-terminu ta’ dekadenza ta’ sitt xhur stabbilit fir-rigward ta’ talbiet għad-danni minn persuni li jqisu lilhom infushom leżi minħabba l-għoti ta’ kuntratt. A contrario, il-kwistjoni ma tikkonċernax liema termini għandhom ikunu marbuta ma’ talbiet għal dikjarazzjoni bil-għan li tiġi kkonstatata l-invalidità tal-kuntratt.

24.

Sabiex tingħata risposta għal din id-domanda preliminari għandha tiġi eżaminata, l-ewwel nett, id-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni (Taqsima A iktar ’il quddiem) u, sussegwentement, il-prinċipji ta’ effettività u ta’ ekwivalenza stabbiliti fid-dritt tal-Unjoni (Taqsima B iktar ’il quddiem). Il-kompatibbiltà mad-dritt tal-Unjoni ta’ regola dwar it-termini bħal dik Awstrijaka tippresupponi, fil-fatt, li din mhux biss hija kompatibbli mat-test tad-direttiva, iżda wkoll mal-intenzjoni tagħha, kif tirriżulta mill-prinċipji ta’ effettività u ta’ ekwivalenza. Sa fejn id-direttiva tħalli marġni ta’ diskrezzjoni lill-Istati Membri, dawn għandhom jagħmlu użu minnha b’osservazzjoni tal-imsemmija prinċipji.

25.

Id-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni tistabbilixxi regoli fid-dettall intiżi li jiżguraw il-protezzjoni ġudizzjarja ta’ individwi kontra deċiżjonijiet ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi tal-awtoritajiet kontraenti ( 9 ). Din id-direttiva tobbliga lill-Istati Membri jistabbilixxu proċeduri xierqa li jippermettu r-reviżjoni tal-għoti tal-kuntratt mill-awtoritajiet kontraenti (“proċeduri ta’ reviżjoni”). Skont l-Artikolu 2(1) tad-direttiva, dawn il-proċeduri ta’ reviżjoni għandhom jippermettu, inter alia, l-annullament ta’ deċiżjonijiet illegali (punt b) kif ukoll l-għoti ta’ kumpens lil persuni li jkunu ġarrbu danni.

26.

Filwaqt li l-verżjoni oriġinali tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni ma kinitx għadha tinkludi dispożizzjoni espliċita dwar it-termini li fihom għandhom jitressqu l-proċeduri ta’ reviżjoni, id-Direttiva issa tinkludi, permezz tal-Artikolu 2f tagħha, dispożizzjoni speċifika għal dan il-għan. Għaldaqstant, skont l-Artikolu 2f(1)(b), l-Istati Membri jistgħu jistabbilixxu terminu ta’ dekadenza ta’ (mill-inqas) sitt xhur li jibda jiddekorri mill-jum li jsegwi dak tal-konklużjoni tal-kuntratt.

27.

Madankollu, mill-kliem ta’ din id-dispożizzjoni jirriżulta li dan it-terminu ta’ dekadenza ma japplikax għal reviżjonijiet “skond l-Artikolu 2d(1)” tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni, jiġifieri r-reviżjonijiet li huma intiżi sabiex tiġi ddikjarata l-invalidità tal-kuntratt konkluż mill-awtorità kontraenti.

28.

Kuntrarjament għall-osservazzjonijiet sottomestti mill-Awstrija, il-possibbiltà prevista fl-Artikolu 2f(1) tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni li jiġi stabbilit terminu ta’ dekadenza ta’ sitt xhur ma hijiex effettivament marbuta mat-tressiq tat-talbiet għad-danni. Dawn tal-aħħar huma pjuttost koperti mill-Artikolu 2f(2) tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni, li jipprovdi li “fil-każi l-oħra kollha” it-terminu għall-applikazzjoni għal reviżjoni huwa rregolat mid-dritt nazzjonali. Dan ġie korrettement sostnut mill-Kummissjoni.

29.

Din il-konklużjoni tirriżulta mhux biss mill-kliem tal-Artikolu 2f tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni iżda hija wkoll ikkorroborata mill-għanijiet li kellu l-leġiżlatur meta emenda d-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni. Kif fil-fatt jispjega fil-premessa 13 tad-Direttiva 2007/66, kuntratti konklużi fil-kuntest ta’ għoti dirett illegali għandhom fil-prinċipju jitqiesu li huma invalidi. F’dan ir-rigward, il-leġiżlatur tal-Unjoni jirreferi għall-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, li tgħid li tali għotjiet għandhom jitqiesu li huma l-iktar ksur serju tad-dritt dwar l-għoti ta’ kuntratti ( 10 ), iżda, fl-istess waqt, fil-premessa 25 tad-Direttiva 2007/66, huwa jżid li, minħabba raġunijiet ta’ ċertezza legali, għandhom ikunu previsti “perijodi [...] ta’ limitazzjoni [preskrizzjoni]” għall-preżentazzjoni ta’ proċeduri ta’ reviżjoni intiżi sabiex tiġi ddikjarata l-invalidità tal-kuntratti. Dan huwa l-kuntest li fih tinsab id-dispożizzjoni dwar it-terminu ta’ dekadenza ta’ sitt xhur stabbilita fl-Artikolu 2f(1) tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni.

30.

Il-preżentazzjoni tat-talba għad-danni bħal dik inkwistjoni fil-każ ineżami ġeneralment ma timplikax li l-kuntratt, li jkun irriżulta mill-għoti dirett illegali, jiġi ddikjarat invalidu ( 11 ). Għaldaqstant, l-interessi inkwistjoni fil-każijiet ta’ talbiet għad-danni huma għalhekk differenti mill-interessi fil-każijiet ta’ proċeduri ta’ reviżjoni, intiżi sabiex jiġu ddikjarati invalidi kuntratti diġà konklużi. In-neċessità ta’ ċertezza legali hija inqas eżiġenti fir-rigward ta’ sempliċi proċeduri ta’ kumpens għad-danni milli fir-rigward ta’ proċeduri li permezz tagħhom tiġi kkontestata l-validità ta’ kuntratti ( 12 ).

31.

Huwa l-kompitu tal-Istati Membri li jieħdu inkunsiderazzjoni dawn l-interessi partikolari fil-każ ta’ talbiet għad-danni. Skont l-Artikolu 2f(2) tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni, huma għandhom is-setgħa, fil-kuntest tal-awtonomija proċedurali tagħhom, li jistabbilixxu t-termini li fihom il-partijiet fil-kawża għandhom iressqu proċeduri sabiex ikunu jistgħu jinvokaw id-dritt tagħhom għad-danni minħabba l-għoti allegatament illegali ta’ kuntratt ( 13 ).

32.

Skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, fin-nuqqas ta’ dispożizzjoni rilevanti tad-dritt tal-Unjoni, huma l-Istati Membri li għandhom jiddeterminaw ir-regoli proċedurali li jiggarantixxu l-protezzjoni tad-drittijiet individwali li jirriżultaw mid-dritt tal-Unjoni. Madankollu, dawn ir-regoli ma għandhomx ikunu inqas favorevoli mir-regoli li jirregolaw sitwazzjonijiet nazzjonali simili (prinċipju ta’ ekwivalenza), u ma għandhomx irendu l-eżerċizzju tad-drittijiet mogħtija mill-ordinament ġuridiku tal-Unjoni prattikament impossibbli jew eċċessivament diffiċli (prinċipju ta’ effettività) ( 14 ).

33.

B’mod partikolari, ir-regoli proċedurali dwar il-protezzjoni tad-drittijiet mogħtija mid-dritt tal-Unjoni lil persuni leżi mid-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti, ma jistgħux jippreġudikaw l-effettività prattika tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni ( 15 ).

34.

Fir-rigward tal-prinċipju ta’ effettività, tqum il-kwistjoni dwar jekk terminu ta’ dekadenza bħat-terminu ta’ sitt xhur applikabbli fl-Awstrija skont l-Artikolu 332(3) tal-BVergG 2006 jrendix prattikament impossibbli jew eċċessivament diffiċli għall-partijiet ikkonċernati li jinvokaw id-dritt għal kumpens għad-danni stabbilit fl-Artikolu 2(1)(ċ) tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni.

35.

Skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, l-istabbiliment ta’ termini ta’ dekadenza raġonevoli ma huwiex, fil-prinċipju, konfutabbli peress li tali termini jservu r-rekwiżit fundamentali taċ-ċertezza legali ( 16 ). Il-kunċett innifsu ta’ ċertezza legali huwa rifless ukoll fit-tielet subparagrafu tal-Artikolu 1(1) tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni, li jipprovdi li r-reviżjoni ta’ deċiżjoni ta’ għoti għandha titwettaq “malajr kemm jista’ jkun”. Fl-istess waqt, madankollu, l-istess dispożizzjoni teżiġi li l-għotjiet tal-kuntratti jkunu jistgħu jiġu riveduti “b’mod effettiv”, jiġifieri b’enfażi mhux biss fuq iċ-ċertezza legali iżda wkoll fuq l-eżiġenza li tiġi ggarantita rotezzjoni ġudizzjarja effettiva (ara wkoll, f’dan ir-rigward, l-Artikolu 47 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali).

36.

Dawn iż-żewġ fatturi, iċ-ċertezza legali u l-protezzjoni ġudizzjarja effettiva, għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni waqt l-evalwazzjoni tan-natura raġonevoli tat-termini ta’ dekadenza fi proċeduri ta’ reviżjoni fil-qasam tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi. Għal dan il-għan, għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni n-natura u l-konsegwenzi legali tar-rimedju legali inkwistjoni kif ukoll id-drittijiet u l-interessi inkwistjoni tal-partijiet fil-kawża ( 17 ).

37.

Għaldaqstant, fil-każ preżenti tqum il-kwistjoni dwar jekk il-kunsiderazzjonijiet li jimmilitaw favur l-applikazzjoni ta’ termini ta’ dekadenza partikolarment stretti u qosra jistgħux jiġu applikati għal talbiet għad-danni.

38.

Fil-fehma tiegħi, ir-risposta għandha tkun fin-negattiv peress li, kif diġà ġie indikat, l-interessi inkwistjoni huma differenti fiż-żewġ każijiet.

39.

L-awtorità kontraenti u l-kokontraenti huma marbuta bl-eżiġenza ċara, li timmerita protezzjoni, ta’ ċertezza legali fir-rigward tal-kuntratt konkluż bejniethom. Dikjarazzjoni retroattiva fir-rigward tal-ineffettività ta’ dan il-kuntratt tirrappreżenta konsegwenza legali partikolarment serja u drastika. Huwa proprju għal din ir-raġuni li l-proċeduri ta’ reviżjoni intiżi li jċaħħdu lil kuntratti mill-effetti tagħhom (protezzjoni legali primarja) għandhom jitfasslu b’mod restrittiv. Għaldaqstant, għall-finijiet ta’ tali proċeduri, huwa raġonevoli, u possibbli, skont l-Artikolu 2f(1) tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni, li jiġi stabbilit terminu ta’ dekadenza assolut ta’ sitt xhur li jista’ jibda jiddekorri irrispettivament minn jekk il-persuna kkonċernata jkollhiex għarfien dwar l-allegat ksur tad-dritt dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi ( 18 ).

40.

B’kuntrast ma’ dan, ir-rimedji legali li huma intiżi għall-kumpens (protezzjoni legali sekondarja) fil-prinċipju ma humiex rilevanti għall-validità ta’ kuntratti diġà konklużi. L-interessi tal-kokontraenti huma sostanzjalment inqas ippreġudikati bit-talbiet għall-kumpens għad-danni milli jkunu fil-każ ta’ annullament tal-kuntratt. Dan jimplika li, fir-rikorsi għad-danni, il-bilanċ bejn il-kunsiderazzjonijiet ta’ ċertezza legali u r-rekwiżiti ta’ protezzjoni ġudizzjarja ma jistax jiġi żgurat bl-istess mod bħal fi proċeduri ta’ reviżjoni li huma intiżi sabiex tiġi ddikjarata l-invalidità ta’ kuntratti. Għall-kuntrarju, fi proċeduri li huma intiżi sabiex jinkiseb kumpens għad-danni, ir-rekwiżiti tal-protezzjoni ġudizzjarja effettiva jeħtieġ li tingħatalhom importanza kunsiderevolment ikbar, u ma jkunx iġġustifikat li r-regoli li jirregolaw tali rimedji legali jitfasslu b’mod daqstant strett bħal fil-każ tal-annullament tal-kuntratti ( 19 ).

41.

F’dan ir-rigward, l-argument tal-Awstrija li t-talbiet għad-danni ta’ terzi jimplikaw ukoll inċertezza legali inaċċettabbli għall-awtoritajiet pubbliċi għaliex tali talbiet fil-konfront tagħhom “b’mod regolari juru li hemm rabta mad-dispożizzjonijiet statali tal-amministrazzjoni” u li d-disponibbiltà tar-riżorsi baġitarji hija ristretta, ma jistax jintlaqa’. Għall-kuntrarju, huma l-awtoritajiet kontraenti stess li għandhom jipprekludu kwalunkwe talba għad-danni possibbli mill-bidu nett permezz tal-osservanza stretta tad-dritt dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi.

42.

Barra minn hekk, ir-riferiment li jagħmlu l-Awstrija u l-Italja għall-Artikolu 2(6) tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni ma jwassalx għal konklużjoni differenti. Huwa minnu li, permezz ta’ din id-dispożizzjoni, l-Istati Membri jingħataw is-setgħa li jipprovdu sistema li tinkludi żewġ stadji, li permezz tagħha l-preżentazzjoni tat-talbiet għad-danni, li huma bbażati fuq l-illegalità ta’ deċiżjoni dwar l-għoti ta’ kuntratt pubbliku hija marbuta mal-“annullament” preċedenti ta’ din l-istess deċiżjoni. Madankollu, b’ebda mod ma jsegwi minn din il-possibbiltà ta’ kundizzjonalità li t-termini ta’ dekadenza applikabbli għat-talbiet intiżi li jiġi kkonstatat ksur tad-dritt dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, speċifikament bil-għan li jingħata kumpens għad-danni, għandhom jitfasslu bl-istess mod bħal dawk għal talbiet intiżi sabiex tiġi ddikjarata l-invalidità ta’ kuntratti diġà konklużi.

43.

Għall-kuntrarju, kwalunkwe termini ta’ dekadenza previsti fid-dritt nazzjonali fir-rigward ta’ talbiet għal reviżjoni b’rabta mal-preżentazzjoni ta’ talbiet għad-danni, għandhom jieħdu inkunsiderazzjoni l-prinċipju ta’ effettività. Dawn it-termini ma għandhomx neċessarjament ikunu itwal minn dawk previsti fir-rigward ta’ talbiet intiżi sabiex tiġi ddikjarata l-invalidità ta’ kuntratti. Dak li huwa l-iktar importanti huwa l-bidu tad-dekorrenza ta’ dawn it-termini: il-preżentazzjoni effettiva ta’ talba għad-danni tirrikjedi li t-termini għall-preżentazzjoni tal-proċeduri sottostanti għal reviżjoni tal-allegat ksur tad-dritt dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, li magħhom hija marbuta t-talba għal kumpens għad-danni, jibdew jiddekorru biss fil-mument li fih il-parti kkonċernata tkun saret taf bil-ksur rispettiv jew li fih kellha tkun taf dwar dan il-ksur ( 20 ), pereżempju permezz ta’ komunikazzjoni kif previst fl-Artikolu 35(4) tad-Direttiva 2004/18.

44.

Fil-fatt, il-Kummissjoni ġustament issostni li, b’mod partikolari fil-każ ta’ allegazzjoni dwar l-għoti dirett illegali, għandu jiġi preżunt li l-partijiet ikkonċernati żvantaġġati ma jistgħux jinfurmaw ruħhom faċilment dwar il-konklużjoni ta’ kuntratt. Li kieku t-terminu ta’ preżentazzjoni ta’ kwalunkwe reviżjoni kien jibda jiddekorri biss mill-mument tal-konklużjoni tal-kuntratt, l-awtorità kontraenti la tkun esposta għar-riskju ta’ annullament tal-kuntratt u lanqas għal dak tat-talbiet għad-danni, jekk din tostor għal żmien suffiċjentement twil il-konklużjoni tal-kuntratt. Madankollu, dan ikun jipprekludi l-għan tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni, li jipprovdi li l-partijiet ikkonċernati għandhom ikunu pprovduti b’rimedju effettiv kontra l-għotjiet diretti illegali ( 21 ).

45.

Għaldaqstant, kollox ma’ kollox, il-prinċipju ta’ effettività jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprovdi li talba għal dikjarazzjoni ta’ ksur tad-dritt dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi għandha tiġi ppreżentata f’terminu ta’ sitt xhur mill-konklużjoni tal-kuntratt, saħansitra anki jekk din id-dikjarazzjoni tkun sempliċement meħtieġa bħala prerekwiżit għal rikors sussegwenti għad-danni. Għall-kuntrarju, it-terminu ta’ dekadenza għal talba għal dikjarazzjoni intiża sabiex tiġi ppreżentata talba għad-danni ma jistax jibda jiddekorri qabel ma l-parti li ġġarrab il-ħsara tkun taf, jew kellha tkun taf, bil-ksur allegat tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi.

46.

Hija l-qorti tar-rinviju li għandha teżamina jekk, u meta, MedEval kellhiex għarfien jew kellu jkollha għarfien tal-informazzjoni fil-każ preżenti.

47.

Għal raġunijiet ta’ kompletezza biss, jonqos, fl-aħħar nett, li jiġi diskuss fil-qosor jekk id-dispożizzjoni Awstrijaka inkwistjoni tinsabx ukoll f’kunflitt mal-prinċipju ta’ ekwivalenza.

48.

Il-Verwaltungsgerichtshof issostni li fl-Awstrija, skont id-dispożizzjonijiet ċivili ġenerali, it-talbiet għad-danni fil-prinċipju jiġu preskritti wara tliet snin b’effett minn meta l-parti leża jkollha għarfien tad-dannu jew tal-identità tal-persuna li tkun wettqithu. Prima facie, din ir-regola tindika li r-regoli proċedurali għall-preżentazzjoni tat-talbiet għad-danni minħabba ksur tad-dritt dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, kif stabbilita fil-BVergG 2006, għandha titqies li hija l-inqas favorevoli, u għalhekk bħala ksur tal-prinċipju ta’ ekwivalenza, peress li, skont dawn ir-regoli, ir-rikors għandu jiġi ppreżentat f’terminu ta’ dekadenza assolut ta’ sitt xhur dekorribbli mill-konklużjoni tal-kuntratt.

49.

Madankollu, dan huwa differenti fil-kuntest tal-karatteristiċi speċifiċi tal-protezzjoni ġudizzjarja fil-qasam tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi. Kif fil-fatt diġà ntqal, it-tielet subparagrafu tal-Artikolu 1(1) tad-Direttiva dwar il-proċeduri ta’ reviżjoni jenfasizza b’mod espliċitu l-aspett tar-reviżjoni “malajr kemm jista’ jkun” tad-deċiżjonijiet ta’ għoti. Iċ-ċertezza legali għandha tkun stabbilita mill-iktar fis possibbli. Għaldaqstant, il-fatt li għal talbiet għal reviżjoni fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, anki għal dawk li huma intiżi biss sabiex jinkiseb kumpens għad-danni, japplikaw termini iktar qosra minn dawk għall-preżentazzjoni ta’ talbiet għad-danni skont il-leġiżlazzjoni nazzjonali ta’ portata ġenerali, ma huwiex konfutabbli ( 22 ).

50.

Konsegwentement, il-prinċipju ta’ ekwivalenza ma jipprekludix l-istabbiliment ta’ terminu ta’ dekadenza speċjali għal talbiet għal dikjarazzjoni li huma intiżi sabiex jinkiseb kumpens għad-danni minħabba ksur tad-dritt dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, anki jekk il-perijodu ta’ preskrizzjoni ġenerali għal talbiet għad-danni huwa itwal skont id-dritt nazzjonali.

51.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja tagħti r-risposta segwenti għat-talba għal deċiżjoni preliminari mill-Verwaltungsgerichtshof Awstrijaka:

Fid-dawl tal-prinċipju ta’ effettività, l-Artikolu 2f(2) tad-Direttiva 89/665/KEE, għandu jiġi interpretat fis-sens li