1.

Din it-talba għal deċiżjoni preliminari mill-High Court of Justice (England and Wales) ( 2 ) toffri lill-Qorti tal-Ġustizzja tal-Komunitajiet Ewropej l-okkażjoni biex tippreċiża l-ġurisprudenza tagħha fir-rigward ta’ rimedji legali mogħtija fis-settur tal-kuntratti pubbliċi lill-offerent li jkun ġie eskluż.

2.

Huwa magħruf li l-Istati Membri jistgħu jistabbilixxu, għal dan it-tip ta’ rimedji legali, termini raġonevoli ta’ dekadenza. Iżda jeħtieġ jiġi ċċarat, b’mod partikolari, minn liema mument, fil-kuntest tal-proċedura, jibdew jiddekorru dawn it-termini: jekk hux mill-mument meta jkun ġie kommess il-ksur ikkontestat tar-regoli dwar il-kuntratti jew jekk huwiex mill-mument meta l-offerent eskluż ikun sar jaf jew kellu jkun jaf b’dak il-ksur. Din il-kwistjoni, li l-konsegwenzi prattiċi tagħha ma għandhomx jiġi sottovalutati, tinqala’ hawnhekk fir-rigward ta’ regola tad-dritt Ingliż li tgħid li t-terminu biex tinbeda proċedura ta’ reviżjoni min-naħa tal-offerent eskluż jibda jiddekorri indipendentement minn jekk dan tal-aħħar kienx jaf bil-ksur tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, filwaqt li l-proroga ta’ dan it-terminu taqa’ fis-setgħa diskrezzjonali tal-qorti nazzjonali kompetenti.

3.

Fir-rigward tal-kwistjonijiet ta’ dritt mqajma, dan il-każ jippreżenta xi punti ta’ xebh mal-kawża C-456/08, Il-Kummissjoni vs L-Irlanda, li fil-kuntest tagħha ppreżentajt ukoll il-konklużjonijiet tiegħi llum.

4.

Il-kuntest ġuridiku ta’ dan il-każ huwa kkostitwit mid-Direttiva 89/665/KEE ( 3 ) kif emendata bid-Direttiva 92/50/KEE ( 4 ) ( 5 ).

5.

L-Artikolu 1 tad-Direttiva 89/665/KEE jistabbilixxi dan li ġej:

“1.   L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri neċessarji biex jiżguraw li, fir-rigward ta’ proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti li jaqgħu fl-iskop tad-Direttivi 71/305/KEE u 77/62/KEE u 92/50/KEE […] id-deċiżjonijiet meħuda mill-awtoritajiet kuntrattwali jistgħu jiġu riveduti effettivament, u b’mod partikolari, malajr kemm jista’ jkun skont il-kondizzjonijiet stabbiliti fl-Artikoli li ġejjin, u, b’mod partikolari, l-Artikolu 2(7) fuq il-bażi li dawn id-deċiżjonijiet kisru l-liġi tal-Komunità fil-qasam ta’ l-akkwist pubbliku jew tar-regoli nazzjonali li jimplimentaw dik il-liġi.

2.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li ma jkun hemm ebda diskriminazzjoni bejn intrapriżi li jallegaw ħsara fil-kuntest tal-proċedura għall-għoti ta’ kuntratt bħala riżultat tad-distinzjoni magħmula b’din id-Direttiva bejn regoli nazzjonali li jimplimentaw il-liġi tal-Komunità u regoli nazzjonali oħrajn.

3.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-proċeduri ta’ reviżjoni huma disponibbli, taħt regoli dettaljati li l-Istati Membri jistgħu jistabbilixxu, ta’ l-anqas għal kull persuna li jkollha jew kellha interess li takkwista kuntratt partikolari ta’ provvista pubblika jew xogħlijiet publiċi u li tkun sofriet ħsara jew qiegħda f’riskju li ssofri ħsara minn ksur allegat. B’mod partikolari, l-Istati Membri jistgħu jeħtieġu li persuna li tfittex reviżjoni għandha tkun qabel innotifikat lill-awtorità kuntrattwali bil-ksur allegat u bl-intenzjoni tagħha li tfittex reviżjoni”  ( 6 ).

6.

L-Artikolu 2(1) tad-Direttiva 89/665/KEE fih ukoll din id-dispożizzjoni:

“L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-miżuri meħuda li jikkonċernaw il-proċeduri ta’ reviżjoni speċifikati fl-Artikolu 1 jinkludi dispożizzjoni għall-poteri biex:

[…]

7.

Għall-Ingilterra, Wales u l-Irlanda ta’ Fuq, id-Direttiva 89/665/KEE ġiet trasposta fit-Taqsima 9 tal-Public Contracts Regulations 2006 ( 7 ) (PCR 2006) u estratt mill-Artikolu 47 huwa dan li ġej:

“(1)   L-obbligu fuq

[…]

huwa dover fil-konfront ta’ kull operatur ekonomiku.

[…]

(6)   L-operatur ekonomiku li, minħabba l-ksur tal-obbligi taħt il-paragrafi 1 jew 2, isofri jew jirriskja li jsofri dannu jew telf għandu d-dritt li jibda proċeduri kontra dan il-ksur billi jaġixxi quddiem il-High Court.

(7)   Biex jibda proċeduri fis-sens ta’ dan l-artikolu jeħtieġ li:

[…]

9.   Fil-proċeduri li jkunu nbdew skont dan l-artikolu, jekk il-kuntratt li fil-konfront tiegħu sar il-ksur ikun ġie konkluż, il-qorti ma tkunx kompetenti tagħti rimedji oħrajn għajr ir-rikonoxximent tad-dritt għall-ħlas ta’ kumpens marbut mal-ksur tal-obbligi taħt il-paragrafu 1 jew 2.”

8.

Uniplex (UK) Ltd ( 8 ) hija kumpannija stabbilita fir-Renju Unit u operatur ekonomiku għall-finijiet tad-Direttiva 2004/18 u tal-PCR 2006. Hija d-distributur esklużiv għar-Renju Unit tal-emostatiċi prodotti minn Gelita Medical BV, kumpannija stabbilita fil-Pajjiżi l-Baxxi.

9.

L-NHS Business Services Authority ( 9 ) hija korp pubbliku li tappartjeni lin-National Health Service (servizz tas-saħħa nazzjonali) tar-Renju Unit, ġestita direttament mill-Istat. Hija awtorità kontraenti għall-finijiet tad-Direttiva 2004/18/KE u tal-PCR 2006.

10.

Fis-26 ta’ Marzu 2007, l-NHS nediet sejħa għal offerti, fi proċedura ristretta, għal ftehim qafas għall-provvista ta’ emostatiċi lill-istituzzjonijiet tal-NHS ( 10 ). Is-sejħa għal offerti rilevanti ġiet ippubblikata fil-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea fit-28 ta’ Marzu 2007.

11.

B’ittra tat-13 ta’ Ġunju 2007, l-NHS bagħtet stedina għall-preżentazzjoni ta’ offerti lil ħames partijiet interessati, fosthom anki Uniplex. It-terminu għall-preżentazzjoni tal-offerti ġie ffissat għad-19 ta’ Lulju. Uniplex ippreżentat l-offerta tagħha fit-18 ta’ Lulju 2007.

12.

Fit-22 ta’ Novembru 2007, l-NHS għarrfet bil-miktub lil Uniplex li kienet aġġudikat il-ftehim qafas lil tliet offerenti, filwaqt li Uniplex ma kinitx fosthom. Fil-komunikazzjoni kien hemm ukoll il-kriterji tal-għoti, l-ismijiet tal-offerenti magħżula, il-punti li ngħataw lil Uniplex u l-firxa tal-punti (minimu/massimu) li ngħataw lil dawk magħżula. Abbażi tal-kriterji li użat l-NHS, Uniplex ġabet l-iktar punti baxxi fost il-ħames offerenti li ġew mistiedna jippreżentaw offerta u li kienu għamlu offerta. Bl-istess komunikazzjoni, Uniplex ġiet infurmata bid-dritt tagħha li tikkontesta l-għoti tal-offerta u li titlob iktar informazzjoni.

13.

Fuq talba ta’ Uniplex tat-23 ta’ Novembru 2007, l-NHS ipprovdiet, fit-13 ta’ Diċembru 2007, dettalji dwar il-metodu ta’ evalwazzjoni tagħha abbażi ta’ kriterji ta’ għoti, u wriet wkoll il-karatteristiċi u l-vantaġġi tal-offerti ta’ dawk magħżula meta mqabbla mal-offerta ta’ Uniplex.

14.

Fit-28 ta’ Jannar 2008, Uniplex bagħtet lill-NHS ittra ta’ intimazzjoni fejn eċċepiet diversi ksur tar-regoli dwar il-kuntratti pubbliċi.

15.

B’ittra tal-11 ta’ Frar 2008, l-NHS għarrfet lil Uniplex li kien hemm bidla fiċ-ċirkustanzi. Kien irriżulta li l-offerta ta’ Assut (UK) Ltd ma kinitx tikkonforma mar-rekwiżiti mitlubin u li B. Braun (UK) Ltd, li ġiet ir-raba’ fl-evalwazzjoni tal-offerti, daħlet fil-ftehim qafas minflok Assut (UK) Ltd.

16.

Wara skambju ulterjuri ta’ korrispondenza bejn Uniplex u l-NHS, fejn fost l-oħrajn ġie diskuss il-mument minn meta beda jiddekorri t-terminu għall-bidu ta’ eventwali proċeduri, fit-12 ta’ Marzu 2008, Uniplex bdiet proċeduri fil-High Court, jiġifieri l-qorti tar-rinviju. Fost l-oħrajn hija talbet li jiġi ddikjarat li kien hemm ksur tar-regoli dwar il-kuntratti pubbliċi, li l-NHS tiġi kkundannata tħallas id-danni konnessi ma’ dan il-ksur u — jekk ikun fil-kompetenza tal-qorti adita — li l-NHS tiġi ordnata idaħħal lir-rikorrent fil-ftehim qafas.

17.

Il-qorti tar-rinviju tqajjem dubji dwar it-tempestività tal-proċeduri mibdija minn Uniplex u dwar il-ħtieġa, eventwali, li teżerċita s-setgħa diskrezzjonali tagħha li tipproroga dan it-terminu skont l-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006.

18.

B’digriet tat-30 ta’ Lulju 2008, li wasal fil-Qorti tal-Ġustizzja fit-18 ta’ Settembru 2008, il-High Court issospendiet il-kawża u bagħtet lill-Qorti tal-Ġustizzja dawn id-domandi preliminari:

“Meta operatur ekonomiku jikkontestata, fi proċeduri nazzjonali, l-għoti ta’ ftehim qafas minn awtorità kontraenti wara proċedura għall-għoti ta’ kuntratt li fiha huwa kien offerent u li kellha ssir b’mod konformi mad-Direttiva 2004/18/KE (u d-dispożizzjonijiet nazzjonali ta’ implementazzjoni), u jitlob, f’dawk il-proċeduri, il-konstatazzjoni u l-kumpens għall-ksur tad-dispożizzjonijiet applikabbli dwar il-kuntratti pubbliċi fir-rigward ta’ din il-proċedura u dan l-għoti:

19.

Fil-kuntest tal-kawża quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, minbarra Uniplex u l-NHS, il-Gvernijiet tar-Renju Unit u tal-Irlanda kif ukoll il-Kummissjoni tal-Komunitajiet Ewropej ippreżentaw osservazzjonijiet miktubin u orali ( 11 ). Fis-seduta anki l-Gvern Ġermaniż kien irrappreżentat.

20.

Biż-żewġ domandi preliminari proposti, il-High Court essenzjalment qed tistaqsi x’inhuma r-rekwiżiti taħt id-dritt Komunitarju għall-interpretazzjoni u l-applikazzjoni tat-termini ta’ dekadenza fil-proċeduri ta’ reviżjoni fil-qasam tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi.

21.

Id-Direttiva 89/665 ma tistabbilixxi l-ebda regoli espliċiti tat-termini applikabbli għall-proċeduri fl-Artikolu 1 tagħha ( 12 ). Iżda l-Qorti tal-Ġustizzja rrikonoxxiet, f’ġurisprudenza stabbilita, li l-Istati Membri, fil-kuntest tal-awtonomija proċedurali tagħhom, jistgħu jistabbilixxu termini ta’ dekadenza raġonevoli għal proċeduri, dejjem jekk jiġu rrispettati l-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività ( 13 ). Iż-żewġ prinċipji ċċitati jissemmew ukoll fl-Artikolu 1 tad-Direttiva 89/665: il-prinċipju ta’ ekwivalenza fil-paragrafu 2 u l-prinċipju ta’ effettività fil-paragrafu 1 ( 14 ).

22.

F’dan il-każ huwa l-prinċipju ta’ effettività li huwa ta’ interess ewlieni. Huwa stabbilit li r-Renju Unit jista’ jistabbilixxi termini ta’ dekadenza għall-proċeduri kontra d-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti ( 15 ). Fil-fatt is-suġġett tad-diskussjoni bejn il-partijiet li ppreżentaw osservazzjonijiet huma biss xi aspetti speċifiċi li jirrigwardaw l-interpertazzjoni u l-applikazzjoni tar-regoli nazzjonali fuq it-termini tal-proċeduri. B’mod partikolari huwa kkontestat jekk dispożizzjoni li tirregola t-termini tal-proċeduri, bħal dik stabbilita mil-leġiżlazzjoni Ingliża fl-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006, tikkunsidrax biżżejjed ir-regoli Komunitarji. F’dan ir-rigward il-qorti tar-rinviju titlob spjegazzjonijiet fir-rigward ta’ dawn iż-żewġ aspetti li ġejjin:

23.

Mir-risposta għad-domandi msemmija iktar ’il fuq jiddependi jekk il-qorti tar-rinviju għandhiex tikkunsidra r-rikors ippreżentat minn Uniplex fil-kuntest tal-kawża prinċipali bħala ppreżentat fit-terminu skont l-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006.

24.

Iktar ’il quddiem ser neżamina, qabelxejn, l-ewwel domanda (il-parti A) u t-tieni parti tat-tieni domanda (il-parti B), li huma relatati mill-qrib, biex imbagħad ngħaddi għall-ewwel parti tat-tieni domanda (il-parti C).

25.

Kuntrarjament għal dak li sostnew fis-seduta l-NHS, ir-Renju Unit u l-Irlanda, ma jistax ikun deċiżiv għal risposta għal dawn id-domandi li dispożizzjoni bħar-Regolament 47(7)(b) tal-PCR 2006 tirrifletti tradizzjoni twila fl-Istat Membru kkonċernat.

26.

Huwa veru li fl-interpretazzjoni tar-regoli tad-dritt Komunitarju wieħed dejjem għandu jevalwa jekk dawn jistgħux jidħlu fil-kuntest leġiżlattiv nazzjonali biex dan jiġi rrispettat kemm jista’ jkun. Iżda jibqa’ kompitu ewlieni tal-Qorti tal-Ġustizzja li tiżgura l-osservanza tad-dritt fl-interpretazzjoni u fl-applikazzjoni tad-dritt Komunitarju (l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 220 KE) u, f’kollaborazzjoni mal-qrati nazzjonali, tara li d-drittijiet tal-individwi, kif irrikonoxxuti fil-leġiżlazzjoni nazzjonali, jistgħu jiġu eżerċitati b’mod effikaċi.

27.

Bl-ewwel domanda l-qorti tar-rinviju essenzjalment qed tistaqsi jekk jistax jibda jiddekorri t-terminu biex titressaq azzjoni fil-kuntest ta’ proċedura ta’ reviżjoni fil-qasam tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi mill-mument tal-ksur ta’ dawk ir-regoli jew, minflok, għandux ikun hemm riferiment għall-mument meta r-rikorrenti jkun sar jaf jew kellu jkun jaf bil-ksur tagħha.

28.

L-opinjonijiet tal-partijiet fuq dan il-punt huma diverġenti: Uniplex, il-Gvern Ġermaniż u l-Kummissjoni jikkunsidraw li, fi kwalunkwe każ, fir-rigward tar-rimedji legali li ma jaffettwawx il-validità tal-kuntratti, it-terminu ta’ dekadenza ma jistax jibda jiddekorri qabel il-mument meta r-rikorrent sar jaf jew kellu jkun jaf bil-ksur allegat tar-regoli dwar l-għoti tal-kuntratti pubbliċi. Iżda l-NHS, il-Gvern tar-Renju Unit u l-Gvern tar-Repubblika tal-Irlanda jsostnu bil-qawwa l-argument li mhux possibbli li l-mument meta jibda jiddekorri t-terminu ta’ kontestazzjoni jiġi suġġett għall-fatt jekk ir-rikorrent kienx jaf jew setax kien jaf bil-ksur tar-regoli tal-kuntratti; għandha titqies bħala suffiċjenti l-possibbiltà mogħtija lill-qorti nazzjonali li tipproroga t-terminu fl-eżerċizzju tas-setgħa diskrezzjonali tagħha.

29.

Dan l-aħħar argument huwa rifless fil-prattika li tiġi segwita kemm mill-Qrati Ingliżi ( 16 ) kif ukoll minn dawk Irlandiżi ( 17 ). Skont il-ġurisprudenza tagħhom, it-terminu għall-preżentata ta’ rikors kontra deċiżjoni ta’ għoti ta’ kuntratt pubbliku taħt l-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006 ( 18 ) jibda jiddekorri indipendentement mill-fatt li l-offerent jew il-kandidat ikkonċernat kien jaf jew kellux ikun jaf bil-ksur ikkontestat tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi. Il-fatt li rikorrent ma jkunx jaf bil-ksur jista’ jkun rilevanti l-iktar għall-finijiet tal-konċessjoni ta’ proroga tat-terminu u għalhekk huwa wieħed mid-diversi elementi li l-qorti nazzjonali għandha tikkunsidra fl-eżerċizzju tas-setgħa diskrezzjonali li tingħatalha ( 19 ).

30.

Fid-dawl ta’ dan l-orjentament prevalenti tal-qrati Ingliżi ( 20 ), hawnhekk għandu jiġi evalwat jekk huwiex kompatibbli mar-rekwiżiti tad-dritt Komunitarju li terminu għall-preżentata ta’ rikors bħal dak taħt l-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006 jibda jiddekorri indipendentement mill-fatt jekk ir-rikorrent kienx jaf jew setax kien jaf bil-ksur tar-regoli dwar l-għoti tal-kuntratti pubbliċi.

31.

L-Artikolu 1(1) tad-Direttiva 89/665 jimponi li d-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti għandhom “jiġu riveduti effettivament, u b’mod partikolari, malajr kemm jista’ jkun” biex jiġi vverifikat jekk inkisrux id-dispożizzjonijiet dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi. Għalhekk insibu kemm il-prinċipju ta’ effettività (“effettivament”) kif ukoll il-ħtieġa ta’ għaġla (“malajr kemm jista’ jkun”). Madankollu l-ebda rekwiżit minn dawn ma jista’ jipprevali fuq l-ieħor ( 21 ). Għalhekk għandu jkun hemm kompromess ekwu bejn iż-żewġ ħtiġijiet differenti, u dan għandu jiġi evalwat fid-dawl tat-tip u l-konsegwenzi tar-rimedju legali partikolari u d-drittijiet ikkontestati u l-interessi tal-partijiet kollha involuti.

32.

Fil-konklużjonijiet li jiena ppreżentajt fil-kuntest tal-kawża Pressetext Nachrichtenagentur ipproponejt soluzzjoni bbażata fuq id-distinzjoni bejn il-ħarsien tad-dritt primarju u l-ħarsien tad-dritt sekondarju ( 22 ).

33.

Fil-każ li r-rimedju legali jkollu l-iskop li jiġi ddikjarat invalidu kuntratt konkluż diġà mal-offerent magħżul (ħarsien tad-dritt primarju), terminu ta’ dekadenza assolut relattivament qasir għandu jiġi kkunsidrat bħala raġonevoli. Il-konsegwenzi legali partikolarment gravi tal-invalidità ta’ kuntratt konkluż diġà fil-fatt jiġġustifikaw li jkun hemm terminu li jibda jiddekorri indipendentement mill-fatt li r-rikorrent kien jaf, jew tal-anqas kellux ikun jaf bl-illegalità tal-għoti tal-kuntratt abbażi tar-regoli dwar il-kuntratti pubbliċi. Fil-fatt, kemm fuq l-awtorità kontraenti kif ukoll fuq l-kontroparti kuntrattwali, hemm ħtieġa ċara, li għandha tiġi mħarsa, ta’ ċertezza legali fir-rigward tal-validità tal-kuntratt konkluż ( 23 ). Ir-rekwiżit li l-proċedura ssir “malajr kemm jista’ jkun” skont l-Artikolu 1(1) tad-Direttiva 89/665 għalhekk għandu rwol partikolarment importanti fil-kuntest tal-ħarsien tad-dritt primarju.

34.

Iżda s-sitwazzjoni hija differenti fil-każ li r-rimedju legali għandu l-iskop biss li jiġi ddikjarat li hemm ksur tar-regoli dwar l-għoti tal-kuntratti pubbliċi u eventwalment li jirrikonoxxi kumpens għad-danni (ħarsien tad-dritt sekondarju). Rimedju bħal dan ma jaffettwax kuntratt konkluż diġà ma’ awtorità kontraenti. Il-ħtiġijiet tal-kontraenti ta’ ċertezza fl-ippjanar u l-interess f’eżekuzzjoni mgħaġġla tal-kuntratt pubbliku bl-ebda mod ma jintlaqtu ħażin. Għal din ir-raġuni ma hemmx għalfejn li din il-proċedura intiża biex tikseb il-ħarsien ta’ dritt sekondarju tiġi suġġetta għal terminu ta’ dekadenza iebes bħal fil-każ fejn ikun irid jitħares id-dritt primarju. Għall-kuntrarju, il-ħtieġa li tiġi ggarantita proċedura effiċjenti, imposta fuq l-Istati Membri fl-Artikolu 1(1) tad-Direttiva 89/665, iġġiegħel lil wieħed ixaqleb lejn kunsiderazzjoni iktar attenta tal-interessi ta’ ħarsien tal-offerent jew kandidat eskluż u għall-konċessjoni ta’ termini itwal li jibdew jiddekorru biss mill-mument meta l-persuna kkonċernata saret taf jew kellha tkun taf bil-ksur irrapportat tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi ( 24 ).

35.

Għall-kuntrarju ta’ dak li qalu l-NHS u l-Gvern tar-Renju Unit, din id-distinzjoni bejn il-ħarsien tad-dritt primarju u tad-dritt sekondarju ma ġġibx “nuqqas ta’ trasparenza” jew “inċertezza tad-dritt”. Lanqas ma hija rilevanti biss għal ċirkustanzi bħal dawk tal-kawża Pressetext Nachrichtenagentur, fejn l-awtorità kontraenti kienet għażlet “għoti dirett” li ma ġiex ippreċedut b’pubblikazzjoni ta’ sejħa għall-offerti.

36.

Iżda d-distinzjoni bejn ħarsien tad-dritt primarju u ħarsien tad-dritt sekondarju għandha validità ġenerali. Hija tippermetti li jintlaħaq bilanċ ġust bejn proċedura “effiċjenti” u “malajr kemm jista’ jkun” u hija riflessa fl-istess Direttiva 89/665. Fil-verżjoni oriġinali ta’ dik id-direttiva diġà kien hemm, fl-Artikolu 2(1)(b)(ċ), distinzjoni bejn l-annullament ta’ deċiżjonijiet illegali, minn naħa, u r-rikonoxximent ta’ kumpens għad-danni, min-naħa l-oħra Għall-futur, din id-distinzjoni bejn il-ħarsien tad-dritt primarju u l-ħarsien tad-dritt sekondarju ser tkun iktar ċara fid-dawl tal-Artikoli 2(d), 2(e) u 2(f) tad-Direttiva 89/665 kif emendata bid-Direttiva 2007/66 u speċjalment b’riferiment għat-termini ta’ dekadenza ( 25 ).

37.

Dan il-każ ma jirriferix għall-ħarsien tad-dritt primarju imma unikament għall-ħarsien tad-dritt sekondarju. Dan il-fatt joħroġ b’ċarezza partikolari mill-qari tas-sentenza introduttiva tad-domandi preliminari li għamlet il-High Court fejn isir riferiment biss għad-dikjarazzjoni tal-ksur tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi u għar-rikonoxximent tal-kumpens għad-danni. Għalhekk, it-talba għal deċiżjoni preliminari inkwistjoni tidħol f’dan il-kuntest ( 26 ).

38.

Għal din ir-raġuni, ma hemm l-ebda motiv biex għat-talbiet ta’ Uniplex jiġu applikati, fil-kuntest tal-kawża prinċipali, l-istess termini ta’ dekadenza stretti li kienu japplikaw fil-każ li jintalab l-annullament ta’ kuntratt jew il-kundanna tal-awtorità kontraenti biex tagħmel il-kuntratt.

39.

Il-prinċipju ta’ effettività, kif imfisser fl-Artikolu 1(1) tad-Direttiva 89/665, jimponi li t-terminu tad-dekadenza għall-proċeduri għall-kumpens għad-danni u l-azzjonijiet intiżi biex jiksbu dikjarazzjoni ta’ ksur tar-regoli dwar kuntratti pubbliċi jibda jiddekorri biss mill-mument meta r-rikorrent sar jaf jew kellu jkun jaf bil-ksur allegat tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi ( 27 ).

40.

F’dan is-sens esprimiet ruħha wkoll il-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza Universale-Bau et ( 28 ): ir-raġuni wara r-regoli li jirregolaw it-termini li jkollhom effett ta’ dekadenza tiġi individwata mill-Qorti tal-Ġustizzja bl-għan li d-deċiżjonijiet illegali tal-awtorità kontraenti, mill-mument li jsiru magħrufin mill-persuni kkonċernat ( 29 ), jiġu rrappurtati u korretti malajr kemm jista’ jkun ( 30 ).

41.

Naturalment hija l-qorti tar-rinviju li għandha tiddetermina l-mument meta l-persuna ikkonċernata saret taf jew messha kienet taf bil-ksur allegat tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi ( 31 ). Madankollu, sabiex din tal-aħħar tingħata risposta utli, il-Qorti tal-Ġustizzja tista’, fi spirtu ta’ kooperazzjoni mal-qrati nazzjonali, tipprovdilha l-indikazzjonijiet kollha li tqis li huma neċessarji ( 32 ).

42.

Is-sempliċi fatt li l-offerent jew il-kandidat sar jaf bin-nuqqas li l-offerta tiegħu ġiet milqugħa, waħdu, ma jippermettilux li jkun jaf bi ksur eventwali tar-regoli dwar il-kuntratti pubbliċi. Isegwi għalhekk li minn din il-ġrajja waħidha ma jistax jibda jiddekorri t-terminu biex jintalab rimedju legali għall-ħarsien tad-dritt sekondarju. Kif osservat b’mod korrett Uniplex, l-offerent jew il-kandidat eskluż ma jistax jibbaża r-rikors tiegħu fuq is-sempliċi fatt li l-offerta tiegħu ma ġietx milqugħa.

43.

Huwa biss fil-mument meta l-offerent jew il-kandidat eskluż isir jaf bir-raġunijiet sostanzjali li waslu għan-nuqqas tal-għoti tal-kuntratt li wieħed jista’ jgħid, b’mod ġenerali, li huwa sar jaf jew kellu jkun jaf bil-ksur allegat tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi ( 33 ). Huwa biss minn dak il-mument li huwa jista’ jipprepara b’mod komplet eventwali rikors u jevalwa l-probabbiltà ta’ eżitu pożittiv tiegħu ( 34 ). Għall-kuntrarju qabel ma jkun jaf b’dawk il-motivazzjonijiet, ġeneralment ma jkunx jista’ juża d-dritt tiegħu li jibda proċedura ( 35 ).

44.

F’dan is-sens id-Direttiva 2004/18 bħalissa diġà timponi fuq l-awtoritajiet kontraenti, fl-Artikolu 41(1) u (2), l-obbligu li jgħarrfu lill-offerenti jew lill-kandidati esklużi bir-raġunijiet għar-rifjut tal-offerta tagħhom. Għall-futur, l-Artikolu 2(ċ) tad-Direttiva 89/665, introdott bid-Direttiva 2007/66, jistabbilixxi li l-komunikazzjoni tad-deċiżjoni tal-awtorità kontraenti lil kull wieħed mill-offerenti jew kandidati għandha tkun akkumpanjata b’rapport fil-qosor tar-raġunijiet rilevanti u li t-termini ta’ dekadenza eventwali stabbiliti għall-preżentata ta’ rikors jistgħu jibdew jiddekorru biss wara ċertu numru ta’ jiem skont il-kalendarju minn dik il-komunikazzjoni.

45.

Għal raġunijiet ta’ kompletezza, jeħtieġ jitfakkar li meta jibda jiddekorri t-terminu biex ssir azzjoni għall-kumpens għad-danni dan ma għandux jiġi subordinat għall-fatt li r-rikorrent kienx jew kellux ikun jaf bid-dannu li ġie kkawżat lilu ( 36 ). Id-danni konnessi mal-ksur ta’ obbligu kultant isiru magħrufa biss wara ċertu żmien. Li wieħed joqgħod jistenna sal-mument meta d-danni jistgħu jiġu kkunsidrati magħrufa jikkuntrasta mal-prinċipju ta’ proċedura “malajr kemm jista’ jkun” stabbilit fl-Artikolu 1(1) tad-Direttiva 89/665. Għall-kuntrarju, għandha tiġi rikonoxxuta l-possibbiltà, jekk hemm bżonn, lill-offerent jew kandidat ikkonċernat, li jagħmel azzjoni biex jikseb dikjarazzjoni tal-ksur tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, bir-riżerva li jiġu kkwantifikati u sostnuti d-danni subiti fil-kuntest ta’ proċedura suċċessiva għall-kumpens għad-danni.

46.

L-NHS, ir-Renju Unit u l-Irlanda jeċċepixxu li protezzjoni ġudizzjarja effettiva ma teħtieġx neċessarjament li t-termini ta’ dekadenza stabbiliti għar-rimedji legali fil-kuntest tal-proċeduri ta’ reviżjoni jistgħu jiddekorru biss mill-mument meta l-offerent jew il-kandidat isir jaf jew kellu jsir jaf bl-allegat ksur tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi. Regoli bħal dawk fl-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006 joffru, fil-fehma tagħhom, protezzjoni ġudizzjarja effettiva, filwaqt li jiġi rrikonoxxut li l-qorti nazzjonali għandha setgħa diskrezzjonali li tipproroga t-terminu għall-preżentata ta’ rikors.

47.

Dan l-argument ma jidhirx li huwa konvinċenti.

48.

Fid-dawl tal-qari flimkien tal-Artikolu 1(1) u (3) tad-Direttiva 89/665 għandu jiġi ggarantit, għal min għandu jew kellu interess għall-għoti ta’ kuntratt pubbliku u li kien jew jirriskja li jkun milqut minħabba ksur irrapportat, dritt suġġettiv li jibda proċedura kontra deċiżjoni tal-awtorità kontraenti ( 37 ). Kif diġà għedt fil-kawża eżaminata parallelament Il-Kummissjoni vs L-Irlanda, l-eżerċizzju effettiv ta’ dan id-dritt ma jistax jitħalla fis-setgħa diskrezzjonali ta’ korp nazzjonali, anki jekk dan ikun qorti indipendenti ( 38 ).

49.

L-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006 ma jipprovdi lill-qorti nazzjonali l-ebda kriterju għall-eżerċizzju tas-setgħa diskrezzjonali tagħha li tagħti eventwalment proroga tat-terminu. Fis-seduta quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja l-partijiet kollha li ppreżentaw osservazzjonijiet qablu li l-fatt li r-rikorrent ma kienx jaf bi ksur tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi jirrappreżenta biss wieħed mid-diversi elementi li għandha tevalwa l-qorti nazzjonali. Għalhekk isegwi li n-nuqqas ta’ dan l-għarfien jista’, imma mhux neċessarjament iwassal għall-għoti ta’ proroga tat-terminu. Minbarra dan, kif innotat l-Irlanda, il-qorti nazzjonali tista’ tillimita l-proroga eventwali għal uħud mill-ilmenti u tirrifjutahom fil-konfront ta’ oħrajn, biex b’hekk il-proċedura tal-offerent u tal-kandidat eskluż tkun tista’ tiġi ddikjarata ammissibbli parzjalment biss.

50.

B’dan il-mod ma huwiex possibbli għall-persuna kkonċernata li tevalwa, f’każ individwali, kemm għandu jintalab rimedju legali jew le. Sitwazzjoni regolatorja bħal din tista’ tiskoraġġixxi l-eżerċizzju tad-dritt li ssir proċedura kontra d-deċiżjonijiet tal-awtorità kontraenti min-naħa tal-offerrent jew tal-kandidat eskluż, iktar u iktar jekk ikun ġej minn Stat Membru ieħor. F’dawn iċ-ċirkustanzi, l-għan li tiġi ggarantita proċedura ta’ reviżjoni effettiva, kif jistabbilixxi l-Artikolu 1(1) tad-Direttiva 89/665 ma jkunx jista’ jintlaħaq b’ċertezza.

51.

L-NHS u r-Renju Unit isostnu wkoll li jekk t-terminu ta’ dekadenza jibda jiddekorri mill-jum meta l-offerent jew il-kandidat eskluż ikun sar jaf jew kellu jkun jaf bil-ksur allegat tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, dan iwassal għal problemi prattiċi gravi. Pereżempju ma jkunx faċli li wieħed jiġġudika għal liema ħaġa konkretament qed jirreferi dak l-għarfien jew meta nkiseb jew minn meta għandu jiġi preżunt.

52.

Fuq dan il-punt biżżejjed li jiġi kkunsidrat li l-istess problemi prattiċi jinqalgħu anki meta l-qorti, fl-eżerċizzju tas-setgħa diskrezzjonali tagħha rigward l-għoti ta’ proroga eventwali tat-terminu, tintalab tevalwa meta r-rikorrent sar jaf jew kellu jkun jaf bil-ksur li jkun ikkontesta tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi. Regola bħal dik fl-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2007 ma tippermetti bl-ebda mod li jiġu evitati problemi prattiċi, imma sempliċiment tikkunsidrahom minn lat differenti.

53.

L-Irlanda teċċepixxi wkoll li meta jiġu stabbiliti termini wesgħin wisq biex tista’ ssir azzjoni għall-kumpens għad-danni jista’ jkollhom effett ta’ deterrent fil-konfront tal-awtoritajiet kontraenti (’l hekk imsejjaħ “chilling effect”) u jwasslu għal dewmien li jinħass fil-proċeduri tal-għoti tal-kuntratti pubbliċi. Ma’ dan l-argument assoċjaw ruħhom, fis-seduta quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, anki l-NHS u r-Renju Unit.

54.

Iżda anki din l-affermazzjoni ma tidhirx li hija konvinċenti.

55.

Ma hemmx dubju li l-eżitu pożittiv eventwali ta’ azzjonijiet għall-kumpens min-naħa ta’ offerenti jew kandidati esklużi jwassal għal piż finanzjarju sinjifikattiv fuq l-awtorità kontraenti. Iżda din tal-aħħar għandha tassumi dan ir-riskju jekk għandha l-intenzjoni li tiggarantixxi protezzjoni ġudizzjarja effettiva fil-kuntest tal-proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi. Dan it-tentattiv li jitnaqqsu għall-minimu r-riskji finanzjarji li jirriżultaw għall-awtoritajiet kontraenti jispiċċa biex invarjabbilment jippreġudika l-effettività tal-protezzjoni ġudizzjarja.

56.

Approċċ restrittiv iżżejjed tar-rekwiżiti għall-kisba tal-ħarsien tad-dritt sekondarju fil-fatt jipperikola li jintlaħqu l-għanijiet tal-istess proċedura. Fil-fatt wieħed minn dawn l-għanijiet huwa l-garanzija tal-protezzjoni ġudizzjarja għall-offerenti u kandidati kkonċernati. Il-proċeduri għandu jkollhom pjuttost effett regolatorju fil-konfront tal-awtoritajiet kontraenti, billi għandhom l-għan li jiggarantixxu r-rispett tar-regoli Komunitarji dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi — partikolarment ir-rekwiżit ta’ trasparenza u tal-projbizzjoni tad-diskriminazzjoni — kif ukoll sabiex jiġi ppenalizzat ksur eventwali.

57.

Sempliċiment bħala osservazzjoni jingħad li lanqas regola fuq it-termini għall-preżentata ta’ rikors bħal dik fl-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006 ma tippermetti li effett deterrent bħal dan jiġi eskluż. Dan billi, kif intqal diġà, dik ir-regola tirrikonoxxi li l-qorti għandha setgħa diskrezzjonali li tagħti proroga tat-termini favur offerent jew kandidat eskluż, partikolarment jekk dan qabel ma kienx jaf bil-ksur allegat tar-regoli dwar l-għoti tal-kuntratti pubbliċi. Il-possibbiltà li jiġu estiżi t-termini jfisser għalhekk li l-awtorità kontraenti tista’ tibqa’ esposta għal talbiet ta’ kumpens għad-danni għal żmien twil wara l-konklużjoni tal-kuntratt mal-offerenti jew kandidati magħżula. Minħabba l-imprevedibbiltà tal-evalwazzjoni diskrezzjonali tal-qorti, ir-riskji għall-awtorità kontraenti jidhru, fl-applikazzjoni tal-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006 li inqas jistgħu jiġu kkalkulati pparagunat ma’ dak li jiġri b’regoli li fihom it-terminu ta’ dekadenza jibda jiddekorri hekk kif il-persuna kkonċernata saret taf jew kellha tkun taf bil-ksur allegat tar-regoli fl-għoti tal-kuntratti pubbliċi.

58.

It-tieni parti tat-tieni domanda hija marbuta mill-qrib mal-ewwel domanda. Il-qorti tar-rinviju sostanzjalment tistaqsi liema passi għandha tieħu fil-każ li l-offerent jew kandidat eskluż ma jkunx jaf inizjalment bil-ksur allegat tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, u lanqas ma kien f’pożizzjoni li jkun jaf dwaru, u għal dik ir-raġuni ma setax jibda proċedura fit-terminu ta’ tliet xhur stabbilit fl-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006.

59.

Skont ġurisprudenza stabbilita, il-qrati tal-Istati Membri huma obbligati li jinterpretaw u japplikaw id-dritt nazzjonali b’mod li jikkonforma mad-direttivi ( 39 ). B’riferiment speċifiku għall-proċeduri ta’ reviżjoni fil-qasam tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, dawn huma obbligati li jinterpretaw ir-regoli nazzjonali li jistabbilixxu termini ta’ dekadenza b’mod li tiġi żgurata l-osservanza tal-prinċipju ta’ effettività li jirriżulta mid-Direttiva 89/665 ( 40 ).

60.

Kif urejt diġà fir-rigward tal-ewwel domanda ( 41 ), it-termini ta’ dekadenza stabbiliti għal azzjonijiet intiżi għad-dikjarazzjoni ta’ ksur u għal azzjonijiet għall-kumpens inerenti f’kuntratti pubbliċi jistgħu jibdew jiddekorru biss mill-mument meta r-rikorrent sar jaf jew kellu jkun jaf bil-ksur allegat tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi. Għalhekk il-qorti tar-rinviju għandha tagħmel milli tista’ fil-limiti tal-kompetenza tagħha biex tasal għal soluzzjoni bħal din ( 42 ).

61.

Għalhekk il-qorti tar-rinviju hija obbligata l-ewwel nett, li tapplika t-terminu taħt l-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006 b’mod li jikkonforma mad-direttivi, biex b’hekk jiġi ggarantit li — fil-każ ta’ azzjonijiet dikjaratorji jew kumpensatorji — it-terminu ma jibdiex jiddekorri sa mill-mument meta jkun seħħ il-ksur tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, imma biss mill-mument meta r-rikorrent ikun sar jaf jew kellu jkun jaf b’dak il-ksur.

62.

Meta ma jkunx possibbli li jiġi interpretat f’dan is-sens l-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006, il-qorti tar-rinviju, fl-eżerċizzju tas-setgħa diskrezzjonali li hija rikonoxxuta fil-konfront tagħha fir-rigward tal-proroga tat-terminu, għandha, subordinatament, issib soluzzjoni li tikkonforma mad-direttiva. L-għan ta’ proċedura effettiva stabbilita fl-Artikolu 1(1) tad-Direttiva 89/665 jispiċċa biex “ixejjen” is-setgħa diskrezzjonali tal-qorti nazzjonali. Għalhekk din tkun obbligata li tagħti lir-rikorrent bħal Uniplex proroga tat-terminu.

63.

It-tul ta’ din l-proroga għandu jkun tali li tal-anqas jippermetti lir-rikorrent li jkollu, mill-mument minn meta sar jaf jew kellu jkun jaf bil-ksur allegat tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, terminu ta’ tliet xhur stabbilit fl-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006 għall-preparazzjoni u l-preżentata tal-proċedura tiegħu. Il-qorti nazzjonali hija mbagħad libera li tagħti, fil-kuntest tal-eżerċizzju tas-setgħa diskrezzjonali tagħha u wara li jiġu kkunsidrati ċ-ċirkustanzi tal-każ speċifiku, proroga ikbar, jekk tqis li dan huwa meħtieġ biex tinstab soluzzjoni ekwa.

64.

Fl-ewwel parti tat-tieni domanda l-qorti tar-rinviju essenzjalment qed tistaqsi jekk fil-kuntest ta’ azzjoni tistax tiġi miċħuda proċedura bħala inammissibbli, meta din ma tkunx saret “malajr kemm jista’ jkun” (bl-Ingliż “promptly”).

65.

Abbażi tar-regola fuq it-termini għall-preżentata ta’ rikors stabbilita fl-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006, proċedura hija ammessa biss meta tiġi ppreżentata “malajr kemm jista’ jkun, u fi kwalunkwe każ fi żmien 3 xhur mid-data meta jkunu ħarġu r-raġunijiet għall-azzjoni”. Il-ħtieġa li tiġi attivata l-proċedura malajr kemm jista’ jkun evidentement tippermetti lill-qorti Ingliża li tiċħad fid-diskrezzjoni tagħha, għaliex ikunu inammissibbli, anki proċeduri li jsiru qabel ma jiddekorri t-terminu ta’ tliet xhur. Fis-seduta quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja l-partijiet tal-kawża prinċipali u l-Gvern tar-Renju Unit ( 43 ) qablu flimkien f’dikjarazzjoni li fil-prattika l-qrati Ingliżi effettivament jużaw il-possibbiltà li proċedura tiġi ddikjarata inammissibbli għaliex ma tkunx ġiet ippreżentata “malajr kemm jista’ jkun” (“lack of promptness”) ( 44 ).

66.

L-applikazzjoni ta’ terminu ta’ dekadenza madankollu ma tistax twassal biex tiġi miċħuda l-prattika effiċjenti tal-eżerċizzju tad-dritt li tiġi proposta proċedura kontra deċiżjoni dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi ( 45 ).

67.

L-Artikolu 1(1) tad-Direttiva 89/665 jimponi li d-deċiżjonijiet li jieħdu l-awtoritajiet kontraenti jistgħu jkunu s-suġġett ta’ proċeduri ta’ reviżjoni li jsiru “effettivament, u b’mod partikolari, malajr kemm jista’ jkun” fil-każ ta’ ksur tar-regoli dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi. Kif urejt f’iktar dettall fil-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża C-456/08, Il-Kummissjoni vs L-Irlanda ( 46 ), l-Istati Membri għandhom jistabbilixxu qafas leġiżlattiv ċar fis-settur ikkonċernat biex jilħqu dak l-għan li għamlet id-Direttiva. Huma obbligati joħolqu sitwazzjoni legali preċiża, ċara u komprensibbli biżżejjed li tippermetti lill-individwi li jirrikonoxxu d-drittijiet u d-doveri tagħhom.

68.

Fl-każ ta’ dispożizzjoni rigward t-termini għall-preżentata ta’ rikors, bħall-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006, il-ħtieġa ta’ ċarezza, ċertezza u prevedibbiltà hija partikolarment rilevanti. In-nuqqas ta’ ċarezza fir-rigward tat-termini fis-seħħ jista’ fil-fatt ikollu konsegwenzi negattivi u ta’ entità kunsiderevoli għall-individwi u għall-impriżi minħabba l-effetti ta’ dekadenza li jista’ jkun hemm.

69.

Ma humiex prevedibbli l-effetti ta’ terminu ta’ dekadenza bħal dak fl-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006, li t-tul tiegħu jitħalla fid-diskrezzjoni tal-qorti bis-saħħa tal-kriterju tal-preżentata “malajr kemm jista’ jkun”. L-offerenti u l-kandidati kkonċernati jkunu qegħdin fi stat ta’ inċertezza dwar iż-żmien għad-dispożizzjoni tagħhom biex jiġi ppreparat b’mod komplet ir-rikors u ma humiex f’pożizzjoni li jevalwaw korrettament il-marġini ta’ eżitu pożittiv ta’ rimedju bħal dak. Għalhekk ma jintlaħaqx l-għan stabbilit fl-Artikolu 1(1) tad-Direttiva 89/665 li tiġi ggarantita proċedura effettiva għal dak li jirrigwarda d-deċiżjonijiet meħudin mill-awtorità kontraenti ( 47 ).

70.

Konsegwentement, l-qrati nazzjonali ma jistgħux jiddikjaraw inammissibbli għaliex “mhux ippreżentat malajr kemm jista’ jkun” rikors ippreżentat fit-terminu ta’ tliet xhur stabbilit fl-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006. Fil-fatt huma obbligati li jinterpretaw u japplikaw ir-regoli tad-dritt nazzjonali f’konformità mad-direttivi ( 48 ). B’riferiment speċifiku għall-proċeduri dwar għoti ta’ kuntratti pubbliċi, huma għandhom jinterpretaw kemm jista’ jkun possibbli — kif intqal diġà — id-dispożizzjonijiet nazzjonali li jistabbilixxu terminu ta’ dekadenza b’mod tali li tiġi żgurata l-osservanza tal-prinċipju ta’ effettività stabbilit mid-Direttiva 89/665 ( 49 ).

71.

F’dan ir-rigward nixtieq nosserva li l-kriterju “malajr kemm jista’ jkun” ma għandux neċessarjament jinftiehem bħala terminu ta’ dekadenza awtonomu. Meta regola tassoċja ma’ indikazzjoni preċiża ta’ żmien imfissra f’jiem, ġimgħat, xhur jew snin l-espressjoni “malajr kemm jista’ jkun” jew waħda bħalha b’kontenut analogu, dan ir-riferiment jista’ jiġi interpretat anki fis-sens li jesprimi l-ħtieġa ta’ għaġla tal-proċedura u biex min jagħmel it-talba jew ir-rikorrent, fl-interess tiegħu stess, ikollu l-oneru li jieħu, kemm jista’ jkun malajr, il-passi meħtieġa għall-ħarsien bl-aħjar mod tad-drittijiet tiegħu ( 50 ).

72.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet ta’ dak li ntqal iktar ’il fuq, il-qorti tar-rinviju għandha tivverifika jekk l-espressjoni “malajr kemm jista’ jkun” taħt l-Artikolu 47(7)(b) tal-PCR 2006 tistax tiġi interpretata mhux bħala kundizzjoni awtonoma ta’ ammissibbiltà imma bħala sempliċi riferiment għal-ħtiġijiet ta’ għaġla.

73.

Fil-każ meta ma jkunx possibbli, b’dan il-mod, li wieħed jasal għal interpretazzjoni li tikkonforma mad-Direttiva tal-Artikolu 47(7)(b), tal-PCR 2006 il-qorti nazzjonali hija obbligata tapplika r-regoli Komunitarji kollha kemm huma u tħares id-drittijiet li din tirrikonoxxi lill-individwi, jekk jeħtieġ, billi ma tapplikax dawk ir-regoli li l-applikazzjoni tagħhom, fil-każ konkret, twassal għal riżultat kuntrarju għad-dritt Komunitarju ( 51 ).

74.

Fid-dawl tal-osservazzjonijiet li saru iktar ’il fuq, nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja li tirrispondi d-domandi preliminari li saru mill-High Court of Justice kif ġej: