22.9.2009   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 228/52

1.1

L-għan tal-Green Paper hu li tħeġġeġ dibattitu dwar kif l-għarfien fl-oqsma tar-riċerka, ix-xjenza u l-edukazzjoni jista’ jitferrex fuq l-internet bl-aħjar mod u li ssib risposti għal ċerti problemi marbuta mar-rwol tad-drittijiet tal-awtur fl-ekonomija tal-għarfien.

1.2

Bi “drittijiet tal-awtur” nifhmu d-drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati oħra, kunċett li ġej mid-definizzjoni klassika ta’ “proprjetà letterarja u artistika” (1). Id-drittijiet tal-awtur huma mħarsa minn numru ta’ organizzazzjonijiet u strumenti internazzjonali, b’mod partikolari l-Konvenzjoni ta’ Berna, u huma amministrati mill-WIPO (2) u l-ftehim TRIPS dwar il-proprjetà intellettwali relatata mal-kummerċ fil-qafas tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (WTO).

1.3

Din il-Green Paper hija maqsuma f’żewġ partijiet u tittratta l-kwistjoni tal-eċċezzjonijiet għad-drittijiet esklużivi tad-detenturi tad-drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati. It-tieni parti tittratta l-kwistjonijiet marbuta mal-eċċezzjonijiet u l-limitazzjonijiet li huma l-aktar rilevanti għat-tixrid tal-għarfien u jekk dawn l-eċċezzjonijiet għandhomx jiġu adattati għall-era diġitali.

1.4

Il-ftehim TRIPS jipprovdi għal interpretazzjoni stretta tal-eċċezzjonijiet u l-limitazzjonijiet għad-drittijiet tal-awtur.

1.5

Fir-reviżjoni tas-Suq Uniku tagħha (3), il-Kummissjoni enfasizzat il-ħtieġa tal-promozzjoni tal-moviment liberu tal-għarfien u l-innovazzjoni. Il-Kumitat jappoġġja bis-sħiħ dan l-approċċ u jemmen li huwa indispensabbli għall-implimentazzjoni ulterjuri tal-Istrateġija ta’ Liżbona.

1.6

Jeżistu disa’ direttivi dwar id-drittijiet tal-awtur u d-drittijiet relatati (4). L-awturi ta’ applikazzjonijiet tas-software huma ttrattati bħall-awturi ta’ xogħlijiet lettararji u artistiċi, madanakollu kemm fil-liġi, kif ukoll fil-prattika, dawn id-drittijiet huma iktar limitati “mid-drittijiet tradizzjonali tal-awtur”.

2.1

Fil-fehma tal-Kummissjoni, l-għan tad-Direttiva dwar l-armonizzazzjoni ta’ ċerti aspetti tad-drittijiet tal-awtur u d-drittijiet relatati fis-soċjetà tal-informazzjoni huwa li tiżgura l-ogħla livell ta’ ħarsien għall-awturi. Hija għandha tkompli tapplika fl-era diġitali kkaratterizzata mid-diġitalizzazzjoni u t-trażmissjoni immedjata ta’ xogħlijiet lettararji u artistiċi, pubblikazzjonijiet tekniċi u xjentifiċi u xogħlijiet stabbiliti permezz tas-software. Madanakollu l-benefiċjarji ta’ dawn id-drittijiet jibqgħu jsostnu li jagħmlu biss qligħ żgħir mit-tqegħid tax-xogħlijiet tagħhom għall-użu fuq l-internet.

2.2

Fil-preżent, il-lista Komunitarja tal-eċċezzjonijiet fuq id-drittijiet tal-awtur tinkludi eċċezzjoni obbligatorja u għoxrin eċċezzjoni fakultattiva; l-Istati Membri għalhekk huma ħielsa li jagħżlu jekk jimplimentawx l-eċċezzjonijiet li mhumiex obbligatorji jew le. Il-Kumitat jemmen li dan ixekkel l-armonizzazzjoni tal-eċċezzjonijiet fakultattivi li jistgħu jkunu ġġustifikati f’ekonomija tal-għarfien li tuża mezzi teknoloġiċi li dejjem qed jiżviluppaw fl-era diġitali. Madanakollu, minħabba li din il-lista hija eżawrjenti, ma tippermettix li Stati Membri oħra jżidu eċċezzjonijiet oħra. Minbarra dan, permezz “tal-kundizzjoni trippla” li fasslu l-WTO u l-WIPO, ir-restrizzjonijiet huma soġġetti għal tliet kundizzjonijiet: dawn ma japplikawx ħlief f’ċertu każijiet partikolari (pereżempju utenti neqsin mid-dawl), m’għandhomx imorru kontra l-isfruttar normali tax-xogħol u m’għandhomx jippreġudikaw l-interessi leġittimi tad-detentur tad-drittijiet b’mod inġust.

2.3

Il-Kumitat iqis li dawn id-dispożizzjonijiet jikkontribwixxu għal forma ta’ armonizzazzjoni, madanakollu, is-sistema ta’ lista eżawrjenti fakultattiva u li, fejn ikun hemm bżonn, tippermetti restrizzjonijiet fuq l-ambitu tal-eċċezzjonijiet, twassal għal problemi ħafna aktar speċifiċi ta’ implimentazzjoni u ta’ monitoraġġ fil-każ tat-tixrid online tax-xogħlijiet (b’mod partikolari bis-satellita).

2.4

Il-lista tirrikjedi approċċ aktar kategoriku li jirrifletti l-għanijiet tas-soċjetà tal-għarfien u tal-ġlieda kontra kull forma ta’ diskriminazzjoni, minħabba li l-għan tal-armonizzazzjoni għadu ma ntlaħaqx u għad hemm wisq eċċezzjonijiet.

2.5

L-interessi ekonomiċi prinċipali involuti huma relatati mad-divertiment, ma’ ċertu forom ta’ kultura popolari jew logħob aktar milli mal-għarfien fil-veru sens tal-kelma; madanakollu ma jaqbilx li jkun hemm taqsim strett tal-kategoriji differenti ta’ kontenut, għajr ovvjament għal kontenut pornografiku jew li jista’ jkun ta’ ħsara għal pubbliku mhux adult.

2.6

Dawn l-eċċezzjonijiet għandhom japplikaw għad-diżabilitajiet kollha li jillimitaw l-aċċess sħiħ għall-internet u l-kontenut multimedjali fuq l-internet, għat-tagħlim ta’ kull livell inkluż it-tagħlim tul il-ħajja u l-universitajiet tat-tielet età, għal-libreriji u l-libreriji multimedjali pubbliċi u universitarji, għan-nies li jkollhom iqattgħu żmien twil l-isptar jew il-ħabsin li għaddejjin minn xi programm ta’ riabilitazzjoni u għar-riċerkaturi tas-settur pubbliku u privat, permezz ta’ arranġamenti speċifiċi ma’ libreriji u ċentri ta’ dokumentazzjoni speċjalizzati. Il-benefiċjarji tal-eċċezzjonijiet għandu jkollhom il-possibbiltà ta’ rimedju f’każ fejn l-aċċess huwa impossibbli jew diffiċli ħafna, madanakollu, kwalunkwe estensjoni fuq il-lista tal-eċċezzjonijiet trid tkun akkumpanjata minn modi ġodda ta’ kumpens minimu għall-anqas għad-detenturi oriġinali (5) tad-drittijiet kif inhu l-każ tar-remunerazzjoni għall-kopja privata.

2.7

Dan il-kumpens għandu jinġabar mill-korpi awtorizzati tal-ġbir li huma inkarigati mill-ġbir u d-distribuzzjoni tar-remunerazzjoni għal ħlas ibbażat fuq il-kriterji tad-distribuzzjoni li jistgħu jiġu mmodifikati skont it-tipi ta’ eċċezzjonijiet obbligatorji stabbiliti.

2.8

Għandhom jitnedew konsultazzjoni u negozjati bejn ir-rappreżentanti tad-diversi partijiet interessati involuti fil-produzzjoni u l-użu tax-xogħlijiet; madanakollu l-Kumitat huwa tal-fehma li jekk fl-ewwel stadju l-Kummissjoni tkun tista’ tfassal linji gwida, ikun tajjeb li mbagħad tistabbilixxi “liċenzji standard” minimi komunitarji, li jkunu jistgħu jiġu adottati fil-livell nazzjonali permezz ta’ negozjati bejn il-partijiet ikkonċernati.

2.9

Skont il-Kumitat, ir-rwol intermedjarju tal-libreriji pubbliċi u universitarji, taċ-ċentri ta’ dokumentazzjoni u riċerka, kif ukoll il-kontroll li jsir mill-korpi tal-ġbir jiżgura li jiġu rrispettati il-kriterji stabbiliti fil-Ftehim TRIPS, li huma forsi wisq stretti jew interpretati b’mod wisq restrittiv u li ma jindirizzawx il-ħtiġijiet tas-soċjetà tal-għarfien u ż-żieda kbira fl-użu tal-internet fl-oqsma kollha l-iktar f’dawk tal-edukazzjoni, it-taħriġ u l-iskambju ta’ informazzjoni bejn xjenzati u riċerkaturi.

2.10

Numru ta’ xogħlijiet edukattivi, xjentifiċi jew tekniċi diġà jistgħu jinstabu fuq l-internet b’liċenzji “light”, bħall-GPL (6) jew il-“creative commons” għal xogħlijiet lettararji u artistiċi. Dawn il-liċenzji u l-produzzjoni ta’ kontenut siewi għas-soċjetà tal-għarfien (7) għandhom jiġu mħeġġa permezz ta’ sejħiet għall-offerti jew b’appoġġ għall-istituzzjonijiet li jipproduċu kontenut xjentifiku u tekniku u software billi japplikaw din it-tip ta’ liċenzja (8).

3.1

Il-Green Paper tagħti importanza partikolari lill-eċċezzjonijiet fuq id-dritt tal-awtur li l-aktar jistgħu jippromwovu t-tixrid tal-għarfien, bħall-eċċezzjoni għal-libreriji jew arkivji, l-eċċezzjoni li tawtorizza t-tixrid ta’ xogħlijiet għal skopijiet ta’ tagħlim u riċerka, l-eċċezzjoni għall-benefiċċju ta’ persuni b’diżabilità u possibbilment għall-kontenut li joħolqu l-utenti.

3.2

Id-diġitalizzazzjoni tal-kotba f’libreriji u arkivji bil-għan li jiġu ppresevati d-dokumenti oriġinali u xi drabi uniċi, u t-tqegħid tagħhom online għall-utenti qed jiżdiedu sew, kif tixhed l-inizjattiva tal-librerija diġitali Komunitarja msejħa Europeana.

3.3

Il-livelli ta’ diġitalizzazzjoni u ta’ tqegħid għad-dispożiżżjoni tax-xogħlijiet ivarjaw ħafna minn Stat Membru għal ieħor, hekk kif ivarjaw ukoll il-kundizzjonijiet relatati, li fil-fehma tal-Kumitat xi kultant huma restrittivi wisq. Id-Direttiva ma tistipula l-ebda eċċezzjoni fuq id-dritt tar-riproduzzjoni għajr f’każ ta’ konsultazzjoni interna għal għanijiet speċifiċi ta’ riċerka u ta’ konservazzjoni limitata tax-xogħol għal skopijiet li mhumiex kummerċjali. Id-dispożizzjoni tal-kundizzjoni trippla hija stretta iżda tista’ ssir aktar flessibbli speċjalment jekk jiġi stabbilit kumpens għall-benefiċċju tal-awturi fil-forma ta’ somma globali.

3.4

Għandu jkun hemm eċċezzjoni speċjali għal xogħlijiet fraġli jew rari u l-listi ta’ xogħlijiet li jiġu mħeġġa jużaw it-tfal tal-iskejjel primarji u sekondarji, l-istudenti u li jintużaw għall-edukazzjoni u t-tagħlim tul il-ħajja. Dawn jistgħu jitqiesu bħala sorsi ta’ interess partikolari nazzjonali. Għandu jkun possibbli li l-format tal-IT jiġi limitat għall-formats li huma koperti minn standard internazzjonali rikonoxxut mill-ISO u li jkunu kompatibbli mal-maġġoranza tal-formats miftuħa (open formats) u proprjetarji (proprietary formats) li jeżistu (9).

3.5

In-numru ta’ kopji jrid jiġi stabbilit skont in-numru magħruf ta’ utenti awtorizzati u skont il-ħtiġijiet relatati mal-konservazzjoni (10).

3.6

Il-kwistjoni tal-aċċessibbiltà online tinvolvi numru ta’ problemi partikolari li jeħtieġu aktar garanziji ta’ nondisseminazzjoni min-naħa tal-utenti aħħarin. Uħud minnhom jistgħu jħallsu għal-liċenzja u għas-servizz (11).

3.7

Jeħtieġ li titqies il-possibbiltà ta’ emenda għad-Direttiva li tippermetti s-self ta’ xogħlijiet online għal skopijiet ta’ riċerka u edukazzjoni taħt kundizzjonijiet legali u tekniki ċari. Il-proċedura u l-obbligu li l-kundizzjonijiet tal-liċenzja speċjali u tas-self online jinftiehmu tajjeb, għandhom jedukaw lill-poplu, b’mod partikolari ż-żgħażagħ dwar kemm huwa importanti li nirrispettaw id-drittijiet tal-awtur. Il-Kumitat dejjem ippropona li għandu jinħoloq sens ta’ rispett għall-proprjetà intellettwali għax jagħmel parti fundamentali mill-etika tal-ekonomija tal-għarfien.

4.1

Ix-xogħlijiet orfni huma sors importanti tal-kreattività.

4.2

Il-Kumitat iqis li l-Green Paper tqajjem numru ta’ kwistjonijiet rilevanti u tipproponi soluzzjonijiet pożittivi u konkreti. Wara li tkun saret riċerka tajba, jistgħu jibdew jiġu ppubblikati listi ta’ xogħlijiet orfni regolarment. Jekk wara perjodu stabbilit ta’ żmien id-detentur tad-drittijiet ma jinstabx, ix-xogħol ma jsirx parti mid-dominju pubbliku iżda jkun kopert minn sistema ta’ protezzjoni xierqa tad-drittijiet tal-awtur, f’każ li fil-futur jinstab detentur leġittimu tad-drittijiet. L-għażla tas-sistema ta’ liċenzji użata tista’ timxi fuq il-mudell Daniż u Ungeriż, iżda l-Kumitat jemmen li huwa possibbli u jkun aħjar li titfassal liċenzja standard Ewropea.

4.3

Il-Kumitat jidhirlu li m’hemmx bżonn direttiva speċifika dwar ix-xogħlijiet orfni. Il-ġestjoni ta’ dawn ix-xogħlijiet ma tinvolvix eċċezzjonijiet ġodda għad-drittijiet tal-awtur iżda ġestjoni speċifika tal-liċenzji fil-qafas tas-sistema ġuridika tad-drittijiet tal-awtur. Il-Kumitat huwa tal-fehma li direttiva ġdida jew inkella l-ħolqien ta’ kapitlu ġdid fid-Direttiva attwali ma jkunux strument xieraq.

4.4

Il-Kummissjoni tkun tista’ tippubblika u taġġorna regolarment il-lista tal-istituzzjonijiet responsabbli għall-ġestjoni tax-xogħlijiet orfni. Din il-lista tista’ tkun soġġetta għal reviżjoni wara perjodu ta’ sperimentazzjoni ta’ ħames jew għaxar snin, sabiex fiha jkunu jistgħu jiġu inklużi r-rapport ippublikat u l-istatistiki.

5.1

Il-Kumitat jixtieq approċċ inqas restrittiv mill-approċċ attwali ta’ bosta pajjiżi tal-Ewropa fir-rigward id-diżabilità u d-diffikultajiet li ġġib magħha sabiex jiġi aċċessat ix-xogħol. Minbarra d-diffikultajiet li jesperjenzaw il-persuni b’diżabilità sabiex jaċċessaw ix-xogħlijiet, ħafna drabi lanqas ma jkollhom dħul finanzjarju kbir. Dan ostakolu ekonomiku u soċjalment inaċċettabbli li jolqot l-aċċess għall-informazzjoni, l-edukazzjoni u l-kultura.

5.2

L-involviment ta’ assoċjazzjonijiet ta’ persuni b’diżabilità għandu jgħin il-proċess ta’ riformulazzjoni tal-eċċezzjonijiet għal persuni b’diżabilitajiet differenti. L-assoċjazzjonijiet jistgħu ikunu involuti wkoll fil-ġestjoni ta’ terminali speċjali tal-kompjuters, u fejn hemm bżonn jipprovdu persunal imħarreġ biex jgħin lill-persuni b’diżabilità. Dawn l-għajnuniet jistgħu jiġu ffinanzjati mid-donazzjonijiet u l-għajnuna li jagħtihom il-gvern. L-assoċjazzjonijiet jistgħu, bħal-libreriji u l-mużewijiet akkreditati jew bil-kooperazzjoni tagħhom, jinnegozjaw il-kundizzjonijiet tal-użu tax-xogħol mal-aġenti tal-awturi li jiżguraw garanziji kontra l-ksur tad-drittijiet tal-awtur. Il-KESE jemmen li l-eċċezzjoni għandha tiġi estiża sabiex tinkludi l-bażijiet ta’ data għax inkella jista’ jixxekkel l-aċċess għal xogħlijiet ta’ referenza bħal enċiklopediji u dizzjunarji. Id-Direttiva dwar il-bażijiet ta’ data għandha tiġi riveduta għal raġunijiet edukattivi u dawk relatati mal-aċċess għat-tagħrif, kif ukoll fid-dawl tal-aċċessibbiltà għal persuni b’diżabilità.

5.3

L-assoċjazzjonijiet jistgħu jaqdu wkoll ir-rwol li jedukaw lil poplu dwar kemm huwa importanti li nirrispettaw il-liċenzji tal-utent. L-utenti jridu jkunu konvinti li r-rispett lejn id-drittijiet tal-awtur hija kundizzjoni essenzjali li tippermetti l-attività kreattiva. Madankollu, mhux sewwa li l-ispejjeż tal-liċenzji u tat-terminali speċjali jaqgħu kollha fuq il-persuni b’diżabilità. Għalhekk għandu jkun hemm eċċezzjoni għad-diżabilitajiet kollha li joħolqu problemi ta’ aċċess għax-xogħlijiet. F’każijiet bħal dawn, l-ispejjeż għandhom jiġu koperti mill-istituzzjonijiet pubbliċi li huma obbligati li jpoġġu x-xogħlijiet għad-dispożizzjoni tal-persuni b’diżabilità, inklużi l-bażijiet ta’ data u s-software. B’riżultat ta’ dan, il-leġiżlazzjoni għandha tiġi mmodifikata (12).

5.4

Il-libreriji u l-mużewijiet ewlenin tal-Ewropa jistgħu jintalbu jippreżentaw il-kollezzjonijiet tagħhom f’format speċifiku adattat għall-bżonnijiet ta’ persuni b’diżabilità partikolari. L-ispejjeż involuti f’każijiet bħal dawn għandhom jiġu koperti mill-baġit għall-affarijiet kulturali fil-livell reġjonali jew nazzjonali. Politika bħal din tissodisfa l-obbligu li niżguraw ugwaljanza għaċ-ċittadini kollha u li niġġieldu kull forma ta’ diskriminazzjoni.

5.5

L-eċċezzjoni għal skopijiet ta’ tagħlim u riċerka kif stipulata fid-Direttiva hija restrittiva wisq. L-iskop tagħha għandu jitwessa’ mingħajr preġudizzju għat-test tal-WTO billi jinkorpora l-informazzjoni dwar is-sors u l-awtur fid-dokument flimkien ma’ dettalji dwar il-limiti fuq l-użu u l-projbizzjoni tar-riproduzzjoni illegali.

5.6

Sistema ta’ liċenzji obbligatorji tista’ tkopri s-self ta’ xogħlijiet online għal skopijiet ta’ tagħlim u riċerka, abbażi ta’ kuntratt stabbilit bejn il-korpi tas-self.

5.7

L-eċċezzjoni għandha tapplika kemm għal siltiet minn xi xogħol magħżul mill-għalliema kif ukoll għal xogħlijiet sħaħ. Dan il-kriterju għandu jkopri l-iskopijiet edukattivi. Dan għandu jsaħħaħ is-sigurtà ġuridika mingħajr ma jdgħajjef id-drittijiet tar-riproduzzjoni. Fil-qafas edukattiv trans-Ewropew, armonizzazzjoni msaħħa tevita sitwazzjonijiet fejn azzjoni li tkun legali f’pajjiż titqies bħala ksur tad-drittijiet tal-awtur f’pajjiż ieħor.

5.8

It-tagħlim mill-bogħod (distance learning) jitlob li fid-djar jintużaw il-kopji (għodda tat-taħriġ) b’mod partikolari mill-istudenti iżda wkoll ċittadini Ewropej li jgħixu f’pajjiżi terzi.

6.1

Din il-kwistjoni qed issir dejjem aktar attwali, b’mod partikolari fil-kuntest kollaborattiv tal-Web 2 (13). Id-drittijiet tal-awtur jew it-tip ta’ liċenzjar alternattiv propost mill-awtur oriġinali jistgħu jiġu trasformati jew żviluppati mingħajr ma dan jitqies bħala ksur tad-drittijiet tal-awtur.

6.2

Fil-każ ta’ inizjattivi bħall-enċiklopediji parteċipattivi, l-aktar approċċ sempliċi huwa li tintgħażel liċenzja xierqa bħall-creative commons jew il-liċenzja tal-wikipedia fejn l-awtur “oriġinali” jaġixxi ta’ moderatur qabel ma tiddaħħal informazzjoni addizzjonali jew isiru xi emendi filwaqt li fl-istess ħin iżomm id-diversità tal-ideat.

6.3

Dan l-eżempju konkret jurina kif l-internet mhux dejjem jikkonforma tajjeb mad-drittijiet tal-awtur.

6.4

Ir-remunerazzjoni tal-awturi li għandhom xogħol fuq l-internet ħafna drabi ma tiġix direttament mill-ħlas ta’ liċenzji, iżda x’aktarx minn qligħ indirett, pereżempju r-reklamar iktar milli l-abbonamenti. Minkejja li l-abbonamenti qed jiżdiedu, il-mudell kummerċjali tal-internet juża soluzzjonijiet innovattivi għad-disseminazzjoni li jinvolvi d-diġitalizzazzjoni u d-disseminazzjoni diġitali. F’dan il-kuntest ninsabu fil-fażi tranżizzjonali li nsibu mezzi ġodda ta’ ħlas (14) anki għaliex l-ispejjeż tal-produzzjoni u t-tixrid tax-xogħlijiet diġitali ma jistgħux jitqabblu mal-ispejjez ferm aktar għolja involuti fil-qasam tal-media tradizzjonali.

6.5

Għad irid jinstab bilanċ bejn il-metodi ġodda ta’ tixrid, it-teknoloġiji tar-riproduzzjoni, il-ħtiġijiet tas-soċjetà tal-għarfien u d-drittijiet tal-awtur. Dan il-bilanċ ma jistax jinkiseb billi jittieħdu għadd kbir ta’ miżuri ripressivi li huma mmirati primarjament lejn kategorija ta’ nies ta’ ċertu żmien, li ssib ruħa kriminalizzata minħabba nuqqasijiet fil-leġiżlazzjoni jew minħabba li għadhom ma nstabux forom ġodda ta’ remunerazzjoni għall-awturi. Fid-dawl tal-importanza u r-rapidità tal-avvanzi teknoloġiċi jeħtieġ li nespandu l-limiti attwali kemm jista’ jkun malajr.