1.

Permezz tat-talba għal deċiżjoni preliminari tagħha, il-Korkein hallinto-oikeus (il-Qorti Amministrattiva Suprema, il-Finlandja) tistaqsi lill‑Qorti tal-Ġustizzja dwar l-interpretazzjoni tal-Artikolu 16(1)(e) tad‑Direttiva 92/43/KEE ( 2 ), magħrufa bħala d-“Direttiva habitats”.

2.

Din it-talba saret fil-kuntest ta’ kawża bejn il‑Luonnonsuojeluyhdistys Tapiola – Pohjois-Savo Kainuu ry (l-Assoċjazzjoni għall-Protezzjoni tal-Ambjent Tapiola – Pohjois-Savo Kainuu, iktar ’il quddiem “Tapiola”) u s-Suomen riistakeskus (l‑Uffiċċju Finlandiż tal-Fawna Selvaġġa, iktar ’il quddiem “l‑Uffiċċju”). Tapiola titlob lill-qorti tar-rinviju sabiex tannulla ż-żewġ deċiżjonijiet li permezz tagħhom l-Uffiċċju kien, għas-sena tal-kaċċa 2015‑2016, awtorizza l-qtil ta’ lpup fil-kuntest tal-prattika tal-kaċċa msejħa “għal skop ta’ ġestjoni tal-popolazzjoni”.

3.

Din il-prattika essenzjalment kellha l-għan li żżid it-“tolleranza soċjali” tal-abitanti taż-żoni viċini għal dawk okkupati mill-ilpup minħabba l‑preżenza ta’ dawn tal-aħħar, bil-għan li tonqos il-kaċċa illegali fil‑proprjetà ta’ ħaddieħor u b’hekk jitjieb l-istat ta’ konservazzjoni tal‑popolazzjoni tal-ilpup. Il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk, u jekk ikun il‑każ, b’liema kundizzjonijiet, l-Istati Membri jistgħu jawtorizzaw il‑kaċċa għal skop ta’ ġestjoni tal-popolazzjoni abbażi tal‑Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats. Din id-dispożizzjoni tippermetti, jekk jiġu ssodisfatti numru ta’ kundizzjonijiet, lill-Istati Membri jidderogaw mill-obbligu li jiżguraw il-projbizzjoni tal-qtil volontarju tal-ilpup bħala kampjuni ta’ speċi protetta b’mod strett bis-saħħa ta’ din id-direttiva.

4.

Skont l-Artikolu 1(g) tad-Direttiva habitats, l-“ispeċi li huma ta’ interess għall-Komunità” huma dawk li, fit-territorju msemmi fl‑Artikolu 2 ta’ din id-direttiva huma “fil-periklu”, “vulnerabbli”, “rari” jew “endemiċi u jeħtieġu attenzjoni partikolari minħabba n-natura speċifika ta’ l-habitat naturali tagħhom u/jew l-impatt qawwi ta’ l‑isfruttament tagħhom fuq l-habitat naturali tagħhom u/jew l-impatt potenzjali ta’ l-isfruttament tagħhom fuq l-istat ta’ konservazzjoni tagħhom”. Dawn l-ispeċi “huma elenkati jew jistgħu jiġu elenkati fl‑Anness II u/jew l-Anness IV jew V”.

5.

L-Artikolu 1(i) tal-imsemmija direttiva jiddefinixxi “l-istat ta’ konservazzjoni ta’ speċi” bħala “l-ammont miżjud ta’ influwenzi li jaġixxu fuq l-ispeċi konċernati u li jistgħu jaffettwaw it-tqassim fit-tul u l-abbundanza tal-popolazzjonijiet ta’ dik l-ispeċi fit-territorju msemmi fl-Artikolu 2” u jistabbilixxi l-kriterji li jippermettu li jiġi kkunsidrat l-istat ta’ konservazzjoni ta’ speċi bħala “favorevoli”.

6.

L-Artikolu 2 tal-istess direttiva jipprevedi:

“1.   L-għan ta’ din id-Direttiva jkun li tikkontribwixxi biex tiġi żgurata l-biodiversità permezz tal-konservazzjoni ta’ l-habitat naturali u tal-fawna u l-flora selvaġġa fit-territorju Ewropew ta’ l-Istati Membri li jgħodd għalihom it-Trattat.

2.   Il-miżuri meħuda skond din id-Direttiva jkunu ddisinjati biex iżommu jew jirripristinaw, fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli, l‑habitat naturali u l-ispeċi tal-fawna u l-flora selvaġġa li huma ta’ interess għall-Komunità.

3.   Il-miżuri meħuda skond din id-Direttiva għandhom iqisu l-ħtiġiet ekonomiċi, soċjali u kulturali u l-karatteristiċi reġjonali u lokali.”

7.

L-Artikolu 12(1) tad-Direttiva habitats jistabbilixxi:

“L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa biex jistabbilixxu sistema ta’ ħarsien strett ta’ l-ispeċi ta’ l-annimali msemmija fl-Anness IV (a) fil-firxa naturali tagħhom, u li jipprojbixxu:

[…]”

8.

Fil-punt (a) tal-Anness IV ta’ din id-direttiva tinsab, flimkien ma’ numru ta’ speċi tal-annimali li huma ta’ interess għall-Komunità u li jeħtieġu ħarsien strett, l-ispeċi Canis lupus, magħruf bħala lupu, bl‑eċċezzjoni, b’mod partikolari, tal-“popolazzjonijiet tal-Finlandja ġewwa ż-żona ta’ kontroll [ġestjoni] tar-renni […]”.

9.

L-Artikolu 16(1) tal-imsemmija direttiva jipprevedi:

“Sakemm ma jkunx hemm alternattiva sodisfaċenti u d-deroga mhix ta’ dannu għall-ħarsien tal-popolazzjonijiet ta’ l-ispeċi konċernati fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli fil-firxa naturali tagħhom, l-Istati Membri jistgħu jidderogaw mid-dispożizzjonijiet ta’ l-Artikoli 12, 13, 14 u 15(a) u (b):

10.

Skont it-tielet paragrafu tal-Artikolu 37 tal-Liġi Nru 615/1993 dwar il-Kaċċa, kif emendata bil-Liġi Nru 159/2011 (iktar ’il quddiem il-“Liġi dwar il-Kaċċa”), il-lupu huwa kopert b’sistema ta’ protezzjoni permanenti. Madankollu, l-ewwel paragrafu tal‑Artikolu 41 ta’ din il-liġi jawtorizza lill-Uffiċċju sabiex jagħti derogi mill-protezzjoni kif prevista bil-kundizzjoni li jiġu ssodisfatti r-rekwiżiti stipulati fl-Artikoli 41a sa 41c tal-imsemmija liġi.

11.

Ir-raba’ paragrafu tal-Artikolu 41 tal-Liġi dwar il-Kaċċa jipprevedi li digriet tal-Gvern jista’ jistabbilixxi r-regoli prinċipali li jirrigwardaw il-proċeduri tal-għoti, il-kundizzjonijiet u l-modalitajiet tad-derogi. Skont il-ħames paragrafu tal-Artikolu 41 ta’ din il-liġi, l‑ammont annwali ta’ teħid li jsir abbażi ta’ derogi jista’ jiġi llimitat permezz ta’ deċiżjoni tal‑Ministeru għall-Agrikoltura u għall-Foresti.

12.

L-ewwel paragrafu tal-Artikolu 41a tal-Liġi dwar il-Kaċċa jittrasponi fid-dritt Finlandiż l-Artikolu 16(1)(a) sa (d) tad-Direttiva habitats. It‑tielet paragrafu tal-Artikolu 41a ta’ din il-liġi jittrasponi l‑Artikolu 16(1)(e) ta’ din id-direttiva billi jipprevedi li “[t]ista’ tingħata deroga fir-rigward tal-lupu […] sabiex jinqabdu jew jinqatlu fuq bażi selettiva u limitata ċerti kampjuni taħt kundizzjonijiet ta’ sorveljanza stretta”.

13.

L-Artikolu 3 tad-Digriet tal-Gvern Nru 452/2013 jipprevedi li tista’ tingħata deroga skont it-tielet paragrafu tal-Artikolu 41a tal-Liġi dwar il-Kaċċa sabiex jinqabdu jew jinqatlu lpup fiż-żona ta’ ġestjoni tar-renni bejn l-1 ta’ Ottubru u l-31 ta’ Marzu u, fil‑kumplament tal-pajjiż, bejn l-1 ta’ Novembru u l-31 ta’ Marzu.

14.

L-ewwel paragrafu tal-Artikolu 4 ta’ dan id-digriet jipprevedi li deroga tista’ tingħata biss għal territorju ddelimitat li fih ir-rekwiżiti stipulati fl-Artikolu 41a tal-Liġi dwar il-Kaċċa huma ssodisfatti. It-tielet paragrafu tal-Artikolu 4 tal-imsemmi digriet jispjega li d‑derogi previsti fit-tielet paragrafu tal-Artikolu 41a tal-Liġi dwar il-Kaċċa jistgħu jingħataw biss għall-kaċċa f’żoni fejn l-ispeċi kkonċernata hija rrappreżentata b’mod sinjifikattiv.

15.

Għas-sena tal-kaċċa 2015‑2016, l-Artikolu 1 tad-Deċiżjoni Nru 1488/2015 tal-Ministeru għall-Agrikoltura u għall-Foresti dwar il-kaċċa għal-lupu awtorizzata b’deroga barra miż-żona ta’ ġestjoni tar-renni (iktar ’il quddiem id-“Deċiżjoni Nru 1488/2015”), adottata abbażi tal-ħames paragrafu tal-Artikolu 41 tal-Liġi dwar il-Kaċċa, stabbilixxiet li l-ammont massimu ta’ kampjuni li t-teħid tagħhom seta’ jiġi awtorizzat bis-saħħa tat-tielet paragrafu tal-Artikolu 41a ta’ din il-liġi kien ta’ 46.

16.

Fir-rigward ta’ kull waħda mis-snin tal-kaċċa fil-perijodu 2016‑2018, l-Artikolu 1 tad-Deċiżjoni Nru 1335/2016 tal-Ministeru għall‑Agrikoltura u għall-Foresti dwar il-kaċċa għal-lupu awtorizzata b’deroga barra miż-żona ta’ ġestjoni tar-renni (iktar ’il quddiem id-“Deċiżjoni Nru 1335/2016”) illimita għal 53 l-ammont ta’ kampjuni li jistgħu jinqabdu abbażi tad-derogi msemmija fl-ewwel paragrafu tal-Artikolu 41 tal-Liġi dwar il-Kaċċa kollha kemm huma. Skont it-tielet paragrafu tal-Artikolu 3 ta’ din id-deċiżjoni, dan l-ammont kien jinkludi wkoll l-ilpup maqtula fuq ordni tal-Pulizija, b’inċidenti tat‑traffiku jew b’xi mod ieħor.

17.

Fit-22 ta’ Jannar 2015, il-Ministeru għall-Agrikoltura u għall-Foresti adotta pjan ta’ ġestjoni ġdid tal-popolazzjoni tal-ilpup fil-Finlandja (iktar ’il quddiem il-“pjan ta’ ġestjoni”) ( 3 ). Dan il-pjan kien intiż sabiex jerġa’ jistabbilixxi u jżomm din il-popolazzjoni fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli. Fil-pjan, id-daqs minimu ta’ popolazzjoni tal-ilpup vijabbli ġie stmat bħala 25 koppja riproduttiva. L-imsemmi pjan kien jipprevedi ġestjoni lokali tal-popolazzjoni tal-ilpup intiża sabiex tiżgura l-vijabbiltà ta’ kull grupp ta’ lpup filwaqt li tiffavorixxi l‑koeżistenza tal-bniedem u l-lupu.

18.

Il-pjan ta’ ġestjoni fakkar li mill-2007 ma kienet ingħatat ebda deroga bis-saħħa tal-kaċċa għal skop ta’ ġestjoni tal-popolazzjoni (iktar ’il quddiem “deroga ta’ ġestjoni”) sabiex jinqatlu lpup. Issa, wara l-2007, il-popolazzjoni tal-ilpup fil-Finlandja naqset sabiex laħqet l‑iktar livell baxx fl-2013 b’ammont stmat ta’ madwar 120 kampjun. Matul dan il-perijodu, kien hemm tentattiv ta’ żieda ta’ din il‑popolazzjoni permezz ta’ politika ta’ protezzjoni stretta. Kienu previsti biss derogi għall-prevenzjoni ta’ ħsara. Minkejja li l‑popolazzjoni tal-ilpup kienet qiegħda tonqos, il-kritika fiż-żona rurali dwar il-preżenza tal-ilpup u l-ħsara kkawżata minnhom kienet kompliet, jew saħansitra żdiedet. Il-konstatazzjoni li din il-politika ma kinitx ta’ suċċess hija spjegabbli bin-nuqqas ta’ kapaċità tal-awtoritajiet kompetenti li jirrispondu għall-problemi tal-persuni li joqogħdu fil-qrib tal-ilpup. Il-frustrazzjoni saħħet l-aċċettazzjoni soċjali tal-qtil illegali tal-ilpup.

19.

Abbażi ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, il-pjan ta’ ġestjoni kien ibbażat fuq il-premessa li s-suċċess tal-politika ta’ konservazzjoni tal‑popolazzjoni tal-ilpup tippreżupponi t-teħid inkunsiderazzjoni tal‑problemi u l-bżonnijiet ta’ dawn il-persuni. Sabiex dawn jiġu kkunsidrati u jiġi stabbilit approċċ legali ta’ ġestjoni ta’ din il‑popolazzjoni li jippermetti intervent kontra kampjuni li jikkawżaw inkonvenjenzi u, b’hekk, ma jkunx hemm kaċċa illegali fil-proprjetà ta’ ħaddieħor, il-pjan ta’ ġestjoni kien jipprevedi l-possibbiltà li jingħataw derogi ta’ ġestjoni. Dawn id-derogi ma għandhomx jeċċedu l-ammont massimu annwali ta’ kampjuni li jistgħu jinqatlu fit-territorju Finlandiż bis-saħħa tal-kaċċa għal skop ta’ ġestjoni tal-popolazzjoni li l-Ministeru għall‑Agrikoltura u għall-Foresti jistabbilixxi permezz ta’ deċiżjoni abbażi ta’ informazzjoni mogħtija mil-Luonnonvarakeskus (l-Istitut tar-Riżorsi Naturali, il-Finlandja).

20.

Id-derogi ta’ ġestjoni setgħu jingħataw biss sabiex jinqabdu jew jinqatlu ċerti kampjuni ta’ lpup, b’mod selettiv u limitat, f’żoni fejn l‑ispeċi kienet irrappreżentata b’mod sinjifikattiv, u dan taħt kundizzjonijiet ta’ sorveljanza stretta. L-Uffiċċju għandu jevalwa każ b’każ il-vijabbiltà tal-qatla kkunsidrata. F’ċerti każijiet, deroga ta’ ġestjoni setgħet, barra minn hekk, tingħata fiż-żoni fejn jgħixu l‑kampjuni li jikkawżaw ħsara jew inkonvenjenzi, sakemm l-ispeċi hemmhekk tkun irrappreżentata b’mod sinjifikattiv.

21.

B’mod partikolari, l-għażla tal-ispeċi li setgħu jinqatlu kienet meqjusa meħtieġa sabiex tiġi żgurata l-vijabbiltà tal-grupp tal-ilpup. F’dan ir-rigward, il-pjan ta’ ġestjoni kien jipprevedi li l-kaċċa kellha tkopri kampjun żagħżugħ tal-grupp jew, jekk ikun il-każ, l-ispeċi li tikkawża ħsara jew inkonvenjenzi lill-abitanti tat-territorji kkonċernati jew il‑proprjetà tagħhom. L-Uffiċċju għandu jevalwa każ b’każ jekk kienx hemm alternattivi sodisfaċenti minbarra l-għoti ta’ deroga.

22.

Permezz tad-deċiżjonijiet tat-18 ta’ Diċembru 2015 (iktar ’il quddiem id-“deċiżjonijiet ikkontestati”), l-Uffiċċju ta lil Risto Mustonen u Kai Ruhanen, skont l-Artikolu 41 u t-tielet paragrafu tal‑Artikolu 41a tal-Liġi dwar il-Kaċċa, permessi tal-kaċċa li jawtorizzawhom joqtlu lpup matul il-perijodu ta’ bejn it-23 ta’ Jannar u l‑21 ta’ Frar 2016 fir-reġjun ta’ Pohjois-Savo.

23.

Id-deċiżjonijiet indirizzati lil R. Mustonen u K. Ruhanen awtorizzaw, rispettivament, il-qtil ta’ erba’ u tliet ilpup. Għal kull qabda, l-awtorizzazzjoni kienet limitata għat-territorju ta’ grupp partikolari identifikat f’dawn id-deċiżjonijiet. Kull wieħed mill-gruppi inkwistjoni kien fih minn ħames sa seba’ kampjuni u kien ikkunsidrat bħala vijabbli u stabbli. Ċertu numru ta’ gruppi oħra kienu stabbiliti madwar iż-żoni msemmija fil-permessi tal-kaċċa.

24.

F’dawn id-deċiżjonijiet, l-Uffiċċju kkonstata li ċerti kampjuni fil‑gruppi li kienu jokkupaw dawn iż-żoni kienu, b’mod rikorrenti, ikkawżaw ħsara jew inkonvenjenzi. B’mod partikolari, ilpup kienu kkawżaw grieħi lil klieb waqt il-kaċċa. Minkejja li ż-żamma ta’ klieb fil‑gaġġa kienet ippermettiet li jiġu limitati dawn id-danni, din is‑soluzzjoni ma tqisitx bħala adattata fil-kuntest tal-kaċċa. L‑imsemmija żoni, minkejja li iżolati, kienu abitati minn familji bl-ulied. Xi ġenituri kienu inkwetati għas-sigurtà ta’ wliedhom.

25.

Id-deċiżjonijiet kontenzjużi kien fihom xi rakkomandazzjonijiet. L-ewwel nett, kien irrakkomandat li jiġi evitat il-qtil ta’ lupu maskili li jmexxi l-grupp u li l-kaċċa għandha tkun iffukata fuq kampjuni żgħażagħ jew li jikkawżaw inkonvenjenzi. It-tieni nett, dawn id-deċiżjonijiet kienu jirrakkomandaw li għandu jiġi evitat il-qtil ta’ kampjun li jkun ġie mmarkat. It-tielet nett, l-imsemmija deċiżjonijiet kienu jinkoraġġixxu lid‑destinatarji tagħhom sabiex jikkunsidraw, jekk ikun il-każ, il‑mortalità subita minn kampjuni tal-gruppi li kienu s-suġġett ta’ deroga u kkonstatata mill-awtoritajiet qabel id-data tal-bidu tal-kaċċa awtorizzata. Għalhekk kien irrakkomandat li l-ammont ta’ teħid għandu jitnaqqas b’mod li l-mortalità totali ma teċċedix l-ammont ta’ kampjuni inizjalment koperti bil-permessi tal-kaċċa.

26.

L-istess deċiżjonijiet kienu jirreferu għall-kuntest ġuridiku nazzjonali applikabbli kif ukoll għall-pjan ta’ ġestjoni. L-Uffiċċju fihom indika li, fl-opinjoni tiegħu, it-teħid li seta’ jsir bis-saħħa ta’ derogi ta’ ġestjoni mogħtija fil-limiti tal-kontinġenza massima ta’ 46 kampjun stabbilit fl-Artikolu 1 tad-Deċiżjoni Nru 1488/2015 ma huwiex ta’ preġudizzju għaż-żamma jew ir-ripristinazzjoni ta’ stat ta’ konservazzjoni favorevoli tal-ispeċi fil-firxa naturali tagħha. Barra minn hekk, l-Uffiċċju eċċepixxa l-assenza ta’ alternattiva sodisfaċenti minbarra dik tal-adozzjoni ta’ derogi ta’ ġestjoni fiż-żoni kkonċernati. Il-kaċċa għandha ssir f’kundizzjonijiet ta’ sorveljanza stretta. In-natura selettiva u limitata tagħha hija kkonkretizzata permezz ta’ restrizzjonijiet ġeografiċi u kwantitattivi stabbiliti fid-deċiżjonijiet ikkontestati u bl-osservanza tal-metodu tal-kaċċa preskritt fihom.

27.

Fil-31 ta’ Diċembru 2015, Tapiola ppreżentat rikors quddiem l‑Itä-Suomen hallinto-oikeus (il-Qorti Amministrattiva tal-Itä-Suomen lääni) għall-annullament tad-deċiżjonijiet kontenzjużi u sabiex dawn ma jiġux implimentati. Permezz tad-deċiżjonijiet tal-11 ta’ Frar 2016, din il-qorti ddikjarat dawn ir-rikorsi inammissibbli. Tapiola ppreżentat rikors kontra dawn id-deċiżjonijiet. Permezz tad-digrieti tad‑29 ta’ Mejju 2017, il-Korkein hallinto-oikeus (il-Qorti Amministrattiva Suprema) awtorizzat parzjalment dan ir-rikors.

28.

Insostenn tar-rikors tagħha, Tapiola ssostni li d-deċiżjonijiet kontenzjużi jiksru, b’mod partikolari, l-Artikoli 12 u 16 tad-Direttiva habitats. L-Artikolu 16(1)(e) ta’ din id-direttiva jkopri esklużivament il‑każijiet fejn l-istat tajjeb ta’ konservazzjoni tal-popolazzjoni tal-ispeċi kkonċernata jirrikjedi jew jawtorizza deroga mill-obbligi ta’ protezzjoni stretta ta’ din l-ispeċi. Issa, skont Tapiola, il-kaċċa tista’ tikkawża dannu għall-istat ta’ konservazzjoni tal-imsemmija speċi, diġà mhedda b’mod serju fil-Finlandja. Mill-bqija, ma ġiex ipprovat li l-kaċċa għal-lupu tippermetti li jintlaħqu l-għanijiet li l-pjan ta’ ġestjoni kien assenjalha. Tapiola żżid li l-Uffiċċju adotta kull deroga ta’ ġestjoni abbażi ta’ evalwazzjoni relatata biss mat-territorju kkonċernat minnha, mingħajr ma ħa inkunsiderazzjoni l-effett akkumulat tad-derogi kollha li jkopru territorji differenti fuq l-istat ta’ konservazzjoni tal-lupu.

29.

Fir-risposta tiegħu, l-Uffiċċju jirrileva li l-kaċċa għal skop ta’ ġestjoni tal-popolazzjoni kienet ġejja minn esperiment, marbut mal‑implimentazzjoni tal-pjan ta’ ġestjoni, limitat għal tul ta’ sentejn. Dan l-esperiment ma kienx estiż, kif tixhed l-adozzjoni tad-Deċiżjoni Nru 1335/2016. L-Uffiċċju jsostni li vverifika l-osservanza tal-kundizzjonijiet previsti fl-Artikolu 16(1)(e) tad‑Direttiva habitats b’mod iddettaljat. Dan tal-aħħar iżid li l-livell li fih għandu jiġu evalwat l-effett ta’ deroga jiddependi mill-bijoloġija tal‑ispeċi. Fir-rigward tal-ilpup, dan il-livell ma kienx jikkorrispondi mal-grupp iżda mal-popolazzjonijiet kollha, inklużi dawk li jaqsmu lil hinn mill-fruntieri nazzjonali.

30.

F’dan il-kuntest, il-qorti tar-rinviju tfakkar li l-ispeċi Canis lupus hija mhedda serjament fil-Finlandja. L-ammont ta’ lpup f’dan il-pajjiż varja b’mod kunsiderevoli matul is-snin, u dawn il-varjazzjonijiet preżumibbilment kienu marbuta mal-kaċċa illegali fil-proprjetà ta’ ħaddieħor. Id-daqs żgħir tal-popolazzjoni tal-ilpup jagħmilha, fuq kollox, vulnerabbli għar‑riskji.

31.

Din il-qorti tistaqsi, fl-ewwel lok, dwar l-effett, fuq il-konformità ta’ deroga mal-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats, peress li kienet taqa’ fil-kuntest ta’ pjan ta’ ġestjoni nazzjonali u ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali li tistabbilixxi ammont massimu annwali ta’ teħid awtorizzat fuq it-territorju kollu tal-Istat Membru kkonċernat. Barra minn hekk, l‑imsemmija qorti tistaqsi jekk din id-dispożizzjoni tippermettix li l‑kaċċa għal skop ta’ ġestjoni tal-popolazzjoni tkun iffukata fuq popolazzjoni lokali li l-istat ta’ konservazzjoni tagħha hija favorevoli, mingħajr ma jiġi evalwat l-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjoni tal‑ilpup fil-livell tat-territorju nazzjonali. L-istess qorti tixtieq tkun taf ukoll jekk tistax tingħata deroga ta’ ġestjoni anki meta l-istat ta’ konservazzjoni ta’ din il-popolazzjoni ma hijiex favorevoli, sakemm din id-deroga ma tikkawżalhiex iktar ħsara.

32.

Fit-tieni lok, il-qorti tar-rinviju għandha dubji dwar jekk id‑deċiżjonijiet ikkontestati josservawx ir-rekwiżit previst taħt l‑Artikolu 16(1) tad-Direttiva habitats, dwar in-nuqqas ta’ alternattiva sodisfaċenti. F’dan ir-rigward, din il-qorti tirrileva li l-ebda prova xjentifika ma turi li l-kaċċa għal skop ta’ ġestjoni tal-popolazzjoni hija tali li tnaqqas il-kaċċa illegali fil-proprjetà ta’ ħaddieħor sa fejn hija teżerċita effett globalment pożittiv fuq l-istat ta’ konservazzjoni tal‑lupu. L-imsemmija qorti żżid li d-derogi inkwistjoni fil-kawża prinċipali kellhom ukoll l-għan li jevitaw li jseħħu d-danni lill-klieb u li jitjieb is‑sentiment ġenerali ta’ sigurtà tal-abitanti tat-territorji kkonċernati. Madankollu, ma hemmx indikazzjonijiet espressi li dawn id-derogi jaqgħu fl‑eżempji msemmija fl-Artikolu 16(1)(b) u (c) tad-Direttiva habitats.

33.

Fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, il-Korkein hallinto‑oikeus (il-Qorti Amministrattiva Suprema) iddeċidiet, permezz ta’ deċiżjoni tat-28 ta’ Novembru 2017, li waslet fil-Qorti tal-Ġustizzja fl‑1 ta’ Diċembru 2017, li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel id-domandi preliminari li ġejjin lill-Qorti tal-Ġustizzja:

34.

Tapiola, l-Uffiċċju, il-Gvern Finlandiż u dak Daniż, u l‑Kummissjoni Ewropea ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja. Dawn tal-aħħar, flimkien ma’ K. Ruhanen u l-Gvern Svediż, instemgħu fis-seduta tad‑9 ta’ Jannar 2019.

35.

Id-deċiżjonijiet kontenzjużi kienu jippermettu, flimkien, il-qtil ta’ sebat ilpup abbażi tad-dispożizzjoni tad-dritt Finlandiż li tittrasponi l‑Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats. Huma għalhekk kienu parti mill-implimentazzjoni tal-fakultà, prevista fil-pjan ta’ ġestjoni, li l‑Uffiċċju jawtorizza l-kaċċa għal skop ta’ ġestjoni tal-popolazzjoni fil‑limiti stabbiliti bil-leġiżlazzjoni nazzjonali ta’ 46 kampjun għas-sena tal-kaċċa 2015‑2016.

36.

Fil-pjan ta’ ġestjoni, l-Uffiċċju kien ikkritika, bħala ostakolu għas-suċċess tal-politika ta’ protezzjoni tal-ilpup, in-nuqqas ta’ adeżjoni tal-popolazzjonijiet rurali stabbiliti qrib iż-żoni okkupati mill-ilpup. In‑nuqqas ta’ leġittimità ta’ din il-politika f’għajnejn dawn il‑popolazzjonijiet kien ħoloq fenomenu qawwi ta’ kaċċa illegali fil‑proprjetà ta’ ħaddieħor. Il-pjan ta’ ġestjoni kien esperiment intiż sabiex jiġi evalwat jekk il-legalizzazzjoni tal-kaċċa ta’ ammont predefinit ta’ lpup kinitx twassal għal tnaqqis fil-kaċċa illegali fil‑proprjetà ta’ ħaddieħor u, finalment, għal titjib fl-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjoni tal-ilpup. B’hekk kif jirriżulta mid‑deċiżjoni tar-rinviju, f’dan il-kuntest ġew ikkunsidrati wkoll l‑għanijiet li l-klieb ma jibqgħux jiġu feruti minn ilpup u t-titjib fis‑sentiment ġenerali ta’ sigurtà tal-popolazzjonijiet rurali.

37.

Madankollu, il-qorti tar-rinviju indikat li dan l-esperiment ma ppermettiex li jiġi konkluż li l-kaċċa għal skop ta’ ġestjoni tal‑popolazzjoni kienet ser tkun effikaċi fil-ġlieda kontra l-kaċċa illegali fil-proprjetà ta’ ħaddieħor b’tali mod li ttejjeb l-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjoni tal-ilpup, kif ikkonferma l-Gvern Finlandiż waqt is-seduta. Barra minn hekk, l-imsemmi esperiment ma reġax sar, peress li d-derogi mill-projbizzjoni tal-qtil volontarju tal-ilpup ingħataw sussegwentement sempliċement għar-raġunijiet stipulati fid‑dispożizzjonijiet nazzjonali li jittrasponu l‑Artikolu 16(1)(b) u (c) tad-Direttiva habitats.

38.

Permezz tad-domandi preliminari tagħha, din il-qorti tistaqsi, essenzjalment, jekk id-deċiżjonijiet kontenzjużi, sa fejn jidderogaw mill-obbligu li tiġi żgurata l-projbizzjoni tal-qtil volontarju tal-lupu, prevista fl-Artikolu 12(1)(a) moqri flimkien mal-Anness IV(a) tad‑Direttiva habitats, kinux jissodisfaw il-kundizzjonijiet stipulati fl‑Artikolu 16(1)(e) tagħha u, għalhekk, kinux konformi ma’ dawn id‑dispożizzjonijiet ( 4 ).

39.

L-Artikolu 16(1) tad-Direttiva habitats jissuġġetta kull deroga għal dan l‑obbligu ta’ osservanza ta’ żewġ kundizzjonijiet ġenerali. L-ewwel nett, l-adozzjoni ta’ deroga tissupponi l-assenza ta’ alternattiva sodisfaċenti (Taqsima B). It-tieni nett, id-deroga ma tistax tikkawża dannu għall-ħarsien, fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli, tal‑popolazzjonijiet tal-ispeċi kkonċernati fil-firxa naturali tagħhom (Taqsima C).

40.

L-użu ta’ din id-dispożizzjoni għandu, barra minn hekk, jaqa’ taħt waħda mid-derogi previsti taħt il-punti (a) sa (e) tiegħu. L‑Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats, rilevanti f’dan il-każ, jippermetti l-adozzjoni ta’ derogi intiżi, b’mod partikolari, sabiex jippermettu l-qtil ta’ kampjuni ta’ speċi msemmija fl-Anness IV(a) ta’ din id‑direttiva ( 5 ), permezz tal-osservanza ta’ ċerti kundizzjonijiet speċifiċi (Taqsima D).

41.

Il-verifika tal-osservanza ta’ dawn il-kundizzjonijiet kollha timplika applikazzjonijiet fattwali li jaqgħu fil-ġurisdizzjoni tal-qorti tar‑rinviju biss. Ir-risposti tal-Qorti tal-Ġustizzja għad-domandi preliminari madankollu jippermettu li tingħata għajnuna sabiex twettaq dan.

42.

Qabel ma nibda l-analiżi ta’ dawn id-domandi, nemmen li jkun utili li nfakkar f’ċerti prinċipji ta’ natura ġenerali, diġà stabbiliti fil‑ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, li ser jiggwidawni f’din l‑analiżi.

43.

Qabelxejn, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet b’mod repetut li l‑Artikolu 16(1) tad-Direttiva habitats, peress li jipprevedi sistema derogatorja għall-obbligi ta’ protezzjoni stretta tal-ispeċi msemmija fl‑Anness IV(a) ta’ din id-direttiva, għandu jingħata interpretazzjoni restrittiva ( 6 ).

44.

Sussegwentement, peress li din id-dispożizzjoni tistabbilixxi sistema ta’ eċċezzjoni, l-oneru tal-prova tal-eżistenza tal-kundizzjonijiet mitluba jinsab, għal kull deroga, fuq l-awtorità tal-Istat Membru li jieħu d-deċiżjoni. Barra minn hekk, deroga tista’ tkun awtorizzata biss abbażi ta’ deċiżjonijiet li għandhom motivazzjoni preċiża u adegwata li tirreferi għall-motivi, għall-kundizzjonijiet u għar-rekwiżiti previsti fl‑imsemmija dispożizzjoni ( 7 ).

45.

Finalment, il-ġurisprudenza relatata mal-Artikolu 9 tad‑Direttiva għasafar ( 8 ), li jawtorizza lill-Istati Membri jidderogaw mill-obbligi ta’ protezzjoni tal-ispeċi ta’ għasafar selvaġġi f’kundizzjonijiet komparabbli ma’ dawk previsti fl-Artikolu 16(1) tad-Direttiva habitats, hija rilevanti wkoll għall-finijiet tal-interpretazzjoni ta’ din id‑dispożizzjoni ( 9 ). B’mod partikolari, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li kull deroga adottata skont l-Artikolu 9 tad-Direttiva għasafar għandha tkun ibbażata fuq data xjentifika ta’ natura ġeografika, klimatika, ambjentali u bijoloġika ( 10 ). Dan il-prinċipju, bħall‑evalwazzjonijiet li jirriżultaw mill-ġurisprudenza relatata ma’ din id-dispożizzjoni li ser insemmi fil-kumplament tal-espożizzjoni tiegħi ( 11 ), huwa, fl‑opinjoni tiegħi, trasponibbli fil-kuntest tal-Artikolu 16(1) tad‑Direttiva habitats.

46.

Skont l-introduzzjoni u l-punt (b) tal-ewwel domanda tagħha, kif ukoll it-tieni domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-għan tal-ġlieda kontra l-kaċċa illegali fil‑proprjetà ta’ ħaddieħor, flimkien, jekk ikun il-każ, mal-għanijiet li l-ilpup ma jikkawżawx ġrieħi lil klieb u li l-popolazzjonijiet lokali jingħataw serħan il-moħħ, jistax jiġġustifika l-adozzjoni ta’ deroga ta’ ġestjoni skont l-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats. B’mod partikolari, hija tistaqsi jekk, fid-dawl tad-diffikultajiet prattiċi li hemm għall-kontroll tal-kaċċa illegali fil‑proprjetà ta’ ħaddieħor, l-adozzjoni ta’ tali deroga tosservax ir-rekwiżit, stipulat fl-introduzzjoni tal-Artikolu 16(1) ta’ din id-direttiva, li deroga hija awtorizzata biss sakemm “ma jkunx hemm alternattiva sodisfaċenti”.

47.

Fl-opinjoni tiegħi, din il-kundizzjoni tista’ tkun ikkunsidrata bħala espressjoni tal-prinċipju ġenerali ta’ proporzjonalità li jirregola d‑dritt tal-Unjoni ( 12 ). Fil-fatt, hija tirrikjedi li l-Istat Membru li għandu l‑intenzjoni li jadotta deroga għandu jidentifika b’mod ċar l-għan leġittimu li għandu jintlaħaq (Sottotaqsima 1). Ladarba dan il-għan jiġi identifikat, dan l-Istat Membru għandu jistabbilixxi li d-deroga hija adattata (Sottotaqsima 2) u neċessarja (Sottotaqsima 3) sabiex jintlaħaq ( 13 ).

48.

Kif tindika d-deċiżjoni tar-rinviju, id-derogi inkwistjoni fil‑kawża prinċipali, kif ukoll il-pjan ta’ ġestjoni li fil-kuntest tiegħu huma jaqgħu, għandhom jilħqu simultanjament l-għanijiet ta’ tnaqqis tal‑kaċċa illegali fil-proprjetà ta’ ħaddieħor, li jiġi evitat li jseħħ dannu lil klieb u li jitjieb is-sentiment ġenerali ta’ sigurtà tal-persuni li jabitaw qrib iż-żoni okkupati mill-ilpup. Dawn l-aħħar żewġ għanijiet kienu ppreżentati bħala marbuta mill-qrib mal-ewwel wieħed, sa fejn it‑twettiq tagħhom jikkontribwixxi, skont l-Uffiċċju, sabiex tiżdied it‑“tolleranza soċjali” tal-popolazzjonijiet umani lokali fir-rigward tal‑lupu u, konsegwentement, sabiex titnaqqas il-kaċċa illegali. L-għan tad-derogi ta’ ġestjoni jikkonverġi, għalhekk, mal-għan ta’ konservazzjoni tal-popolazzjonijiet tal-ilpup u ta’ interessi umani opposti.

49.

Kif jirriżulta minn interpretazzjoni letterali, sistematika u teleoloġika tal-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats, l-għanijiet hawn fuq imsemmija jikkostitwixxu, fl-opinjoni tiegħi, għanijiet leġittimi li jistgħu jiġu invokati insostenn ta’ deroga bbażata fuq din id‑dispożizzjoni.

50.

Fl-ewwel lok, nosserva li, b’mod differenti minn kapijiet ta’ derogi oħra elenkati fl-Artikolu 16(1) ta’ din id-direttiva, il-punt (e) ta’ din id‑dispożizzjoni ma jistipulax l-għanijiet li jistgħu jintlaħqu permezz tal-adozzjoni ta’ deroga. Madankollu, huwa jipprevedi rekwiżiti addizzjonali relatati essenzjalment mal-ammont limitat ta’ speċi maqbuda, man-natura selettiva tat-teħid u l-kundizzjonijiet ta’ sorveljanza stretta tad-deroga. Dawn ir-rekwiżiti partikolari jikkumpensaw is‑setgħa diskrezzjonali wiesgħa li għandhom l-Istati Membri sabiex jiddefinixxu l-għanijiet imfittxija permezz tad-deroga.

51.

F’dawn iċ-ċirkustanzi, l-għanijiet li jistgħu jiġġustifikaw l‑adozzjoni ta’ deroga bis-saħħa tal-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats jistgħu jinkludu kemm it-tfittxija għal titjib tal-istat ta’ konservazzjoni tal‑ispeċi kif ukoll il-protezzjoni ta’ interessi li jopponuh. Dawn l‑interessi jinkludu dawk imsemmija fil-punti (a) sa (d) ta’ din id‑dispożizzjoni, mingħajr limitazzjonijiet fiha. Fir-rigward tal‑kundizzjonijiet partikolarment stretti stipulati fil-punt (e), l‑adozzjoni ta’ deroga fuq din il-bażi sabiex jintlaħqu għanijiet li huma sovvrapposti fuq dawk stipulati fil-punti (a) sa (d) tal-imsemmija dispożizzjoni ma twassalx, kuntrarjament għal dak li jsostnu Tapiola u l-Kummissjoni, biex jiġu evitati l-kapijiet ta’ derogi previsti fiha.

52.

Fil-prattika, kif irrilevaw il-Gvern Finlandiż u dak Daniż, peress li l-modalitajiet previsti fl-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats huma iktar eżiġenti minn dawk tal-kapijiet ta’ deroga l-oħra, l-użu ta’ din id‑dispożizzjoni sabiex jintlaħqu għanijiet diġà koperti mill‑Artikolu 16(1)(a) sa (d) ta’ din id-direttiva huwa maħsub meta ma jintweriex li r-rekwiżiti li jippermettu l-applikazzjoni ta’ dawn il‑kapijiet ta’ deroga huma ssodisfatti ( 14 ).

53.

Fit-tieni lok, l-interpretazzjoni li nipproponi tikkorrispondi mal‑għan tal-Artikolu 16(1)(e) moqri fid-dawl tal-Artikolu 2 tad‑Direttiva habitats. Dan huwa li jagħti marġni ta’ flessibbiltà li tippermetti lill-Istati Membri jikkunsidraw rekwiżiti soċjali, ekonomiċi u kulturali u karatteristiċi reġjonali u lokali ( 15 ), filwaqt li jiġi żgurat li t‑twettiq tal-għan ġenerali tas-sistema ta’ protezzjoni stretta tal-ispeċi ta’ interess Komunitarju – jiġifieri ż-żamma jew ir-ripristinar tagħhom fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli – ma jiġix kompromess ( 16 ).

54.

Minkejja dan, kif sostniet il-Kummissjoni, l-għanijiet invokati insostenn ta’ deroga għandhom ikunu ddefiniti b’mod ċar, preċiż u sostnuti fid-deċiżjoni tad-deroga ( 17 ). Fil-fatt, hija biss tali definizzjoni li tippermetti l-istħarriġ tan-natura adattata u neċessarja tad-deroga, li jiddependi mill-għanijiet li għandhom jintlaħqu ( 18 ). Kif jirriżulta minn applikazzjoni b’analoġija tal-ġurisprudenza relatata mal-Artikolu 9(1) tad-Direttiva għasafar, deroga bbażata fuq l-Artikolu 16(1) tad-Direttiva habitats għandha tkun “applikata b’mod konkret u fil-ħin sabiex tissodisfa rekwiżiti preċiżi u sitwazzjonijiet speċifiċi” ( 19 ).

55.

Hija l-qorti tar-rinviju li għandha tivverifika jekk id-derogi inkwistjoni fil-kawża prinċipali humiex intiżi sabiex isolvu problemi speċifiċi ddefiniti b’mod ċar u preċiż fid-deċiżjonijiet li huma l-bażi tad-derogi. L-osservazzjonijiet segwenti jistgħu jiggwidawha fil-kuntest ta’ dan l-eżami.

56.

Minn naħa waħda, ma hemm l-ebda kontestazzjoni, kif ikkonstata l-Uffiċċju fid-deċiżjonijiet kontenzjużi, li l-kaċċa illegali fil‑proprjetà ta’ ħaddieħor kienet tirrappreżenta, fil-mument tal-adozzjoni ta’ dawn id-deċiżjonijiet, sfida kunsiderevoli għas-suċċess tal-politika ta’ konservazzjoni tal-ilpup – konstatazzjoni li l-qorti tar-rinviju ddeċidiet li hija kredibbli. Barra minn hekk, fihom l-Uffiċċju osserva li kien hemm klieb li ġew feruti minn ilpup. Anki jekk jiġi preżunt li dan seħħ, il-fatt, allegat minn Tapiola, li l-Uffiċċju ma stabbilixxiex l‑eżistenza ta’ riskju statistikament għoli ta’ danni lill-klieb ma jikkontestax ir-realtà tal-problema, anki jekk ta’ daqs limitat, ikkonstatata minnu.

57.

Min-naħa l-oħra, għall-kuntrarju, kif tallega l-Kummissjoni, l‑għan li jitjieb is-sentiment ġenerali tas-sigurtà tal-abitanti taż-żoni msemmija mid-derogi kien probabbilment ifformulat f’termini wisq ġenerali sabiex jippermetti li tiġi eżaminata l-proporzjonalità fir‑rigward ta’ dan il-għan li għandu jintlaħaq. Barra minn hekk, mid‑deċiżjoni tar-rinviju ma jirriżultax li l-Uffiċċju sostna r-realtà u l‑grad tal-biża’ ta’ dawn l-abitanti u lanqas, qabelxejn, it-theddid għas‑sigurtà tagħhom ( 20 ).

58.

Id-determinazzjoni tal-grad ta’ prova rikjest sabiex jiġi stabbilit li d-deroga hija tali li tilħaq l-għanijiet identifikati minn qabel tqajjem diffikultajiet partikolari fil-kuntest ta’ din il-kawża.

59.

Fl-ewwel lok, sakemm id-derogi inkwistjoni fil-kawża prinċipali rriżultaw minn esperiment intiż sabiex jiġi vverifikat jekk awtorizzazzjoni limitata għall-kaċċa legali setgħetx tikkontribwixxi sabiex tnaqqas il-kaċċa illegali fil-proprjetà ta’ ħaddieħor u, in fine, sabiex ittejjeb l-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjoni tal-ilpup, l‑adattabbiltà tagħhom biex jilħqu dawn l-għanijiet ma kinitx ċerta fil‑mument tal-adozzjoni tagħhom mill-Uffiċċju.

60.

F’dan il-kuntest, kuntrarjament għal dak li ssostni Tapiola, fl‑opinjoni tiegħi, ma għandux jiġi mitlub li jiġi pprovat, mill-mument tal-adozzjoni ta’ tali derogi, mingħajr ma tkun teżisti xi inċertezza xjentifika dwar dan il-punt, li kellhom inaqqsu l-kaċċa illegali u li dan l-effett kien ser ikun daqstant sinjifikattiv li kienet tonqos il-mortalità totalment imputabbli għall-bniedem.

61.

Kif diġà esponejt ( 21 ), l-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats jipprevedi, fl-opinjoni tiegħi, bażi legali għall-adozzjoni ta’ derogi intiżi sabiex itejbu l-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjonijiet tal‑ispeċi kkonċernata meta l-effikaċja tagħhom sabiex jintlaħaq dan il‑għan ma tkunx ċerta. Kif sostna l-Gvern Finlandiż, derogi ta’ ġestjoni bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali jistgħu jinftiehmu bħala li jsegwu l-għan ta’ ġlieda kontra l-kaċċa illegali fil-proprjetà ta’ ħaddieħor billi jippermettu li jiġi evalwat l-effett tal-awtorizzazzjoni tal-kaċċa għal skop ta’ ġestjoni tal-popolazzjoni fuq il-livell ta’ kaċċa illegali. F’din il‑perspettiva, il-fatt li l-esperiment ma kienx konklużiv ma jrendix fih innifsu tali derogi inadattati sabiex jintlaħaq l-għan hekk deskritt.

62.

Fl-opinjoni tiegħi, sabiex jiġi stabbilit jekk dawn id-derogi ta’ ġestjoni jistgħux jilħqu dan il-għan, l-awtorità nazzjonali kompetenti hija, skont il-prinċipji mfakkra fil-punti 44 u 45 ta’ dawn il‑konklużjonijiet, obbligata biss li ssostni, abbażi ta’ data xjentifika rigoruża, l-ipoteżi li l-awtorizzazzjoni tal-kaċċa għal skop ta’ ġestjoni tal-popolazzjoni ser tnaqqas il-kaċċa illegali, u dan sa fejn hija għandha effett pożittiv nett fuq l-istat ta’ konservazzjoni tal‑popolazzjoni tal-ilpup ( 22 ). Din l-ipoteżi għandha tiġi eżaminata, b’mod partikolari, billi jiġi kkomparat in-numru ta’ derogi ppjanati mal-istimi l-iktar reċenti tal-ammont ta’ qbid illegali.

63.

Din il-konklużjoni ma hijiex ikkontestata mill-prinċipju ta’ prekawzjoni li invokat Tapiola. Fil-kuntest tad-Direttiva habitats, dan il‑prinċipju jimplika essenzjalment li, fil-preżenza ta’ dubji raġonevoli, fid-dawl tal-aħjar għarfien xjentifiku fil-qasam, fir-rigward tal-assenza ta’ effetti dannużi ta’ attività umana fuq il-konservazzjoni tal-habitats u speċi protetti, din l-attività ma għandhiex tkun awtorizzata ( 23 ). Issa, kif ser nesponi iktar ’il quddiem, dan ir-rekwiżit huwa diġà integrat fil‑kundizzjoni, stipulata wkoll fl-introduzzjoni tal-Artikolu 16(1) tad‑Direttiva habitats, li tipprevedi li għandu jintwera, qabel l‑adozzjoni ta’ deroga, li ma hijiex ser tikkawża ħsara għaż-żamma jew għar-ripristinazzjoni tal-popolazzjonijiet tal-ispeċi kkonċernata fi stat ta’ konservazzjoni favoreli ( 24 ). Il-prinċipju ta’ prekawzjoni ma jobbligax lill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti li jipprovaw li d-deroga ser ittejjeb l-istat ta’ konservazzjoni ta’ dawn il-popolazzjonijiet.

64.

F’dan il-każ, id-deċiżjoni tar-rinviju ma fihiex indikazzjonijiet li juru li l-Uffiċċju, qabel l-adozzjoni tad-deċiżjonijiet kontenzjużi, sostna, abbażi ta’ data xjentifika, l-ipoteżi msemmija iktar ’il fuq. Il-qorti tar-rinviju għandha, għalhekk, tevalwa jekk l‑Uffiċċju kienx wettaq dan il-kompitu.

65.

F’dan ir-rigward, l-Uffiċċju jallega li kien ser jintwera li l‑kaċċa għal skop ta’ ġestjoni tal-popolazzjoni hija tali li tnaqqas il‑kaċċa illegali fil-proprjetà ta’ ħaddieħor, għall-inqas f’terminu qasir. Tapiola u l-Kummissjoni jsostnu li x-xogħlijiet xjentifiċi disponibbli għandhom tendenza li jindikaw il-kuntrarju ( 25 ).

66.

Barra minn hekk, skont l-informazzjoni li dawn tal-aħħar għandhom, matul is-sena tal-kaċċa 2015‑2016, fil-Finlandja nqatlu 43 jew 44 lupu abbażi ta’ derogi ta’ ġestjoni, fuq popolazzjoni li fit-totalità tagħha tgħodd bejn 275 u 310 kampjuni. Jekk jiġi preżunt li din id‑data hija kkonfermata mill-qorti tar-rinviju, l-argument li l-qtil ta’ kważi 15 % ta’ din il-popolazzjoni – mingħajr ma tikkunsidra l‑mortalità kkonstatata għal raġunijiet oħrajn imputabbli għall-bniedem – seta’ jtejjeb l-istat ta’ konservazzjoni tagħha għandu jagħti lok min‑naħa tiegħu, għall-inqas, għal ċerta kawtela.

67.

Tapiola żżid, f’dan ir-rigward, li l-ammont ta’ lpup koperti bid‑derogi kien jeċċedi l-ammont annwali ta’ teħid illegali, stmat bħala madwar 30 kampjun skont il-pjan ta’ ġestjoni ( 26 ). Il-kaċċa għal skop ta’ ġestjoni tal-popolazzjoni għalhekk wasslet għall-qtil ta’ 14‑il kampjun iktar minn dawk li nqatlu minħabba l-kaċċa illegali fil-proprjetà ta’ ħaddieħor, u dan jekk jiġi preżunt li l-kaċċa għal skop ta’ ġestjoni tal‑popolazzjoni kienet – fatt li jista’ jqajjem dubju – temmet il-kaċċa illegali kollha. Din id-data, li l-korrettezza tagħha għandha tiġi vverifikata mill-qorti tar-rinviju, għandha tendenza li tirrileva l‑inadattabbiltà ta’ dawn id-derogi sabiex jilħqu l-għan tagħhom tal‑ġlieda kontra l-kaċċa illegali fil-proprjetà ta’ ħaddieħor fl-interess tal-protezzjoni tal-ispeċi.

68.

Fir-rigward, fit-tieni lok, tal-kapaċità tad-derogi ta’ ġestjoni li jipprekludu li klieb ma jiġux feruti minn ilpup, din tiddependi, bħala regola, kif enfasizzat ukoll il-Kummissjoni, mill-punt dwar jekk dawn id-derogi jkoprux l-ispeċi li kkawżaw il-ġrieħi kkontestati. Issa, skont id-deċiżjoni tar-rinviju u kif ikkonferma l-Gvern Finlandiż waqt is‑seduta, id-deċiżjonijiet kontenzjużi kienu limitati sabiex jirrakkomandaw lid-destinatarji tagħhom sabiex jimmiraw fuq l-ispeċi li jikkawżaw inkonvenjenzi, mingħajr ma jobbligawhom.

69.

Madankollu, konformement mas-sentenza tal‑14 ta’ Ġunju 2007, Il‑Kummissjoni vs Il-Finlandja ( 27 ), ma jistax jiġi eskluż li l-qtil ta’ lupu wieħed minn grupp ta’ lpup, li fosthom hemm dawk li jikkawżaw ħsara, jista’ – anki jekk il-mira ma tkunx fuq il-kampjuni li jikkawżaw il-ħsara – jipprevjeni jew inaqqas il-ħsara filwaqt li jnissel il-biża’ mill-bniedem fil-lupu. Skont il-Qorti tal-Ġustizzja, l-awtorità li tiddeċiedi dwar deroga għandha, madankollu, issostni din l-ipoteżi permezz ta’ provi konkreti. Il-qorti tar-rinviju ma spjegatx jekk tali provi ġewx prodotti f’dan il‑każ, xi ħaġa li għandha tiġi vverifikata minnha.

70.

Kif jirriżulta mill-ġurisprudenza ( 28 ), l-Artikolu 16(1) tad-Direttiva habitats jimponi fuq l-Istati Membri li jagħtu motivazzjoni preċiża u adegwata dwar l-assenza ta’ soluzzjoni oħra sodisfaċenti li tippermetti li jintlaħqu l-għanijiet invokati insostenn tad-deroga ( 29 ).

71.

Il-Qorti tal-Ġustizzja spjegat ukoll li l-obbligu ta’ motivazzjoni simili marbut mal-użu tal-Artikolu 9(1) tad-Direttiva għasafar ma huwiex issodisfatt meta d-deroga ma ssemmi xejn dwar l-ineżistenza ta’ soluzzjoni oħra sodisfaċenti u lanqas ma tirreferi għar-rapporti tekniċi, legali jew xjentifiċi rilevanti ( 30 ).

72.

F’dan il-każ, kif urew Tapiola u l-Kummissjoni, id-deċiżjoni tar‑rinviju ma fiha l-ebda prova li turi li l-Uffiċċju kien ta xi raġunijiet għaliex l-uniku mod sabiex jintlaħqu l-għanijiet invokati insostenn tad‑derogi ta’ ġestjoni kien il-legalizzazzjoni parzjali tal‑kaċċa għal‑lupu, u lanqas għaliex numru daqstant kbir ta’ derogi kien neċessarju għal dan il-għan.

73.

F’dan ir-rigward, kif enfasizzat il-Kummissjoni, din id-deċiżjoni ma turix li l-Uffiċċju pproċeda b’analiżi ddettaljata tad-diffikultajiet prattiċi li hemm fil-kontroll tal-kaċċa illegali fil-proprjetà ta’ ħaddieħor li setgħet wasslitu sabiex jikkonkludi li politika ta’ kontroll u ta’ sanzjonijiet iktar stretti, flimkien ma’ miżuri oħra ta’ prevenzjoni, ma kinux jirrappreżentaw għażla sodisfaċenti ( 31 ). Il-qorti tar-rinviju lanqas ma spjegat jekk is-soluzzjonijiet alternattivi rrakkomandati minn Tapiola, bħaż-żieda ta’ self sabiex jinxtraw xatbiet bl-elettriku u t-twettiq ta’ politika iktar attiva ta’ informazzjoni għall-popolazzjonijiet lokali ( 32 ), kinux ġew ikkunsidrati u miċħuda b’motivazzjoni għal dan.

74.

Mingħajr ma espressament jikkontesta din l-assenza ta’ analiżi minn qabel, l-Uffiċċju jsostni li l-fatt li s-sanzjonijiet jiħraxu ma kienx ser jiddisswadi mill-kaċċa illegali fil-proprjetà ta’ ħaddieħor għaliex dawn is-sanzjonijiet huma kkunsidrati inġusti. Għall‑kumplament, skont l-Uffiċċju, kif irrilevaw ukoll K. Ruhanen u l‑Gvern Finlandiż, il-pjan ta’ ġestjoni kien jipprevedi, minbarra li jkun hemm il-kaċċa għal skop ta’ ġestjoni tal-popolazzjoni, miżuri addizzjonali meħtieġa għall-prevenzjoni tal-kaċċa illegali fil‑proprjetà ta’ ħaddieħor għal perijodu itwal. Dawn il-miżuri kienu jinkludu kampanji ta’ informazzjoni, il-konsultazzjoni mal-popolazzjonijiet lokali u l-kumpens għad-danni kkawżati mill-ilpup.

75.

Barra minn hekk, fir-rigward tal-għan li jiġi evitat li klieb jiġu feruti minn ilpup, kif enfasizzat il-Kummissjoni, id-deċiżjoni tar‑rinviju ma tindikax li l-Uffiċċju kien spjega kif derogi mmirati lejn il-kampjuni li jikkawżaw il-ħsara, li jimplika jekk ikun il-każ il-qatla tagħhom minn professjonisti, ma setgħux jilħqu dan il-għan.

76.

F’każ li l-qorti tar-rinviju tikkonferma li l-Uffiċċju adotta d‑derogi inkwistjoni fil-kawża prinċipali mingħajr ma ta raġuni minn qabel, b’mod preċiż u adegwat, li l-ebda soluzzjoni oħra ma setgħet twassal sabiex jintlaħqu l-għanijiet imfittxija, hija għandha tikkonkludi li dawn id-derogi jiksru l-Artikolu 16(1) tad-Direttiva habitats.

77.

Sabiex jiġi vverifikat jekk ir-rekwiżit, stipulat fl-introduzzjoni tal‑Artikolu 16(1) tad-Direttiva habitats, li d-deroga “mhix ta’ dannu għall-ħarsien tal-popolazzjonijiet ta’ l-ispeċi konċernati fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli fil-firxa naturali tagħhom”, ġiex osservat, l‑awtoritajiet nazzjonali kompetenti għandhom, fl-ewwel lok, jeżaminaw l-istat ta’ konservazzjoni li fih jinsabu dawn il‑popolazzjonijiet. Huwa biss fi tmiem dan l-eżami li dawn l-awtoritajiet ikunu jistgħu jevalwaw l-effett li d-deroga jista’ jkollha fuq l-istat ta’ konservazzjoni tal-imsemmija popolazzjonijiet ( 33 ).

78.

Il-punt (a) tat-tielet domanda jirrigwarda l-livelli ġeografiċi li fir-rigward tagħhom, f’dan il-kuntest, għandu jiġi evalwat l-istat ta’ konservazzjoni ta’ popolazzjoni ta’ lpup. Il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk din l-evalwazzjoni għandhiex issir, apparti fil-livell taż-żona lokali msemmija fid-deroga, fil-livell tat-territorju tal-Istat Membru kollu kemm hu, jew inkella fil-livell transkonfinali meta l-firxa naturali tal‑popolazzjoni inkwistjoni testendi fuq it-territorju ta’ diversi pajjiżi.

79.

F’dan ir-rigward, peress li d-Direttiva habitats la tiddefinixxi l‑kunċett ta’ “popolazzjoni” u lanqas ta’ “firxa naturali”, it-tifsira tagħhom fil-kuntest tal-Artikolu 16(1) tagħha tista’ tingħata fid-dawl tal-għan ta’ din id-direttiva. Skont l-Artikolu 2(1) u (2) moqrija flimkien, dan il-għan jikkonsisti, b’mod partikolari, f’li jiġi żgurat li jinżammu jew jiġu rripristinati, fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli, speċi li huma ta’ interess għall-Komunità, “fit-territorju Ewropew ta’ l‑Istati Membri”. Il-kunċett ta’ “stat ta’ konservazzjoni favorevoli” huwa, barra minn hekk, iddefinit fl-Artikolu 1(i) tal-imsemmija direttiva, b’riferiment għall-popolazzjonijiet li jokkupaw dan l-istess territorju.

80.

Fir-rigward ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, il-kunċett ta’ “popolazzjoni”, fis-sens tal-Artikolu 16(1) tad-Direttiva habitats, ma għandux jiġi limitat għall-grupp ta’ lpup lokali msemmija fid-deroga. F’din il-perspettiva, il-Qorti tal-Ġustizzja, fis-sentenza tal‑14 ta’ Ġunju 2007, Il-Kummissjoni vs Il-Finlandja ( 34 ), evalwat l-istat ta’ konservazzjoni tal-lupu fil-livell tat-territorju nazzjonali ( 35 ).

81.

Fuq din l-istess linja, id-dokument ta’ gwida tal-Kummissjoni jiddefinixxi l-kunċett ta’ “popolazzjoni” bħala li jinkludi grupp ta’ kampjuni tal-istess speċi li jgħixu flimkien fl-istess żona ġeografika u li jistgħu jirriproduċu bejniethom ( 36 ). Skont dan id-dokument, il-kunċett ta’ “firxa naturali” huwa limitat, min-naħa tiegħu, għall-ispazji li fihom il‑popolazzjoni tikber ( 37 ).

82.

F’din il-perspettiva, kif jirrakkomandaw dan id-dokument u l-Linji Gwida tal-LCIE u kif sostnew Tapiola, il-Gvern Finlandiż u dak Daniż kif ukoll il‑Kummissjoni, l-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjonijiet tal-ispeċi kkonċernati, kif ukoll l-effett li d-deroga ppjanata jista’ jkollha fuqu, għandhom jiġu evalwati fil-livell tat-territorju tal-Istat Membru jew, jekk ikun il-każ, tar-reġjun bijoġeografiku inkwistjoni meta l-fruntieri ta’ dan l-Istat Membru jissovrapponu diversi reġjuni bijoġeografiċi ( 38 ).

83.

Fuq kollox, kif enfasizzaw il-persuni kkonċernati li ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub u kif jipprevedi d-dokument ta’ gwida tal-Kummissjoni ( 39 ), l-evalwazzjoni tal-impatt ta’ deroga fil-livell tat‑territorju tal-grupp ta’ lpup lokali ġeneralmanet issir neċessarja sabiex jiġi stabbilit l-effett fuq l-istat ta’ konservazzjoni tal‑popolazzjoni inkwistjoni fuq livell ikbar. Fil-fatt, peress li deroga għandha tindirizza problema speċifika f’sitwazzjoni partikolari ( 40 ), l‑effetti tagħha, minnhom innifishom, jistgħu jinħassu bl-iktar mod immedjat fiż-żona lokali koperta minnha. Issa, l-istat ta’ konservazzjoni ta’ popolazzjoni fil-livell nazzjonali jew bijoġeografiku jiddependi fuq l‑effett akkumulat ta’ derogi differenti li jaffettwaw żoni lokali kif ukoll, jekk ikun il-każ, kawżi oħra ta’ mortalità dovuti għall-intervent tal‑bniedem lokalment ( 41 ).

84.

Għall-kuntrarju, jiena ma naqbilx mal-argument, imressaq mill‑Uffiċċju quddiem il-qorti tar-rinviju, li jipprevedi li jkun biżżejjed, sabiex jiġi pprovat li r-rekwiżit eżaminat hawnhekk ġie ssodisfatt f’dan il-każ, li jiġi stabbilit li d-deroga ma tpoġġix f’perikolu ż-żamma ta’ stat ta’ konservazzjoni favorevoli tal-popolazzjoni tal-ilpup fil-firxa naturali tagħhom iddefinita fil-livell transkonfinali. Minkejja li l-Uffiċċju ma spjegax il-portata tal-firxa naturali tal-popolazzjoni tal-ilpup inkwistjoni, mill-informazzjoni mogħtija minn Tapiola jirriżulta li din kienet tkopri ċerti partijiet tat-territorji tal-Finlandja u tar-Russja ( 42 ).

85.

Dwar dan, infakkar, l-ewwel nett, li d-Direttiva habitats hija intiża biss sabiex tiżgura l-konservazzjoni tal-popolazzjonijiet tal-ispeċi li huma ta’ interess għall-Komunità fit-territorju tal-Istati Membri. It‑tieni nett, l-Istati terzi ma humiex marbuta b’obbligi ta’ protezzjoni stretta ta’ dawn l-ispeċi li jirriżultaw minn din id-direttiva. Għalhekk, Stat Membru ma għandux, fil-prattika, il-possibbiltà li jivverifika u lanqas li raġonevolment jipprevedi l-ammont u t-tip ta’ kampjuni tal‑imsemmija speċi li tagħhom Stat terz jista’ jawtorizza jew jippermetti l-qatla ( 43 ). Peress li l-effett ta’ deroga fuq l-istat ta’ konservazzjoni ta’ popolazzjoni jiddependi fuq l-effett akkumulat tad‑diffikultajiet differenti tad-diversi kawżi ta’ mortalità dovuti għall-bniedem, dan ma għandux jiġi evalwat fil-livell ta’ territorju li jaqsam il-fruntieri ta’ pajjiż terz.

86.

Dan l-approċċ huwa l-bażi, jidhirli, tal-evalwazzjoni tal-Qorti tal‑Ġustizzja fis-sentenza tal-14 ta’ Ġunju 2007, Il-Kummissjoni vs Il‑Finlandja ( 44 ). Kif irrilevat Tapiola, il-Qorti tal-Ġustizzja f’din is‑sentenza ddeċidiet biss fuq l-istat ta’ konservazzjoni tal-lupu fil‑livell tat-territorju Finlandiż, u mhux fuq il-livell tal‑popolazzjoni transkonfinali.

87.

Din il-konklużjoni ma tippreġudikax il-kwistjoni dwar jekk Stat Membru jistax jistabbilixxi li l-popolazzjoni inkwistjoni għandha stat ta’ konservazzjoni favorevoli, meta l-firxa naturali tagħha tolqot it‑territorju ta’ diversi Stati Membri, billi jipproduċi l-prova li tinsab f’tali stat fil‑livell taż-żona transkonfinali kkonċernata ( 45 ).

88.

Minn dan nikkonkludi li, f’sitwazzjoni bħal dik inkwistjoni fil‑kawża prinċipali, deroga skont l-Artikolu 16(1) tad-Direttiva habitats ma għandhiex tkun adottata mingħajr ma jiġi evalwat l-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjonijiet tal-ispeċi kkonċernata kif ukoll l-impatt li d-deroga maħsuba jista’ jkollha fuq dak l-istat, fil-livell tat-territorju tal-Istat Membru fit-totalità tiegħu jew tar-reġjun bijoġeografiku fi ħdanu li fih din id-deroga hija maħsuba li tiġi implimentata.

89.

Permezz tat-tieni u tat-tielet parti tat-tielet domanda tagħha, li ser neżamina flimkien, il-qorti tar-rinviju tixtieq tkun taf jekk l‑Artikolu 16(1) tad-Direttiva habitats jipprekludix neċessarjament l‑adozzjoni ta’ deroga meta l-istat ta’ konservazzjoni tal‑popolazzjonijiet tal-ispeċi kkonċernati ma huwiex favorevoli.

90.

F’dan ir-rigward, il-kliem ta’ din id-dispożizzjoni, inkwantu jsemmi “ħarsien […] fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli” tal‑popolazzjonijiet koperti b’deroga, jista’ jagħti x’tifhem li l-istat ta’ konservazzjoni favorevoli ta’ dawn il-popolazzjonijiet jikkostitwixxi prerekwiżit għall-adozzjoni tagħha.

91.

Madankollu, il-Qorti tal-Ġustizzja ċaħdet din l-interpretazzjoni fis-sentenza tal‑14 ta’ Ġunju 2007, Il-Kummissjoni vs Il-Finlandja ( 46 ). Hija ddeċidiet li l-kundizzjoni hawn fuq imsemmija hija ssodisfatta, anki meta l-popolazzjonijiet inkwistjoni ma jinsabux fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli, sakemm ikun stabbilit debitament li d-deroga ma hijiex tali li taggrava l-istat ta’ konservazzjoni tagħhom diġà mhux favorevoli u lanqas li tipprekludi li jerġgħu jitpoġġew fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli. Huwa għalhekk biżżejjed li d-deroga tkun, għall-inqas, newtrali mill-perspettiva tal-istat ta’ konservazzjoni tal-ispeċi – eżempju li jkopri, skont il-Qorti tal-Ġustizzja, sitwazzjonijiet eċċezzjonali.

92.

Inżid li d-dispożizzjonijiet tad-Direttiva habitats għandhom jiġu interpretati fid-dawl tal-prinċipju ta’ prekawzjoni stabbilit fl‑Artikolu 191(2) TFUE ( 47 ), li għalih irreferew Tapiola u l‑Kummissjoni. Dan il-prinċipju jimplika li jekk wara l-eżami tal-aħjar data xjentifika sinjifikattiva disponibbli jibqa’ dubju dwar jekk deroga hijiex ser tagħmel ħsara jew le għaż-żamma jew ir-ripristinar tal-popolazzjonijiet tal-ispeċi kkonċernata fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli, l-Istat Membru għandu jastjeni milli jadottaha jew jimplimentaha ( 48 ).

93.

Permezz tal-ewwel parti tal-ewwel domanda tagħha, il-qorti tar‑rinviju tistaqsi jekk huwiex rilevanti, sabiex tiġi evalwata l‑konformità ta’ deroga mal-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats, li hija taqa’ fil-kuntest ta’ pjan ta’ ġestjoni u ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali li tistabbilixxi kwota massima ta’ kampjuni li jistgħu jinqatlu għal sena tal-kaċċa partikolari fit-territorju nazzjonali abbażi ta’ din id‑dispożizzjoni.

94.

Bħal Tapiola, l-Uffiċċju, il-Gvern Finlandiż u dak Daniż kif ukoll il‑Kummissjoni, inqis li dan il-fatt jikkostitwixxi fattur rilevanti għal dan il-għan. Fil-fatt, l-iffissar ta’ ammont massimu ta’ annimali li t‑teħid tagħhom jista’ jiġi awtorizzat f’dan it-territorju jista’ jiżgura li l‑effett kumulattiv annwali ta’ derogi individwali ma jippreġudikax iż‑żamma jew ir-ripristinar tal-popolazzjonijiet tal-ispeċi kkonċernata fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli ( 49 ). Barra minn hekk, id-dokument ta’ gwida tal-Kummissjoni jirrakkomanda l-adozzjoni ta’ pjani ta’ ġestjoni peress li jirrappreżentaw “l-aħjar mod li tipprova l-konformità mar‑rekwiżiti stretti tal-Artikolu 16 [ta’ din id-direttiva]” ( 50 ).

95.

Naturalment, il-modalitajiet tal-pjan ta’ ġestjoni u tal‑leġiżlazzjoni inkwistjoni għandhom, għal dan il-għan, effettivament jiżguraw l-osservanza ta’ dawn ir-rekwiżiti. B’mod partikolari, sabiex il-qtil ta’ ammont ta’ kampjuni li jissodisfa l-kwota massima stabbilita minn qabel ikun konformi mal-imsemmija rekwiżiti, din il-kwota għandha tkun ġiet stabbilita billi jiġi kkunsidrat l-effett kumulattiv tad‑derogi bbażati fuq l-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats, ta’ dawk mogħtija abbażi ta’ kapi oħra ta’ deroga kif ukoll ta’ kawżi ta’ mortalità oħra attribwibbli lill-bniedem ( 51 ). Kif irrilevat Tapiola, mill‑perspettiva tal-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjoni inkwistjoni, huma rilevanti biss l-ammont u t-tip ta’ kampjuni li jkunu mietu, filwaqt li l‑kawża tal-mewt tagħhom hija irrilevanti.

96.

F’dan il-każ, l-Uffiċċju indika, fid-deċiżjonijiet kontenzjużi, li l‑limitu ta’ 46 kampjun stabbilit fl-Artikolu 1 tad-Deċiżjoni Nru 1488/2015 jippermetti li jiġi żgurat li ż-żamma jew ir-ripristinar tal‑popolazzjoni tal-ilpup fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli ma jkunux mhedda.

97.

Tapiola u l-Kummissjoni jiddubitaw din il-konstatazzjoni fir‑rigward, b’mod partikolari, tad-data pprovduta fil-punt 66 ta’ dawn il-konklużjonijiet. Minn naħa waħda, Tapiola ssostni li dan il‑limitu kien għoli wisq fid-dawl tad-daqs tal-popolazzjoni tal-ilpup u l‑istat ta’ konservazzjoni tagħha. Min-naħa l-oħra, hija tallega li l‑kaċċa għal skop ta’ ġestjoni tal-popolazzjoni, kuntrarjament għar‑rakkomandazzjonijiet li jinsabu fil-pjan ta’ ġestjoni u d-derogi mogħtija abbażi tagħha, kienet tkopri ammont sinjifikattiv ta’ kampjuni li jirriproduċu. Madwar nofs it-43 jew 44 lupu maqtula abbażi ta’ dawn id-derogi – u, b’mod partikolari, erba’ minn seba’ lpup maqtula minn R. Mustonen u K. Ruhanen – kienu kampjuni li jirriproduċu. Issa, infakkar li skont il‑pjan ta’ ġestjoni, il-vijabbiltà ta’ grupp ta’ lpup irrikjediet li jiġu kkaċċjati biss il-kampjuni li ma jirriproduċux ( 52 ). Tapiola u l-Kummissjoni josservaw li l-popolazzjoni tal-ilpup naqset drastikament wara l-implimentazzjoni tal-imsemmija derogi.

98.

Id-data li jirreferu għaliha dawn tal-aħħar, jekk tiġi kkonfermata mill-qorti tar-rinviju, tikkostitwixxi indizju qawwi li l‑kwota massima stabbilita minn qabel fil-leġiżlazzjoni Finlandiża, flimkien mal-assenza ta’ projbizzjoni ta’ qtil ta’ kampjuni li jirriproduċu, ma kinux jiżguraw li d-derogi ta’ ġestjoni adottati fil-limiti ta’ din il-kwota, inklużi dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali, ma jagħmlux ħsara għaż-żamma jew ir-ripristinar tal-popolazzjoni tal-ilpup fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli.

99.

L-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats jissuġġetta l-użu ta’ kap ta’ deroga prevista fih għall-osservanza tar-rekwiżiti relatati man‑natura selettiva tat-teħid, mal-fatt li l-ammont ta’ kampjuni meħuda jkun limitat u speċifiku għal-limitazzjoni, u mas-sorveljanza stretta tal-kundizzjonijiet li fihom isir it-teħid. Sabiex tingħata risposta kompluta għall-ewwel domanda preliminari, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha tagħti lill-qorti tar-rinviju ċerti spjegazzjonijiet dwar il‑kontenut ta’ dawn ir-rekwiżiti f’sitwazzjoni bħal dik inkwistjoni fil‑kawża prinċipali.

100.

Kif urew il-kunsiderazzjonijiet preċedenti, il-kundizzjoni ġenerali preliminari li għaliha l-Artikolu 16(1) ta’ din id-direttiva jissuġġetta kull deroga, dwar l-assenza ta’ inkonvenjent għaż-żamma jew l-irripristinar tal-popolazzjonijiet inkwistjoni fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli, timponi diġà ċerti rekwiżiti fir-rigward tal‑ammont u, jekk ikun il-każ, tat-tipi ta’ kampjuni li jistgħu jiġu meħuda.

101.

Sabiex jingħata kontenut proprju għar-rekwiżiti speċifiċi stipulati fl-Artikolu 16(1)(e) u b’hekk tiġi żgurata l-effettività tagħhom, fl‑opinjoni tiegħi dawn għandhom jiġu interpretati bħala li jillimitaw, barra minn hekk, il-fakultà ta’ deroga mill-obbligi ta’ protezzjoni stretta tal-popolazzjonijiet tal-ispeċi kkonċernati anki meta d-deroga kkunsidrata la tipprekludi ż-żamma u lanqas ir-ripristinar ta’ dawn il‑popolazzjonijiet fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli.

102.

F’din il-perspettiva, id-dokument ta’ gwida tal-Kummissjoni jindika li l-kap ta’ deroga previst fl-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats fih limitazzjonijiet supplimentari “sinjifikattivi” meta mqabbla ma’ dawk fil-kawżi ta’ derogi stipulati fil-punti l-oħra ta’ din id-dispożizzjoni, anki jekk l-applikazzjoni tagħha “fil-prattika tidher eċċezzjonali” ( 53 ).

103.

F’dan id-dokument il-Kummissoni tipproponi, ġustament fl‑opinjoni tiegħi, test li jipprevedi li deroga ma għandhiex tkun adottata abbażi tal-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats meta jkun hemm riskju ta’ “impatt negattiv sinjifikattiv fuq il-popolazzjoni kkonċernata f’termini kwantitattivi jew kwalitattivi (jiġifieri impatt negattiv fuq l‑istruttura ta’ popolazzjoni)” ( 54 ). Fil-preżenza ta’ tali riskju, id-deroga ma għandhiex tingħata anki jekk ma twassalx sabiex tipprekludi ż‑żamma jew ir-ripristinar fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli.

104.

Huwa fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet li għandha tiġi stabbilita l-portata tat-tliet rekwiżiti speċifiċi mitluba fl‑Artikolu 16(1)(e).

105.

Fl-ewwel lok, l-interpretazzjoni tar-rekwiżit relatat mal-“ammont limitat” ta’ teħid awtorizzat skont l-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats, tista’ tkun iċċarata bil-ġurisprudenza dwar ir-rekwiżit komparabbli relatat man-“numri żgħar” ta’ kampjuni meħuda, stipulat fl‑Artikolu 9(1)(c) tad-Direttiva għasafar.

106.

F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-ammont ta’ għasafar li jistgħu jiġu kkaċċjati abbażi ta’ din id-dispożizzjoni jiddependi mil-livell tal-popolazzjoni tal-ispeċi, mill-istat ta’ konservazzjoni tagħha u mill-karatteristiċi ġeografiċi tagħha. Dan l‑ammont għandu jiġi stabbilit fid-dawl ta’ data ta’ natura ġeografika, klimatika, ambjentali u bijoloġika kif ukoll tal-evalwazzjoni tas-sitwazzjoni fir-rigward tar-riproduzzjoni u tal-mortalità annwali totali minħabba raġunijiet naturali tal-ispeċi kkonċernata ( 55 ).

107.

Fit-tieni lok, skont id-dokument ta’ gwida tal-Kummissjoni ( 56 ), ir‑rekwiżit relatat man-natura selettiva tat-teħid tal-kampjuni tal‑ispeċi kkonċernata jirreferi primarjament għall-kaċċa ta’ speċi waħda bl‑esklużjoni tal-oħrajn kollha ( 57 ). Fl-opinjoni tiegħi, dan ir-rekwiżit, interpretat fid-dawl tal-portata ġenerali tal‑kundizzjonijiet speċifiċi stipulati fl-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats, kif deskritt fil‑punt 103 ta’ dawn il-konklużjonijiet, jista’ wkoll, skont iċ‑ċirkustanzi, jirrikjedi li jiġu mmirati b’mod iktar preċiż speċi jew kategoriji ta’ speċi speċifiċi ( 58 ).

108.

Minn din il-perspettiva, il-livell ta’ selettività mitlub jiddependi, min-naħa tiegħu wkoll, kif isostnu, essenzjalment, il-Gvern Daniż u dak Svediż kif ukoll il-Kummissjoni, mil-livell tal-popolazzjoni inkwistjoni, mill-istat ta’ konservazzjoni tagħha u mill-karatteristiċi bijoloġiċi tagħha ( 59 ). Għal ċerti speċi jew popolazzjonijiet, jista’ jkun meħtieġ li jiġu mmirati ċerti speċi identifikati b’mod individwali, abbażi ta’ ċerti karatteristiċi bijoloġiċi (b’mod partikolari għal raġunijiet ġenetiċi jew abbażi tar-rwol tagħhom fil-grupp ( 60 )) jew inkella għaliex jappartjenu għal grupp jew gruppi li jokkupaw territorju partikolari.

109.

Fit-tielet lok, ir-rekwiżit li d-derogi bbażati fuq l‑Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva habitats għandhom jingħataw taħt kundizzjonijiet ta’ sorveljanza stretta jimplika, b’mod partikolari, li dawn il‑kundizzjonijiet u l-mod kif l-osservanza tagħhom tiġi ssorveljata għandhom jiżguraw in-natura selettiva u limitata tat-teħid tal-kampjuni tal-ispeċi kkonċernati.

110.

F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà kkonstatat li l‑proċeduri amministrattivi għandhom jiġu organizzati b’tali mod li kemm id-deċiżjonijiet li jawtorizzaw derogi ta’ kaċċa skont l‑Artikolu 9(1)(c) tad-Direttiva għasafar u l-mod kif dawn id‑deċiżjonijiet huma applikati huma suġġetti għal kontroll effettiv fi żmien utli ( 61 ).

111.

Id-dokument ta’ gwida tal-Kummissjoni jikkorrobora dan l‑approċċ meta jindika li d-derogi għandhom ikunu s-suġġett ta’ awtorizzazzjonijiet ċari li jispeċifikaw il-kampjuni jew il-gruppi ta’ kampjuni li jistgħu jinqatlu u l-ammonti tagħhom, kif ukoll il-postijiet u d-dati tat-teħid awtorizzati ( 62 ). Barra minn hekk, għal kull deroga bbażata fuq l-Artikolu 16(1) tad-Direttiva habitats, l-awtorità nazzjonali kompetenti għandha tiżgura l-osservanza tar-rekwiżiti hemm previsti qabel l-adozzjoni tagħha u għandha tissorvelja l-impatt tagħha a posteriori ( 63 ).

112.

Hija l-qorti tar-rinviju li għandha tiddetermina jekk l-Uffiċċju stabbilixxiex, abbażi ta’ data xjentifika, li l-limiti territorjali u kwantitattivi imposti fuq id-derogi ta’ ġestjoni, fid-dawl ukoll tal-mod li bih l-osservanza tagħhom ġiet ivverifikata, kinux suffiċjenti sabiex jiżguraw li ma kellhomx impatt negattiv sinjifikattiv fuq l-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjoni tal-ilpup. Fl-opinjoni tiegħi, ma huwiex probabbli li dan kien il-każ, fid-dawl, l-ewwel nett, tal-ammont kbir ta’ kampjuni mmirati meta mqabbla mal-popolazzjoni totali tal-ilpup skont iċ-ċifri mressqa minn Tapiola u l-Kummissjoni (jekk jiġi preżunt li huma kkonfermati) ( 64 ), u, min-naħa l-oħra, tal-assenza ta’ projbizzjoni ta’ kaċċa ta’ kampjuni li jirriproduċu.

113.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għad-domandi preliminari magħmula mill‑Korkein hallinto-oikeus (il-Qorti Amministrattiva Suprema, il-Finlandja) bil-mod segwenti: