EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52018AE2245
Opinion of the European Economic and Social Committee on ‘Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions A New European Agenda for Culture’ (COM(2018) 267 final))
Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni — Aġenda ġdida għall-kultura” (COM(2018) 267 final)
Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni — Aġenda ġdida għall-kultura” (COM(2018) 267 final)
EESC 2018/02245
ĠU C 62, 15.2.2019, p. 148–154
(BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)
15.2.2019 |
MT |
Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea |
C 62/148 |
Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar “Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew, lill-Kunsill, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni — Aġenda ġdida għall-kultura”
(COM(2018) 267 final)
(2019/C 62/25)
Relatur: |
Antonello PEZZINI |
Konsultazzjoni |
Kummissjoni Ewropea, 18.6.2018 |
Bażi legali |
L-Artikolu 167 tat-TFUE |
|
|
Sezzjoni kompetenti |
Sezzjoni Speċjalizzata għax-Xogħol, l-Affarijiet Soċjali u ċ-Ċittadinanza |
Adottata fis-sezzjoni |
26.9.2018 |
Adottata fil-plenarja |
17.10.2018 |
Sessjoni plenarja Nru |
538 |
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet) |
182/1/0 |
1. Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet
1.1. |
Il-KESE huwa konvint li l-Ewropa tirrappreżenta komunità kulturali bbażata fuq valuri komuni u li l-ekonomija soċjali tas-suq hija karatteristika tal-istil ta’ ħajja Ewropea, li tgħaqqad il-libertà ekonomika mad-drittijiet soċjali u mal-prinċipji tar-rispett għall-bniedem. |
1.2. |
Il-KESE jikkunsidra fundamentali l-konsolidazzjoni u l-iżvilupp tad-dimensjoni kulturali tal-Unjoni, ibbażata fuq il-valuri komuni stabbiliti fit-Trattati, bħala fattur ewlieni fil-proċess ta’ integrazzjoni u bħala l-pedament tal-identità kulturali Ewropea, b’impenn għall-ħolqien ta’ soċjetà inklużiva, pluralista, magħquda u kompetittiva. |
1.2.1. |
Skont il-KESE, huwa biss bit-tisħiħ tas-sens ta’ appartenenza lill-Ewropa u bl-identità kulturali komuni li nistgħu nirrinfurzaw il-proġett Ewropew u d-diversità kulturali u lingwistika. |
1.2.2. |
Skont il-KESE, il-wirt kulturali tanġibbli u intanġibbli tal-Ewropa jirrappreżenta dak li jgħaqqad il-popli Ewropej, jiġifieri sens ta’ identità b’saħħtu kif ukoll assi strateġiku prezzjuż ta’ koeżjoni soċjali. |
1.3. |
Il-KESE jemmen li, preċiżament minħabba l-kriżi politika u ta’ identità li għaddejja bħalissa fl-Ewropa (1), huwa ferm importanti li l-kultura terġa’ tingħata rwol ċentrali ta’ trażmissjoni tas-sens ta’ identità, u li l-valuri komuni mnaqqxa fit-Trattati jsiru reali. |
1.4. |
Il-KESE, għalkemm iqis b’mod pożittiv l-inizjattiva li l-kultura titqiegħed fiċ-ċentru tal-Aġenda, jitlob li r-rilanċ tal-Aġenda jkun okkażjoni biex tiġi kkunsidrata l-viżjoni ta’ Rinaxximent Ewropew Ġdid, li jkollu l-għan li tinħoloq Żona Ewropea tal-Kultura (2), ibbażata fuq diversi valuri komuni bħalma huma: is-solidarjetà, il-fiduċja u l-koresponsabbiltà. |
1.5. |
Skont il-KESE, Aġenda Ewropea għall-Kultura mhedda għandha tkun ibbażata fuq viżjoni strateġika kondiviża li, fil-ħolqien taż-Żona Ewropea tal-Kultura tindika:
|
1.6. |
Mill-aspett ta’ offerta kulturali, hemm bżonn li d-destinatarji tal-miżuri jkollhom perċezzjoni ċara u aċċessibbli, permezz ta’ mezzi ġodda ta’ komunikazzjoni f’diversi lingwi, sabiex iż-Żona Ewropea tal-Kultura tkun effettivament patrimonju ta’ kulħadd. |
1.7. |
Mill-aspett tad-domanda kulturali, il-Kumitat jemmen li huwa essenzjali li tittieħed azzjoni mmirata għal dawk attivi fil-produzzjoni kulturali, biex ikompli jiżdied il-livell ta’ parteċipazzjoni fl-iżvilupp tal-identità tal-valur komuni Ewropea, b’inizjattivi bħal “Erasmus ta’ ċittadinanza kulturali” u t-tnedija ta’ Kard Ewropea tal-Kultura għaċ-ċittadini Ewropej. |
1.8. |
Il-KESE huwa konvint li jista’ jaqdi rwol proattiv fi djalogu kulturali strutturat, biex jissaħħu ċ-ċittadinanza demokratika, l-identità kulturali u l-kondiviżjoni tal-ħafna espressjonijiet kreattivi tas-soċjetà, anke b’inizjattivi konġunti, bħat-tnedija ta’ Ġimgħa Ewropea tal-Kultura, l-Iljieli tal-Kultura Ewropea, u l-ħatra ta’ Ambaxxaturi Ewropej għall-Kultura. |
1.9. |
Il-Kumitat jimpenja ruħu favur il-monitoraġġ tad-data tal-pjan direzzjonali tal-Aġenda l-ġdida u t-tlestija taż-Żona Ewropea tal-Kultura, abbażi tas-sottomissjoni ta’ rapporti regolari mill-Kummissjoni. |
2. Introduzzjoni
2.1. |
Il-kultura għandha post ewlieni fil-proġett Ewropew u hija l-bażi tal-“għaqda fid-diversità” tal-Unjoni Ewropea. Din tirrappreżenta komponent fundamentali tal-ħajja fil-komunità u valur li jista’ jtejjeb l-umanità tagħna, bħala element essenzjali tal-imġiba tagħna fis-soċjetà u fl-espressjoni ta’ kuljum taċ-ċittadinanza tagħna. |
2.2. |
Għalhekk il-kultura tirrappreżenta r-riżorsa strateġika ideali ta’ koeżjoni soċjali u ta’ djalogu interkulturali u opportunità kbira biex tkun apprezzata l-istorja komuni, bir-rikkezza kbira tad-diversità kulturali tar-reġjuni Ewropej u tal-wirt tanġibbli u intanġibbli kondiviż. |
2.3. |
It-Trattat ta Lisbona ta’ importanza kbira għall-kultura: fil-preambolu tat-Trattat dwar l-Unjoni ssir referenza diretta għar-rieda li titnebbaħ mill-“wirt kulturali, reliġjuż u umanista tal-Ewropa”, b’objettivi prijoritarji bħall-impenn li “tirrispetta r-rikkezza tad-diversità kulturali u lingwistika tagħha u [li] għandha tassigura li jitħares u jkun żviluppat il-wirt kulturali Ewropew”. |
2.3.1. |
It-Trattat jenfasizza ħafna minn dawn il-valuri, li jservu bħala bażi għas-soċjetà Ewropea: “L-Unjoni hija bbażata fuq il-valuri tar-rispett għad-dinjità tal-bniedem, il-libertà, id-demokrazija, l-ugwaljanza, l-istat tad-dritt u r-rispett għad-drittijiet tal-bniedem…”. Dawn il-valuri, li saru parti integrali tal-kultura Ewropea, jidhru u jeħtieġ li jokkupaw spazju dejjem akbar f’soċjetà kkaratterizzata mill-pluraliżmu, min-nondiskriminazzjoni, mit-tolleranza, mill-ġustizzja u mis-solidarjetà. |
2.3.2. |
Il-Karta tad-Drittijiet Fundamentali, li hija parti integrali mit-Trattat, ġabret fil-qosor u tenniet lista rikka ta’ valuri, li wħud minnhom diġà jissemmew fit-Trattat. |
2.3.3. |
Għalhekk, l-azzjoni tal-UE hija mmirata biex tħeġġeġ il-kooperazzjoni fost l-Istati Membri biex il-kompetenza speċifika tagħhom fil-politika kulturali tkun tirreferi dejjem aktar għall-valuri komuni sottoskritti u jiġu integrati, kif ippjanat, fin-nisġa tar-relazzjonijiet soċjali. |
2.3.4. |
L-imġiba tal-bniedem fir-relazzjonijiet soċjali u fl-imġiba ta’ kuljum, timxi fuq mudelli stabbiliti f’moħħu a priori (4). Iżda dawn il-mudelli jinkisbu permezz tal-edukazzjoni (5) u t-tagħlim (6), u jissaħħu bir-relazzjonijiet li jiżviluppaw mad-dinja ta’ madwarna. |
2.3.5. |
Għalhekk huwa importanti li nxerrdu u ninsistu fuq il-valuri, li huma l-bażi komuni taċ-ċivilizzazzjoni Ewropea, speċjalment fost iż-żgħażagħ, minn qabel l-adolexxenza, biex jissaħħu“n-newroni mera”, li jissimulaw l-azzjonijiet, l-emozzjonijiet u s-sensazzjonijiet li nosservaw f’ħaddieħor (7). |
2.4. |
Il-kunċett tal-kultura (8) minnu nnifsu huwa dinamiku u għalhekk jimplika sensiela ta’ azzjonijiet li jeħtieġ jiġu żviluppati mill-politiki Ewropej u mill-Istati permezz tal-edukazzjoni u l-eżempji. Il-valuri msemmija hawn fuq u mħaddna mit-Trattat, ma jfiġġux mix-xejn, iżda huma pjuttost ir-riżultat ta’ kunsiderazzjonijiet u esperjenzi li mmaturaw fl-aspett soċjali li jirregolaw il-koeżistenza paċifika u ż-żieda fil-fiduċja tal-popli u jeħtieġ ikunu parti minn proċessi ta’ edukazzjoni u ta’ interazzjonijiet soċjali, immirati l-aktar lejn il-ġenerazzjonijiet il-ġodda, biex ikunu jistgħu jħaddnu u jaqsmu l-valuri etiċi tagħhom. |
2.5. |
Minbarra l-valur soċjali u identitarju tagħha, il-kultura hija dejjem aktar rikonoxxuta bħala segment ekonomiku ewlieni u strateġiku għall-iżvilupp tal-ġid per capita, tal-benesseri u tal-PDG globali Ewropew, u fir-relazzjonijiet internazzjonali. |
2.6. |
Huwa stmat li s-setturi kulturali u kreattivi jikkontribwixxu għal 4,2 % tal-PDG tal-UE, b’żieda fl-impjiegi ta’ 1,5 %. F’ċifri assoluti, fl-2016 il-kultura ġġenerat EUR 89,9 biljun — ekwivalenti għal + 1,8 % b’paragun mal-2015 — u, meta wieħed iqis l-industriji relatati, iġġenerat aktar minn EUR 250 biljun, u impjegat 1,5 miljun persuna (9). |
2.7. |
Il-parteċipazzjoni kulturali hija element essenzjali tal-impenn tal-Ewropa iżda, bil-kriżi ekonomika u finanzjarja tal-2008 fl-Ewropa, li wara nfirxet fil-qasam soċjali u dak poltiku, din il-parteċipazzjoni naqset fil-pajjiżi kollha Ewropej, u b’mod speċjali fil-pajjiżi tan-Nofsinhar tal-Ewropa (10). |
2.8. |
Fl-Aġenda Ewropea għall-Kultura tal-2007 (11) l-UE u l-Istati Membri kienu impenjaw ruħhom li:
|
2.8.1. |
Il-pjan ta’ ħidma tal-UE għall-Kultura (2015-2018) stabbilixxa 4 prijoritajiet ewlenin għall-kollaborazzjoni fil-livell Ewropew, fil-qasam tal-politiki kulturali:
|
2.9. |
Il-Parlament adotta għadd ta’ riżoluzzjonijiet (12) u rakkomandazzjonijiet dwar aċċess ugwali għas-servizzi kulturali, dwar il-kultura fir-relazzjonijiet barranin tal-Unjoni u dwar il-mobilità, dwar l-industriji kulturali u kreattivi. |
2.10. |
Fil-Kunsill tal-UE tat-23 ta’ Mejju 2018 ġew adottati l-konklużjonijiet dwar l-integrazzjoni tal-wirt kulturali anke f’politiki oħrajn u dwar it-tisħiħ tad-djalogu mal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili. |
2.11. |
Min-naħa tiegħu, il-KESE spiss esprima l-opinjoni tiegħu dwar l-isfruttar tas-setturi kulturali u kreattivi u dwar l-appoġġ għal strateġija ta’ relazzjonijiet kulturali internazzjonali (13), inkluż il-kontribut tal-wirt kulturali Ewropew taż-żoni rurali (14). |
3. Il-proposti tal-Aġenda l-ġdida
3.1. |
L-aspetti ewlenin tal-Aġenda l-ġdida proposta mill-Kummissjoni jistgħu jiġu jinġabru fil-qosor hekk:
|
3.2. |
Id-dimensjonijiet ewlenin proposti jistgħu jinġabru fil-qosor kif ġej: |
3.2.1. |
Dimensjoni soċjali: l-isfruttar tal-importanza li l-kultura u d-diversità kulturali għandhom favur il-koeżjoni soċjali u l-benesseri. |
3.2.2. |
Dimensjoni ekonomika: l-appoġġ għall-kreattività kulturali fl-edukazzjoni u fl-innovazzjoni, it-tkabbir permezz ta’ impjiegi ġodda, l-iżvilupp ta’ industriji kulturali u ta’ ħiliet (15); |
3.2.3. |
Dimensjoni esterna ta’ tisħiħ tar-relazzjonijiet kulturali internazzjonali: l-appoġġ għall-kultura fil-pajjiżi kandidati u fil-Balkani tal-Punent, fil-pajjiżi tal-Mediterran, u azzjonijiet tal-Fond għall-Iżvilupp tal-AKP (16); |
3.2.4. |
Dimensjoni trasversali: l-inizjattivi “Sena Ewropea tal-Wirt Kulturali” u “il-Kapitali Ewropej tal-Kultura”, Pjan ta’ Azzjoni Ewropew ġdid għall-Patrimonju Kulturali 2019-2022, l-iżvilupp ta’ Digital4Culture, il-lista online tal-films Ewropej, l-appoġġ għat-trasformazzjoni diġitali. |
3.3. |
Il-kollaborazzjoni strateġika fil-kuntest tal-Aġenda l-ġdida se tkun appoġġjata minn Europa Kreattiva u minn programmi oħra tal-UE. |
4. Kummenti ġenerali
4.1. |
Il-KESE jikkunsidra fundamentali l-konsolidazzjoni u l-iżvilupp ta’ dimensjoni kulturali tal-Unjoni, ibbażata fuq il-valuri komuni stabbiliti fit-Trattati, biex jissaħħaħ is-sens ta’ appartenenza fil-ħolqien ta’ soċjetà inklużiva, magħquda u kompetittiva. |
4.2. |
Il-wirt kulturali tanġibbli u intanġibbli tal-Ewropa jirrappreżenta dak li jgħaqqad il-popli Ewropej, sens ta’ identità b’saħħtu b’mod speċjali fil-mumenti ta’ kriżi ta’ identità u ta’ solidarjetà Ewropea. |
4.3. |
Il-KESE jemmen li, preċiżament minħabba l-kriżi politika u ta’ identità u ta’ governanza li għaddejja bħalissa fl-Ewropa, ikun jaqbel li l-kultura Ewropea terġa’ tingħata r-rwol ta’ trażmissjoni tal-valuri tal-identità, anke permezz tat-tisħiħ ta’ perkorsi ta’ taħriġ Ewropej. |
4.4. |
Dan il-proċess ta’ integrazzjoni mill-aspett tal-valuri jeħtieġ ikun il-bażi għal qabża kbira ’l quddiem permezz ta’ Aġenda ġdida għall-Kultura u għandu jirriżulta f’Żona Ewropea tal-Kultura (17), li tkun ibbażata fuq valuri komuni, u b’mod analogu u konġunt maż-Żona Ewropea tar-Riċerka. |
4.5. |
Din iż-Żona Ewropea tal-Kultura ġdida għandha tinkludi, flimkien ma’ skeda taż-żmien: |
4.5.1. |
it-tisħiħ tal-politiki u tal-istrumenti kulturali Ewropej favur l-appoġġ u t-tixrid tal-valuri tal-identità, fuq il-bażi tas-sens ta’ appartenenza għal grupp ta’ valuri komuni. |
4.5.2. |
it-twettiq sħiħ tal-libertajiet tal-moviment, tal-istabbiliment u tal-forniment ta’ servizzi fit-territorju kollu Ewropew, ta’ persuni fiżiċi u ġuridiċi li joperaw fil-qasam kulturali; |
4.5.3. |
“ekonomija tal-kultura” ffokata fuq sistemi soċjalment inklużivi, li tippromovi mudelli ġodda għall-konservazzjoni u r-restawr tal-wirt kulturali u għall-iżvilupp ta’ industriji kreattivi, inkluż permezz ta’ forom ġodda ta’ intrapriża, b’valur soċjali kbir. |
4.5.4. |
il-promozzjoni tal-kultura Ewropea fir-relazzjonijiet internazzjonali, bħala strument għar-rilanċ tad-diplomazija kulturali, bħala mekkaniżmu ta’ setgħa ta’ persważjoni fir-relazzjonijiet esterni tal-Ewropa, kif ukoll bħala multiplikatur ekonomiku fil-kummerċ internazzjonali li jkun kapaċi jittrasforma lill-artisti/kreattivi f’“Ambaxxaturi għall-Kultura Ewropa”. |
4.5.5. |
mekkaniżmi bottom-up sabiex jingħata aktar spazju lill-atturi kollha li jipproduċu, joħolqu u jsawru direttament il-kultura, fl-oqsma tal-arti u tal-industriji kulturali u kreattivi. |
4.6. |
Skont il-KESE, l-isfidi komuni għandhom jiġu affaċċjati permezz tal-ħolqien ta’ “suq intern tal-kultura” ġenwin u proprju li jappoġġja:
|
4.7. |
Skont il-KESE, huwa essenzjali li jiġi promoss, speċjalment fost iż-żgħażagħ u permezz tal-edukazzjoni, it-twemmin li d-diversità kulturali u l-ħafna forom ta’ arti jirrappreżentaw elementi essenzjali għall-iżvilupp tal-bniedem u għall-affermazzjoni tal-libertajiet fundamentali u li l-iskambju ta’ proċessi kulturali jikkontribwixxu għat-tisħiħ taċ-ċittadinanza demokratika. |
4.8. |
Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa li l-Aġenda ġdida Ewropea għall-Kultura mfassla b’viżjoni strateġika ġdida kondiviża u arrikkita, tkun integrata u ankrata fil-prospetti tal-Qafas Finanzjarju Pluriennali Ewropew. |
4.9. |
Fil-fehma tal-KESE, huwa meħtieġ li d-destinatarji tal-programmi u l-azzjonijiet ta’ regolamentazzjoni strutturali u finanzjarji li jipprovdu appoġġ jagħtu perċezzjoni ċara, trasparenti u aċċessibbli fuq in-netwerks soċjali. |
4.10. |
Bl-istess mod, il-KESE jemmen li huwa essenzjali li tittieħed azzjoni mmirata lejn id-destinatarji aħħarin tal-politika kulturali Ewropea, biex jiżdiedu: il-livelli ta’ parteċipazzjoni, li ħadu daqqa ta’ ħarta minħabba l-kriżi ekonomika u finanzjarja, li nfirxet fil-qasam soċjali. |
4.10.1. |
Il-KESE jemmen li t-tnedija ta’ Erasmus ta’ ċittadinanza, għat-tixrid kulturali u turistiku tal-UE u ta’ Kard Ewropea tal-Kultura, b’aċċess iffaċilitat għall-meravilji kulturali Ewropej u t-tnedija ta’ Ġimgħat u Ljieli Ewropej tal-Kultura, jistgħu jkunu inizjattivi utli, speċjalment għall-ġenerazzjonijiet żgħażagħ. |
5. Kummenti speċifiċi
5.1. |
Gwida operattiva diġitali, b’sit web aġġornat fil-ħin reali u li tkun faċli biex tintuża mill-utent u disponibbli fil-lingwi kollha tal-Unjoni, jeħtieġ tiżgura l-użu tal-ħafna strumenti Komunitarji disponibbli llum, fosthom, pereżempju:
|
Brussell, is-17 ta’ Ottubru 2018.
Il-President tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew
Luca JAHIER
(1) B’analoġija ma’ dan hemm it-tisħiħ taż-Żona Ewropea tar-Riċerka.
(2) B’analoġija ma’ dan hemm it-tisħiħ taż-Żona Ewropea tar-Riċerka.
(3) Ara Specialist restoration services: www.opencare.it
(4) Nihil est in intellectu quod prius non fuerit in sensu (J. Locke).
(5) Mil-Latin Instruere, tħejji, tibni.
(6) L-ikkuppjar ta’ sinjali u mudelli.
(7) Ara r-riżultati tan-newroxjenzi li jispjegaw l-ikkupjar tal-azzjonijiet u l-ikkupjar tal-mudelli.
(8) Mil-Latin Colere, trawwem.
(9) Sors Eurostat.
(10) Ir-Rapport “Cultural access and participation” http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_399_en.pdf
(11) Ara ĠU C 287, 29.11.2007.
(12) Ara ĠU C 377 E, 7.12.2012, p. 142; ĠU C 93, 9.3.2016, p. 95, P8_TA(2016)0486.
(13) ĠU C 288, 31.8.2017, p. 120.
(14) NAT/738 (ĠU C 440, 6.12.2018, p. 22).
(15) B’mod partikolari bil-konverżjoni ta’ P.I.S.A. minn STEM (Xjenza, Teknoloġija, Inġinerija u Matematika) għal STEAM (Xjenza, Teknoloġija, Inġinerija, Arti u Matematika) u fil-qasam diġitali.
(16) L-Afrika, il-Karibew, il-Paċifiku.
(17) Ara wkoll il-Kunsill tal-Ewropa — Konvenzjoni Qafas tal-Kunsill tal-Ewropa dwar il-Valur tal-Wirt Kulturali għas-Soċjetà (CETS nru 199) 18/03/08 Faro, 27 ta’ Ottubru 2005.
(18) Ara n-nota f’qiegħ il-paġna 14.
(19) Ir-Regolament (UE) 233/2014 (ĠU L 77, 15.3.2014, p. 44).
(20) Il-Programm Interreg Med.
(21) Il-Programm Med Culture.
(22) Ir-Regolamenti (UE) 232 (ĠU L 77, 15.3.2014, p. 27) u (UE) Nru 236/2014 (ĠU L 77, 15.3.2014, p. 95).
(23) Ir-Regolament Nru 231/2014 (ĠU L 77, 15.3.2014, p. 11).
(24) Id-Direttiva tal-Ħabitats 92/43/KEE (ĠU L 206, 22.7.1992, p. 7) u d-Direttiva tal-Għasafar 2009/147/KE (ĠU L 20. 26.1.2010, p. 7).
(25) COM(2017) 198 final.
(26) Ir-Regolament Nru 1293/2013 (ĠU L 347, 20.12.2013, p. 185).
(27) Il-5 Fondi: il-FEŻR, il-FSE, il-Fond ta’ Koeżjoni, il-FAEŻR, il-FEMS.
(28) Id-Deċiżjoni (UE) 2017/848 (ĠU L 125, 18.5.2017, p. 47).
(29) Ir-Riżoluzzjoni tal-PE tat-2 ta’ Lulju 2013 (2012/2297(INI)) (ĠU C 75, 26.2.2016, p. 24).
(30) Ir-Regolament (UE) 1305/2013 (ĠU L 347, 20.12.2013, p. 487).
(31) Ir-Regolament (UE) 390/2014 (ĠU L 115, 17.4.2014, p. 3).
(32) Ir-Regolamenti (UE) Nru 651/2014 (ĠU L 187, 26.6.2014, p. 1) u (UE) 2015/1588 (ĠU L 248, 24.9.2015, p. 1).
(33) Il-ġlieda kontra t-traffikar illegali tal-oġġetti kulturali.
(34) Ir-Regolament (UE) 377/2014 (ĠU L 122, 24.4.2014, p. 44).
(35) Ir-Regolament (UE) 1287/2013 (ĠU L 347, 20.12.2013, p. 33).
(36) COM(2010) 487 final u COM(2014) 477 final.
(38) Ir-Regolament (UE) 1288/2013 (ĠU L 347, 20.12.2013, p. 50).
(39) Id-Deċiżjoni Nru 1194/2011/UE (ĠU L 303, 22.11.2011, p. 1).
(40) Ir-Regolament (UE) Nru 1295/2013 (ĠU L 347, 20.12.2013, p. 231).