(1)

Tá fuinneamh in-athnuaite i gcroílár an aistrithe chuig fuinneamh glan, ar rud é atá riachtanach chun cuspóirí an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip a bhaint amach (1), chun go mbeidh fuinneamh inacmhainne agus chun spleáchas an Aontais ar bhreoslaí iontaise agus allmhairí fuinnimh a laghdú. Is foinse fáis agus post é freisin agus rannchuidíonn sé le ceannaireacht theicneolaíoch agus thionsclaíoch an Aontais, rud a threisíonn uathriail straitéiseach an Aontais agus a dhéanann geilleagar an Aontais níos athléimní. Trí dhlús a chur le húsáid foinsí in-athnuaite fuinnimh, ní bheidh an tAontas ag brath chomh mór sin ar bhreoslaí iontaise, ar breoslaí iad a allmhairítear go príomha.

(2)

Tá sé ríthábhachtach an sciar d’fhuinneamh in-athnuaite a mhéadú go pras chun aghaidh a thabhairt ar an bhfadhb maidir le praghsanna arda luaineacha fuinnimh. I bhfianaise na gcostas seasta laghdaithe agus na gcostas inathraitheach atá gar do nialas, ar costais iad a bhaineann le fuinneamh in-athnuaite, léirítear go bhfuil na costais fuinnimh in-athnuaite níos cobhsaí agus níos ísle ná costais breoslaí iontaise.

(3)

Le linn na géarchéime fuinnimh, le leathadh amach luathaithe foinsí in-athnuaite fuinnimh, cruthaíodh gur féidir na rioscaí do shlándáil soláthair an Aontais a laghdú, go háirithe i gcás gáis agus leictreachais, agus chuidigh sé le praghsanna fuinnimh a laghdú do shaoránaigh agus do ghnólachtaí an Aontais. Maidir le forbairtí ar shlándáil an tsoláthair san Aontas, tá feabhas foriomlán tagtha uirthi ó bhí 2022 ann. Beidh rioscaí nach beag ann fós, áfach, agus tá gá le dlús breise a chur le cur in úsáid fuinnimh in-athnuaite chun go gcomhlíonfaidh an tAontas cuspóirí an phlean REPowerEU (2).

(4)

De ghnáth bíonn tógáil agus oibriú tionscadal fuinnimh in-athnuaite faoi réir údaruithe agus ceadanna riaracháin i ngach Ballstát. Le nósanna imeachta deonaithe ceadanna cuidítear lena áirithiú go mbíonn na tionscadail sin inbhuanaithe, sábháilte agus slán. Mar sin féin, i ngeall ar chastacht agus éagsúlacht na nósanna imeachta sin agus ar an bhfad iomarcach a bhaineann leo go minic, is bacainn mhór iad ar úsáid phras riachtanach fuinnimh in-athnuaite agus ar chóras fuinnimh de chuid an Aontais atá níos inacmhainne, níos sláine agus níos inbhuanaithe a bhaint amach.

(5)

Le moilleanna ar údaruithe tionscadal a phróiseáil, cuirtear baint amach thráthúil na spriocanna fuinnimh agus aeráide i mbaol agus méadaítear na costais a bhaineann leis na tionscadail is gá chun an méid sin a bhaint amach. Trí bhac a chur ar nuálaíocht dhinimiciúil i ngeall ar mhoilleanna d’fhéadfadh sé go suiteálfaí suiteálacha fuinnimh in-athnuaite nach bhfuil chomh héifeachtúil céanna.

(6)

Ar bhonn na taithí a fuarthas trí chur i bhfeidhm Treoir 2001/77/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (3) agus Treoir 2009/28/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (4), le Treoir (AE) 2018/2001 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (5) tugadh aghaidh ar na fadhbanna sin trí ceanglais fheabhsaithe a thabhairt isteach maidir le heagrú nósanna imeachta deonaithe ceadanna le haghaidh forbróirí fuinnimh in-athnuaite. Le Treoir (AE) 2023/2413 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (6), lenar leasaíodh Treoir (AE) 2018/2001, neartaíodh na ceanglais sin a thuilleadh. Má thrasuíonn na Ballstáit uile Treoir (AE) 2023/2413 go hiomlán agus go pras, cuideoidh sé sin go mór le nósanna imeachta riaracháin a ghiorrú agus is ábhar ardtosaíochta agus práinne é. Sa bhreis ar na hathruithe struchtúracha a tugadh isteach le Treoir (AE) 2023/2413, le Rialachán (AE) 2022/2577 (7) ón gComhairle tugadh isteach bearta breise spriocdhírithe práinneacha sealadacha a bhí dírithe ar theicneolaíochtaí sonracha agus ar chineálacha tionscadal. Cuireadh síneadh sealadach le cur i bhfeidhm cuid de na bearta sin le Rialachán (AE) 2024/223 ón gComhairle (8), lenar tugadh isteach bearta nua freisin. Léiríonn na sonraí atá ar fáil gur tháinig méaduithe dhá dhigit ar líon na gceadanna a eisíodh le haghaidh tionscadail ghaoithe ar talamh i roinnt Ballstát ó tháinig Rialachán (AE) 2022/2577 i bhfeidhm mar aon le méadú mór ar chur in úsáid grianfhuinnimh (9).

(7)

Tacaíonn an Coimisiún leis na Ballstáit trí fhóraim éagsúla ina malartaítear dea-chleachtais chun dlús a chur le nósanna imeachta deonaithe ceadanna le haghaidh tionscadail fuinnimh in-athnuaite agus tionscadail bhonneagair ghaolmhara (10), agus tríd an Ionstraim um Thacaíocht Theicniúil chomh maith a bhunaítear le Rialachán (AE) 2021/204 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (11), lena soláthraítear saineolas teicniúil saincheaptha chun athchóirithe a dhearadh agus a chur chun feidhme, lena n-áirítear na cinn sin lena gcuíchóirítear an creat le haghaidh próisis deonaithe ceadanna le haghaidh tionscadail fuinnimh in-athnuaite. Is éard atá i gceist leis an tacaíocht theicniúil a sholáthraítear faoi Thionscnamh Suaitheanta 2023 maidir le Dlús a chur le ceadú le haghaidh tionscadail fuinnimh in-athnuaite (12), mar shampla, an acmhainn riaracháin a neartú, na creataí reachtacha a chomhchuibhiú, agus dea-chleachtais ábhartha a chomhroinnt.

(8)

Cé go bhfuil tacaíocht leathan ón bpobal ann do chur in úsáid méadaithe fuinnimh in-athnuaite, d’fhéadfadh sé nach mbeadh glacadh ag an bpobal le tionscadail aonair, rud a d’fhéadfadh bac a chur ar a gcur chun feidhme. Chun aghaidh a thabhairt ar an méid sin, ba cheart riachtanais agus dearcadh na saoránach agus na ngeallsealbhóirí sochaíocha a chur san áireamh ag gach céim d’fhorbairt sna tionscadail fuinnimh in-athnuaite, ó fhorbairt beartas go pleanáil spásúlachta agus forbairt, cur in úsáid agus oibriú tionscadal. Ar an gcaoi chéanna, ba cheart dea-chleachtais a spreagadh chun dáileadh cóir tionchar agus tairbhí éagsúla suiteálacha a áirithiú i measc an phobail áitiúil, i gcomhréir leis an Moladh ón gComhairle maidir le haistriú cothrom i dtreo na haeráidneodrachta a áirithiú (13).

(9)

Rinneadh formhór na mbacainní a bhaineann le deonú ceadanna le haghaidh tionscadail fuinnimh in-athnuaite agus leis an mbonneagar gaolmhar mar aon le dea-chleachtais chun na bacainní sin a shárú a shainaithint ar leibhéal na mBallstát.

(10)

Leis an Moladh seo tugtar aghaidh ar na hábhair imní sin, agus iarrtar leis go dtiocfar ar réitigh laistigh den chreat dlíthiúil atá ann cheana. Tá sé gan dochar do dhlí an Aontais, go háirithe sa réimse fuinnimh agus comhshaoil, agus sa réimse rochtana ar fhaisnéis, rannpháirtíochta poiblí i gcinnteoireacht agus rochtana ar cheartas i gcúrsaí fuinnimh, a bhfuil feidhm ag Coinbhinsiún Choimisiún Eacnamaíochta na Náisiún Aontaithe don Eoraip (UNECE) maidir le Rochtain ar Fhaisnéis, Rannpháirtíocht Phoiblí i gCinnteoireacht agus Rochtain ar Cheartas i gCúrsaí Comhshaoil (‘Coinbhinsiún Aarhus’) maidir leo.

(11)

Ós rud é go bhfuil sé práinneach dlús a chur le cur in úsáid tionscnamh fuinnimh in-athnuaite, ba cheart do na Ballstáit tús a chur le limistéir oiriúnacha thalún agus farraige a shainaithint agus pleananna a ullmhú le haghaidh limistéir atá an-oiriúnach (‘dlúslimistéir in-athnuaiteán’), a luaithe agus is féidir, i gcomhréir le hAirteagal 15b agus 15c de Threoir (AE) 2018/2001. Foilsíodh treoir thiomnaithe maidir le hainmniú dlúslimistéar in-athnuaiteán in éineacht leis an Moladh seo, i nDoiciméad Inmheánach Oibre de chuid an Choimisiúin SWD(2024)333.

(12)

Is príomhuirlis í an Phleanáil Spásúlachta Mhuirí chun limistéir a shainaithint le fuinneamh in-athnuaite a chur in úsáid iontu amach anseo mar aon le húsáidí iomadúla a éascú maidir leis an spás muirí, lena n-áirítear caomhnú agus cosaint an chomhshaoil mhuirí. Le Treoir 2014/89/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (14) ceanglaíodh ar na Ballstáit a bplean spásúlachta muirí náisiúnta a ghlacadh faoin 31 Márta 2021. Molann an Coimisiún do na Ballstáit ar fad a shocraigh spriocanna náisiúnta maidir le gaoth amach ón gcósta ina bplean náisiúnta fuinnimh agus aeráide an spás muirí is gá a shainaithint agus a leithdháileadh go luath agus é a chomhtháthú ina bplean spásúlachta muirí.

(13)

Le bacainní a eascraíonn as nósanna imeachta deonaithe ceadanna d’fhéadfaí difear a dhéanamh freisin do chur in úsáid amach anseo na dteicneolaíochtaí dícharbónaithe nuálacha is gá le haghaidh na haeráidneodrachta. Maidir le boscaí gainimh rialála a bhunú, is é sin an tástáil, i dtimpeallacht fíorshaoil, ar theicneolaíochtaí, táirgí, seirbhísí nó cuir chuige nuálacha, nach bhfuil go hiomlán i gcomhréir leis an gcreat dlíthiúil agus rialála atá ann cheana, d’fhéadfadh an méid sin tacú leis an nuálaíocht agus oiriúnú na timpeallachta rialála ina dhiaidh sin chun freastal ar na teicneolaíochtaí, na táirgí, na seirbhísí nó na cuir chuige sin a éascú. Thairis sin, pearsanra leordhóthanach leormhaith a áirithiú i gcomhair na n-údarás áitiúil agus réigiúnach a bhfuil baint acu le measúnuithe comhshaoil agus nósanna imeachta deonaithe ceadanna agus aghaidh a thabhairt ar ghanntanais lucht saothair agus scileanna (15), is coinníollacha cumasúcháin fíor-riachtanacha iad sin chun dlús a chur le forbairt tionscadal agus cur in úsáid fuinnimh in-athnuaite.

(14)

In éineacht leis an Moladh seo, tá an Coimisiún ag cur tacair sonraí atá comhdhlúite go digiteach ar fáil maidir le réimse leathan gnéithe ábhartha fuinnimh agus comhshaoil tríd an tSaotharlann Tíreolaíochta Fuinnimh agus Tionscail (16) (EIGL), chun cuidiú leis na Ballstáit dlúslimistéir in-athnuaiteán a shainaithint chun tionscadail nua fuinnimh in-athnuaite a chur in úsáid go pras.

(15)

D’fhonn aghaidh a thabhairt ar an ngá atá le forbairt luathaithe na n-eangach is gá chun fuinneamh in-athnuaite a chomhtháthú sa chóras leictreachais agus, ar an gcaoi sin, tuilleadh moilleanna ar a chur in úsáid a sheachaint, chuir an Coimisiún Plean Gníomhaíochta (17) i láthair an 28 Samhain 2023 chun a áirithiú go n-oibreoidh eangacha leictreachais ar bhealach níos éifeachtúla agus go ndéanfar iad a rolladh amach a thuilleadh agus níos tapúla san Aontas.

(16)

Díríonn roinnt gníomhaíochtaí de chuid an phlean sin ar dhlús a chur le cur chun feidhme na n-eangach trí dheonú ceadanna níos tapúla, pleanáil fhadtéarmach agus intuarthacht, agus feabhas a chur ar rannpháirtíocht geallsealbhóirí, rud a chomhlánaíonn na forálacha maidir le dlús a chur le fuinneamh in-athnuaite.

(17)

Le Rialachán (AE) 2022/869 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (18) leagtar síos go ndeonófar an stádas tábhachta náisiúnta is airde is féidir ar thionscadail leasa choitinn agus tionscadail leasa fhrithpháirtigh, i gcás ina bhfuil stádas den sórt sin sa dlí náisiúnta, agus go gcaithfear leo go hiomchuí sna próisis deonaithe ceadanna. Gach nós imeachta réitithe díospóidí, dlíthíocht, achomharc agus leigheas breithiúnach a bhaineann le tionscadail ar liosta an Aontais os comhair aon chúirt náisiúnta, aon bhinse náisiúnta nó aon phainéal náisiúnta, lena n-áirítear idirghabháil nó eadráin, i gcás inarb ann dóibh sa dlí náisiúnta, láimhseálfar iad mar ábhar práinne, a mhéid is féidir faoin dlí náisiúnta.

(18)

Cuirtear an Moladh seo in ionad Mholadh an 18 Bealtaine 2022 (19) maidir le dlús a chur le nósanna imeachta deonaithe ceadanna le haghaidh tionscadail fuinnimh in-athnuaite agus maidir le Comhaontuithe Ceannaigh Cumhachta a éascú,