(1)

Tháinig Comhaontú Pháras (4), a glacadh an 12 Nollaig 2015 faoi Chreat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar an Athrú Aeráide (UNFCCC) (‘Comhaontú Pháras’), i bhfeidhm an 4 Samhain 2016. D’aontaigh na Páirtithe i gComhaontú Pháras an méadú ar an meánteocht dhomhanda a choinneáil go mór faoi bhun 2 °C os cionn na leibhéal réamhthionsclaíoch agus iarrachtaí a dhéanamh teorainn 1,5 °C os cionn na leibhéal réamhthionsclaíoch a chur leis an méadú teochta. Treisíodh an gealltanas sin le glacadh, faoi UNFCCC, Chomhshocrú Aeráide Ghlaschú an 13 Samhain 2021, ina n-aithníonn Comhdháil na bPáirtithe in UNFCCC, ag feidhmiú di mar chruinniú de na páirtithe i gComhaontú Pháras, go mbeidh tionchair an athraithe aeráide i bhfad níos ísle ag méadú teochta 1,5 °C i gcomparáid le 2 °C, agus tá rún daingean aici a dícheall a dhéanamh an méadú teochta a theorannú go 1,5 °C.

(2)

Leagtar amach i dteachtaireacht ón gCoimisiún an 11 Nollaig 2019 dar teideal The European Green Deal [An Comhaontú Glas don Eoraip] (‘an Comhaontú Glas don Eoraip’) straitéis nua fáis a bhfuil sé d’aidhm aici an tAontas a chlaochlú ina shochaí inbhuanaithe, chóir agus rathúil, ag a bhfuil geilleagar nua-aimseartha, tíosach ar acmhainní agus iomaíoch, nach mbeidh aon ghlanastaíochtaí gás ceaptha teasa uaidh faoi 2050 ar a dhéanaí, agus ina bhfuil an fás eacnamaíoch díchúpláilte ó úsáid acmhainní. Tá sé d’aidhm ag an gComhaontú Glas don Eoraip freisin caipiteal nádúrtha an Aontais a athshlánú, a chosaint, a chaomhnú agus a fheabhsú, agus sláinte agus dea-bhail na saoránach a chosaint ar rioscaí agus tionchair a bhaineann leis an gcomhshaol. Ar deireadh, meastar gur cheart an t-aistriú seo a bheith cóir agus cuimsitheach, gan duine ar bith a fhágáil ar lár.

(3)

Le glacadh Rialachán (AE) 2021/1119 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (5), chumhdaigh an tAontas sa reachtaíocht an cuspóir aeráidneodracht ar fud an gheilleagair a bhaint amach faoi 2050 ar a dhéanaí, agus é mar aidhm astaíochtaí diúltacha a bhaint amach ina dhiaidh sin. Bunaítear leis an Rialachán sin freisin sprioc cheangailteach de chuid an Aontais laghdú 55 % ar a laghad le hais na leibhéal a bhí ann in 1990 ar ghlanastaíochtaí gás ceaptha teasa (astaíochtaí tar éis aistrithe a asbhaint) a bhaint amach san Aontas faoi 2030. Táthar ag súil go ndéanfaidh gach earnáil den gheilleagar a cion chun an sprioc sin a bhaint amach.

(4)

Leis na conclúidí ón gComhairle Eorpach an 10-11 Nollaig 2020, formhuiníodh sprioc cheangailteach de chuid an Aontais maidir le laghdú glan intíre ar astaíochtaí gás ceaptha teasa, agus leag sí béim ar an tábhacht a bhaineann le cothroime agus leis an dlúthpháirtíocht gan duine ar bith a fhágáil ar lár. Athdhearbhaíodh na conclúidí sin i gconclúidí ón gComhairle Eorpach an 24 -25 Bealtaine 2021, nuair a d’iarr an Chomhairle Eorpach ar an gCoimisiún a phacáiste reachtach a chur ar aghaidh gan mhoill in éineacht le mionscrúdú ar an tionchar comhshaoil, eacnamaíoch agus sóisialta ar leibhéal na mBallstát.

(5)

I bPlean Gníomhaíochta Cholún Eorpach na gCeart Sóisialta, a formhuiníodh leis na conclúidí ón gComhairle Eorpach an 24-25 Meitheamh 2021, cuirtear chun suntais gur gá cearta sóisialta agus an ghné shóisialta Eorpach a neartú i mbeartais uile an Aontais. Maítear i bPrionsabal 20 de Cholún Eorpach na gCeart Sóisialta go bhfuil ‘an ceart ag cách ar sheirbhísí bunriachtanacha ar dhea-chaighdeán; cuimsíonn sin seirbhísí uisce, sláintíochta, fuinnimh, iompair, airgeadais agus cumarsáide digití. Cuirfear tacaíocht don rochtain ar sheirbhísí den sórt sin ar fáil dóibh siúd atá i ngátar.’.

(6)

Athdhearbhaíodh i nDearbhú Porto an 8 Bealtaine 2021 gealltanas na Comhairle Eorpaí oibriú i dtreo Eoraip shóisialta a bhaint amach ina neartófar an t-aistriú cóir, mar aon lena díograis maidir le cur chun feidhme Cholún Eorpach na gCeart Sóisialta a dhoimhniú ar leibhéal an Aontais agus an leibhéal náisiúnta, agus aird chuí á tabhairt ar inniúlachtaí faoi seach agus ar phrionsabail na coimhdeachta agus na comhréireachta.

(7)

Chun an gealltanas i leith aeráidneodrachta a chur chun feidhme, rinneadh athbhreithniú ar reachtaíocht aeráide agus fuinnimh an Aontais agus leasaíodh í chun dlús a chur le laghduithe astaíochtaí gás ceaptha teasa.

(8)

Beidh tionchair eacnamaíocha agus shóisialta éagsúla ag na leasuithe sin ar earnálacha éagsúla an gheilleagair, ar shaoránaigh agus ar na Ballstáit. Go háirithe, trí astaíochtaí gás ceaptha teasa ó fhoirgnimh, ó iompar de bhóthar agus ó earnálacha eile a chomhfhreagraíonn do ghníomhaíochtaí tionsclaíocha nach gcumhdaítear le hIarscríbhinn I a ghabhann le Treoir 2003/87/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (6) a áireamh faoi raon feidhme na Treorach sin, ba cheart spreagadh eacnamaíoch breise a sholáthar chun infheistiú in ídiú breoslaí iontaise a laghdú agus dlús a chur leis an laghdú ar astaíochtaí gas ceaptha teasa dá réir sin. In éineacht le bearta eile, ba cheart go rannchuideodh sé sin, sa mheántéarma agus san fhadtéarma, le bochtaineacht fuinnimh agus bochtaineacht iompair a laghdú, costais foirgneamh agus iompair de bhóthar a laghdú, agus, i gcás inarb ábhartha, deiseanna nua a chur ar fáil chun poist ardcháilíochta a chruthú agus le haghaidh infheistíochtaí inbhuanaithe, atá ailínithe go hiomlán le spriocanna an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip.

(9)

Mar sin féin, teastaíonn acmhainní chun na hinfheistíochtaí sin a mhaoiniú. Ina theannta sin, sula ndéanfar infheistíochtaí den sórt sin, is dócha go n-ardófar na costais a íocann teaghlaigh agus úsáideoirí iompair le haghaidh téimh, fuarú, cócaireachta, agus iompar de bhóthar, de réir mar a chuireann na soláthróirí breosla atá faoi réir na n-oibleagáidí faoin gcóras trádála astaíochtaí le haghaidh foirgneamh agus iompar de bhóthar na costais charbóin ar aghaidh chuig tomhaltóirí.

(10)

Beidh tionchar eacnamaíoch agus sóisialta ag an aistriú aeráide atá deacair a mheas ex ante. Beidh gá le hacmhainní suntasacha poiblí agus príobháideacha chun an uaillmhian mhéadaithe aeráide a bhaint amach. Is modh éifeachtach iad infheistíochtaí i mbearta éifeachtúlachta fuinnimh, chomh maith le córais téimh atá bunaithe ar fhuinneamh inathnuaite, ar nós téamh le teaschaidéil leictreacha, téamh agus fuarú ar leibhéal ceantair agus rannpháirtíocht i gcomhphobail fuinnimh inathnuaite, chun spleáchas ar allmhairí agus astaíochtaí a laghdú agus athléimneacht an Aontais a mhéadú ag an am céanna. Tá gá le cistiú tiomnaithe chun tacú le teaghlaigh leochaileacha, micrifhiontair leochaileacha agus úsáideoirí iompair leochaileacha.

(11)

Is féidir tionchar díréireach a bheith ag an méadú ar phraghas breoslaí iontaise ar theaghlaigh leochaileacha, ar mhicrifhiontair leochaileacha agus ar úsáideoirí leochaileacha iompair a chaitheann níos mó dá gcuid ioncaim ar fhuinneamh agus iompar agus, i gcás réigiún áirithe, nach mbíonn rochtain acu ar réitigh mhalartacha, inacmhainne um shoghluaisteacht agus iompar agus d’fhéadfadh sé nach mbeadh an acmhainneacht airgeadais acu le hinfheistiú chun a n-ídiú breosla iontaise a laghdú. Le sainiúlachtaí geografacha, amhail oileáin, na réigiúin agus na críocha is forimeallaí, limistéir thuaithe nó iargúlta, forimill nach bhfuil rochtain mhaith orthu, limistéir shléibhtiúla nó limistéir atá tite ar gcúl, is féidir tionchair shonracha a bheith acu, i gcomhthéacs na bochtaineachta iompair ar leochaileacht teaghlach, micrifhiontar agus úsáideoirí iompair. Dá bhrí sin, ba cheart na sainiúlachtaí geografacha sin a chur san áireamh agus bearta agus infheistíochtaí á n-ullmhú chun tacú le teaghlaigh leochaileacha, micrifhiontair leochaileacha agus úsáideoirí iompair leochaileacha, i gcás inarb infheidhme agus inarb ábhartha.

(12)

Ba cheart cuid den ioncam a ghintear trí fhoirgnimh, iompar de bhóthar agus earnálacha eile a áireamh faoi raon feidhme Threoir 2003/87/CE a úsáid chun aghaidh a thabhairt ar na tionchair shóisialta a eascraíonn as iad a chur san áireamh, ionas go mbeidh an t-aistriú cóir agus cuimsitheach, gan duine ar bith a fhágáil ar lár. Ba cheart a léiriú le méid foriomlán an Chiste Aeráide Sóisialta arna bhunú faoin Rialachán seo (‘an Ciste’) leibhéal na huaillmhéine dícharbónaithe a bhaineann le hastaíochtaí gás ceaptha teasa ó fhoirgnimh, iompar de bhóthar agus earnálacha eile a áireamh faoi raon feidhme Threoir 2003/87/CE.

(13)

Is ábhartha fós é cuid den ioncam a úsáid chun aghaidh a thabhairt ar na tionchair shóisialta a eascraíonn as foirgnimh, iompar de bhóthar agus earnálacha eile a áireamh faoi raon feidhme Threoir 2003/87/CE i bhfianaise na leibhéal bochtaineachta fuinnimh atá ann cheana. Is éard atá i gceist leis an mbochtaineacht fuinnimh cás a fhágann nach féidir le teaghlaigh rochtain a fháil ar sheirbhísí fuinnimh fíor-riachtanacha atá mar chloch bhoinn faoi chaighdeán maith maireachtála agus caighdeán maith sláinte, amhail teas leordhóthanach trí théamh, fuarú, de réir mar a théann teochtaí in airde, soilsiú agus fuinneamh chun cumhacht a sholáthar d’fhearais. I suirbhé uile-Aontais a rinneadh in 2021, dúirt thart ar 34 mhilliún Eorpach, beagnach 6,9 % de dhaonra an Aontais, nach raibh sé d’acmhainn acu a dteach a théamh go leordhóthanach. Dá bhrí sin, is dúshlán mór í an bhochtaineacht fuinnimh don Aontas. Cé gur féidir le taraifí sóisialta nó tacaíocht ioncaim dhíreach shealadach faoiseamh láithreach a sholáthar do theaghlaigh a bhfuil orthu dul i ngleic le bochtaineacht fuinnimh sa ghearrthéarma, ní féidir ach le bearta struchtúracha spriocdhírithe, go háirithe athchóirithe foirgneamh, lena n-áirítear trí rochtain ar fhuinneamh ó fhoinsí inathnuaite agus cur chun cinn gníomhach foinsí inathnuaite fuinnimh trí bhearta faisnéise agus múscailte feasachta atá dírithe ar theaghlaigh, agus athchóirithe foirgneamh a chuireann leis na cuspóirí arna mbunú i dTreoir 2010/31/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (7), réitigh mharthanacha a sholáthar agus cabhrú go héifeachtach le bochtaineacht fuinnimh a chomhrac. Ba cheart é a bheith indéanta an sainmhíniú ar bhochtaineacht fuinnimh faoin Rialachán seo a thabhairt cothrom le dáta chun toradh na caibidlíochta maidir le Treoir ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir le héifeachtúlacht fuinnimh (athmhúnlú) a léiriú.

(14)

D’fhéadfadh níos lú éilimh ar fhuinneamh a bheith mar thoradh ar chur chuige iomlánaíoch i leith athchóirithe foirgneamh lena gcuirtear san áireamh ar bhealach níos éifeachtúla daoine atá i mbaol eisiaimh, eadhon iad siúd is mó atá thíos leis an mbochtaineacht fuinnimh san Aontas. Dá bhrí sin, ba cheart é a bheith d’aidhm ag an tacaíocht faoin gCiste d’earnáil na bhfoirgneamh éifeachtúlacht fuinnimh a fheabhsú, feabhsú as a dtiocfaidh laghdú ar thomhaltas fuinnimh do gach teaghlach, laghdú a bheadh le feiceáil acu ó thaobh an mhéid airgid a shábhálfaí, agus, mar thoradh air sin, go dtabharfaí dóibh bealach amháin chun bochtaineacht fuinnimh a chomhrac. Le hathbhreithniú ar Threoir 2010/31/AE, leagfaí síos na forais chun na cuspóirí sin a bhaint amach agus ba cheart, dá bhrí sin, iad a chur san áireamh agus an Rialachán seo á chur chun feidhme.

(15)

Ós rud é nár sainmhíníodh bochtaineacht iompair ar leibhéal an Aontais go fóill, ba cheart sainmhíniú den sórt sin a thabhairt isteach chun críoch an Rialacháin seo. D’fhéadfadh bochtaineacht iompair a bheith ina saincheist níos práinní fós, mar a aithnítear sa Mholadh ón gComhairle an 16 Meitheamh 2022 maidir le haistriú cóir i dtreo na haeráidneodrachta a áirithiú (8), agus go mbeadh laghdú ar an rochtain ar ghníomhaíochtaí agus ar sheirbhísí socheacnamaíocha bunriachtanacha mar shampla fostaíocht, oideachas nó cúram sláinte, go háirithe do dhaoine leochaileacha agus do theaghlaigh leochaileacha. Is iondúil gurb é ceann amháin nó meascán de thosca, mar shampla ioncam íseal, caiteachas ard ar bhreosla, nó easpa iompair phríobháidigh nó phoiblí atá inacmhainne nó inrochtana, is cúis leis an mbochtaineacht iompair. Is féidir le bochtaineacht iompair difear a dhéanamh go háirithe do dhaoine aonair agus do theaghlaigh i limistéir thuaithe, oileánacha, fhorimeallacha, shléibhtiúla, iargúlta agus limistéir nach bhfuil rochtain mhaith orthu nó i réigiúin nó i gcríocha beagfhorbartha, lena n-áirítear limistéir pheirea-uirbeacha bheagfhorbartha agus na réigiúin is forimeallaí.

(16)

Ba cheart an Ciste a bhunú chun cistí a chur ar fáil do na Ballstáit le tacú lena mbeartais chun aghaidh a thabhairt ar na tionchair shóisialta a bheidh ag an gcóras trádála astaíochtaí a thabhairt isteach le haghaidh foirgneamh agus iompar de bhóthar ar theaghlaigh leochaileacha, micrifhiontair leochaileacha agus úsáideoirí iompair leochaileacha. Ba cheart é sin a bhaint amach go háirithe trí thacaíocht ioncaim dhíreach shealadach a chur ar fáil agus trí bhearta agus infheistíochtaí lena mbeartaítear an spleáchas ar bhreoslaí iontaise a laghdú trí éifeachtúlacht mhéadaithe fuinnimh i bhfoirgnimh, téamh agus fuarú foirgneamh a dhícharbónú, gan beann ar cé hé úinéir na bhfoirgneamh sin, lena n-áirítear fuinneamh ó fhoinsí inathnuaite a chomhtháthú, agus trí rochtain níos fearr a thabhairt ar shoghluaisteacht agus iompar astaíochtaí nialasacha agus ísle chun tairbhe teaghlach leochaileach, micrifhiontar leochaileach agus úsáideoirí iompair leochaileacha. Ní mór aird a thabhairt ar na cineálacha éagsúla tithíochta cíosa, lena n-áirítear iad siúd ar an margadh cíosa príobháideach. D’fhéadfaí tacaíocht airgeadais nó dreasachtaí fioscacha, mar shampla in-asbhainteacht costas athchóirithe ón gcíos, a chur san áireamh i measc na mbeart chun tionóntaí agus daoine atá ina gcónaí i dtithíocht shóisialta a chur san áireamh.

(17)

Ba cheart do gach Ballstát plean aeráide sóisialta (‘an Plean’) a chur faoi bhráid an Choimisiúin. Ba cheart na Pleananna a chur isteach faoin 30 Meitheamh 2025 ionas gur féidir iad a bhreithniú go cúramach agus go tráthúil. Ba cheart do na Pleananna comhpháirt infheistíochta a bheith acu ina gcuirtear réiteach fadtéarmach chun spleáchas ar bhreoslaí iontaise a laghdú chun cinn agus d’fhéadfaidís bearta eile a bheartú, lena n-áirítear tacaíocht ioncaim dhíreach shealadach, chun éifeachtaí díobhálacha ar ioncam a mhaolú sa ghearrthéarma. Ba cheart do na Pleananna dhá chuspóir a shaothrú. Ar an gcéad dul síos, ba cheart dóibh na hacmhainní is gá a sholáthar do theaghlaigh leochaileacha, micrifhiontair leochaileacha agus úsáideoirí iompair leochaileacha chun infheistíochtaí san éifeachtúlacht fuinnimh, dícharbónú téimh agus fuaraithe, i bhfeithiclí astaíochtaí nialasacha agus ísle agus soghluaisteacht astaíochtaí nialasacha agus ísle a mhaoiniú agus a dhéanamh, lena n-áirítear trí dhearbháin, fóirdheontais nó iasachtaí saor ó ús. Ar an dara dul síos, ba cheart dóibh an tionchar a bheidh ag an méadú ar chostas breoslaí iontaise ar na daoine is leochailí a mhaolú agus ar an gcaoi sin an bhochtaineacht fuinnimh agus an bhochtaineacht iompair le linn na tréimhse aistrithe a chosc go dtí go mbeidh infheistíochtaí den sórt sin déanta. Leis na Pleananna, d’fhéadfaí tacú le rochtain ar thithíocht inacmhainne atá tíosach ar fhuinneamh, lena n-áirítear tithíocht shóisialta. Agus bearta á gcur chun feidhme acu chun tacú le húsáideoirí iompair leochaileacha, ba cheart do na Ballstáit a bheith in ann tús áite a thabhairt do thacaíocht d’fheithiclí astaíochtaí nialasacha ina bPleananna, ar choinníoll gur réiteach inacmhainne agus in-imscartha é.

(18)

Is iad na Ballstáit, i gcomhairle leis na húdaráis áitiúla agus réigiúnacha, leis na comhpháirtithe eacnamaíocha agus sóisialta agus le heagraíochtaí ábhartha na sochaí sibhialta, is fearr atá in ann Pleananna a dhearadh, a chur chun feidhme agus, i gcás inarb ábhartha, a leasú, ar Pleananna iad atá oiriúnaithe agus spriocdhírithe ar a n-imthosca áitiúla, réigiúnacha agus náisiúnta, ar na beartais atá acu cheana sna réimsí ábhartha agus ar an úsáid atá beartaithe a bhaint as cistí ábhartha eile de chuid an Aontais. Ba cheart comhairliúchán poiblí leis na geallsealbhóirí a reáchtáil gach uair a cheanglaítear ar an gCoimisiún measúnú a dhéanamh ar Phlean. Is ar an dóigh sin, is fearr is féidir éagsúlacht leathan cásanna, saineolas sonrach rialtas áitiúil agus réigiúnach, comhpháirtithe eacnamaíocha agus sóisialta, eagraíochtaí ábhartha na sochaí sibhialta, institiúidí taighde agus nuálaíochta, geallsealbhóirí tionsclaíocha agus ionadaithe don idirphlé sóisialta, chomh maith le himthosca náisiúnta a léiriú agus rannchuidiú le héifeachtúlacht agus éifeachtacht na tacaíochta foriomláine do dhaoine leochaileacha.

(19)

Ba cheart na Pleananna a dhearadh i ndlúthchomhar leis an gCoimisiún agus a ullmhú i gcomhréir leis an teimpléad a chuirtear ar fáil. Chun ualaí riaracháin iomarcacha a sheachaint, ba cheart do na Ballstáit a bheith in ann mionchoigeartuithe nó earráidí cléireachais a cheartú sna Pleananna, trí fhógra simplí a thabhairt don Choimisiún faoi na hathruithe sin. Ba cheart gur mhéadú nó laghdú níos lú ná 5 % den sprioc a bheartaítear sa Phlean a bheadh sna mionchoigeartuithe.

(20)

Tá sé ríthábhachtach a áirithiú go ndírítear na bearta agus na hinfheistíochtaí go háirithe ar theaghlaigh atá buailte ag bochtaineacht fuinnimh nó ar theaghlaigh leochaileacha, ar mhicrifhiontair leochaileacha agus ar úsáideoirí iompair leochaileacha chun aistriú cóir i dtreo na haeráidneodrachta a bhaint amach. Ba cheart do bhearta tacaíochta chun laghduithe ar astaíochtaí gás ceaptha teasa cuidiú le Ballstáit aghaidh a thabhairt ar na tionchair shóisialta a eascraíonn as trádáil astaíochtaí le haghaidh earnáil na bhfoirgneamh agus earnáil an iompair de bhóthar.

(21)

Go dtí go mbeidh tionchar ag na hinfheistíochtaí sin ar chostais agus astaíochtaí a laghdú, rannchuideodh tacaíocht ioncaim dhíreach dhea-spriocdhírithe do theaghlaigh leochaileacha agus d’úsáideoirí iompair leochaileacha le laghdú ar chostais fuinnimh agus soghluaisteachta agus thacódh sí leis an aistriú cóir. Ba cheart an tacaíocht ioncaim dhíreach sin a thuiscint mar bheart sealadach a ghabhann le dícharbónú na n-earnálacha tithíochta agus iompair. Ní bheadh an tacaíocht buan toisc nach dtugann sí aghaidh ar na príomhchúiseanna atá le bochtaineacht fuinnimh agus bochtaineacht iompair. Níor cheart tacaíocht den sórt sin a úsáid ach chun aghaidh a thabhairt ar na tionchair dhíreacha a bhaineann le hastaíochtaí gás ceaptha teasa ó fhoirgnimh agus ó iompar de bhóthar a áireamh faoi raon feidhme Theoir 2003/87/CE, agus níor cheart í a úsáid chun aghaidh a thabhairt ar chostais leictreachais nó teasa a bhaineann le táirgeadh cumhachta agus téimh a áireamh faoi raon feidhme na Treorach sin. Ba cheart don incháilitheacht le haghaidh na tacaíochta ioncaim dírí sin a bheith teoranta ó thaobh ama. Ba cheart spriocdhíriú ar fhaighteoirí na tacaíochta ioncaim dírí, mar bhaill de ghrúpa ginearálta faighteoirí, le bearta agus infheistíochtaí a bhfuil sé d’aidhm acu na faighteoirí sin a thógáil amach go héifeachtach as bochtaineacht fuinnimh agus as bochtaineacht iompair. Ba cheart, dá bhrí sin, tacaíocht ioncaim dhíreach a áireamh sna Pleananna ar choinníoll go bhfuil bearta nó infheistíochtaí iontu freisin a mbeidh tionchair mharthanacha acu atá spriocdhírithe ar theaghlaigh leochaileacha agus ar úsáideoirí iompair leochaileacha a fhaigheann tacaíocht ioncaim dhíreach.

(22)

Ba cheart do na Ballstáit feasacht a mhúscailt i measc teaghlaigh leochaileacha, micrifhiontair leochaileacha agus úsáideoirí iompair leochaileacha trí fhaisnéis, oideachas agus comhairle spriocdhírithe, inrochtana agus inacmhainne a sholáthar maidir le bearta agus infheistíochtaí costéifeachtacha, agus tacaíocht atá ar fáil, lena n-áirítear trí iniúchtaí fuinnimh ar fhoirgnimh, mar aon le comhairliúcháin shaincheaptha fuinnimh nó seirbhísí saincheaptha bainistithe soghluaisteachta.

(23)

Ag cur san áireamh a thábhachtaí atá sé dul i ngleic leis an athrú aeráide i gcomhréir le gealltanais Chomhaontú Pháras, agus an gealltanas do Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe, tá sé i gceist go mbeidh na bearta agus na hinfheistíochtaí faoin Rialachán seo i gcomhréir leis an sprioc gur cheart ar a laghad 30 % de mhéid iomlán bhuiséad an Aontais faoin gcreat airgeadais ilbhliantúil do na blianta 2021 go 2027 a leagtar síos i Rialachán (AE, Euratom) 2020/2093 ón gComhairle (9) (‘CAI 2021-2027’) agus de mhéid iomlán Ionstraim Théarnaimh an Aontais Eorpaigh, a bunaíodh le Rialachán (AE) 2020/2094 ón gComhairle (10), agus 37 % ar a laghad de mhéid iomlán na Saoráide Téarnaimh agus Athléimneachta, a bunaíodh le Rialachán (AE) 2021/241 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (11), a chaitheamh ar chuspóirí aeráide a phríomhshruthú. Tá sé beartaithe freisin go mbeidh na bearta agus na hinfheistíochtaí faoin Rialachán seo i gcomhréir leis an uaillmhian 7,5 % den chaiteachas bliantúil a sholáthar faoi CAI 2021-2027 do chuspóirí bithéagsúlachta in 2024 agus 10 % den chaiteachas bliantúil a sholáthar faoi CAI 2021-2027 do chuspóirí bithéagsúlachta in 2026 agus 2027, agus an forluí atá ann idir spriocanna aeráide agus bithéagsúlachta á gcur san áireamh ag an am céanna.

Chun na críche sin, ba cheart an mhodheolaíocht a leagtar amach in Iarscríbhinn I a ghabhann le Rialachán (AE) 2021/1060 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (12) a úsáid chun caiteachais an Chiste a rianú. Leis an gCiste ba cheart tacú le bearta agus infheistíochtaí lena n-urramófar go hiomlán caighdeáin agus tosaíochtaí aeráide agus comhshaoil an Aontais agus an prionsabal ‘gan dochar suntasach a dhéanamh’ a chomhlíonadh de réir bhrí Airteagal 17 de Rialachán (AE) 2020/852 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (13). Níor cheart ach bearta agus infheistíochtaí den sórt sin a áireamh sna Pleananna. Ba cheart a mheas, mar riail ghinearálta, nach mbíonn tionchar suntasach intuartha ag bearta tacaíochta ioncaim dírí ar chuspóirí comhshaoil agus, dá bhrí sin, ba cheart a mheas go bhfuil siad i gcomhréir leis an bprionsabal ‘gan dochar suntasach a dhéanamh’. Ba cheart don Choimisiún treoir theicniúil a eisiúint do na Ballstáit i bhfad sula n-ullmhófar na Pleananna. Ba cheart míniú a thabhairt sa treoir ar an gcaoi a bhfuil na bearta agus na hinfheistíochtaí leis an bprionsabal ‘gan dochar suntasach a dhéanamh’ a chomhlíonadh.

(24)

Bíonn tionchar díréireach ag bochtaineacht fuinnimh agus bochtaineacht iompair ar mhná, go háirithe máithreacha singile, ar 85 % de theaghlaigh aontuismitheora iad, chomh maith le mná singile, mná faoi mhíchumas, agus mná scothaosta atá ina gcónaí ina n-aonar. Ina theannta sin, tá patrúin soghluaisteachta difriúla agus níos casta ag mná. Tá riosca ard bochtaineachta ann go háirithe i gcás teaghlaigh aontuismitheora a bhfuil leanaí cleithiúnacha acu. Ba cheart comhionannas inscne agus comhionannas deiseanna do chách, agus príomhshruthú na gcuspóirí sin, chomh maith le cearta inrochtaineachta daoine faoi mhíchumas a chumhdach agus a chur chun cinn fad atá Pleananna á n-ullmhú agus á gcur chun feidhme chun a áirithiú nach bhfágfar aon duine ar lár.

(25)

Is féidir le custaiméirí gníomhacha, pobail fuinnimh saoránach agus trádáil fuinnimh inathnuaite idir piaraí cabhrú leis na Ballstáit cuspóirí an Rialacháin seo a bhaint amach trí chur chuige ón mbun aníos arna thionscnamh ag saoránaigh. Déanann siad tomhaltóirí a chumhachtú agus tugann siad páirt dóibh agus cuireann siad ar chumas grúpaí áirithe custaiméirí teaghlaigh a bheith rannpháirteach i mbearta agus in infheistíochtaí éifeachtúlachta fuinnimh, tacú le fuinnimh inathnuaite a bheith á húsáid ag teaghlaigh agus, ag an am céanna, rannchuidiú leis an mbochtaineacht fuinnimh a chomhrac. Dá bhrí sin, ba cheart do na Ballstáit ról na bpobal fuinnimh saoránach agus na gcomhphobal fuinnimh inathnuaite a chur chun cinn agus a mheas mar thairbhithe incháilithe den Chiste.

(26)

Ba cheart do na Ballstáit na bearta agus na hinfheistíochtaí atá le maoiniú, costais mheasta na mbeart agus na n-infheistíochtaí sin agus an rannchuidiú náisiúnta a áireamh sna Pleananna. Nuair a bheidh a bPleananna á dtíolacadh acu, ba cheart do na Ballstáit na costais iomlána mheasta a thíolacadh gan an cháin bhreisluacha (CBL) a áireamh chun inchomparáideacht idir na Pleananna a chumasú. Ba cheart príomh-gharspriocanna agus príomhspriocanna a bheith sna Pleananna freisin ionas gur féidir measúnú a dhéanamh ar chur chun feidhme éifeachtach na mbeart agus na n-infheistíochtaí.

(27)

Ba cheart don Chiste agus do na Pleananna a bheith comhleanúnach agus leagtha amach de réir na n-athchóirithe atá beartaithe agus na ngealltanas atá tugtha ag na Ballstáit faoina bpleananna comhtháite náisiúnta fuinnimh agus aeráide cothrom le dáta i gcomhréir le Rialachán (AE) 2018/1999 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (14), faoi Threoir ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir le héifeachtúlacht fuinnimh (athmhúnlú), faoi Phlean Gníomhaíochta Cholún Eorpach na gCeart Sóisialta, faoi chláir beartais chomhtháthaithe i gcomhréir le Rialachán (AE) 2021/1060, faoi phleananna críochacha um aistriú cóir i gcomhréir le Rialachán (AE) 2021/1056 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (15), faoi phleananna téarnaimh agus athléimneachta i gcomhréir le Rialachán (AE) 2021/241, faoin gCiste don Nuachóiriú, mar a leagtar amach in Airteagal 10d de Threoir 2003/87/CE, agus faoi straitéisí fadtéarmacha athchóirithe foirgneamh na mBallstát i gcomhréir le Treoir 2010/31/AE. Chun éifeachtúlacht riaracháin a áirithiú, i gcás inarb infheidhme, ba cheart don fhaisnéis a áirítear sna Pleananna a bheith comhsheasmhach leis na gníomhartha reachtacha agus na pleananna sin.

(28)

Ar mhaithe le pleanáil níos éifeachtúla, ba cheart do na Ballstáit a léiriú ina bPleananna na hiarmhairtí a bhaineann leis an gcóras trádála astaíochtaí a bhunaítear i gcomhréir le Caibidil IVa de Threoir 2003/87/CE a chur ar atráth, de bhun Airteagal 30k den Treoir sin. Chuige sin, ba cheart idirdhealú críochnúil a dhéanamh idir an fhaisnéis ábhartha uile atá le cur san áireamh sa Phlean agus an fhaisnéis sin a dheighilt ina dhá chás, eadhon, trí chur síos agus cainníochtú a dhéanamh ar na coigeartuithe is gá ar na bearta, infheistíochtaí, garspriocanna, spriocanna, méid na ranníocaíochta náisiúnta agus aon ghné ábhartha eile den Phlean.

(29)

Ba cheart don Aontas tacú le Ballstáit a bPleananna a chur chun feidhme trí bhíthin acmhainní airgeadais ón gCiste. Ba cheart íocaíochtaí ón gCiste a dhéanamh coinníollach ar na garspriocanna agus na spriocanna a áirítear sna Pleananna a bhaint amach. D’fhágfadh sé sin go bhféadfaí imthosca agus tosaíochtaí náisiúnta a chur san áireamh, agus maoiniú á shimpliú agus comhtháthú an mhaoinithe faoin gCiste le cláir caiteachais náisiúnta eile á éascú agus tionchar agus sláine chaiteachas an Aontais á ráthú ag an am céanna.

(30)

Ba cheart an Ciste a mhaoiniú go heisceachtúil agus go sealadach leis an ioncam a ghintear ó cheantáil 50 milliún lamháltas de bhun Airteagal 10a(8b) de Threoir 2003/87/CE, le 150 milliún lamháltas de bhun Airteagal 30d(3) den Treoir sin agus le méid lamháltas breise de bhun Airteagal 30d(4) den Treoir sin, ar cheart ioncam sannta seachtrach a bheith ann. I bprionsabal, ba cheart uasmhéid EUR 65 000 000 000 a chur ar fáil chun an Ciste a chur chun feidhme don tréimhse 2026-2032. Áiritheoidh an Coimisiún ceantáil lamháltas a chumhdaítear le Caibidil IVa den Treoir sin. I gcás ina gcuirfear an córas trádála astaíochtaí arna bhunú i gcomhréir leis an gCaibidil sin ar atráth go dtí 2028 de bhun Airteagal 30k den Treoir sin, ba cheart gurb é EUR 54 600 000 000 an t-uasmhéid a bheadh ar fáil chun an Ciste a chur chun feidhme. Léiríonn an méid sin agus na méideanna bliantúla go bhfuil gá le níos mó maoinithe ag tús an Chiste. Ba cheart an leithdháileadh airgeadais uasta a ríomh do gach Ballstát i gcomhréir le modheolaíocht leithdháilte lena soláthrófar, go háirithe, tacaíocht bhreise do na Ballstáit sin ar mó an tionchar orthu mar thoradh ar astaíochtaí gás ceaptha teasa ó fhoirgnimh agus iompar de bhóthar a áireamh faoi raon feidhme Threoir 2003/87/CE. Ós rud é go bhfuil an t-ioncam sannta seachtrach le cur ar fáil tar éis lamháltais a cheantáil de bhun Airteagail 10a(8b), 30d(3) agus 30d(4) de Threoir 2003/87/CE, is gá foráil a dhéanamh maidir le maolú ar Airteagal 22(2) de Rialachán (AE, Euratom) 2018/1046 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (16) chun go mbeidh an tAontas in ann gealltanas a thabhairt gach bliain maidir leis na méideanna is gá chun na híocaíochtaí leis na Ballstáit a dhéanamh i gcomhréir leis an Rialachán seo le haghaidh riar na leithreasuithe a chomhfhreagraíonn d’ioncam sannta.

(31)

Ba cheart do Bhallstáit 25 % ar a laghad de chostais iomlána mheasta a bPleananna a ranníoc.

(32)

Ba cheart a bheith in ann na gealltanais bhuiséadacha a mhiondealú ina dtráthchodanna bliantúla, de réir mar is iomchuí. Ba cheart a chur san áireamh sna comhaontuithe leis na Ballstáit arb ionann iad agus gealltanais dhlíthiúla aonair, inter alia, an teagmhas dá dtagraítear in Airteagal 30k de Threoir 2003/87/CE a d’fhéadfadh moill bliana a spreagadh maidir le tús a chur le trádáil astaíochtaí d’fhoirgnimh, d’iompar de bhóthar agus d’earnálacha breise. Leis na comhaontuithe sin, ba cheart aon rioscaí airgeadais a d’fhéadfadh a bheith ann don Aontas a chur san áireamh, a bhféadfadh leasú ar na gealltanais dhlíthiúla aonair a bheith ag teastáil ina leith, i ngeall ar shainiúlachtaí mhaoiniú sealadach agus eisceachtúil an Chiste trí ioncam sannta seachtrach arna ghiniúint ó lamháltais an chórais trádála astaíochtaí.

(33)

Chun acmhainní breise don Chiste a áirithiú, ba cheart do na Ballstáit a bheith in ann a iarraidh go n-aistreofaí acmhainní chuig an gCiste ó na cláir beartais chomhtháthaithe faoi bhainistíocht roinnte, a bunaíodh le Rialachán (AE) 2021/1060, faoi réir na gcoinníollacha a leagtar amach sa Rialachán sin. Chun solúbthacht leordhóthanach a thabhairt do na Ballstáit maidir le cur chun feidhme a leithdháiltí faoin gCiste, ba cheart é a bheith indéanta acmhainní a aistriú óna leithdháileadh airgeadais bliantúil chuig cistí faoi bhainistíocht roinnte dá bhforáiltear i Rialachán (AE) 2021/1060, suas le huasteorainn 15 %. D’fhonn an t-ualach riaracháin a eascraíonn as aistrithe leantacha acmhainní óna leithdháileadh airgeadais bliantúil ón gCiste chuig cistí faoi bhainistíocht roinnte a thagann faoi raon feidhme Rialachán (AE) 2021/1060 a mhaolú, níor cheart, i bprionsabal, an leasú comhfhreagrach ar chlár amháin nó níos mó a cheangal ach aon uair amháin, faoi réir coinníollacha áirithe chun rialú éifeachtach airgeadais a áirithiú. Ba cheart go bhféadfaí tuilleadh aistrithe a dhéanamh sna blianta ina dhiaidh sin trí na táblaí airgeadais a chur in iúl don Choimisiún, ar choinníoll go mbaineann na hathruithe go heisiach le méadú ar na hacmhainní airgeadais, gan aon athruithe eile a dhéanamh ar an gclár lena mbaineann.

(34)

Ba cheart don Chiste tacú le bearta a thugann urraim do phrionsabal na breisíochta maidir le cistiú ón Aontas. Níor cheart an Ciste a bheith in ionad caiteachas náisiúnta athfhillteach, ach amháin i gcásanna a bhfuil údar cuí leo, lena n-áirítear íocaíochtaí costas le haghaidh gníomhaíochtaí cúnaimh theicniúil a léirítear sna Pleananna.

(35)

Chun leithdháileadh éifeachtúil, trédhearcach agus comhleanúnach cistí a áirithiú, agus chun prionsabal na bainistíochta fónta airgeadais a urramú, ba cheart do na gníomhaíochtaí a dhéanfar faoin Rialachán seo a bheith comhsheasmhach leis na cláir leanúnacha de chuid an Aontais, cláir leanúnacha náisiúnta agus i gcás inarb iomchuí, réigiúnacha agus go mbeidís mar chomhlánú orthu, agus san am céanna, ba cheart cistiú dúbailte ón gCiste nó ó chláir eile de chuid an Aontais le haghaidh an chaiteachais chéanna a sheachaint. Go háirithe, ba cheart don Choimisiún agus do na Ballstáit comhordú éifeachtach a áirithiú, ag gach céim den phróiseas, chun comhsheasmhacht, comhleanúnachas, comhlántacht agus sineirgíocht i measc foinsí cistiúcháin a choimirciú. Chuige sin, ba cheart a cheangal ar na Ballstáit an fhaisnéis ábhartha maidir le maoiniú reatha nó beartaithe an Aontais a chur ar fáil agus a bPleananna á gcur faoi bhráid an Choimisiúin acu. Ba cheart do thacaíocht airgeadais faoin gCiste a bheith sa bhreis ar thacaíocht arna cur ar fáil faoi chláir agus ionstraimí eile de chuid an Aontais. Ba cheart do bhearta agus infheistíochtaí arna maoiniú faoin gCiste a bheith in ann maoiniú a fháil ó chláir agus ionstraimí eile de chuid an Aontais ar choinníoll nach gcumhdaíonn an tacaíocht sin na costais chéanna.

(36)

Ba cheart íocaíochtaí a dhéanamh ar bhonn chinneadh ón gCoimisiún lena n-údaraítear an eisíocaíocht leis an mBallstát lena mbaineann. Is gá, dá bhrí sin, maolú ó Airteagal 116(2) de Rialachán (AE, Euratom) 2018/1046, ionas gur féidir leis an spriocdháta le haghaidh íocaíochta tosú ó dháta a chuireann an Coimisiún an cinneadh sin in iúl don Bhallstát lena mbaineann agus ní ón dáta ar a bhfaightear an t-iarratas ar íocaíocht.

(37)

Tar éis anailís a dhéanamh ar na hiarrataí uile ar íocaíocht a fhaightear i mbabhta áirithe, agus mura leor na hioncaim a sannadh don Chiste i gcomhréir le hAirteagal 30d(4) de Threoir 2003/87/CE chun na hiarrataí ar íocaíocht arna dtíolacadh ag na Ballstáit a chumhdach, ba cheart don Choimisiún íoc leis na Ballstáit ar bhonn pro rata chun foráil a dhéanamh maidir le cóir chomhionann do na Ballstáit. Sa chéad bhabhta eile d’iarrataí ar íocaíocht, ba cheart don Choimisiún tús áite a thabhairt do na Ballstáit sin a bhfuil íocaíochtaí moillithe acu ón mbabhta d’iarrataí ar íocaíocht roimhe sin, agus níor cheart dó na hiarrataí ar íocaíocht a tíolacadh a íoc ach amháin ina dhiaidh sin.

(38)

Chun ullmhú na bPleananna a éascú agus chun rialacha trédhearcacha a áirithiú maidir le faireachán agus meastóireacht, ba cheart liosta na gcomhtháscairí agus teimpléad na bPleananna a áireamh sna hIarscríbhinní a ghabhann leis an Rialachán seo. Ba cheart do na Ballstáit a bheith in ann comhtháscairí ábhartha a úsáid chun na garspriocanna agus na spriocanna a leagan amach ina bPleananna. Ba cheart na comhtháscairí a bheith i liosta na gcomhtháscairí chun tuairisciú a dhéanamh ar an dul chun cinn agus chun faireachán agus meastóireacht a dhéanamh ar chur chun feidhme na bPleananna agus an Chiste.

(39)

Ba cheart an Ciste a chur chun feidhme i gcomhréir le prionsabal na bainistíochta fónta airgeadais, lena n-áirítear calaois, calaois chánach, imghabháil cánach, éilliú agus coinbhleachtaí leasa a chosc agus a ionchúiseamh go héifeachtach. Tá an Ciste faoi réir córas ginearálta coinníollachta chun buiséad an Aontais a chosaint i gcás sáruithe ar phrionsabail an smachta reachta sna Ballstáit arna mbunú le Rialachán (AE, Euratom) 2020/2092 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (17).

(40)

Chun críche na bainistíochta fónta airgeadais, agus cineál feidhmíocht-bhunaithe an Chiste á urramú ag an am céanna, ba cheart rialacha sonracha a leagan síos i dtaca le gealltanais bhuiséadacha, íocaíochtaí, fionraí, agus na cistí a ghnóthú mar aon le comhaontuithe a bhaineann le tacaíocht airgeadais a fhoirceannadh. Maidir leis an úsáid a bhainfear as cistí i ndáil le bearta a dtacaíonn an Ciste leo, ba cheart do na Ballstáit bearta iomchuí a dhéanamh chun a áirithiú go gcomhlíonfar dlí an Aontais agus an dlí náisiúnta is infheidhme. Ba cheart do na Ballstáit a áirithiú go ndeonaítear an tacaíocht sin i gcomhréir le rialacha an Aontais maidir le Státchabhair, i gcás inarb infheidhme. Go háirithe, ba cheart dóibh a áirithiú go ndéanfar calaois, éilliú agus coinbhleacht leasa a chosc, a bhrath agus a cheartú, agus go ndéanfar cistiú dúbailte ón gCiste agus ó chláir eile de chuid an Aontais a sheachaint. I gcás nach gcuireann an Ballstát lena mbaineann an Plean chun feidhme ar bhealach sásúil, nó i gcás neamhrialtachtaí tromchúiseacha, eadhon calaois, éilliú agus coinbhleachtaí leasa maidir leis na bearta a dtacaíonn an Ciste leo nó i gcás ina ndéantar sárú tromchúiseach ar oibleagáid faoi na comhaontuithe a bhaineann le tacaíocht airgeadais, ba cheart a bheith in ann comhaontuithe a bhaineann le tacaíocht airgeadais a chur ar fionraí agus a fhoirceannadh, chomh maith leis an leithdháileadh airgeadais a laghdú agus a aisghabháil. I gcás ina ndéantar comhaontú a bhaineann le tacaíocht airgeadais a fhoirceannadh nó leithdháileadh airgeadais a laghdú agus a aisghabháil, ba cheart na méideanna sin a leithdháileadh ar na Ballstáit faoin 31 Nollaig 2033 de réir na rialacha maidir le leithdháileadh lamháltas a leagtar amach in Airteagal 30d(5) de Threoir 2003/87/CE. Ba cheart nósanna imeachta bréagnaitheacha iomchuí a bhunú chun a áirithiú go n-urramófar, leis na cinntí ón gCoimisiún i ndáil leis na méideanna a íocadh a chur ar fionraí agus a aisghabháil nó na comhaontuithe a bhaineann le tacaíocht airgeadais a fhoirceannadh, an ceart atá ag na Ballstáit barúlacha a thíolacadh.

(41)

Ba cheart don Choimisiún a áirithiú go ndéanfar leasanna airgeadais an Aontais a chosaint go héifeachtach. Cé gurb é an Ballstát féin atá freagrach go príomha as a áirithiú go gcuirfear an Ciste chun feidhme i gcomhréir le dlí ábhartha an Aontais agus leis an dlí náisiúnta, ba cheart don Choimisiún a bheith in ann ráthaíocht leordhóthanach a fháil ó na Ballstáit ina leith sin. Chuige sin, agus an Ciste á chur chun feidhme, ba cheart do Bhallstáit feidhmiú córais rialaithe inmheánaigh a bheidh éifeachtach agus éifeachtúil a áirithiú agus ba cheart dóibh méideanna a íocadh go míchuí nó a mí-úsáideadh a aisghabháil. Ba cheart do na Ballstáit, maidir leis sin, a bheith in ann brath ar a ngnáthchórais bainistíochta buiséid náisiúnta. Ba cheart do na Ballstáit catagóirí caighdeánaithe sonraí agus faisnéise a bhailiú, a thaifeadadh agus a stóráil i gcóras leictreonach, lenar féidir neamhrialtachtaí tromchúiseacha a chosc, a bhrath agus a cheartú i ndáil leis na bearta agus na hinfheistíochtaí a dtacaíonn an Ciste leo, eadhon calaois, éilliú agus coinbhleachtaí leasa. Ba cheart don Choimisiún córas faisnéise agus faireacháin a chur ar fáil, lena n-áirítear aon uirlis mianadóireachta sonraí agus scórála riosca amháin, chun rochtain a fháil ar na sonraí agus an fhaisnéis sin agus anailís a dhéanamh orthu. Ba cheart don Choimisiún úsáid an chórais faisnéise agus faireacháin sin a mholadh d’fhonn go gcuirfidh na Ballstáit i bhfeidhm é ar bhonn ginearálaithe.

(42)

Ba cheart go bhféadfadh an Coimisiún, an Oifig Eorpach Fhrith-Chalaoise (OLAF), an Chúirt Iniúchóirí agus, i gcás inarb infheidhme, Oifig an Ionchúisitheora Phoiblí Eorpaigh (OIPE), úsáid a bhaint as an gcóras faisnéise agus faireacháin de réir a n-inniúlachtaí agus a gceart féin.

(43)

Níor cheart cead a thabhairt do na Ballstáit ná don Choimisiún sonraí pearsanta a phróiseáil ach amháin nuair is gá leis chun urscaoileadh, iniúchadh agus rialú, faisnéis, cumarsáid agus infheictheacht a áirithiú maidir le húsáid cistí i ndáil le bearta cur chun feidhme faoin gCiste. Ba cheart na sonraí pearsanta a phróiseáil i gcomhréir le Rialachán (AE) 2016/679 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (18) nó Rialachán (AE) 2018/1725 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (19), cibé acu is infheidhme.

(44)

I gcomhréir le Rialachán (AE, Euratom) 2018/1046, Rialachán (AE, Euratom) Uimh. 883/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (20), agus Rialacháin (CE, Euratom) Uimh. 2988/95 (21), (Euratom, CE) Uimh. 2185/96 (22), agus (AE) 2017/1939 ón gComhairle (23), déanfar leasanna airgeadais an Aontais a chosaint trí bhíthin bearta comhréireacha, lena n-áirítear bearta a bhaineann le calaois, éilliú agus coinbhleachtaí leasa a chosc, a bhrath, a cheartú agus a fhiosrú, agus, i gcás inarb iomchuí, pionóis riaracháin a fhorchur. Go háirithe, i gcomhréir le Rialacháin (Euratom, CE) Uimh. 2185/96 agus (AE, Euratom) Uimh. 883/2013, tá sé de chumhacht ag OLAF imscrúduithe riaracháin a dhéanamh, lena n-áirítear seiceálacha agus cigireachtaí ar an láthair, d’fhonn a chinneadh ar tharla calaois, éilliú, coinbhleachtaí leasa nó aon ghníomhaíocht neamhdhleathach eile a dhéanann difear do leasanna airgeadais an Aontais.

Tugtar de chumhacht do OIPE, i gcomhréir le Rialachán (AE) 2017/1939, calaois, éilliú agus coinbhleachtaí leasa agus ciontaí coiriúla eile a dhéanann difear do leasanna airgeadais an Aontais dá bhforáiltear i dTreoir (AE) 2017/1371 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle a imscrúdú agus a ionchúiseamh (24). I gcomhréir le Rialachán (AE, Euratom) 2018/1046, aon duine nó aon eintiteas a fhaigheann cistiú ón Aontas ní mór dó comhoibriú go hiomlán maidir le cosaint leasanna airgeadais an Aontais, na cearta agus an rochtain is gá a thabhairt don Choimisiún, do OLAF, don Chúirt Iniúchóirí agus, i leith na mBallstát sin atá rannpháirteach sa chomhar feabhsaithe, do OIPE de bhun Rialachán (AE) 2017/1939, agus a áirithiú go dtabharfaidh aon tríú páirtithe a bheidh páirteach i gcur chun feidhme cistí ón Aontas cearta coibhéiseacha.

(45)

Tá feidhm ag rialacha airgeadais cothrománacha arna nglacadh ag Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle de bhun Airteagal 322 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (CFAE) maidir leis an Rialachán seo. Leagtar síos na rialacha sin i Rialachán (AE, Euratom) 2018/1046 agus cinntear leo go háirithe an nós imeachta chun buiséad an Aontais a bhunú agus a chur chun feidhme trí dheontais, soláthar, duaiseanna agus bainistíocht indíreach, agus foráiltear leo do sheiceálacha ar fhreagracht na ngníomhaithe airgeadais. Áirítear freisin leis na rialacha arna nglacadh de bhun Airteagal 322 CFAE córas ginearálta coinníollachta chun buiséad an Aontais a chosaint.

(46)

Ba cheart Rialachán (AE) 2021/1060 a leasú dá réir.

(47)

Ós rud é nach féidir leis na Ballstáit cuspóir an Rialacháin seo, eadhon rannchuidiú le haistriú atá cóir go sóisialta i dtreo neodracht aeráide trí aghaidh a thabhairt ar na tionchair shóisialta a bhaineann le hastaíochtaí gás ceaptha teasa ó fhoirgnimh agus iompar de bhóthar a áireamh faoi raon feidhme Threoir 2003/87/CE, a ghnóthú go leordhóthanach agus, de bharr a fhairsinge agus éifeachtaí, gur fearr is féidir é a ghnóthú ar leibhéal an Aontais, féadfaidh an tAontas bearta a ghlacadh, i gcomhréir le prionsabal na coimhdeachta a leagtar amach in Airteagal 5 den Chonradh ar an Aontas Eorpach. I gcomhréir le prionsabal na comhréireachta a leagtar amach san Airteagal sin, ní théann an Rialachán seo thar a bhfuil riachtanach chun an cuspóir sin a ghnóthú,

(1)

I dteachtaireacht uaidh an 11 Nollaig 2019 dar teideal ‘An Comhaontú Glas don Eoraip’, leag an Coimisiún straitéis nua fáis amach. Is é is aidhm don straitéis sin an tAontas a chlaochlú ina shochaí chóir rathúil, ag a mbeidh geilleagar nua-aimseartha iomaíoch a bheidh tíosach ar acmhainní, agus é gan aon ghlanastaíochtaí (líon na n-astaíochtaí lúide na haistrithe) gás ceaptha teasa (‘astaíochtaí gás ceaptha teasa’) faoi 2050 ar a dhéanaí, agus ina mbeidh an fás eacnamaíoch díchúpláilte ó úsáid acmhainní. Tá sé mar aidhm ag an gComhaontú Glas don Eoraip caipiteal nádúrtha an Aontais a chosaint, a chaomhnú agus a fheabhsú, agus sláinte agus dea-bhail na saoránach a chosaint ar rioscaí agus tionchair a bhaineann leis an gcomhshaol. San am céanna, ní mór an claochlú sin a bheith cóir agus cuimsitheach, gan duine ar bith a fhágáil ar lár. D’fhógair an Coimisiún freisin i dteachtaireacht uaidh an 12 Bealtaine 2021 dar teideal ‘Pathway to a Healthy Planet for All – EU Action Plan: ‘Towards Zero Pollution for Air, Water and Soil’ [Conair i dtreo Pláinéad Sláintiúil do Chách - Plean Gníomhaíochta AE: I dtreo Truailliú Nialasach don Aer, d’Uisce agus don Ithir] go gcuirfí chun cinn ionstraimí agus dreasachtaí ábhartha chun feabhas a chur ar chur chun feidhme an phrionsabail ‘gurb é údar an truaillithe a íocfaidh as’ a leagtar amach in Airteagal 191(2) den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (‘CFAE’) agus dá réir sin chun céimniú amach an ‘truaillithe saor in aisce’ a thabhairt chun críche d’fhonn an leas is fearr is féidir a bhaint as sineirgí idir an dícharbónú agus an uaillmhian maidir le truailliú nialasach.

(2)

Tháinig Comhaontú Pháras (4), a glacadh an 12 Nollaig 2015 faoi Chreat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar an Athrú Aeráide (UNFCCC), i bhfeidhm an 4 Samhain 2016 (‘Comhaontú Pháras’). D’aontaigh na páirtithe i gComhaontú Pháras an méadú ar an meánteocht dhomhanda a choinneáil go mór faoi bhun 2 °C os cionn na leibhéal réamhthionsclaíoch agus iarrachtaí a dhéanamh teorainn 1,5 °C os cionn na leibhéal réamhthionsclaíoch a chur leis an méadú teochta. Faoi Chomhshocrú Aeráide Ghlaschú, a glacadh an 13 Samhain 2021, d’aithin Comhdháil na bPáirtithe in UNFCCC freisin, ag feidhmiú mar chruinniú de na Páirtithe i gComhaontú Pháras, go laghdófaí go mór rioscaí agus tionchair an athraithe aeráide dá dteorannófaí an méadú ar an meánteocht dhomhanda go 1,5 °C os cionn na leibhéal réamhthionsclaíoch, agus gheall siad spriocanna 2030 a neartú faoi dheireadh 2022 chun an bhearna uaillmhéine a dhúnadh.

(3)

Is éard atá i gcroílár an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip dul i ngleic le dúshláin a bhaineann leis an aeráid agus leis an gcomhshaol chomh maith le cuspóirí Chomhaontú Pháras a bhaint amach. Is mó arís anois an luach atá ag baint leis an gComhaontú Glas don Eoraip i bhfianaise thionchair thromchúiseacha phaindéim COVID-19 ar shláinte agus ar dhea-bhail eacnamaíoch shaoránaigh an Aontais.

(4)

Thug an tAontas gealltanas a ghlanastaíochtaí gás ceaptha teasa ar fud gheilleagar an Aontais a laghdú 55 % ar a laghad i gcomparáid le leibhéil 1990 faoi 2030, faoi mar a leagtar amach sa mhéid a cuireadh faoi bhráid UNFCCC thar ceann an Aontais Eorpaigh agus a Bhallstát maidir le nuashonrú an rannchuidithe arna chinneadh go náisiúnta ón Aontas agus óna Bhallstáit.

(5)

Le Rialachán (AE) 2021/1119 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (5) cumhdaítear sa reachtaíocht an cuspóir maidir le haeráidneodracht ar fud an gheilleagair faoi 2050 ar a dhéanaí. Bunaítear leis an Rialachán sin freisin sprioc cheangailteach intíre de chuid an Aontais laghdú 55 % ar a laghad le hais na leibhéal a bhí ann in 1990 le haghaidh glanastaíochtaí gás ceaptha teasa (astaíochtaí tar éis aistrithe a asbhaint) a bhaint amach san Aontas faoi 2030.

(6)

Le Tuarascáil Speisialta 2018 ón bPainéal Idir-Rialtasach ar an Athrú Aeráide (IPCC) maidir leis na tionchair a ghabhann le méaduithe teochta domhanda 1,5° C os cionn na leibhéal réamhthionsclaíoch agus na conairí astaíochta gás ceaptha teasa domhanda, cuirtear bunús láidir eolaíoch ar fáil chun dul i ngleic leis an athrú aeráide agus léirítear inti gur gá dlús a chur leis an ngníomhaíocht ar son na haeráide. Deimhnítear sa tuarascáil sin go bhfuil géarghá le hastaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú chun an dóchúlacht go dtarlódh teagmhais adhaimsire a laghdú, agus gur gá an t-athrú aeráide a theorannú go méadú teochta domhanda 1,5° C. Ina theannta sin, maidir le conairí maolaithe, atá comhsheasmhach leis an téamh domhanda a theorannú go 1,5 °C os cionn na leibhéal réamhthionsclaíoch, mura ndéanfar iad a ghníomhachtú go tapa, beidh gá le bearta oiriúnaithe i bhfad níos costasaí agus níos casta a dhéanamh chun tionchair na leibhéal níos airde téimh dhomhanda a sheachaint. San ionchur ó Mheitheal I sa Séú Tuarascáil Mheasúnaithe ó IPCC dar teideal ‘Climate Change 2021: The Physical Science Basis’ [Athrú Aeráide 2021: An Bonn Eolaíochta Fisiciúla], meabhraítear go bhfuil tionchar ag an athrú aeráide cheana ar gach réigiún ar domhan agus tuartar go dtiocfaidh méadú ar an athrú aeráide sna blianta amach romhainn i ngach réigiún. Cuirtear i bhfios go láidir sa tuarascáil sin nach mbeidh sé indéanta an téamh a theorannú gar do 1,5 °C nó fiú 2 °C, mura ndéanfar laghduithe láithreach, go mear agus ar mórscála, ar astaíochtaí gás ceaptha teasa.

(7)

Tá beartas uaillmhianach maidir leis an ngníomhaíocht aeráide á shaothrú ag an Aontas agus tá creat rialála curtha i bhfeidhm aige chun sprioc 2030 atá aige a bhaint amach maidir le laghdú astaíochtaí gás ceaptha teasa. Is é atá sa reachtaíocht lena gcuirtear an sprioc sin chun feidhme, inter alia, Treoir 2003/87/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (6), lena mbunaítear córas maidir le lamháltais astaíochtaí gás ceaptha teasa a thrádáil laistigh den Aontas (‘CTA AE’) agus lena dtugtar isteach praghsáil chomhchuibhithe i ndáil le hastaíochtaí gás ceaptha teasa ar leibhéal an Aontais le haghaidh earnálacha agus fo-earnálacha dianfhuinnimh, Rialachán (AE) 2018/842 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (7), lena dtugtar isteach spriocanna náisiúnta chun astaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú faoi 2030, agus Rialachán (AE) 2018/841 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (8), lena gceanglaítear ar na Ballstáit astaíochtaí gás ceaptha teasa ó úsáid talún a chúiteamh le haistriú gás ceaptha teasa ón atmaisféar.

(8)

Cé go bhfuil a astaíochtaí gás ceaptha teasa intíre laghdaithe go suntasach ag an Aontas, bhí na hastaíochtaí gás ceaptha teasa atá leabaithe in allmhairí chuig an Aontas ag dul i méid, agus, ar an gcaoi sin, bhí siad ag baint an bhoinn ó iarrachtaí an Aontais lorg domhanda a astaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú. Tá sé de fhreagracht ar an Aontas leanúint de ról ceannasach a bheith aige sa ghníomhú domhanda ar son na haeráide.

(9)

Fad agus atá cineálacha cur chuige beartais ag líon mór comhpháirtithe idirnáisiúnta de chuid an Aontais nach mbaintear amach an leibhéal céanna uaillmhéine aeráide leo, tá riosca sceite carbóin ann. Tarlaíonn sceitheadh carbóin más rud é, ar chúiseanna costais a bhaineann le beartais aeráide, go ndéanann gnólachtaí in earnálacha nó fo-earnálacha áirithe táirgeadh a aistriú go tíortha eile nó go ndéanann siad allmhairí ó na tíortha sin in ionad táirgí coibhéiseacha nach bhfuil chomh dian céanna ó thaobh astaíochtaí gás ceaptha teasa de. D’fhéadfadh méadú ar iomlán na n-astaíochtaí domhanda a bheith mar thoradh ar chásanna den sórt sin, rud a chuirfeadh laghdú na n-astaíochtaí gás ceaptha teasa i mbaol, laghdú a bhfuil géarghá leis má tá an domhan chun an méadú ar an meánteocht dhomhanda a choimeád go mór faoi bhun 2 °C os cionn na leibhéal réamhthionsclaíoch agus iarrachtaí a dhéanamh an méadú teochta a theorannú go 1,5 °C os cionn na leibhéal réamhthionsclaíoch. Agus a uaillmhian aeráide á méadú ag an Aontas, d’fhéadfadh an riosca sceite carbóin sin an bonn a bhaint d’éifeachtacht bheartais laghdaithe astaíochtaí an Aontais.

(10)

An tionscnamh maidir le sásra coigeartaithe carbóin ar theorainneacha (‘SCCT’), is cuid den phacáiste reachtach ‘Oiriúnach do 55’ é. Tá SCCT le bheith ina eilimint bunriachtanach de bhosca uirlisí an Aontais chun an cuspóir maidir le hAontas aeráidneodrach a bhaint amach faoi 2050 ar a dhéanaí i gcomhréir le Comhaontú Pháras trí aghaidh a thabhairt ar rioscaí sceite carbóin mar thoradh ar uaillmhian aeráide mhéadaithe an Aontais. Meastar go rannchuideoidh SCCT freisin le dícharbónú a chur chun cinn i dtríú tíortha.

(11)

Na sásraí atá ann cheana chun aghaidh a thabhairt ar an riosca sceite carbóin in earnálacha agus i bhfo-earnálacha inarb ann don riosca sin, is éard atá iontu sásraí lena ndéantar lamháltais CTA AE a leithdháileadh saor in aisce go hidirthréimhseach agus bearta airgeadais chun cúiteamh a dhéanamh ar chostais astaíochta indírí a thabhaítear ó chostais astaíochta gás ceaptha teasa a chuirtear ar aghaidh i bpraghsanna leictreachais. Leagtar amach na sásraí sin in Airteagal 10a(6) agus Airteagal 10b de Threoir 2003/87/CE, faoi seach. Is ionstraim beartais é leithdháileadh saor in aisce CTA AE ar leibhéal na dtáirgeoirí is fearr d’earnálacha tionsclaíocha áirithe chun aghaidh a thabhairt ar an riosca sceite carbóin. Mar sin féin, i gcomparáid leis an gceantáil iomlán, le leithdháileadh saor in aisce den sórt sin, lagaítear an praghaschomhartha a thugann an córas agus, dá bhrí sin, bíonn tionchar aige ar na dreasachtaí le haghaidh infheistíochta in astaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú tuilleadh.

(12)

Féachann SCCT le hionadú a dhéanamh ar na sásraí sin atá ann faoi láthair trí aghaidh a thabhairt ar an riosca sceite carbóin ar bhealach difriúil, eadhon trí phraghsáil carbóin atá coibhéiseach le haghaidh allmhairí agus táirgí intíre a áirithiú. Chun aistriú diaidh ar ndiaidh ón gcóras reatha ina bhfuil lamháltais saor in aisce chuig SCCT a áirithiú, ba cheart SCCT a thabhairt isteach de réir a chéile de réir mar a chuirtear deireadh de réir a chéile le lamháltais saor in aisce in earnálacha a chumhdaítear le SCCT. Maidir le cur i bhfeidhm comhpháirteach agus idirthréimhseach lamháltais CTA AE a leithdháiltear saor in aisce chomh maith le cur i bhfeidhm SCCT, níor cheart é a bheith mar thoradh orthu sin, i gcás ar bith, go bhfaigheadh earraí AE cóir níos fabhraí i gcomparáid leis an gcóir a fhaigheann earraí a allmhairítear isteach i gcríoch chustaim an Aontais.

(13)

Tá an praghas carbóin ag dul i méid agus teastaíonn infheictheacht fhadtéarmach, intuarthacht agus deimhneacht dhlíthiúil ó chuideachtaí chun a gcinntí a dhéanamh maidir le hinfheistíocht i ndícharbónú próiseas tionsclaíoch. Dá bhrí sin, chun an creat dlíthiúil a neartú le haghaidh sceitheadh carbóin a chomhrac, ba cheart bealach soiléir a bhunú chun raon feidhme SCCT a leathnú tuilleadh de réir a chéile chun táirgí, earnálacha agus fo-earnálacha atá i mbaol sceite carbóin a chumhdach.

(14)

Cé gurb é is cuspóir do SCCT an riosca sceite carbóin a chosc, leis an Rialachán seo, thabharfaí spreagadh do tháirgeoirí ó thríú tíortha freisin teicneolaíochtaí a úsáid atá níos éifeachtaí maidir le hastaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú ionas go nginfí níos lú astaíochtaí. Ar an gcúis sin, táthar ag súil go dtacóidh SCCT go héifeachtach le hastaíochtaí gás ceaptha teasa i dtríú tíortha a laghdú.

(15)

Mar ionstraim chun sceitheadh carbóin a chosc agus astaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú, ba cheart a áirithiú le SCCT go mbeidh táirgí allmhairithe faoi réir córas rialála lena gcuirtear i bhfeidhm costais charbóin atá coibhéiseach leo sin a ghearrtar faoi CTA AE, rud a d’fhágfadh go mbeadh praghas carbóin coibhéiseach ann le haghaidh táirgí allmhairithe agus táirgí intíre. Is beart aeráide é SCCT ar cheart dó tacú le hastaíochtaí gás ceaptha teasa domhanda a laghdú agus an riosca sceite carbóin a chosc, agus comhoiriúnacht le dlí na hEagraíochta Domhanda Trádála á háirithiú ag an am céanna.

(16)

Ba cheart feidhm a bheith ag an Rialachán seo maidir le hearraí a allmhairítear isteach i gcríoch chustaim an Aontais ó thríú tíortha, ach amháin i gcás ina bhfuil táirgeadh na n-earraí sin faoi réir CTA AE cheana trína chur i bhfeidhm maidir le tríú tíortha nó tríú críocha nó maidir le córas praghsála carbóin atá idirnasctha go hiomlán le CTA AE.

(17)

D’fhonn a áirithiú go mbeidh comhtháthú eacnamaíoch agus sóisialta ag gabháil ar bhonn leanúnach leis an aistriú chuig geilleagar atá neodrach ó thaobh carbóin de, ba cheart, agus athbhreithniú á dhéanamh ar an Rialachán seo san am atá le teacht, tréithe agus srianta sainiúla na réigiún is forimeallaí dá dtagraítear in Airteagal 349 CFAE, chomh maith le tréithe agus srianta sainiúla na Stát oileánach ar cuid de chríoch chustaim an Aontais iad, a chur san áireamh, gan an bonn a bhaint d’iomláine ná comhleanúnachas dhlíchóras an Aontais, lena n-áirítear an margadh inmheánach agus comhbheartais.

(18)

D’fhonn an riosca maidir le sceitheadh carbóin i suiteálacha amach ón gcósta a chosc, ba cheart feidhm a bheith ag an Rialachán seo maidir le hearraí, nó táirgí próiseáilte ó na hearraí sin de thoradh an nós imeachta próiseála isteach, a thugtar chuig oileán saorga, struchtúr seasta nó ar snámh, nó aon struchtúr eile ar an scairbh ilchríochach nó i limistéar eacnamaíoch eisiach Ballstáit ina bhfuil an struchtúr sin nó an limistéar eacnamaíoch eisiach sin cóngarach do chríoch chustaim an Aontais. Ba cheart cumhachtaí cur chun feidhme a thabhairt don Choimisiún chun coinníollacha mionsonraithe a leagan síos maidir le SCCT a chur i bhfeidhm i gcás na n-earraí sin.

(19)

Ba cheart na hastaíochtaí gás ceaptha teasa ar cheart iad a bheith faoi réir SCCT a bheith ar aon dul leis na hastaíochtaí gás ceaptha teasa sin a chumhdaítear in Iarscríbhinn I a ghabhann le Treoir 2003/87/CE, eadhon dé-ocsaíd charbóin (‘CO2’) agus, i gcás inarb ábhartha, ocsaíd nítriúil agus sárfhluaracarbóin. Ba cheart feidhm a bheith ag SCCT ar dtús maidir leis na hastaíochtaí díreacha gás ceaptha teasa sin ó am táirgthe na n-earraí go dtí go n-allmhairítear na hearraí sin isteach i gcríoch chustaim an Aontais, amhail raon feidhme CTA AE, chun comhleanúnachas a áirithiú. Ba cheart feidhm a bheith ag SCCT freisin maidir le hastaíochtaí indíreacha. Is iad na hastaíochtaí indíreacha sin na hastaíochtaí a eascraíonn as giniúint leictreachais a úsáidtear chun na hearraí a tháirgeadh a bhfuil feidhm ag an Rialachán seo ina leith. Dá gcuirfí astaíochtaí indíreacha san áireamh, chuirfí tuilleadh le héifeachtacht chomhshaoil SCCT agus lena uaillmhian rannchuidiú leis an athrú aeráide a chomhrac. Níor cheart, áfach, astaíochtaí indíreacha a chur san áireamh ar dtús i gcás na n-earraí a bhfuil feidhm ag bearta airgeadais ina leith san Aontas agus lena ndéantar costais astaíochtaí indíreacha a chúiteamh arna dtabhú ó chostais astaíochtaí gás ceaptha teasa arna dtabhairt ar aghaidh i bpraghsanna leictreachais. Sainaithnítear na hearraí sin in Iarscríbhinn II a ghabhann leis an Rialachán seo. Ba cheart na hathbhreithnithe a dhéanfar amach anseo ar CTA AE i dTreoir 2003/87/CE agus, go háirithe, athbhreithnithe ar bhearta cúitimh na gcostas indíreach a léiriú go hiomchuí a mhéid a bhaineann le raon feidhme chur i bhfeidhm SCCT. Le linn na hidirthréimhse, ba cheart sonraí a bhailiú chun tuilleadh sonraithe a dhéanamh ar an modheolaíocht chun astaíochtaí indíreacha a ríomh. Ba cheart cainníocht an leictreachais a úsáidtear chun na hearraí a liostaítear in Iarscríbhinn I a ghabhann leis an Rialachán seo a tháirgeadh a chur san áireamh sa mhodheolaíocht sin, chomh maith leis an tír thionscnaimh, foinse na giniúna agus na fachtóirí astaíochtaí a bhaineann leis an leictreachas sin. Ba cheart an mhodheolaíocht shonrach a shonrú tuilleadh chun an bealach is iomchuí a bhaint amach chun sceitheadh carbóin a chosc agus chun sláine chomhshaoil SCCT a áirithiú.

(20)

Tá sé de chuspóir coiteann ag CTA AE agus ag SCCT astaíochtaí gás ceaptha teasa atá leabaithe sna hearnálacha agus sna hearraí céanna a phraghsáil trí lamháltais shonracha a úsáid nó trí dheimhnithe sonracha a úsáid. Is de chineál rialála iad an dá chóras agus tá údar leo i ngeall ar an ngá atá le srian a chur le hastaíochtaí gás ceaptha teasa, i gcomhréir leis an sprioc cheangailteach chomhshaoil faoi dhlí an Aontais, a leagtar amach i Rialachán (AE) 2021/1119, glanastaíochtaí gás ceaptha teasa an Aontais a laghdú 55 % ar a laghad i gcomparáid le leibhéil 1990 faoi 2030 agus an cuspóir aeráidneodracht ar fud an gheilleagair a bhaint amach faoi 2050 ar a dhéanaí.

(21)

Cé go socraítear le CTA AE líon iomlán na lamháltas a eisítear (‘an chaidhp’) maidir leis na hastaíochtaí gás ceaptha teasa ó ghníomhaíochtaí laistigh dá raon feidhme agus go gceadaítear leis lamháltais a thrádáil (‘an córas teorannaithe agus trádála astaíochtaí’), níor cheart teorainneacha cainníochtúla ar allmhairí a bhunú le SCCT, ionas nach ndéanfar sreafaí trádála a shrianadh. Thairis sin, cé go bhfuil feidhm ag CTA AE maidir le suiteálacha san Aontas, ba cheart feidhm a bheith ag SCCT maidir le hearraí áirithe a allmhairítear isteach i gcríoch chustaim an Aontais.

(22)

Tá roinnt gnéithe sonracha ag córas SCCT i gcomparáid le CTA AE, lena n-áirítear, i ndáil le praghas dheimhnithe SCCT a ríomh, na deiseanna chun deimhnithe SCCT a thrádáil agus tréimhse bhailíochta na ndeimhnithe. Is ann do na gnéithe sin mar gheall ar an ngá atá le héifeachtacht SCCT a chaomhnú mar bheart chun sceitheadh carbóin le himeacht ama a chosc. Áirithítear leo freisin nach mbeidh ualach rómhór ag baint le bainistiú chóras SCCT, ó thaobh na n-oibleagáidí a fhorchuirtear ar oibreoirí agus ó thaobh acmhainní riaracháin de, agus, ag an am céanna, go gcaomhnófar leibhéal solúbthachta ar fáil d’oibreoirí arb ionann é agus an leibhéal solúbthachta atá ar fáil d’oibreoirí faoi CTA AE. Tá tábhacht ar leith ag baint le cothromaíocht den sórt sin a áirithiú d’fhiontair bheaga agus mheánmhéide (FBManna) lena mbaineann.

(23)

Chun a éifeachtacht a chaomhnú mar bheart chun sceitheadh carbóin a chosc, ní mór SCCT a bheith ar aon dul le praghas CTA AE. Cé go ndéantar praghas na lamháltas a scaoiltear ar an margadh a chinneadh trí cheantanna ar mhargadh CTA AE, ba cheart praghas dheimhnithe SCCT a bheith ina léiriú réasúnta ar phraghas ceantanna den sórt sin trí mheánphraghsanna arna ríomh ar bhonn seachtainiúil. Léirítear go mion le meánphraghsanna seachtainiúla den sórt sin luaineachtaí praghsanna CTA AE agus fágann siad go mbíonn corrlach réasúnta ag allmhaireoirí chun leas a bhaint as athruithe praghsanna CTA AE, á áirithiú freisin go leanfaidh údaráis riaracháin de bheith in ann an córas a bhainistiú.

(24)

Faoi CTA AE, is leis an gcaidhp a chinntear soláthar na lamháltas astaíochtaí agus a thugtar deimhneacht maidir leis na hastaíochtaí uasta gás ceaptha teasa. Is í an chothromaíocht idir an soláthar sin agus éileamh an mhargaidh a chinneann an praghas carbóin. Tá gá le ganntanas chun dreasacht phraghais a bheith ann. Níl sé beartaithe leis an Rialachán seo caidhp a fhorchur ar líon na ndeimhnithe SCCT atá ar fáil d’allmhaireoirí; dá mbeadh allmhaireoirí in ann deimhnithe SCCT a thabhairt ar aghaidh agus a thrádáil, d’fhéadfadh an cumas sin a fhágáil go dtiocfadh ann do chásanna nach mbeadh praghas dheimhnithe SCCT ina léiriú a thuilleadh ar an éabhlóid ar an bpraghas in CTA AE. Le cás den sórt sin, lagófaí an dreasacht le haghaidh dícharbónú, thabharfaí tús áite don sceitheadh carbóin agus dhéanfaí dochar do chuspóir uileghabhálach aeráide SCCT. D’fhéadfadh praghsanna difriúla d’oibreoirí ó thíortha difriúla a bheith mar thoradh air freisin. Tá údar, dá bhrí sin, leis na teorainneacha ar na féidearthachtaí deimhnithe SCCT a thrádáil agus iad a thabhairt ar aghaidh toisc nach mór gan an bonn a bhaint de chuspóir éifeachtachta agus aeráide SCCT agus nach mór a áirithiú go gcaithfear go cothrom le hoibreoirí ó thíortha éagsúla. Mar sin féin, chun an deis a chaomhnú d’allmhaireoirí a gcostais a optamú, ba cheart foráil a dhéanamh sa Rialachán seo le haghaidh córas inar féidir le húdaráis méid áirithe deimhnithe breise a athcheannach ó allmhaireoirí. Ba cheart an méid sin a shocrú ar leibhéal a thugann corrlach réasúnta d’allmhaireoirí chun a gcostais a ghiaráil thar thréimhse bhailíochta na ndeimhnithe, agus éifeacht fhoriomlán ar tharchur praghsanna á caomhnú san am céanna, rud a d’áiritheodh go gcaomhnófaí cuspóir comhshaoil an bhirt.

(25)

Ós rud é go mbeadh feidhm ag an sásra coigeartaithe carbóin ar theorainneacha maidir le hallmhairí earraí isteach i gcríoch chustaim an Aontais, seachas maidir le suiteálacha, bheadh gá freisin feidhm a bheith ag oiriúnuithe agus simplithe áirithe in SCCT. Is é ba cheart a bheith i gceann de na simplithe sin córas simplí agus inrochtana dearbhaitheach a thabhairt isteach trína ndéanfadh allmhaireoirí na hastaíochtaí iomlána fíoraithe gás ceaptha teasa atá leabaithe in earraí a allmhairítear i mbliain féilire ar leith a thuairisciú. Ba cheart uainiú atá difriúil i gcomparáid le timthriall comhlíontachta CTA AE a chur i bhfeidhm freisin chun aon scrogall a sheachaint a d’fhéadfadh a bheith ann mar thoradh ar oibleagáidí ar fhíoraitheoirí creidiúnaithe faoin Rialachán seo agus faoi Threoir 2003/87/CE.

(26)

Ba cheart do na Ballstáit pionóis a fhorchur as sáruithe ar an Rialachán seo agus a áirithiú go ndéanfar na pionóis sin a fhorfheidhmiú. Go sonrach, ba cheart méid an phionóis as mainneachtain ag dearbhóir údaraithe SCCT deimhnithe SCCT a ghéilleadh a bheith comhionann leis an méid de bhun Airteagal 16(3) agus (4) de Threoir 2003/87/CE. Mar sin féin, i gcás inar duine seachas dearbhóir údaraithe SCCT a thug na hearraí isteach san Aontas gan na hoibleagáidí faoin Rialachán seo a chomhlíonadh, ba cheart méid na bpionós sin a bheith níos airde chun a bheith éifeachtach, comhréireach agus athchomhairleach, á chur san áireamh freisin nach bhfuil sé d’oibleagáid ar an duine sin deimhnithe SCCT a ghéilleadh. Tá forchur na bpionós faoin Rialachán seo gan dochar do phionóis a fhéadfar a fhorchur faoi dhlí an Aontais nó faoin dlí náisiúnta as oibleagáidí ábhartha eile a shárú, go háirithe iad sin a bhaineann le rialacha custaim.

(27)

Cé go bhfuil feidhm ag CTA AE maidir le próisis agus gníomhaíochtaí táirgthe áirithe, le SCCT, ba cheart díriú go háirithe ar na hallmhairí earraí comhfhreagracha. Chuige sin, ní mór earraí allmhairithe a shainaithint go soiléir trí iad a aicmiú san Ainmníocht Chomhcheangailte (‘AC’) a leagtar amach i Rialachán (CEE) Uimh. 2658/87 ón gComhairle (9) agus trí iad a nascadh le hastaíochtaí leabaithe.

(28)

Ba cheart na hearraí nó na táirgí próiseáilte a chumhdaítear le SCCT na gníomhaíochtaí a chumhdaítear le CTA AE a léiriú ós rud é go bhfuil an córas sin bunaithe ar chritéir chainníochtúla agus cháilíochtúla atá nasctha le cuspóir comhshaoil Threoir 2003/87/CE agus gurb é an córas rialála astaíochtaí gás ceaptha teasa is cuimsithí san Aontas é.

(29)

Dá ndéanfaí raon feidhme SCCT a shainmhíniú ar bhealach lena léirítear na gníomhaíochtaí a chumhdaítear le CTA AE, bheadh sé sin ina rannchuidiú freisin lena a áirithiú nach gcuirfear cóir is lú fabhar ar tháirgí allmhairithe ná mar a chuirfear ar tháirgí comhchosúla de bhunús intíre.

(30)

Cé gurb é is cuspóir deiridh SCCT cumhdach táirgí leathan a bheith ann, ba stuama tosú le líon áirithe earnálacha ina bhfuil earraí atá measartha aonchineálach mar a bhfuil riosca sceite carbóin. Liostaítear na hearnálacha a meastar a bhfuil riosca sceite carbóin ag roinnt leo i gCinneadh Tarmligthe (AE) 2019/708 ón gCoimisiún (10).

(31)

Ba cheart na hearraí, ar cheart feidhm a bheith ag an Rialachán seo ina leith, a roghnú tar éis anailís chúramach a dhéanamh ar a n-ábharthacht i dtéarmaí astaíochtaí gás ceaptha teasa carntha agus i dtéarmaí riosca sceite carbóin sna hearnálacha CTA AE comhfhreagracha, agus castacht agus an t-ualach riaracháin ar na hoibreoirí lena mbaineann á dteorannú ag an am céanna. Go háirithe, ba cheart bunábhair agus buntáirgí a chumhdaítear le CTA AE a chur san áireamh sa roghnúchán, agus é mar chuspóir leis sin a áirithiú go mbeidh astaíochtaí atá leabaithe i dtáirgí atá dian ar astaíochtaí a allmhairítear isteach san Aontas faoi réir praghas carbóin atá coibhéiseach leis an bpraghas carbóin a chuirtear i bhfeidhm ar tháirgí AE, agus an riosca sceite carbóin a mhaolú. Seo a leanas na critéir ábhartha ba cheart a bheith ann chun an roghnúchán a chaolú: ar an gcéad dul síos, ábharthacht na n-earnálacha i dtéarmaí astaíochtaí, is é sin cé acu atá nó nach bhfuil an earnáil ar cheann de na hastaírí astaíochtaí comhiomlána gás ceaptha teasa is mó; ar an dara dul síos, neamhchosaint na hearnála ar riosca suntasach sceite carbóin, mar a shainmhínítear de bhun Threoir 2003/87/CE; agus ar an tríú dul síos, an gá atá le cothromaíocht a bheith ann idir cumhdach leathan táirge i dtéarmaí astaíochtaí gás ceaptha teasa agus, san am céanna, an chastacht agus an t-ualach riaracháin a theorannú.

(32)

Le húsáid an chéad chritéir, bheifí in ann na hearnálacha tionsclaíocha seo a leanas a liostú i dtéarmaí astaíochtaí carntha: iarann agus cruach, scaglanna, stroighin, alúmanam, ceimiceáin bhunúsacha orgánacha, hidrigin agus leasacháin.

(33)

Níor cheart, áfach, aghaidh a thabhairt ar earnálacha áirithe atá liostaithe i gCinneadh Tarmligthe (AE) 2019/708 sa Rialachán seo ag an gcéim seo, i ngeall ar a saintréithe ar leith.

(34)

Go háirithe, níor cheart ceimiceáin orgánacha a chur ar áireamh i raon feidhme an Rialacháin seo i ngeall ar shrianta teicniúla a fhágann, tráth ghlacadh an Rialacháin seo, nach féidir astaíochtaí leabaithe na n-earraí allmhairithe sin a shainmhíniú go soiléir. I gcás na n-earraí sin, is bunpharaiméadar é an tagarmharc is infheidhme faoi CTA AE, rud a fhágann nach féidir astaíochtaí atá leabaithe in earraí allmhairithe aonair a leithdháileadh ar mhodh cinnte. Teastaíonn tuilleadh sonraí agus anailíse chun leithdháileadh lamháltas níos spriocdhírithe a chur i bhfeidhm maidir le ceimiceáin orgánacha.

(35)

Tá feidhm ag srianta teicniúla comhchosúla maidir le táirgí scaglainne, óir is é mar atá i gcás na dtáirgí sin nach féidir astaíochtaí gás ceaptha teasa a shannadh ar mhodh cinnte do na táirgí aschuir aonair. An tráth céanna, ní le táirgí sonracha, amhail peitreal, díosal nó ceirisín, atá baint dhíreach ag an tagarmharc ábhartha in CTA AE, ach leis an aschur scaglainne ina iomláine.

(36)

Ba cheart táirgí alúmanaim a chuimsiú in SCCT toisc gur mó an neamhchosaint atá acu ar sceitheadh carbóin. Thairis sin, i roinnt feidhmeanna tionsclaíocha tá táirgí alúmanaim in iomaíocht dhíreach le táirgí cruach i ngeall ar shaintréithe atá an-chosúil le saintréithe na dtáirgí cruach.

(37)

Tráth ghlacadh an Rialachán seo, tá allmhairí hidrigine isteach san Aontas sách íseal. Meastar, áfach, go dtiocfaidh athrú suntasach ar an staid sin sna blianta amach romhainn de réir mar a chuirfidh an pacáiste de chuid an Aontais ‘Oiriúnach do 55’ úsáid na hidrigine in-athnuaite chun cinn. Maidir leis an tionscal a dhícharbónú ina iomláine, tiocfaidh méadú ar an éileamh ar hidrigin in-athnuaite, agus, dá bhrí sin, beidh próisis táirgthe neamh-chomhtháite ann i dtáirgí iartheachtacha a bhfuil hidrigin mar réamhtheachtaí acu. Is é hidrigin a áireamh i raon feidhme SCCT an bealach iomchuí chun dícharbónú na hidrigine a chothú tuilleadh.

(38)

Ar an gcaoi chéanna, ba cheart táirgí áirithe a chuimsiú i raon feidhme SCCT d’ainneoin leibhéal íseal na n-astaíochtaí leabaithe a tharlaíonn le linn a bpróisis táirgthe toisc, dá n-eisiafaí iad, go méadódh sé sin an dóchúlacht go ndéanfaí cuimsiú táirgí cruach in SCCT a imchéimniú tríd an bpatrún trádála a mhodhnú i dtreo táirgí iartheachtacha.

(39)

Os a choinne sin, níor cheart feidhm a bheith ag an Rialachán seo ar dtús maidir le táirgí áirithe nach bhfuil astaíochtaí suntasacha i gceist lena dtáirgeadh amhail dramh feiriúil, roinnt fearó-chóimhiotal agus leasacháin áirithe.

(40)

Ba cheart allmhairiú leictreachais a chuimsiú i raon feidhme an Rialacháin seo, toisc gurb í an earnáil seo is cúis le 30 % d’iomlán na n-astaíochtaí gás ceaptha teasa san Aontas. Le huaillmhian aeráide mhéadaithe an Aontais leathnófaí an bhearna maidir le costais charbóin idir táirgeadh leictreachais laistigh den Aontas agus táirgeadh leictreachais i dtríú tíortha. Leis an mbearna sin, mar aon leis an dul chun cinn a dhéantar chun eangach leictreachais an Aontais a nascadh le heangach leictreachais a chomharsan, mhéadófaí an riosca sceite carbóin i ngeall ar an méadú ar allmhairí leictreachais, a dtáirgtear cuid shuntasach de le gléasraí cumhachta gualbhreoslaithe.

(41)

Chun ualach iomarcach riaracháin a mhéid a bhaineann le riaracháin náisiúnta inniúla agus allmhaireoirí, a sheachaint, is iomchuí na cásanna teoranta a shonrú nár cheart feidhm a bheith ag na hoibleagáidí faoin Rialachán seo. Tá an fhoráil de minimis sin, áfach, gan dochar d’fheidhmiú leanúnach na bhforálacha faoi dhlí an Aontais nó faoin dlí náisiúnta atá riachtanach chun a áirithiú go gcomhlíonfar na hoibleagáidí faoin Rialachán seo agus, go háirithe, reachtaíocht chustaim, lena n-áirítear maidir le calaois a chosc.

(42)

Ós rud é nár cheart é a bheith ar allmhaireoirí táirgí a chumhdaítear leis an Rialachán seo a n-oibleagáidí faoin Rialachán seo a chomhlíonadh tráth an allmhairithe, ba cheart bearta riaracháin sonracha a chur i bhfeidhm chun a áirithiú go gcomhlíonfar na hoibleagáidí sin ag céim níos déanaí. Dá bhrí sin, níor cheart allmhaireoirí a bheith i dteideal earraí a allmhairiú atá faoi réir an Rialacháin seo ach amháin tar éis d’údaráis inniúla údarú a dheonú dóibh.

(43)

Níor cheart do na húdaráis chustaim a cheadú d’aon duine cé is moite de dhearbhóir SCCT údaraithe earraí a allmhairiú. I gcomhréir le hAirteagail 46 agus 48 de Rialachán (AE) Uimh. 952/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (11), tá na húdaráis chustaim i dteideal seiceálacha a dhéanamh ar na hearraí, lena n-áirítear i ndáil le sainaithint an dearbhóra SCCT údaraithe, cód AC ocht ndigit, cainníocht agus tír thionscnaimh na n-earraí allmhairithe, dáta an dearbhaithe agus an nós imeachta custaim. Ba cheart don Choimisiún na rioscaí a bhaineann le SCCT a áireamh i mbunú na gcritéar riosca comhchoiteann agus na gcaighdeán comhchoiteann de bhun Airteagal 50 de Rialachán (AE) Uimh. 952/2013.

(44)

Le linn idirthréimhse, ba cheart do na húdaráis chustaim na dearbhóirí custaim a chur ar an eolas faoin oibleagáid maidir le faisnéis a thuairisciú, chun rannchuidiú le bailiú faisnéise agus le feasacht faoin ngá atá le stádas dearbhóirí SCCT údaraithe a iarraidh i gcás inarb infheidhme. Ba cheart do na húdaráis chustaim an fhaisnéis sin a chur in iúl ar bhealach iomchuí lena áirithiú go gcuirfear na dearbhóirí custaim ar an eolas faoin oibleagáid sin.

(45)

Ba cheart SCCT a bhunú ar chóras dearbhaitheach ina ndéanfadh dearbhóir SCCT údaraithe, a d’fhéadfadh ionadaíocht a dhéanamh ar níos mó ná allmhaireoir amháin, dearbhú a chur isteach go bliantúil maidir leis na hastaíochtaí leabaithe sna hearraí a allmhairíodh isteach i gcríoch chustaim an Aontais agus a dhéanfadh líon áirithe deimhnithe SCCT a ghéilleadh a chomhfhreagraíonn do na hastaíochtaí sin a dearbhaíodh. Ba cheart an chéad dearbhú SCCT, i ndáil le bliain féilire 2026, a chur isteach faoin 31 Bealtaine 2027.

(46)

Ba cheart dearbhóir SCCT údaraithe a bheith in ann laghdú a éileamh ar líon na ndeimhnithe SCCT atá le géilleadh, laghdú a chomhfhreagraíonn don phraghas carbóin a íoctar go hiarbhír cheana sa tír thionscnaimh le haghaidh na n-astaíochtaí leabaithe údaraithe.

(47)

Ba cheart na hastaíochtaí leabaithe a dearbhaíodh a bheith deimhnithe ag duine atá creidiúnaithe ag comhlacht creidiúnaithe náisiúnta arna cheapadh i gcomhréir le Rialachán (CE) Uimh. 765/2008 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (12) nó de bhun Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2018/2067 (13).

(48)

Ba cheart do SCCT a cheadú d’oibreoirí suiteálacha táirgthe i dtríú tíortha clárú i gclárlann SCCT agus a n-astaíochtaí leabaithe ó tháirgeadh earraí a chur ar fáil do dhearbhóirí SCCT údaraithe. Ba cheart oibreoir a bheith in ann a roghnú nach dtabharfaí rochtain don phobal ar a ainm nó a hainm, a sheoladh nó a seoladh ná a shonraí nó a sonraí teagmhála i gclár SCCT.

(49)

Bheadh difríocht idir deimhnithe SCCT agus lamháltais CTA AE, agus is gné fhíor-riachtanach de na lamháltais sin an cheantáil laethúil. An gá atá le praghas soiléir a shocrú le haghaidh deimhnithe SCCT, rud é sin a d’fhágfadh go gcuirfeadh an foilsiú laethúil ualach rómhór agus mearbhall ar oibreoirí, de dheasca an riosca go gcaillfeadh na praghsanna laethúla a mbailíocht tráth a bhfoilsithe. Dá réir sin, bheadh foilsiú phraghsanna SCCT ar bhonn seachtainiúil ina léiriú níos cruinne ar threocht phraghsála lamháltais CTA AE a eisítear ar an margadh agus shaothródh sé an cuspóir aeráide céanna. Dá bhrí sin, ba cheart ríomh phraghsanna deimhnithe SCCT a bhunú ar bhonn fráma ama níos faide, amhail ar bhonn seachtainiúil ná ar an bhfráma ama a bunaíodh le CTA AE, eadhon ar bhonn laethúil. Ba cheart a chur de chúram ar an gCoimisiún an meánphraghas sin a ríomh agus a fhoilsiú.

(50)

Chun solúbthacht a thabhairt do na dearbhóirí SCCT údaraithe maidir lena n-oibleagáidí a chomhlíonadh faoin Rialachán seo agus chun ligean dóibh tairbhiú de luaineachtaí i bpraghas na lamháltas CTA AE, ba cheart deimhnithe SCCT a bheith bailí ar feadh tréimhse theoranta ama ón dáta a ceannaíodh iad. Ba cheart deis a bheith ann don dearbhóir SCCT údaraithe cuid de na deimhnithe a ceannaíodh de bharraíocht a athdhíol. D’fhonn deimhnithe SCCT a ghéilleadh, ba cheart don dearbhóir SCCT údaraithe líon na ndeimhnithe is gá a charnadh le linn na bliana, agus atá comhfhreagrach leis na tairseacha á socrú ag deireadh gach ráithe.

(51)

Tugann saintréithe fisiceacha an leictreachais mar tháirge údar le dearadh a bheith beagán difriúil laistigh de SCCT i gcomparáid le hearraí eile. Ba cheart luachanna réamhshocraithe a úsáid faoi choinníollacha a shonraítear go soiléir, agus ba cheart é a bheith d’fhéidearthacht ag dearbhóirí SCCT údaraithe a éileamh go ríomhfaí a n-oibleagáidí faoin Rialachán seo ar bhonn a gcuid astaíochtaí iarbhír. Tá difríocht idir trádáil an leictreachais agus trádáil earraí eile, go háirithe toisc go ndéantar an trádáil trí eangacha leictreachais idirnasctha, a bhaineann úsáid as malartáin chumhachta agus as cineálacha sonracha trádála. An mhargadhchúpláil, foirm trádála leictreachais is ea í a ndéantar rialáil dhlúth uirthi agus lenar féidir tairiscintí agus ofrálacha a chomhiomlánú ar fud an Aontais.

(52)

Chun riosca imchéimniúcháin a sheachaint agus chun feabhsú a dhéanamh ar inrianaitheacht astaíochtaí CO2 iarbhír ó allmhairiú an leictreachais agus óna úsáid in earraí, níor cheart ríomh astaíochtaí iarbhír a cheadú ach amháin faoi choinníollacha dochta áirithe. Go háirithe, ba cheart é a bheith riachtanach a léiriú go ndearnadh ainmniúchán cinnte maidir leis an toilleadh idirnaisc a leithdháileadh agus go bhfuil gaol conarthach díreach idir an ceannaitheoir agus táirgeoir an leictreachais in-athnuaite, nó idir an ceannaitheoir agus táirgeoir an leictreachais a ngabhann astaíochtaí atá faoi bhun an luacha réamhshocraithe leis.

(53)

Chun an riosca sceite carbóin a laghdú, ba cheart don Choimisiún beart a dhéanamh chun aghaidh a thabhairt ar chleachtais imchéimnithe. Ba cheart don Choimisiún meastóireacht a dhéanamh ar an riosca maidir le himchéimniú den sórt sin i ngach earnáil a bhfuil feidhm ag an Rialachán seo ina leith.

(54)

Maidir leis na Comhpháirtithe Conarthacha sa Chonradh lena mbunaítear an Comhphobal Fuinnimh arna thabhairt i gcrích ag Cinneadh 2006/500/CE (14) agus na Páirtithe i gComhaontuithe Comhlachais, lena n-áirítear Limistéir Dhoimhne Chuimsitheacha Shaorthrádála, tá siad tiomanta do phróisis dícharbónaithe ar cheart go mbeadh mar thoradh orthu sa deireadh go nglacfar sásraí praghsála carbóin a bheidh comhchosúil le CTA AE nó coibhéiseach leis nó go nglacfaidh na Comhpháirtithe sin páirt in CTA AE.

(55)

Is toisc thábhachtach é comhtháthú na dtríú tíortha i margadh leictreachais an Aontais do na tíortha sin maidir le dlús a chur lena n-aistriú chuig córais fuinnimh ina mbeidh sciar ard fuinnimh in-athnuaite. An mhargadhchúpláil sa mhargadh leictreachais, mar a leagtar amach i Rialachán (AE) 2015/1222 ón gCoimisiún (15), cuireann sí ar a gcumas do thríú tíortha leictreachas ó fhuinnimh in-athnuaite a chomhtháthú níos fearr isteach sa mhargadh leictreachais, an leictreachas sin a mhalartú ar bhealach éifeachtúil laistigh de limistéar níos leithne, rud a dhéanann cothromaíocht a bhaint amach idir an soláthar agus an t-éileamh laistigh de mhargadh an Aontais atá níos mó ná a margaí féin, agus déine astaíochta CO2 a nginiúna leictreachais a laghdú. Le comhtháthú na dtríú tíortha isteach i margadh leictreachais an Aontais, cuirtear freisin le slándáil an tsoláthair leictreachais sna tíortha sin agus sna Ballstáit chomharsanachta.

(56)

Nuair a bheidh margadh leictreachais tríú tíortha comhtháite go dlúth isteach i margadh leictreachais an Aontais tríd an margadhchúpláil, ba cheart teacht ar réitigh theicniúla chun cur i bhfeidhm SCCT a áirithiú maidir le leictreachas a onnmhairítear ó na tíortha sin isteach i gcríoch chustaim an Aontais. Mura féidir teacht ar réitigh theicniúla, ba cheart do thríú tíortha a bhfuil a margaí cúpláilte le margadh an Aontais tairbhe a bhaint as díolúine atá teoranta ó thaobh ama de ó SCCT go dtí 2030 maidir le honnmhairiú leictreachais amháin, ar choinníoll go gcomhlíontar coinníollacha áirithe. Ba cheart do na tríú tíortha sin, áfach, treochlár a fhorbairt agus gealltanas a thabhairt go gcuirfidh siad sásra praghsála carbóin chun feidhme a bheidh coibhéiseach le CTA AE, agus ba cheart dóibh gealltanas a thabhairt go mbainfidh siad aeráidneodracht amach faoi 2050 ar a dhéanaí agus go n-ailíneoidh siad le reachtaíocht an Aontais i réimsí an chomhshaoil, na haeráide, na hiomaíochta agus an fhuinnimh. Ba cheart díolúine den sórt sin a aistarraingt tráth ar bith má bhíonn cúiseanna ann lena chreidiúint nach gcomhlíonann an tír atá i gceist a gealltanais nó nach bhfuil córas trádála astaíochtaí glactha aici faoi 2030 atá coibhéiseach le CTA AE.

(57)

Ba cheart feidhm a bheith ag forálacha idirthréimhseacha ar feadh tréimhse theoranta ama. Chuige sin, ba cheart feidhm a bheith ag SCCT gan coigeartú airgeadais, agus é de chuspóir aige sin a chur i bhfeidhm rianúil a éascú, agus dá réir sin, an riosca maidir le tionchair shuaiteacha ar thrádáil a laghdú. Ba cheart go mbeadh ar allmhaireoirí na hastaíochtaí leabaithe in earraí a allmhairíodh le linn na ráithe roimhe sin den bhliain féilire a thuairisciú ar bhonn ráithiúil, ag leagan amach na n-astaíochtaí díreacha agus indíreacha mar aon le haon phraghas carbóin a íocadh go hiarbhír ar an gcoigríoch. Ba cheart tuarascáil dheireanach SCCT, arb í an tuarascáil atá le cur isteach don ráithe dheireanach de 2025, a thíolacadh faoin 31 Eanáir 2026.

(58)

Chun feidhmiú cuí SCCT a éascú agus a áirithiú, ba cheart don Choimisiún tacaíocht a chur ar fáil do na húdaráis inniúla maidir lena bhfeidhmeanna agus a n-oibleagáidí a chur i gcrích faoin Rialachán seo. Ba cheart don Choimisiún comhordú a dhéanamh, treoirlínte a eisiúint agus tacú le malartú dea-chleachtas.

(59)

Chun an Rialachán seo a chur i bhfeidhm ar bhealach costéifeachtach, ba cheart don Choimisiún bainistiú a dhéanamh ar chlárlann SCCT ina bhfuil sonraí faoi dhearbhóirí, oibreoirí agus suiteálacha SCCT údaraithe i dtríú tíortha.

(60)

Ba cheart ardán lárnach coiteann a bhunú chun deimhnithe SCCT a dhíol agus a athcheannach. D’fhonn formhaoirseacht a dhéanamh ar na hidirbhearta ar an ardán lárnach coiteann, ba cheart don Choimisiún malartú faisnéise agus comhar idir na húdaráis inniúla, chomh maith le hidir na húdaráis sin agus an Coimisiún, a éascú. Ina theannta sin, ba cheart sreabhadh tapa faisnéise a bhunú idir an t-ardán lárnach coiteann agus clárlann SCCT.

(61)

Chun rannchuidiú le cur i bhfeidhm éifeachtach an Rialacháin seo, ba cheart don Choimisiún rialuithe rioscabhunaithe a dhéanamh agus ba cheart dó athbhreithniú a dhéanamh dá réir sin ar inneachar dearbhuithe SCCT.

(62)

Chun cur i bhfeidhm aonfhoirmeach an Rialacháin seo a chumasú tuilleadh, ba cheart don Choimisiún, mar réamh-ionchur, a ríomhanna féin maidir leis na deimhnithe SCCT atá le géilleadh a chur ar fáil do na húdaráis inniúla, ar bhonn a athbhreithnithe ar dhearbhuithe SCCT. Ba cheart réamh-ionchur den sórt sin a chur ar fáil chun críocha táscacha amháin agus gan dochar don ríomh cinntitheach atá le déanamh ag an údarás inniúil. Go háirithe, níor cheart aon cheart achomhairc ann ná aon bheart feabhais eile a bheith indéanta i gcoinne réamh-ionchur den sórt sin arna dhéanamh ag an gCoimisiún.

(63)

Ba cheart na Ballstáit a bheith in ann athbhreithnithe a dhéanamh freisin ar dhearbhuithe aonair SCCT chun críocha forfheidhmithe. Ba cheart conclúidí na n-athbhreithnithe ar dhearbhuithe aonair SCCT a roinnt leis an gCoimisiún. Ba cheart na conclúidí sin a chur ar fáil freisin d’údaráis inniúla eile trí chlárlann SCCT.

(64)

Ba cheart na Ballstáit a bheith freagrach as an ioncam a eascraíonn as cur i bhfeidhm an Rialacháin seo a shuí agus a bhailiú i gceart.

(65)

Ba cheart don Choimisiún measúnú tráthrialta a dhéanamh ar chur i bhfeidhm an Rialacháin seo agus tuairisciú do Pharlaimint na hEorpa agus don Chomhairle. Ba cheart díriú sna tuarascálacha sin go háirithe ar fhéidearthachtaí maidir le feabhas a chur ar ghníomhaíochtaí ar son na haeráide i dtreo an cuspóir a bhaint amach maidir leis an Aontas a bheith aeráidneodrach faoi 2050 ar a dhéanaí. Ba cheart don Choimisiún, mar chuid den tuairisciú sin, an fhaisnéis is gá a bhailiú d’fhonn raon feidhme an Rialacháin seo a leathnú tuilleadh chuig astaíochtaí indíreacha leabaithe sna hearraí a liostaítear in Iarscríbhinn II a luaithe is féidir, agus chuig earraí agus seirbhísí eile a d’fhéadfadh a bheith i mbaol sceitheadh carbóin, amhail táirgí iartheachtacha, agus modhanna a fhorbairt chun astaíochtaí leabaithe a ríomh bunaithe ar mhodhanna maidir le lorg comhshaoil, mar a leagtar amach i Moladh 2013/179/AE ón gCoimisiún (16). Ba cheart measúnú a bheith sna tuarascálacha sin freisin ar thionchar SCCT ar sceitheadh carbóin, lena n-áirítear i ndáil le honnmhairí, agus ar an tionchar eacnamaíoch, sóisialta agus críochach atá aige ar fud an Aontais, agus tréithe agus srianta sainiúla na réigiún is forimeallaí dá dtagraítear in Airteagal 349 CFAE agus na Stát oileánach ar cuid de chríoch chustaim an Aontais iad á gcur san áireamh.

(66)

Ba cheart don Choimisiún faireachán a dhéanamh ar chleachtais chun teacht timpeall ar an Rialachán seo agus ba cheart dó aghaidh a thabhairt ar na cleachtais sin, lena n-áirítear i gcásanna ina bhféadfadh oibreoirí a gcuid earraí a mhodhnú beagán gan a mbuntréithe a athrú, nó lastais a scoilteadh go saorga, chun na hoibleagáidí faoin Rialachán seo a sheachaint. Aon chásanna ina seolfaí earraí chuig tríú tír nó réigiún sula n-allmhaireofaí chuig margadh an Aontais iad, agus é mar aidhm leis sin na hoibleagáidí faoin Rialachán seo a sheachaint, nó ina n-onnmhaireodh oibreoirí i dtríú tíortha a dtáirgí ar lú a ndéine astaíochtaí gás ceaptha teasa chuig an Aontas agus ina gcoinneodh siad a dtáirgí ar mó a ndéine astaíochtaí gás ceaptha teasa do mhargaí eile, nó ina ndéanfadh onnmhaireoirí nó táirgeoirí atheagrú ar a bpatrúin díola agus a mbealaí díola, nó aon chineálacha eile détháirgthe agus déchleachtas díola, agus é mar aidhm acu na hoibleagáidí faoin Rialachán seo a sheachaint, ba cheart faireachán a dhéanamh ar na cásanna sin freisin.

(67)

Agus lánurraim á tabhairt do na prionsabail a leagtar amach sa Rialachán seo, ba cheart é a bheith d’aidhm ag an obair chun raon feidhme an Rialacháin seo a leathnú na hearnálacha uile a chumhdaítear le Treoir 2003/87/CE a áireamh faoi 2030. Dá bhrí sin, agus athbhreithniú agus meastóireacht á ndéanamh ar chur i bhfeidhm an Rialacháin seo, ba cheart don Choimisiún leanúint de thagairt a dhéanamh don amlíne sin, agus tosaíocht a thabhairt d’astaíochtaí gás ceaptha teasa atá leabaithe sna hearraí is mó atá neamhchosanta ar sceitheadh carbóin agus atá an-dian ar charbón a chur ar áireamh laistigh de raon feidhme an Rialacháin seo, chomh maith leo sin atá leabaithe i dtáirgí iartheachtacha ina bhfuil cion suntasach de cheann amháin ar a laghad de na hearraí a thagann faoi raon feidhme an Rialacháin seo. Mura dtíolacfaidh an Coimisiún togra reachtach le haghaidh leathnú den sórt sin, faoi 2030, ar raon feidhme an Rialacháin seo, ba cheart dó Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle a chur ar an eolas faoi na cúiseanna leis sin agus na bearta is gá a dhéanamh chun an cuspóir a bhaint amach, is é sin na hearnálacha uile a chumhdaítear le Treoir 2003/87/CE a chur ar áireamh a luaithe is féidir.

(68)

Ba cheart don Choimisiún freisin tuarascáil a chur faoi bhráid Pharlaimint na hEorpa agus na Comhairle maidir le cur i bhfeidhm an Rialacháin seo dhá bhliain tar éis dheireadh na hidirthréimhse, agus gach 2 bhliain ina dhiaidh sin. Ba cheart an t-uainiú do thíolacadh na dtuarascálacha sin cloí leis na tráthchláir maidir le feidhmiú an mhargaidh carbóin de bhun Airteagal 10(5) de Threoir 2003/87/CE. Ba cheart measúnú ar thionchair SCCT a bheith sna tuarascálacha.

(69)

Chun go bhféadfar freagairt thapa agus éifeachtach a thabhairt ar imthosca neamh-intuartha, eisceachtúla agus gan chúis a mbeidh iarmhairtí scriosacha acu ar bhonneagar eacnamaíoch agus tionsclaíoch tríú tír amháin nó níos mó atá faoi réir SCCT, ba cheart don Choimisiún togra reachtach a chur faoi bhráid Pharlaimint na hEorpa agus na Comhairle, de réir mar is iomchuí, lena leasófar an Rialachán seo. Ba cheart a leagan amach i dtogra reachtach den sórt sin na bearta is iomchuí i bhfianaise na gcúinsí atá ag an tríú tír nó na tríú tíortha, agus cuspóirí an Rialacháin seo á gcaomhnú ag an am céanna. Ba cheart teorainn ama a bheith leis na bearta sin.

(70)

Ba cheart leanúint den idirphlé le tríú tíortha agus ba cheart spás a bheith ann do chomhar agus do réitigh a d’fhéadfadh a bheith ina mbonn faisnéise le haghaidh roghanna sonracha a bheidh le déanamh maidir le mionsonraí SCCT le linn a chur chun feidhme, go háirithe le linn na hidirthréimhse.

(71)

Ba cheart don Choimisiún a dhícheall a dhéanamh, ar bhealach cóir agus i gcomhréir le hoibleagáidí idirnáisiúnta an Aontais, dul i gcomhairle le tríú tíortha a ndéanann an Rialachán seo difear dá dtrádáil leis an Aontas, chun an fhéidearthacht a fhiosrú maidir le hidirphlé agus comhar i dtaca le cur chun feidhme gnéithe sonracha de SCCT. Ba cheart don Choimisiún freisin, an fhéidearthacht a fhiosrú maidir le comhaontuithe a thabhairt i gcrích a chuireann sásra praghsála carbóin tríú tíortha san áireamh. Ba cheart don Aontas cúnamh teicniúil a chur ar fáil chuige sin do thíortha i mbéal forbartha agus do na tíortha is lú forbairt arna sainaithint ag na Náisiúin Aontaithe (TLFanna).

(72)

Le bunú SCCT, iarrtar go bhforbrófaí comhar déthaobhach, iltaobhach agus idirnáisiúnta le tríú tíortha. Chuige sin, ba cheart fóram tíortha a chur ar bun le hionstraimí praghsála carbóin nó le hionstraimí inchomparáide eile (‘Club Aeráide’), chun an cur chun feidhme de bheartais uaillmhianacha aeráide a chur chun cinn i ngach tír agus an bealach a réiteach do chreat praghsála carbóin domhanda. Ba cheart don Chlub Aeráide a bheith oscailte deonach agus neamheisiach agus é a bheith dírithe go háirithe ar arduaillmhian i leith na haeráide a bhaint amach i gcomhréir le Comhaontú Pháras. D’fhéadfadh an Club Aeráide feidhmiú faoi choimirce eagraíocht idirnáisiúnta iltaobhach agus ba cheart dó éascú a dhéanamh ar chomparáid agus, i gcás inarb iomchuí, chomhordú na mbeart ábhartha a mbeadh tionchar acu ar laghdú astaíochtaí. Ba cheart don Chlub Aeráide tacú freisin le hinchomparáideacht na mbeart aeráide ábhartha trí cháilíocht an fhaireacháin, an tuairiscithe agus an fhíoraithe ar an aeráid a áirithiú i measc a chomhaltaí agus trí mhodhanna rannpháirtíochta agus trédhearcachta a sholáthar idir an tAontas agus a chomhpháirtithe trádála.

(73)

Chun tacú tuilleadh le gnóthú spriocanna Chomhaontú Pháras i dtríú tíortha, is inmhianaithe go leanfadh an tAontas de thacaíocht airgeadais a chur ar fáil trí bhuiséad an Aontais do mhaolú ar an athrú aeráide agus oiriúnú don athrú i TLFanna, lena n-áirítear ina n-iarrachtaí a dtionscal monaraíochta a dhícharbónú agus a chlaochlú. Leis an tacaíocht sin ón Aontas, ba cheart rannchuidiú freisin le héascú a dhéanamh ar oiriúnú na dtionscal lena mbaineann do na ceanglais rialála nua a eascraíonn as an Rialachán seo.

(74)

Ós rud é go bhfuil sé d’aidhm ag SCCT táirgeadh níos glaine a spreagadh, tá an tAontas tiomanta d’oibriú le tríú tíortha ísealioncaim agus meánioncaim, agus tacú leo, i dtreo dhícharbónú a dtionscal monaraíochta mar chuid den ghné sheachtrach den Chomhaontú Glas don Eoraip agus i gcomhréir le Comhaontú Pháras. Ba cheart don Aontas leanúint de thacaíocht a thabhairt do na tíortha sin trí bhuiséad an Aontais, go háirithe TLFanna, chun rannchuidiú lena áirithiú go gcuirfear in oiriúint iad do na hoibleagáidí faoin Rialachán seo. Ba cheart don Aontas leanúint de thacaíocht a thabhairt freisin don mhaolú ar an athrú aeráide agus don oiriúnú don athrú aeráide sna tíortha sin, lena n-áirítear ina n-iarrachtaí i dtreo a dtionscal monaraíochta a dhícharbónú agus a chlaochlú, laistigh d’uasteorainn an chreata airgeadais ilbhliantúil agus den tacaíocht airgeadais a thugann an tAontas don mhaoiniú idirnáisiúnta don chomhrac i gcoinne an athraithe aeráide. Tá an tAontas ag obair i dtreo acmhainn dhílis nua a thabhairt isteach a bheidh bunaithe ar an ioncam a ghintear le díol dheimhnithe SCCT.

(75)

Ní dochar an Rialachán seo do Rialacháin (AE) 2016/679 (17) ná (AE) 2018/1725 (18) ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle.

(76)

Ar mhaithe le héifeachtúlacht, ba cheart feidhm a bheith ag Rialachán (CE) Uimh. 515/97 ón gComhairle (19) mutatis mutandis maidir leis an Rialachán seo.

(77)

Chun eilimintí áirithe neamhriachtanacha den Rialachán seo a fhorlíonadh nó a leasú, ba cheart an chumhacht a tharmligean chuig an gCoimisiún chun gníomhartha a ghlacadh i gcomhréir le hAirteagal 290 CFAE i ndáil leis an méid seo a leanas:

Tá sé tábhachtach, go háirithe, go rachadh an Coimisiún i mbun comhairliúcháin iomchuí le linn a chuid oibre ullmhúcháin, lena n-áirítear ar leibhéal na saineolaithe, agus go ndéanfaí na comhairliúcháin sin i gcomhréir leis na prionsabail a leagtar síos i gComhaontú Idirinstitiúideach an 13 Aibreán 2016 maidir le Reachtóireacht Níos Fearr (20). Go sonrach, chun rannpháirtíocht chomhionann in ullmhú na ngníomhartha tarmligthe a áirithiú, faigheann Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle na doiciméid uile ag an am céanna leis na saineolaithe sna Ballstáit, agus bíonn rochtain chórasach ag a gcuid saineolaithe ar chruinnithe ghrúpaí saineolaithe an Choimisiúin a bhíonn ag déileáil le hullmhú na ngníomhartha tarmligthe.

(78)

Ba cheart comhairliúcháin den sórt sin a dhéanamh ar bhealach trédhearcach agus féadfar a áireamh iontu comhairliúcháin roimh ré le geallsealbhóirí, amhail comhlachtaí inniúla, an tionscal (lena n-áirítear FBManna), comhpháirtithe sóisialta amhail ceardchumainn, eagraíochtaí na sochaí sibhialta agus eagraíochtaí comhshaoil.

(79)

Chun coinníollacha aonfhoirmeacha a áirithiú maidir leis an Rialachán seo a chur chun feidhme, ba cheart cumhachtaí cur chun feidhme a thabhairt don Choimisiún. Ba cheart na cumhachtaí sin a fheidhmiú i gcomhréir le Rialachán (AE) Uimh. 182/2011 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (21).

(80)

Ba cheart leasanna airgeadais an Aontais a chosaint trí bhearta comhréireacha feadh an timthrialla caiteachais, lena n-áirítear neamhrialtachtaí a chosc, a bhrath agus a fhiosrú, cistí a cailleadh, a íocadh go mícheart nó a úsáideadh go mícheart a ghnóthú agus, i gcás inarb iomchuí, pionóis airgeadais agus riaracháin a ghearradh. Dá bhrí sin, ba cheart do SCCT dul i muinín sásraí iomchuí agus éifeachtacha chun caillteanais ioncaim phoiblí a sheachaint.

(81)

Ós rud é nach féidir leis na Ballstáit cuspóirí an Rialacháin seo, eadhon sceitheadh carbóin a chosc agus ar an gcaoi sin astaíochtaí domhanda carbóin a laghdú, a ghnóthú go leordhóthanach agus, de bharr a bhfairsinge agus a n-éifeachtaí, gur fearr is féidir iad a ghnóthú ar leibhéal an Aontais, féadfaidh an tAontas bearta a ghlacadh, i gcomhréir le prionsabal na coimhdeachta a leagtar amach in Airteagal 5 den Chonradh ar an Aontas Eorpach. I gcomhréir le prionsabal na comhréireachta, a leagtar amach san Airteagal sin, ní théann an Rialachán seo thar a bhfuil riachtanach chun na cuspóirí sin a ghnóthú.

(82)

Ionas go bhféadfar gníomhartha tarmligthe agus cur chun feidhme faoin Rialachán seo a ghlacadh go tráthúil, ba cheart don Rialachán seo teacht i bhfeidhm an lá tar éis lá a fhoilsithe in Iris Oifigiúil an Aontais Eorpaigh,