(1)

I gcomhréir le Cinneadh (AE) 2020/1704 ón gComhairle (2), rinneadh an Comhaontú i bhfoirm Malartú Litreacha maidir le síneadh a chur leis an bPrótacal lena leagtar amach na deiseanna iascaireachta agus an ranníocaíocht airgeadais dá bhforáiltear sa Chomhaontú Comhpháirtíochta Iascaigh idir an Comhphobal Eorpach agus Poblacht Ioslamach na Máratáine, arb é dáta a dhul in éag an 15 Samhain 2020 (“an Comhaontú i bhfoirm Malartú Litreacha”), a shíniú an 15 Samhain 2020.

(2)

Is é is cuspóir don Chomhaontú i bhfoirm Malartú Litreacha a chur ar chumas an Aontais Eorpaigh agus Phoblacht Ioslamach na Máratáine leanúint de bheith ag obair go dlúth le chéile chun beartas iascaigh inbhuanaithe a chur chun cinn agus acmhainní iascaigh in uiscí na Máratáine a shaothrú ar bhealach fónta, agus ligean do shoithí de chuid an Aontais a ngníomhaíochtaí iascaireachta a dhéanamh sna huiscí sin.

(3)

Is iomchuí an Comhaontú i bhfoirm Malartú Litreacha a fhormheas,

(1)

I gcomhréir le Dearbhú na Róimhe ó Cheannairí 27 mBallstát agus ón gComhairle Eorpach, ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gCoimisiún Eorpach an 25 Márta 2017, ba cheart Eoraip atá slán sábháilte a chumasú le buiséad an Aontais. Rannchuidigh na Cláir um dhíchoimisiúnú núicléach cheana féin ina leith seo agus is féidir leo rannchuidiú a thuilleadh. Tar éis saoráid núicléach a dhúnadh, is é an tionchar dearfach is mó a bhíonn le baint amach an laghdú de réir a chéile ar riosca raideolaíoch do na hoibrithe, don phobal agus don chomhshaol sna Ballstáit lena mbaineann agus san Aontas ina iomláine freisin.

(2)

Is féidir breisluach AE níos mó a bheith ag baint le clár airgeadais thiomnaithe trí bheith ina thagarmharc laistigh den Aontas chun saincheisteanna teicneolaíochta um dhíchoimisiúnú núicléach sábháilte a bhainistiú agus eolas a scaipeadh. Ba cheart cúnamh airgeadais a chur ar fáil ar bhonn meastóireacht ex ante ina sainaithneofaí na riachtanais shonracha agus ina léireofaí breisluach AE agus é mar aidhm leis tacú le díchoimisiúnú saoráidí núicléacha agus bainistiú sábháilte dramhaíola radaighníomhaí.

(3)

Ba cheart na gníomhaíochtaí a chumhdaítear leis an Rialachán seo dlí an Aontais agus an dlí náisiúnta is infheidhme a chomhlíonadh. Ba cheart cúnamh airgeadais a bheith eisceachtúil i gcónaí, gan dochar do na prionsabail agus do na cuspóirí a eascraíonn as dlí an Aontais maidir le sábháilteacht núicléach, eadhon Treoir 2009/71/Euratom ón gComhairle (2), agus bainistiú dramhaíola, eadhon Treoir 2011/70/Euratom ón gComhairle (3). De bhun Airteagail 4(1) agus 7(1) den Treoir 2011/70/Euratom, is ar na Ballstáit i gcónaí atá an fhreagracht deiridh as an mbainistiú sábháilte ar bhreosla spíonta agus ar dhramhaíl radaighníomhach a ghintear.

(4)

I gcomhréir leis an bPrótacal i dtaobh na gcoinníollacha agus na socruithe chun Poblacht na Bulgáire agus an Rómáin a ligean isteach san Aontas Eorpach (4)atá i gceangal leis an gConradh i dtaobh aontachas Phoblacht na Bulgáire agus na Rómáine leis an Aontas Eorpach (5) (“an Conradh Aontachais”), gheall an Bhulgáir go ndúnfadh sí Aonaid 1 agus 2 agus Aonaid 3 agus 4 ag Gléasra Cumhachta Núicléiche Kozloduy faoin 31 Nollaig 2002 agus faoin 31 Nollaig 2006 faoi seach, agus go ndéanfadh sí na haonaid sin a dhíchoimisiúnú ina dhiaidh sin. Is é an toradh a bhí ar an díchoimisiúnú go bhfuil ualach suntasach airgeadais ann don Bhulgáir ó thaobh costas díreach agus indíreach de. I gcomhréir lena hoibleagáidí, dhún an Bhulgáir na haonaid uile lena mbaineann laistigh de na spriocdhátaí faoi seach.

(5)

De réir Phrótacal Uimh. 9 maidir le haonaid 1 agus 2 ag gléasra cumhachta núicléiche Bohunice V1 sa tSlóvaic atá ag gabháil leis an Ionstraim i dtaobh choinníollacha aontachais Phoblacht na Seice, Phoblacht na hEastóine, Phoblacht na Cipire, Phoblacht na Laitvia, Phoblacht na Liotuáine, Phoblacht na hUngáire, Phoblacht Mhálta, Phoblacht na Polainne, Phoblacht na Slóivéine agus Phoblacht na Slóvaice agus oiriúnuithe na gConarthaí ar a bhfuil an tAontas Eorpach fothaithe (6) (“An Ionstraim Aontachais”), ghabh an tSlóvaic uirthi féin Aonad 1 agus Aonad 2 ag Gléasra Cumhachta Núicléiche Bohunice VI a dhúnadh faoin 31 Nollaig 2006 agus faoin 31 Nollaig 2008 faoi seach, agus go ndéanfadh sí na haonaid sin a dhíchoimisiúnú ina dhiaidh sin. Is é an toradh a bhí ar an díchoimisiúnú go bhfuil ualach suntasach airgeadais ann don tSlóvaic ó thaobh costas díreach agus indíreach de. I gcomhréir lena hoibleagáidí, dhún an tSlóvaic na haonaid uile lena mbaineann laistigh de na spriocdhátaí faoi seach.

(6)

I gcomhréir lena gcuid oibleagáidí faoin gConradh i dtaobh Aontachas Phoblacht na Bulgáire agus na Rómáine leis an Aontas Eorpach, agus le cúnamh ón Aontas, tá dul chun cinn suntasach déanta ag an mBulgáir agus ag an tSlóvaic i dtreo gléasraí cumhachta núicléiche Kozloduy agus Bohunice V1 a dhíchoimisiúnú. Tá gá le tuilleadh oibre chun staid deiridh an díchoimisiúnúcháin a bhaint amach. Bunaithe ar na pleananna reatha díchoimisiúnúcháin, tá sé beartaithe an obair dhíchoimisiúnúcháin a thabhairt i gcrích faoi dheireadh 2030 do Ghléasra Cumhachta Núicléiche Kozluduy agus faoi 2025 do Ghléasra Cumhachta Núicléiche Bohunice V1.

(7)

Bunaíodh Airmheán Comhpháirteach Taighde (JRC) an Choimisiúin Eorpaigh le hAirteagal 8 den Chonradh ag bunú an Chomhphobail Eorpaigh do Fhuinneamh Adamhach (“Conradh Euratom”). Agus an tAirteagal sin á chur i bhfeidhm, síníodh comhaontuithe suímh le linn na tréimhse 1960-1962 idir an Comhphobal, an Ghearmáin, an Bheilg, an Iodáil agus an Ísiltír. I gcás na hIodáile agus na hIsiltíre, aistríodh suiteálacha núicléacha náisiúnta chuig an gComhphobal. Cuireadh bonneagar ar bun ag na ceithre shuíomh atá dírithe ar thaighde núicléach agus a chuimsigh suíomhanna nua. Tá roinnt de na suiteálacha sin fós in úsáid inniu agus dúnadh suiteálacha eile, i gcásanna áirithe níos mó ná 20 bliain ó shin, agus den chuid is mó, tá siad imithe i léig.

(8)

Ar bhonn Airteagal 8 de Chonradh Euratom, agus de bhun Airteagal 7 de Threoir 2011/70/Euratom, tá JRC, mar shealbhóir ceadúnais, chun a dhliteanais stairiúla núicléacha a bhainistiú agus a shuiteálacha núicléacha a dúnadh a dhíchoimisiúnú i gcomhréir leis an reachtaíocht náisiúnta ábhartha. Dá réir sin, seoladh an Clár um Dhíchoimisiúnú agus um Bhainistiú Dramhaíola ag an JRC in 1999 le teachtaireacht chuig Parlaimint na hEorpa agus chuig an gComhairle, agus tá nuashonruithe rialta curtha ar fáil ag an gCoimisiún ó shin ar dhul chun cinn an chláir sin.

(9)

Tháinig an Coimisiún ar an gconclúid gurb é an bealach is fearr le ceanglais a chomhlíonadh a eascraíonn as pointe (f) d’Airteagail 5(1) agus Airteagal 7 de Threoir 2011/70/Euratom straitéis a shaothrú lena gcomhcheanglaítear gníomhaíochtaí díchoimisiúnúcháin agus bainistithe dramhaíola, agus tús á chur ag an am céanna leis na pléití idir JRC agus Ballstáit óstacha maidir leis an bhféidearthacht na dliteanais i dtaca le díchoimisiúnú agus breosla spíonta agus bainistiú dramhaíola radaighníomhaí a aistriú i gcás comhaontuithe frithpháirteacha idir an Coimisiún agus na Ballstáit óstacha. Ba cheart do JRC foráil a dhéanamh d’acmhainní leordhóthanacha agus iad a choinneáil chun a oibleagáidí a chomhlíonadh i ndáil le díchoimisiúnú agus sábháilteacht an bhainistithe ar bhreosla spíonta agus dramhaíl radaighníomhach.

(10)

Tugtar leis an Rialachán seo freagairt ar riachtanais shainaitheanta an Chreata Airgeadais Ilbhliantúil don tréimhse ón 1 Eanáir 2021 go dtí an 31 Nollaig 2027, agus leagtar síos leis imchlúdach airgeadais do chláir chúnaimh um dhíchoimisiúnú núicléach aonaid 1 go 4 de Ghléasra Cumhachta Núicléiche Kozloduy sa Bhulgáir (“clár Kozloduy”) agus aonaid 1 agus 2 de Ghléasra Cumhachta Núicléiche Bohunice V1 sa tSlóvaic (“clár Bohunice”), agus do dhíchoimisiúnú agus bainistiú ar bhreosla spíonta agus ar dhramhaíl radaighníomhach ar shuiteálacha núicléacha de chuid an Choimisiúin i suíomhanna JRC, eadhon JRC-Geel sa Bheilg, JRC-Karlsruhe sa Ghearmáin, JRC-Ispra san Iodáil agus JRC-Petten san Ísiltír (“clár JRC um dhíchoimisiúnú agus um bhainistiú dramhaíola”). Tá an t-imchlúdach airgeadais sin chun bheith ina príomh-mhéid tagartha, de réir bhrí phointe 17 de Chomhaontú Idirinstitiúideach an 2 Nollaig 2013 idir Parlaimint na hEorpa, an Chomhairle agus an Coimisiún maidir leis an smacht buiséadach, le comhar in ábhair bhuiséadacha agus le bainistíocht fhónta airgeadais (7), do Pharlaimint na hEorpa agus don Chomhairle le linn an nós imeachta bhuiséadaigh bhliantúil.

(11)

Tá feidhm ag Rialachán (AE, Euratom) 2018/1046 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (8) (an “Rialachán Airgeadais”) maidir leis an gclár airgeadais tiomnaithe le haghaidh díchoimisiúnú saoráidí núicléacha agus bainistiú dramhaíola radaighníomhaí (“an Clár”). Leis an Rialachán Airgeadais, leagtar síos rialacha maidir le cur chun feidhme bhuiséad an Aontais, lena n-áirítear na rialacha maidir le deontais, duaiseanna, soláthar, bainistíocht indíreach, ionstraimí airgeadais, ráthaíochtaí buiséadacha, cúnamh airgeadais agus aisíocaíocht a dhéanamh le saineolaithe seachtracha.

(12)

I gcomhréir leis an Rialachán Airgeadais, Rialachán (AE, Euratom) Uimh. 883/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (9), agus Rialacháin (CE, Euratom) Uimh. 2988/95 (10), (Euratom, CE) Uimh. 2185/96 (11) agus (AE) 2017/1939 (12), tá leasanna airgeadais an Aontais le cosaint trí bhíthin bearta comhréireacha, lena n-áirítear bearta a bhaineann le neamhrialtachtaí a chosc, a bhrath, a cheartú agus a imscrúdú, lena n-áirítear calaois, le cistí a cailleadh, a íocadh go mícheart nó a úsáideadh go mícheart a ghnóthú agus, i gcás inarb iomchuí, le pionóis riaracháin a fhorchur. Go háirithe, de bhun Rialacháin (AE, Euratom) Uimh. 883/2013 agus (Euratom, CE) Uimh. 2185/96 tá an chumhacht ag Oifig Eorpach Frith-Chalaoise (OLAF) imscrúduithe riaracháin a dhéanamh, lena n-áirítear seiceálacha agus cigireachtaí ar an láthair, d’fhonn a shuí ar tharla calaois, éilliú nó aon ghníomhaíocht neamhdhleathach eile a dhéanann difear do leasanna airgeadais an Aontais.

Tugtar de chumhacht d’Oifig an Ionchúisitheora Phoiblí Eorpaigh (OIPE), i gcomhréir le Rialachán (AE) 2017/1939, cionta coiriúla i gcoinne leasanna airgeadais an Aontais, dá bhforáiltear i dTreoir (AE) 2017/1371 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (13), a imscrúdú agus a ionchúiseamh. I gcomhréir leis an Rialachán Airgeadais, tá aon duine nó aon eintiteas a fhaigheann cistiú ón Aontas chun comhoibriú go hiomlán maidir le cosaint leasanna airgeadais an Aontais, na cearta agus an rochtain is gá a thabhairt don Choimisiún, do OLAF, don Chúirt Iniúchóirí agus, i leith na mBallstát sin atá rannpháirteach sa chomhar feabhsaithe de bhun Rialachán (AE) 2017/1939, do OIPE, agus a áirithiú go dtabharfaidh aon tríú páirtithe a bheidh páirteach i gcur chun feidhme cistí ón Aontas cearta coibhéiseacha.

(13)

Ní dochar an Rialachán seo do thoradh aon nósanna imeachta todhchaíocha maidir le Státchabhair a d’fhéadfaí a chur ar bun i gcomhréir le hAirteagail 107 agus 108 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (CFAE).

(14)

Féadfar athbhreithniú a dhéanamh ar mhéid na leithreasaí arna leithdháileadh ar an gClár, chomh maith leis an gclárthréimhse agus ar dháileadh na gcistí ar na gníomhaíochtaí, bunaithe ar thorthaí na dtuarascálacha meastóireachta eatramhacha agus na dtuarascálacha meastóireachta deiridh. Ba cheart go mbeadh an fhéidearthacht ann chun solúbthacht bhuiséadach bhreise a bhaint amach trí chistí a athdháileadh ar ghníomhaíochtaí i gcás inar gá agus cibé áit is gá, ag díriú ar thosaíocht a thabhairt do ghníomhaíochtaí a rannchuidíonn chun aghaidh a thabhairt ar na dúshláin sábháilteachta a bhaineann le díchoimisiúnú agus le bainistiú dramhaíola radaighníomhaí ar Aonaid 1 go 4 de Ghléasra Cumhachta Núicléiche Kozloduy sa Bhulgáir agus ar Aonaid 1 agus 2 de Ghléasra Cumhachta Núicléiche Bohunice V1 sa tSlóvaic, gan dochar do na gníomhaíochtaí eile arna ndéanamh faoin Rialachán seo agus i gcomhréir leis an Rialachán Airgeadais.

(15)

Ba cheart baint a bheith ag an gClár freisin le cruthú eolais agus le comhroinnt na taithí. An t-eolss agus an taithí a fuarthas agus na ceachtanna a foghlaimíodh maidir leis an bpróiseas díchoimisiúnúcháin faoin gClár seo, ba cheart an méid sin a scaipeadh san Aontas, i gcomhordú agus i sineirge leis an gclár de chuid an Aontais um ghníomhaíochtaí díchoimisiúnúcháin sa Liotuáin, ós rud é go dtugann bearta den sórt sin an breisluach AE is mó agus go gcuireann siad le sábháilteacht na n-oibrithe agus an phobail i gcoitinne chomh maith le cosaint an chomhshaoil. Ba cheart raon feidhme, nós imeachta agus gnéithe eacnamaíocha an chomhair a shonrú sa chlár oibre ilbhliantúil agus d’fhéadfadh siad a bheith faoi réir comhaontuithe idir na Ballstáit agus/nó leis an gCoimisiún.

(16)

Ba cheart do JRC scaipeadh eolais i measc geallsealbhóirí éagsúla de chuid an Aontais ar bhealach comhordaithe, mar shampla trí anailís mhargaidh, athbhreithnithe agus measúnuithe a dhéanamh ar riachtanais eolais san Aontas, treoracha féideartha le haghaidh comhair a shainaithint, mar aon le geallsealbhóirí leasmhara agus réimsí ina mbeadh an breisluach AE is mó ag baint le heolas arna chruthú i gcur chun feidhme an Chláir, lena bhforbrófaí formáidí le haghaidh comhroinnt eolais. Ba cheart do JRC scaipeadh an eolais a chruthaítear a mhaoiniú. Ba cheart go mbeadh aon Bhallstát in ann forbairt nasc agus malartuithe a thionscnamh ar mhaithe le heolas a scaipeadh.

(17)

Ba cheart díchoimisiúnú na saoráidí núicléacha agus an bainistiú dramhaíola radaighníomhaí a chumhdaítear leis an Rialachán seo a dhéanamh agus leas á bhaint as an saineolas teicniúil is fearr atá ar fáil, agus aird chuí á tabhairt ar chineál agus ar shonraíochtaí teicneolaíocha na suiteálacha atá le díchoimisiúnú, chun sábháilteacht agus an éifeachtúlacht is fearr is féidir a áirithiú, agus na cleachtais idirnáisiúnta is fearr á gcur san áireamh ar an dóigh sin.

(18)

Ba cheart don Bhulgáir, don tSlóvaic agus don Choimisiún faireachán agus rialú éifeachtach ar éabhlóid an phróisis díchoimisiúnúcháin a áirithiú chun an breisluach AE is airde den chistiú arna leithdháileadh faoin Rialachán seo a áirithiú, cé gur ar an dá Bhallstát lena mbaineann atá an fhreagracht deiridh as an díchoimisiúnú. Ba cheart tomhas éifeachtach ar fheidhmíocht a bheith san áireamh, agus bearta ceartaitheacha a achtú i gcás inar gá. Chuige sin, ba cheart coiste a bhunú a mbeadh feidhmeanna faireacháin agus faisnéise aige agus ba cheart ionadaí ón gCoimisiún agus ón mBallstát lena mbaineann a bheith ina gcomhchathaoirligh air. Ar an gcaoi chéanna, cabhraíonn grúpa saineolaithe neamhspleácha ó na Ballstáit arna gceapadh ag an gCoimisiún le clár JRC um dhíchoimisiúnú agus um bhainistiú dramhaíola.

(19)

De bhun mhíreanna 22 agus 23 de Chomhaontú Idirinstitiúideach an 13 Aibreán 2016 idir Parlaimint na hEorpa, Comhairle an Aontais Eorpaigh agus an Coimisiún Eorpach maidir le Reachtóireacht Níos Fearr (14), ba cheart meastóireacht a dhéanamh ar an gClár ar bhonn na faisnéise arna bailiú i gcomhréir le ceanglais faireacháin shonracha bunaithe agus ag an am céanna ualaí riaracháin, go háirithe ar na Ballstáit, ró-rialáil, a sheachaint. Ar na ceanglais sin ba cheart a áireamh, i gcás inarb iomchuí, táscairí intomhaiste, mar bhonn chun fianaise a bhailiú i dtaobh éifeachtaí an Chláir ar an talamh.

(20)

Ba cheart na gníomhaíochtaí faoi chlár Kozloduy agus faoi chlár Bohunice a shainaithint laistigh de na teorainneacha arna sainiú leis na pleananna díchoimisiúnúcháin a thíolaic an Bhulgáir agus an tSlóvaic faoi Rialachán (Euratom) Uimh 1368/2013 ón gComhairle (15). Sainítear leis na pleananna sin raon feidhme na gclár, mar aon le staideanna deiridh, spriocdhátaí agus dátaí deiridh an díchoimisiúnúcháin. Cumhdaítear leo freisin na gníomhaíochtaí díchoimisiúnúcháin, an sceideal gaolmhar a ghabhann leo, na costais agus na hacmhainní daonna is gá.

(21)

Ba cheart gníomhaíochtaí faoi chlár Kozloduy agus faoi chlár Bohunice a dhéanamh le hiarracht chomhpháirteach airgeadais ón Aontas agus ón mBulgáir agus ón tSlóvaic faoi seach, i gcomhréir leis an gcleachtas cómhaoinithe arna bhunú faoi na cláir réamhtheachtacha.

(22)

Ba cheart, dá bhrí sin, Rialachán (Euratom) Uimh. 1368/2013 a aisghairm.

(23)

Tugadh an aird chuí ar Thuarascáil Speisialta Uimh. 22/2016 ón gCúirt Iniúchóirí dar teideal “Cláir chúnaimh um dhíchoimisiúnú núicléach an Aontais sa Liotuáin, sa Bhulgáir agus sa tSlóvaic: dul chun cinn áirithe déanta ó 2011 ach dúshláin ríthábhachtacha amach anseo fós”.

(24)

Chun coinníollacha aonfhoirmeacha a áirithiú maidir leis an Rialachán seo a chur chun feidhme, ba cheart cumhachtaí cur chun feidhme a thabhairt don Choimisiún. Ba cheart na cumhachtaí sin a fheidhmiú i gcomhréir le Rialachán (AE) Uimh. 182/2011 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (16).

(25)

Tá feidhm ag rialacha airgeadais cothrománacha arna nglacadh ag Parlaimint na hEorpa agus ag an gComhairle ar bhonn Airteagal 322 CFAE maidir leis an Rialachán seo. Leagtar síos na rialacha sin sa Rialachán Airgeadais agus cinntear leo go háirithe an nós imeachta maidir leis an mbuiséad a bhunú agus a chur chun feidhme trí dheontais, soláthar, duaiseanna agus cur chun feidhme indíreach, agus foráiltear leo do sheiceálacha ar fhreagracht na ngníomhaithe airgeadais. Na rialacha a ghlactar ar bhonn Airteagal 322 CFAE, baineann siad freisin leis an gcóras ginearálta coinníollachta chun buiséad an Aontais a chosaint.

(26)

Na modhanna cur chun feidhme agus na cineálacha cistiúcháin de chuid an Aontais a leagtar síos sa Rialachán seo, is ar bhonn a fhónta atá siad ó thaobh cuspóirí sainiúla na ngníomhaíochtaí a bhaint amach agus torthaí a bhaint amach ba cheart iad a roghnú, agus aird á tabhairt, go háirithe, ar chostais rialuithe, ar an ualach riaracháin, agus ar riosca an neamhchomhlíonta a mheastar a bheidh ann. Ba cheart, leis sin, breithniú a dhéanamh ar úsáid a bhaint as cnapshuimeanna, as rátaí comhréidhe agus as costais aonaid, agus as maoiniú nach mbaineann le costais dá dtagraítear i bpointe (a) d’Airteagal 125(1) den Rialachán Airgeadais,

(1)

I gcomhréir le Prótacal Uimh. 4 maidir le gléasra cumhachta núicléiche Ignalina sa Liotuáin (1) (“Prótacal Uimh. 4”) atá i gceangal leis an Ionstraim i dtaobh choinníollacha aontachais Phoblacht na Seice, Phoblacht na hEastóine, Phoblacht na Cipire, Phoblacht na Laitvia, Phoblacht na Liotuáine, Phoblacht na hUngáire, Phoblacht Mhálta, Phoblacht na Polainne, Phoblacht na Slóivéine agus Phoblacht na Slóvaice agus le hoiriúnaithe na gConarthaí ar a bhfuil an tAontas fothaithe (2) (“Ionstraim Aontachais”), gheall an Liotuáin go ndúnfadh sí aonaid 1 agus 2 de Ghléasra Cumhachta Núicléiche Ignalina faoin 31 Nollaig 2004 agus faoin 31 Nollaig 2009 faoi seach, agus, dá dhroim sin, go ndéanfadh sí na haonaid sin a dhíchoimisiúnú.

(2)

I gcomhréir lena hoibleagáidí faoin Ionstraim Aontachais agus le cúnamh ón Aontas, dhún an Liotuáin an dá aonad laistigh de na spriocdhátaí faoi seach agus rinne sí dul chun cinn suntasach i dtreo a ndíchoimisiúnaithe. Tá gá le tuilleadh oibre chun leanúint de leibhéal na guaise raideolaíche a laghdú. Bunaithe ar na meastacháin atá ar fáil, tá acmhainní airgeadais breise de dhíth chun na críche sin tar éis 2020.

(3)

Ba cheart do na gníomhaíochtaí a chumhdaítear leis an Rialachán seo dlí an Aontais agus an dlí náisiúnta is infheidhme a chomhlíonadh. Ba cheart díchoimisiúnú Ghléasra Cumhachta Núicléiche Ignalina a dhéanamh i gcomhréir le dlí an Aontais maidir le sábháilteacht núicléach, eadhon Treoir 2009/71/Euratom ón gComhairle (3), agus maidir le bainistiú dramhaíola, eadhon Treoir 2011/70/Euratom ón gComhairle (4). De bhun Airteagail 4(1) agus 7(1) de Threoir 2011/70/Euratom, is ar na Ballstáit anois agus feasta an fhreagracht deiridh maidir le bainistiú sábháilte an bhreosla spíonta agus na dramhaíola radaighníomhaí a ghintear.

(4)

Maidir le dúnadh Ghléasra Cumhachta Núicléiche Ignalina roimh am agus an díchoimisiúnú a rinneadh air ina dhiaidh sin, gléasra ina raibh dhá aonad imoibreora de chineál 1 500 MW RBMK a fuarthas le huacht ón Aontas Sóivéadach, ní fhacthas a leithéid riamh agus ba ionann é agus ualach eisceachtúil airgeadais ar an Liotuáin nach raibh i gcomhréir le méid agus neart eacnamaíoch na tíre. Luaitear i bPrótacal Uimh. 4 go bhfuiltear le leanúint gan bhriseadh den chúnamh airgeadais ón Aontas mar thaca le hiarrachtaí na Liotuáine chun Gléasra Cumhachta Núicléiche Ignalina a dhíchoimisiúnú agus dul i ngleic le hiarmhairtí Ghléasra Cumhachta Núicléiche Ignalina a dhúnadh agus a dhíchoimisiúnú agus le síneadh a chur leis tar éis 2006 ar feadh thréimhse na gcéad Peirspictíochtaí Airgeadais eile.

(5)

Leagtar síos leis an Rialachán seo imchlúdach airgeadais do ré iomlán an chláir cúnaimh um dhíchoimisiúnú núicléach do Ghléasra Cumhachta Núicléiche Ignalina sa Liotuáin (an “Clár”) arb é atá le bheith ann an príomh-mhéid tagartha, de réir bhrí phointe 17 de Chomhaontú Idirinstitiúideach an 2 Nollaig 2013 idir Parlaimint na hEorpa, an Chomhairle agus an Coimisiún maidir leis an smacht buiséadach, le comhar in ábhair bhuiséadacha agus le bainistíocht fhónta airgeadais (5), do Pharlaimint na hEorpa agus don Chomhairle le linn an nós imeachta bhuiséadaigh bhliantúil.

(6)

Ba cheart an Clár a bhunú ar feadh tréimhse 7 mbliana chun a fhad a ailíniú le fad an chreata airgeadais ilbhliantúil a leagtar síos i Rialachán (AE, Euratom) 2020/2093 ón gComhairle (6).

(7)

Tá feidhm ag Rialachán (AE, Euratom) 2018/1046 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (7) (“Rialachán Airgeadais”) maidir leis an gClár seo. Leis an Rialachán Airgeadais, leagtar síos rialacha maidir le cur chun feidhme bhuiséad an Aontais, lena n-áirítear na rialacha maidir le deontais, duaiseanna, soláthar, bainistíocht indíreach, ionstraimí airgeadais, ráthaíochtaí buiséadacha, cúnamh airgeadais agus aisíocaíocht le saineolaithe seachtracha.

(8)

I gcomhréir leis an Rialachán Airgeadais, Rialachán (AE, Euratom) Uimh. 883/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (8), agus Rialacháin (CE, Euratom) Uimh. 2988/95 (9), (CE, Euratom) Uimh. 2185/96 (10) agus (AE) 2017/1939 ón gComhairle (11), táthar chun leasanna airgeadais an Aontais a chosaint trí bhíthin bearta comhréireacha, lena n-áirítear bearta a bhaineann le neamhrialtachtaí a chosc, a bhrath, a cheartú agus a imscrúdú, lena n-áirítear calaois, le cistí a cailleadh, a íocadh go mícheart nó a úsáideadh go mícheart a ghnóthú agus, i gcás inarb iomchuí, le pionóis riaracháin a fhorchur. Go háirithe, i gcomhréir le Rialacháin (Euratom, CE) Uimh 2185/96 agus (AE, Euratom) Uimh. 883/2013, tá an chumhacht ag an Oifig Eorpach Frith-Chalaoise (OLAF) imscrúduithe riaracháin a dhéanamh, lena n-áirítear seiceálacha agus cigireachtaí ar an láthair, d’fhonn a shuí ar tharla calaois, éilliú nó aon ghníomhaíocht neamhdhleathach eile a dhéanann difear do leasanna airgeadais an Aontais.

Tugtar de chumhacht d’Oifig an Ionchúisitheora Phoiblí Eorpaigh (OIPE), i gcomhréir le Rialachán (AE) 2017/1939, cionta coiriúla a dhéanann difear do leasanna airgeadais an Aontais, dá bhforáiltear i dTreoir (AE) 2017/1371 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (12), a imscrúdú agus a ionchúiseamh. I gcomhréir leis an Rialachán Airgeadais, tá aon duine nó aon eintiteas a fhaigheann cistiú ón Aontas chun comhoibriú go hiomlán maidir le cosaint leasanna airgeadais an Aontais, na cearta agus an rochtain is gá a thabhairt don Choimisiún, do OLAF, don Chúirt Iniúchóirí agus, i leith na mBallstát sin atá rannpháirteach sa chomhar feabhsaithe de bhun Rialachán (AE) 2017/1939, do OIPE, agus a áirithiú go dtabharfaidh aon tríú páirtithe a bheidh páirteach i gcur chun feidhme cistí ón Aontas cearta coibhéiseacha.

(9)

Ní dhéanann an Rialachán seo dochar do thoradh aon nósanna imeachta maidir le Státchabhair a d’fhéadfaí a chur ar bun amach anseo i gcomhréir le hAirteagail 107 agus 108 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (“CFAE”).

(10)

Ba cheart don mhaoiniú a dhéantar de bhun an Rialacháin seo díriú ar ghníomhaíochtaí lena gcuirtear cuspóirí sábháilteachta an díchoimisiúnaithe chun feidhme.

(11)

Ba cheart táirgeadh eolais agus comhroinnt taithí a bheith i gceist leis an gClár freisin. Ba cheart an t-eolas agus an taithí a fhaightear faoin gClár agus na ceachtanna a fhoghlaimítear faoi a mhéid a bhaineann leis an bpróiseas díchoimisiúnúcháin núicléigh a scaipeadh san Aontas, i gcomhordú agus i sineirge le cláir ábhartha eile an Aontais i ndáil le gníomhaíochtaí díchoimisiúnúcháin sa Bhulgáir, sa tSlóvaic agus ag suiteálacha núicléacha an Choimisiúin ag suíomhanna an Airmheáin Chomhpháirtigh Taighde (JRC) toisc go mbaineann an breisluach AE is mó leis na bearta sin agus go gcuirtear le sábháilteacht na n-oibrithe agus an phobail i gcoitinne chomh maith le cosaint an chomhshaoil. Ba cheart raon feidhme, nós imeachta agus gnéithe eacnamaíocha an chomhair a shonrú sa chlár oibre ilbhliantúil agus d’fhéadfadh siad, ina theannta sin, a bheith faoi réir comhaontuithe idir na Ballstáit agus/nó leis an gCoimisiún.

(12)

Ba cheart do JRC scaipeadh eolais a éascú i measc geallsealbhóirí éagsúla an Aontais ar bhealach comhordaithe mar shampla trí anailís mhargaidh, athbhreithnithe agus measúnuithe a dhéanamh ar riachtanais eolais san Aontas, treoracha féideartha le haghaidh comhair a shainaithint, mar aon le geallsealbhóirí leasmhara agus réimsí a mbeadh an breisluach is mó ag gabháil leo de bharr an eolais a tháirgtear i gcur chun feidhme an Chláir, lena bhforbrófaí formáidí le haghaidh comhroinnt eolais. Ba cheart do JRC scaipeadh an eolais a tháirgtear a mhaoiniú. Ba cheart é a bheith de chumas ag aon Bhallstát, ar a thionscnamh féin, naisc agus malartuithe a chruthú ar mhaithe le heolas a scaipeadh.

(13)

Ba cheart Gléasra Cumhachta Núicléiche Ignalina a dhíchoimisiúnú agus leas á bhaint as an saineolas teicniúil is fearr atá ar fáil, agus aird chuí á tabhairt ar chineál agus ar shonraíochtaí teicneolaíocha na suiteálacha atá le díchoimisiúnú, chun sábháilteacht agus an éifeachtúlacht is fearr is féidir a áirithiú, agus, ar an gcaoi sin, na cleachtais idirnáisiúnta is fearr a chur san áireamh.

(14)

Ba cheart don Liotuáin agus don Choimisiún faireachán agus rialú éifeachtach ar éabhlóid an phróisis díchoimisiúnúcháin a áirithiú chun an breisluach AE is airde a áirithiú maidir leis an gcistiú arna leithdháileadh faoin Rialachán seo, cé gur ar an Liotuáin atá an fhreagracht deiridh maidir leis an díchoimisiúnú. áirítear an dul chun cinn agus an fheidhmíocht a thomhas go héifeachtach, agus bearta ceartaitheacha a achtú i gcás inar gá, a chuimsiú leis sin. Chuige sin, ba cheart coiste a bhunú a mbeadh feidhmeanna faireacháin agus faisnéise aige agus ba cheart ionadaí ón gCoimisiún agus ón Liotuáin a bheith ina gcomhchathaoirligh air.

(15)

De bhun mhíreanna 22 agus 23 de Chomhaontú Idirinstitiúideach an 13 Aibreán 2016 maidir le Reachtóireacht Níos Fearr (13), ba cheart meastóireacht a dhéanamh ar an gClár ar bhonn na faisnéise arna bailiú i gcomhréir le ceanglais faireacháin shonracha agus ualaí riaracháin agus ró-rialáil, go háirithe ar na Ballstáit, á seachaint. Ar na ceanglais sin ba cheart a áireamh, i gcás inarb iomchuí, táscairí intomhaiste mar bhonn chun meastóireacht a dhéanamh ar éifeachtaí an Chláir ar an talamh.

(16)

Ba cheart é a bheith indéanta méid na leithreasuithe arna leithdháileadh ar an gClár chomh maith leis an gclárthréimhse a athbhreithniú ar bhonn thorthaí na tuarascála meastóireachtaeatramhaí.

(17)

Ba cheart gníomhaíochtaí arna gcómhaoiniú faoin Rialachán seo a shainaithint laistigh de na teorainneacha a shainítear leis an bplean díchoimisiúnúcháin arna thíolacadh ag an Liotuáin i gcomhréir le Rialachán (AE) Uimh. 1369/2013 (14). Sa phlean sin, sainítear raon feidhme an chláir, chomh maith le staid deiridh agus dáta deiridh an díchoimisiúnúcháin. Cumhdaítear ann freisin na gníomhaíochtaí díchoimisiúnúcháin, an sceideal gaolmhar a ghabhann leo, na costais agus na hacmhainní daonna is gá. Nuair is ábhartha, ba cheart don Liotuáin leaganacha nuashonraithe den phlean díchoimisiúnúcháin a chur faoi bhráid an Choimisiúin lena mbreithniú agus na cláir oibre á n-ullmhú aici.

(18)

Ba cheart gníomhaíochtaí faoin gClár a dhéanamh le hiarracht chomhpháirteach airgeadais ón Aontas agus ón Liotuáin. Ba cheart uastairseach cómhaoinithe ón Aontas a bhunú i gcomhréir leis an gcleachtas cómhaoinithe arna bhunú faoi na cláir ba réamhtheachtaithe. Agus cleachtas clár inchomparáide de chuid an Aontais agus geilleagar neartaithe na Liotuáine á gcur san áireamh, ó thionscnamh an Chláir go dtí deireadh chur chun feidhme na ngníomhaíochtaí arna maoiniú faoin Rialachán seo, ba cheart gurbh é 86 % de na costais incháilithe ráta cómhaoinithe an Aontais. Ba cheart don Liotuáin agus foinsí eile seachas buiséad an Aontais an chuid eile den chómhaoiniú a chur ar fáil, amhail institiúidí idirnáisiúnta airgeadais agus deontóirí eile.

(19)

Ar an ábhar sin, ba cheart Rialachán (AE) Uimh. 1369/2013 a aisghairm.

(20)

Tugadh aird chuí ar Thuarascáil Speisialta Uimh. 22/2016 ó Chúirt Iniúchóirí na hEorpa, dar teideal “Cláir chúnaimh um dhíchoimisiúnú núicléach an Aontais sa Liotuáin, sa Bhulgáir agus sa tSlóvaic: dul chun cinn a rinneadh ó 2011 ach dúshláin ríthábhachtacha amach anseo fós”, ar na moltaí atá inti agus ar an bhfreagra ón gCoimisiún.

(21)

Tugadh ar aird rún reachtach an 17 Eanáir 2019 ó Pharlaimint na hEorpa maidir leis an togra le haghaidh rialachán ón gComhairle lena mbunaítear an clár cúnaimh um dhíchoimisiúnú núicléach do Ghléasra Cumhachta Núicléiche Ignalina sa Liotuáin (clár Ignalina); agus lena n-aisghairtear Rialachán (AE) Uimh. 1369/2013 ón gComhairle.

(22)

Tagann an Clár faoi raon feidhme chlár náisiúnta na Liotuáine maidir le cur chun feidhme an bheartais bainistithe breosla spíonta agus dramhaíola radaighníomhaí a bunaíodh de bhun Threoir 2011/70/Euratom.

(23)

Chun coinníollacha aonfhoirmeacha a áirithiú maidir leis an Rialachán seo a chur chun feidhme, ba cheart cumhachtaí cur chun feidhme a thabhairt don Choimisiún. Ba cheart na cumhachtaí sin a fheidhmiú i gcomhréir le Rialachán (AE) Uimh. 182/2011 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (15).

(24)

Tá feidhm ag rialacha cothrománacha airgeadais arna nglacadh ag Parlaimint na hEorpa agus ag an gComhairle ar bhonn Airteagal 322 CFAE maidir leis an Rialachán seo. Leagtar síos na rialacha sin sa Rialachán Airgeadais agus cinntear leo go háirithe an nós imeachta maidir leis an mbuiséad a bhunú agus a chur chun feidhme trí dheontais, soláthar, duaiseanna agus cur chun feidhme indíreach, agus foráiltear leo do sheiceálacha ar fhreagracht na ngníomhaithe airgeadais. Na rialacha a ghlactar ar bhonn Airteagal 322 CFAE, baineann siad freisin leis an gcóras ginearálta coinníollachta chun buiséad an Aontais a chosaint.

(25)

Na modhanna cur chun feidhme agus na foirmeacha cistiúcháin ón Aontas a leagtar síos sa Rialachán seo, is ar bhonn a fhónta atá siad ó thaobh cuspóirí sainiúla na ngníomhaíochtaí a bhaint amach agus torthaí a bhaint amach ba cheart iad a roghnú, agus aird á tabhairt, go háirithe, ar chostais rialuithe, ar an ualach riaracháin, agus ar riosca an neamhchomhlíonta a mheastar a bheith ann. Ba cheart, leis sin, breithniú a dhéanamh ar úsáid a bhaint as cnapshuimeanna, as rátaí comhréidhe agus as costais aonaid, agus as maoiniú nach bhfuil nasctha leis na costais dá dtagraítear i bpointe (a) d’Airteagal 125(1) den Rialachán Airgeadais,

(1)

Thug an tAontas i gcrích an Comhaontú Eitlíochta Eora-Mheánmhara idir an Comhphobal Eorpach agus a Bhallstáit, de pháirt, agus Ríocht Mharacó, den pháirt eile (1) (“an Comhaontú”) le Cinneadh (AE) 2018/146 ón gComhairle (2) agus tháinig sé i bhfeidhm an 19 Márta 2018.

(2)

Le hAirteagal 22 den Chomhaontú bunaítear Comhchoiste a bheidh comhdhéanta d’iondaithe na bPáirtithe (an “Comchoiste”) chun an Comhaontú a riar agus chun cur chun feidhme cuí an Chomhaontaithe a áirithiú.

(3)

Foráiltear le hAirteagal 22(6) den Chomhaontú go bhfuil an Comhchoiste chun a rialacha nós imeachta a ghlacadh.

(4)

Chun cur chun feidhme cuí an Chomhaontaithe a áirithiú, ba cheart rialacha nós imeachta an Chomhchoiste a ghlacadh.

(5)

Is iomchuí an seasamh atá le glacadh thar ceann an Aontais sa Chomhchoiste sa chéad chruinniú den Chomhchoiste a leagan síos, ós rud é gur cinneadh a mbeidh éifeachtaí dlíthiúla aige ar an Aontas a bheidh sa chinneadh ón gComhchoiste lena nglactar a rialacha nós imeachta. Ba cheart seasamh an Aontais laistigh den Chomhchoiste a bhunú ar an Dréachtchinneadh ón gComhchoiste,

(1)

Le Rialachán Tarmligthe (AE) Uimh. 1062/2014 (2) ón gCoimisiún, leagtar síos liosta de shubstaintí gníomhacha atá ann cheana a bhfuil meastóireacht le déanamh orthu maidir lena bhformheas féideartha i dtaca lena n-úsáid i dtáirgí bithicídeacha. Áirítear ar an liosta sin dé-ocsaíd charbóin (CE Uimh: 204-696-9; CAS Uimh: 124-38-9). Áirítear ar an liosta sin dé-ocsaíd charbóin a ghintear ó phrópán, ó bhútán nó ó mheascán den dá rud trí dhóchán. Ní chumhdaítear dé-ocsaíd charbóin a ghintear ó phrópán, ó bhútán nó ó mheascán den dá rud trí dhóchán leis an gCinneadh Cur Chun Feidhme seo.

(2)

Rinne na rannpháirtithe uile a dtacaíocht a tharraingt siar i gcás dé-ocsaíd charbóin lena húsáid i dtáirgí bithicídeacha den chineál táirge 19, in éarthaigh agus i mealltóirí. D’fhoilsigh an Ghníomhaireacht Eorpach Ceimiceán cuireadh oscailte chun ról an rannpháirtí a ghlacadh i gcomhréir le pointe (a) d’Airteagal 14(1) de Rialachán Tarmligthe (AE) Uimh. 1062/2014. Níor cuireadh aon fhógra isteach de bhun Airteagal 17 den Rialachán sin. I gcomhréir le pointe (b) den chéad mhír d’Airteagal 20 de Rialachán Tarmligthe (AE) Uimh. 1062/2014, ba cheart cinneadh neamh-fhormheasa a ghlacadh maidir le substaintí gníomhacha nach dtacaítear leo a thuilleadh sa chlár athbhreithnithe don chineál táirge lena mbaineann.

(3)

Dá bhrí sin, níor cheart dé-ocsaíd charbóin (CE Uimh: 204-696-9; CAS Uimh: 124-38-9) a fhormheas mar shubstaint ghníomhach le húsáid i dtáirgí bithicídeacha den chineál táirge 19.

(4)

Féadfar leanúint de tháirgí bithicídeacha den chineál táirge 19 agus ina bhfuil dé-ocsaíd charbóin a chur ar fáil ar an margadh agus a úsáid roimh na dátaí a leagtar síos sa dara fomhír d’Airteagal 89(2) de Rialachán (AE) Uimh. 528/2012.

(5)

I gcás ar bith, liostaítear dé-ocsaíd charbóin i gcatagóir 6 d’Iarscríbhinn I a ghabhann le Rialachán (AE) Uimh. 528/2012. Féadfar táirgí bithicídeacha den chineál táirge 19 ina bhfuil dé-ocsaíd charbóin a chur ar fáil ar an margadh agus a úsáid ar choinníoll go n-údaraítear iad i gcomhréir leis an Rialachán sin agus go gcomhlíonann siad na coinníollacha agus na sonraíochtaí a leagtar síos in Iarscríbhinn I maidir le dé-ocsaíd charbóin.

(6)

Na bearta dá bhforáiltear sa Chinneadh seo, tá siad i gcomhréir le tuairim an Bhuanchoiste um Tháirgí Bithicídeacha,