Rún ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa — “Aontaithe ar son an Daonlathais”

(2023/C 184/01)

Rapóirtéirí:

Stefano MALLIA (MT-I) Oliver RÖPKE (AT-II) Séamus BOLAND (IE-III)

Bunús dlí	Riail 50 de na Rialacha Nós Imeachta
Dáta a ghlactha sa seisiún iomlánach	23.3.2023
Seisiún iomlánach Uimh.	577
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	181/0/5

Ar an dá thaobh de theorainneacha an Aontais, tá an téarnamh iar-phaindéime, luachanna daonlathacha, an spás sibhialta, saoirse na meán, an éagsúlacht agus an daonlathas liobrálach faoi bhrú, agus is ag dul in olcas atá cúrsaí ó thús an chogaidh ar thalamh na hEorpa: níos lú ná 50 % de dhaonra an domhain a chónaíonn i gcóras daonlathach.

Ós rud é go bhfuil an fogha uafásach faoin Úcráin agus na hiarmhairtí tubaisteacha daonnúla, sóisialta agus eacnamaíocha atá ag teacht chun cinn fós le feiceáil ar fud an domhain, tá glao á sheoladh ag CESE chun an daonlathas agus luachanna daonlathacha a threisiú.

Léirigh iarrachtaí urghnácha eagraíochtaí sochaí sibhialta (ESSanna) an Aontais lenar cuireadh cúnamh daonnúil, lóistíochtúil agus leighis ar fáil do mhuintir na hÚcráine a thábhachtaí atá sochaí shibhialta atá dea-nasctha, éifeachtúil agus bríomhar. Feictear go mbíonn gluaiseachtaí an phobail ag troid ar son an daonlathais lasmuigh den Úcráin freisin, cuir i gcás san Iaráin, sa Bhealarúis agus sa Mholdóiv, agus is ionann tacú leosan agus tacú leis an daonlathas féin.

Tá sé níos tábhachtaí anois ná riamh infheistíocht a dhéanamh chun go mbeidh tíortha daonlathacha níos athléimní, agus chun gur fearr a bheidh siad in ann ár gcearta bunúsacha a chosaint, síocháin agus cobhsaíocht sheanbhunaithe a chothú, agus rathúnas a bhaint amach do chách i ndeireadh na dála.

Níl aon amhras ach gur cheart dúinn machnamh comhpháirteach a dhéanamh ar chur chuige nua chun na struchtúir don daonlathas rannpháirtíochta a neartú. Is tábhachtaí anois ná riamh sochaí shibhialta atá láidir, neamhspleách agus éagsúil a bheith ann chun saoránacht ghníomhach agus daonlathas athléimneach a áirithiú lenar féidir an smacht reachta, cearta bunúsacha, an tsaoirse tuairimí a nochtadh agus sláine ár modha maireachtála dhaonlathaigh a choimirciú. Tá dlúthnasc neamh-inchúlghairthe idir coincheap an daonlathais san Aontas Eorpach agus coincheapa an chomhionannais, an cheartais, na hurraime do chearta an duine agus an neamh-idirdhealaithe, mar a leagtar síos in Airteagal 2 CAE.

In aimsir na n-athruithe agus na ndúshlán casta, is cuid amháin den scéal iomlán é an daonlathas dioscúrsach/rannpháirtíochta lena bhféadfaí an t-athrú sistéamach atá ag teastáil a chur i bhfeidhm. Is iomaí sampla atá ann a léiríonn go bhféadfadh an daonlathas dioscúrsach/rannpháirtíochta (má chuirtear chun feidhme go héifeachtach é) é a chur ar chumas lucht déanta beartas cinntí crua a dhéanamh maidir leis na fadhbanna beartais phoiblí is dúshlánaí agus muinín idir saoránaigh agus an rialtas a fheabhsú. Is é an réamhriachtanas atá ann a ráthú go gcuirfear san áireamh ann éagsúlacht tuairimí agus an ceart iad a chur in iúl gan bhac. Mar sin féin, ní réiteach gach faidhbe é an daonlathas rannpháirtíochta. Tá réimse leathan dúshlán roimh shochaithe daonlathacha, a dteastaíonn modhanna éagsúla rannpháirtíochta uathu. Dá bhrí sin, ní mór sásraí éagsúla a bheith in úsáid chun críoch éagsúil ag rialachas daonlathach le go mbainfear leas as na láidreachtaí agus na laigí faoi seach.

Ní mór dúinn, i dteannta a chéile, cothromaíocht nua a lorg idir an daonlathas ionadaíoch, an daonlathas rannpháirtíochta agus an daonlathas díreach.

Sna conclúidí ón gComhdháil ar Thodhchaí na hEorpa maidir leis an daonlathas Eorpach an 9 Bealtaine 2022, leagtar síos go sonrach i dtogra 36 agus i dtogra 39 na cuspóirí maidir le rannpháirtíocht na saoránach a mhéadú agus na struchtúir don daonlathas rannpháirtíochta agus do ghníomhaíochtaí breithniúcháin a neartú. Agus aird á tabhairt ar thorthaí na Comhdhála agus ar an ról tábhachtach atá ag Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) cheana féin, ba mhaith le CESE cur síos a dhéanamh ar roghanna éagsúla a d’fhéadfadh treoirphlean a sholáthar le haghaidh athchóirithe institiúideacha chun freastal ar chuspóirí CESE ar an mbealach is fearr.

Ina fhianaise sin, agus ag cur le Laethanta na Sochaí Sibhialta 2023, tá Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE):

1.

á iarraidh go ndéanfar Airteagal 11 CAE a chur chun feidhme go héifeachtach, lena n-áirítear straitéis Eorpach don tsochaí shibhialta agus Reacht Eorpach do Chomhlachais chun bloic thógála éagsúla a nascadh chun spás fíorchumhachtaithe agus fíorchuimsitheach a chothú, chun rannpháirtíocht a athnuachan agus idirphlé sibhialta struchtúrtha a chur chun feidhme ar fud institiúidí an Aontais, lena n-áirítear trí iarraidh ar an tsochaí shibhialta eagraithe freastal ar Chruinnithe Mullaigh Sóisialta agus ar chomhdhálacha ardleibhéil, go háirithe. Tá an-tábhacht ag baint leis na hacmhainní freisin, má tá rannpháirtíocht níos fónta agus níos leithne le bheith ag earnáil na sochaí sibhialta. Ní mór deiseanna cistiúcháin a fheabhsú agus creataí beartais cothroma agus trédhearcacha a chur ar fáil do ESSanna, lena n-áirítear cosaint trasteorann d’fhonn acmhainn agus athléimneacht a fhorbairt do gach ESS, lena n-áirítear eagraíochtaí don óige, an geilleagar sóisialta agus an earnáil dheonach, agus ní mór rochtain ar acmhainní solúbtha agus inbhuanaithe a chur ar fáil dóibh freisin, bídís príobháideach nó poiblí.

2.

Tá sé á chur i dtreis ag CESE gur gá an ról lárnach atá ag an tsochaí shibhialta eagraithe agus ag na comhpháirtithe sóisialta a neartú chun tacú leis an daonlathas dioscúrsach, lena gcomhlánaítear an daonlathas ionadaíoch, chun an t-idirphlé sibhialta a neartú tuilleadh i ngach Ballstát agus ar leibhéal an Aontais. Is ar chomhar daingean ar scála leathan idir an tAontas agus a Bhallstáit atá neart agus cumhacht na ndaonlathas Eorpach bunaithe, agus ní mór dóibh cur le fothú acmhainneachta eagraíochtaí na sochaí sibhialta ós rud é gur “caomhnóirí an leasa choitinn” iad ESSanna neamhspleácha, agus ról lárnach acu maidir le réitigh inbhuanaithe a shainaithint, nuálaíochtaí sochaíocha a chur chun cinn agus muinín fhrithpháirteach a chothú laistigh de shochaithe. Cuidíonn ESSanna freisin le próisis a shainaithint, saineolas a chur ar fáil chun éagsúlacht na ndíospóireachtaí a mhéadú, agus an daonlathas rannpháirtíochta a éascú mar a leagtar amach sna Conarthaí.

3.

Tá sé á iarraidh ag CESE go mbeadh cur chuige iomlánaíoch agus comhoibritheach ann maidir leis an oideachas agus an oiliúint chun aghaidh a thabhairt ar na dúshláin atá ann faoi láthair. Ba cheart beartas Eorpach maidir le scileanna a cheapadh in éineacht le heagraíochtaí na sochaí sibhialta agus le comhpháirtithe sóisialta, a bhfuil caipiteal polaitiúil, eolas nithiúil agus tuiscint acu ar na riachtanais agus ar na heasnaimh atá ann faoi láthair. Sa chomhthéacs sin, tá sé á iarraidh ag CESE go n-ainmneofaí 2025 mar Bhliain Eorpach na nOibrithe Deonacha, óir tá ról tábhachtach ag an earnáil san fhorbairt a dhéantar ar scileanna neamhfhoirmiúla.

4.

Tá sé á chur chun suntais ag CESE gurb iad na hinniúlachtaí idirdhisciplíneacha bunchloch an daonlathais rannpháirtíochta agus dhioscúrsaigh, is iad sin comhar, smaointeoireacht chriticiúil, réiteach fadhbanna, bainistíocht dhaonlathach agus chomhchoiteann, réiteach coinbhleachtaí, an t-oideachas sibhialta agus litearthacht sna meáin. Tá na hinniúlachtaí sin ríthábhachtach a mhéid a bhaineann leis na treochtaí frithdhaonlathacha a chomhrac, luachanna Eorpacha a chur chun cinn agus deighiltí socheacnamaíocha agus polaitiúla atá ann faoi láthair a shárú, agus eagraíochtaí na sochaí sibhialta agus comhpháirtithe sóisialta á gcumhachtú san am céanna chun beartais a chomhdhearadh trí mhodhanna comhairliúcháin nó rannpháirtíochta chun cuntasacht, trédhearcacht agus saoránacht ghníomhach a bhaint amach.

5.

Tá CESE tiomanta d’uirlisí a fhorbairt tuilleadh chun feabhas a chur ar an daonlathas rannpháirtíochta agus dioscúrsach, amhail an Tionscnamh Eorpach ó na Saoránaigh agus Comhairliúcháin Phoiblí AE ar Líne, ar gá rochtain iomlán a bheith orthu agus ar gá iad a chur in iúl don phobal i gcoitinne.

6.

Tá sé á chur i dtreis aige a thábhachtaí atá toghcháin Eorpacha 2024 agus ról ríthábhachtach ESSanna maidir le rannpháirtíocht vótálaithe agus meon dearfach i leith an Aontais Eorpaigh a spreagadh, agus maidir le staonadh ó vótáil a dhíspreagadh agus an bhréagaisnéis a chomhrac. Iarrann CESE ar na teaghlaigh pholaitiúla Eorpacha béim a leagan, ina bhforógraí toghcháin, ar ról eagraíochtaí na sochaí sibhialta maidir leis an saol daonlathach a fheabhsú.

7.

Athdhearbhaíonn CESE go bhfuil sé sásta, in éineacht le heagraíochtaí na sochaí sibhialta i gcoitinne agus le hinstitiúidí an Aontais, idirghabháil a dhéanamh chun an tionscadal Eorpach a phlé leis na saoránaigh, ní hamháin leo siúd atá ar a shon cheana féin, agus go rachfar i dteagmháil leo ina bpobail, ina gcríocha, ina gcathracha agus ina sráidbhailte. Tá sé ríthábhachtach, dá bhrí sin, na deiseanna a chruthú chun páirt a ghlacadh i ndíospóireachtaí poiblí agus cultúr rannpháirtíochta a chothú ar gach leibhéal.

8.

Ba cheart don Choimisiún foráil a dhéanamh maidir le teagmhálaithe a bheith ann a bheadh freagrach as an idirphlé sibhialta. Ba cheart dó freisin oibriú i gcomhar leis na Ballstáit chun neartú na struchtúr idirphlé shibhialta a chur chun cinn agus cuidiú a thabhairt na struchtúir sin a chur ar bun nuair nach ann dóibh go fóill, trí leas a bhaint as cistí Eorpacha. Leis an tionscnamh sin, is mó an fheasacht a bheadh ag saoránaigh agus chuirfí feabhas ar cháilíocht an idirphlé shibhialta, rud a chuideodh leis an gCoimisiún agus leis na Ballstáit tuiscint níos fearr a fháil ar na tairbhí a d’fhéadfadh a bheith ag idirphlé sibhialta dea-fheidhmiúil do cheapadh beartas. Thairis sin, chuirfí leis an idirphlé sibhialta trí ghníomhaíochtaí taighde agus faireacháin, as a dtiocfadh sainaithint agus comhroinnt dea-chleachtas.

9.

Tá sé á thabhairt chun suntais ag CESE i ndáil leis an méid sin go bhfuil rannpháirtíocht daoine óga agus eagraíochtaí don óige thar a bheith tábhachtach chun vótálaithe céaduaire agus vótálaithe óga a spreagadh. D’fhonn ionadaíochas iomlán a bhaint amach, ní mór réitigh a chur chun cinn lena gcumasófar rannpháirtíocht leathan agus lena gcothófar comhionannas deiseanna. Is gá teagmháil a dhéanamh leo siúd is faide ó na hionaid chinnteoireachta agus dul i mbun plé leo. Is cosúil go bhfuil gá le rannpháirtíocht níos fearr ar an leibhéal áitiúil.

10.

Thairis sin, tá CESE ag iarraidh ar Pharlaimint na hEorpa, ar an gComhairle Eorpach agus ar na Ballstáit Ionstraim Toghcháin 1976 a leasú mar ábhar práinne, chun prionsabail na huilíochta, na neamhbhailbhe agus na rúndachta i dtaca le toghcháin a shoiléiriú. D’fhágfadh sé sin go bhféadfaí caighdeáin a chur chun feidhme ar fud an Aontais, rud a ráthódh cearta vótála do dhaoine faoi mhíchumas.

Agus leas á bhaint as na moltaí thuas agus as an gComhdháil ar Thodhchaí na hEorpa, tá CESE:

11.

á chur in iúl go bhfuil sé den tuairim gur tiomantas polaitiúil athnuaite é an prótacal maidir le comhar leis an gCoimisiún Eorpach (27 Deireadh Fómhair 2022) a síníodh le déanaí chun rannchuidiú leis an gclár oibre polaitiúil Eorpach agus le príomhsprioc, cuspóirí (1) agus mianta na hEorpa, eadhon Aontas Eorpach a bhaint amach a bheidh iomaíoch, rathúil ó thaobh an gheilleagair de, cuimsitheach ar bhonn sóisialta agus inbhuanaithe ó thaobh an chomhshaoil de, agus a áirithiú san am céanna go mbeidh an t-aistriú chuig an aeráidneodracht, an digitiú agus an t-athrú déimeagrafach cothrom agus cóir go sóisialta, agus go n-éireoidh leis an gComhaontú Glas don Eoraip agus le Deacáid Dhigiteach 2030 do gach uile Eorpach. Ní mór an tAontas Eorpach a bheith á threorú freisin ag Colún Eorpach na gCeart Sóisialta agus ag Clár Oibre Iomaíochais, is iad sin na treochláir pholaitiúla lena n-áirithítear nach bhfágfar aon duine ar lár.

12.

Tá sé á chur in iúl ag CESE go bhfuil sé faoi réir – agus go bhfuil an dlisteanacht aige anois níos mó ná riamh – feidhmiú mar mhol lárnach do shaoránaigh agus do rannpháirtíocht na sochaí sibhialta eagraithe, lena n-áirítear painéil saoránach a bheidh ann amach anseo. Is é an ról a bheadh ag mol den sórt sin tionchar na gcomhairliúchán leanúnach leis na saoránaigh arna n-eagrú ag an gCoimisiún Eorpach agus ag institiúidí eile a neartú, agus aiseolas a bhailiú go córasach ó shochaí shibhialta eagraithe na hEorpa maidir le príomhthosaíochtaí agus príomhbheartais uile chlár oibre polaitiúil na hEorpa. Cuideoidh sé sin le muinín an phobail as tionscadal agus institiúidí an Aontais a fheabhsú trí ról éifeachtach a thabhairt do shaoránaigh sa phróiseas cinnteoireachta poiblí. Ina cháil mar óstach, bheadh CESE in ann próisis mhachnamhacha a threorú, a dhearadh, a eagrú, a reáchtáil, a éascú agus maoirseacht a dhéanamh orthu le cabhair ó shaineolaithe seachtracha agus ionadaithe ó eagraíochtaí na sochaí sibhialta. Cuireann an tairiscint sin, go háirithe, leis an tuarascáil deiridh ón gComhdháil ar Thodhchaí na hEorpa an 9 Bealtaine 2022 ina n-iarrtar go sainráite go ndéanfaí “ról institiúideach CESE a fheabhsú agus é a chumhachtú mar éascaitheoir agus ráthóir gníomhaíochtaí an daonlathais rannpháirtíochta amhail idirphlé struchtúrtha le heagraíochtaí na sochaí sibhialta agus le painéil saoránach”. Sa chomhthéacs sin, ba cheart athbhreithniú a dhéanamh ar mholtaí na dtuairimí féintionscnaimh ó CESE agus na dtústuairimí arna n-iarraidh ag an gCoimisiún trí mheastóireachtaí ar bheartais an Aontais, i gcás inarb ábhartha sin.

13.

Tá CESE den tuairim go bhféadfadh comhairliúcháin le painéil saoránach agus le ESSanna díriú ar chláir oibre a shocrú, amhail clár oibre an Choimisiúin a ullmhú, nó go bhféadfaí iad a nascadh le saolré na bpríomhthosaíochtaí reachtacha. D’fhéadfadh sé gurbh úsáidí ionchur na saoránach ag an gcéim réamhreachtach ionas go bhféadfaí plé a dhéanamh agus moltaí a dhéanamh roimh phríomhthograí (reachtacha) áirithe. Chuige sin, d’fhéadfaí comhairliúcháin le painéil saoránach agus le ESSanna a dhéanamh ar bhonn treochlár bliantúil agus amlíne bhliantúil, arna mbunú ag CESE i gcomhar leis na hinstitiúidí Eorpacha. D’fhéadfaí a áireamh leis sin iarrataí sonracha ón gCoimisiún Eorpach, ó Pharlaimint na hEorpa nó ó Chomhairle an Aontais Eorpaigh, ó CESE féin ar a thionscnamh féin, nó ar thionscnamh a chomheagraíochta, Coiste Eorpach na Réigiún.

14.

Athdhearbhaíonn CESE go bhféadfaí tús a chur leis an timthriall gníomhaíochta leis an óráid ar Staid an Aontais agus leis an dearbhú intinne maidir le clár oibre bliantúil an Choimisiúin Eorpaigh don bhliain dar gcionn. Dhéanfaí comhairliúcháin sa chéad leath den bhliain dar gcionn.

15.

Leanfaidh CESE de bheith ag moladh d’institiúidí eile de chuid an Aontais Eorpaigh Fóram bliantúil an Aontais maidir le Cearta Bunúsacha, Cearta an Duine agus an Smacht Reachta a bhunú agus é sin mar chomhlánú ar uirlisí chun an smacht reachta a neartú. Áiritheofar leis an bhfóram sin go mbeidh an tsochaí shibhialta eagraithe agus eagraíochtaí pobail ó Bhallstáit uile an Aontais in ann luathrabhadh a thabhairt do chinnteoirí an Aontais maidir le cur i bhfeidhm iomlán agus trédhearcach Airteagal 2 CAE, rud lena gcuirfear feabhas ar an bhfaireachán. Thairis sin, iarrann CESE ar an gCoimisiún Eorpach caibidil maidir leis an tsochaí shibhialta a áireamh san athbhreithniú atá le déanamh ar an bPlean Gníomhaíochta um an Daonlathas Eorpach. Beidh ról tábhachtach ag CESE freisin maidir le faireachán a dhéanamh ar phróisis aontachais na dtíortha is iarrthóirí agus éascóidh sé plé fóinteach leis na páirtithe lena mbaineann chun a áirithiú go n-urramófar luachanna Eorpacha, lena n-áirítear na luachanna sin a dhéanann difear do mhionlaigh náisiúnta agus eitneacha.

16.

Seolfaidh CESE Seachtain Eorpach na Sochaí Sibhialta chun an ról atá aige mar Theach na Sochaí Sibhialta Eorpaí a neartú agus chun cur leis an teacht a bhíonn ar na tionscnaimh shuaitheanta atá aige, amhail Laethanta na Sochaí Sibhialta, Lá an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh, YEYS agus Duais na Sochaí Sibhialta. Leis an tionscnamh sin, tabharfar le chéile príomhghníomhaithe in eagraíochtaí Eorpacha agus náisiúnta na sochaí sibhialta, agus cuirfear fóram ar fáil le haghaidh idirphlé maidir le saincheisteanna is ábhar imní do gheallsealbhóirí na sochaí sibhialta ar an leibhéal Eorpach. Féachfaidh CESE le gníomhaíocht an phobail a neartú chun teagmháil a dhéanamh, a mhéid is féidir, leo siúd nach bhfuil ach deiseanna teoranta acu páirt a ghlacadh i ndíospóireachtaí ar shaincheisteanna Eorpacha agus chun a áirithiú go gcuirfear a dtuairimí san áireamh sna próisis chinnteoireachta.

---

(1)  Airteagal 2 agus Airteagal 3 den Chonradh ar an Aontas Eorpach.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa — “Plean Gníomhaíochta don Óige i ngníomhaíochtaí seachtracha an Aontais 2022–2027”

(tuairim féintionscnaimh)

(2023/C 184/02)

Rapóirtéir:	Michael McLOUGHLIN
Comhrapóirtéir:	Tatjana BABRAUSKIENĖ

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	22.9.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Caidreamh Seachtrach
Dáta a glactha sa rannóg	6.3.2023
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	22.3.2023
Seisiún iomlánach Uimh.	577
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	157/0/1

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Cé gur díol sásaimh do Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) an Plean Gníomhaíochta don Óige i ngníomhaíochtaí seachtracha an Aontais, is léir dó go bhféadfadh dúshláin a bheith ann maidir lena chur i bhfeidhm ar bhonn céimneach agus lena chur i gcrích. Beidh faireachán agus maoirseacht ag teastáil ina leith sin. Tá sé á chur in iúl ag CESE gur mian leis páirt ghníomhach a ghlacadh i gcur chun feidhme an Phlean Gníomhaíochta don Óige.

1.2.

Tá CESE den tuairim gur mór an chabhair saineolas agus taithí na n-eagraíochtaí óige san Aontas Eorpach, agus ar fud an domhain, don Choimisiún Eorpach agus do na toscaireachtaí Aontais araon maidir leis an bplean a chur i gcrích. Ina theannta sin, síleann sé gur cheart inniúlachtaí bunúsacha a bheith ag foireann uile an Aontais a bhíonn ag obair le daoine óga, mar atá inniúlachtaí maidir le spásanna atá fabhrach don óige, scileanna comhairliúcháin, modhanna oibre don óige agus saincheisteanna nach iad.

1.3.

Ba mhaith le CESE go dtabharfaí aird i gcónaí ar na daoine óga is sia amach ar an imeall le linn a chur chun feidhme, ina measc daoine óga faoi mhíchumas, agus go gcuirfí an bhéim chéanna ar thacaíocht na cosmhuintire don óige i bpobail áitiúla mar chomhlánú ar an obair cheannaireachta uile. Ba cheart próisis cheannaireachta agus rannpháirtíochta a cheapadh chun rannpháirtíocht na cosmhuintire agus próisis ón mbun aníos a áirithiú le go gceapfar ceannairí a mbeidh cur amach acu ar an ngnáthshaol.

1.4.

Tá sé á chur chun suntais ag CESE gur príomhdhúshlán sa tslí ar chur chun feidhme an Phlean Gníomhaíochta don Óige iad sonraí a bhailiú agus faireachán a dhéanamh orthu, agus gur cheart a chinntiú go ndéanfaidh an Coimisiún Eorpach, an tSeirbhís Eorpach Gníomhaíochta Seachtraí (SEGS), gníomhaireachtaí ábhartha maoinithe agus eagraíochtaí na sochaí sibhialta (ESSanna) tuairisciú rialta ina leith, i gcomhréir leis an mapáil agus anailísiú ar bhearnaí sna sonraí idirnáisiúnta maidir leis an óige a rinne an Coimisiún Eorpach le déanaí (1).

1.5.

Is díol sásaimh do CESE na naisc le hobair na Náisiún Aontaithe agus lena ngníomhaireachtaí sa réimse sin agus spreagann sé na naisc sin, go háirithe maidir leis an gClár Oibre don Óige, don tSíocháin agus don tSlándáil agus aon sineirgí le Coiste na Náisiún Aontaithe um Chearta an Linbh.

1.6.

Creideann CESE go bhféadfadh príomhbheartais an Aontais don óige, cuir i gcás Erasmus+ agus an Ráthaíocht don Aos Óg, a bheith ina gcuidiú sna réimsí a leanas: rannpháirtíocht na hóige agus beartais óige. Nuair atá na struchtúir sin in úsáid, ba cheart aird a thabhairt ar neamhspleáchas na nósanna imeachta maidir le hiarratais agus ar shaincheisteanna ar nós víosaí agus teangacha.

1.7.

Molann CESE do Chomhairle an Aontais Eorpaigh na Ballstáit a spreagadh chun pleananna dá gcuid féin a bheith acu a bheidh dírithe ar shaincheisteanna cosúil leis an bPlean Gníomhaíochta don Óige agus a bheidh ar siúl acu i gcomhpháirt leis an tsochaí shibhialta, go háirithe le heagraíochtaí don óige. Ina theannta sin, ba cheart na naisc agus comhpháirtíochtaí na sochaí sibhialta atá ann cheana idir Ballstáit an Aontais agus spriocthíortha a fhorbairt agus a fheabhsú, go háirithe naisc agus comhpháirtíochtaí idir eagraíochtaí don óige.

1.8.

Molann CESE freisin gur cheart spriocthíortha a spreagadh agus na huirlisí a bhronnadh orthu chun gur féidir dóibh beartais nithiúla thiomnaithe dá gcuid féin a bheith acu don óige maille le comhairlí náisiúnta óige nó a gcomhionann a bheith ann don aos óg. San am céanna, ba cheart prionsabail chearta an duine a bheith mar threoir ag an gCoimisiún agus é ag tacú leis na spriocthíortha.

1.9.

Tá CESE den tuairim láidir gur cheart naisc a dhéanamh idir an Plean Gníomhaíochta don Óige agus Bliain Eorpach na Scileanna chun a áirithiú go dtabharfar tús áite don obair sin i dtíortha comhpháirtíochta.

1.10.

Tá CESE den tuairim gur cheart an comhionannas, agus cosaint do chailíní óga go háirithe, a bheith i gcroílár na ngníomhaíochtaí atá dírithe ar an oideachas, agus gur cheart dul i muinín straitéisí lena n-áiritheofar rannpháirtíocht na ndaoine is deacra teagmháil a dhéanamh leo. Ba cheart na deiseanna scoláireachta uile a bheith oscailte agus trédhearcach agus modhanna a bheith in úsáid a bhfuil sé d’aidhm acu spreagadh a thabhairt dóibh siúd is deacra teagmháil a dhéanamh leo.

1.11.

Tá CESE den tuairim láidir gur cheart rannpháirtíocht saoránach a chothú leis na ESSanna uile, cuir i gcás grúpaí óige, ceardchumainn agus grúpaí fiontraithe óga.

1.12.

Measann CESE nach mór do bheartas trádála an Aontais an tionchar atá aige ar dhaoine óga a scrúdú, chomh maith leis an gceangal atá aige leo, go háirithe a fhad a bhaineann le caibidlí trádála agus inbhuanaitheachta agus le Comhaontuithe Comhpháirtíochta Eacnamaíche (CCEnna).

1.13.

Molann CESE gur cheart seirbhísí sonracha meabhairshláinte do dhaoine óga, ar seirbhísí iad a bheadh lonnaithe ina bpobal féin, agus spriocanna le haghaidh líon aschuir agus feabhsuithe cáilíochtúla meabhairshláinte araon a fhorbairt le haghaidh obair a dhéanfaí le daoine óga i réimse na gníomhaíochta seachtraí, i gcomhréir le staidéar an Choimisiúin Eorpaigh.

1.14.

Creideann CESE gur cheart an comhrac i gcoinne saothar leanaí a áireamh ina chuid thábhachtach den Phlean Gníomhaíochta don Óige, ionas gur féidir stop a chur faoi dheireadh is faoi dheoidh le saothar leanaí san 21ú haois.

2.   Eolas cúlra: gníomhaíochtaí ábhartha de chuid CESE

2.1.

I mí Dheireadh Fómhair 2018, ghlac CESE an tuairim a bhí curtha le chéile aige maidir le Straitéis Óige nua an Aontais (2) inar leagadh béim ar an ngá atá le cur chuige trasearnála i leith na hóige agus le haird bhreise a dhíriú ar an bhfostaíocht, ar an meabhairshláinte, ar an gcomhionannas agus ar an oideachas. Cuireadh i bhfios freisin a thábhachtaí atá beartais gníomhaíochta seachtraí an Aontais i ndáil leis an méid sin.

2.2.

I mí Mheán Fómhair 2020, ghlac CESE an tuairim I dtreo rannpháirtíocht struchtúrtha na hóige maidir leis an aeráid agus leis an inbhuanaitheacht i bpróiseas cinnteoireachta an Aontais Eorpaigh (3). Iarradh freisin go mbunófaí Cruinnithe Comhchéime na hÓige um an Aeráid agus an Inbhuanaitheacht, lena n-áirítear toscaire óige a bheadh mar chuid de thoscaireacht oifigiúil an Aontais chuig cruinnithe Chomhdháil Pháirtithe Chreat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe maidir leis an Athrú Aeráide (COP UNFCCC), agus go mbeadh guthanna daoine óga le sonrú sna tuairimí ó CESE maidir leis an aeráid agus an inbhuanaitheacht.

2.3.

Sa tuairim An beartas um an óige sna Balcáin Thiar, mar chuid den Chlár Oibre um Nuálaíocht do na Balcáin Thiar (4) a glacadh i mí Iúil 2022, d’iarr CESE ar na rialtais sna Balcáin Thiar príomhdhoiciméid bheartais óige an Aontais a leanúint agus infheistíocht thairis sin a dhéanamh i mbeartais óige fhianaisebhunaithe lena dtugtar aghaidh ar na dúshláin forbartha a bhíonn ag daoine óga, agus leithdháiltí leordhóthanacha trédhearcacha buiséid á n-áirithiú acu.

2.4.

Is maith is féidir do CESE, thar institiúid ar bith eile, caidreamh le líonraí don aos óg a éascú. Bhunaigh sé Grúpa Comhordúcháin le haghaidh Bhliain Eorpach na hÓige ar tugadh sainordú dó an comhar le heagraíochtaí don óige agus an t-aos óg a neartú le linn na Bliana agus ina dhiaidh sin, agus oibriú i gcomhar le hinstitiúidí eile an Aontais agus leis na ESSanna, chun a áirithiú gur fearr a chuirfí daoine óga san áireamh ar bhonn leathan ina ngníomhaíochtaí laethúla. I mí Mheán Fómhair 2022, ghlac CESE an tuairim Measúnú tionchair an Aontais Eorpaigh ó thaobh na hóige de (5) agus d’iarr sé go dtabharfaí ról ní ba struchtúrtha, ní b’fhónta agus ní ba spriocdhírithe don óige seachas mar atá aici faoi láthair.

3.   Barúlacha ginearálta maidir leis an bPlean Gníomhaíochta don Óige

3.1.

Is díol mór sásaimh do CESE an Teachtaireacht Chomhpháirteach – An Plean Gníomhaíochta don Óige i nGníomhaíochtaí Seachtracha an Aontais 2022-2027, ar céim thábhachtach chun cinn í i réimse na gníomhaíochta seachtraí agus i mbeartas na hóige, agus aithníonn sé na sineirgí a d’fhéadfadh a bheith ann idir an dá thaobh, rud atá ag teastáil go dóite. Ina theannta sin, tugann forbairt den sórt sin, le linn Bhliain Eorpach na hÓige, le fios freisin go n-aithnítear go bhfuil impleachtaí don óige agus do shaol daoine óga i ngach réimse beartais, agus nach mór na cúinsí a bhaineann leis an ngrúpa sin a bheith ina gcuid den obair bheartas ar fad, seachas sna réimsí “traidisiúnta” sin amháin a shamhlaítear le daoine óga.

3.2.

Tá drochthionchar ag an gcogadh san Úcráin ar shibhialtaigh i gcónaí, go háirithe ar leanaí, ar dhéagóirí agus ar dhaoine óga. Ba cheart an Plean Gníomhaíochta don Óige san Úcráin, agus i limistéir eile ar domhan ina bhfuil coinbhleachtaí ar siúl, a bheith dírithe ar athléimneacht na hóige a mhéadú, ar thacaíocht a chur ar fáil do rannpháirtíocht shibhialta daoine óga agus iad a chumhachtú chun athruithe a dhéanamh ina bpobail féin, go háirithe i bhfianaise an téarnaimh iarchoinbhleachta.

3.3.

Chugainn an teachtaireacht seo tráth atáimid tagtha slán as paindéim COVID-19, agus aithnítear inti an chaoi arb é an t-aos óg ba mhó agus ba mheasa a d’fhulaing le linn na géarchéime sin agus gur cuireadh isteach ar a gcuid oideachais agus a saorghluaiseacht. Cé go n-aithnítear an tionchar a bhí ag COVID-19 ar dhaoine óga san Eoraip, ní thugtar an aird chéanna air in áiteanna eile ar domhan, go háirithe sna tíortha i mbéal forbartha agus i stáit leochaileacha.

3.4.

Go bunúsach, tacaímid leis an gcoincheap gur cheart na beartais inmheánacha uile a bhaineann leis an óige a cheangal ar shlí éigin leis an gcaidreamh seachtrach, agus na comhthéacsanna sonracha áitiúla/réigiúnacha ina dtarlaíonn na gníomhaíochtaí seachtracha á gcur san áireamh. Ina fhianaise sin, tá CESE i bhfách leis go ndéanfaí na beartais atá bainteach le Measúnú tionchair an Aontais Eorpaigh ó thaobh na hóige de a mholadh dóibh siúd a bhfuil an Plean Gníomhaíochta don Óige á chur chun feidhme acu.

3.5.

Is díol sásaimh do CESE freisin go dtarraingíonn an Plean Gníomhaíochta don Óige ar Cholún Eorpach na gCeart Sóisialta agus ar Phlean Gníomhaíochta an Aontais maidir le Cearta an Duine agus an Daonlathas, ar uirlisí iad a chuireann i bhfáth go bhfuil rannpháirtíocht chomhionann, iomlán agus fhóinteach an aosa óig ag teastáil sa saol poiblí agus sa saol polaitiúil. Cé gur ar thús cadhnaíochta a bhíonn daoine óga maidir leis na hathruithe atá ag tarlú, is rómhinic fós tearcionadaíocht á déanamh orthu, rud atá ag teacht salach ar a gcearta bunúsacha. Is mór ag CESE an uaillmhian nach beag atá léirithe sa Phlean Gníomhaíochta don Óige agus an bhéim a leagtar ann go soiléir ar an ngníomhaíocht. Is mór aige freisin go n-aithnítear ann na gnéithe idirghlúine a bhaineann le dúshláin dhomhanda an lae inniu.

3.6.

Tugtar le chéile sa teachtaireacht na príomhbheartais uile a bhaineann leis an óige i réimsí éagsúla. Maidir lena chur i gcrích, beidh roinnt maoirseacht uileghabhálach ag teastáil, go háirithe i bhfianaise na ngníomhaireachtaí soláthair éagsúla agus a éagsúla atá na beartais. Ba cheart dóibh siúd atá freagrach as an óige agus as an oideachas, d’eagraíochtaí don óige agus don aos óg féin a bheith i gceist leis sin, chomh maith le gníomhaireachtaí cúnaimh agus comhlachtaí náisiúnta eile de chuid na mBallstát, gníomhaireachtaí maoinithe agus ESSanna. Ar an gcuma chéanna, ní mór foinsí airgeadais, gníomhaithe agus táscairí éagsúla a chur san áireamh. Ar an iomlán, beidh dúshláin ann ach beidh toradh ar chóras maoirseachta éifeachtach agus d’fhéadfaí tógáil ar an toradh sin chun beartais a chur i gcrích go comhleanúnach.

3.7.

Is gá feabhas a chur ar bhailiú sonraí a bhaineann leis an óige agus é sin i mbeagnach gach réimse den ghníomhaíocht sheachtrach. Ní mór díriú ar an réimse dúshlánach seo agus an Plean Gníomhaíochta don Óige á chur i bhfeidhm ar bhonn céimneach, rud atá aitheanta sa mhapáil agus san anailísiú ar bhearnaí sna sonraí idirnáisiúnta maidir leis an óige a rinne an Coimisiún Eorpach le déanaí. D’fhéadfadh sé a bheith deacair aschuir agus torthaí a dhí-chomhiomlánú agus an bhaint a bhí ag aon chlár nó tionscnamh ar leith le toradh ar leith a dhéanamh amach go beacht. Dá bhrí sin, beidh anailís fhadaimseartha le déanamh ar na hidirghabhálacha uile i réimse na hóige.

3.8.

Ba cheart don Aontas agus dá institiúidí uile oibriú i gcomhar leis an Ríocht Aontaithe chun a áirithiú nach gcaillfidh aos óg na tíre sin ná a n-eagraíochtaí óige meon an chomhair agus na foghlama idirchultúrtha a eascraíonn as an gclár Erasmus+, gan trácht ar an eolas agus an taithí a leanann, ná gach cineál eile comhair nach é. Ba cheart dul amach ar an uile dheis dá bhfuil ann chun an leas is mó is féidir a bhaint as na féidearthachtaí chun caidreamh a chothú athuair le ESSanna sa Ríocht Aontaithe, agus chun caidreamh nua a cheapadh agus a chothú freisin (6).

Ceannaireacht agus Rannpháirtíocht

3.9.

Dírítear cuid mhór sa Phlean Gníomhaíochta don Óige ar cheannaireacht agus rannpháirtíocht. Is díol sásaimh é sin agus é ag teacht go mór leis na dea-chleachtais a mholtar agus obair ar siúl le daoine óga. Tá CESE den tuairim, áfach, go mbeidh cur chuige an-chuimsitheach agus an-mhachnamhach ag teastáil chun an cur chuige sin a chur i bhfeidhm tuilleadh i ngníomhaíochtaí seachtracha an Aontais. Fiú laistigh den Aontas agus de na Ballstáit, tá bóthar fada romhainn maidir le cleachtais rannpháirtíochta in ainneoin tréaniarrachtaí a bheith déanta. Is as obair mhaith i dtimpeallacht thacúil ar leibhéal an phobail a thagann ceannaireacht óige chun cinn go ginearálta. Fágann sin go mbíonn daoine óga in ann labhairt amach, toisc naisc a bheith acu lena bpiaraí agus taithí acu ar shaincheisteanna áitiúla, cuir i gcás an comhshaol, iompar, oideachas, meabhairshláinte, cúnamh sóisialta agus go leor eile. Is minic a éascaíonn ESSanna an obair sin. Tá súil againn go mbeidh na cláir théamacha maidir leis an tSochaí Shibhialta agus le Cearta an Duine agus an Daonlathas in ann díriú ar na riachtanais sin.

3.10.

Dá bhrí sin, ní mór tosca áirithe gaolmhara a bheith ann le haghaidh dea-chleachtas sa réimse sin. Féachann clár Erasmus+ fós le tús áite a thabhairt do dhaoine óga atá ar bheagán deiseanna, is é sin aithnítear go bhfuil cuid mhaith fós le déanamh ag clár ceannródaíoch dá leithéid sa réimse sin. I réimse na dteagmhálacha duine le duine agus i réimse na soghluaisteachta, bíonn ról cinntitheach ag gnéithe riaracháin, cuir i gcás víosaí chun eispéireas réidh a áirithiú do na rannpháirtithe, agus is réimse é a bhfuil cur chuige coiteann ag teastáil ina leith. Má thagann na deacrachtaí sin a fhad le tíortha i mbéal forbartha, stáit leochaileacha nó tíortha ollsmachtacha fiú, is amhlaidh is mó fós na dúshláin a bheidh ann, is léir. Ar deireadh thiar, ní mór an obair cheannaireachta agus rannpháirtíochta ar fad atá beartaithe a bhunú ar thaithí na cosmhuintire agus ar an taithí phobalbhunaithe.

3.11.

Ní mór dúinn a chinntiú nach ndéanfar an próiseas a aisiompú, is é sin tús áite a thabhairt do “ceannairí” nuair nach bhfuil aon ghlacadh ag an gcosmhuintir leo. Ní féidir le maoinitheoirí ná le heagraíochtaí neamhrialtasacha idirnáisiúnta an cheannaireacht sin a chruthú, agus ní mór a áirithiú go bhfuil naisc ar ardchaighdeán ann leis an gcosmhuintir. Dá bhrí sin, teastaíonn roghnú trédhearcach, modhanna oscailte agus cuimsitheacha agus cosaint ar a ngabháil ag stáit agus grúpaí eile, go háirithe i stáit leochaileacha. Tá tábhacht thar na bearta le páirteachas, rannpháirtíocht agus scileanna ceannaireachta agus ní mór dúinn bonneagar a thógáil a chuideoidh linn leis sin. Ní mór tosaíocht a thabhairt don tacaíocht fhadtéarmach d’eagraíochtaí don óige agus don tsochaí shibhialta de rogha ar chineálacha gearrthéarmacha cur chuige atá bunaithe ar thionscadail faoi leith. A mhéid a bhaineann le hidirghníomhú le ceannairí óga, bíonn straitéisí ag teastáil freisin chun déileáil le grúpa síorathraitheach neamhbhuan den chineál sin, grúpa daoine a fhásfaidh, a fhorbróidh agus a bheidh ag iarraidh bogadh ar aghaidh tráth éigin nó nach mbeidh an dara rogha acu ach bogadh ar aghaidh.

3.12.

Ba cheart tacaíocht fhónta a chur ar fáil d’eagraíochtaí ar leibhéal na cosmhuintire a fheidhmíonn ar an láthair ionas gur féidir leo forbairt a dhéanamh orthu féin agus a bheith ina ngníomhaithe ábhartha ina bpobail áitiúla féin. Tá súil againn go dtabharfar aghaidh ar an méid sin tríd an obair a dhéanann an Bonn Braite Óige maidir le comhpháirtíocht idirnáisiúnta i ndáil leis sin, agus tríd an ardán idirphlé le heagraíochtaí óige mar chuid den Fhóram Beartais um Fhorbairt. Ina theannta sin, má thugtar tacaíocht do cheardchumainn agus d’eagraíochtaí don óige, cuidiú a bheidh ann chun daoine óga a spreagadh agus tacaíocht a thabhairt dóibh chun páirt dhaonlathach a ghlacadh ina n-ionad oibre. Is féidir le Comhairlí Náisiúnta don Óige feidhmiú mar a bheadh bonneagar fónta ann trínar féidir a chinneadh cé leis ar chóir oibriú sna tíortha comhpháirtíochta, chomh fada is a bheidh siad neamhspleách, agus is é an dála céanna é ag tionscnaimh ar nós an Tionscnaimh Dhomhanda um an Óige a lainseáil an eagraíocht don óige Big 6 (7).

Modhanna chun an Beart a Dhéanamh

3.13.

Is iomaí tagairt do Erasmus+ atá sa Phlean Gníomhaíochta don Óige, rud is díol sásaimh. I ndáil leis sin, seachnaítear cur chuige sa teachtaireacht lena ndéantar “an uile ní a cheapadh as an nua”. Is féidir leas a bhaint as struchtúir agus próisis an chláir inár gcaidreamh seachtrach agus ba cheart leas a bhaint astu i gcás inarb ábhartha. Ó thaobh an plean a chur i gcrích, b’fhéidir gurbh fhiú fochodanna an chláir a dhí-chomhiomlánú, mar shampla an óige, scoileanna, gairmoideachas agus gairmoiliúint (VET) agus oideachas tríú leibhéal. Ba cheart deireadh a chur le bacainní, mar shampla víosaí, easpa maoinithe agus bacainní teanga, agus ba cheart díriú sa seachadadh ar an bhfoghlaim fhrithpháirteach, ar fhorbairt scileanna agus ar thaithí. I gcás gur gníomhaireachtaí náisiúnta a úsáidfear, ba cheart grinnfhiosrúchán cáiréiseach a dhéanamh orthu d’fhonn a áirithiú go n-urramófar gníomhaithe cuí na sochaí sibhialta agus a neamhspleáchas siúd.

3.14.

Leis an ngairmoideachas agus an ghairmoiliúint tosaigh, éascófar infhostaitheacht daoine óga amach anseo agus a rannpháirtíocht san fhoghlaim ar feadh an tsaoil. Tacaíonn beartais agus dea-chleachtais i réimse an ghairmoideachais agus na gairmoiliúna le cuimsiú sóisialta daoine óga nach bhfuil i mbun oideachais, fostaíochta ná oiliúna agus lena lánpháirtiú i margadh an tsaothair.

3.15.

Déantar naisc úsáideacha sa Teachtaireacht idir gníomhaíochtaí seachtracha an Aontais agus cearta an linbh, réimse inar fhorbair an tAontas straitéis le déanaí. Ba chuidiú é nascacht bhreise a chothú le Coinbhinsiún na Náisiún Aontaithe um Chearta an Linbh 1989 maidir leis an bPlean Gníomhaíochta don Óige a chur chun feidhme freisin, mar shampla trí úsáid a bhaint as tuarascálacha stát Choiste na Ginéive. Tá roinnt mhaith daoine óga faoi bhun 18 mbliana d’aois agus d’fhéadfadh na prionsabail sa Choinbhinsiún réamhráite feidhmiú mar a bheadh treoir ann, ach bíonn daoine is sine ná sin i gceist le hobair an Aontais i réimse na hóige freisin. Níor ceart féachaint ar 18 mbliana d’aois mar uathdheighilt ó thaobh aoise de i gcónaí.

3.16.

Is cur chuige Fhoireann na hEorpa is gá a chur i bhfeidhm ionas gur féidir an Plean Gníomhaíochta don Óige a chur chun feidhme ar an leibhéal náisiúnta, réigiúnach agus iltaobhach. Ba cheart don Aontas, dá réir sin, dul in oiriúint do na riachtanais agus na himthosca sonracha sna réigiúin éagsúla. Tá CESE den tuairim go mbeadh sé fóinteach dá ndéanfadh na comhpháirtíochtaí a gcion féin chun bearnaí san eolas agus sna sonraí a líonadh maidir leis an óige, go háirithe na bearnaí a bhaineann leis na réimsí tosaíochta seo a leanas: forbairt scileanna digiteacha, an t-athrú aeráide agus an Comhaontú Glas. Sna míonna amach romhainn, beidh CESE ag iarraidh a fháil amach conas a dhéanfar na gníomhaíochtaí iomadúla a chur chun feidhme agus beidh sé réidh chun a chion féin a dhéanamh.

3.17.

Bheimis ag súil le ráta freagartha ní b’airde le linn phróiseas comhairliúcháin an Phlean Gníomhaíochta don Óige agus le breis ionadaíochta sna freagraí. Tugann sé sin chun suntais an gá atá leis an bhfaisnéis ábhartha go léir maidir le hábhair thábhachtacha a chur ar fáil do dhaoine óga ionas go mbeidh siad in ann cinntí eolasacha a dhéanamh agus rannchuidiú go beacht agus go fóinteach leis an bpróiseas ceaptha beartas. Is féidir úsáid a bhaint as uirlisí ar nós Lipéad Cáilíochta na Gníomhaireachta Eorpaí um Fhaisnéis agus Comhairle don Aos Óg i ndáil leis sin.

4.   Barúlacha sonracha faoi chodanna den Phlean Gníomhaíochta don Óige

4.1.

Is toradh iad na forálacha sa Phlean Gníomhaíochta don Óige ar neart gníomhaíochtaí atá ar siúl faoi láthair a bheith á dtiomsú, agus beidh dúshláin ollmhóra ag baint leis an gcur chun feidhme, go háirithe tar éis phaindéim COVID-19. Beidh tábhacht thar na bearta le rochtain ar oideachas agus le comhionannas idir inscní agus tá dul chun cinn déanta sa réimse sin.

Oideachas

4.2.

Teastaíonn nasc láidir le Bliain Eorpach na Scileanna chun an Plean Gníomhaíochta don Óige a chur i bhfeidhm go céimneach. Cuireann CESE chun suntais gur gá a chur san áireamh, lena n-áirítear a fhad a bhaineann le hathsciliú agus uas-sciliú daoine óga, a thábhachtaí atá riachtanais forbartha scileanna, go háirithe i réimse an mhaolaithe ar an athrú aeráide agus an oiriúnaithe don athrú aeráide, sa gheilleagar ciorclach, agus i réimsí na meabhairshláinte, na sláinte fisiciúla, agus na sláinte agus na gceart gnéis agus atáirgthe (8). Tá ríthábhacht le róil an idirphlé shóisialta agus shibhialta agus ní mór iad a neartú.

4.3.

Arís, beidh páirtithe leasmhara éagsúla páirteach san oideachas agus beidh spriocanna soiléire agus tomhais shoiléire ag teastáil. Ní mór iarracht leanúnach a dhéanamh maidir leo siúd is deacra teagmháil a dhéanamh leo, go háirithe sna stáit is boichte agus is leochailí amuigh. Is díol sásaimh an tiomantas caiteachais 10 % ó Ionstraim an Choimisiúin Eorpaigh maidir leis an gComharsanacht, an Fhorbairt agus an Comhar Idirnáisiúnta agus sa bhuiséad daonnúil agus ba dheas linn é dá ngabhfadh gníomhaireachtaí agus stáit eile orthu féin a leithéid chéanna a dhéanamh freisin. Is iad na rialtais sna spriocthíortha a chaithfidh na réitigh fhadtéarmacha maidir le hoideachas a aimsiú agus ba cheart ról tábhachtach a bheith ag na ESSanna áitiúla. Ní féidir gurb é an comhphobal idirnáisiúnta an príomhghníomhaí san fhadtéarma. Táimid ag súil le dul chun cinn a dhéanamh maidir leis sin sa Chruinniú Mullaigh maidir le Claochlú an Oideachais.

4.4.

Is díol sásaimh iad na forálacha maidir le scoláireachtaí agus iontaobhais, ach ní mór aird a thabhairt ar shaincheisteanna roghnúcháin agus a áirithiú go mbeidh ESSanna rannpháirteach iontu. Agus na deiseanna sin á gcruthú, beidh sé tábhachtach go saineofar nósanna imeachta trédhearcacha, cothroma agus cuimsitheacha chun na rannpháirtithe i gcláir acadúla a roghnú, agus go dtabharfar tús áite ó thaobh rochtana de dóibh siúd atá ar bheagán deiseanna.

4.5.

Tá sé ríthábhachtach an leas is fearr is féidir a bhaint as an gcaipiteal daonna le go bhféadfar cur leis an iomaíochas agus dul i ngleic leis an dífhostaíocht, agus an fhorbairt inbhuanaithe á hurramú san am céanna. Chuige sin, beidh lucht saothair ag teastáil a mbeidh réimse scileanna idirdhisciplíneacha acu, mar aon le hacmhainn oiriúnaithe. Ní mór an beartas oideachais agus oiliúna a fhorbairt agus a chur ar fáil i ndlúthchomhar leis na comhpháirtithe sóisialta agus ní mór breis béime a chur ar inniúlachtaí seachas ar cháilíochtaí. Cuideoidh sé sin leis an mbearna ó thaobh mímheaitseáil scileanna de a laghdú.

Eagraíochtaí don Óige

4.6.

Leagtar amach sa teachtaireacht roinnt fóram agus comhlachtaí arb é is aidhm dóibh rannpháirtíocht daoine óga a spreagadh. Is díol sásaimh é Ardán an Fhóraim Beartais um Fhorbairt, chomh fada is a chinnteoidh sé naisc an phobail le heagraíochtaí don óige agus go bhfuil na heagraíochtaí sin neamhspleách, féineagraithe agus an t-aos óg féin ar an stiúir, más féidir sin.

4.7.

Is díol sásaimh é go luaitear eagraíochtaí don óige sa teachtaireacht agus go ndéantar tagairt inti dá rannpháirtíocht siúd. Maidir le cur i bhfeidhm céimneach an Phlean Gníomhaíochta don Óige, b’fhiú leas a bhaint as na samhlacha éagsúla de chleachtas oibre don óige atá san Aontas. D’fhéadfadh an cleachtas sin a bheith ar aon chéim ábharthachta le guthanna daoine óga, ós rud é go gcuireann sé le hacmhainneacht an aosa óig ar an leibhéal áitiúil, agus, dá thoradh sin, ceapfar ceannairí óga a mbeidh cur amach acu ar an ngnáthshaol. Gheofar fianaise shuntasach agus samhlacha suntasacha i gComhpháirtíocht Chomhairle na hEorpa/AE agus san earnáil dheonach don óige.

4.8.

D’fhéadfadh eagraíochtaí don óige a bheith ina n-acmhainn iontach chun an plean a chur i gcrích. Ba cheart Ballstáit an Aontais Eorpaigh a spreagadh trí mheán pleananna gníomhaíochta náisiúnta le páirt a thabhairt dá n-earnáil óige sa réimse sin. Ba cheart dúinne tosaíocht a thabhairt do dhea-shamhlacha agus d’obair ó eagraíochtaí óige an Aontais maidir le hobair forbartha, obair choinbhleachta agus obair maidir le cearta an duine de rogha ar shamhlacha d’fhorbairt na hóige ó na Stáit Aontaithe, mar shampla, a mbaintear leas astu go minic mar shamhlacha “réamhdhéanta” i dtíortha i mbéal forbartha agus i réigiúin eile, agus ar samhlacha iad sin nach mbeadh fréamhaithe sna luachanna céanna go minic. Bheadh an méid sin ag teacht leis an tiomantas réitigh shaincheaptha a bheith ann do réigiúin ar leith.

4.9.

Na tiomantais maidir leis an oideachas a tugadh, ba cheart iad a chur i bhfeidhm sna córais neamhfhoirmiúla agus sheachfhoirmiúla atá i réim i bpobail, in ESSanna agus in eagraíochtaí oibre don óige. Tugtar dea-threoir maidir leis an méid sin sna sainmhínithe ó Unesco agus ó Chomhairle na hEorpa, agus san obair a rinneadh i gcomhthéacs na caibidile ar an óige de chuid Erasmus+. Ní mór dúinn a aithint a thairbhí don uile dhuine atá an fhoghlaim a dhéantar lasmuigh de shuíomh na scoile, ar foghlaim ar feadh an tsaoil í agus ar foghlaim í a chuimsíonn réimsí uile an tsaoil.

4.10.

Bíonn tábhacht leis an idirphlé polaitiúil agus is spriocanna uaillmhianacha atá sa Phlean Gníomhaíochta don Óige, ach níor cheart dúinn neamhaird a thabhairt ar bheartais óige sna tíortha uile ná ar fhreagrachtaí na rialtas, ná ar an ngá atá le fíor-earnáil dheonach agus le sochaí shibhialta. Maidir le cur i bhfeidhm an Phlean Gníomhaíochta don Óige, ní mór tacú freisin le forbairt bheartas i leith obair óige, le forbairt comhairlí náisiúnta óige nó comhlachtaí dá samhail, agus le cineálacha cur chuige, mar shampla Measúnú tionchair an Aontais Eorpaigh ó thaobh na hóige de agus cineálacha cur chuige eile nach é.

4.11.

Tá naisc cheana féin ag eagraíochtaí don óige ar fud na cruinne, rud is léir ón obair atá déanta ag eagraíochtaí domhanda don óige faoi scáth Big 6 agus ba cheart iad a bheith bainteach le cur i bhfeidhm céimneach an phlean, ag tógáil dóibh ar an obair atá déanta cheana agus a bheith ina samhail le haghaidh tionscnaimh eile. Ina theannta sin, ní mór a bheith cáiréiseach agus gan srianta ró-mhór a leagan síos maidir le cúrsaí rannpháirtíochta. Ní léir ar úsáideadh próisis rannpháirtíochta nuair a roghnaíodh na saincheisteanna i gcás an Chiste um Chumhachtú na hÓige. B’fhéidir nach roghnódh daoine óga i gcónaí na saincheisteanna a mheasann daoine eile a bheith tábhachtach, go háirithe sna tíortha i mbéal forbartha nó i stáit leochaileacha ina mbraithfí breis tábhachta a bheith le hábhair níos praiticiúla.

4.12.

Is díol sásaimh iad na forálacha maidir le fothú acmhainneachta d’eagraíochtaí don óige agus ba cheart tacaíocht éifeachtach a bheith ann dóibh chun tús a chur le gluaiseachtaí na cosmhuintire sna tíortha comhpháirtíochta, ar féidir le toscaireachtaí an Aontais ról ríthábhachtach a bheith acu iontu ar fud an domhain. Ba cheart comhpháirtíochtaí le heagraíochtaí an Aontais a chur ar fáil, i gcás inarb iomchuí, agus beidh faireachán le déanamh ar an obair. Beidh sé tábhachtach éascaíocht a dhéanamh ar líonraí a chruthú agus a neartú le heagraíochtaí an Aontais agus eagraíochtaí neamh-AE araon.

Cur i gcrích éifeachtach

4.13.

Bíonn neart gníomhaithe, beartas agus línte cistiúcháin bainteach leis an obair sin, cuir i gcás toscaireachtaí an Aontais, Ard-Stiúrthóireachtaí éagsúla de chuid an Choimisiúin, an tSeirbhís Eorpach Gníomhaíochta Seachtraí, Comhairle an Aontais Eorpaigh agus na Ballstáit, agus raon buiséad cúnaimh. Ní mór soiléireacht agus comhar trasearnála cuí a áirithiú le cur i bhfeidhm an Phlean Gníomhaíochta don Óige, rud a áiritheoidh go mbeidh béim láidir ar an spriocghrúpa ar deireadh thiar agus go mbeidh buiséad leordhóthanach ar fáil ag an am céanna.

4.14.

I dtaca le coincheapa atá dírithe ar theagmhálacha a chothú, d’fhéadfaí cur le hobair atá ann cheana agus féachaint ar an nascadh agus ar thionscnaimh (Óige) eile de chuid Erasmus+. Chomh maith leis sin, d’fhéadfadh tionscadail Rannpháirtíochta Óige Erasmus+ (gan an ghné thrasnáisiúnta) a bheith ina ndea-shamhlacha le haghaidh tionscadail óige sna spriocthíortha.

4.15.

Is iad na daoine óga a bheidh ina gceannairí amach anseo agus is iadsan a bheidh i mbun athruithe a dhéanamh, agus is ceart caitheamh leo mar chomhpháirtithe bunriachtanacha má tá rath le bheith ar Chlár Oibre 2030 don Fhorbairt Inbhuanaithe, ar Chomhaontú Pháras maidir leis an athrú aeráide agus ar an aistriú digiteach. Ba cheart a áirithiú, tríd an bPlean Gníomhaíochta don Óige, go ndéanfar daoine óga a chumhachtú ar an leibhéal polaitiúil, sóisialta agus eacnamaíoch trí ghníomhaíochtaí seachtracha an Aontais. Ag gníomhú dó i bhfianaise a thiomantais an moladh ón gComhdháil ar Thodhchaí na hEorpa a chur chun feidhme lena ról institiúideach a fheabhsú agus é a chumhachtú mar éascaitheoir agus mar ráthóir gníomhaíochtaí daonlathais rannpháirtíochta, cuir i gcás idirphlé struchtúrtha le ESSanna agus le painéil saoránach, tá CESE réidh chun a chion féin a dhéanamh.

4.16.

Tá tagairtí go mion agus go minic don aistriú go dtí an aosacht sa Phlean Gníomhaíochta don Óige ar díol mór sásaimh iad, agus iad ag teacht le luachanna na hoibre óige san Aontas Eorpach. Ar na saincheisteanna tábhachtacha a bhaineann le hábhar anseo tá: go bhfoghlaimeodh daoine óga faoina gcearta agus a ndualgais mar shaoránaigh, sin agus an litearthacht airgeadais, teangacha iasachta, inbhuanaitheacht ár bpláinéid agus an fhiontraíocht. Ar an gcaoi chéanna, is díol sásaimh do CESE an nasc le Clár Oibre na Náisiún Aontaithe don Óige, don tSíocháin agus don tSlándáil, agus an glao ar rannpháirtíocht níos leithne leis na Náisiúin Aontaithe. Agus an Plean Gníomhaíochta don Óige á chur i gcrích, ní mór dúinn a aithint go bhfuil bearna idir daoine óga i gcoitinne agus an próiseas cinnteoireachta in an-chuid réimsí.

4.17.

Tá ríthábhacht le Rún 2250 (2015) ó Chomhairle Slándála na Náisiún Aontaithe don Óige, don tSíocháin agus don tSlándáil mar uirlis chun daoine óga ar fud an domhain a thabhairt chun rannpháirtíochta. Sainaithnítear ann na cúig phríomhcholún le haghaidh gníomhaíochta: rannpháirtíocht, cosaint, cosc, comhpháirtíochtaí agus díscor agus athimeascadh. Leis an rún cinniúnach sin, iarrtar ar na Páirtithe is Sínitheoirí cead cainte a thabhairt don óige, murab ionann is riamh, sa phróiseas cinnteoireachta ar an leibhéal áitiúil, náisiúnta, réigiúnach agus idirnáisiúnta, agus féachaint an bhféadfaí sásraí a chur ar bun a chuirfeadh ar chumas an aosa óig a bheith rannpháirteach go fóinteach i bpróisis síochána. Ba cheart tacaíocht a thabhairt dóibh siúd ar mian leo an clár oibre sin a chur chun feidhme ar an leibhéal áitiúil agus ar an leibhéal náisiúnta. Dá ndéanfaí nascadh agus comhordú leis an gCiste um Chumhachtú na hÓige, thiocfadh a lán sineirgí as sin.

Inscne

4.18.

Tá CESE den tuairim go bhfuil sé ríthábhachtach leas a bhaint as acmhainneacht daoine óga agus tacú leis an gcomhionannas inscne ar mhaithe leis an bhforbairt inbhuanaithe. Tá sé i gceist, a bhuí le gníomhaíochtaí seachtracha an Aontais, daoine óga a chumhachtú ar an leibhéal polaitiúil, sóisialta agus eacnamaíoch agus cuidiú leo páirt a ghlacadh sa phróiseas cinnteoireachta agus i gceapadh beartas ar bhealach fiúntach cuimsitheach. Measann CESE go mbaineann ríthábhacht le cumhachtú na gcailíní agus na mban óg chun an fhorbairt inbhuanaithe a áirithiú, agus is mór aige na tagairtí sa Phlean Gníomhaíochta don Óige maidir le comhionannas inscne a áirithiú agus deireadh a chur leis an idirdhealú. Tugann CESE le fios gur cheart an Plean Gníomhaíochta don Óige a chun feidhme trí bhíthin gníomhaíochtaí fiúntacha, straitéiseacha agus fadtéarmacha a rachaidh chun tairbhe d’fhir agus do mhná óga ar bhealach comhionann. Áirítear leis sin straitéisí a fhorbairt lena gcuirfear príomhshruthú inscne chun cinn i ngach réimse den ghníomhaíocht sheachtrach.

4.19.

Is den tábhacht cur le líon na ndaoine óga, go háirithe mná óga, a mbeidh inniúlachtaí STEM (eolaíocht, teicneolaíocht, innealtóireacht agus matamaitic) agus scileanna digiteacha acu, agus spéis sna réimsí STEM a mhúscailt i gcailíní go luath ina saol, tacaíocht a thabhairt d’fhiontraithe ban agus d’eiseamláirí baineanna sna hearnálacha sin agus infheistíocht a dhéanamh i gcláir chun spéis in STEM a mhúscailt i gcailíní iar-bhunscoile.

Meabhairshláinte

4.20.

Is díol sásaimh í an tagairt don mheabhairshláinte sa teachtaireacht agus tá súil againn go mbeidh an téama seo go mór in uachtar de réir mar a bheidh an Plean Gníomhaíochta don Óige á chur i gcrích. Ós rud é go mbaineann laigí le córais sláinte ar fud an domhain, ní mór cur lena bhfuil d’fheabhsuithe á ndéanamh sa réimse sin ar mhaithe le daoine óga.

Daoine faoi mhíchumas

4.21.

Ina cheann sin, measann CESE gur tábhachtach an ní tagairt den sórt céanna a dhéanamh sa teachtaireacht do dhaoine óga faoi mhíchumas agus gur cheart béim mhór a leagan orthu freisin nuair a bhíonn an Plean Gníomhaíochta don Óige á chur i gcrích. Is minic a ligtear daoine óga faoi mhíchumas i ndearmad mar ghrúpa nuair a bhíonn cumhachtú agus rannpháirtíocht dhaonlathach an aosa óig á gcur chun cinn. Is é is lú is gann dóibh baint a bheith acu le cur chun feidhme an Phlean.

Deiseanna eacnamaíocha

4.22.

Ach iad a bheith oiriúnach, beidh ríthábhacht le scileanna maidir leis na deiseanna eacnamaíocha a bheidh ann do dhaoine óga amach anseo a thapú. Is gá tacaíocht a thabhairt amach anseo d’fhiontraithe agus do ghnólachtaí nuathionscanta, lena n-áirítear i bhfoirm airgeadais agus creidmheasa, ós rud é go mbeidh go leor deiseanna ann, go háirithe sa réimse digiteach, go mór mór sa chuid sin den domhan atá i mbéal forbartha.

4.23.

A fhad a bhaineann le deiseanna eacnamaíocha, is dea-shampla í samhail Ráthaíocht an Aontais don Aos Óg, ach í a choigeartú go hiomchuí chun deiseanna a chur ar fáil dóibh siúd nach bhfuil i mbun oideachais, fostaíochta ná oiliúna. Beidh gá le hoideachas maidir le cearta saothair agus sóisialta chun an clár oibre maidir le hobair chuibhiúil a fhíorú.

4.24.

Beidh saincheisteanna, ina measc cúrsaí trádála, le scrúdú mar chuid den Phlean Gníomhaíochta don Óige, sna caibidlí faoin inbhuanaitheacht i gcomhaontuithe saorthrádála, mar shampla, agus ba cheart rannpháirtíocht na sochaí sibhialta, cuir i gcás eagraíochtaí don óige, a mholadh. Tá daoine óga fós orthu siúd is leochailí i leith saothar leanaí agus cineálacha eile drochíde. Má táthar chun cur ina éadan, ba cheart an comhrac i gcoinne saothar leanaí a áireamh ina chuid thábhachtach den Phlean Gníomhaíochta don Óige ionas gur féidir stop a chur faoi dheireadh is faoi dheoidh leis san 21ú haois. Chuige sin, ní mór acmhainní airgeadais a chruthú ionas nach mbeidh oibrithe leanaí ag brath a thuilleadh ar a n-ioncam. Ar an taobh eile, ní mór srian a chur le cumas gníomhaíochta cuideachtaí a théann i muinín saothar leanaí mar chuid dá slabhra táirgeachta domhanda.

4.25.

Chomh minic lena athrach, is daoine óga is túisce a thugann turais chontúirteacha orthu féin agus iad ag dul ar imirce go dtí an Eoraip nó go háiteanna eile. Chun a chinntiú nach bhfágfar de rogha ag daoine óga ach turais chontúirteacha, ar turais neamhdhleathacha go minic iad, a dhéanamh thar theorainneacha idirnáisiúnta, ba cheart a áireamh ina chuid den Phlean Gníomhaíochta don Óige comhar gníomhach le tríú tíortha chun conairí daonnúla a chruthú agus cláir athlonnaithe a bhunú do dhaoine óga a ligfidh dóibh dul chun na hEorpa go sábháilte agus go dleathach.

---

(1)  Kalantaryan, S., McMahon, S. agus Ueffing, P., Youth in external action, JRC130554, Oifig Foilseachán an Aontais Eorpaigh, Lucsamburg, 2022.

(2)  IO C 62, 15.2.2019, lch. 142 (níl leagan Gaeilge ann).

(3)  IO C 429, 11.12.2020, lch. 44.

(4)  IO C 443, 22.11.2022, lch. 44..

(5)  IO C 486, 21.12.2022, lch. 46.

(6)  Tuarascáil faisnéise ó CESE maidir le Cur chun feidhme an Chomhaontaithe um Tharraingt Siar idir an tAontas Eorpach agus an Ríocht Aontaithe, lena n-áirítear an Prótacal maidir le hÉirinn agus Tuaisceart Éireann.

(7)  https://globalyouthmobilization.org/.

(8)  IO C 100, 16.3.2023, lch. 38.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa — “Ról na ndaoine óga san aistriú glas”

(Tústuairim arna hiarraidh sin d’Uachtaránacht na Sualainne)

(2023/C 184/03)

Rapóirtéir:

Nicoletta MERLO

Iarraidh ó Uachtaránacht na Sualainne ar Chomhairle an Aontais Eorpaigh	Litir, 14.11.2022
Bunús dlí	Airteagal 304 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh
Rannóg atá freagrach	Fostaíocht, Gnóthaí Sóisialta agus Saoránacht
Dáta a glactha sa rannóg	8.3.2023
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	22.3.2023
Seisiún iomlánach Uimh.	577
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	152/00/01

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Creideann CESE gur féidir le daoine óga agus nach mór do dhaoine óga ról ríthábhachtach a bheith acu i gcomhthéacs an aistrithe ghlais. Measann sé go bhfuil sé ríthábhachtach go mbeadh samhail nua rialachais ann atá níos cuimsithí agus atá in ann rannpháirtíocht ghníomhach daoine óga i bpróisis chinnteoireachta a áirithiú, agus na bacainní atá fós ann á sárú san am céanna.

1.2.

Tá sé á chur i bhfios go láidir ag CESE a thábhachtaí atá sé a áirithiú go mbeidh ról ceannasach ag eagraíochtaí don óige sa phróiseas cinnteoireachta agus i bhforbairt agus scaipeadh tionscadal a bhaineann leis an inbhuanaitheacht agus leis an gcomhshaol, tríd an tacaíocht airgeadais is gá a ráthú dóibh i measc nithe eile.

1.3.

Measann CESE gur den ríthábhacht go ndéanfar faireachán leanúnach ar na héifeachtaí atá ag infheistíochtaí poiblí, lena n-áirítear iad siúd a bhaineann leis an aistriú glas, ar dhaoine óga agus ar na tionchair a bheidh acu orthu amach anseo trí mheasúnú tionchair eacnamaíoch, polaitiúil agus sóisialta a dhéanamh ar na beartais atá le cur chun feidhme, agus táscairí á n-úsáid roimh a bhformheas, lena linn agus tar éis a bhformheasta.

1.4.

Molann CESE d’institiúidí an Aontais agus do na Ballstáit bearta agus sásraí a chur chun feidhme chun a áirithiú go gcuirfear dearcadh na hóige san áireamh i ngach réimse beartais agus an deis a chur ar fáil rannpháirtíocht ghníomhach daoine óga a ráthú trí Mheasúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de a ghlacadh ina iomláine.

1.5.

Measann CESE go bhfuil sé ríthábhachtach na tionscnaimh agus na beartais a ghlacfar i gcomhthéacs Bhliain Eorpach na Scileanna a nascadh le téama an aistrithe ghlais, leis an bhforbairt inbhuanaithe, agus leis na dúshláin atá roimh dhaoine óga i saol atá ag athrú go tapa.

1.6.

Measann CESE go bhfuil sé ríthábhachtach an t-oideachas agus forbairt na scileanna a bhfuil daoine óga ag súil leo maidir leis an tsaincheist sin a chur san áireamh. Déanfar amhlaidh trí úsáid a bhaint as cur chuige trasearnála lena bhféadfar scileanna teoiriciúla agus praiticiúla a chur ar fáil, lena n-áirítear tríd an aistriú ón scoil go dtí an obair agus printíseachtaí gairmiúla a chur chun feidhme agus a fheabhsú, agus trí pháirt a thabhairt do na comhpháirtithe sóisialta freisin. Ina theannta, an oiliúint ar na hábhair sin a chuirfí ar fáil, ba cheart di a bheith struchtúrach trí dhearadh agus forbairt na hoiliúna sin a bhunú ar na críocha agus na riachtanais atá acu, agus an méid sin laistigh de chreat níos leithne ar an leibhéal náisiúnta.

1.7.

Measann CESE nach mór na saincheisteanna maidir le hinbhuanaitheacht agus cosaint an chomhshaoil a theagasc ó aois óg, trí uirlisí nuálacha oideachais a ghlacadh lena gcuirfear san áireamh cosaint an chomhshaoil, forbairt shóisialta agus eacnamaíoch, agus gnóthú na gcuspóirí gaolmhara. Tá oideachas ar ardchaighdeán do chách agus obair chuibhiúil dóibh siúd a chuireann ar fáil é ríthábhachtach chun é sin a áirithiú.

1.8.

Tá béim á leagan ag CESE ar a thábhachtaí atá sé do scoileanna dul i ngleic leis na saincheisteanna a bhaineann leis an aistriú glas i gcomhar leis na húdaráis áitiúla agus trí bhíthin gníomhaíochtaí lasmuigh den scoil, go háirithe i gcomhar le heagraíochtaí don óige agus leis an tsochaí shibhialta eagraithe. Ar an gcaoi sin, cruthófar feasacht agus rannpháirtíocht i measc na ngnáthshaoránach. I ndáil leis sin, is díol sásaimh do CESE an dea-thaithí a cuireadh ar fáil le Tionscadal Erasmus Glas agus tá sé ag súil lena chur chun feidhme.

1.9.

Chun scileanna a thabhairt d’oibrithe, idir óg agus aosta, a chuirfidh ar a gcumas an nuálaíocht a thagann as an aistriú glas a rialú, creideann CESE go bhfuil sé tábhachtach infheistíocht a dhéanamh san fhoghlaim obairbhunaithe. Mar chuid de sin, bheadh sé tábhachtach oiliúint sa láthair oibre agus intéirneachtaí agus printíseachtaí ardcháilíochta a chur chun cinn lena bhféadfaí idirphlé dearfach a chruthú i dtaca le riachtanais an mhargaidh agus scileanna aonair daoine óga. Is féidir ról lárnach a bheith ag an idirphlé sóisialta agus ag an gcómhargáil ina leith sin.

1.10.

Tá CESE den bharúil go bhfuil sé riachtanach beartais oiliúna iomlánaíocha a bheith ann atá comhtháite le beartais thionsclaíocha, a bheidh comhordaithe le straitéisí forbartha eile, agus a bheidh pleanáilte go mion ar an leibhéal críochach agus áitiúil. Ba cheart sin a dhéanamh i ndlúthchomhar leis na comhpháirtithe sóisialta chun a áirithiú gur aistriú cóir a bheidh san aistriú glas agus nach bhfágfar aon duine ar lár.

1.11.

Chun rannpháirtíocht leordhóthanach na mban in earnálacha a bhaineann leis an aistriú glas a áirithiú, creideann CESE nach mór an comhionannas inscne a bheith ina dhlúthchuid den aistriú glas. Ba cheart do na Ballstáit níos mó acmhainní a infheistiú chun treoir ghairme a chur ar fáil do dhaoine óga ar scoil agus chun tacú leo san obair trí sheirbhísí éifeachtúla poiblí fostaíochta atá nasctha go leormhaith le creatlach táirgthe na críche.

1.12.

Is féidir le fiontraithe óga ról tábhachtach a bheith acu i bhforbairt na nuálaíochta, lena n-áirítear i réimse an aistrithe ghlais. Creideann CESE gur gá na daoine óga sin a spreagadh trí oiliúint agus tacaíocht shonrach a chur ar fáil do thionscadail nuálacha, agus trí thacaíocht leordhóthanach airgeadais a áirithiú.

1.13.

Chun a áirithiú gur aistriú cóir a bheidh san aistriú glas freisin agus go seachnófar dúnadh cuideachtaí a mbeidh caillteanas post mar thoradh orthu, measann CESE gur tosaíocht é go ndéanfaidh na Ballstáit acmhainní suntasacha a infheistiú, na hacmhainní atá sna Pleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta ar dtús, chun tacú le gnólachtaí ar gá dóibh a ngníomhaíochtaí a athrú, chun oibrithe a cuireadh ar iomarcaíocht a athfhostú, agus chun tacú le fiontraithe, go háirithe fiontraithe óga, a bhfuil sé beartaithe acu infheistíocht a dhéanamh i ngnólachtaí glasa.

2.   Cúlra na tuairime

2.1.

D’iarr Uachtaránacht na Sualainne ar Chomhairle an Aontais Eorpaigh an tústuairim sin chun imscrúdú a dhéanamh ar ról na ndaoine óga san aistriú glas.

2.2.

Is éard atá i gceist leis an “aistriú glas” ná aistriú gheilleagar agus shochaí an Aontais i dtreo spriocanna aeráide agus comhshaoil a bhaint amach trí bheartais agus infheistíochtaí den chuid is mó. Is i gcomhréir leis an Dlí Aeráide Eorpach, lena leagtar síos an oibleagáid an aeráidneodracht a bhaint amach faoi 2050, an Comhaontú Glas don Eoraip agus Comhaontú Pháras a dhéanfar sin chun a áirithiú go mbeidh an t-aistriú cóir agus cuimsitheach do chách.

2.3.

I bhfianaise na ndúshlán mór sin, is den ríthábhacht a thabhairt faoi deara gurb í an ghlúin óg an ghlúin is íogaire agus is feasaí i dtaobh an ghá atá le gníomhú chun inbhuanaitheacht chomhshaoil a bhaint amach. Go deimhin, má tá ábhair ar leith sa lá atá inniu ann lena mbeifear in ann nasc dearfach a chruthú idir íogaireacht agus luachanna an aosa óig agus ceisteanna oscailte ár linne, mar atá an comhshaol, cur chun cinn na sláinte, agus cosaint bhithéagsúlacht an phláinéid. Baineann ardacmhainneacht nuálaíochta leis na hábhair sin a mhéid a bhaineann le samhlacha táirgthe agus tomhaltais.

2.4.

Le blianta beaga anuas, bhí an gníomhú ar son na haeráide mar spreagadh do líon mór daoine óga ar fud na hEorpa agus tá méadú tagtha ar líon na ngluaiseachtaí comhshaoil agus sóisialta ar an leibhéal críochach, ar an leibhéal náisiúnta agus ar an leibhéal Eorpach. Mar chuid de sin, téann daoine óga i mbun agóide agus bearta nithiúla ó rialtais agus ó lucht ceaptha beartas á n-éileamh acu chun an comhshaol a chosaint agus an aeráidneodracht a bhaint amach.

2.5.

Fógraíodh 2022 mar Bhliain Eorpach na hÓige ní hamháin chun an ghlúin óg, na daoine is mó atá thíos leis an bpaindéim, a cheiliúradh agus chun tacú leo trí dhóchas, neart agus creideamh nua a spreagadh iontu don todhchaí, ach chun aird a tharraingt, freisin, ar an gcaoi a gcuireann an t-aistriú glas agus digiteach ionchais agus deiseanna nua ar fáil.

3.   Rannpháirtíocht na hóige san aistriú glas

3.1.

Chun aistriú glas cóir a bhaint amach, ní mór Clár Oibre 2030 na Náisiún Aontaithe don Fhorbairt Inbhuanaithe agus na 17 Sprioc Forbartha Inbhuanaithe (SDGanna) a ghabhann leis a chur chun feidhme tríd an gComhaontú Glas don Eoraip, lena n-áirítear trí shamhail nua rialachais a chur chun feidhme atá níos cuimsithí agus lena féidir páirt ghníomhach a thabhairt do dhaoine óga sna próisis chinnteoireachta.

3.2.

Na cinntí sin a dhéanfaidh ceannairí polaitiúla san am i láthair maidir leis an athrú aeráide agus saincheisteanna comhshaoil eile, beidh tionchar acusan ar ghlúin óg an lae inniu agus ar na glúnta a bheidh ann amach anseo go háirithe. Tá sé de cheart ag daoine óga cead cainte a bheith acu maidir leis na saincheisteanna sin a mbíonn tionchar acu orthu, mar atá luaite i gClár Oibre 2030 ina dtugtar aitheantas do dhaoine óga mar ghníomhaithe tábhachtacha don athrú laistigh dá SDGanna.

3.3.

Cé go n-aithnítear níos mó ná riamh ról na ndaoine óga maidir le domhan níos inbhuanaithe, níos cuimsithí agus níos glaise a chothú, agus in ainneoin forógra bliana a bheith tiomnaithe dóibh, is léir go mbíonn sé deacair fós ar dhaoine óga, i ndáiríre, a bheith rannpháirteach go gníomhach i gcomhlachtaí cinnteoireachta.

3.4.

Le blianta beaga anuas, in ainneoin ardleibhéal gníomhaíochais i measc an aosa óig maidir le saincheist an athraithe aeráide, feictear chomh maith go bhfuil méadú tagtha ar an míshástacht agus ar an gcailliúint muiníne i measc daoine óga i ndáil le hinstitiúidí polaitiúla. Fágann sin go dtagann laghdú ar rannpháirtíocht ghníomhach na ndaoine sin i bpáirtithe polaitiúla agus go dtagann méadú ar líon na ndaoine a staonann ó pháirt a ghlacadh i dtoghcháin pholaitiúla, mar vótálaithe agus mar iarrthóirí araon. Is bagairt é sin ar an gcóras daonlathach agus is bac é ar bheartais réamhbhreathnaitheacha a fhorbairt, go háirithe iad siúd a bhfuil gá leo chun aghaidh a thabhairt ar dhúshláin an aistrithe aeráide, agus atá in ann freagairt d’íogaireachtaí agus do riachtanais éagsúla. I ndáil leis an méid sin, creideann CESE gur cheart rannpháirtíocht na hóige sa pholaitíocht agus i bpróisis chinnteoireachta eile a chur chun cinn mar thosaíocht agus gur cheart féachaint ar na roghanna uile chun go mbeidh an rannpháirtíocht sin indéanta agus éifeachtach ar gach leibhéal.

3.5.

Mar thúsphointe, bheadh sé tábhachtach bacainní sóisialta, eacnamaíocha agus cultúrtha ar rannpháirtíocht iomlán an aosa óig a shainaithint agus a shárú, bacainní a d’fhéadfadh a bheith ann freisin mar gheall ar easpa feasachta nó deacrachtaí rochtana ar fhaisnéis maidir le rannpháirtíocht na hóige agus sásraí ionadaíochta. Gné eile ar cheart béim a leagan uirthi is ea na bealaí nua neamhfhoirmiúla atá ag daoine óga le bheith rannpháirteach agus le hidirphlé a dhéanamh sa lá atá inniu ann. Is minic a bhíonn an teicneolaíocht agus na meáin shóisialta in úsáid acu, agus ba cheart aird chuí a thabhairt air sin ós rud é go bhféadfadh na nithe sin cabhrú le glúnta iomlána a spreagadh chun gnímh.

3.6.

An inbhuanaitheacht is bonn le dearcadh an aosa óig ar an domhan agus lena bpróisis chinnteoireachta, agus is dearcadh thar a bheith réadúil atá acu freisin. Dá bhrí sin, is féidir le heagraíochtaí don óige, a chuireann leasanna agus íogaireachtaí na milliún daoine óga san Eoraip chun cinn, ról tábhachtach a imirt chun a áirithiú go mbeidh guth ag an nglúin óg in institiúidí agus sa tsochaí shibhialta, agus ní hamháin sin, ach go mbeidh deis acu freisin rannchuidiú go fóinteach agus go cáilithe leis an bpróiseas cinnteoireachta ar an leibhéal áitiúil, réigiúnach, náisiúnta agus Eorpach (1).

3.7.

Ar na cúiseanna sin, tá béim á leagan ag CESE ar a thábhachtaí atá sé deiseanna a chruthú do na heagraíochtaí uile is ionadaíche don óige, ag tosú leo siúd a dhéanann ionadaíocht ar na daoine óga is leochailí agus iad siúd atá ina gcónaí sna ceantair is forimeallaí agus is mó atá faoin tuath, chun páirt a ghlacadh i gceapadh beartas agus i bhforbairt smaointe maidir le saincheisteanna inbhuanaitheachta.

3.8.

Is féidir le heagraíochtaí don óige a lán feidhmeanna a chomhlíonadh agus ról ríthábhachtach a bheith acu maidir le tionscadail a bhaineann leis an gcomhshaol agus leis an inbhuanaitheacht a scaipeadh agus a chur chun feidhme. Ar an gcúis sin, iarrann CESE ar institiúidí an Aontais tacaíocht airgeadais struchtúrach a chur ar fáil do na comhlachais sin trí acmhainní leordhóthanacha agus sonracha, ionas go mbeidh na dálaí cearta ag eagraíochtaí don óige chun rannpháirtíocht daoine óga san aistriú glas a áirithiú agus a fhorbairt.

3.9.

Ní leor an rannpháirtíocht inti féin, áfach. Ní mór a chur san áireamh i ngach beartas poiblí an tionchar a bheidh acu ar dhaoine óga agus na hionchais a bheidh acu, agus ar na glúnta atá fós le teacht freisin. Dá bhrí sin, ní mór meastóireacht ex ante, in itinere agus ex post a dhéanamh ar na hinfheistíochtaí ar fad, lena n-áirítear iad siúd a bhaineann leis an aistriú glas, chun a fháil amach go cinnte, trí tháscairí a úsáid, cad iad na tionchair eacnamaíocha, pholaitiúla agus shóisialta a bheidh ag na hinfheistíochtaí sin ar na glúnta óga.

3.10.

Molann CESE d’institiúidí an Aontais agus do na Ballstáit bearta agus sásraí a chur chun feidhme chun a áirithiú go gcuirfear dearcadh na hóige san áireamh i ngach réimse beartais, agus molann sé an deis a chur ar fáil do dhaoine óga rannchuidiú go comhleanúnach agus ar bhonn a n-inniúlachta chun aghaidh a thabhairt ar na dúshláin atá rompu trí Mheasúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de a ghlacadh ina iomláine (2).

3.11.

Is é an rud atá ag teastáil, ar mhaithe leis an bpláinéad agus le hardfhorbairt ár mBallstát araon, cumhachtú daoine óga sna cheithre réimse seo a leanas: rannpháirtíocht i bpróisis an athraithe; an fhéidearthacht ról gníomhach a imirt trí fhreagracht a fheidhmiú nuair a bhíonn roghanna aonair agus roghanna comhchoiteanna le déanamh; tuilleadh eolais a fháil faoi na claochluithe atá ag tarlú agus faoi iarmhairtí dosheachanta an aistrithe ghlais agus an aistrithe dhigitigh; agus scileanna a fhorbairt chun gur féidir idirghabháil a dhéanamh ar bhealach cáilithe.

4.   An t-aistriú glas san oideachas agus i margadh an tsaothair

4.1.

Fógraíodh 2023 mar Bhliain Eorpach na Scileanna. Measann CESE go bhfuil sé ríthábhachtach na tionscnaimh agus na beartais a ghlacfar i ndáil leis sin a nascadh le téama an aistrithe ghlais, leis an bhforbairt inbhuanaithe, agus leis na dúshláin atá roimh dhaoine óga i saol atá ag athrú go tapa.

4.2.

I gcomhthéacs na héigeandála aeráide agus comhshaoil, ba cheart tús áite a thabhairt sna scoileanna don oideachas ar mhaithe leis an inbhuanaitheacht. Tá ról lárnach ag oideoirí maidir lena chinntiú go bhfuil daltaí eolach ar chúrsaí aeráide agus go bhfuil an t-eolas agus na scileanna cuí acu chun páirt a ghlacadh sa gheilleagar glas. Is iomaí cur chuige is féidir le múinteoirí agus scoileanna a ghlacadh chun na saincheisteanna seo a fhiosrú le daltaí, ach chuige sin, tá oideachas ardchaighdeáin do chách ag teastáil mar aon le hobair chuibhiúil dóibh siúd a chuireann ar fáil é. Measann CESE go bhfuil sé riachtanach cistiú leordhóthanach a áirithiú ar an leibhéal Eorpach, náisiúnta, réigiúnach agus áitiúil chun tacaíocht a chur ar fáil do thionscadail agus do thionscnaimh chun teagasc agus foghlaim a chothú agus a chur chun feidhme i réimsí an chomhshaoil agus na hinbhuanaitheachta.

4.3.

Níl amhras ar bith ann ach go bhfuil an t-aistriú glas agus na straitéisí forbartha inbhuanaithe trasearnálach amach is amach. Ní mór, dá bhrí sin, an t-oideachas agus forbairt na scileanna a bhfuil daoine óga ag súil leo maidir leis an tsaincheist sin a chur san áireamh. Déanfar amhlaidh trí úsáid a bhaint as cur chuige trasearnála lena bhféadfar scileanna teoiriciúla agus praiticiúla a chur ar fáil, lena n-áirítear tríd an aistriú ón scoil go dtí an obair agus printíseachtaí gairmiúla a chur chun feidhme agus a fheabhsú. Ina theannta, an oiliúint ar na hábhair sin a chuirfí ar fáil, ba cheart di a bheith struchtúrach trí dhearadh agus forbairt na hoiliúna sin a bhunú ar na críocha agus na riachtanais atá acu, agus an méid sin laistigh de chreat níos leithne ar an leibhéal náisiúnta d’fhonn foghlaim ar feadh an tsaoil a bhaint amach.

4.4.

Ba cheart páistí a mhúineadh faoi shaincheisteanna inbhuanaitheachta agus cosanta comhshaoil ag aois óg; ag tosú sa réamhscoil agus ag leanúint ar aghaidh le cláir thiomnaithe le linn na scolaíochta. Tá sé tábhachtach, dá bhrí sin, go gcuirfí oiliúint ar leith ar mhúinteoirí agus go ndéanfaí deimhin de go mbeadh deiseanna acu a gcuid scileanna a thabhairt cothrom le dáta ar bhonn leanúnach.

4.5.

Trí chonairí an aistrithe ghlais agus chultúrtha a thabhairt isteach laistigh de na próisis oideachais, tugtar le tuiscint go ndéanfar athdhearbhú ar ról oideachasúil na scoileanna, a bhfuil sé de chúram orthu tacú le conairí sibhialta a chruthú lena bhféadfar mic léinn a theagasc chun maireachtáil sa domhan ar bhealach nua agus inbhuanaithe. Dá bhrí sin, is gníomhaithe mórthábhachtacha iad na daltaí a bhíonn ag tiomáint athraithe chun cinn a threoraíonn iad i dtreo samhail nua den tsochaí, samhail ina gcuirtear an timpeallacht i gcroílár na sochaí. Tugtar deis dóibh, mar sin, stíleanna maireachtála nua atá i dtiúin leis an dúlra a thriail agus a scaipeadh.

4.6.

Sa chomhthéacs reatha, atá de shíor ag athrú go tapa, ní mór timpeallachtaí oideachais nuálacha a chur ar fáil trí aibítir éiceolaíoch nua a chruthú atá i gcomhréir le spriocanna Chlár Oibre 2030 agus atá dírithe ar na modhanna chun an geilleagar ciorclach a chur chun feidhme agus ar na huirlisí a chuirtear ar fáil leis an smaointeoireacht saolré (3). Cuirtear san áireamh leis sin cosaint an chomhshaoil, forbairt shóisialta agus eacnamaíoch, agus gnóthú cuspóirí gaolmhara.

4.7.

Tá béim á leagan ag CESE air go bhfuil eolas de dhíth ar chách chun dul i ngleic leis an athrú aeráide, go háirithe maidir le gach gné den tomhaltas agus den táirgeadh inbhuanaithe, roghanna freagracha bia agus laghdú ar chur amú bia, agus úsáid fuinnimh inbhuanaithe. Ba cheart tacú le hoideachas daoine óga tríd an bhfoghlaim ar feadh an tsaoil do thuismitheoirí agus trí oideachas a thabhairt do na saoránaigh (4).

4.8.

Dá bhrí sin, beidh rath an aistrithe éiceolaíoch ag brath ar chumas scoileanna oibriú i gcomhar leis na húdaráis áitiúla agus le gníomhaíochtaí lasmuigh den scoil, go háirithe le heagraíochtaí don óige agus leis an tsochaí shibhialta eagraithe, rud a spreagfaidh feasacht agus rannpháirtíocht, lena n-áirítear i measc na ngnáthshaoránach. I ndáil leis sin, is díol sásaimh do CESE an dea-thaithí a cuireadh ar fáil le Tionscadal Erasmus Glas agus tá sé ag súil lena chur chun feidhme.

4.9.

Murab ionann is riamh, tá feasacht, eolas agus ceannaireacht dhearfach maidir le saincheisteanna cosanta comhshaoil in uachtar i measc na glúine níos óige, i.e. Glúin Z nó “Gen Z” (iad siúd atá faoi bhun 25 bliana d’aois) agus iad siúd a bhfuil níos mó oideachais orthu agus uirlisí cultúrtha níos láidre acu. Fágann sé sin go dtiocfaidh méadú agus comhdhlúthú ar fheasacht agus ar fhaisnéis cháilithe luath nó mall, ach gur féidir na freagraí dearfacha a theastaíonn a neartú, freisin, trí oideachas daoine óga a fheabhsú agus trína gcaipiteal daonna a neartú sna réimsí sóisialta agus eacnamaíocha. Os a choinne sin, ní hamháin go gcuireann cáilíochtaí ísle oideachais agus an deacracht a bhaineann le dul isteach i saol na hoibre moill ar rannchuidiú siúd le fás reatha na tíre, ach laghdaíonn siad freisin ról na ndaoine óga mar rannpháirtithe gníomhacha i bpróisis nua fáis atá i dtiúin go mór le dúshláin an lae inniu.

4.10.

Ní haistriú go scileanna. Tá sé ríthábhachtach scileanna a thabhairt d’oibrithe, idir óg agus aosta, a chuirfidh ar a gcumas an nuálaíocht a eascraíonn as an aistriú glas a rialú, ar aistriú é a bhfuil tionchar suntasach aige, agus a mbeidh tionchar suntasach aige amach anseo, ar shaol na hoibre. Creideann CESE go bhfuil sé tábhachtach infheistíocht a dhéanamh san fhoghlaim obairbhunaithe. Is sócmhainn chinntitheach í an fhoghlaim obairbhunaithe, i.e. an tacar cleachtas oiliúna agus foghlama a tharlaíonn i gcomhthéacsanna oibre, go háirithe i bhfoirm printíseachtaí, le haghaidh sealbhú nó athshealbhú scileanna, idir scileanna teicniúla agus scileanna trasearnála. Tá trí rud a chabhraíonn ar a mbealaí éagsúla féin le hidirphlé dearfach a chruthú i dtaca le riachtanais an mhargaidh agus scileanna aonair an aosa óig, is iad sin oiliúint sa láthair oibre, intéirneachtaí agus printíseachtaí. Tá ról ríthábhachtach ag na comhpháirtithe sóisialta chun é sin a bhaint amach tríd an idirphlé sóisialta agus an chómhargáil.

4.11.

Is aistriú cóir a chaithfidh a bheith san aistriú glas lena n-áiritheofar athsciliú agus uas-sciliú oibrithe agus poist ardcháilíochta do chách chun a áirithiú nach bhfágfar aon duine ar lár. Sin an fáth a measann CESE go bhfuil sé riachtanach go mbeadh beartais oiliúna iomlánaíoch, go ndéanfaí iad a chomhtháthú le beartais thionsclaíocha, go ndéanfaí iad a chomhordú le straitéisí forbartha eile, agus go ndéanfaí iad a phleanáil go mion ar an leibhéal críochach agus áitiúil, i ndlúthchomhar leis na comhpháirtithe sóisialta.

4.12.

Tá fianaise ann faoi láthair go bhfuil easpa cur chuige iomlánaíoch den sórt sin ann, agus nach bhfuil scileanna glasa á scaipeadh mar is ceart agus, mar thoradh air sin, tá ganntanas post glas, go háirithe i measc na ndaoine sin a bhfuil leibhéal oideachais agus scileanna níos ísle acu. Is baolach go dtiocfaidh polarú nua chun cinn dá bharr sin: idir na daoine sin a bhfuil scileanna glasa acu, agus deiseanna iontacha fostaíochta mar gheall air sin agus an t-aistriú glas, agus iad siúd a eisiatar i gcónaí ó na próisis oiliúna sin, a bhfuil scileanna teoranta acu, agus ar minic iad i mbun cúraimí oibríochtúla atá i mbaol dul ar ceal de bharr éifeacht chomhcheangailte an aistrithe ghlais agus an uathoibrithe thionsclaíoch.

4.13.

Ní mór an comhionannas inscne a bheith ina dhlúthchuid de straitéisí an gheilleagair ghlais freisin. Tá mná óga faoi ghannionadaíocht i réimsí teicneolaíochta agus eolaíochta, toisc nach dócha go roghnóidh siad oideachas speisialaithe sna hearnálacha sin mar gheall ar steiréitíopaí inscne lena dtugtar le tuiscint gur poist d’fhir amháin iad poist áirithe. Má táthar chun rannpháirtíocht leordhóthanach na mban a áirithiú in earnálacha a bhfuil forbairt mhór á déanamh orthu agus a ndéanfar forbairt mhór orthu go luath mar gheall ar an aistriú glas, ní mór aghaidh a thabhairt ar na steiréitíopaí sin agus tá ról ríthábhachtach ag an treoir ghairme i scoileanna i ndáil leis sin. Creideann CESE gur cheart do na Ballstáit níos mó acmhainní a infheistiú chun treoir ghairme a chur ar fáil do dhaoine óga ar scoil agus chun tacú leo san obair trí sheirbhísí éifeachtúla poiblí fostaíochta atá nasctha go leormhaith le creatlach táirgthe na críche.

4.14.

Is gné ríthábhachtach í forbairt na nuálaíochta lena n-áiritheofar an t-aistriú glas. Dá bhrí sin, tá sé ríthábhachtach daoine óga a bhfuil dearcadh fiontraíochta acu i leith an phróisis nuálaíochta a spreagadh trí oiliúint agus tacaíocht shonrach a chur ar fáil do thionscadail nuálacha agus trí thacaíocht airgeadais leordhóthanach a áirithiú dóibh chun go mbainfear amach na cuspóirí sin.

4.15.

D’fhéadfaí aon mhilliún post nua a chruthú san Aontas Eorpach faoi 2030 a bhuí leis an aistriú glas, ach d’fhéadfadh idir 500 000 agus 2 mhilliún duine a bheith dífhostaithe freisin dá dheasca, de réir measúnú tionchair (5) a rinne an Ghníomhaireacht Eorpach Comhshaoil. Measann CESE gur tosaíocht é go ndéanfaidh na Ballstáit acmhainní suntasacha a infheistiú, na hacmhainní atá sna Pleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta ar dtús, chun tacú le gnólachtaí ar gá dóibh a ngníomhaíochtaí a athrú, chun oibrithe a cuireadh ar iomarcaíocht a athfhostú, agus chun tacú le fiontraithe, go háirithe fiontraithe óga, a bhfuil sé beartaithe acu infheistíocht a dhéanamh i ngnólachtaí glasa.

---

(1)  Tuairim ó CESE I dtreo rannpháirtíocht struchtúrtha na hóige maidir leis an aeráid agus leis an inbhuanaitheacht i bpróiseas cinnteoireachta an Aontais Eorpaigh (níl leagan Gaeilge ann) (IO C 429, 11.12.2020, lch. 44).

(2)  Tuairim ó CESE Measúnú tionchair an Aontais ó thaobh na hóige de (IO C 486, 21.12.2022, lch. 46).

(3)  https://www.lifecycleinitiative.org/starting-life-cycle-thinking/what-is-life-cycle-thinking/.

(4)  Tuairim ó CESE An óige a chumhachtú chun forbairt inbhuanaithe a bhaint amach tríd an oideachas (IO C 100, 16.3.2023, lch. 38).

(5)  https://www.eea.europa.eu/policy-documents/swd-2020-176-final-part.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa — “Struchtúir adhmaid ar mhaithe le CO2 a laghdú in earnáil na tógála”

(Tústuairim arna hiarraidh ag Uachtaránacht na Sualainne)

(2023/C 184/04)

Rapóirtéir:	Rudolf KOLBE
Comhrapóirtéir:	Sam HÄGGLUND

Comhairliúchán	Uachtaránacht na Sualainne, 14.11.2022
Bunús dlí	Airteagal 304 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh
Cinneadh ón Tionól Iomlánach	14.12.2022
Rannóg atá freagrach	Iompar, Fuinneamh, Bonneagar agus an tSochaí Faisnéise
Dáta a glactha sa rannóg	7.3.2023
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	22.3.2023
Seisiún iomlánach Uimh.	577
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	153/2/4

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Tá Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) den tuairim go bhfuil tábhacht le hábhair thógála bhithbhunaithe maidir leis an aistriú glas a chur chun cinn. Chun cur leis an sciar den adhmad a úsáidtear san fhoirgníocht ar mhaithe le hastaíochtaí carbóin a laghdú, is gá bainistiú gníomhach agus inbhuanaithe na bhforaoisí san Aontas a chur chun cinn agus laincisí polaitiúla a sheachaint.

1.2.

Ós rud é gur féidir leis an earnáil phoiblí dea-shampla a thabhairt, iarrann CESE ar na Ballstáit cur leis an méid adhmaid a úsáidtear i bhfoirgnimh phoiblí, méid atá faoi bhun an mheáin fhoriomláin faoi láthair.

1.3.

Measann CESE freisin go bhfuil sé tábhachtach leas iomlán a bhaint as an adhmad san fhoirgníocht trí bhearta tacaíochta so-rochtana a chur ar fáil le haghaidh FBManna le go bhféadfaidh siad taighde, forbairt agus nuálaíocht a dhéanamh ar ábhair thógála mhalartacha.

1.4.

Molann CESE gur cheart bacainní ar úsáid an adhmaid san fhoirgníocht, bacainní ar ceanglais fhoirmiúla, dhlíthiúla agus theicniúla is bunús leo, a scrúdú maidir leis an ngá atá leo chun cáilíocht an dearaidh a áirithiú. Tá sé á chur i bhfáth ag CESE nach mór a bheith in ann leas a bhaint as “réitigh mhalartacha choibhéiseacha”, sa bhreis ar chaighdeáin a chomhlíonadh, le go mbeidh an nuálaíocht úrscothach.

1.5.

Toisc go bhfágann an éagsúlacht rialachán tógála atá ann go mbíonn bac ar ábhair thógála in-athnuaite a úsáid, molann CESE bearta comhchuibhithe a thabhairt isteach; tá CESE den tuairim freisin gur spreagadh tábhachtach ina leith sin an Bauhaus Eorpach Nua.

1.6.

Molann CESE úsáid chomhsheasmhach a bhaint as an gcuntasaíocht ghlas le gur féidir measúnú inbhuanaitheachta cáilithe a dhéanamh ar shaolré iomlán na bhfoirgneamh agus comparáid a dhéanamh idir an tionchar ar an gcomhshaol sna cásanna éagsúla.

1.7.

Tá CESE á chur i bhfáth a thábhachtaí atá íoschaighdeáin maidir le hastaíochtaí carbóin ó fhoirgnimh le linn shaolré iomlán an fhoirgnimh agus maidir leis an gceanglas comhfhreagrach carbón a thuairisciú san earnáil tógála ina hiomláine.

1.8.

Tá CESE den tuairim gurb í an Treoir maidir le Feidhmíocht Fuinnimh Foirgneamh an uirlis bheartais is tábhachtaí atá ann d’fhonn ceanglais a leagan síos maidir le hastaíochtaí carbóin a laghdú le linn shaolré iomlán an fhoirgnimh. Iarrann CESE ar an gCoimisiún Eorpach scéim deimhnithe carbóin a fhorbairt ina gcuirfear san áireamh an ról atá ag táirgí adhmaid maidir le hastaíochtaí carbóin a fhritháireamh.

1.9.

Measann CESE go bhfuil sé ríthábhachtach fios gnó a aistriú, mar atá beartaithe a dhéanamh in Acadamh an Bauhaus Eorpaigh Nua, mar aon le hoiliúint iomchuí agus breisoideachas a chur ar fáil ar an leibhéal náisiúnta. Is gá oiliúint agus uas-sciliú i modhanna agus faoi ábhair inbhuanaithe thógála a chur ar fáil dóibh siúd a bhfuil baint acu le próiseas na tógála: pleanálaithe, ailtirí, innealtóirí, teicneoirí, speisialtóirí TF agus oibrithe tógála.

1.10.

Tá CESE den tuairim gur réamhriachtanas maidir leis na spriocanna aeráide a bhaint amach agus an t-adhmad sa tógáil a chur chun cinn iad nósanna imeachta atá bunaithe ar cháilíocht a chur i bhfeidhm sa soláthar poiblí, lena n-áirítear critéir inbhuanaitheachta agus saolré, chomh maith le roghnú na nósanna imeachta soláthair iomchuí lena gceadaítear réitigh nuálacha. Tá CESE á iarraidh, dá bhrí sin, go mbeadh oibleagáid dhlíthiúil níos láidre ann maidir leis an iomaíocht ardcháilíochta agus an soláthar poiblí atá neamhdhíobhálach don aeráid agus go ndéanfaí bearta chun an oiliúint chuí a chur ar na húdaráis chonarthacha.

1.11.

Iarrann CESE ar na Ballstáit páirt a ghlacadh sa tionscnamh Wood POP atá ag rialtais na hOstaire agus na Fionlainne, arb é is aidhm dó gníomhaithe poiblí agus príobháideacha in earnáil an adhmaid a shlógadh ar an leibhéal náisiúnta agus réigiúnach agus tacú le hinfheistíochtaí a athdhíriú ar réitigh bhithbhunaithe inbhuanaithe agus ar shlabhraí luacha adhmadbhunaithe.

2.   Barúlacha ginearálta

2.1.

Tá stair nuála a théann siar na céadta bliain ag traidisiún na bhfoirgneamh adhmaid. Tá úsáid ábhar inbhuanaithe, i measc rudaí eile, san áireamh sna smaointe ar an Bauhaus Eorpach Nua (1).

2.2.

Tá CESE ar aon fhocal leis an gCoimisiún faoi go bhfuil an t-aistriú glas ag brath go mór ar ábhair (thógála) nuálacha, bhithbhunaithe, inbhuanaithe a tháirgtear trí mhodhanna ísealcharbóin a bheith ann. Tugadh le fios sa tuarascáil maidir le foirgnimh a d’fhoilsigh an Ghníomhaireacht Idirnáisiúnta Fuinnimh (IEA) (2) gur foirgnimh is cúis faoi láthair le 33 % (2021) de na hastaíochtaí CO2 ar domhan. Is oibriú díreach agus indíreach foirgneamh den chuid is mó is cúis le formhór na n-astaíochtaí sin, ach is iad an tógáil féin agus táirgeadh ábhar tógála is cúis le 6,4 % (2021) díobh. Ní áirítear iompar, scartáil ná oibreacha bonneagair san fhigiúr sin. Déantar astaíochtaí ón iompar a chur síos d’earnáil an iompair. Is féidir glacadh leis go bhfuil na hastaíochtaí iarbhír ón tógáil níos airde ná an figiúr thuas. Dar leis an gCoimisiún, is foirgnimh is cúis le thart ar 40 % den tomhaltas fuinnimh agus thart ar aon trian de na hastaíochtaí gás ceaptha teasa laistigh den Aontas. Is é is cúis go príomha leis an laghdú ar astaíochtaí gás ceaptha teasa bearta athchóirithe fuinnimh foirgneamh, an méadú ar an sciar d’fhoinsí fuinnimh in-athnuaite agus athnuachan na gcóras téimh. Mar sin féin, tá méadú ag teacht ar líon na bpríomháiteanna cónaithe agus ar an achar urláir a bhíonn in áit chónaithe.

2.3.

Is mian le CESE a chur i bhfáth a thábhachtaí atá foraoisí do shaol daoine ar fud an domhain. Ionsúnn na 400 billiún crann san Eoraip, mar shampla, beagnach 9 % de na hastaíochtaí gás ceaptha teasa san Eoraip. Tuigeann CESE gur fadhb mhór dhomhanda é an dífhoraoisiú cé go bhfuil méadú ag teacht ar acmhainní foraoise an Aontais. Idir 1990 agus 2020, tháinig méadú 9 % ar an limistéar foraoise agus méadú 50 % ar an méid adhmaid i bhforaoisí na hEorpa (3). Tacaíonn CESE go hiomlán le hiarrachtaí uile an Choimisiúin Eorpaigh dul i ngleic leis an bhfadhb dhomhanda agus is mian leis a chur i bhfáth gur gá leanúint d’fhoraoisí sláintiúla atá fós ag fás a chur chun cinn san Aontas. Chun cur leis an sciar den adhmad a úsáidtear sa tógáil ar mhaithe le hastaíochtaí carbóin a laghdú, ba cheart bainistiú gníomhach agus inbhuanaithe na bhforaoisí san Aontas ina iomláine a chur chun cinn agus laincisí polaitiúla a sheachaint.

2.4.

Dá bhrí sin, tá CESE á chur i bhfáth gur gá go mbeadh an leas a bhaintear as an bpoitéinseal atá i struchtúir adhmaid (idir sholadach agus neamhsholadach) maidir leis an athrú aeráide a mhaolú nasctha go dlúth le bainistiú inbhuanaithe na bhforaoisí. Sa tionscadal Ostarach CareforParis (4) ina raibh comhobair idir Ionad Taighde um Fhoraoisí na hOstaire (BFW), Ollscoil na nAcmhainní Nádúrtha agus na nEolaíochtaí Beatha (BOKU), Wood K Plus agus Gníomhaireacht Chomhshaoil na hOstaire, rinneadh cásanna éagsúla den bhainistiú foraoisí a tharraingt suas agus a scrúdú. Díríodh sna cásanna sin ar athruithe éagsúla aeráide agus ar straitéisí oiriúnúcháin le haghaidh fhoraois na hOstaire agus tugadh samplaí d’fhorbairtí a d’fhéadfadh tarlú idir seo agus 2150. Rinneadh tuilleadh anailíse ar lorg carbóin na bhforaoisí agus na dtáirgí adhmaid agus ar sheachaint astaíochtaí CO2 trí úsáid a bhaint as táirgí adhmaid. Is toradh dearfach maidir le gáis ceaptha teasa a bhíonn ar fhás foraoisí, úsáid an adhmaid agus astaíochtaí gás ceaptha teasa a seachnaíodh trí tháirgí adhmaid a úsáid. Is linn charbóin thábhachtach iad foraoisí na hEorpa. Idir 2010 agus 2020, bhí an meán bliantúil den charbón a cheaptar i mbithmhais foraoise cothrom le 155 mhilliún tona i réigiún na hEorpa. Sna 28 mBallstát, tá an ceapadh carbóin cothrom le 10 % de na hollastaíochtaí gás ceaptha teasa (5). Spreagadh níos tábhachtaí le haghaidh mhaolú an athraithe aeráide is ea adhmad (mar ábhar agus mar fhuinneamh) a chur in ionad na n-amhábhar iontaise agus na hastaíochtaí a sheachnaítear dá thoradh sin. Dá bhrí sin, is beart tábhachtach sa chomhrac i gcoinne an athraithe aeráide é adhmad a sholáthar mar mhalairt ar ábhair a mbíonn líon níos airde astaíochtaí uathu ar feadh a saolré iomláine.

2.5.

Is é an fuinneamh corpraithe an fuinneamh nach mór a úsáid chun ábhair nó comhpháirteanna agus foirgnimh a tháirgeadh, a stóráil, a iompar, a shuiteáil agus, ar deireadh, a dhiúscairt. Ní hionann agus gnáthábhair thógála eile, déanann adhmad carbón a cheapadh sula n-úsáidtear é mar ábhar tógála (carbón íon atá in thart ar 50 % de chrann). Nuair a scrúdaítear lorg carbóin an adhmaid, tuigtear go bhfuil an-tábhacht le tionscnamh an adhmaid, an t-achar a iompraítear é, an cineál próiseála, agus a in-athúsáidte agus atá sé. Nuair a dhéantar comparáid idir foirgnimh choibhéiseacha thar a saolré iomlán, tugtar faoi deara go n-éiríonn níos fearr leis an adhmad, murab ionann agus ábhair thógála eile, ó thaobh fuinneamh corpraithe, astaíochtaí gás ceaptha teasa, truailliú aeir agus uisce agus táscairí tionchair eile. Leis na táirgí adhmaid a tháirgtear faoi láthair in aghaidh na bliana (= adhmad a úsáidtear mar ábhar), seachnaítear tríd an iarmhairt ar ionadú thart ar 10 % d’iomlán na n-astaíochtaí gás ceaptha teasa bliantúla.

2.6.

Is féidir leis an tógáil le hadhmad, go sonrach, suas le 40 % de na hastaíochtaí CO2 a shábháil i gcomparáid leis an gcoincréit. Nuair a chuirtear an tiontú “méid go meáchan” atá molta ag Hagauer et al. (2009) (6) i bhfeidhm, tá meáchan tirim 1 mhéadar ciúbach (m3) d’adhmad soladach (meascán de bhogadhmad agus de chrua-adhmad) cothrom le 417 kg. Ag glacadh leis gurb ionann comhpháirt an charbóin agus 50 %, is é 0,765 tona in aghaidh an mhéadair chiúbaigh an choibhéis de CO2. Is é a chiallaíonn sin go ndéantar 0,765 milliún tona de CO2 a cheapadh i dtáirgí inbhuanaithe má dhéantar 1 mhilliún méadar ciúbach d’adhmad breise a bhaint atá réidh le úsáid.

2.7.

Tá méadú tagtha ar líon na bhfoirgneamh adhmaid le blianta beaga anuas. San Ostair, mar shampla, tháinig méadú níos mó ná 70 % ar a líon (7) le 20 bliain anuas, agus bhí an t-achar urláir inúsáidte i bhfoirgnimh adhmaid cothrom le 24 % in 2018. Bhí 53 % den líon sin san earnáil chónaithe, 11 % in earnáil na tógála tráchtála agus tionsclaíche agus 29 % i bhfoirgnimh shainchuspóireacha in earnáil na talmhaíochta. Os a choinne sin, ní raibh ach 7 % den líon sin i bhfoirgnimh phoiblí. Sa tSualainn agus san Fhionlainn, is adhmad atá i 90 % de na tithe nua aonteaghlaigh, agus tá struchtúr adhmaid in thart ar 20 % de na tithe nua ilteaghlaigh.

2.8.

Is tábhachtach an cur chuige é dlúthú na gcathracha sa chomhrac i gcoinne an athraithe aeráide, agus is cinnte go bhfuil dlúthbhaint aige sin le tuilleadh airde a chur sna foirgnimh. Tá tionscadail ann i láthair na huaire a léiríonn gur féidir foirgnimh an-ard a thógáil as adhmad. Sampla amháin de sin atá in Ionad Cultúrtha Sara sa tSualainn, foirgneamh a bhfuil 20 urlár ann agus é 75 m (8) ar airde, nó an Ascent Tower in Milwaukee, foirgneamh a bhfuil 18 urlár adhmaid ann (9).

2.9.

Is féidir córais foirgníochta adhmaid an lae inniu a chur in oiriúint go héasca ar mhaithe le réitigh chuimsitheacha a chur ar fáil chun foirgnimh a athchóiriú, sa chaoi is gur féidir tithe ar ardchaighdeán a chruthú agus coigilteas mór fuinnimh a dhéanamh. Is cabhair mhór do na tionscadail athchóirithe an bonneagar uirbeach, bonneagar a bhfuil fáil éasca air, agus freisin an fuinneamh corpraithe atá sa stoc foirgneamh cheana.

2.10.

Trí leas a bhaint as an stoc atá ann cheana in ionad foirgnimh nua a thógáil, is féidir úsáid níos éifeachtúla a bhaint as na hacmhainní atá ag cathair; ní mór, dá bhrí sin, tosaíocht a thabhairt i bprionsabal don chur chuige sin. Is iad na buntáistí a bhaineann leis ná cé chomh tapa agus is féidir comhpháirteanna a chur le chéile, go mbíonn cóimheas níos fearr idir an t-ualach agus an meáchan i gcomparáid le hábhair eile agus, dá thoradh sin, go mbíonn marbh-ualach coibhéiseach íseal ar an struchtúr atá ann cheana.

2.11.

Is oiriúnach an t-ábhar atá san adhmad le haghaidh úsáid chascáideach freisin. Má tá céimeanna éagsúla san úsáid, is rud é a chuireann leis an mbreisluach, is rud é a laghdaíonn ídiú na n-acmhainní, agus is rud é a chuireann moill ar ligean CO2.

2.12.

Bíonn na ceanglais fhoirmiúla, dhlíthiúla agus theicniúla maidir le cáilíocht an dearaidh sa tógáil le hadhmad níos airde agus níos cuimsithí ná mar a bhíonn i gcás cineálacha eile foirgníochta. Cuireann an leibhéal castachta sin bac ar an méadú ar an sciar den mhargadh atá ag an adhmad sa tógáil. Is féidir le caighdeánú comhpháirteanna, siúntaí agus cóimeálacha tacú leis an gcur chun feidhme agus cost-éifeachtúlacht agus cáilíocht a áirithiú. Tionscnamh amháin atá ann cheana is ea an bunachar sonraí dataholz.eu, áit a ndéantar comhpháirteanna tógála agus siúntaí comhpháirteanna tógála a bhfuil tástáil déanta orthu a chur ar fáil ar líne sa Ghearmáin agus san Ostair. Tá CESE á thabhairt dá aire, i bprionsabal, nach mór don nuálaíocht sa tógáil le hadhmad a bheith úrscothach i ngach earnáil, ní hamháin trí na caighdeáin atá ann cheana a chomhlíonadh, ach trí leas a bhaint as “réitigh mhalartacha choibhéiseacha” freisin.

3.   Barúlacha sonracha

3.1.

Tá CESE á thabhairt dá aire go bhfuil na córais foirgníochta adhmaid, a bhuí le caighdeánú, beachtas agus cáilíocht, an-oiriúnach chun foirgnimh nua a thógáil, na foirgnimh atá ann cheana a athchóiriú agus cathracha a dhéanamh níos dlúithe. Ar na buntáistí a bhaineann leo tá a inoiriúnaithe atá siad, go mbíonn siad an-réamhdhéanta, na hamanna tógála laghdaithe agus an meáchan níos ísle atá iontu i gcomparáid le hábhair eile.

3.2.

Critéar tábhachtach a úsáidtear chun measúnú a dhéanamh ar fhoirgnimh is ea an tionchar a bhíonn acu ar an gcomhshaol ar feadh a saolré iomláine. Bíonn tionchar acu ar an gcomhshaol le linn na bpróiseas tógála (táirgí foirgníochta a tháirgeadh agus a iompar), úsáide agus díchóimeála (lena n-áirítear táirgí foirgníochta a athchúrsáil nó a dhiúscairt). Déantar an tionchar ar an gcomhshaol a thaifeadadh trí mheasúnuithe saolré (EN 15804:15.02.2022).

3.3.

Is uirlis iomchuí í an chuntasaíocht ghlas chun measúnú a dhéanamh ar inbhuanaitheacht táirgí foirgníochta. Molann CESE úsáid chomhsheasmhach a bhaint as an gcuntasaíocht ghlas le gur féidir measúnú inbhuanaitheachta cáilithe a dhéanamh ar shaolré iomlán na bhfoirgneamh chun an tionchar ar an gcomhshaol a léiriú agus comparáid a dhéanamh idir an tionchar sin sna cásanna éagsúla.

3.4.

Níl na ceanglais dlí chomh dian céanna le blianta beaga anuas maidir le hábhair in-athnuaite a úsáid san fhoirgníocht. Tá níos mó deiseanna ann anois adhmad a úsáid san fhoirgníocht, go háirithe a fhad a bhaineann sé leis an tsábháilteacht dóiteáin. Tá an t-ábhar sin á scrúdú i dtionscadail éagsúla faoi láthair.

3.5.

Sa tionscadal taighde “TIMpuls” (10) faoi stiúir Ollscoil Theicniúil Munich (TUM), tá fiosrú á dhéanamh faoi láthair ar thinte i bhfoirgnimh adhmaid ilstóracha; is é is aidhm don taighde bunsraith láidir a chruthú is féidir a úsáid chun sraith amháin rialacha a leagan síos le foirgnimh adhmaid ilstóracha a thógáil.

3.6.

Tá sé tugtha le fios i dtaighde agus i dtionscadail a rinneadh le déanaí nach bhfuil an tógáil le hadhmad a dhath ar bith níos measa ná modhanna togála eile a fhad a bhaineann sé le sábháilteacht dóiteáin de agus go mbíonn foirgnimh adhmaid níos sábháilte le linn crith talún (11).

3.7.

Is minic gur laincisí nach bhfuil gá leo an toradh a bhíonn ar rialacha dlíthiúla éagsúla a bheith ann, fiú laistigh de Bhallstát. Tá CESE ag iarraidh, dá bhrí sin, go ndéanfaí na rialacháin tógála a chomhchuibhiú tuilleadh le go mbeidh na rialacha a bhaineann leis an adhmad ar aon dul leis na rialacha a bhaineann le hábhair thógála eile.

3.8.

Iarrann CESE ar na Ballstáit cur leis an méid adhmaid a úsáidtear i bhfoirgnimh phoiblí, méid atá faoi bhun an mheáin fhoriomláin faoi láthair. Is féidir leis an earnáil phoiblí dea-shampla a thabhairt maidir leis an leas is féidir a bhaint as an tógáil le hadhmad chun na spriocanna aeráide a bhaint amach. Is féidir le foirgnimh adhmaid nuálacha den scoth sainiúlacht ar leith a chruthú agus cur le húsáid an adhmaid san fhoirgníocht.

3.9.

I nósanna imeachta an tsoláthair phoiblí, is minic nach mbaintear leas as critéir amhail an bithgheilleagar, an inbhuanaitheacht, costais saolré, an tionchar ar an athrú aeráide, etc., chun an tairiscint is fearr a roghnú, agus is iad tairiscintí na foirgníochta adhmaid a bhíonn thíos leis dá bharr sin. Tá CESE á iarraidh, dá bhrí sin, go mbeadh tiomantas níos láidre ann critéir a chabhraíonn leis na spriocanna aeráide a bhaint amach a bheith san áireamh sa soláthar poiblí.

3.10.

I gcás foirgnimh adhmaid réamhdhéanta, ní mór don dearadh tarlú i gcomhthráth leis an tógáil, beagnach, chun aon bhaol míthuisceana a d’fhéadfadh a bheith ann a sheachaint agus inchomparáideacht shoiléir a áirithiú. Le go mbeidh buntáistí ann maidir le barrfheabhsú teicniúil eacnamaíoch agus an t-am a ghlacann céim na tógála (12), ní mór an raon leathan táirgí agus tionchar na bpróiseas monaraíochta, lóistíochta agus cóimeála a chur san áireamh i gcéim níos luaithe den phróiseas ná mar a dhéanfaí i gcás tionscadail tógála nach bhfuil an oiread céanna comhpháirteanna réamhdhéanta i gceist iontu. Is féidir sin a dhéanamh trí fhaisnéis na dtairgeoirí a chur san áireamh go luath sa phróiseas, trí nós imeachta soláthair iomchuí a roghnú, amhail comórtas ailtireachta nó idirphlé iomaíoch, nó go ndéanfadh an t-údarás conarthach pleanálaithe speisialaithe a rannpháirtiú sa phróiseas.

3.11.

Tá CESE á chur i bhfáth a thábhachtaí atá an Bauhaus Eorpach Nua maidir le hábhair thógála ardcháilíochta atá neamhdhíobhálach don aeráid a chur chun cinn agus, ar an gcaoi sin, úsáid an adhmaid sa tógáil a chur chun cinn. Faoi láthair, ní adhmad ach 3 % den ábhar tógála san Aontas Eorpach, rud a chiallaíonn nach bhfuil an leas is mó is féidir á bhaint as an acmhainneacht atá i struchtúir adhmaid chun an t-athrú aeráide a mhaolú. Tá CESE den tuairim, dá bhrí sin, gur gné thábhachtach maidir leis an acmhainneacht sin a bhaint amach iad na bearta tacaíochta don taighde, don fhorbairt agus don nuálaíocht ar mhaithe le hábhair thógála mhalartacha a chur chun cinn faoin tionscadal Bauhaus Eorpach Nua.

3.12.

Ina lán cásanna, ní thuigeann gach úsáideoir in earnáil na tógála na féidearthachtaí atá san acmhainneacht sin. Is minic teorainn á cur le húsáid an adhmaid de thoradh easpa eolais. Measann CESE, dá bhrí sin, go bhfuil sé ríthábhachtach fios gnó a aistriú laistigh den Eoraip, mar atá beartaithe a dhéanamh in Acadamh an Bauhaus Eorpaigh Nua, mar aon le hoiliúint iomchuí agus breisoideachas a chur ar fáil, an leibhéal náisiúnta san áireamh. Tá gá le hoiliúint agus uas-sciliú maidir le modhanna agus ábhair inbhuanaithe thógála a chur ar fáil do na hoibrithe go léir a bhfuil baint acu le próiseas na tógála: pleanálaithe, ailtirí, innealtóirí, teicneoirí, speisialtóirí TF agus oibrithe tógála. Ní féidir an t-aistriú glas a chur i gcrích gan daoine atá oilte go cuí.

3.13.

Is díol sásaimh do CESE an comhthionscadal sóisialta Eorpach RESILIENTWOOD atá faoi stiúir Chomhlachas Eorpach Thionscal na hAdhmadóireachta (CEI-Bois) agus Chónaidhm Eorpach na nOibrithe Tógála agus Adhmadóireachta (EFBH). Is é is aidhm don tionscadal sin moltaí agus treoirlínte a fhorbairt do ghnólachtaí, don ghairmoiliúint agus do na húdaráis phoiblí le go bhféadfar daoine óga a mhealladh chuig tionscal adhmaid an Aontais, oiriúnú d’athruithe teicneolaíochta agus oiliúint bhreise a chur ar oibrithe.

3.14.

Creideann CESE go bhfuil sé tábhachtach faisnéis theicniúil a fhoilsiú chun an úrscothacht sa tógáil le hadhmad a áirithiú do na geallsealbhóirí uile agus caighdeáin tógála agus caighdeáin struchtúracha a leagan síos le go bhféadfar úsáid an adhmaid san fhoirgníocht a éascú.

3.15.

Tá an Treoir maidir le Feidhmíocht Fuinnimh Foirgneamh ar an bpíosa reachtaíochta Eorpaí is tábhachtaí in earnáil na bhfoirgneamh. Ceanglaíonn an Treoir sin ar na Ballstáit leibhéil feidhmíochta a leagan síos dá bhfoirgnimh, dícharbónú an stoic foirgneamh a phleanáil trí straitéisí athchóirithe fadtéarmacha a ullmhú agus bearta breise a chur chun feidhme. Is uirlis bheartais shoiléir atá sa Treoir sin lenar féidir ceanglais agus tagarmharcanna soiléire a leagan síos chun na hastaíochtaí carbóin a laghdú thar shaolré iomlán an fhoirgnimh.

3.16.

Ní mór forálacha na Treorach sin a chur ag luí leis na spriocanna aeráidneodrachta agus ba cheart na bearta is tábhachtaí agus is práinní atá le déanamh faoi 2050 a shainaithint. Cé go bhfuil sé tábhachtach feidhmíocht fuinnimh foirgneamh a fheabhsú, tá an baol ann, mura dtuigtear go soiléir an lorg chomhtháite carbóin a bhíonn ag foirgnimh, nach mbeidh na bearta chomh maith agus a d’fhéadfaidís a bheith.

3.17.

Is díol sásaimh do CESE an Rialachán maidir le hÉicidhearthóireacht le haghaidh táirgí inbhuanaithe, riail a moladh in earrach 2022, ós tábhachtach an chéim é i dtreo táirgí níos glaise agus táirgí níos ciorclaí. Critéir íosta a leagan síos, critéir i ndáil leis an lorg a fhágann na táirgí ar an gcomhshaol, mar shampla, agus ar an aeráid a laghdú, sin rud is féidir a dhéanamh i gcás na struchtúr adhmaid, agus is rud é a chruthódh deiseanna eacnamaíocha don nuálaíocht, cé nach n-áirítear a leithéid sin sa Rialachán i láthair na huaire.

3.18.

Trí thuairisciú carbóin thar shaolré iomlán foirgnimh a cheangal ar an earnáil tógála, beidh sé níos éasca sonraí a bhailiú agus tagarmharcáil a dhéanamh agus beidh an earnáil tógála in ann na scileanna agus na cumais riachtanacha a fhorbairt. Ní mór íoschaighdeáin cheangailteacha maidir le hastaíochtaí carbóin thar shaolré iomlán an fhoirgnimh a thabhairt isteach agus a neartú de réir a chéile. Iarrann CESE ar an gCoimisiún Eorpach scéim deimhnithe carbóin a fhorbairt ina gcuirfear san áireamh an ról atá ag táirgí adhmaid maidir le hastaíochtaí carbóin a fhritháireamh.

3.19.

Iarrann CESE ar na Ballstáit páirt ghníomhach a ghlacadh sa tionscnamh nua Wood POP atá ag rialtais na hOstaire agus na Fionlainne, rud atá ina ardán chun an plé ar an mbeartas adhmaid a chur chun cinn, agus arb é is aidhm dó gníomhaithe poiblí agus príobháideacha tábhachtacha in earnáil an adhmaid a shlógadh ar an leibhéal náisiúnta agus réigiúnach agus tacú freisin le hinfheistíochtaí a athdhíriú ar réitigh bhithbhunaithe inbhuanaithe agus ar shlabhraí luacha adhmadbhunaithe.

3.20.

Sa tuairim bhreise ó CESE, is é sin CCMI/205 “Tionscal 5.0 in earnáil an adhmaid”, cuireann CESE i bhfios gur rímhaith an t-ábhar tógála an t-adhmad de mhalairt inbhuanaithe chostéifeachtach ar ábhair thraidisiúnta mar choincréid agus cruach. Buntáiste eile is ea ardtáirgiúlacht ar thaobh an tsaothair den scéal, rud a fhágann gur tapúla agus gur éifeachtúla a dhéanfaí an obair thógála. Ina theannta sin, is rud é táirgeadh an adhmaid a chuireann deiseanna fostaíochta ar fáil i gceantair thuaithe. Is tairbhe don chomhshaol é táirgeadh an adhmaid, ós acmhainn in-athnuaite atá ann, agus is tairbhí don chomhshaol é ós rud é gur ísle na hastaíochtaí carbóin a thairgíonn sé ná ábhair eile le linn a tháirgthe agus lena ré saoil ar fad. Is rud é tógáil na struchtúr adhmaid a chuireann caomhnú agus cothabháil na bhforaoisí chun cinn freisin, rud a chuireann laghdú ar na gáis ceaptha teasa.

---

(1)  IO C 275, 18.7.2022, lch. 73, IO C 155, 30.04.2021, lch. 73.

(2)  An Ghníomhaireacht Idirnáisiúnta Fuinnimh (IEA) (2022) in: https://www.iea.org/reports/buildings.

(3)  https://foresteurope.org/wp-content/uploads/2016/08/SoEF_2020.pdf.

(4)  Weiss P., Braun M., Fritz D., Gschwantner T., Hesser F., Jandl R., Kindermann G., Koller T., Ledermann T., Ludvig A., Pölz W., Schadauer K., Schmid B.F., Schmid C., Schwarzbauer P., Weiss G. 2020: Endbericht zum Projekt CareforParis [An tuairisc dheiridh ar thionscadal CareforParis]. Ciste Aeráide agus Fuinnimh Vín.

(5)  https://foresteurope.org/wp-content/uploads/2016/08/SoEF_2020.pdf.

(6)  Hagauer, D., Lang B., Pasteiner C. agus Nemesthoty K., 2009, Empfohlene Umrechnungsfaktoren für Energieholzsortimente bei Holz- bzw. Energiebilanzberechnungen [Fachtóirí coinbhéartachta atá molta le haghaidh táirgí adhmaid chun críoch fuinnimh maidir leis an gcothromaíocht idir adhmad agus fuinneamh a ríomh]. An Aireacht Talmhaíochta, Foraoiseachta, Comhshaoil agus Bainistíochta Uisce, Roinn V/10 – Fuinneamh agus Geilleagar Comhshaoil, foilseachán inmheánach, Vín.

(7)  Holzbauanteil in Österreich. Eine statistische Erhebung aller Hochbauvorhaben in den Jahren 1998 – 2008 – 2018 [An sciar de na foirgnimh adhmaid san Ostair. Suirbhé staidrimh ar gach tionscadal tógála sna blianta 1998-2008-2018]. Robert Stingl, Gabriel Oliver Praxmarer, Alfred Teischinger, Universität für Bodenkultur Wien (BOKU) thar ceann proHolz Austria.

(8)  Féach Ionad Cultúrtha Sara, Skelleftea, an tSualainn, White Arkitekter 2021.

(9)  Féach Túr Ascent, Milwaukee, WIEHAG an Ostair 2021.

(10)  Www.cee.ed.tum.de/hbb/forschung/laufende-forschungsprojekte/timpuls(léite an 23.1.2023).

(11)  Féach an tionscadal taighde maidir le cé chomh sábháilte agus a bhíonn foirgnimh adhmaid le linn crith talún, Ollscoil Bheirn, an Eilvéis, 2020 www.bfh.ch/de/forschung/referenzprojekte/erdbebensicherheit-holzgebaeude (léite an 23.1.2023).

(12)  Féach an tionscadal taighde leanWOOD – Innovative lean processes and cooperation models for the development and planning in timber construction, Ollscoil Luzern, 2017.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa — Togra le haghaidh Rialachán ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle lena leagtar síos bearta maidir le hardleibhéal idir-inoibritheachta san earnáil phoiblí ar fud an Aontais (an Rialachán um an Eoraip Idir-inoibritheach)

(COM(2022) 720 final — 2022/0379 (COD))

agus maidir leis an Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus chuig Coiste na Réigiún maidir le beartas idir-inoibritheachta neartaithe san earnáil phoiblí — Lena nascaítear seirbhísí poiblí, lena dtacaítear le beartais phoiblí agus lena gcuirtear tairbhí don phobal ar fáil ionsar an “Eoraip Idirinoibritheach”

(COM(2022) 710 final)

(2023/C 184/05)

Rapóirtéir:

Vasco DE MELLO

Comhairliúchán	a) Parlaimint na hEorpa, 21.11.2022 b) Comhairle an Aontais Eorpaigh, 25.11.2022
Bunús dlí	a) Airteagal 172 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh b) Airteagal 304 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh
Rannóg atá freagrach	An Margadh Aonair, Táirgeacht agus Tomhaltas
Dáta a glactha sa rannóg	10.3.2023
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	22.3.2023
Seisiún iomlánach Uimh.	577
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	200/0/3

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Ach oiread leis an gCoimisiún, creideann Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) gur réamhriachtanas atá san idir-inoibritheacht idir na seirbhísí poiblí chun margadh aonair digiteach a chruthú.

1.2.

Mar sin féin, ní hé toradh a bheidh ar shaothrú an chuspóra sin go gcuirfidh na Ballstáit rompu cloí le beartas a thapóidh digitiú iomlán na seirbhísí poiblí, rud ab aimhleas na seirbhísí a chuirtear ar fáil i láthair an duine féin, agus ní ceart gan freastal ar na grúpaí saoránach is leochailí atá sa tsochaí. Ba cheart oiliúint maidir le scileanna digiteacha a bheith ar fáil do chách, ach go háirithe do na grúpaí sin den daonra.

1.3.

In ionad an pearsanra a laghdú, is amhlaidh a chruthóidh forbairt agus oibriú seirbhísí digiteacha gá breise le pearsanra i dtús ama. Is réamhriachtanas atá ann dóthain foirne a bheith ar fáil má tá rath le bheith ar an gclaochlú digiteach.

1.4.

Is díol sásaimh do CESE go raibh dul chun cinn mór ann i ndigitiú na seirbhísí poiblí le linn na paindéime.

1.5.

Is díol sásaimh do CESE gur bunaíodh samhail rialachais chun críocha an bheartais sin, samhail ina bhfuil dhá phríomhchomhlacht mar atá an Bord um an Eoraip idir-inoibritheach agus an comhphobal don “Eoraip Idir-inoibritheach”.

1.6.

Is próisis iad sin a fhágfaidh gur féidir comhpháirtíochtaí a chur ar bun idir an earnáil phoiblí agus cuideachtaí nuálacha teicneolaíochta, sin nó gnólachtaí nuathionscanta. Is d’fhonn réitigh thurgnamhacha nuálacha a fhorbairt a tharlódh sin, réitigh a d’fhéadfaí a chur i bhfeidhm laistigh de na seirbhísí poiblí, réitigh a d’fhéadfadh na seirbhísí poiblí a roinnt le chéile.

1.7.

Dar le CESE gur thábhachtach na prionsabail agus na struchtúir a mholtar sa chreat seirbhíse poiblí Eorpach a bheith ina choinníoll le maoiniú na dtionscadal idir-inoibritheachta i réimse na seirbhíse poiblí san am atá romhainn, agus gur thábhachtach gan acmhainní a chur i dtreo tionscadail nár ghlac leis na prionsabail agus na struchtúir sin.

1.8.

Cé gur díol sásaimh do CESE go bhfuil an cur chuige sin ina chuid den “aistriú dúbailte”, is mian leis a chur in iúl go bhfuil roinnt sásraí teicneolaíochta ann i gcomhair an digitithe a d’fhéadfadh a bheith an-tomhaltach ar fhuinneamh.

1.8.1.

Fiú má tá gá le réamhchúraimí, measann CESE nár cheart go gcuirfeadh cosaint na sonraí bac ar sheirbhísí poiblí agus ar dhaoine aonair ar mian leo réitigh nua idir-inoibritheachta a chruthú.

1.8.2.

Thairis sin amach, creideann CESE i leith inrochtaineacht na sonraí seirbhíse poiblí do ghnólachtaí nó do dhaoine eile, do na saoránaigh, cuir i gcás, gur rud é ba cheart a bheith faoi réir leibhéil éagsúla údaraithe chun an rúndacht a chaomhnú agus chun gan ach na sonraí is riachtanaí a chur ar fáil.

2.   Cúlra

2.1.

Is éard atá i gcruthú margaidh inmheánaigh i.e. limistéar saorghluaiseachta daoine agus earraí, seirbhísí agus caipitil, cruthú limistéir ina bhfuil na bacainní náisiúnta bainte óna chéile.

2.2.

Ó bunaíodh an tAontas Eorpach, agus ó tháinig treise leis ó bunaíodh an Margadh Aonair, tá a dhícheall déanta aige deireadh a chur le bacainní a d’fhéadfadh srian nó lancais a chur ar inmhe agus ar fhorás an mhargaidh inmheánaigh iarbhír.

2.3.

Ionas go mbeidh margadh inmheánach ann iarbhír, ní mór rochtain a bheith ag na saoránaigh agus ag na gnólachtaí ar sheirbhísí poiblí na mBallstát, agus ní mór é a bheith ar a gcumas idirghníomhú leis na seirbhísí sin ar bhealach simplí agus tapa, bíodh sin ar an leibhéal áitiúil, ar an leibhéal réigiúnach nó ar an leibhéal náisiúnta.

2.4.

Thairis sin amach, má tá spás oscailte ann, spás na hEorpa, cuir i gcás, ní mór do chomhlachtaí riaracháin phoiblí na mBallstát a gcuid sonraí a roinnt le chéile agus obair i gcomhar le chéile ar na leibhéil éagsúla atá ann.

2.5.

Ó na 1990idí i leith, tá iarracht déanta ag an gCoimisiún bearta a dhéanamh chun idir-inoibritheacht (1) nó, níos fearr fós, idirnascacht idir seirbhísí poiblí éagsúla na mBallstát a fhorbairt agus a chothabháil (2).

2.6.

De réir a chéile, tá scéal an riachtanais seo ag dul chun práinne, ós rud é gur tháinig gné bhreise i gceist sa mhargadh inmheánach, is é sin an ghné dhigiteach (3).

2.7.

Is réabhlóid atá sa digitiú gan aon agó, réabhlóid i nósmhaireacht na ndaoine, réabhlóid sa tslí a bhfeidhmíonn gnólachtaí, agus réabhlóid sa riarachán poiblí chomh maith.

2.8.

Sraith seirbhísí poiblí nach raibh ar fáil ach go fisiceach go dtí le blianta beaga anuas, is seirbhísí iad atá tagtha chun cinn go digiteach faoin am seo, rud a chruthaíonn buntáistí móra, bíodh sin don saoránach, don phobal gnó, nó do na seirbhísí poiblí féin, seirbhísí ar éirigh leo an-choigilt a dhéanamh ar uaireanta oibre agus ar acmhainní airgeadais.

2.9.

Is éard a tharla aimsir COVID-19 gur cuireadh luas leis an treocht, rud a tharla nuair ba léir gur rud é an idir-inoibritheacht idir seirbhísí poiblí Eorpacha éagsúla a fhéadfaidh a bheith ina huirlis luachmhar le haghaidh shaorghluaiseacht na ndaoine, faoi mar a thaispeáin úsáid an deimhnithe COVID i gcoinne an ghalair sin dúinn.

2.10.

I bhfianaise na tábhachta atá leis an earnáil phoiblí san OTI (4), admhaíonn an tAontas Eorpach go bhféadfaidh an digitiú a bheith ina fhachtóir cinntitheach sa phróiseas Eorpach sa réimse seo, ní hamháin toisc go bhféadfadh sé réimsí eile a ghiaráil, ach toisc go bhféadfadh sé gníomhú ina chatalaíoch don phróiseas ina iomláine i gcomhthéacs gheilleagar na hEorpa.

2.11.

Mar thoradh air sin, tá foráil luach EUR 47 mbilliún ina hiomláine sna pleananna téarnaimh agus athléimneachta i gcomhair infheistíocht phoiblí chun an córas riaracháin phoiblí a dhigitiú.

2.12.

Is rud é a d’aithin an tAontas Eorpach, tríd an gCoimisiún, agus rialtais na mBallstát le himeacht ama gur gá idir-inoibritheacht agus idirnascacht na seirbhísí poiblí náisiúnta a dhoimhniú, i measc a chéile, agus idir na seirbhísí sin agus seirbhísí an Aontais (5), ionas gur féidir le daoine agus gnólachtaí ar fud an Aontais rochtain a fháil ar na seirbhísí sin cibé áit a bhfuil siad.

2.13.

Cé nach scéal nua (6) í idir-inoibritheacht na seirbhíse poiblí, féachann an teachtaireacht seo le creat níos foirmiúla, níos cobhsaí agus níos sláine a chruthú le haghaidh comhair, as a dtiocfaidh doimhniú breise ar an idirnascacht atá ann cheana idir córais dhigiteacha na seirbhísí poiblí náisiúnta éagsúla agus idir iad agus seirbhísí an Aontais Eorpaigh féin (7). Cé nach scéal nua ann féin atá san idir-inoibritheacht idir na seirbhísí poiblí, tá sé beartaithe sa Teachtaireacht creat comhair a bhunú a bheidh níos foirmiúla, téacs a bheidh níos cobhsaí agus níos sláine, d’fhonn cur leis an idirnascacht atá ann cheana idir trealamh digiteach na seirbhísí poiblí náisiúnta éagsúla, eatarthu féin agus le feistí an Aontais Eorpaigh, agus an cuspóir sin a chomhdhlúthú chun ráta digitithe na seirbhísí sin ar a chríoch a bhaint amach in 2030, faoi mar a moladh sa Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus chuig Coiste na Réigiún, (COM(2021) 118), 2030 Digital Compass: the European way for the Digital Decade [Compás Digiteach do 2030: An bealach digiteach á leagan síos ag an Eoraip go ceann deich mbliana.

2.14.

Chuige sin, leagtar na príomhphrionsabail seo a leanas amach sa Teachtaireacht chun cur chuige comhleanúnach a chur chun feidhme sa réimse: — struchtúr rialachais idir-inoibritheachta a chruthú ina mbeidh dhá chomhlacht (an Bord um Eoraip Idir-inoibritheach agus an Comhphobal Idir-inoibritheach na hEorpa), a ceapadh chun go bhféadfaidh riaracháin phoiblí comhoibriú ar leibhéal ginearálta (Eorpach, náisiúnta, réigiúnach agus áitiúil) agus earnála (ceartas, iompar, gnóthaí inmheánacha, sláinte, éiceolaíocht, etc.), agus le geallsealbhóirí príobháideacha — agus sainordú acu teacht ar chomhaontú maidir le réitigh chomhroinnte idir-inoibritheachta (e.g. creataí, sonraíochtaí oscailte, caighdeáin oscailte, feidhmchláir nó treoirlínte); — measúnú éigeantach a thabhairt isteach ar aon tionchar ar idir-inoibritheacht trasteorann a bhaineann le córas faisnéise seirbhíse poiblí a thabhairt isteach nó a athrú; — éiceachóras réiteach idir-inoibritheachta a chomhchruthú d’earnáil phoiblí an Aontais (catalóga de shócmhainní aitheanta idir-inoibritheachta a thabhairt isteach ar féidir le riaracháin iad a úsáid agus beartais a cheapadh, amhail uirlisí digiteacha, sonraíochtaí nó réitigh), ionas gur féidir le riaracháin phoiblí ar gach leibhéal san Aontas agus le geallsealbhóirí eile rannchuidiú le cruthú, le feabhsú agus le hathúsáid na réiteach sin, rud a chuirfidh ar a gcumas nuáil a dhéanamh le chéile agus luach poiblí a chruthú; — maoiniú áirithe ón Aontas Eorpach a dheonú chun córais faisnéise náisiúnta a chruthú nó a neartú coinníollach ar réitigh agus prionsabail atá réamhshainithe ag an Aontas Eorpach a úsáid (8).

3.   Barúlacha ginearálta

3.1.

Dála an Choimisiúin, creideann CESE gur ceanglas bunriachtanach í an idir-inoibritheacht idir seirbhísí poiblí chun margadh aonair digiteach a bhunú agus chun deireadh a chur leis na bacainní atá fós ann sa mhargadh fisiciúil (9).

3.2.

Más linn ráta 100 % de sheirbhísí poiblí digitithe a chur i réim ar fud an Aontais Eorpaigh faoi 2030, ní mór gréasán tras-Eorpach a bhunú agus a fheabhsú, gréasán a nascfaidh na córais riaracháin sin le chéile, gréasán a úsáidfidh eilimintí coiteanna ar gach leibhéal, idir ghnéithe teicniúla agus ghnéithe séimeantacha, ghnéithe dlíthiúla agus ghnéithe eagraíochtúla.

3.3.

Mar sin féin, ní hé toradh a bheidh ar shaothrú an chuspóra sin go gcuirfidh na Ballstáit rompu cloí le beartas a thapóidh digitiú iomlán na seirbhísí poiblí, rud ab aimhleas do na seirbhísí a chuirtear ar fáil i láthair an duine féin, agus ní ceart gan freastal ar na grúpaí saoránach is leochailí atá sa tsochaí, ós éard atá le rá gur cheart go mbeadh deis ag cách gan eisceacht coinne a fháil le lucht na seirbhísí poiblí i láthair duine den fhoireann. Ba cheart oiliúint maidir le scileanna digiteacha a bheith ar fáil do chách, ach go háirithe do na grúpaí sin den daonra.

3.4.

In ionad an pearsanra a laghdú, is amhlaidh a chruthóidh forbairt agus oibriú seirbhísí digiteacha gá breise le pearsanra i dtús ama. Is réamhriachtanas atá ann dóthain foirne a bheith ar fáil má tá rath le bheith ar an gclaochlú digiteach.

3.5.

Ba cheart an digitiú a úsáid lena áirithiú gur fearr na seirbhísí poiblí a bheidh ar fáil.

3.6.

Faoi mar a dúirt CESE sa tuairim uaidh roimhe seo, “níor cheart go mbeadh sé dírithe ar ríomhairí a chur in ionad daoine, ach ar am daoine a shaoradh chun díriú ar chúraimí níos luachmhaire” (10).

3.7.

Ní bealach é an digitiú ná úsáid na hintleachta saorga chun ciorruithe a dhlisteanú ar líon na bpost atá ann. Má chuirtear deireadh leis na gnáthchúraimí mar gheall ar an digitiú, is éard ba cheart go mbeadh níos mó ama ag fostaithe chun obair dhúshlánach a dhéanamh, sin agus chun comhairle a chur ar na daoine.

3.8.

Is géire an gá atá leis an moladh sin ós cinnte go séanfar an fhaisnéis a bheidh ar fáil don phobal in 2030 ar mhionlach de na saoránaigh, daoine a bheidh gan rochtain ar sheirbhísí poiblí ach amháin ach i láthair an duine féin (11). Na bealaí rochtana analógacha atá ar fáil do dhaoine chun seirbhísí poiblí a úsáid, is bealaí iad nár cheart a dhéanamh níos deacra le linn an digitithe, nár níor cheart na bealaí sin a chaitheamh i dtraipisí le linn an digitithe ach oiread.

3.9.

Dá bhrí sin, is díol sásaimh do CESE gurb é is aidhm don Teachtaireacht seo leibhéal idir-inoibritheachta na hearnála poiblí a dhoimhniú agus a fheabhsú, agus creat dlíthiúil a chruthú atá le sainiú ar leibhéal an Aontais (12).

3.10.

Admhaíonn CESE go mbeidh buntáistí ollmhóra ag na saoránaigh ar an méid sin, go háirithe ag oibrithe trasteorann, ag saol na heacnamaíochta agus ag riarachán poiblí na mBallstát féin.

3.11.

Mar sin féin, faoi mar a thuigeann an Coimisiún féin, ní leor caighdeáin theicniúla a bhunú a fhéadfaidh na seirbhísí a idirnascadh le chéile ionas go bhféadfar iad a aistriú go praiticiúil. Ní mór do na Ballstáit na hinfheistíochtaí poiblí iomchuí a dhéanamh ar gach leibhéal.

3.12.

Is éard is gá a áirithiú go mbeidh comhordú ann, más ar an leibhéal reachtach é nó ar leibhéal na líonraí seirbhíse earnála, ionas nach obair in aisce a bheidh in aimsiú na dtorthaí trí bhíthin na hidir-inoibritheachta faoi ualaí maorlathais mhíriachtanacha, agus ionas nach mbeidh ar dhaoine aonair ná ar ghnólachtaí na sonraí céanna a sholáthar do gach ceann de na seirbhísí poiblí éagsúla sin, rud a d’fhágfadh go mbeadh orthu nósanna imeachta a leanúint arís agus arís eile agus costais mhíriachtanacha a thabhú.

3.13.

Ar an taobh eile den scéal, is ríthábhachtach gan bac ar bith a bheith ar sheirbhísí poiblí digiteacha ar an leibhéal náisiúnta ó thaobh nascachta agus idir-inoibritheachta de, bac a chuirfeadh constaic roimh an úsáid trasteorann, agus is ríthábhachtach nach mbrisfidís an nasc idir na saoránaigh agus gnólachtaí nó seirbhísí poiblí eile le Ballstáit eile (13).

3.14.

Is díol sásaimh do CESE go raibh dul chun cinn mór ann i ndigitiú na seirbhísí poiblí le linn na paindéime agus le linn na dianghlasála.

3.15.

I ndáil leis an méid sin, is inmholta go bhféachfaí leis go n-áiritheodh an teachtaireacht is ábhar don tuairim seo go mbunófaí comhleanúnachas idir na beartais idir-inoibritheachta uile, beartais ar an leibhéal náisiúnta agus ar an leibhéal Eorpach araon, rud a dhéanfaí ach úsáid na samhlacha coiteanna a spreagadh, is é sin trí roinnt na sonraíochtaí teicniúla ar rud amháin agus trí réitigh choiteanna de chineálacha eile a úsáid ar rud eile.

3.16.

Ar an gcúis chéanna, tacaíonn CESE leis an bprionsabal go ndéanfadh na seirbhísí poiblí míreanna agus sonraí a athúsáid agus a roinnt le chéile ar an leibhéal Eorpach agus ar an leibhéal náisiúnta araon.

3.17.

Thairis sin, is mian le CESE a chur in iúl go bhfuil imní air faoi úsáid teangacha i réimse idir-inoibritheacht na seirbhísí poiblí. Ní ceart réim na teanga a bheith ina chonstaic mhaorlathach, agus is gá a áirithiú go roinnfear sonraí agus faisnéis i bhfriotal atá sothuigthe do chách.

3.18.

Tacaíonn CESE le samhail rialachais a chruthú agus a institiúidiú i gcomhair an bheartais sin, samhail a bhfuil dhá phríomhchomhlacht le lua leis. Sin iad an Bord um an Eoraip idir-inoibritheach, coiste arb é an Coimisiún a dhéanfaidh cathaoirleacht air, maille le beirt chomhaltaí as gach Ballstát, mar aon le beirt eile a bheidh ina n-ionadaithe ar CESE féin agus ar Choiste na Réigiún, agus ar an taobh eile den scéal, pobal idir-inoibritheacha na hEorpa agus é comhdhéanta de ghníomhaithe ón tsochaí shibhialta agus ón earnáil phríobháideach (14) (15).

3.19.

Measann CESE gur tábhachtach don tsochaí shibhialta, lena n-áirítear na comhpháirtithe sóisialta go háirithe, páirt a ghlacadh sa sainmhíniú ar bheartais idir-inoibritheachta, ní hamháin toisc gurb iad saoránaigh agus gnólachtaí faighteoirí deiridh na gníomhaíochta sin, ach freisin toisc gur féidir leis an tsochaí shibhialta rannchuidiú trí réitigh theicneolaíocha nua a sholáthar nach mbeadh an earnáil phoiblí in acmhainn a fhorbairt.

3.20.

Creideann CESE gur cheart rannpháirtíocht na sochaí sibhialta a dhéanamh ar leibhéil éagsúla, agus an Coimisiún ag spreagadh na mBallstát an tiomantas sin a chur chun cinn ar na leibhéil éagsúla idir náisiúnta, réigiúnach agus áitiúil.

3.21.

Is díol sásaimh do CESE go bhfuil pointe rochtana aonair á chruthú ag an gCoimisiún, pointe arb é is aidhm dó an t-eolas agus na sásraí idir-inoibritheachta. Is nithe iad sin a fhéadfaidh eintitis phoiblí agus eintitis phríobháideacha a sholáthar.

3.22.

Ach oiread leis an gCoimisiún, creideann CESE gur cheart do sheirbhísí poiblí an Aontais a gcuid spleáchais ar bhonneagar digiteach atá á sholáthar ag tríú tíortha a laghdú, bonneagar atá ina bhagairt do cheannasacht dhigiteach na hEorpa.

3.23.

Maidir leis an bpointe áirithe sin, tugtar faoi deara go measann an Coimisiún gur cheart tús áite a thabhairt do chórais oscailte, córais a mbeadh cód foinse oscailte ag gabháil leo, chun deis a thabhairt do na forbróirí a gcuid réiteach a roinnt le daoine eile.

3.24.

I dtaca leis sin, is díol sásaimh do CESE beartú agus spreagadh a bheith sa Teachtaireacht chun próisis thurgnamhacha a dhearadh. Is próisis iad sin a fhágfaidh gur feidir comhpháirtíochtaí a chur ar bun idir an earnáil phoiblí agus cuideachtaí nuálacha teicneolaíochta, sin nó gnólachtaí nuathionscanta. Is d’fhonn réitigh thurgnamhacha nuálacha a fhorbairt a tharlódh sin, réitigh a d’fhéadfaí a chur i bhfeidhm laistigh de na seirbhísí poiblí ach a mbeadh tréimhse thástála curtha isteach acu agus dea-thoradh air, réitigh a d’fhéadfadh na seirbhísí poiblí a roinnt le chéile.

3.25.

Dar le CESE gur thábhachtach na prionsabail agus na struchtúir a mholtar sa chreat seirbhíse poiblí Eorpach a bheith ina choinníoll le maoiniú na dtionscadal idir-inoibritheachta i réimse na seirbhíse poiblí san am atá romhainn, agus gur thábhachtach gan acmhainní a chur i dtreo tionscadail nár ghlac leis na prionsabail agus na struchtúir sin.

3.26.

Is rímhaith an rud a bheadh i gcoinníoll mar sin leis na seirbhísí poiblí a chur i dtreo na gcaighdeán coiteann dá ndeoin féin.

3.27.

Is cúis iontais do CESE, murab ionann agus teachtaireachtaí eile a bhí ann roimhe seo (16), nach luaitear sa tuairim seo beag ná mór an tairbhe a d’fhéadfaí a bhaint as idir-inoibritheacht na gcóras poiblí Eorpach sa chomhrac i gcoinne na calaoise agus, ar an gcaoi sin, fáltas agus ioncam breise a chruthú go héifeachtach le haghaidh na mBallstát.

3.28.

I ndáil leis sin, tugann CESE dá aire go gcaithfidh idir-inoibritheacht na gcóras a bheith fite fuaite le húsáid na hintleachta saorga, rud a d’fhéadfadh cuidiú leis na seirbhísí poiblí in anailís na sonraí, sin agus é a bheith indéanta foláirimh agus rabhaidh a eisiúint do na seirbhísí poiblí éagsúla sna Ballstáit.

3.29.

Ar an ásc deiridh, ba cheart dhá bharúil a thabhairt maidir leis an aistriú glas agus cosaint na sonraí.

3.29.1.

Cur chuige na hidir-inoibritheachta sna córais phoiblí a chur san áireamh sa straitéis don aistriú digiteach agus don aistriú glas, sin ceann de na cuspóirí atá leis an Teachtaireacht.

3.29.2.

Tá sé á chur in iúl ag CESE go bhfuil roinnt sásraí TF ann a d’fhéadfadh a bheith an-tomhaltach ar fhuinneamh ainneoin iad a bheith an-éifeachtúil.

3.29.3.

Sin é cás an bhlocshlabhra, córas a chaitheann an t-uafás fuinnimh i réimse shlándáil na sonraí íogaire, cuir i gcás, ar mhaithe le bheith an-éifeachtach.

3.29.4.

Is díol sásaimh do CESE an bealach a dtugtar isteach “boscaí gainimh” sna rialacha a leagtar síos sa Teachtaireacht chun na forálacha atá beartaithe a thástáil.

3.29.5.

Fiú má tá gá le réamhchúraimí, measann CESE nár cheart go gcuirfeadh cosaint na sonraí bac ar sheirbhísí poiblí agus ar dhaoine aonair ar mian leo réitigh nua idir-inoibritheachta a chruthú.

3.29.6.

Thairis sin amach, creideann CESE i leith inrochtaineacht na sonraí seirbhíse poiblí do ghnólachtaí nó do dhaoine eile, do na saoránaigh, cuir i gcás, gur rud é ba cheart a bheith faoi réir leibhéil éagsúla údaraithe chun an rúndacht a chaomhnú agus chun gan ach na sonraí is riachtanaí a chur ar fáil.

3.29.7.

Dá ndéanfaí é sin, d’fhéadfaí fadhbanna den chineál sin a sheachaint, fadbhanna a tháinig chun cinn le déanaí maidir leis an bhféidearthacht rochtain a fháil ar shonraí ón gclár lárnach um úinéireacht thairbhiúil, rud ab ábhar cheana do bhreithiúnais ó Chúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh.

---

(1)  Sainmhínítear idir-inoibritheacht na hearnála poiblí mar rud “a chuireann ar chumas riarachán comhoibriú agus feidhmiú seirbhísí poiblí thar theorainneacha, thar earnálacha agus thar theorainneacha eagraíochtúla”. Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus chuig Coiste na Réigiún maidir le beartas idir-inoibritheachta neartaithe san earnáil phoiblí Lena nascaítear seirbhísí poiblí, lena dtacaítear le beartais phoiblí agus lena gcuirtear tairbhí don phobal ar fáil ionsar “an Eoraip Idirinoibritheach”.

(2)  Le Cinneadh Uimh. 1719/1999/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle, seoladh tionscnamh ón gCoimisiún maidir le hidir-inoibritheacht na seirbhíse poiblí, arbh é a bhí ann sraith treoirlínte, lena n-áirítear tionscadail leasa choitinn a shainaithint, le haghaidh gréasán tras-Eorpach le haghaidh idirmhalartú leictreonach sonraí idir riaracháin.

(3)  Tá géarghá le margadh digiteach inmheánach, ní hamháin chun deireadh a chur le bacainní ar an margadh sin, ach chun sásraí a chruthú freisin chun cosc a chur ar bhacainní nua.

(4)  De réir fhigiúirí Eurostat le haghaidh 2022, is ionann an earnáil phoiblí agus 53,1 % de OTI na hEorpa – staidreamh airgeadais rialtais — Staidreamh arna Míniú(europa.eu).

(5)  Mar shampla, féach na dearbhuithe deiridh ó na cruinnithe idir-aireachta a tionóladh i dTaillinn (2017), i mBeirlín (2020) agus in Strasbourg (2022).

(6)  In 2010, thíolaic an Coimisiún an Teachtaireacht dar teideal Towards interoperability for European public services (COM(2010) 744 final), a bhí ina hábhar do thuairim CESE TEN/448-449 agus ar thacaigh an clár maidir le réitigh idir-inoibritheachta do riaracháin phoiblí Eorpacha (ISA) lena cur chun feidhme – Cinneadh Uimh. 922/2009/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle, ar tháinig clár ISA2 – Cinneadh (AE) 2015/2240 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle, agus an Clár don Eoraip Dhigiteach – Rialachán (AE) 2021/694 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle, i gcomharbas uirthi in 2015.

(7)  Aithnítear sa togra ón gCoimisiún nach leor an cur chuige deonach a glacadh go dtí seo chun na cuspóirí idir-inoibritheachta atá beartaithe a bhaint amach.

(8)  Féach an doiciméad míniúcháin a ghabhann leis an togra le haghaidh rialacháin agus an Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus chuig Coiste na Réigiún maidir le beartas neartaithe idir-inoibritheachta don earnáil phoiblí Na seirbhísí poiblí a nascadh, tacú le beartais phoiblí agus sochair phoiblí a sholáthar ionsar “an Eoraip idir-inoibritheach”.

(9)  Sa tuairim uaidh cheana féin TEN/635 – an Creat Eorpach Idir-inoibritheachta – Straitéis Cur Chun Feidhme, chuir CESE in iúl a thábhachtaí atá an idir-inoibritheacht chun an margadh aonair digiteach a thabhairt i gcrích (IO C 81, 2.3.2018, lch 176).

(10)  Féach tuairimí CESE maidir leis an Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus chuig Coiste na Réigiún – The European eGovernment Action Plan 2011-2015 Harnessing ICT to promote smart, sustainable & innovative Government [Plean Gníomhaíochta Ríomhrialtais na hEorpa 2011-2015 – leas a bhaint as TFC chun rialtas a chur chun cinn a bheidh cliste, inbhuanaithe nuálach], agus maidir leis an “Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus chuig Coiste na Réigiún i dtreo na hidir-inoibritheachta i seirbhísí poiblí na hEorpa” (IO C 376, 22.12.2011, lch. 92).

(11)  Sin cúis imní a thagann i gceist arís agus arís eile i dtuairimí CESE (IO C 81, 2.3.2018, lch 176).

(12)  I dtuairimí dá chuid roimhe seo, chuir CESE in iúl go dtacaíonn sé leis na tionscadail uile atá seolta ag an Aontas Eorpach chun cuspóirí an aistrithe dhigitigh a bhaint amach – féach tuairim (IO C 365, 23.9.2022, lch 13).

(13)  Gné amháin den scéal a d’fhéadfadh a bheith ina chonstaic ar idir-inoibritheacht trasteorann seirbhísí poiblí is ea an seasamh a glacadh maidir le sonraí pearsanta.

(14)  Tá an Bord um an Eoraip Idir-inoibritheach freagrach as bearta a cheapadh, as tacaíocht a sholáthar, as comhairle a chur ar fáil agus as monatóireacht a dhéanamh ar bheartais idir-inoibritheachta na hEorpa, agus tabharfaidh Comhphobal na hEorpa Idir-inoibritheach páirtithe leasmhara na sochaí sibhialta le chéile chun cabhrú leis an gCoiste réitigh nua atá le moladh a fhiosrú agus a shainaithint.

(15)  An rogha a rinne an Coimisiún, is rogha í atá i gcomhréir leis na moltaí a rinne CESE i dtuairimí eile roimhe seo (IO C 81, 2.3.2018, lch 176).

(16)  Féach an iarscríbhinn a ghabhann leis an Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus chuig Coiste na Réigiún – An Creat Idir-Inoibritheachta Eorpach – Straitéis Cur Chun Feidhme.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa — Togra le haghaidh Treoir ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir le gnéithe áirithe den dlí dócmhainneachta a chomhchuibhiú

(COM(2022)702 final – 2022/0408 (COD))

(2023/C 184/06)

Rapóirtéir:	Sandra PARTHIE
Comhrapóirtéir:	Philip VON BROCKDORFF

Comhairliúchán	Parlaimint na hEorpa, 26.1.2023 Comhairle an Aontais Eorpaigh, 30.1.2023
Bunús Dlí	Airteagal 114 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh
Rannóg atá freagrach	An Margadh Aonair, Táirgeacht agus Tomhaltas
Dáta a glactha sa rannóg	10.3.2023
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	22.3.2023
Seisiún iomlánach Uimh.	577
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	207/0/3

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Tá Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) á chur i bhfios go láidir gur cheart do chóras dócmhainneachta atá deartha i gceart cabhrú le gnólachtaí inmharthana leanúint de bheith ag feidhmiú, sa dóigh is nach ndéanfar iad a leachtú roimh am. Cothromaíocht a aimsiú idir dócmhainneacht roimh am agus imeachtaí a thosaíonn ródhéanach an aidhm ar cheart a bheith aige. Is príomhthosca sa chomhthéacs sin iad trédhearcacht na n-imeachtaí agus teacht éasca a bheith ar fhaisnéis maidir le feidhmíocht ghnólachta. Ar a mhuin sin, ba cheart do scéim dócmhainneachta atá deartha i gceart iasachtóirí a dhíspreagadh ó iasachtaí ardriosca a eisiúint, agus bainisteoirí agus scairshealbhóirí a dhíspreagadh ó dhul i muinín na n-iasachtaí sin chomh maith le cinntí airgeadais meargánta eile a dhéanamh (1).

1.2.

Creideann CESE go gcabhraíonn athchóirithe dócmhainneachta atá dírithe ar athstruchtúrú fiachais agus atheagrú inmheánach a spreagadh le poist a chosaint agus, ag an am céanna, le rátaí teipe i measc fiontair bheaga agus mheánmhéide agus leachtú gnólachtaí brabúsacha araon a laghdú. Mar sin féin, ba dhíol sásaimh do CESE é dá molfaí tograí a mbeadh sé d’aidhm acu aghaidh a thabhairt ar dhócmhainneacht daoine nádúrtha, ar fadhb í atá fós gan réiteach.

1.3.

Cé go gcuirtear an togra i láthair mar chéim thábhachtach chun bearnaí ábhartha a dhúnadh d’fhonn feabhas a chur ar Aontas na Margaí Caipitil san Aontas Eorpach, tá amhras ar CESE go gcuirfí i gcrích an méid a rabhthas ag súil leis ón togra. Ní leor an togra chun sainmhíniú comhchuibhithe a sholáthar ar fhorais dócmhainneachta agus rangú éileamh, a bhfuil an dá cheann acu ríthábhachtach chun éifeachtúlacht a bhaint amach ar leibhéal níos fearr agus chun an ilroinnt atá ann faoi láthair sna rialacha náisiúnta dócmhainneachta a laghdú.

1.4.

Dá bhrí sin, tá CESE ag tathant ar an gCoimisiún, ar an bParlaimint agus ar an gComhairle athbhreithniú a dhéanamh ar an moladh in Airteagal 27 iallach a chur ar chontrapháirtithe, e.g. soláthraithe do ghnólacht atá ag cur tús le himeachtaí dócmhainneachta, conarthaí le comhlíonadh a shíniú, a shanntar ansin d’fhaighteoir an ghnó gan toiliú an chontrapháirtí. Déanann sé sin, i ndáiríre, iad a cheangal go saorga le comhpháirtí conartha nár roghnaigh siad riamh ná nach ndearna siad grinnfhiosrúchán orthu agus cuireann sé srian lena saoirse fiontraíochta. Má chuirtear srian leis an gceart conradh a fhoirceannadh i gcás dócmhainneachta, is lú an fonn a bheidh ar sholáthróirí ríthábhachtacha creidmheas a sholáthar, go háirithe i gcás MFBManna atá i gcruachás airgeadais.

1.5.

Bíodh sin mar atá, is díol sásaimh do CESE an togra maidir le nós imeachta speisialta a thabhairt isteach chun foirceannadh micrifhiontar a éascú agus chun dlús a chur leis, rud a fhágfaidh go mbeidh próiseas dócmhainneachta níos costéifeachtúla ann do na fiontair sin. Tacaíonn na socruithe sin freisin le foirceannadh ordúil na micrifhiontar “gan sócmhainní”, agus téann siad i ngleic le diúltú roinnt Ballstát don rochtain ar imeachtaí dócmhainneachta má tá an luach téarnaimh réamh-mheasta faoi bhun na gcostas breithiúnach. Tá CESE á chur i bhfios go láidir go gcumhdaíonn sé sin thart ar 90 % de na dócmhainneachtaí san Aontas agus, dá bhrí sin, measann sé gur nós imeachta an-suntasach atá ann.

1.6.

Cé go bhformhuiníonn CESE an nós imeachta speisialta sin, tá rabhadh á thabhairt ag an gCoiste go bhféadfadh ró-ualach ar chórais bhreithiúnacha náisiúnta a bheith mar thoradh ar na ceanglais atá ar chúirteanna náisiúnta na cúraimí sin a dhéanamh, má fhágtar fúthu a mheas an bhfuil micrifhiontar dócmhainneach i ndáiríre agus na himeachtaí fadálacha riachtanacha a dhéanamh, lena n-áirítear sócmhainní a réadú agus na fáltais a leanann a dháileadh. Dá bhrí sin, molann CESE dul i muinín gníomhaithe inniúla eile, cuir i gcás cleachtóirí dócmhainneachta, d’fhonn an t-ualach ar na breithiúna a laghdú (2).

1.7.

Ar an ásc deiridh, ba mhaith le CESE a chur in iúl go bhféadfadh leibhéil ní b’airde d’iasachtaí neamhthuillmheacha a bheith ann, thar mar atá faoi láthair, de thoradh imeachtaí dócmhainneachta neamhéifeachtúla, rud a d’fhéadfadh an chobhsaíocht airgeadais a chur i mbaol agus tionchar a imirt freisin ar chúrsaí creidmheasa, ar an mboilsciú agus ar an bhfíor-olltáirgeacht intíre. Tá CESE den tuairim go bhfuil córais dócmhainneachta agus córais chearta creidiúnaithe/féichiúnaithe ar cheann de na huirlisí comhlántacha i stór lucht déanta beartais chun fás na n-iasachtaí neamhthuillmheacha a choinneáil faoi smacht trína áirithiú gur mó an seans a bheidh ann go n-aisíocfar iasachtaí agus trí leibhéil na n-iasachtaí neamhthuillmheacha a choigeartú ar dhóigh ní ba thapúla ná mar a dhéantar i láthair na huaire.

2.   Éirim an togra ón gCoimisiún

2.1.

Is é cuspóir an togra difríochtaí sna dlíthe dócmhainneachta náisiúnta a laghdú agus, dá bhrí sin, aghaidh a thabhairt ar shaincheist na gcreataí dócmhainneachta a d’fhéadfadh a bheith neamhéifeachtúil sna Ballstáit ina dtarlaíonn difríochtaí den sórt sin, rud a mhéadaíonn trédhearcacht imeachtaí dócmhainneachta i gcoitinne agus a laghdaíonn bacainní ar shaorghluaiseacht caipitil. Trí ghnéithe spriocdhírithe de dhlíthe dócmhainneachta a chomhchuibhiú, tá sé d’aidhm ag an togra, go háirithe, costais faisnéise agus foghlama d’infheisteoirí trasteorann a laghdú. Mar thoradh ar dhlíthe dócmhainneachta níos aonfhoirmí, táthar ag súil go leathnófaí an rogha cistiúcháin atá ar fáil do chuideachtaí ar fud an Aontais.

2.2.

Is é is aidhm don togra reatha roinnt bearnaí i reachtaíocht an Aontais a bhí ann roimhe seo maidir le rialacha dócmhainneachta a dhúnadh, i.e. Treoir (AE) 2019/1023 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (3) agus Rialachán (AE) 2015/848 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (4), go háirithe maidir le haisghabháil sócmhainní ón eastát dócmhainneachta leachtaithe, éifeachtúlacht na n-imeachtaí agus dáileadh intuartha cothrom luacha aisghafa i measc creidiúnaithe. Áirítear leis sin saincheisteanna a bhaineann le gníomhaíochtaí seachanta, rianú sócmhainní, dualgais agus dliteanas stiúrthóirí, cuideachta a dhíol mar ghnóthas leantach trí “imeachtaí réamhphaca”, an truicear dócmhainneachta, córas speisialta dócmhainneachta do mhicrifhiontair agus d’fhiontair bheaga, rangú éileamh agus coistí creidiúnaithe.

2.3.

Tugadh faoi deara go bhfuil éagsúlachtaí suntasacha ann sna rialacha náisiúnta dócmhainneachta atá i bhfeidhm cheana sna Ballstáit maidir leis an am a thógann sé cuideachta a leachtú agus maidir leis an luach is féidir a aisghabháil sa deireadh. I roinnt Ballstát, bíonn nósanna imeachta dócmhainneachta fada agus meánluach aisghabhála íseal i gcásanna leachtaithe mar thoradh air sin. Dar leis an gCoimisiún Eorpach, is bac é sin ar aontas na margaí caipitil agus ar infheistíochtaí trasteorann laistigh den Aontas.

3.   Barúlacha ginearálta

3.1.

Is díol sásaimh do CESE an togra ón gCoimisiún maidir le tuilleadh trédhearcachta agus tuilleadh infhaighteacht faisnéise a bhaineann le rialacha agus imeachtaí dócmhainneachta trasteorann. Tá CESE den tuairim, áfach, nach bhfuil sa togra seo ach an chéad chéim i dtreo chóineasú na gcóras dócmhainneachta a bhaint amach ar fud Bhallstáit an Aontais. Ina theannta sin, ba dhíol sásaimh do CESE é dá molfaí tograí a mbeadh sé d’aidhm acu aghaidh a thabhairt ar dhócmhainneacht daoine nádúrtha, ar fadhb í atá fós gan réiteach.

3.2.

Tá CESE á chur i bhfios go láidir gur cheart do chóras dócmhainneachta atá deartha i gceart cabhrú le gnólachtaí inmharthana leanúint de bheith ag feidhmiú, sa dóigh is nach ndéanfar iad a leachtú roimh am. Ba cheart dó freisin iasachtóirí a dhíspreagadh ó iasachtaí ardriosca a eisiúint, agus bainisteoirí agus scairshealbhóirí a dhíspreagadh ó dhul i muinín na n-iasachtaí sin chomh maith le cinntí airgeadais meargánta eile a dhéanamh (5). Gnólacht a bhíonn caillteach le cúlú eacnamaíoch sealadach nó cinneadh mícheart, is féidir leis cor chun feabhais a chur ar chúrsaí go fóill má thagann feabhas ar chúrsaí eacnamaíocha nó má dhéanann an gnólacht na bearta ceartaitheacha cuí. Is é leas na ngeallsealbhóirí uile é nuair a tharlaíonn sin. Is féidir le creidiúnaithe cuid mhaith dá n-infheistíocht a fháil ar ais, coinníonn níos mó oibrithe a bpoist agus caomhnaítear líonra na soláthraithe agus na gcustaiméirí.

3.3.

Sa chomhthéacs sin, is mian le CESE aird a dhíriú ar na staidéir a léiríonn go bhfuil baint idir athchóirithe éifeachtacha ar chearta creidiúnaithe le costais níos ísle creidmheasa, rochtain mhéadaithe ar chreidmheas, feabhas ar théarnamh creidiúnaithe agus cosaint post ar bhealach níos éifeachtaí (6). Ba cheart cearta rannpháirtíochta coiste creidiúnaithe a neartú freisin trí ról a thabhairt, b’fhéidir, d’ionadaí na bhfostaithe. Más féidir le creidiúnaithe an chuid is mó dá n-infheistíochtaí a fháil ar ais ag deireadh imeachtaí dócmhainneachta is féidir leo leanúint d’athinfheistiú i ngnólachtaí agus rochtain cuideachtaí ar chreidmheas a fheabhsú. Ar an gcaoi chéanna, má dhéantar dearbhthosaíocht na n-éileamh a urramú trí bhíthin an chórais féimheachta, is féidir le creidiúnaithe urraithe leanúint den iasachtú agus déantar muinín a choinneáil sa chóras féimheachta (7).

3.4.

Tá CESE den tuairim go gcabhraíonn athchóirithe dócmhainneachta atá dírithe ar athstruchtúrú fiachais agus atheagrú inmheánach a spreagadh le poist a chosaint, agus le rátaí teipe i measc fiontair bheaga agus mheánmhéide agus leachtú gnólachtaí brabúsacha araon a laghdú.

3.5.

Is minic a luaitear na difríochtaí suntasacha i ndlíthe dócmhainneachta náisiúnta mar bhacainní ar infheistíochtaí trasteorann, mar aon le rialacháin chánachais. Creideann CESE go gcabhródh leibhéil níos airde cóineasaithe i ndlíthe dócmhainneachta le feidhmiú feabhsaithe na margaí caipitil a bhaint amach, rud a d’éascódh an infheistíocht ar fud an Aontais. Mar sin féin, ní leor an togra chun príomhghnéithe den dlí dócmhainneachta a chomhchuibhiú, ar a n-áirítear sainmhíniú comhchuibhithe ar fhorais dócmhainneachta agus rangú éileamh, a bhfuil an dá cheann acu ríthábhachtach chun éifeachtúlacht a bhaint amach ar leibhéal níos fearr agus chun an ilroinnt atá ann faoi láthair sna rialacha náisiúnta dócmhainneachta a laghdú. Is dona an tuar é sin i dtaca leis an sprioc uaillmhianach atá leagtha síos, mar atá Aontas na Margaí Caipitil, a bhaint amach, rud a bhfuil géarghá leis.

3.6.

Mar sin féin, tá sé á chur i bhfios go láidir ag CESE go dtacaíonn sé go daingean le margadh caipitil níos oscailte ar fud an Aontais, margadh lena dtugtar rochtain níos leithne ar infheistíocht do chuideachtaí, agus aithníonn sé torthaí an Choimisiúin agus an Bhainc Dhomhanda (8) go méadaítear rochtain ar chreidmheas do chuideachtaí Eorpacha mar gheall ar mhéadú ar ráta téarnaimh na sócmhainní áit a bhfuil ardú ar dhócmhainneacht agus ar éifeacht na gceart creidiúnaithe.

4.   Barúlacha sonracha

4.1.

Aithníonn CESE go bhfuil difríocht shuntasach idir na himeachtaí dócmhainneachta ó Bhallstát go Ballstát, agus go bhfuil an rialáil náisiúnta i bhfabhar cur chuige atá bunaithe níos mó ar “fhéichiúnaí i seilbh” ná cur chuige atá bunaithe níos mó ar “chearta creidiúnaithe”, nó ceann lena dtugtar tosaíocht don fhostaíocht agus don reachtaíocht fostaíochta. Mar thoradh air sin, bíonn fabhair éagsúla ann maidir le leachtú cuideachtaí, rangú éileamh ag creidiúnaithe agus róil stiúrthóirí cuideachta, cleachtóirí dócmhainneachta agus cúirteanna. Mar an gcéanna, agus beartais á gceapadh, ní mór difríochtaí idir scairshealbhóirí agus sealbhóirí fiachais a chur san áireamh; den chuid is mó freagraíonn sealbhóirí fiachais níos mó d’infhaighteacht uirlisí athstruchtúrúcháin, áit a mbaineann scairshealbhóirí níos mó feidhme as ionstraimí coisctheacha agus cuíchóirithe. Is é tuairim CESE gur céim chun tosaigh iad na tograí ón gCoimisiún d’fhonn cóineasú a áirithiú ar fud an Aontais, ach nach mbeidh comhchuibhiú iomlán ann fós dá mbarr agus nach dtugann siad aghaidh ar dhócmhainneacht daoine nádúrtha, ar fadhb í atá fós gan réiteach.

4.2.

Tacaíonn CESE le dearcadh an Choimisiúin gur príomhthoisc d’infheisteoirí eachtracha iad na dlíthe dócmhainneachta náisiúnta. Mar sin féin, tá sé á chur in iúl ag CESE nach mó ná 20 % de na cásanna ar fad méid na ndócmhainneachtaí lena ngabhann soláthar trasteorann creidmheasa agus go léirítear le sonraí do thíortha G20 nach méadaíonn córas éifeachtach um chearta dlíthiúla leibhéal na hInfheistíochta Dírí Coigríche (IDC) ach ó 2 % go 3 % de OTI. Anuas air sin, is mar gheall ar chumaisc agus éadálacha corparáidí atá ann cheana seachas infheistíocht i bhfiontair nua go dtarlaíonn cuid shuntasach de IDC.

4.3.

Molann CESE, mar sin, gan bheith ag súil leis an iomarca ón dlí dócmhainneachta ar infheistíochtaí. Ina dhiaidh sin is uile, aithníonn CESE go bhféadfadh tionchar dearfach a bheith ag soláthar creata éifeachtaigh um chearta dlíthiúla do chreidiúnaithe, ag níos mó trédhearcachta do gach infheisteoir féideartha maidir le dlíthe dócmhainneachta agus ag faisnéis chomhionann ar an staid dhlíthiúil ar an infheistíocht choigríche. Is cinnte dá mbeadh deimhne ann i dtaca le rialacha maidir le cearta creidiúnaithe agus féichiúnaithe agus comhchuibhiú níos fearr ar nósanna imeachta chun comhthaobhacht a bhaint amach ar fud na mBallstát go bhféadfaí rioscaí a laghdú agus ugach a thabhairt d’infheistíochtaí trasteorann agus don trádáil inmheánach.

4.4.

Anuas air sin, creideann CESE go bhfuil sé thar a bheith tábhachtach faisnéis agus trédhearcacht a chur ar fáil d’infheisteoirí maidir le saincheisteanna a bhaineann le gníomhaíochtaí seachanta, rianú sócmhainní, dualgais agus dliteanas stiúrthóirí, cuideachta a dhíol mar ghnóthas leantach trí “imeachtaí réamhphaca”, an truicear dócmhainneachta, córas speisialta dócmhainneachta do mhicrifhiontair agus d’fhiontair bheaga, rangú éileamh agus coistí creidiúnaithe.

4.5.

Is díol sásaimh do CESE freisin go dtabharfar isteach leis an togra nós imeachta speisialta chun foirceannadh micrifhiontar a éascú agus chun dlús a chur leis, rud a fhágfaidh go mbeidh próiseas dócmhainneachta níos costéifeachtúla ann do na fiontair sin. Tacaíonn na socruithe sin freisin le foirceannadh ordúil na micrifhiontar “gan sócmhainní”, agus téann siad i ngleic le diúltú roinnt Ballstát don rochtain ar imeachtaí dócmhainneachta má tá an luach téarnaimh réamh-mheasta faoi bhun na gcostas breithiúnach. Tá CESE á chur i bhfios go láidir go gcumhdaíonn sé sin thart ar 90 % de na dócmhainneachtaí san Aontas agus, dá bhrí sin, measann sé gur nós imeachta an-suntasach atá ann.

4.6.

Mar sin féin, cé go dtacaíonn CESE leis an nós imeachta speisialta sin, tá rabhadh á thabhairt againn gur féidir leis na ceanglais atá ar chúirteanna náisiúnta na cúraimí sin a dhéanamh, i gcomhréir le hAirteagal 12ff den treoir, a bheith ina gcúis le ró-ualach ar chórais bhreithiúnacha náisiúnta má fhágtar fúthu a mheas an bhfuil micrifhiontar dócmhainneach i ndáiríre agus na himeachtaí fadálacha riachtanacha a dhéanamh. Is é ár dtuairim go sáródh sé sin go pointe cuspóir na reachtaíochta atá beartaithe. Dúradh i dtuairimí eile de chuid CESE roimhe seo (9), go bhféadfadh sé nach é dul i muinín na gcúirteanna go córasach an rogha ab fhearr agus mhol CESE comhlachtaí nua a bhunú a ghlacfadh freagracht as an gcúram sin. Tá sé léirithe gur mhór an tairbhe baint éifeachtach a bheith ag cleachtóirí dócmhainneachta neamhspleácha go háirithe le micrifhiontraithe atá drocheagraithe i gcás imeachtaí leachtaithe simplithe, agus tá CESE den tuairim gur cheart machnamh a dhéanamh i ndáiríre faoina fhéideartha atá sé ról a thabhairt do chleachtóirí dócmhainneachta ina leith (10).

4.7.

Ina cheann sin, molann CESE go mbeadh rochtain dhíreach agus ghasta ag cleachtóirí dócmhainneachta ar na cláir náisiúnta sócmhainní, nuair is é a leas dlisteanach é, beag beann ar an mBallstát inar ceapadh iad. Tá sé á chur in iúl ag CESE freisin nár bunaíodh cláir den sórt sin sna Ballstáit uile go fóill agus áitíonn sé ar na húdaráis ábhartha an staid sin a chur ina ceart go tapa.

4.8.

Ar mhaithe le héifeachtúlacht, is díol sásaimh do CESE an togra le haghaidh imeachtaí réamhphaca, i gcás ina n-ullmhaítear agus ina gcaibidlítear gnó an fhéichiúnaí (nó cuid de) a dhíol sula dtionscnaítear imeachtaí dócmhainneachta go foirmiúil. Fágann sé sin gur féidir an díolachán a chur i gcrích agus na fáltais a fháil go gairid tar éis tionscnamh na n-imeachtaí dócmhainneachta foirmiúla atá beartaithe chun cuideachta a leachtú. Mar sin féin, tá rabhadh á thabhairt ag CESE i gcoinne an mholta in Airteagal 27 iallach a chur ar chontrapháirtithe, e.g. soláthraithe chuig gnólacht atá ag cur tús le himeachtaí dócmhainneachta, conarthaí le comhlíonadh a shíniú, conarthaí a shanntar ansin d’fhaighteoir an ghnó gan toiliú an chontrapháirtí. Déanann sé sin, i ndáiríre, iad a cheangal go saorga le comhpháirtí conartha nár roghnaigh siad riamh ná nach ndearna siad grinnfhiosrúchán orthu agus cuireann sé srian lena saoirse fiontraíochta. Is tábhachtaí sin i gcás na bhfostaithe, óir ní ceadmhach, de thoradh athrú éigeantach fostóra, dochar a dhéanamh dá saoirse chun slí bheatha a roghnú. Dá bhrí sin, áitíonn CESE ar an gCoimisiún, ar an bParlaimint agus ar an gComhairle athbhreithniú a dhéanamh ar an moladh seo. Chomh maith leis sin, ba cheart é a neartú san imeacht réamhphaca go bhféadfadh coiste creidiúnaithe a bheith rannpháirteach ann agus rialú a dhéanamh air.

4.9.

Tá sé á chur in iúl ag CESE freisin nach dtugtar aghaidh sa treoir, i ndáiríre, ar shaincheist an chóineasaithe maidir le rangú éileamh ná ní thugtar inti sainmhíniú ar an rud is forais dócmhainneachta ann ach oiread. Ós rud é gur príomhcheanglas iad sin le haghaidh imeachtaí dócmhainneachta comhchuibhithe, is cúis mhór aiféala do CESE nár chuir an Coimisiún na himeachtaí sin chun cinn.

4.10.

Ar an gcaoi chéanna, ní thugtar aghaidh go leordhóthanach ar na truicir dhócmhainneachta sa togra, in ainneoin go maítear a mhalairt sa teachtaireacht maidir leis an treoir. Luaitear sa togra gurb é an tástáil scoir íocaíochtaí agus tástáil an chláir chomhardaithe an dá rud is mó is cúis le gnáthimeachtaí dócmhainneachta a thionscnamh sna Ballstáit.

4.11.

D’fhonn imeachtaí dócmhainneachta a shimpliú, rud a dtacaíonn CESE leis i bprionsabal, moltar sa treoir gur cheart imeachtaí foirceanta simplithe a thionscnamh nuair nach mbíonn gnólachtaí in ann fiachais a íoc de réir mar a thagann siad in aibíocht. In ionad treoir a thabhairt maidir le conas na coinníollacha sonracha faoina gcomhlíontar an critéar sin a shainiú, iarrtar sa togra ar na Ballstáit féin an pointe sin a shainiú, rud a chiallaíonn nach mbeadh comhleanúnachas ann ar an bpointe seo ar fud an Aontais.

4.12.

Tá CESE á thabhairt dá aire freisin gurb iad na bainc na príomh-idirghabhálaithe airgeadais de ghnáth agus go bhfuil siad bunriachtanach do chóras airgeadais cobhsaí. Cuirtear an bhrabúsacht i mbaol agus is féidir sócmhainneacht na mbanc a chur i mbaol, freisin, mar gheall ar iasachtaí neamhthuillmheacha. Tá córais dócmhainneachta agus córais chearta creidiúnaithe/féichiúnaithe ar cheann de na huirlisí comhlántacha i réimse lucht déanta beartais chun fás na n-iasachtaí neamhthuillmheacha a choinneáil faoi smacht agus chun iad a réiteach nuair a chruthaíonn siad fadhbanna. Léiríonn anailís ar leibhéal gnólachta go bhféadfadh athchóirithe ar chórais dócmhainneachta lena laghdaítear bacainní ar athstruchtúrú corparáideach agus lena laghdaítear an costas pearsanta a bhaineann le cliseadh fiontraíochta an sciar caipitil a chaitear i gcuideachtaí zombaí, mar a thugtar orthu, a laghdú. Déantar na gnóthachain sin a réadú i bpáirt trí athstruchtúrú a dhéanamh ar ghnólachtaí laga, rud a spreagann ath-leithdháileadh caipitil ar ghnólachtaí níos táirgiúla.

4.13.

Ar deireadh, molann CESE don Choimisiún staidreamh rialta a fhoilsiú maidir le cásanna dócmhainneachta faoin rialachán dócmhainneachta ábhartha ionas gur féidir éifeachtacht an chórais bhunaithe a mheasúnú ó am go ham.

---

(1)  An Banc Domhanda Resolving Insolvency, arna cheadú an 3 Eanáir 2023.

(2)  An Banc Domhanda, Principles for effective Insolvency and Creditor/debtor Regimes, Eagrán athbhreithnithe 2021, prionsabail c6.1 agus c19.6.

(3)  Treoir (AE) 2019/1023 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 20 Meitheamh 2019 maidir le creataí um athstruchtúrú coisctheach, maidir le hurscaoileadh fiachais agus maidir le dícháilíochtaí agus maidir le bearta chun éifeachtúlacht nósanna imeachta a bhaineann le hathstruchtúrú, dócmhainneacht agus urscaoileadh fiachais a fheabhsú, agus lena leasaítear Treoir (AE) 2017/1132 (an Treoir maidir le hathstruchtúrú agus dócmhainneacht) (IO L 172, 26.6.2019, lch. 18).

(4)  Rialachán (AE) 2015/848 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 20 Bealtaine 2015 maidir le himeachtaí dócmhainneachta (athmhúnlú) (IO L 141, 5.6.2015, lch. 19).

(5)  An Banc Domhanda Resolving Insolvency, arna cheadú an 3 Eanáir 2023.

(6)  An Banc Domhanda Resolving Insolvency, arna cheadú an 3 Eanáir 2023.

(7)  An Banc Domhanda Resolving Insolvency, arna cheadú an 3 Eanáir 2023.

(8)  How Insolvency and Creditor/Debtor Regimes Can Help Address Nonperforming Loans – EFI Note-FinanceWashington, DC: An Banc Domhanda.

(9)  Lena n-áirítear an tuairim ó CESE Dócmhainneacht Ghnó (IO C 209, 30.6.2017, lch. 21).

(10)  An Banc Domhanda, Principles for effective Insolvency and Creditor/debtor Regimes, Eagrán athbhreithnithe 2021, prionsabail c6.1 agus c19.6.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa — Togra le haghaidh Rialachán ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle lena leasaítear Rialachán (CE) Uimh. 6/2002 ón gComhairle maidir le dearaí Comhphobail agus lena n-aisghairtear Rialachán (CE) Uimh. 2246/2002 ón gCoimisiún

(COM(2022) 666 final — 2022/0391 (COD))

agus maidir le Togra le haghaidh Treoir ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir le cosaint dhlíthiúil dearaí (athmhúnlú)

(COM(2022) 667 final — 2022/0392 (COD))

(2023/C 184/07)

Rapóirtéir:

Ferre WYCKMANS

Comhairliúchán	a) An Chomhairle, 21.12.2022 b) Parlaimint na hEorpa, 12.12.2022 An Chomhairle, 21/12/2022
Bunús dlí	a) Airteagal 304 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh b) Airteagal 114 agus Airteagal 304 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh
Rannóg atá freagrach	An Margadh Aonair, Táirgeacht agus Tomhaltas
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	22.3.2023
Seisiún iomlánach Uimh.	577
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	148/0/3

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Tá Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) den tuairim go dtéann córas éifeachtach cosanta dearaidh chun sochair do thomhaltóirí agus don phobal i gcoitinne sa chaoi is go spreagtar iomaíocht agus cleachtais tráchtála atá cóir. Lena chois sin, cuireann a leithéid de chóras dlús leis an bhforbairt eacnamaíoch tríd an gcruthaitheacht a spreagadh sa tionscal, sna táirgí, sna gníomhaíochtaí tráchtála agus san easpórtáil.

1.2.

I bhformhór na mBallstát, ní mór an dearadh a chlárú le hoifig náisiúnta maoine tionsclaíche chun a áirithiú go mbeidh an dearadh faoi chosaint an dlí. De réir na reachtaíochta náisiúnta atá á breithniú, mar aon leis an gcineál dearaidh, d’fhéadfadh an dearadh a bheith faoi chosaint cóipchirt mar dhearadh neamhchláraithe nó saothar ealaíne. I roinnt Ballstát, is féidir an chosaint mar dhearadh tionsclaíoch agus an chosaint cóipchirt a thabhairt le chéile; i roinnt Ballstát eile tá siad éagsúil go hiomlán ó chéile. I gcúinsí áirithe, bíonn dearadh incháilithe do chosaint faoi dhlí maidir le hiomaíocht éagórach; d’fhéadfadh éagsúlacht mhór a bheith ann, áfach, ó thaobh na gcoinníollacha maidir le cosaint agus raon feidhme na gceart/na modhanna sásaimh atá ann cheana.

1.3.

Tá CESE den tuairim go bhfuil sé ríthábhachtach an creat dlíthiúil maidir le dearaí a chur in oiriúint don ré dhigiteach d’fhonn téarnamh agus athléimneacht an Aontais a chothú, mar aon leis an nuálaíocht agus an t-iomaíochas a spreagadh. Tá sé ar aon fhocal maidir leis an sainmhíniú nua a úsáidtear ar dhearadh dá bhforáiltear sa togra le haghaidh Treorach. Cuirtear le hábharthacht an tsainmhínithe sin i bhfianaise an dul chun cinn theicneolaíoch, trí choincheap an táirge a leathnú chun go mbeidh dearaí teicneolaíocha i gceist leis, dearaí nach gcorpraítear iad i dtáirgí fisiciúla.

1.4.

Ina theannta sin, tacaíonn CESE le teorainn a chur leis an gcosaint a bhaineann le gnéithe den chuma, gnéithe a léirítear go feiceálach san iarratas ar chlárú, óir cuirfidh sé seo le deimhneacht dhlíthiúil na cosanta céanna.

1.5.

Is díol sásaimh do CESE go nglactar an réiteach sa togra le haghaidh rialacháin, réiteach a leag Cúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh amach ina breithiúnas “Acacia” an 20 Nollaig 2017 (1), inar shoiléirigh sí léirmhíniú ar choincheap an chlásail deisiúcháin, go háirithe mar gheall go gcuireann sé feabhas ar chosaint do thomhaltóirí.

1.6.

Ar an taobh eile, ní chreideann CESE go laghdófar costas iomlán na dtáillí dá socrófaí an táille foilseacháin agus an táille chlárúcháin a thabhairt le chéile, óir tiocfaidh méadú suntasach ar chostas na n-athnuachaintí, mar atá beartaithe. Dá bhrí sin, níl an beart seo chomh fabhrach céanna do FBManna ná do dhearthóirí aonair mar a mhaítear. Tá CESE ag iarraidh go mbeadh táillí níos ísle ann do FBManna agus do dhearthóirí aonair, táillí a bheidh i gcomhréir lena láimhdeachas, más féidir sin.

1.7.

Dar le CESE, tá gá leis an simpliú a rinneadh de bharr deireadh a chur leis an riail “aontacht aicme” ach measann sé nach leor é, ós rud é go bhfuil gá fós le hinúsáidteacht na gcóras clárúcháin dearaidh a chuirtear ar fáil ar shuíomhanna gréasáin na n-oifigí náisiúnta maoine tionsclaíche agus Oifig Maoine Intleachtúla an Aontais Eorpaigh (dá ngairtear “EUIPO” as seo amach) a fheabhsú. D’fhéadfadh lucht na n-oifigí dul i muinín shaineolas na ngníomhairí paitinní chun aghaidh a thabhairt ar an dúshlán sin, rud a ligfidh do FBManna agus do dhearthóirí aonair a gcuid dearaí a chosaint ar bhealach níos éasca.

1.8.

Measann CESE nach iomchuí leas a bhaint as Airteagal 290 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (CFAE) chun rialacha a tharraingt suas maidir le díospóidí agus achomhairc i gcoinne chinntí EUIPO; is chuig bunghníomh a fhorlíonadh a cheapadh gníomh tarmligthe agus chuige sin amháin, agus níor cheart baint a bheith aige ach le heilimintí neamhriachtanacha. Mar sin féin, na forálacha a bheartaítear leis an togra le haghaidh Rialacháin a ghlacadh trí ghníomh tarmligthe, baineann siad leis na cearta dá bhforáiltear i gCaibidil VI den Chairt um Chearta Bunúsacha maidir leis an gceartas, lena n-áirítear go háirithe Airteagal 47 maidir leis an gceart chun leighis éifeachtaigh agus chun triail chóir a fháil. Dá bhrí sin, níor cheart iad a mheas mar eilimintí neamhriachtanacha.

1.9.

Molann CESE go ndéanfaí na forálacha sin a shainiú sa Rialachán féin.

2.   Cúlra

2.1.

Sa dlí substainteach, le Treoir 98/71/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (2) an 13 Deireadh Fómhair 1998 (uaidh seo amach “an Treoir”) déantar comhchuibhiú páirteach ar na dlíthe náisiúnta a bhaineann le cosaint dhlíthiúil ar dhearaí, agus bunaítear le Rialachán CE Uimh. 6/2002 ón gComhairle (3) an 12 Nollaig 2001 (uaidh seo amach “an Rialachán”) córas uathrialach cosanta do chearta aonadacha ar fud an Aontais Eorpaigh le haghaidh dearaí Comhphobail cláraithe agus dearaí Comhphobail neamhchláraithe, ar choinníoll go gcomhlíonann na dearaí neamhchláraithe sin na coinníollacha cosanta, eadhon nach mór dóibh a bheith nua agus carachtar aonair a bheith acu. In éagmais clárú, is mó seans go mbeadh deacrachtaí ag an sealbhóir más mian leis nó léi a chruthú gurb ann don cheart dearaidh. Thairis sin, tá an téarma cosanta teoranta do thrí bliana agus is lú fós raon feidhme na gceart a thugtar.

2.2.

Leasaíodh an Rialachán in 2006 chun éifeacht a thabhairt d’aontachas an Aontais i gCóras Clárúcháin Idirnáisiúnta na Háige, a raibh sé d’aidhm aige nós imeachta clárúcháin do dhearaí aonair a bhunú, dearaí a bheadh uathúil, simplí, nach mbeadh daor agus láraithe laistigh den Eagraíocht Dhomhanda um Maoin Intleachtúil (EDMI).

2.3.

Sa Rialachán, ní chuirtear páirteanna spártha san áireamh i gcosaint dearaidh an Chomhphobail de bharr nár thángthas ar chomhaontú ar an ábhar agus an Treoir á dréachtú. D’éagmais tacaíocht ón gComhairle, tharraing an Coimisiún siar a thogra chun athbhreithniú a dhéanamh ar an Treoir.

2.4.

Eascraíonn an togra seo as na cúinsí sin agus as an Teachtaireacht ón gCoimisiún an 25 Samhain 2020Making the most of the EU’s innovative potential – An intellectual property action plan to support the EU’s recovery and resilience [An leas is fearr is féidir a bhaint as acmhainneacht nuálaíochta an Aontais Eorpaigh – Plean gníomhaíochta um maoin intleachtúil chun tacú le téarnamh agus athléimneacht an Aontais Eorpaigh], a foilsíodh i ndiaidh na hoibre athchóirithe a rinneadh ar thrádmharcanna. Is é is aidhm don togra a bheith níos oiriúnaí don ré dhigiteach, níos inrochtana agus níos éifeachtúla do dhearthóirí aonair, do FBManna agus do thionscail, a bheith níos saoire agus go mbeidh níos lú castachta ag baint leis, mar aon le deimhneacht dhlíthiuil an chórais cosanta a mhéadú.

3.   Barúlacha ginearálta

3.1.

An chuma ornáideach is ea atá i gceist le dearadh tionsclaíoch. D’fhéadfadh sé a bheith tríthoiseach nó déthoiseach. Déanann dearadh rathúil feidhm agus cruth an táirge a chomhchuibhiú le chéile gan uaim. Cibé acu tábla nó teileafón atá i gceist, is tábhachtaí an dearadh thar aon ní eile chun an táirge a dhéanamh níos tarraingtí ná táirge eile.

3.2.

Baineann dearadh tionsclaíoch le táirgí tionsclaíocha agus ceardaíochta éagsúla, amhail uirlisí teicniúla nó leighis, uaireadóirí, seodra, só-earraí, earraí tí, fearais leictreacha, feithiclí, struchtúir ailtireachta, táirgí teicstíle, earraí fóillíochta, etc.

3.3.

Dá tharraingtí an dearadh tionsclaíoch, is ea is mó luach margaidh an táirge. Dá bhrí sin, má dhéantar cosaint ar dhearadh, áirithítear gur mó seans go mbeidh toradh ar infheistíocht.

3.3.1.

Tá CESE den tuairim, dá bhrí sin, go spreagtar an iomaíocht chóir, mar aon le cleachtais tráchtála chóra i gcóras éifeachtach cosanta, rud a rachaidh chun tairbhe do thomhaltóirí agus don phobal i gcoitinne.

3.3.2.

Spreagann córas den chineál sin an chruthaitheacht sa tionscal agus sa táirgeadh tionsclaíoch freisin, rud a chuireann chun cinn an fhorbairt eacnamaíoch, mar aon le forbairt gníomhaíochtaí tráchtála agus onnmhairí.

3.4.

I bhformhór na mBallstát, ní mór an dearadh a chlárú le hoifig náisiúnta maoine tionsclaíche chun a áirithiú go mbeidh an dearadh faoi chosaint an dlí. De réir na reachtaíochta náisiúnta atá á breithniú mar aon leis an gcineál dearaidh, d’fhéadfadh an dearadh a bheith faoi chosaint cóipchirt mar dhearadh neamhchláraithe nó saothar ealaíne.

3.5.

I roinnt Ballstát, is féidir an chosaint mar dhearadh tionsclaíoch agus an chosaint cóipchirt a thabhairt le chéile; i roinnt Ballstát eile tá siad éagsúil go hiomlán ó chéile. I gcúinsí áirithe, bíonn dearadh incháilithe do chosaint faoi dhlí maidir le hiomaíocht éagórach; d’fhéadfadh éagsúlacht mhór a bheith ann, áfach, ó thaobh na gcoinníollacha maidir le cosaint agus raon feidhme na gceart/na modhanna sásaimh atá ann cheana.

3.6.

I bhfianaise chuspóirí an Aontais maidir le borradh a chur faoin téarnamh agus faoin athléimneacht, mar aon leis an nuálaíocht agus an t-iomaíochas a chothú, tá CESE den tuairim go bhfuil sé ríthábhachtach an creat dlíthiúil le haghaidh dearaí a chur in oiriúint don ré dhigiteach. Tá sé ar aon fhocal leis an sainmhíniú nua a beartaíodh mar gheall go bhfuil sé ábhartha i bhfianaise an dul chun cinn theicneolaíoch, agus go leathnaítear coincheap an táirge chuig dearaí teicneolaíocha nach gcorpraítear iad i dtáirgí fisiciúla.

3.7.

Tacaíonn CESE freisin leis an deimhneacht dhlíthiúil a neartú trí chosaint a cheadú do ghnéithe den chuma, gnéithe a léirítear go feiceálach san iarratas ar chlárú.

3.8.

Tacaíonn sé freisin le hoiriúnú raon feidhme na gceart a thugtar agus dearadh á chlárú d’fhonn aghaidh a thabhairt ar na fadhbanna a bhaineann le húsáid teicneolaíochtaí priontála 3T, chomh maith leis an gceart atá ag sealbhóirí dearaidh, amhail a chuirtear san áireamh i ndlí na dtrádmharcanna, cosc a chur ar earraí góchumtha dul trí chríoch an Aontais nó ar iad a chur faoi nós imeachta custaim eile, gan iad a scaoileadh le haghaidh saorchúrsaíochta ann, chun an góchumadh a chomhrac.

4.   Barúlacha sonracha

4.1.    Clásal deisiúcháin agus na tomhaltóirí a chosaint

4.1.1.

Is iomaí conspóid a bhain le cosaint na bpáirteanna spártha (“comhpháirteanna an táirge ilchasta”) faoin dlí maidir le dearaí. Tháinig an chosaint seo chun cinn de thoradh an Rialacháin, agus tá eisceacht ag gabháil léi, ar a dtugtar an “clásal deisiúcháin”, arb é is aidhm di monaplacht monaróirí nó soláthraithe (go háirithe in earnáil na mótarfheithiclí) a theorannú i margadh na bpáirteanna spártha (Airteagal 110). Foráiltear leis an “clásal deisiúcháin” sin nach bhféadfaidh sealbhóir dearaidh a mbaineann a dhearadh le comhpháirt spártha leas a bhaint as monaplacht ná cosc a chur ar thríú páirtí ar mian leis comhpháirteanna spártha a chur ar an margadh chun táirge a dheisiú agus an chuma a bhí i dtosach ar an táirge sin a chur air an athuair.

4.1.2.

Go deimhin, is minic a bhíonn smacht iomlán ar an slabhra táirgthe ina iomláine ag táirgeoir de tháirge críochnaithe ilchasta (carr, uaireadóir, fón póca, etc.) Is dealraitheach lena athrach, dá bhrí sin, go ndéanfadh an táirgeoir sin brabús dúbailte: ar an margadh agus an táirge críochnaithe á dhíol ar dtús, agus ar an margadh ar a dhíoltar comhpháirteanna spártha ina dhiaidh sin.

4.1.3.

Léirítear le staidéir a bhaineann leis an eacnamaíocht iompraíochta, áfach, go ndéanann formhór na dtomhaltóirí a rogha bunaithe ar phraghas díola an táirge phríomhúil, gan praghas díola na seirbhísí tánaisteacha a chur san áireamh. Dá bhrí sin, tá siad gafa leis an gcéad infheistíocht sin agus cuirtear iallach orthu glacadh le praghas nach nglacfaidís leis in imthosca eile.

4.1.4.

Tá CESE á thabhairt dá aire gur dócha, dá bhrí sin, go n-eascróidh fadhbanna a bhainfidh le dlí na hiomaíochta as an staid sin, toisc go mbeadh mórbhuntáiste iomaíoch ag an táirgeoir/cóimeálaí bunaidh a bhfuil an ceart dearaidh aige, rud a d’fhéadfadh dochar a dhéanamh don tomhaltóir ar deireadh: — dochar i leith na gcustaiméirí, mar go mbeidh deis aige praghsanna arda a ghearradh nó díolacháin nasctha a sholáthar; — dochar i leith na ndeisitheoirí, chun rochtain a fháil ar an margadh nó chun na coinníollacha a shocrú do na deisitheoirí a thoilíonn sé a sholáthar; — dochar i leith na soláthraithe, i.e. go bhfhéadfadh sé toirmeasc a chur orthu deisitheoirí neamhspleácha a sholáthar, nó toirmeasc a chur ar sholáthraithe neamhspleácha a chomhpháirteanna a chóipeáil chun an margadh deisiúcháin a sholáthar.

4.1.5.

Shocraigh an reachtóir Eorpach teorainn a chur i bhfeidhm maidir leis na cearta a bhaineann leis na comhpháirteanna spártha d’fhonn cosc a chur ar mhonaplú na margaí tánaisteacha. — Tugtar an “meaitseáil éigeantach” ar an gcéad teorainn ar uairibh (must match) (Airteagal 82)). Ní féidir an chuma sheachtrach de tháirge atá riachtanach chun táirge eile a nascadh a chosaint. — Baineann an dara teorainn le cosaint comhpháirteanna neamh-fheiceálacha.

4.1.6.

Ní féidir páirt nach bhfuil infheicthe le linn ghnáthúsáid an táirge a chosaint trí dhearadh a chomhdú (Airteagal 4(2)). Áirítear an méid sin sna samplaí seo a leanas: — córas meicníochta uaireadóra; — an taobh istigh d’fhormhór na n-inneall fearas leictreach tí; — ineall cairr (a mheastar nach bhfuil sé infheicthe le linn ghnáthúsáid na feithicle, fiú más furasta é a dhéanamh infheicthe ar oscailt bhoinéad an chairr).

4.1.7.

Dá bhrí sin, is ionann na comhpháirteanna spártha atá i dteideal cosanta agus na páirteanna sin nach bhfuil aon sásra idirnaisc iontu agus atá infheicthe. Is féidir, dá réir sin, líon mór páirteanna a chosaint faoin rialachán. Mar shampla, tá an méid seo a leanas i gceist i gcás cairr: — na ceannlampaí; — na sciatháin taoibh; — an boinéad agus na doirse (ní chuirtear na hinsí san áireamh leis seo); — rothaí stiúrtha.

4.1.8.

Dá bhrí sin, maidir le táirgí nach bhfuil faoi chosaint trí dhearadh a chomhdú, is féidir le haon táirgeoir a sholáthraíonn páirteanna spártha iad seo a atáirgeadh agus iad a chur isteach sa mhargadh deisiúcháin.

4.1.9.

Mar sin féin, is iomaí ceist atá tagtha chun cinn de bharr chur i bhfeidhm na bhforálacha sin. Dá bhrí sin, is díol sásaimh do CESE go gcuirtear réiteach san áireamh sa togra le haghaidh rialacháin, réiteach a chuir Cúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh ar aghaidh i mbreithiúnas “Acacia” an 20 Nollaig 2017, inar shoiléirigh sí an léirmhíniú atá le tabhairt don choincheap a bhaineann le “clásal deisiúcháin”.

4.1.10.

Tá CESE á thabhairt le fios gur chuir Cúirt Achomhairc Pháras an réiteach sin i bhfeidhm go paiteanta ina breithiúnas an 11 Meán Fómhair 2018 i gCás Uimh. 2017/01589, cás a bhain le margú fonsaí rotha ar shiopa gréasáin. Níor éirigh leis an díoltóir an “clásal deisiúcháin” a agairt go bailí toisc gur cuireadh na fonsaí rotha sin ar fáil chun pearsantú aeistéitiúil agus chun tiúnáil a dhéanamh ar fheithiclí. Dá thoradh sin, measadh gur fonsaí rotha góchumtha a bhí iontu agus gearradh pionós ar an díoltóir as dearadh a shárú.

4.1.11.

Tá roinnt Ballstát tar éis srianta áirithe a bhaint sa mhargadh maidir le páirteanna spártha. De thoradh dhlí na Fraince maidir leis an aeráid agus an athléimneacht Uimh. 2021-1104 an 22 Lúnasa 2021, osclaíodh an margadh chun díolachán páirteanna spártha áirithe ó ghluaisteáin a cheadú ón 1 Eanáir 2023.

4.1.12.

Is é is aidhm don bheart seo praghsanna a ísliú sa mhargadh seo. Idir 2019 agus 2020, tháinig méadú 8 % ar an meán ar na praghsanna céanna, de bharr go bhfuil castacht áirithe theicniúil ag baint le roinnt de na páirteanna, amhail na hinnill ar na scátháin siar leictreacha, na braiteoirí a suiteáladh sna gaothscáthanna, etc. Níl tionscal ardfhorbartha sna Ballstáit is liobrálaí don earnáil seo, amach ón nGearmáin: tá tairgeoirí láidre gluaisteán sa tír seo ach tá an margadh i bhfad níos oscailte cheana féin. Ón 1 Eanáir 2023 ar aghaidh, beidh cead ag monaróirí trealaimh sa Fhrainc páirteanna gloine comhréidhe a dhíol, is cuma má thairgeann siad buntrealamh, is é sin, go raibh siad rannpháirteach i gcóimeáil na feithicle úrnua, nó más monaróirí neamhspleácha iad. Dá bhrí sin, is féidir le monaróirí a bhí rannpháirteach i gcóimeáil na bpáirteanna spártha infheicthe (comhpháirteanna optúla, scátháin siar etc.) na comhpháirteanna a dhíol, ar aon dul leis na monaróirí iad féin.

4.2.    An costas a bhaineann le dearaí a chosaint

4.2.1.

Tá córas comhdúcháin dearaí ar líne ag EUIPO, agus is é EUR 350 an túschostas a bhaineann leis faoi láthair. Tá CESE á thabhairt le fios go bhfuil dearadh Comhphobail bailí ar feadh tústréimhse nach faide ná cúig bliana ón dáta comhdúcháin, agus gur féidir é a athnuachan gach cúig bliana go dtí go mbeidh 25 bliana slánaithe.

4.2.2.

Tá trí chineál táillí ann le cois an chostais a bhaineann leis an gcomhdú: — an táille chlárúcháin de EUR 230, a bhfuil táille bhreise chlárúcháin de EUR 115 le cur léi do 2-10 gclárú bhreise, agus EUR 50 do líon clárúcháin os cionn 10; — an táille foilseacháin de EUR 120; d’fhéadfaí an luach seo a mhéadú EUR 60 do 2-10 bhfoilseachán bhreise, agus é a mhéadú EUR 30 do líon foilseachán os cionn 10; — an táille foilseacháin iarchurtha de EUR 40; d’fhéadfaí é seo a mhéadú EUR 20 do líon dearaí idir 2 agus 10, agus é a mhéadú EUR 10 do líon dearaí os cionn 10;

4.2.3.

Tá dhá thoisc le cur san áireamh maidir leis na táillí iníoctha: — líon na ndearaí atá san iarratas; — cibé acu a chuirfear nó nach gcuirfear siar foilsiú an dearaidh.

4.2.4.

Is leis an tsamhail seo a leanas a thagann struchtúr na dtosca sin: — buntáille ar dhearadh aonair nó ar chéad dearadh i gcás iarratas iolrach; — táille laghdaithe ar líon na ndearaí idir an dara ceann agus an deichiú ceann; — táille a laghdófar tuilleadh don chéad dearadh déag agus d’aon dearaí ina dhiaidh sin;

4.2.5.

Is éard atá beartaithe sa rialachán costas na chéad athnuachana a laghdú go EUR 70 (i ndiaidh cúig bliana) agus an costas don dara hathnuachan a mhéadú go EUR 140 (i ndiaidh deich mbliana), go EUR 280 don tríú hathnuachan (i ndiaidh cúig bliana déag) agus go EUR 560 don cheathrú hathnuachan (i ndiaidh fiche bliain). Is ionann costas na dtáillí don chéad dá athnuachan agus an tsuim atá dlite faoi láthair, is é sin, EUR 210 san iomlán; mar sin féin, tagann méadú as cuimse ar na táillí athnuachana ina dhiaidh sin.

4.2.6.

Is cosúil nach bhfuil an togra sin chomh dearfach céanna do FBManna ná do dhearthóirí neamhspleácha mar a mhaítear. Dá bhrí sin, tá CESE ag iarraidh go gcuirfí táillí níos ísle i bhfeidhm do FBManna agus do dhearthóirí aonair, agus go mbeadh na táillí sin i gcomhréir lena láimhdeachas, más féidir sin.

4.2.7.

Thairis sin, ní chreideann CESE go dtiocfadh laghdú ar chostas iomlán na dtáillí dá n-athrófaí struchtúr na dtáillí, is é sin, dá ndéanfaí na táillí foilseacháin agus clárúcháin a thabhairt le chéile.

4.3.    An riail “aontacht aicme” a scriosadh

4.3.1.

D’fhéadfadh baint a bheith ag an gcomhdú le níos mó ná dearadh amháin, ach mar sin féin, ní mór é a bheith beartaithe na dearaí a ionchorprú nó a chur i bhfeidhm ar tháirgí den “aicme” chéanna, de bhua na rialach “aontacht aicme”. Eagraítear na haicmí seo sa liosta dar teideal “Aicmiú Locarno”.

4.3.2.

De réir Airteagal 2(1) de Chomhaontú Locarno, ní bhaineann Aicmiú Locarno ach le gnéithe riaracháin agus tá an méid seo a leanas i gceist leis: — liosta d’aicmí agus d’fho-aicmí; — liosta in ord aibítre de na táirgí ar dearaí tionsclaíocha iad, ina gcuirtear na haicmí agus na fo-aicmí lena mbaineann in iúl; — nótaí míniúcháin.

4.3.3.

Is é is aidhm do scrios na rialach “aontacht aicme” na FBManna, mar aon le dearthóirí aonair, a spreagadh lena gcuid dearaí a chomhdú chun go mbeidís faoi chosaint. De thoradh an scriosta seo, bheadh deis ag cuideachtaí cur le líon na n-iarratas do dhearaí, agus líon mór dearaí a thabhairt le chéile in aon iarratas iolrach amháin, agus ní bheadh orthu iad féin a theorannú ó thaobh táirgí a bheith san aicme Locarno chéanna.

4.3.4.

Dar le CESE, tá gá leis an simpliú a rinneadh de bharr deireadh a chur leis an riail “aontacht aicme” ach measann sé nach leor é, ós rud é go bhfuil gá fós le hinúsáidteacht na gcóras clárúcháin dearaidh a chuirtear ar fáil ar shuíomhanna gréasáin na n-oifigí náisiúnta maoine tionsclaíche agus EUIPO a fheabhsú.

4.3.5.

D’fhéadfadh na hoifigí leas a bhaint as an gcomhairle a chuirfidh gníomhairí paitinní orthu, rud a chabhróidh go mór le FBManna agus le dearthóirí aonair a gcuid dearaí a chosaint.

4.3.6.

Leanfaidh gníomhairí paitinní, ar ndóigh, de bheith ag tacú le sealbhóirí cirt chun leas a bhaint as a gcuid dearaí agus déanfaidh siad ionadaíocht orthu i ndíospóidí.

4.4.    Cumhacht a tharmligean agus gníomhartha tarmligthe a ghlacadh

4.4.1.

Foráiltear leis an togra le haghaidh rialacháin gur i ngníomhartha tarmligthe a ghlacfar na forálacha a bhaineann le díospóidí sa dlí maidir le dearaí. Áirítear leis sin: — tarraingt siar agus leasú an dearaidh (Airteagal 47 a agus Airteagal 47 b); — caingne le haghaidh neamhbhailíochta (Airteagal 53 a); — achomharc a dhéanamh in aghaidh chinntí EUIPO (Airteagal 55 a); — imeachtaí ó bhéal os comhair Bhord Achomhairc EUIPO (Airteagal 64 a); — fianaise a ghlacadh (Airteagal 65 a); — fógra a thabhairt faoi chinntí agus faoi thoghairmeacha (Airteagal 66 a); — an nós imeachta maidir le teachtaireachtaí chuig EUIPO (Airteagal 66 d); — ríomh agus fad teorainneacha ama nós imeachta (Airteagal 66 f); — imeachtaí os comhair EUIPO a atosú (Airteagal 67 c); — ionadaíocht ghairmiúil os comhair EUIPO i gcás díospóide (Airteagal 78 a); — táillí agus muirir a íoc (Airteagal 106 a a).

4.4.2.

Measann CESE nach iomchuí leas a bhaint as Airteagal 290 de CFAE chun rialacha a tharraingt suas maidir le díospóidí agus achomhairc i gcoinne chinntí EUIPO; is chuig bunghníomh a fhorlíonadh a cheapadh gníomh tarmligthe agus chuige sin amháin, agus níor cheart baint a bheith aige ach le heilimintí neamhriachtanacha. Mar sin féin, baineann na forálacha dá dtagraítear leis na cearta dá bhforáiltear i gCaibidil VI den Chairt um Chearta Bunúsacha maidir leis an gceartas, go háirithe le halt 47 a bhaineann leis an gceart chun leighis éifeachtaigh agus chun triail chóir a fháil. Dá bhrí sin, ní féidir iad a chur san áireamh mar eilimintí neamhriachtanacha den bhunghníomh.

---

(1)  Cásanna uamtha C-397/16 agus C-435/16.

(2)  IO L 289, 28.10.1998, lch. 28

(3)  IO L 3, 5.1.2002, lch. 1.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa — Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa agus chuig an gComhairle — Tuarascáil 2022 maidir leis an bhFadbhreathnaitheacht Straitéiseach — Na haistrithe glasa agus digiteacha a nascadh sa chomhthéacs geopholaitiúil nua

(COM(2022) 289 final)

(2023/C 184/08)

Rapóirtéir:

Angelo PAGLIARA

Comhairliúchán	An Coimisiún Eorpach, 27.10.2022
Bunús dlí	Airteagal 304 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh
Rannóg atá freagrach	An Margadh Aonair, Táirgeacht agus Tomhaltas
Dáta a glactha sa rannóg	10.3.2023
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	22.3.2023
Seisiún iomlánach Uimh.	577
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	204/0/3

BROLLACH

Rinneadh an tuarascáil ón gCoimisiún Eorpach agus an tuairim seo a leanas a tharraingt suas tráth is lánfhollas na himpleachtaí sóisialta, geopholaitiúla agus eacnamaíocha is toradh ar ionsaí míleata leanúnach na Rúise ar an Úcráin. Na roghanna straitéiseacha atá á ndéanamh ag an Aontas Eorpach ar na saolta seo, ní hamháin go bhfágfaidh siad a rian ar an gcaoi a mbainfear cuspóirí an aistrithe ghlais agus an aistrithe dhigitigh amach, ach beidh tionchar acu, ina theannta sin, ar athléimneacht agus neamhspleáchas straitéiseach an Aontais.

Dá bhrí sin, leis an tuairim seo a leanas uaidh, agus é lánfheasach san am céanna faoin ról bunúsach atá ag an tsochaí shibhialta eagraithe maidir le mórthreochtaí a shainaithint agus a léirmhíniú, agus faoina thábhachtaí atá sé dá réir go mbeadh an tsochaí shibhialta eagraithe rannpháirteach go réamhtheachtach i bpróiseas fadbhreathnaitheachta straitéisí an Aontais, tá sé beartaithe ag Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) freisin rannchuidiú le dréachtú Thuarascáil 2023 maidir leis an bhFadbhreathnaitheacht Straitéiseach ina ndíreofar ar an treoir straitéiseach d’fhonn ról domhanda an Aontais a neartú.

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1

Molann CESE don Choimisiún leanúint den chlár oibre fadbhreathnaitheachta straitéisí a fhorbairt agus tá sé ag iarraidh go mbeadh sé féin ní ba rannpháirtí ná riamh sa phróiseas ón tús. Ach páirt ní ba mhó a bheith ag CESE, ina cháil mar urlabhraí na gcomhpháirtithe sóisialta agus na sochaí sibhialta eagraithe, chuirfí feabhas ar acmhainneachtaí anailíse agus fadbhreathnaitheachta an Aontais agus chuideofaí le treochtaí agus réitigh fhéideartha a aimsiú.

1.2

Tá súil ag CESE go mbeidh an clár oibre fadbhreathnaitheachta straitéisí, chomh maith le gníomhaíocht an Choimisiúin Eorpaigh sa réimse sin, dírithe ar shamhail nua forbartha a thógáil ina dtabharfar aird chuí ar an inbhuanaitheacht eacnamaíoch, chomhshaoil agus shóisialta.

1.3

Ós ar thoilteanas agus iompar na ndaoine atá rath an dá aistriú ag brath, molann CESE don Choimisiún aird a thabhairt freisin ar ábhair imní na sochaí agus ar an drogall a d’fhéadfadh a bheith ar dhaoine roimh na hathruithe atá beartaithe.

1.4

Déantar cur síos sa tuarascáil ar an gcineál todhchaí atá á lorg agus ar na hacmhainní is gá chun í a bhaint amach, siúd is nach dtéitear i ngleic domhain go leor leis na rioscaí agus na bagairtí atá ann. Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún cuntas níos soiléire a thabhairt ar na rioscaí atá i gceist agus anailís a dhéanamh ar na féidearthachtaí agus ar na cásanna féideartha i gcás nach gcomhlíonfar na cuspóirí inmhianaithe, go háirithe sa chuid sin den tuarascáil a bhaineann le hinfhaighteacht amhábhar, miotal tearc-chré agus acmhainní uisce agus le saincheisteanna gaolmhara a d’fhéadfadh a bheith ann.

1.5

Beidh tionchar ag na dúshláin gheopholaitiúla leanúnacha ar na córais soláthair agus ar a athléimní atá earnáil agraibhia na hEorpa. Cuid de na himeachtaí a tharla le déanaí de thoradh COVID-19 agus ionsaí míleata na Rúise ar an Úcráin, is amhlaidh a chuir siad isteach ar ár gcóras dáileacháin agus gach seans go dtarlóidh a leithéid chéanna arís sa ghearrthéarma. Is díol sásaimh do CESE an moladh go laghdófaí spleáchas an Aontais ar allmhairí beatha, leasachán agus ionchur eile agus molann sé sainmhíniú ar an rud is neamhspleáchas straitéiseach oscailte ann a leagan síos ab infheidhme maidir le córais bhia, bunaithe ar tháirgeadh bia, ar lucht saothair agus ar thrádáil chóir. Bheadh sé mar aidhm uileghabhálach leis sin slándáil bia a áirithiú do shaoránaigh uile an Aontais trí bhíthin soláthar bia atá sláintiúil, inbhuanaithe, athléimneach agus cothrom.

1.6

Ní thugtar aird sa Tuarascáil maidir leis an bhFadbhreathnaitheacht Straitéiseach ar an tábhacht straitéiseach a ghabhann le córas tionsclaíoch Eorpach atá láidir, comhtháite, nuálach agus in acmhainn poist ardcháilíochta a chruthú. Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach réamhaisnéisí sonracha a fhorbairt maidir lena bhfuil i ndán do bheartas tionsclaíoch na hEorpa agus molann sé go nglacfaí beartais eacnamaíocha iomchuí chun feabhas a chur ar a iomaíochas agus a tháirgiúlacht fhadtéarmach agus chun borradh a chur faoin infheistíocht phoiblí agus phríobháideach i ndáil leis sin.

1.7

Beidh tionchar ag ionsaí míleata na Rúise ar an Úcráin, ag an ngéarchéim fuinnimh agus ag an réaltacht nua eacnamaíoch agus gheopholaitiúil ar an gconair atá le gabháil againn i dtreo an dá aistriú. Is díol sásaimh do CESE go bhfuil an tAontas meáite ar a chuspóirí a bhaint amach, ach, ag an am céanna, tá sé ag iarraidh ar an gCoimisiún agus ar an gComhairle go ndéanfaí na huirlisí uile is gá a fhorbairt chun neamhspleáchas straitéiseach fuinnimh a neartú, an córas tionsclaíoch Eorpach a threisiú agus tacú le gnólachtaí agus oibrithe faoi mar a rinneadh le linn ghéarchéim na paindéime nuair a glacadh ionstraim a bhí bunaithe ar an gclár SURE.

1.8

Is díol sásaimh do CESE gur mó na tagairtí a dhéantar don ghné shóisialta inti agus, mar a d’iarr sé cheana i dtuairim uaidh in 2021, tá sé ag iarraidh ar an gCoimisiún, mar chuid den anailís straitéiseach, uirlisí réamhaisnéise sonracha a fhorbairt a bhaineann le tionchar na n-aistrithe ar na córais slándála sóisialta agus, dá bhrí sin, bearta sonracha a mholadh chun éifeachtaí sóisialta an dá aistriú a mhaolú.

1.9

Chun ról an Aontais mar ghníomhaí domhanda a threisiú, creideann CESE gur gá don Aontas seasamh lena luachanna agus leanúint de bheith ag obair i gcomhar le tríú tíortha, an comhbheartas seachtrach atá aige a neartú, réitigh choiteanna a lorg agus a áirithiú go rachaidh ár gcomhar agus ár dtrádáil chun tairbhe do chearta eacnamaíocha agus sóisialta mhuintir na dtíortha sin, go háirithe i bhfianaise na hinbhuanaitheachta fadtéarmaí.

2.   Barúlacha ginearálta

2.1

Is móide an gá atá le hinfheistíocht a dhéanamh sna haistrithe glasa agus digiteacha, lena n-áirítear d’fhonn neamhspleáchas straitéiseach na hEorpa a chur i gcrích, ionsaí míleata na Rúise ar chríoch na hÚcráine agus na hiarmhairtí don chóras eacnamaíoch, sóisialta agus tionsclaíoch a ghabhann leis, mar atá iarmhairtí i réimsí na teicneolaíochta, na trádála, na gcaighdeán infheistíochta agus i leith athruithe ar an struchtúr tionsclaíoch. Ar na cúiseanna sin, is díol sásaimh do CESE an machnamh straitéiseach atá déanta ag an gCoimisiún ar an idirghníomhú idir an t-aistriú glas agus an t-aistriú digiteach agus ar an gcaoi arb acmhainn dóibh treisiú a dhéanamh ar a chéile.

2.2

I ngeall ar na géarchéimeanna uile a chuimil leis an Eoraip le déanaí, mar a tharla le COVID-19 i dtosach báire agus leis an gcogadh ina dhiaidh sin, tá méadú tagtha ar an éileamh atá ar an tslándáil i ngnéithe éagsúla den saol agus cosaint nach beag á lorg ag daoine murab ionann is riamh. Chuige sin, is gá, d’fhonn cuspóirí an dá aistriú a bhaint amach, aird ar leith a thabhairt ar na hiarmhairtí diúltacha eacnamaíocha agus sóisialta (agus ar na hiarmhairtí i ngach réimse eile) a d’fhéadfadh a bheith ann, lena n-áirítear trí fhoráil a dhéanamh d’ionstraimí beartais iomchuí. Maidir leis sin, tá sé á chur in iúl ag CESE go bhféadfadh drogall a bheith ar shaoránaigh na hEorpa, go háirithe iad siúd is leochailí amuigh, roimh na hathruithe a leanfaidh an dá aistriú, má mheasann siad gur chun a n-aimhleasa iarmhairtí na n-aistrithe sin.

2.3

Dá gcuirfí go seasta le rannpháirtíocht CESE i ngníomhaíochtaí an timthrialla fadbhreathnaitheachta straitéisí, ina cháil mar urlabhraí na gcomhpháirtithe sóisialta agus na sochaí sibhialta eagraithe, neartófaí acmhainneachtaí anailíse agus fadbhreathnaitheachta an Aontais agus chuideofaí leis treochtaí a shainaithint ar bhealach ní ba chruinne.

2.4

Cothaíonn CESE acmhainneacht na sochaí sibhialta eagraithe i réimse na fadbhreathnaitheachta straitéisí a bhuí lena chomhaltaí (agus, dá réir sin, leis na heagraíochtaí náisiúnta ar a ndéanann siad ionadaíocht), agus a bhuí leis an tsochaí shibhialta ar leibhéal an Aontais trí bhíthin an ghrúpa idirchaidrimh atá aige, áit a ndéantar ionadaíocht ar phríomhlíonraí agus eagraíochtaí na sochaí sibhialta ar leibhéal an Aontais. Go sonrach, éascaíonn sé an t-idirphlé agus an comhairliúchán leis an tsochaí shibhialta eagraithe, ardaíonn sé feasacht faoina thábhachtaí atá an fhadbhreathnaitheacht straitéiseach agus cuireann sé fíoruirlisí ar fáil dóibh freisin chun é sin a bhaint amach. A bhuí le rannpháirtíocht struchtúrtha na sochaí sibhialta eagraithe a ndéanann CESE ionadaíocht uirthi, beidh sé níos éasca freisin na gnéithe éagsúla (gnéithe tionsclaíocha, sóisialta, eacnamaíocha, comhshaoil, etc.) a chumhdach sa chlár oibre straitéiseach ar bhealach iomlánaíoch.

2.5

Ar na cúiseanna sin go léir, is mór an fonn atá ar CESE oibriú i gcomhar leis an gCoimisiún Eorpach sa timthriall fadbhreathnaitheachta straitéisí ó thús an phróisis amach i dtreo go mbeidh an próiseas féin níos rannpháirtí. Sampla de sin is ea an éisteacht trínar bhailigh CESE tuairimí eagraíochtaí na sochaí sibhialta chomh maith le tuairimí saineolaithe, rud a chuir ar a chumas machnamh a dhéanamh ar na dúshláin agus na deiseanna a bheidh le sárú ag an Aontas agus é ag bogadh i dtreo Eoraip nua, Eoraip a bheidh inbhuanaithe ó thaobh na sochaí agus an gheilleagair de. Síos tríd an tuairim seo, tá ionchur agus moltaí á gcur ar fáil ag CESE maidir leis na príomhghnéithe sin ar cheart don Choimisiún Eorpach díriú orthu sa chéad tuarascáil eile a chuirfidh sé amach.

2.6

I bhfianaise na ndúshlán agus na ndeiseanna a bheidh le sárú ag an Eoraip sna blianta amach romhainn, is mó ná riamh an tábhacht a bheidh leis an bhfadbhreathnaitheacht straitéiseach feasta. Dá bhrí sin, tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún leanúint den chlár oibre fadbhreathnaitheachta straitéisí a fhorbairt trí dhlús a chur le rannpháirtíocht CESE ag céim anailíse agus forbartha na tuarascála.

2.7

Ní chuirtear san áireamh mar is ceart sa tuarascáil an chaoi a gcuireann an bhearna dhigiteach idir réigiúin éagsúla an Aontais cur i gcrích chuspóirí na n-aistrithe dúbailte i mbaol. Ní mór na deighiltí sin agus na hiarmhairtí a d’fhéadfadh a bheith ann ó thaobh na sochaí de agus ó thaobh na ndeiseanna atá ar fáil a chur sa mheá sa chéad tuarascáil straitéiseach eile.

2.8

Is eol do CESE gur féidir le teicneolaíochtaí digiteacha tionchar dearfach a bheith acu ar ghnóthú na gcuspóirí aeráide, trí fheabhas a chur ar an tslándáil fuinnimh freisin, agus gur féidir leis an aistriú glas an earnáil dhigiteach agus an geilleagar a athrú ó bhonn chomh maith. I ndáil leis sin, is díol sásaimh do CESE na tagairtí iomadúla a dhéantar don ghá atá le hinfheistíocht sa teicneolaíocht agus do bheartais iomchuí lenar féidir na cuspóirí sin a bhaint amach, agus tacaíonn sé freisin leis na tagairtí a dhéantar don ghá atá le bearta cibearshlándála a ghlacadh chun teicneolaíochtaí straitéiseacha a chosaint.

2.9

I roinnt áiteanna i dTuarascáil 2022 maidir leis an bhFadbhreathnaitheacht Straitéiseach, leagtar béim ar na riachtanais fuinnimh a eascraíonn as an digitiú agus as an ídiú fuinnimh a dhéantar trí líonraí, córais agus gléasanna a oibriú, in ainneoin éifeachtúlacht agus inbhuanaitheacht mhéadaithe na bpróiseas is infheidhme maidir leo (talmhaíocht, lóistíocht, néalríomhaireacht, etc.). Is dealraitheach gur tráthúil na tagairtí don ghá atá le héifeachtúlacht fuinnimh a fheabhsú agus don chaoi ar gá leis an Eoraip tuilleadh béime a chur athuair ar gheilleagar ciorclach na hearnála (idir rochtain ar amhábhair mhórthábhachtacha agus bainistiú dramhaíola leictreonaí maille le forbairt ardteicneolaíochtaí digiteacha).

2.10

Mar sin féin, b’iomchuí a lua ar bhealach ní ba shoiléire cé na tairbhí ó thaobh inbhuanaitheachta agus coigilt fuinnimh de a bhaineann leis an aistriú digiteach (timpeallacht gan pháipéar agus “ionadú” a dhéanamh), rud ba chuidiú chun a chur ar a súile don phobal agus do lucht déanta beartas cad é luach atá leis na próisis mhóra claochlaithe sin agus cad é tionchar a bheidh acu.

2.11

Ar na hathruithe a bhaineann leis an digitiú, ní dhéantar tagairt beag ná mór do na criptea-airgeadraí ná na hairgeadraí digiteacha. Tá leitheadúlacht mhéadaitheach na n-airgeadraí réamhráite nasctha go díreach, ámh, le nádúr forleitheadach an digitithe féin mar phróiseas agus le forbairt na teicneolaíochta blocshlabhra. Imíonn sreafaí na n-airgeadraí sin ó chumas rialála na stát go minic, rud a fhágann neart deiseanna ann don gheilleagar neamhdhleathach cur chun ratha dá réir. Dá bhrí sin, tá sé á chur in iúl ag CESE go bhfuil gá le roinn ar leith sa tuarascáil maidir leis an bhfadbhreathnaitheacht straitéiseach chun léirmhíniú agus anailís a dhéanamh ar úsáid criptea-airgeadraí agus airgeadraí digiteacha, agus molann sé don Choimisiún creat rialála aonair a ghlacadh agus a chur chun feidhme i gcomhréir le conclúidí G20.

2.12

Toisc nach ndearnadh amhlaidh i gcás mórán réimsí eile, is díol sásaimh do CESE roinn thiomnaithe sa tuarascáil a bheith dírithe ar an talmhaíocht mar go leagtar béim lárnach inti ar ról an bheartais Eorpaigh agus an seasamh lárnach atá aige maidir le forbairtí amach anseo a chinneadh a fhad a bhaineann le cúrsaí fadbhreathnaitheachta. Sa chás sin, sonraítear sa tuarascáil na gníomhaíochtaí atá le déanamh ag an Aontas chun cúlú contúirteach a chosc, rud nach ndéantar i gcoitinne sna réimsí eile atá faoi scrúdú.

2.13

Ba cheart córais bhia an Aontais Eorpaigh a bheith ní b’éagsúlaithe, ba cheart an lucht saothair i réimse na talmhaíochta a neartú, go háirithe trí dhaoine óga a mhealladh chuici agus trí dhálaí maithe oibre agus luach saothair cuibhiúil a áirithiú; ba cheart na beartais trádála a ailíniú le caighdeáin inbhuanaitheachta bia an Aontais agus le cuspóir an iomaíochais. Ba cheart dul i ngleic leis an gcomhchruinniú i slabhraí bia agus leis an úinéireacht airgeadais chomh maith le trédhearcacht an mhargaidh, chun a áirithiú nach gcuirfear géarchéimeanna a tharlóidh amach anseo in olcas de dheasca amhantraíocht iomarcach tráchtearraí.

2.14

Is mian le CESE a thabhairt chun suntais gur den ríthábhacht rochtain a bheith ann ar amhábhair chriticiúla i bhfianaise an chomhthéacs gheopholaitiúil atá ann faoi láthair, ní hamháin chun cuspóirí an dá aistriú a bhaint amach, ach, thar aon ní eile, chun an córas tionsclaíoch Eorpach a chothabháil agus a neartú agus chun athléimneacht shóisialta, eacnamaíoch agus fostaíochta a bhaint amach. Chuige sin, molann CESE don Choimisiún grinnanailís níos mionsonraithe a dhéanamh trí uirlisí iomchuí anailíse (ón taobh geopholaitiúil freisin) agus fadbhreathnaitheachta a úsáid.

2.15

Tá sé á chur in iúl ag CESE nach ceart féachaint ar na hacmhainní uisce agus an t-uisce féin, dá dtagraítear thall agus abhus sa tuarascáil, mar fhadhb ach gur cheart a mheabhrú gur réimse acmhainneachta iad freisin, go háirithe maidir le feabhas a chur ar éifeachtúlacht uisce, bainistiú acmhainní agus feachtais múscailte feasachta faoin tomhaltas freagrach. Go háirithe, tá ról nach beag ag an ngeilleagar gorm agus tá acmhainneacht níos mó ná riamh aige i dtaca le geilleagar an Aontais agus an geilleagar domhanda, ó thaobh cruthú post agus leas agus sláinte na ndaoine de. Creideann CESE gur cheart na deiseanna sin a thapú a mhéid is féidir, deiseanna a chumhdaíonn raon leathan earnálacha agus oibríochtaí, idir chinn thraidisiúnta agus cinn atá ag teacht chun cinn, agus, san am céanna, an drochthionchar ar an aeráid, ar an mbithéagsúlacht agus ar an gcomhshaol a íoslaghdú.

2.16

Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún, i gcomhthéacs an dá aistriú, aird níos mó a thabhairt ar na hathruithe a d’fhéadfadh tarlú mar gheall ar an gcogadh san Úcráin, go háirithe i ndáil le soláthar fuinnimh agus amhábhar criticiúil.

2.17

Tá CESE i bhfách leis an iarraidh go gcuirfí beartais Eorpacha in oiriúint do shamhail nua eacnamaíoch, go méadófaí an infheistíocht, rud a chuirfidh leis an bhfolláine, agus go gcuirfí le táirgiúlacht agus iomaíochas chóras tionsclaíoch agus eacnamaíoch na hEorpa. Chuige sin, tá CESE ag iarraidh go bhforbrófaí réamhaisnéisí sonracha maidir le todhchaí bheartas tionsclaíoch na hEorpa, rud atá ríthábhachtach chun neamhspleáchas straitéiseach iomlán a bhaint amach.

2.18

Tá CESE i bhfách leis an moladh dlús a chur leis an infheistíocht phoiblí agus phríobháideach chun cuspóirí an dá aistriú a bhaint amach. Mar sin féin, tá sé á thabhairt le fios aige go bhféadfadh tionchar diúltach a bheith ag cinntí eacnamaíocha na hEorpa ar chúrsaí infheistíochta, go háirithe toisc a dhóchúla atá sé go dtiocfaidh méadú breise ar na rátaí úis.

2.19

Is díol sásaimh do CESE an iarraidh ar aistriú cóir atá sa tuarascáil agus go leagtar béim níos mó inti (seachas mar a leagadh sa cheann roimhe seo) ar an gcomhtháthú sóisialta agus ar ról an idirphlé shóisialta. Ina theannta sin, creideann CESE go mbeidh an bhéim ar an ngné shóisialta agus ar cháilíocht na hoibre ina dtosaíochtaí ar an gclár oibre Eorpach, rud a mhodhnóidh scála na dtosaíochtaí ós gnách go fóill iad a rangú in ionad comhlántach faoin scála sin.

2.20

Is mór ag CESE an aird a thugtar i dTuarascáil 2022 maidir leis an bhFadbhreathnaitheacht Straitéiseach ar na hathruithe a tháinig as an dá aistriú maidir le margadh an tsaothair agus staid eacnamaíoch na gcodanna is leochailí den tsochaí (teaghlaigh, pobail), chomh maith leis an mbéim chomhuaineach a leagtar ar an ngá atá ann acmhainní leordhóthanacha a chur ar fáil le haghaidh na hidirghabhála sóisialta. Tá CESE ag iarraidh freisin go dtabharfaí aird ní ba mhó ar shaincheisteanna a bhaineann leis an mbochtaineacht agus leis an eisiamh sóisialta.

2.21

Tá sé ag iarraidh ar an Aontas aosú an daonra agus an t-athrú déimeagrafach a chur san áireamh, chomh maith leis an méadú is intuartha ar an éileamh ar sheirbhísí cúraim, ar thaobh amháin, agus ar an nganntanas oibrithe cúraim sláinte, ar an taobh eile. Ní mór don Aontas a áirithiú go mbeidh costais an chúraim inrochtana agus inacmhainne i gcónaí agus nach ngabhfaidh sé thar ruthag an phobail.

2.22

Tá aird á tarraingt ag CESE air gur go fánach a dhírítear i dTuarascáil 2022 ar an hibridiú san ionad oibre, rud a bhfuil dlús á chur leis de bharr an digitithe: mar shampla is go cliathánach a dhéantar tagairt dó sa mhír ar an digitiú agus an t-éileamh ar iompar. Cuirtear i láthair é, dá réir sin, mar thoradh ar phróiseas claochlaithe teicneolaíochta gan dul amach air i gceart, rud a fhágann faillí á déanamh sna héifeachtaí a bhíonn aige ar dhálaí oibre agus ar chaidrimh fostaíochta, agus ar na ceanglais rialála ghaolmhara.

2.23

Tugann CESE dá aire go bhfuil an baol ann go mbeidh an córas fadbhreathnaitheachta straitéisí dírithe rómhór ar chúinsí eacnamaíocha chomh maith le bheith dírithe ar an iomaíocht agus ar an margadh mar dhia gurb é sin an “gliú” ceart a choimeádann gníomhaíochtaí Eorpacha, leasanna Eorpacha agus an straitéis Eorpach le chéile. Bronnann sé ról comhlántach ar an tsochaí shibhialta agus ar an lucht saothair, gan a chur san áireamh an chaoi a bhféadfadh an dá aistriú tuilleadh saibhreas nua a dhéanamh, rud a d’éascódh cruthú samhlacha nua a bheadh in acmhainn leochaileachtaí a laghdú agus na tairbhí a ghintear a shóisialú.

2.24

Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún suirbhé sonrach Eorabharaiméadair a dhéanamh ar na hábhair atá le cumhdach sa chéad Tuarascáil eile maidir leis an bhFadbhreathnaitheacht Straitéiseach d’fhonn tuiscint níos fearr a fháil ar ionchais agus ar thuairimí na saoránach. Tá sé sin ríthábhachtach freisin le gur féidir a thuar cén glacadh a bheidh leis na bearta a thiocfaidh as an anailís.

Tuairim — Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpaTeachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle, chuig an mBanc Ceannais Eorpach, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa – Bealach i dtreo córas imréitigh an Aontais níos láidre

(COM(2022) 696 final)

agus madir le Togra le haghaidh Rialachán ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle lena leasaítear Rialacháin (AE) Uimh. 648/2012, Uimh. 575/2013 agus Uimh. 2017/1131 a mhéid a bhaineann le bearta chun neamhchosaintí iomarcacha ar chontrapháirtithe lárnacha tríú tír a mhaolú agus chun éifeachtúlacht mhargaí imréitigh an Aontais a fheabhsú

(COM(2022) 697 final – 2022/0403 (COD))

(2023/C 184/09)

Rapóirtéir:

Florian MARIN

Comhairliúchán	An Chomhairle, 31.1.2023 Parlaimint na hEorpa, 1.2.2023 An Coimisiún Eorpach, 8.2.2023
Bunús dlí	Airteagal 114 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh
Rannóg atá freagrach	Aontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta agus Comhtháthú Eacnamaíoch agus Sóisialta
Dáta a glactha sa rannóg	2.3.2023
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	22.3.2023
Seisiún iomlánach Uimh.	577
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	201/1/3

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1

Is díol sásaimh do CESE an togra le haghaidh rialacháin (1) agus iarrachtaí an Choimisiúin chun uathriail straitéiseach ár margaí caipitil a áirithiú, chun an acmhainneacht imréitigh againne a mhéadú agus chun cur le slándáil agus láidreacht chóras imréitigh an Aontais. Creideann CESE go bhfuil sé ríthábhachtach do chobhsaíocht airgeadais mhargaí caipitil an Aontais córas imréitigh iomaíoch agus éifeachtúil a bheith ann.

1.2

Tá sé á mholadh ag CESE gur cheart do na tithe imréitigh atá bunaithe san Aontas feabhas a chur ar a gcreataí acmhainneachta trí infheistíocht a dhéanamh iontu agus iad a cheapadh agus a dhearadh ar bhealach lena dtabharfaí ar oibreoirí sa mhargadh a n-oibríochtaí a imréiteach san Aontas.

1.3

Creideann CESE gurbh é an rud ba cheart a dhéanamh láithreach bonn tar éis Brexit plean cuimsitheach a chur chun feidhme lena spreagfaí an t-aistriú go dtí oibreoirí imréitigh atá bunaithe san Aontas agus is cúis díomá dó an próiseas cinnteoireachta mall maidir le margadh díorthach ar fiú EUR 81 trilliún é. Bhí CESE ag súil leis go nglacfaí seasamh níos soiléire maidir le laghdú a dhéanamh ar neamhchosaint ar chontrapháirtithe lárnacha (CPLanna) na Ríochta Aontaithe agus go mbeadh rialacha agus dreasachtaí níos sonraí ann chun dlús a chur faoin aistriú go CPLanna atá bunaithe san Aontas.

1.4

Measann CESE go bhfuil sé ríthábhachtach sonraí sonracha a bheith ann lena gcumhdaítear gach aicme sócmhainní agus na méideanna uile díobh a mhéid a bhaineann le córas imréitigh an Aontais agus creideann sé gur cheart tuilleadh a dhéanamh chuige sin. Ba cheart breathnú ar bhonn rialta ar an gcaidreamh idir na sonraí a bhailítear agus an dinimic riosca ionas go dtuigfí go maith na rioscaí ó thaobh cobhsaíocht airgeadais de. Tuigeann CESE nár mhór a chur san áireamh sna samhlacha riosca ní hamháin an riosca airgeadais, ach na rioscaí sóisialta, rialachais agus comhshaoil a bhaineann le CPLanna chomh maith agus gur cheart iad a bheith chomh tábhachtach céanna sna cásanna agus anailísí éagsúla riosca.

1.5

Tá sé á iarraidh ag CESE go ndéanfaí meastóireacht chuimsitheach ar na costais bhreise a d’fhéadfadh teacht chun cinn don Údarás Eorpach um Urrúis agus Margaí (ESMA) agus do chomhlachtaí eile de chuid an Aontais ó thaobh lucht saothair, córais teicneolaíochta faisnéise, comhfhoirne maoirseachta agus an tSásra Comhfhaireacháin atá beartaithe.

1.6

I bhfianaise na gcumhachtaí breise a tugadh do ESMA mar thoradh ar na hathruithe a rinneadh in 2019 ar Rialachán EMIR agus ar an togra reatha le haghaidh rialacháin, ba chúis áthais do CESE córas srianta agus ceartúchán a bheith ann i dtaobh ghníomhaíocht ESMA. Tá sé á mholadh ag CESE do ESMA tuilleadh a dhéanamh ionas go gcaithfí sciar suntasach de na seirbhísí a sholáthraítear dá chliaint san Aontas a imréiteach ag CPL de chuid an Aontais.

1.7

Maidir le hidirbhearta laistigh de ghrúpa, is díol sásaimh do CESE an cinneadh gan díolúine ó oibleagáidí imréitigh ná ó cheanglais éarlaise a thabhairt d’eintitis ó thíortha a liostaítear mar dhlínsí neamh-chomhoibríocha chun críoch cánach ná tíortha a liostaítear mar dhlínsí ardriosca ó thaobh sciúradh airgid agus mhaoiniú na sceimhlitheoireachta de.

1.8

Tá díomá ar CESE nach ndearna an Coimisiún measúnú cuimsitheach ar an gcreat atá ann faoi láthair ná ar an athrú a tháinig ar tharraingteacht mhargadh an Aontais le blianta beaga anuas, agus breis agus trí bliana caite ó leasaíodh an rialachán an uair dheireanach. Is díol sásaimh do CESE gur tugadh isteach Airteagal 7b agus tá sé ag iarraidh ar ESMA tuarascáil a thabhairt bliain tar éis theacht i bhfeidhm an rialacháin maidir leis na príomhchúiseanna a n-úsáidtear CPLanna nach CPLanna an Aontais iad.

1.9

Tá sé á mholadh ag CESE gur cheart do CPLanna an Aontais a bheith trédhearcach a mhéid a bhaineann lena dtáillí, a nglaonna ar éarlais agus a ngníomhaíochtaí i rith tréimhsí atá dálaí anáis sa mhargadh, chun go bhfeabhsófaí cúrsaí trédhearcachta do na rannpháirtithe uile sa mhargadh.

1.10

Tá sé á iarraidh ag CESE ar an gCoimisiún sainmhíniú sonrach a thabhairt ar an téarma “práinneach” atá in úsáid sna hathruithe a mholtar i dtaobh Airteagal 20 agus tá sé á iarraidh aige ar na comhreachtóirí a shuí cé na díolúintí a mheastar a bheith ina gcinntí práinneacha.

1.11

Tacaíonn CESE leis na hathruithe a mholtar i dtaobh Airteagal 23 maidir le comhfhoirne maoirseachta a bhunú agus maidir leis an Sásra Comhfhaireacháin. Tá sé á mholadh ag CESE ról a thabhairt don tsochaí shibhialta sa sásra faireacháin a bhunaítear faoi Airteagal 23c agus go mbeadh CESE páirteach sa Sásra Comhfhaireacháin i gcáil breathnóra.

1.12

Measann CESE gur rófhada an spriocdháta cúig bliana le haghaidh athbhreithniú an Choimisiúin ar chur i bhfeidhm an rialacháin. Measann sé freisin gur cheart tuilleadh a dhéanamh chun laghdú a dhéanamh ar an am a theastaíonn le húdaruithe a dheonú nó le gníomhaíochtaí agus seirbhísí a shíneadh, agus chun bunachar sonraí lárnach a thógáil leis. Tá sé á iarraidh ag CESE go mbeadh breis idir-inoibritheachta i gcóras imréitigh na hEorpa, mar aon le hualach laghdaithe riaracháin agus réitigh rochtana níos simplí.

1.13

Tá CESE i bhfabhar na trédhearcachta méadaithe a bheadh ann leis na hathruithe ar Airteagal 38, lena sonraítear nach mór do chomhaltaí imréitigh agus do chliaint a chuireann seirbhísí imréitigh ar fáil a gcliaint agus a gcliaint fhéideartha a chur ar an eolas faoi na samhlacha éarlaise agus na caillteanais fhéideartha nó costais fhéideartha eile.

2.   Cúlra

2.1

Is tionscnamh uaillmhianach fadtéarmach é Aontas na Margaí Caipitil, a sheol an Coimisiún Eorpach in 2015, atá dírithe ar shaorshreabhadh caipitil san Aontas, rud ar ceann de cheithre shaoirse bhunúsacha an mhargaidh aonair é. De dheasca Brexit, tháinig laghdú géar ar ról domhanda na hEorpa sna margaí caipitil sa mhéid gur thit na gníomhaíochtaí dá cuid ar fud an domhain ó 22 % go 14 % (2). Tríocha bliain ó seoladh an margadh aonair, fiche bliain ó tugadh an euro isteach, agus seacht mbliana ó cuireadh an tionscnamh maidir le hAontas na Margaí Caipitil i ngníomh, tá obair fós le déanamh ag an Aontas chun margadh caipitil aonair a chruthú.

2.2

A bhuí leis an dá Rialachán, EMIR Refit (3) agus EMIR 2.2 (4), tá trédhearcacht níos fearr ann ó thaobh CPLanna tríú tír de, trí na hathruithe a thugtar isteach leo ar an sainordú imréitigh agus trí na cumhachtaí breise a thugtar do ESMA, arb é údarás maoirseachta an Aontais é. Tugtar níos mó cumhachtaí go fóill do ESMA de bhun an togra sin le haghaidh rialacháin. Agus an acmhainneacht imréitigh ina cuid thábhachtach d’Aontas na Margaí Caipitil, tá margaí airgeadais na hEorpa i mbaol toisc iad a bheith ag brath an iomarca ar sheirbhísí arna gcur ar fáil ag CPLanna tríú tír, go háirithe sa Ríocht Aontaithe. Mar chuid de chomhaontú Brexit, cheadaigh an tAontas d’imréiteoirí na Ríochta Aontaithe coinneáil de bheith ag cur seirbhísí ar fáil do rannpháirtithe i margadh an Aontais go dtí deireadh mhí an Mheithimh 2022. Cuireadh síneadh trí bliana leis an spriocdháta sin i bhfianaise na bagairte ar chobhsaíocht an mhargaidh airgeadais, agus é is aidhm leis sin a dhóthain ama a thabhairt chun oibríochtaí imréitigh a aistriú de réir a chéile go dtí an tAontas.

2.3

Is é is aidhm don togra le haghaidh rialacháin tuilleadh cobhsaíochta, intuarthachta agus comhréireachta a chur ar fáil do na hoibreoirí uile a bhfuil oibleagáidí imréitigh orthu, agus tugtar ceanglais isteach leis go sonródh rannpháirtithe sa mhargadh a mhéid agus a bhíonn siad ag brath ar thríú tíortha chun a n-idirbhearta díorthach a phróiseáil. Tá na leasuithe atá beartaithe dírithe freisin ar bhearta chun tarraingteacht CPLanna an Aontais a mhéadú, an t-ualach riaracháin a laghdú, an t-imréiteach lárnach a chur chun cinn san Aontas trína chur d’oibleagáid ar oibreoirí imréitigh cuntas gníomhach a bheith acu le CPL de chuid an Aontais, agus na cumhachtaí a thabhairt do na húdaráis áitiúla atá de dhíth orthu chun maoirseacht a dhéanamh ar an riosca a bhaineann le hidirbhearta trasteorann.

3.   Barúlacha ginearálta

3.1

Is fada CESE ag iarraidh reachtaíocht a bheith ann lena neartófaí margaí caipitil an Aontais, reachtaíocht a d’fhágfadh gur cobhsaí agus gur tarraingtí iad na margaí sin (5). I bhfianaise gach a bhfuil ag tarlú le déanaí ón taobh geopholaitiúil de (ionradh na Rúise ar an Úcráin, praghsanna méadaithe fuinnimh, an teannas geopholaitiúil san iomaí áit ar domhan, agus paindéim COVID-19) agus na n-éifeachtaí láithreacha atá ag an méid sin ar an timpeallacht eacnamaíoch, tá sé á chur in iúl ag CESE go dteastaíonn beart go tapa chun margaí airgeadais an Aontais a chosaint agus chun go mbeidís níos cobhsaí. Measann CESE go bhfuil sé thar a bheith tábhachtach do chobhsaíocht airgeadais na margaí caipitil san Aontas córas imréitigh iomaíoch éifeachtúil a bheith ann.

3.2

Is díol sásaimh do CESE an togra le haghaidh rialacháin agus rún an Choimisiúin féachaint le huathriail straitéiseach ár margaí caipitil a áirithiú, an acmhainneacht imréitigh againne a mhéadú, agus a áirithiú gur sábháilte agus gurb athléimní é córas imréitigh an Aontais. Agus córas imréitigh an Aontais á neartú, ba cheart a chur san áireamh na costais a eascraíonn as an gcaipiteal a aistriú ó mhargaí imréitigh nach bhfuil san Aontas agus an gá le cosaint a dhéanamh ar an gcur chuige rioscabhunaithe agus ar an idirspleáchas idir na margaí airgeadais san Aontas agus na cinn lasmuigh de.

3.3

Is éard atá sa togra chun Rialachán EMIR a leasú freagairt don mhéadú as cuimse ar na praghsanna fuinnimh san Eoraip, méadú arb é ionsaí gan chúis gan údar na Rúise ar an Úcráin is príomhchúis leis. I ngeall air sin, tá éagobhsaíocht sna margaí imréitigh agus tá cuideachtaí áirithe ann nach bhfuil sé d’acmhainn acu comhthaobhacht a sholáthar i ndáil lena gconarthaí díorthach. Tá sé á áitiú ag CESE gur gá é a bheith ina thosaíocht i gcónaí an earnáil imréitigh san Aontas a chomhdhlúthú. Praghas, leachtacht, riosca, éarlaisí, rialáil agus éifeachtúlacht, ba cheart iad sin a mheas chun féachaint le córas imréitigh níos iomaíche a chruthú san Aontas. Aontaíonn CESE leis gur gá tuilleadh a dhéanamh chun laghdú a dhéanamh ar an am a theastaíonn le húdaruithe a dheonú nó le gníomhaíochtaí agus seirbhísí a shíneadh, agus freisin chun bunachar sonraí lárnach a thógáil.

3.4

Measann CESE gur gá do CPLanna atá bunaithe san Aontas feabhas a chur ar a gcreataí acmhainneachta trí infheistíocht a dhéanamh iontu agus iad a cheapadh agus a dhearadh ar bhealach lena dtabharfaí ar oibreoirí sa mhargadh a n-oibríochtaí a imréiteach san Aontas, go háirithe trína dteicneolaíocht agus a n-acmhainní oibríochtúla a fheabhsú, trína áirithiú go mbeidh comhar níos fearr idir rannpháirtithe sa mhargadh agus trí chleachtais bainistithe riosca a fheabhsú. Chun an intuarthacht a fheabhsú, ní mór do CPLanna a bheith soiléir maidir lena dtáillí, a nglaonna ar éarlais agus a ngníomhaíochtaí i rith tréimhsí atá dálaí anáis sa mhargadh.

3.5

Teastaíonn margadh saothair cothrom agus cobhsaí i gcomhair margaí cobhsaí caipitil. Tuigeann CESE nár mhór a chur san áireamh sna samhlacha riosca ní hamháin an riosca airgeadais, ach na rioscaí sóisialta, rialachais agus comhshaoil a bhaineann le CPLanna chomh maith. Tuigeann sé freisin gur cheart na rioscaí sin a bheith chomh tábhachtach céanna sna cásanna agus anailísí éagsúla riosca.

3.6

Is mór ag CESE an comhairliúchán a rinne an Coimisiún ag tús 2022, na cruinnithe leis na hionadaithe ó na Ballstáit agus ó Pharlaimint na hEorpa, na cruinnithe leis na seirbhísí airgeadais agus na coistí eacnamaíocha agus airgeadais, chomh maith leis na cinn dhéthaobhacha leis na geallsealbhóirí ábhartha.

3.7

Is cúis díomá do CESE gur cuireadh síneadh trí bliana, go dtí an 30 Meitheamh 2025, leis an tréimhse ar lena linn atá rochtain gan teorainn ag na tithe imréitigh atá bunaithe sa Ríocht Aontaithe ar gheallsealbhóirí atá bunaithe san Aontas. Measann sé gurbh é an rud ba cheart a dhéanamh láithreach bonn tar éis Brexit plean críochnúil a chur i bhfeidhm chun an t-aistriú chuig oibreoirí imréitigh margadhbhunaithe san Aontas a dhreasú. Tá CESE cáinteach ar ar tharla roimhe seo i dtaca le margadh díorthach ar fiú EUR 81 trilliún é, is é sin nár tugadh a dhóthain airde air, go raibh teorainn ar an gcomhairliúchán maidir leis agus go raibh an próiseas cinnteoireachta mall.

3.8

Téann comhthiomsú ilairgeadra mhargadh na Ríochta Aontaithe chun tairbhe do na bainc Eorpacha agus, dá n-aistreofaí chuig tithe imréitigh Eorpacha, chruthófaí próiseas imréitigh bunaithe ar an euro, rud a ghabhadh costais shuntasacha leis don chóras baincéireachta. Cé go dtacaíonn CESE leis an aistriú sin agus go measann sé nach mór é a dhéanamh a luaithe is féidir, tá sé á chur in iúl aige nach mór na dreasachtaí cearta a chur ar fáil ionas nach n-aistreodh na bainc go margaí eile. Ba cheart dreasachtaí níos spriocdhírithe agus níos oiriúnaithe a chur san áireamh chun an earnáil imréitigh san Aontas a chomhdhlúthú.

3.9

Ós rud é go ndéanann roinnt mhaith oibreoirí i margadh an Aontais a n-idirbhearta díorthach a imréiteach i dtíortha eile, bhí CESE ag súil leis go nglacfaí seasamh níos soiléire i gcoinne na treochta sin agus go mbeadh rialacha agus dreasachtaí níos sonraí ann lena gcuirfí tús leis an aistriú go dtí CPLanna atá bunaithe san Aontas. Is éard a raibh CESE ag súil leis, ar a laghad, ná go gcuirfí de cheangal ar na heintitis phoiblí imréitigh a dhéanamh san Aontas agus tá sé á iarraidh aige go mbeadh fís shoiléir ann chun deireadh a chur leis an spleáchas sin a luaithe is féidir.

3.10

Measann CESE gur cheart an slabhra soláthair trí chéile a chur san áireamh agus gníomhaíochtaí imréitigh á bhforbairt san Aontas, ar mhaithe leis na rannpháirtithe sa mhargadh. Ba cheart leachtacht an mhargaidh a bhainistiú go cúramach agus neamhchosaint ar CPLanna na Ríochta Aontaithe a laghdú, maille le radharc níos fadtéarmaí a bheith ann i ndáil le ceanglais rochtana do mhargadh imréitigh an Aontais agus caighdeánú na gceanglas sin. Na cliaint a ullmhú chun imréitithe, ba cheart é sin a chur san áireamh agus ionsamhlúcháin éagsúla a dhéanamh ar mhaithe leis na cliaint sin. Measann CESE chomh maith gur cheart do ESMA bearta a oiriúnú go cúramach do rannpháirtithe beaga agus meánmhéide sa mhargadh.

3.11

Tá sé á chur i bhfáth ag CESE cé chomh tábhachtach agus atá ról CPLanna tríú tír maidir le cobhsaíocht airgeadais an Aontais. Tá sé ríthábhachtach rioscaí comhchruinnithe a laghdú agus a áirithiú go bhfuil an caidreamh le CPLanna bunaithe ar chur chuige trédhearcach, intuartha, comhréireach agus rioscabhunaithe. Tabharfar níos mó cumhachtaí do ESMA go fóill de bhun an togra sin le haghaidh rialacháin agus ba mhaith le CESE córas srianta agus ceartúchán a chur i bhfeidhm i dtaobh ghníomhaíocht ESMA.

3.12

Le go mbeadh léargas soiléir ann chun críche faireacháin, dar le CESE gur tábhachtach sonraí sonracha a bheith ann maidir le córas imréitigh an Aontais; ní mór na sonraí sin a bheith inchomparáide agus ní mór a chumhdach leo gach aicme sócmhainní agus na méideanna uile díobh. Tá sé tábhachtach na sonraí cearta a bhailiú chun go bhfaighfí léargas cruinn ar na rioscaí ó thaobh cobhsaíocht airgeadais de agus ba cheart an tsineirge idir na sonraí a bhailítear agus an dinimic riosca a chur san áireamh ar bhonn córasach. Measann CESE gur cheart tuilleadh a dhéanamh chuige sin.

3.13

Ba cheart níos mó sineirgí idir na gníomhaíochtaí imréitigh agus an t-ionad Eorpach ilfhreastail aonair (ESAP) a chur san áireamh. Le ESAP cuirtear maoiniú sonraíbhunaithe chun cinn agus cuirtear feabhas mór ar rochtain na gcuideachtaí, na ngnólachtaí agus na n-institiúidí airgeadais ar shonraí agus ar fhaisnéis eintiteas. A bhuí leis freisin, cuirtear an geilleagar in oiriúint don todhchaí dhigiteach, neartaítear an cheannasacht dhigiteach, cuirtear dlús leis an sreabhadh faisnéise agus leagtar síos caighdeáin chomhchoiteanna agus béim á leagan ar shonraí, ar theicneolaíocht agus ar bhonneagar (6).

3.14

Tacaíonn CESE leis an togra chun maolú a dhéanamh ar na rialacha in EMIR maidir le díorthaigh agus chun a cheadú gur féidir glacadh le ráthaíochtaí bainc agus le litreacha creidmheasa mar chomhthaobhacht fhíorleachtach, óir áirithítear leis na roghanna neamhairgid sin leachtacht an mhargaidh agus tá siad in úsáid ar mhórscála cheana féin i margaí caipitil níos forbartha, amhail an margadh sna Stáit Aontaithe. Tacaíonn CESE le ról méadaithe na mbanc ceannais maidir le tomhaltóirí an Aontais a chosaint.

3.15

Tacaíonn CESE leis na hathruithe a mholtar i gcomhair Airteagail 11, 14, 15 agus 17 maidir leis an tréimhse cur chun feidhme ceithre mhí le haghaidh na gcontrapháirtithe neamhairgeadais ar gá dóibh den chéad uair comhthaobhacht a mhalartú, agus maidir leis na nósanna imeachta níos gairide agus níos simplí do CPLanna chun a dtáirgí a leathnú. Is díol sásaimh do CESE na hathruithe a mholtar ós rud é go bpríomhshruthófaí leo an próiseas trína leathnaítear gníomhaíochtaí agus seirbhísí agus an próiseas trína ndeonaítear/trína ndiúltaítear údaruithe. Teastaíonn breis idir-inoibritheachta i dtaobh chóras imréitigh na hEorpa, mar aon le hualach laghdaithe riaracháin agus réitigh rochtana níos simplí.

4.   Barúlacha sonracha

4.1

Ní aontaíonn CESE leis an ráiteas a rinne an Coimisiún Eorpach nach mbeidh “aon tionchar ag an tionscnamh reachtach [sin] ar chaiteachas ar ESMA ná ar chomhlachtaí eile de chuid an Aontais Eorpaigh” agus measann sé go rachaidh na costais in airde i réimsí amhail an lucht saothair, na córais teicneolaíochta faisnéise, na comhfhoirne maoirseachta agus an Sásra Comhfhaireacháin atá beartaithe. Tá sé á thabhairt dá aire ag CESE go bhfuil sé á iarraidh ag an gCoimisiún ar ESMA, sa leasú a mholtar i dtaobh Airteagal 90, tuairisc a thabhairt maidir leis “na riachtanais foirne agus […] na riachtanais acmhainní”. Dá bhrí sin, tá sé á iarraidh ag CESE go ndéanfaí measúnú críochnúil ar na costais bhreise, agus go ndéanfaí na himpleachtaí buiséadacha measta a ríomh agus a fhógairt.

4.2

Tá sé á thabhairt dá aire ag CESE gur ann do thogra ón gCoimisiún, ceann a dtacaíonn sé leis, chun ceanglas a chur ar na rannpháirtithe go léir sa mhargadh atá faoi réir oibleagáidí imréitigh cuntas a bheith acu le CPL de chuid an Aontais. Leis an togra sin, iarrtar ar ESMA, tar éis dul i gcomhairle leis an Údarás Baincéireachta Eorpach, an tÚdarás Eorpach um Árachas agus Pinsin Cheirde, an Bord Eorpach um Riosca Sistéamach, agus an Córas Eorpach Banc Ceannais, a cheangal go gcaithfí sciar suntasach de na seirbhísí a sholáthraítear dá chliaint san Aontas, a shainaithnítear mar sheirbhísí a bhfuil tábhacht shistéamach shuntasach ag baint leo, a imréiteach ag CPL de chuid an Aontais.

4.3

Tá CESE ag moladh an rúin chun a iarraidh ar rannpháirtithe sa mhargadh na figiúirí beachta agus an spleáchas ar imréiteoirí eachtracha a thuairisciú agus tá sé ag súil leis go bhforbróidh ESMA go pras na caighdeáin theicniúla lena sonrófar an fhaisnéis sin. Tá sé ag tnúth le tuarascáil chríochnúil bliain amháin tar éis an teacht i bhfeidhm agus tá coinne aige freisin go ndéanfar Rialachán EMIR a leasú dá réir sin.

4.4

Maidir le hidirbhearta laistigh de ghrúpa, is díol sásaimh do CESE nach mbeidh díolúine ó oibleagáid imréitigh ná ó cheanglais éarlaise ag eintitis ó thíortha a liostaítear mar dhlínsí neamh-chomhoibríocha chun críoch cánach ná tíortha a liostaítear mar dhlínsí ardriosca ó thaobh sciúradh airgid agus mhaoiniú na sceimhlitheoireachta de. Tacaíonn CESE go hiomlán leis na bearta riaracháin a bhaineann leis na dlínsí sin agus measann sé go bhfuil baol súntasach ag baint leo do chóras airgeadais an Aontais.

4.5

Cé go bhfágann an nuashonrú digiteach go bhfuil breis riachtanais bhuiséadacha ann, measann CESE go bhfuil sé thar a bheith tábhachtach infheistíochtaí digiteacha a bheith i bhfeidhm chun tacú leis na nuashonruithe a mholtar i dtaobh Rialachán EMIR. Is mór ag CESE an togra le haghaidh ardchlár teicneolaíochta faisnéise chun doiciméid mhaoirseachta a chur isteach ar líne, a bheidh inrochtana do na húdaráis ábhartha uile.

4.6

Tá díomá ar CESE nach ndearna an Coimisiún measúnú críochnúil ar an gcreat atá ann faoi láthair, agus breis agus trí bliana caite ó leasaíodh an rialachán an uair dheireanach. Anuas air sin, chun go mbeadh na leasuithe reatha oiriúnach don fheidhm, bhí CESE ag súil leis go ndéanfaí anailís spriocdhírithe ar an gcaoi ar tháinig athrú ar tharraingteacht mhargadh an Aontais le blianta beaga anuas, go háirithe a mhéid a bhaineann le gach ar tharla le déanaí, nach beag a shuntais, ón taobh geopholaitiúil de.

4.7

Tá sé á mholadh ag CESE gur cheart na caighdeáin theicniúla a fhorbraítear faoi Airteagal 7 a bheith trédhearcach agus cuimsitheach. Ba cheart a chur san áireamh chomh maith an rogha chun athruithe a thabhairt isteach d’fhonn na caighdeáin sin a oiriúnú go tapa. Tá tábhacht freisin le huirlisí a chur ar fáil do bhainisteoirí sócmhainní chun comparáid praghsanna a dhéanamh idir na costais a bhaineann le cur chun feidhme, le himréitigh agus le comhaltaí imréitigh.

4.8

Is díol sásaimh do CESE gur tugadh isteach Airteagal 7b lena sonraítear gur gá do sholáthraithe seirbhísí imréitigh tuairisciú ar raon feidhme imréitigh in CPL nach ceann de chuid an Aontais é agus an oibleagáid a gcliaint a chur ar an eolas faoin deis atá ann conradh ábhartha a imréiteach in CPL de chuid an Aontais. Tá CESE ag iarraidh ar ESMA nós imeachta tuairiscithe caighdeánaithe a fhorbairt le húsáid i ngach Ballstát. Molann sé freisin tuarascáil a thabhairt bliain amháin tar éis don rialachán teacht i bhfeidhm maidir leis na príomhchúiseanna a n-úsáidtear CPLanna nach CPLanna an Aontais iad. Ba cheart cur chuige comhchoiteann i leith fíneálacha d’oibreoirí sa mhargadh a bhainistiú go cúramach freisin d’fhonn a áirithiú go bhfuil comhréireacht sa mhargadh aonair.

4.9

Tá sé á iarraidh ag CESE ar an gCoimisiún brí bheacht an fhocail “práinneach” atá in úsáid sna hathruithe a mholtar i dtaobh Airteagal 20 a shoiléiriú agus tá sé á iarraidh aige ar na comhreachtóirí na díolúintí a thagann faoi chinntí práinneacha a chomhaontú agus a shonrú.

4.10

Tacaíonn CESE leis na hathruithe a mholtar i dtaobh Airteagal 23 maidir le comhfhoirne maoirseachta agus an Sásra Comhfhaireacháin a bhunú, ach tá sé á thabhairt dá aire aige go mbeidh impleachtaí buiséadacha acu sin óir beidh ar na húdaráis sin níos mó baill foirne a earcú, lena n-áirítear do ESMA. Tá sé á mholadh ag CESE an tsochaí shibhialta a bheith rannpháirteach sa sásra faireacháin a bhunaítear faoi Airteagal 23c, go háirithe a mhéid a bhaineann le cinntí beartais a dhéanfar amach anseo.

4.11

Teastaíonn rannpháirtíocht na sochaí sibhialta freisin má táthar chun meastóireacht cheart a dhéanamh ar idirnaisc, ar idircheangail agus ar rioscaí comhchruinnithe faoin gCoiste Maoirseachta do CPLanna (Airteagal 24a). Ba cheart do CESE chomh maith a bheith páirteach sa Sásra Comhfhaireacháin i gcáil breathnóra. Ba cheart a chur san áireamh an gá atá le laghdú a dhéanamh ar an bhforluí freagrachtaí idir an líon mór údarás atá rannpháirteach sa chóras imréitigh. Ba cheart an comhar idir na húdaráis Eorpacha agus na húdaráis náisiúnta a bheith éifeachtach agus curtha in oiriúint do dhinimic na rioscaí margaidh.

4.12

Is cosúil go bhfuil an spriocdháta cúig bliana le haghaidh athbhreithniú cúramach an Choimisiúin ar theacht i bhfeidhm an rialacháin an-fhada, i bhfianaise na tréimhse idir na leasuithe ar Rialachán EMIR. Ina theannta sin, bhí CESE ag súil le foilsiú na tuarascála ón gCoimisiún an 2 Eanáir 2023 maidir le cur i bhfeidhm EMIR Refit agus EMIR 2.2, mar a comhaontaíodh, ach tá sé á mholadh ag an gCoimisiún anois an tuarascáil a chur ar ceal. Tá CESE ag cur ina choinne sin óir tá sé den tuairim sé nach ndéanfaí meastóireacht ar chor ar bith, b’fhéidir, ar na leasuithe ar EMIR gan an tuarascáil sin, i bhfianaise na n-athruithe a rinneadh cheana ar Rialachán EMIR mar thoradh air sin.

4.13

Ar deireadh, tacaíonn CESE leis an trédhearcacht mhéadaithe a bhaineann leis an togra chun leasú a dhéanamh ar Airteagal 38, maidir leis an oibleagáid ar chomhaltaí imréitigh agus ar chliaint a chuireann seirbhísí imréitigh ar fáil a gcliaint agus a gcliaint fhéideartha a chur ar an eolas faoi na samhlacha éarlaise agus na caillteanais fhéideartha nó costais fhéideartha eile, i gcás ina gcuirfeadh CLP bearta téarnaimh i bhfeidhm. Measann CESE gur cheart do chomhaltaí imréitigh chomh maith cuidiú leis an trédhearcacht laistigh de chóras imréitigh an Aontais a fheabhsú.

---

(1)  COM(2022) 697 final.

(2)  Tuarascáil: A new vision for EU capital markets.

(3)  IO L 141, 28.5.2019, lch. 42.

(4)  IO L 322, 12.12.2019, lch. 1.

(5)  IO C 155, 30.4.2021, lch. 20.

(6)  IO C 290, 29.7.2022, lch. 58.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa

Togra le haghaidh Treoir ón gComhairle lena leasaítear Treoir 2011/16/AE maidir le comhar riaracháin i réimse an chánachais

[COM(2022) 707 final – 2022/0413 (CNS)]

(2023/C 184/10)

Rapóirtéir: Petru Sorin DANDEA

Comhrapóirtéir: Benjamin RIZZO

Comhairliúchán	An Chomhairle, 7.2.2023
Bunús dlí	Airteagail 113, 115 agus 304 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh
Rannóg atá freagrach	Aontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta agus Comhtháthú Eacnamaíoch agus Sóisialta
Dáta a glactha sa rannóg	2.3.2023
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	22.3.2023
Seisiún iomlánach Uimh.	577
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	208/0/5

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1

Is díol sásaimh do CESE an togra ón gCoimisiún le haghaidh Treoir ón gComhairle maidir le comhar riaracháin i réimse an chánachais (dá ngairtear “Treoir an Chomhair Riaracháin 8” anseo feasta) ós céim mhór chun cinn é chun an leagan reatha de Threoir an Chomhair Riaracháin a fheabhsú agus a chomhlánú.

1.2

Dar le CESE, feabhsuithe éifeachtacha atá sna feabhsuithe atá beartaithe ar Theoir an Chomhair Riaracháin chun neamh-chomhlíonadh rialacha fioscacha ag sealbhóirí criptea-shócmhainní a dhíspreagadh. Dá dhroim sin, chuirfí borradh faoin gcomhrac i gcoinne na caolaoise cánach, na himghabhála cánach agus na seachanta cánach, rud a bheadh ar aon dul le roinnt tionscnaimh eile roimhe seo ón gCoimisiún.

1.3

Is é barúil CESE go bhfuil an tionscnamh ón gCoimisiún ag teacht go huile is go hiomlán le priosabal an chánachais chothroim agus éifeachtaigh, rud atá ar cheann de bhunchlocha gheilleagar sóisialta margaidh na hEorpa agus arb é is aidhm dó a áirithiú go gcuireann an uile dhuine a chion féin leis ngeilleagar agus go gcaitear go cothrom comhsheasmhach le gach duine, is cuma cén sócmhainní atá aige.

1.4

Tugann CESE dá aire gur den tábhacht iarracht a thabhairt ar bhonn domhanda ar chriptea-shócmhainní agus a n-úsáid a rialú chun go n-éireoidh linn aghaidh a thabhairt ar na saincheisteanna agus na himpleachtaí a bhaineann leis na sócmhainní sin atá ag dul i méid ar fud an domhain. Sa chomhthéacs sin, is ríthábhachtach an obair atá ar bun ar leibhéil ECFE agus G20 chun teacht ar chomhaontú domhanda maidir le trédhearcacht criptea-airgeadraí agus molann CESE don Choimisiún ról gníomhach a ghlacadh san obair sin ar an leibhéal idirnáisiúnta.

1.5

Is mór ag CESE, ach cáin a chur ar chriptea-shócmhainní ar dóigh níos fearr agus níos éifeachtaí, go bhféadfaí raon feidhme an chánachais a leathnú agus cur le buiséid náisiúnta, rud a sholáthródh acmhainní breise dírithe ar an leas coiteann agus ar thosaíochtaí infheistíochta an Choimisiúin (an t-aistriú glas agus an digiteáil).

1.6

Is é barúil CESE gurb é córas tuairiscithe na huimhreach aitheantais cánach an modh comhlíonta is éifeachtaí chun éifeachtacht na rialacha nua a áirithiú. Is ar an gcúis sin a thacaíonn CESE go mór leis an togra ón gCoimisiún maidir le huimhir aitheantais chánach ós rud é go gcuidíonn sé le botúin a d’fhéadfadh a bheith ann a chosc agus, ar an gcaoi sin, le deimhneacht dhlíthiúil agus intuarthacht an chórais a fheabhsú.

1.7

Creideann CESE nár cheart feidhm a bheith ag oibleagáidí tuairiscithe maidir le malartuithe agus aistrithe criptea-shócmhainní amháin, ach gur cheart iad a leathnú freisin, ar a laghad le linn na chéad chéime, chuig sealúchais fhoriomlána criptea-shócmhainní ar mhaithe le trédhearcacht agus deimhneacht. Is follas fós, áfach, gur cheart cáin a ghearradh ar ghnóthachain iarbhír agus orthu sin amháin.

1.8

Cuireann CESE i bhfáth go bhfuil gá le pionóis éifeachtacha chomhréireacha lena bhfágtar faoi na Ballstáit é cinneadh a dhéanamh maidir le híosmhéid sonrach na bpionós atá le heisiúint. Molann CESE freisin, tar éis chur chun feidhme na Treorach, gur cheart don Choimisiún tuarascáil a thabhairt ar na struchtúir phionóis arna gcur chun feidhme ag na Ballstáit, agus treoir a thabhairt maidir leis na hathruithe a d’fhéadfaí a dhéanamh i gcás inar gá sin.

1.9

Tá súil ag CESE go mbeifear in ann, trí bhíthin na bpionós agus na mbeart comhlíonta, cothromaíocht chuí a bhaint amach idir éifeacht na rialacha agus díspreagadh leordhóthanach, ar thaobh amháin, agus comhréireacht ar an taobh eile. D’fhéadfaí comhréireacht a áirithiú ach aird chuí a thabhairt ar líon na n-idirbheart a bhaineann le sáruithe arna ndéanamh ag cuideachta faoi leith, cuir i gcás.

1.10

Na forálacha agus na coimircí sonracha maidir le cosaint sonraí a áirítear sa togra le haghaidh treorach agus atá ar aon dul le rialacha an Rialacháin Ghinearálta maidir le Cosaint Sonraí (RGCS), cuireann CESE i bhfáth gur cheart iad a chur i bhfeidhm go cuí agus a urramú de réir ardchaighdeán má táthar chun cosaint iomlán a thabhairt do chearta bunúsacha na ndaoine aonair a ndéanfar a gcuid sonraí a bhailiú, a mhalartú agus a stóráil.

1.11

Molann CESE don Choimisiún rialacha a áireamh sa dréacht-togra dá chuid chun cur leis an gcomhar idir na húdaráis chánach a chumhdaítear leis an téacs atá ann faoi láthair agus na húdaráis a bhfuil sé de chúram orthu sciúradh airgid agus maoiniú gníomhaíochtaí neamhdhleathacha agus sceimhlitheoireachta a chomhrac. Sa chomhthéacs sin, athdhearbhaíonn CESE gurb éard atá de dhíth ar údaráis phoiblí (údaráis chánach sa chás áirithe seo) acmhainní leordhóthanacha ó thaobh pearsanra cáilithe, teicneolaíocht dhigiteach ardghráid agus ceanglais dhigiteacha ardghráid.

2.   An togra ón gCoimisiún

2.1

Is é is aidhm don togra ón gCoimisiún le haghaidh Treoir ón gComhairle lena leasaítear Treoir 2011/16/AE (1) maidir le comhar riaracháin i réimse an chánachais (dá ngairtear “Treoir an Chomhair Riaracháin 8” anseo feasta) (2) an leagan reatha den Treoir (dá ngairtear “Treoir an Chomhair Riaracháin” anseo feasta) a thabhairt cothrom le dáta chun tuairisciú agus malartú faisnéise idir údaráis chánach a leathnú chun ioncam arna ghiniúint trí chriptea-shócmhainní ag úsáideoirí a bhfuil cónaí orthu san Aontas Eorpach a chur san áireamh. Mar a sheasann cúrsaí i láthair na huaire, níl an fhaisnéis is gá ag údaráis chánach chun faireachán a dhéanamh ar ioncam arna ghiniúint trí chriptea-shócmhainní agus is fusa na criptea-shócmhainní sin a thrádáil thar theorainneacha.

2.2

Féachtar leis an tionscnamh reachtach le trédhearcacht chánach níos fearr a thabhairt isteach maidir le criptea-shócmhainní trí bhíthin forálacha sonracha maidir le tuairisciú agus malartú faisnéise chun críoch cánach dírí. Rud eile a dhéantar sa togra is ea na forálacha is infheidhme atá ann cheana a thabhairt chun cruinnis d’fhonn lúba ar lár a sheachaint agus an creat dlíthiúil a threisiú.

2.3

Tá Treoir an Chomhair Riaracháin 8 ag luí leis na sainmhínithe a leagtar amach sa Rialachán maidir le Margaí Criptea-Shócmhainní (dá ngairtear “Rialachán MiCA” anseo feasta) (3). Ní bonn ann féin é sin, áfach, chun ligean d’údaráis chánach an fhaisnéis is gá chun cáin a ghearradh ar ioncam criptea-shócmhainní a bhailiú agus a mhalartú. Bíodh sin mar atá, an taithí a fuarthas le Rialachán MiCA, déanann sé eolas do Threoir an Chomhair Riaracháin 8, rud a bhíonn ag brath ar an gceanglas údarúcháin a tugadh isteach cheana leis an Rialachán sin agus, a bhuí leis sin, ní chuirtear ualaí breise riaracháin ar sholáthraithe seirbhísí criptea-shócmhainní.

2.4

Tá an togra ag teacht le Creat Tuairiscithe ECFE maidir le Criptea-shócmhainní (dá ngairtear “CARF” anseo feasta) (4) a formheasadh le déanaí, maille leis na leasuithe ar an gcomhchaighdeán tuairiscithe dá chuid. D’fhormhuinigh G20 na caighdeáin sin freisin. Le linn chomhairliúchán an Choimisiúin, is amhlaidh gur thacaigh formhór na mBallstát le raon feidhme chreat dlíthiúil an Aontais a chur ag luí leis an obair a rinne ECFE.

2.5

Ionas gur fearr is féidir leis na Ballstáit calaois chánach, imghabháil cánach agus seachaint cánach a bhrath agus a chomhrac, cuirfear de cheangal ar gach soláthraithe seirbhísí criptea-shócmhainní a bhíonn i mbun tuairiscithe, gan beann ar a méid nó ar a suíomh, idirbhearta a gcliant a bhfuil cónaí orthu san Aontas a thuairisciú. Tá idirbhearta intíre agus idirbhearta trasteorann san áireamh leis sin. I gcásanna áirithe, beidh licíní neamh-idirmhalartacha cumhdaithe faoi oibleagáidí tuairiscithe chomh maith. Leagtar síos in Iarscríbhinn VI rialacha mionsonraithe maidir leis na hoibleagáidí atá le comhlíonadh ag soláthraithe seirbhísí criptea-shócmhainní a bhíonn i mbun tuairiscithe.

2.6

Is cineál idirbhirt intuairiscithe iad idirbhearta malairte agus aistrithe criptea-shócmhainní intuairiscithe. Tá idirbhearta intíre agus idirbhearta trasteorann araon faoi raon feidhme an togra agus déantar iad a chomhiomlánú de réir an chineáil criptea-shócmhainne intuairiscithe.

2.7

Beidh ar institiúidí airgeadais tuairisciú a dhéanamh ar ríomh-airgead agus airgeadraí digiteacha bainc ceannais agus, san am céanna, leathnófar raon feidhme an mhalartaithe uathoibríoch rialuithe cánach trasteorann le haghaidh daoine aonair a bhfuil glanfhiúchas ard acu. Is éard is duine a bhfuil glanfhiúchas ard aige duine a bhfuil rachmas airgeadais nó rachmas is féidir a infheistiú, nó sócmhainní faoi bhainistíocht aige ar fiú EUR 1 000 000 ar a laghad iad. Malartóidh na Ballstáit faisnéis maidir leis na rialuithe trasteorann arna n-eisiúint, arna leasú nó arna n-athnuachan a eisíodh, a leasaíodh nó a athnuadh idir 1 Eanáir 2020 agus 31 Nollaig 2025.

2.8

Ní chuirfidh an togra teorainn le cumas na mBallstát a gcóras comhlíontachta a mhúnlú. Mar sin féin, bunófar agus forfheidhmeofar íosleibhéal coiteann pionós i gcás neamhchomhlíonadh tromchúiseach, mar shampla, easpa iomlán tuairiscithe in ainneoin meabhrúcháin riaracháin.

3.   Barúlacha ginearálta

3.1

Is díol sásaimh do CESE an togra ón gCoimisiún maidir le Treoir an Chomhair Riaracháin 8 agus tugann sé a thacaíocht dó, ós rud é gur céim shuntasach atá ann chun Treoir an Chomhair Riaracháin a fheabhsú agus a thabhairt chun críche bunaithe ar na moltaí a rinne Cúirt Iniúchóirí na hEorpa. Seo a leanas an rabhadh a thug sí: má shealbhaíonn cáiníocóir airgead i gcriptea-airgeadraí leictreonacha, níl sé d’oibleagáid ar an ardán ná ar an soláthraí leictreonach eile a sholáthraíonn seirbhísí punainne do na custaiméirí sin aon mhéid ná aon ghnóthachan den sórt sin a fhaightear a dhearbhú do na húdaráis chánach. Dá bhrí sin, ní ghearrtar cáin, den chuid is mó, ar airgead a shealbhaítear in ionstraimí leictreonacha den sórt sin (5).

3.2

Dar le CESE, uirlis éifeachtach atá sna feabhsuithe atá beartaithe ar Theoir an Chomhair Riaracháin chun neamh-chomhlíonadh rialacha fioscacha ag sealbhóirí criptea-shócmhainní a dhíspreagadh. Dá dhroim sin, chuirfí borradh faoin gcomhrac i gcoinne na calaoise cánach, na himghabhála cánach agus na seachanta cánach, rud a bheadh ar aon dul le roinnt tionscnaimh eile ar thug an Coimisiún fúthu roimhe seo.

3.3

Molann CESE an Coimisiún as an gcomhairliúchán leathan dea-struchtúrtha a rinne sé maidir leis an togra atá faoi chaibidil. Bhí páirt ag na geallsealbhóirí uile lena mbaineann ann, chomh maith le grúpa níos spriocdhírithe d’oibreoirí earnála a ndeachaigh an Coimisiún i gcomhairle leo ar leithligh. Bhí deis ag na Ballstáit a mbarúil a thabhairt freisin agus spreag siad an Coimisiún, agus é i mbun a chuid oibre, chun oibriú i ndlúthchomhar le ECFE. D’ainneoin chineál an-teicniúil an togra, is trédhearcaí fiúntaí an próiseas reachtach anois a bhuí leis na comhairliúcháin sin.

3.4

Cuireann CESE i bhfáth gur den tábhacht iarracht a dhéanamh ar bhonn domhanda criptea-shócmhainní agus a n-úsáid a rialú chun go n-éireoidh linn aghaidh a thabhairt ar na saincheisteanna agus na himpleachtaí a bhaineann leis na sócmhainní sin atá ag dul i méid ar fud an domhain. Sa chomhthéacs sin, is ríthábhachtach an obair agus an chaibidlíocht atá ar bun ar leibhéil ECFE agus G20 chun teacht ar chomhaontú domhanda maidir le trédhearcacht criptea-airgeadraí agus molann CESE don Choimisiún ceannaireacht a thabhairt san obair sin ar an leibhéal idirnáisiúnta.

3.5

Is é barúil CESE go bhfuil an tionscnamh ón gCoimisiún ag teacht go huile is go hiomlán le priosabal an chánachais chothroim agus éifeachtaigh, rud atá ar cheann de bhunchlocha gheilleagar sóisialta margaidh na hEorpa agus arb é is aidhm dó a áirithiú go gcuireann an uile dhuine a chion féin leis ngeilleagar agus go gcaitear go cothrom comhsheasmhach le gach duine, is cuma cén sócmhainní atá aige nó cén cineál íocaíochtaí a nglactar leo.

3.6

Tuigeann CESE, ach cáin a chur ar chriptea-shócmhainní ar dóigh níos fearr agus níos éifeachtaí, go bhféadfar raon feidhme an chánachais a leathnú agus cur le buiséid náisiúnta, rud a sholáthródh acmhainní breise dírithe ar an leas coiteann agus ar thosaíochtaí infheistíochta an Choimisiúin (an t-aistriú glas agus an digiteáil).

3.7

Tá CESE ar an aon intinn leis an gCoimisiún, ach trédhearcacht níos mó a bheith ann, go laghdófar neamhréireachtaí agus an difreáil gan údar atá sa chreat dlíthiúil faoi láthair. Anuas air sin, ní bheadh lámh an uachtair ag úsáideoirí criptea-shócmhainní “[orthu] siúd nach n-infheistíonn i gcriptea-shócmhainní” a thuilleadh, rud a chuireann isteach ní hamháin ar “an [g]cuspóir maidir le cánachas cothrom a áirithiú” ach freisin ar fheidhmiú ceart an mhargaidh aonair agus ar chothroime iomaíochta éifeachtach.

3.8

Tá CESE i bhfabhar Airteagal 113 CFAE (ós rud é go bhféadfaí faisnéis a mhalartaítear a úsáid freisin chun críocha CBL) agus Airteagal 115 CFAE a úsáid mar bhunús coiteann dlí leis an togra. Go deimhin, is ábhartha sa chás seo comhfhogasú na ndlíthe náisiúnta a dhéanann difear d’fheidhmiú an mhargaidh aonair, a chumhdaítear in Airteagal 115, ós rud é gur féidir criptea-shócmhainní a úsáid chun críoch éagsúil. Ar an ábhar sin, ba cheart neamhréireachtaí sa chreat dlíthiúil ginearálta agus sna huirlisí forfheidhmiúcháin a sheachaint ar fud an mhargaidh aonair, óir d’fhéadfaidís dochar a dhéanamh do chomhdhlúthú an mhargaidh sin.

4.   Barúlacha sonracha

4.1

Molann CESE don Choimisiún agus do na Ballstáit oibleagáidí tuairiscithe a leagan síos sa togra reatha do dhaoine nádúrtha a bhfuil criptea-shócmhainní acu. Níl aon amhras ná go méadódh sé sin éifeachtacht agus raon feidhme chur i bhfeidhm an togra.

4.2

Is é barúil CESE gurb é córas tuairiscithe na huimhreach aitheantais cánach an modh comhlíonta is éifeachtaí chun éifeachtacht na rialacha nua a áirithiú. Is ar an gcúis sin a thacaíonn CESE go mór leis an togra ón gCoimisiún maidir le huimhir aitheantais chánach ós rud é go gcuidíonn sé le héifeachtacht an togra a threisiú. Ós cód aitheantais uathúil í uimhir aitheantais chánach, is féidir botúin a d’fhéadfadh a bheith ann a chosc agus, ar an gcaoi sin, cur le deimhneacht dhlíthiúil agus le hintuarthacht an chórais.

4.3

Tugann CESE dá aire go bhfuil reachtaíocht nó, ar a laghad, treoraíocht riaracháin i bhfeidhm ag formhór na mBallstát chun cáin a ghearradh ar ioncam a fhaightear trí infheistíochtaí criptea-shócmhainní. Is minic, áfach, nach mbíonn an fhaisnéis is gá ag na húdaráis inniúla leis an reachtaíocht agus an treoraíocht sin a chur i bhfeidhm. Dá bhrí sin, ní féidir deimhneacht dhlíthiúil agus soiléireacht a áirithiú ach amháin trí dhul i ngleic le neamhéifeachtúlachtaí náisiúnta trí bhíthin tionscnamh reachtach de chuid an Aontais arb é is aidhm dó cur leis an gcomhar éifeachtach éifeachtúil i measc na n-údarás cánach.

4.4

Creideann CESE nár cheart feidhm a bheith ag oibleagáidí tuairiscithe maidir le malartuithe agus aistrithe criptea-shócmhainní amháin, ach gur cheart iad a leathnú freisin, ar a laghad sa chéad chéim seo, chuig sealúchais fhoriomlána criptea-shócmhainní ar mhaithe le trédhearcacht agus deimhneacht. Is follas fós, áfach, gur cheart cáin a ghearradh ar ghnóthachain iarbhír agus orthu sin amháin.

4.5

Cuireann CESE i bhfáth go bhfuil gá le pionóis éifeachtacha chomhréireacha lena bhfágtar faoi na Ballstáit é cinneadh a dhéanamh maidir le híosmhéid sonrach na bpionós atá le heisiúint. A bhuí le tairseacha íosta, is cosúil go bhféadfaí cur le héifeachtacht na rialacha nua maidir le cánachas criptea-shócmhainní. Tá súil ag CESE go mbeifear in ann, trí bhíthin na bpionós agus na mbeart comhlíonta, cothromaíocht chuí a bhaint amach idir éifeacht na rialacha agus díspreagadh leordhóthanach, ar thaobh amháin, agus comhréireacht ar an taobh eile. D’fhéadfaí comhréireacht a áirithiú ach aird chuí a thabhairt ar líon na n-idirbheart a bhaineann le sáruithe arna ndéanamh ag cuideachta faoi leith, cuir i gcás.

4.6

Ina cheann sin, tar éis chur chun feidhme na Treorach, ba cheart don Choimisiún tuarascáil a thabhairt ar na struchtúir phionóis arna gcur chun feidhme ag na Ballstáit, agus treoir a thabhairt maidir leis na hathruithe is gá a dhéanamh ar chóras na bpionós agus beart comhlíonta.

4.7

Na forálacha agus na coimircí sonracha maidir le cosaint sonraí a áirítear sa togra le haghaidh treorach agus atá ar aon dul le rialacha agus prionsabail an Rialacháin Ghinearálta maidir le Cosaint Sonraí (RGCS), cuireann CESE i bhfáth gur cheart iad a chur i bhfeidhm go cáiréiseach agus a urramú de réir ardchaighdeán má táthar chun cosaint iomlán a thabhairt do chearta bunúsacha na ndaoine aonair a ndéanfar a gcuid sonraí a bhailiú, a mhalartú agus a stóráil.

4.8

Iarrann CESE ar na Ballstáit athuair infheistíocht leordhóthanach a dhéanamh sna húdaráis chánach agus sna riaracháin eile lena mbaineann d’fhonn is go mbeidh na cumais is gá a bheith acu chun an cúram maidir le comhar níos fearr a chothú i réimse an chánachais a chomhlíonadh.

4.9

Agus ar an ásc deiridh, molann CESE don Choimisiún a chur san áireamh sa dréacht-togra uaidh, maidir leis na húdaráis chánach a chumhdaítear leis an téacs atá ann faoi láthair agus na húdaráis a bhfuil sé de chúram orthu sciúradh airgid agus maoiniú gníomhaíochtaí neamhdhleathacha agus sceimhlitheoireachta a chomhrac, go mbeidh sé de cheangal orthu obair a dhéanamh i gcomhar le chéile. Moltar an méid sin ós rud é go bhféadfadh sé gur tháinig roinnt cásanna chun cinn le blianta beaga anuas inar úsáideadh criptea-shócmhainní chun críoch neamhdhleathach agus chun críoch sciúrtha airgid. Sa chomhthéacs sin, athdhearbhaíonn CESE gurb éard atá de dhíth ar údaráis phoiblí (údaráis chánach sa chás áirithe seo) acmhainní leordhóthanacha ó thaobh pearsanra cáilithe, teicneolaíocht dhigiteach ardghráid agus ceanglais dhigiteacha ardghráid.

---

(1)  Treoir 2011/16/AE ón gComhairle an 15 Feabhra 2011 maidir le comhar riaracháin i réimse an chánachais agus lena n-aisghairtear Treoir 77/799/CEE (IO L 64, 11.3.2011, lch. 1).

(2)  COM(2022) 707 final.

(3)  COM(2020) 593 final.

(4)  Crypto-Asset Reporting Framework and Amendments to the Common Reporting Standard, ECFE, 2022/10/08.

(5)  Cúirt Iniúchóirí na hEorpa (2021), Exchanging tax information in the EU: solid foundation, cracks in the implementation [Faisnéis chánach a mhalartú san Aontas Eorpach: bunús láidir, scoilteanna i gcur chun feidhme]. Bíodh is go bhfuil méadú tagtha ar an méid faisnéise atá á mhalartú, tá faisnéis áirithe ann nach dtuairiscítear fós.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa — Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa agus chuig an gComhairle — i dtreo Treorach maidir le pionóis choiriúla as sárú ar bhearta sriantacha an Aontais

(COM(2022) 249 — final)

maidir leis an Togra le haghaidh Cinneadh ón gComhairle maidir leis an sárú ar bhearta sriantacha an Aontais a chur leis na réimsí coireachta atá leagtha síos in Airteagal 83(1) den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh

(COM(2022) 247 — final)

maidir leis an Togra ón gCoimisiún Eorpach le haghaidh Treoir ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir leis an sainmhíniú ar chionta coiriúla agus ar phionóis choiriúla i gcás sárú ar bhearta sriantacha an Aontais

(COM(2022)/684 final)

(2023/C 184/11)

Rapóirtéir:

José Antonio MORENO DÍAZ

Comhairliúchán	An Coimisiún Eorpach, 26.7.2022
Bunús dlí	Airteagal 304 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh
Rannóg atá freagrach	Fostaíocht, Gnóthaí Sóisialta agus Saoránacht
Dáta a glactha sa rannóg	8.3.2023
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	22.3.2023
Seisiún iomlánach Uimh.	577
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	141/1/2

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Díol sásaimh do CESE is ea an cinneadh maidir le sárú smachtbhannaí a chur ar liosta na gcoireanna faoi Airteagal 83(1) CFAE, mar aon leis an togra le haghaidh Treoir a bhaineann le sainiú agus pionóis íosta a chomhfhogasú sa reachtaíocht náisiúnta i ndáil le sárú ar smachtbhannaí.

1.2.

Is oth le CESE, áfach, nach raibh an cinneadh thuasluaite faoi réir plé iomlán daonlathach i gCoiste um Shaoirsí Sibhialta, um Cheartas agus um Ghnóthaí Baile Pharlaimint na hEorpa de bharr gur cuireadh an nós imeachta práinne i ngníomh. Ar an dul céanna, is cúis imní dó fós nach ndearnadh measúnú tionchair sular pléadh an togra le haghaidh Treoir a chuir an Coimisiún síos. Thairis sin amach, is oth le CESE nach luaitear Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa i measc na ngeallsealbhóirí a ndeachthas i gcomhairle leo sa togra ón gCoimisiún le haghaidh Treoir i leith sainmhíniú ar chionta coiriúla agus pionóis as sárú ar smachtbhannaí.

1.3.

De réir mar atá an Treoir á forbairt, molann CESE don Choimisiún Eorpach, do Pharlaimint na hEorpa agus do Chomhairle an Aontais Eorpaigh an cúram daonnúil a leitheadú, gníomhaireachtaí daonnúla agus pearsanra a dhíolmhú ó dhliteanas coiriúil, rud a chuirfidh an fhoráil sin i gcomhréir leis an gcleachtas idirnáisiúnta atá ann faoi láthair, agus a áirithiú san am céanna go ndéanfar foráil maidir le sásraí iomchuí chun mí-úsáid chun críoch coiriúil nó polaitiúil a chosc.

1.4.

Tacaíonn CESE le ráthaíochtaí agus cosaint iomchuí a chur san áireamh i gcomhair sceithirí agus iriseoirí a fhéachann le seachaint na smachtbhannaí a phoibliú, agus ba cheart go leitheadófaí na ráthaíochtaí sin mar aon leis an gcosaint atá luaite thuas a leitheadú.

1.5.

Tá CESE ag tathant ar an gCoimisiún, ar Pharlaimint na hEorpa agus ar Chomhairle an Aontais Eorpaigh féachaint chuige go gcuirfear an fhaisnéis chuí agus tacaíocht réamhghníomhach ar fáil don earnáil phríobháideach agus d’eagraíochtaí na sochaí sibhialta fad is atá siad á n-oiriúnú don reachtaíocht nua agus iad ag cloí le ceanglais nua.

1.6.

Molann CESE don Choimisiún Eorpach, do Pharlaimint na hEorpa agus do Chomhairle an Aontais Eorpaigh a áirithiú, sa bhreis ar chomhchuibhiú na reachtaíochta a chur chun cinn, go mbeidh acmhainní riaracháin leordhóthanacha ann, mar aon le cistí leordhóthanacha agus pearsanra oilte ag na Ballstáit chun sáruithe smachtbhannaí a bhrath, a ionchúiseamh agus a phionósú, rud ba thacú leis an gcomhar idir na Ballstáit trí chomhroinnt an dea-chleachtais maidir le brath agus ionchúiseamh.

1.7.

Is díol sásaimh do CESE gur den éileamh atá sa togra le haghaidh Treorach go n-urramófaí prionsabal na neamh-aisghníomhaíochta, agus cuireann CESE i bhfáth gur gá na cearta próisis chuí agus coimircí eile ar chearta an duine atá cúisithe a ráthú.

1.8.

Is cúis imní do CESE fós go bhfuil coireanna coitianta ann atá chomh tromchúiseach céanna leis an bhforéigean inscnebhunaithe agus le coireanna fuatha atá fós lasmuigh de raon feidhme Airteagal 83(1) CFAE (“Coireanna Eorpacha”), mar shampla, agus cuireann sé i bhfáth nár cheart tosaíocht a bheith ag riachtanais gheopholaitiúla ar chosaint ná ar leas na saoránach.

2.   Cúlra

2.1.

Comhaontaíonn Comhairle an Aontais Eorpaigh smachtbhannaí beartais eachtraigh (ar a dtugtar “bearta sriantacha” i mbéarlagair an Aontais) faoin gComhbheartas Eachtrach agus Slándála (CBES) agus is cineál reachtaíochta ceangailtí iad a bhfuil éifeacht dhíreach acu i ngach Ballstát de chuid an Aontais.

2.2.

Ní hionann agus an reachtaíocht a bhaineann le smachtbhannaí, rud a ghlactar go lárnach agus a bhfuil feidhm aici ar fud an Aontais, is ar bhonn díláraithe a dhéantar na smachtbhannaí a chur chun feidhme agus a fhorfheidhmiú: is iad údaráis na mBallstát atá i gceannas ar an bhfaireachán ar na toirmisc lena chinntiú go ngéilleann na gnólachtaí agus na saoránaigh dóibh, agus is iad atá i gceannas ar dheonú na maoluithe, ar bhunú na bpionós i gcás sáruithe, sin agus ar imscrúdú na sáruithe, mar aon leis an ionchúiseamh a dhéantar má bhíonn sárú ann. Baineann sé sin leis na smachtbhannaí ar fad ach amháin toirmisc ar theacht isteach, rud arna bhainistiú ag na húdaráis stáit iad féin.

2.3.

Fágann cineál díláraithe an chórais chun smachtbhannaí an Aontais a chur chun feidhme go mbíonn ilroinnt ann (1): tá éagsúlachtaí sa reachtaíocht náisiúnta ó thaobh sainmhínithe agus raon feidhme na sáruithe smachtbhannaí, agus ó thaobh na bpionós a d’fhéadfadh a bheith mar thoradh orthu. Tá éagsúlachtaí ann freisin a mhéid a bhaineann leis na hacmhainneachtaí riaracháin chun imscrúdú a dhéanamh. Ina theannta sin, tá rogha leathan ag na húdaráis náisiúnta aonair cinneadh a dhéanamh maidir le maolú a dheonú ar fhorais dhaonnúla nó gan é a dheonú.

2.4.

Deimhníodh i dtaighde go bhfuil éagsúlacht shuntasach ann maidir le cur chun feidhme agus forfheidhmiú smachtbhannaí ag Ballstáit éagsúla an Aontais (2). Foilsíodh staidéar a rinne an Líonra Eorpach le déanaí maidir le cinedhíothú, coireanna in aghaidh na daonnachta agus coireanna cogaidh (“an Líonra um Chinedhíothú”) a imscrúdú agus a ionchúiseamh, inar leagadh béim ar neamhréireachtaí suntasacha atá ann ó thaobh na bpionós a ghearrtar ar lucht sáraithe smachtbhannaí i measc Bhallstáit an Aontais (3).

2.5.

Tá roinnt cumhachtaí maoirseachta ag an gCoimisiún i dtaca leis sin: áirithíonn sé go gcomhlíonann na Ballstáit uile a n-oibleagáidí faoi rialachán smachtbhannaí an Aontais, cuir i gcás, go bhfuil pionóis iomchuí i bhfeidhm acu. Mar a tharlaíonn i réimsí eile de rialachas an Aontais, tá an Coimisiún i dteideal tús a chur le nós imeachta um shárú i gcoinne aon Bhallstát nach gcomhlíonann na hoibleagáidí sin, cé nach ndearnadh aon ghníomhaíocht den sórt sin go dtí seo. Tacaíonn an Coimisiún freisin le smachtbhannaí a chur chun feidhme trí threoirlínte a eisiúint, e.g. maidir le maoluithe a dheonú.

2.6.

In ainneoin a shoiléire atá sé go bhfuil baol bunúsach chun ilroinnte sa chóras, thug sé tamall ar an gCoimisiún céimeanna (4) a ghlacadh chun cur chun feidhme agus forfheidhmiú smachtbhannaí a fheabhsú. Bhí an Coimisiún gníomhach ina leith sin an athuair fiú sula ndearna an Rúis ionradh ar an Úcráin i bhFeabhra 2022, ach cuireadh dlús nua le cur chun feidhme agus forfheidhmiú smachtbhannaí de thoradh líon na smachtbhannaí a d’eascair as an gcogadh.

2.7.

Aithnítear i gCinneadh 2022/2332 (5) an sárú ar smachtbhannaí an Aontais mar réimse coireachta a chomhlíonann na critéir a shonraítear in Airteagal 83(1) den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh, nó “Coireanna Eorpacha” mar is minice tagairt dóibh agus, dá réir sin, cuirtear ar chumas an Choimisiúin reachtaíocht a mholadh chun sainmhíniú ar chionta coiriúla chomh maith le pionóis sna Ballstáit a chomhfhogasú (6).

2.8.

Tá údar leis an togra sin ar na forais go bhféadfadh sé go gcuirfeadh sáruithe le buanú na mbagairtí ar an tsíocháin agus an tslándáil, agus ar an smacht reachta, ar an daonlathas agus ar chearta an duine i dtríú tíortha. Is minic a bhíonn gné thrasteorann ag baint leis na sáruithe sin. Go sonrach, dearbhaítear ann gur “réimse coireachta an-tromchúiseach é [sárú ar smachtbhannaí], ós rud é go bhféadfadh sé buanú a dhéanamh ar bhagairtí ar shíocháin agus ar shlándáil idirnáisiúnta, an bonn a bhaint de chomhdhlúthú agus de thacaíocht don [daonlathas], den smachta reachta agus de chearta an duine agus d’fhéadfadh damáiste suntasach eacnamaíoch, sochaíoch agus comhshaoil a bheith mar thoradh air” (7). Sa staid reatha, tugtar deis do dhaoine aonair agus do chuideachtaí atá ag smaoineamh ar smachtbhannaí a sheachaint “an margadh is fearr a chuardach”, agus ag an am céanna, cosc a chur ar chothrom iomaíochta a bhunú d’oibreoirí an Aontais.

2.9.

Tháinig Comhairle an Aontais Eorpaigh ar chomhaontú maidir leis an téacs an 30 Meitheamh 2022 agus d’iarr sí ar Pharlaimint na hEorpa toiliú a thabhairt maidir leis an dréachtchinneadh ón gComhairle sáruithe ar bhearta sriantacha an Aontais a chur leis na réimsí coireachta a leagtar síos in Airteagal 83(1) CFAE (8). Thug Parlaimint na hEorpa a toiliú tríd an nós imeachta práinne an 7 Iúil 2022 (9). Glacadh an Cinneadh an 28 Samhain 2022 (10).

2.10.

Thíolaic an Coimisiún dréacht-treoir an 2 Nollaig 2022 ina moltar rialacha íosta a bhunú i leith an tsainmhínithe ar chionta coiriúla agus pionóis a ghearrfar ar lucht sáraithe smachtbhannaí (11).

3.   Barúlacha ginearálta

3.1.

Forbairt dhearfach atá ann sáruithe ar smachtbhannaí a bheith á sainaithint mar réimse coireachta faoi Airteagal 83(1) CFAE feasta; is forbairt é freisin a bheidh ina chuidiú agus rangú sáruithe ar smachtbhannaí agus na pionóis lena mbaineann á chomhchuibhiú ar fud an Aontais, mar aon le feabhas a chur ar chur chun feidhme agus ar fhorfheidhmiú na smachtbhannaí iad féin.

3.2.

Molann CESE don Choimisiún, do Pharlaimint na hEorpa agus do Chomhairle an Aontais Eorpaigh na hábhair imní a leagtar amach sa roinn seo a leanas a thabhairt dá n-aire nuair a bheidh siad ag moladh agus ag glacadh na Treorach atá idir chamáin faoi láthair, mar aon le reachtaíocht thánaisteach, shubstainteach eile a bhaineann le rialacha íosta a thabhairt isteach, rialacha maidir le cionta coiriúla a shainiú agus maidir leis na pionóis a ghearrfar ar lucht sáraithe smachtbhannaí.

4.   Barúlacha sonracha

4.1.

Thug Parlaimint na hEorpa a toiliú don dréachtchinneadh ón gComhairle trí nós imeachta práinne. Is éard atá i gceist leis sin gur thug Parlaimint na hEorpa a toiliú, cé nach ndearna a Coiste um Shaoirsí Sibhialta, um Cheartas agus um Ghnóthaí Baile (LIBE) plé ar an scéal roimh ré. Níor cheart don riachtanas láidir geopholaitiúil atá mar bhunús le glacadh an togra baint ón ngá atá le grinnscrúdú daonlathach cuí a dhéanamh ar thograí reachtacha. Ba cheart cloí le caighdeáin chuntasachta dhaonlathacha. Cuireann CESE in iúl an athuair a thábhachtaí atá sé a áirithiú go ndéanfaidh Parlaimint na hEorpa grinnscrúdú iomchuí ar an togra le haghaidh Treoir maidir le rialacha íosta a thabhairt isteach i ndáil le cionta coiriúla agus pionóis a shainiú, pionóis ar lucht sáraithe smachtbhannaí, atá faoi bhreithniú i láthair na huaire.

4.2.

Ar an dul céanna, luaitear sa togra le haghaidh Treorach gur staon an Coimisiún ó mheasúnú tionchair a dhéanamh, mar gheall ar “chomh práinneach atá sé na daoine aonair agus daoine dlítheanacha a bhfuil baint acu le sárú ar bhearta sriantacha an Aontais a choinneáil cuntasach” (12). Tugann CESE dá aire a ábhartha atá sé dlús a chur faoi ghlacadh na Treorach maidir le pionóis choiriúla as sárú ar smachtbhannaí an Aontais; bíodh sin mar atá, dar leis an gCoiste nach fiú an measúnú tionchair ba cheart a bheith ann ó thaobh ullmhúchán na Treorach de a sheachaint de bharr na práinne atá le sainmhínithe agus pionóis a chomhchuibhiú. Is amhlaidh atá ós féidir na daoine agus na daoine dlítheanacha atá freagrach as sárú na smachtbhannaí a thabhairt chun cuntais cheana féin faoin reachtaíocht náisiúnta atá ann cheana, rud a chiallaíonn go ngearrfar pionós ar lucht sáraithe smachtbhannaí fiú dá gcuirfí moill ar ghlacadh na Treorach. Dá bhrí sin, tá CESE i bhfách le gnáthmheasúnú tionchair a dhéanamh agus, ach a nglacfar an Treoir, molann CESE go gcuirfear i bhfeidhm go tapa í.

4.3.

Is díol sásaimh do CESE na comhairliúcháin chuimsitheacha a rinne an Coimisiún le raon leathan páirtithe leasmhara. Bíodh sin mar atá, is oth le CESE nár luadh Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa ina measc sa togra ón gCoimisiún maidir leis an sainmhíniú ar chionta coiriúla agus pionóis i leith sárú ar smachtbhannaí.

4.4.

Maidir leis an aird a dhírítear ar sháruithe ar smachtbhannaí a bhrath, a ionchúiseamh agus a phionósú, ba cheart bearta inchomparáide a dhéanamh chun treoir a thabhairt d’oibreoirí eacnamaíocha agus do ghníomhaithe na sochaí sibhialta a mhéid a bhaineann le smachtbhannaí a chur chun feidhme. Easpa feasachta i measc na ngeallsealbhóirí san earnáil phríobháideach, ainneoin iarrachtaí na ngníomhaireachtaí náisiúnta iad a chur ar an eolas, sin is cúis go minic le heasnaimh ó thaobh chur chun feidhme na smachtbhannaí (13). Ba cheart a mheabhrú gur fiontair bheaga agus mheánmhéide (FBManna) iad formhór na n-oibreoirí eacnamaíocha san Aontas, agus is minic nach mbíonn cur amach acu ar na dualgais a eascraíonn ón reachtaíocht maidir le smachtbhannaí ós rud é gurbh annamh a bhí ann do bhearta eacnamaíochta i gcleachtas smachtbhannaí a bhí ann roimhe seo (14). Is díol sásaimh do CESE na hiarrachtaí atá ar bun ag an gCoimisiún faoi láthair agus é ag iarraidh feabhas a chur ar an tacaíocht a thugtar d’oibritheoirí eacnamaíocha agus spreagann sé dó leanúint leis sin (15).

4.5.

Ba cheart forálacha leordhóthanacha a dhéanamh chun gníomhaíocht dhaonnúil a chosaint i ndlínsí atá faoi réir smachtbhannaí. Is ábhar imní i gcónaí é an dliteanas i leith sáruithe ar smachtbhannaí a d’fhéadfadh a bheith ann do ghníomhaithe daonnúla a thugann faoiseamh do dhlínse atá faoi réir smachtbhannaí troma (16). Is minic a thugann na gníomhaithe sin le fios a dheacra atá sé a ráthú nach ndéantar sárú ar an reachtaíocht maidir le smachtbhannaí fad is atá siad ag obair, mar aon leis na himpleachtaí diúltacha atá ann ó thaobh smachtbhannaí an Iarthar a bhfuil baint acu leo, dar le lucht troda cogaidh (17). Ghlac Comhairle Slándála na Náisiún Aontaithe Rún 2664 i mí na Nollag 2022 (18), rún a chuir údaráis na Stát Aontaithe (19) chun feidhme go mear, ina bhfuil díolúine ghinearálta lena gceadaítear cistí agus seirbhísí a sholáthar d’eagraíochtaí daonnúla (20). Leis an rún seo, déantar eisceacht de chlásail chaola dhaonnúla i reachtaíocht an Aontais, agus dá bharr tá ag díriú ar an gceist. D’fhonn a áirithiú nach gcuirfidh an creat pionóis bac ar an ngníomhaíocht dhaonnúil, ba cheart an friotal a neartú sa Treoir atá beartaithe. Faoi mar atá i láthair na huaire, eisiatar “cabhair dhaonnúil a sheachadadh do dhaoine i ngátar” ón gcoiriúlú (21). Tacaíonn CESE le glacadh díolúine daonnúla atá níos leithne a chuirfidh dliteanas coiriúil faoi smachtbhannaí an Aontais le haghaidh gach baill foirne d’eagraíochtaí daonnúla neamhchlaonta ar ceal. Dá mbeadh a leithéid de chlásal ann, bheadh creataí dlíthiúla smachtbhannaí an Aontais ag teacht leis an Dlí Daonnúil Idirnáisiúnta (DDI). San am céanna, ba cheart forálacha a bheith ann chun cosc a chur ar mhí-úsáid chun críocha coiriúla nó polaitiúla. Ba cheart cosaint na ngníomhaithe daonnúla a thabhairt d’iriseoirí iniúchacha.

4.6.

Tá CESE ag tathant ar an gCoimisiún faireachán a dhéanamh ar chur chun feidhme na Treorach a fhad a bhaineann le glacadh na reachtaíochta agus féachaint chuige go bhfuil dóthain acmhainní riaracháin, airgeadais, teicneolaíochta agus acmhainní daonna ar fáil, mar aon leis an oiliúint iomchuí le go mbeidh sé ar a gcumas ag maorlathais náisiúnta, údaráis bhreithiúnacha agus údaráis forfheidhmithe éifeacht a thabhairt d’ábhar na reachtaíochta. D’éagmais trealamh leordhóthanach, baill foirne agus dearlaic airgeadais, is cosúla ná a mhalairt go dteipfidh ar chomhchuibhiú na reachtaíochta agus é ag iarraidh lucht sáraithe smachtbhannaí a bhrath agus a ionchúiseamh, agus pionós a ghearradh orthu. Chomh maith leis sin, molann CESE don Choimisiún critéir a shainiú a chuirfidh sé i bhfeidhm ar an bhfaireachán d’fhonn treoir a thabhairt do na geallsealbhóirí.

4.7.

Más amhlaidh a cheadaítear sócmhainní a choigistiú, ba cheart cuid de na fáltais a leithdháileadh i dtreo is go dtugtar cúiteamh d’íospartaigh agus, i gcás na smachtbhannaí úd atá i bhfeidhm i gcoinne spriocanna na Rúise i ndáil leis an gcogadh san Úcráin, iad a chur i dtreo iarrachtaí atógála i ndiaidh an chogaidh san Úcráin. Tacaíonn CESE leis an éileamh sin, éileamh atá i gcomhréir leis an tuairim ó CESE (22) maidir leis an togra ón gCoimisiún le haghaidh Treoir i ndáil le haisghabháil agus coigistiú sócmhainní. Ina theannta sin, molann CESE don Choimisiún oibriú i gcomhar le heagraíochtaí tiomanta na sochaí sibhialta maidir le híospartaigh a shainiú mar aon le sásraí a dhearadh chun go gcuirfear fáltais ó imghabháil smachtbhannaí ar aghaidh chuig na híospartaigh, nó chuig iarrachtaí ar infheistíochta sóisialta a rachadh chun sochair dóibh. Ar mhaithe le cuntasacht, molann CESE na figiúirí a bhaineann le sócmhainní a coigistíodh agus an áit a gcuirfear iad ina dhiaidh sin a fhoilsiú, rud a chuirfeadh leis an trédhearcacht.

4.8.

Ba cheart forálacha leordhóthanacha a bheith sa Treoir atá beartaithe freisin, forálacha a chuirfeadh cosaint ar fáil do sceithirí agus d’iriseoirí iniúchacha a nochtann cleachtais lucht sáraithe smachtbhannaí. Tá ról lárnach acu óir tugann siad “rabhadh luath” dúinn agus ní mór cosaint a chur ar fáil dóibh dá réir. I ndáil leis sin, tacaíonn CESE leis an togra ón gCoimisiún maidir le cur leis an gcosaint a chuirtear ar fáil faoi Threoir (AE) 2019/1937 (23) maidir le sáruithe ar bhearta sriantacha AE a thuairisciú agus maidir leo siúd a thuairiscíonn sáruithe dá leithéid.

4.9.

Mar a léirítear i bhfoclaíocht na Treorach atá ann faoi láthair, ba cheart forálacha a dhéanamh chun seasamh le prionsabal na neamh-aisghníomhaíochta maidir le pionóis choiriúla, i gcomhréir leis an bprionsabal nulla poena sine lege. Cuireann CESE i bhfáth gur gá cearta próisis chuí agus coimircí eile ar chearta an duine atá cúisithe a ráthú.

4.10.

Ar an ásc deiridh, cé gur próiseas mear a bhí ann sáruithe ar smachtbhannaí ar “Coir Eorpach” a shainaithint, is cúis imní do CESE nach féidir coireanna coitianta a chumhdach faoi raon feidhme Airteagal 83(1) CFAE, coireanna fuatha agus an foréigean inscnebhunaithe, mar shampla. Níor cheart tosaíocht a thabhairt do na riachtanais gheopholaitiúla más faillí i gcoireanna eile is toradh air, coireanna a bheadh ag déanamh tinnis do na saoránaigh i láthair na huaire sin.

4.11.

Mar fhocal scoir, is é is aidhm do chomhchuibhiú na bpionós inchreidteacht na smachtbhannaí a glacadh faoi CBES a fheabhsú. Ba cheart do na Ballstáit iarracht a dhéanamh meas a léiriú ar na toirmisc ar víosaí leis an dícheall céanna lena bhfuiltear ag súil ó na saoránaigh agus ó oibreoirí an Aontais (24).

---

(1)  Portela, C., “Implementation and Enforcement”, in N. Helwig et al., Sharpening EU sanctions policy, FIIA Report 63, Institiúid na Fionlainne um Ghnóthaí Idirnáisiúnta: Heilsincí. Staidéar a choimisiúnaigh Oifig Phríomh-Aire na Fionlainne, 2020, lch. 107.

(2)  Druláková, R. agus Přikryl, P., The implementation of sanctions imposed by the European Union, Central European Journal of International and Security Studies, lm. 10, uimh. 1, 2016, lch. 134.

(3)  An Líonra um Chinedhíothú, Prosecution of sanctions (restrictive measures) violations in national jurisdictions a comparative analysis [Ionchúiseamh ar sháruithe ar smachtbhannaí (bearta sriantacha) i ndlínsí náisiúnta: anailís chomparáideach], 2021.

(4)  Teachtaireacht ón gCoimisiún Eorpach: The European economic and financial system: fostering openness, strength and resilience [Córas eacnamaíoch agus airgeadais na hEorpa: an oscailteacht, an neart agus an athléimneacht a chothú], (COM(2021) 32 final).

(5)  Cinneadh (AE) 2022/2332 ón gComhairle an 28 Samhain 2022 maidir le sárú ar bhearta sriantacha an Aontais a shainaithint mar limistéar coireachta a chomhlíonann na critéir a shonraítear in Airteagal 83(1) den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh, (IO L 308, 29.11.2022, lch. 18).

(6)  Teachtaireacht ón gCoimisiún Eorpach: I dTreo Treorach maidir le pionóis choiriúla as sárú ar bhearta sriantacha an Aontais, (COM(2022) 249 final).

(7)  Tá macalla na foclaíochta seo i dTeachtaireacht COM(2022) 249 final ón gCoimisiún, lch. 4, i réamh-alt 10 de Chinneadh (AE) 2022/2332 ón gComhairle, (IO L 308, 29.11.2022, lch. 18)

(8)  Comhairle an Aontais Eorpaigh, preaseisiúint, 30 Meitheamh 2022.

(9)  Rún reachtach ó Pharlaimint na hEorpa. TA/2022/0295.

(10)  IO L 308, 29.11.2022, lch. 18.

(11)  Togra ón gCoimisiún Eorpach le haghaidh Treoir ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir leis an sainmhíniú ar chionta coiriúla agus ar phionóis choiriúla i gcás sárú ar bhearta sriantacha an Aontais (COM(2022) 684 final).

(12)  COM(2022) 684 final.

(13)  Druláková, R. agus Zemanová, S., Why the implementation of multilateral sanctions does (not) work: lessons learnt from the Czech Republic, European Security, Iml. 29, uimh. 4, 2020, lch. 524-44.

(14)  Portela, C., Sanctions in EU foreign policy, in N. Helwig et al., Sharpening EU sanctions policy, FIIA Tuairisc 63, Institiúid na Fionlainne um Ghnóthaí Idirnáisiúnta: Heilsincí. Staidéar a choimisiúnaigh Oifig Phríomh-Aire na Fionlainne, 2020, lch. 23-49.

(15)  Cinneadh (CBES) 2022/1506 ón gComhairle an 9 Meán Fómhair 2022 maidir le gníomhaíocht an Aontais Eorpaigh chun tacú le forbairt na n-uirlisí teicneolaíochta faisnéise chun scaipeadh faisnéise faoi bhearta sriantacha an Aontais a fheabhsú, (IO L 235, 12.9.2022, lch. 30).

(16)  Portela, C., What if the EU made sanctions compatible with humanitarian aid?, in F. Gaub (eag.) What if…?. Fourteen Scenarios for 2021, Institiúid an Aontais Eorpaigh um Staidéar Slándála (EUISS): Páras, 2020.

(17)  Debarre, A., Safeguarding humanitarian action in sanctions regimes, Nua Eabhrac: International Peace Institute, 2019.

(18)  Rún 2664 ó na Náisiúin Aontaithe, S/RES/2664(2022).

(19)  Preaseisiúint ó Státchiste na Stát Aontaithe, Treasury Implements Historic Humanitarian Sanctions Exceptions [Eisceachtaí i Smachtbhannaí Daonnúla á gCur i bhFeidhm go Stairiúil], an 20 Nollaig 2022.

(20)  Sonraítear i mír oibre 1 de Rún S/2664 (2022) go gceadaítear soláthar na gcistí nó soláthair na n-earraí agus seirbhísí is gá chun a áirithiú go ndéanfaidh na Náisiúin Aontaithe (…) nó eagraíochtaí neamhrialtasacha nó daoine eile, arna gcur isteach ag Coistí aonair arna mbunú ag an gComhairle seo, cúnamh daonnúil a sholáthar go tráthúil agus nach sárú iad ar reo sócmhainní arna bhforchur ag an gComhairle seo ná ag a Coistí Smachtbhannaí.

(21)  COM(2022) 684 final.

(22)  IO C 100, 16.3.2023, lch. 105.

(23)  Treoir (AE) 2019/1937 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 23 Deireadh Fómhair 2019 maidir le cosaint daoine a thuairiscíonn sáruithe ar dhlí an Aontais, (IO L 305, 26.11.2019, lch. 17)..

(24)  Mangas Martin, A., Sobre la vinculatoriedad de la PESC y el espacio aéreo como territorio de un estado (Comentario al auto del TS español de 26 de noviembre de 2020, sala de lo penal) [Maidir le gné cheangailteach CBES agus an aerspáis mar chríocha stáit (Tráchtaireacht ar fhoraithne bhreithiúnach Chúirt Uachtarach na Spáinne, 26 Samhain 2020, roinn choiriúil)]. Revista General de Derecho Europeo, 53, 2021.